Embed Size (px)
Citation preview
ពរះរាជបពរមយអងគ
ភាគទ១ - ភាគទ២
ព ន តយ ឡ ើ ង វ ញ ន វ ពព តត កា រណ ស ខា ន ៗ មា ន ឡៅ កន ង ពរ វ តត សា ពសត ខមែ រ
មារការ ឿង
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
មារការ ឿង
អារមមណកថា ________________________________________________ 1
សេកត េសខេប បបវតត សាេត ស _____________________________________ 4
រាជយ បរះបាទ បេេគនធបទ __________________________________ 14
វាេនា របេ កន ___________________________________________ 20
ការរតសគចខល ន ននសៅរញាចនទរាជា ________________________ 44
េងគរា ម រវាខ កខទរហល ខ នខ សេត ចកន ____________________ 54
កតតត អវ ខល ះ ដែលនាាឲសេត ចកន ឈនះេងគរា មបរះេគនធបទ _____ 74
បនតសៅសរលខាខមខ ______________________________________ 79
Page. 01
ភាគទ១ - បរភពដ ើម នៃជដ ល ោះ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ភាគទ១ - ពបភររ ើម ននជរមាល ះ
អា មមណកថា
បបវតត សាងគេត សេត ចកន ជា បរតត ការណ ែេាខានមយ សកើត
មាន ស ើខ កន ខ បបវតត សាងគេត ដខម រ សៅ កន ខ េតវតស ទ
១៦។ របបរាជានយម ដតខ ទក សេត ចកន ជា ជន កបត
រាជបលល ខក សបរះ ជារាងគេត ហា ន បបឆាខនខ បរះមហកសបត
ែសណត ើមរាជយ។ ដត កន ខ អារមមណដខម រមយភាគ ដតខ ទក សេត
ចកន ជា នមតតរប ននការតេា រវណណ ៈ ឬ ជា បបជាបះសបារ
បបឆាខនខ របប រាជានយមផតត ចការ។
សៅកន ខ អតថបទ សនះ ខា គមម ន បាណខ យក បរតត ការណ សេត
ចកន មក េរសេរ ជា ការេកាបបវតសាងគេត សនាះស ើយ
ដតបគមនដតចខស វ ើ វភាគ ចខ យលែខ អារ ការរត ដែល
មាន សកើតស ើខ សៅកន ខ បរតត ការណសនាះ។ សហតសនះឯខ
ខា េម អនកអាន សមតតត អភយសោេ រ ការសាកលបខ
រចារណាសនះ សហើយសបើមានការឆា ាឆាខបតខកដនលខណាមយ
េមសអាយសោកអនកអានជយបាភល ឬស វ ើការរះគនផខចះ។
បបសោមសោក បបវតត សាងគេត មាន សបចើន ខលះដែរ សៅ បេក
ដខម រ។ បបសោមសោក ដែល លប មយ សៅ កន ខ េមយ កមា
ភារខា គសរឿខ បរះចនទរាជា នរនធ សោយកវ បវ នឆោខ។
Page. 02
ភាគទ១ - បរភពដ ើម នៃជដ ល ោះ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
សោក បាន យក បរតត ការណ បបវតត សាងគេត មកតតកដតខ
សេសេរ ជាបបសោមសោក ោកោញ អារមមណអនកអានឲ
រេ សៅកន ខ សាចសរឿខ ែចខល ន ជានាែករេកមមមយ សនាះ
ដែរ។ សរឿខ បរះចនទរាជា របេ កវ បវ ឆោខ បរា ញ នវ
របភារ សេត ចកន ជា ជនកបត រាជបលល ខកល រឯ បរះចនទ
រាជា វញ ជាវរបរេជាត ដែលជាទេសនកថា ជា ផល វការនន
របប រាជានយម ដែល ជា របប ដែលអនកនរនធ រេសៅ
កន ខសរលដែល គមត េរសេរបបសោមសោកសនះ។
ចាសរះ ខា វញ ខាមនកានសជើខ ខាខណាស ើយ ដត បគមនដត
បរា ញ តតម ការយលស ើញ របេខាផតទ ល ថា អាសរើណាដែល
ជា អាសរើ អវជជមាន នខ វជជមាន េារាបជាតដខម រ របេ គរ
បបឆាខគមន គ បរះចនទរាជា នខ សេត ចកន ដតប សណាណ ះសបរះ
ជសមាល ះសនះ មាន លកេណៈ ជា ជសមាល ះ រវាខបគាល នខ
បគាលផខ រវាខ វណណ ៈ នខ វណណ ៈផខ សហើយ កទកជា ជសមាល ះ
នសោបាយផខ។ សហតសនះឯខ អវ ដែលខាសលើកមក បរា ញ
វា អាច ជា ចាណចរសេើប ែល អនកអាន ដែល មាន សគមល
នយម លាសអៀខ សៅ រក ខាខណាមយ ែសចនះ េម អនកអាន
ោាខសនាះ ទកការវភាគ របេខា ជា គានត អរាបកត ឈរ
សលើ មលោា ន អកសសាងគេត គ សេរភារ នន ការនរនធ េារាប
ដត បាសរ វចបតេលបះដតប សណាណ ះ។
Page. 03
ភាគទ១ - បរភពដ ើម នៃជដ ល ោះ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ការវភាគ សៅ ទសនះ គ ខា យក ឯកសារ សោក សអខ េត
ជា មលោា ន។ ឯកសារ សនាះ មាន ចាណខសជើខ ថា « មហ
បរេដខម រ-បរះរាជរខាវតតដខម រ »។ សោក សអខ េត ជា
េមាជក នន គណកមមការ បបវតត សាងគេត នខ វបបម ដខម រ។
សោក មាន អាជរ ជា សៅបកមបបកា សាោវនចជ យ។ ឯក
សារ សនះ សោក បាន ចះផាយ សៅ ទេសវតសរ ៧០។ ឯកសារ
សនះ ជា បរះរាជរខាវតត េទធសា ដែល បរវបរេ ដខម រ
សយើខ សោក បាន េរសេរ ទក កន ខ បកាាខ ក មាន ខល ះ ចារ
សលើ េល ករត ក មាន ខល ះ សែើមប ទក ជា សករ ត សអាយ បចាជ ជន
ដែល សកើត សបកាយ បានែខ ជាតកាសណើត នន បបសទេ
របេខល ន សអាយបានជាកចាេផខ។
Page. 04
ដេកត េដខេរ បរវតត សាេត ស
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
រសកត សរងេប ពបវរត សាសត ស
ការសលើកដផនែ បរះបាទរញាោ ត(១៣៨៤-១៤២៧) កន ខ
េតវតស ទ១៤ នខ ទ១៥ មកេសខេប ជាកញច កមយ េារាប
យលែខ អារ សាថ នភារ នសោបាយ េាខានៗ សៅ បេក
ដខម រ ដែល ជា យគថម នន របប ែកនាាជាត ផតត ច រេមយ
អខារមកេមយកមព ជាថម។ បរះបាទរញាោ តជា នមតតរប
ននមហកសបតនជ សបរះ បទខជាអនករសោះជាត រការបតបតត
សេៀម ដតបរះអខា ក ជា អនកបសខក ើត េនតរាជវខសដខម រថម
សបាះបខ មហនគរ មកតតាខទថម កសាខ បរះរាជវាាខ សៅ
កន ខ សខតត បេេនធ រ1 កន ខឆន ា ១៣៩២។ ការសផទររាជធាន សនះ
ជា យទធសាងគេត សោធាផខ ជា នមតតរប េាខាន នន ការផតត
ច រ េនតរាជវខស អខារផខ។
ទ១. ជា យទធសាងគេត សោធា សបរះ មហនគរ េថ ត សៅ ដកបរ
បរ ាបបទល ដខម រ-សេៀម សបរះ ដខបតដខម រ ជា សបចើន សៅ ទេ
ខាខសកើត សៅ ដកបរ មហនគរ បាន ធាល ក កន ខ ការកាន
កាប សេៀម ែសចនះ សេៀម រយ បេល វាយ ចល មហនគរ
1 សខតត បេេនធ រ សែើមស ើយស ម ះសខតត បាសាន។ (បេេនធ រ ជារកយោររ បេេឈរ)។
Page. 05
ដេកត េដខេរ បរវតត សាេត ស
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ណាេ សហតសនះឯខសហើយ បាន ជា បរះបាទ រញាោ
ត បទខ សផទរ រាជធាន សោយ យក «ចមាា យ នខ រយៈសរល»
ស វ ើជា របបខ ការររ ជាមមជាត ននទបញញា ការសោធា
នខ នសោបាយ របេបបសទេ៖ ឈរសលើ ចមាា យ គ តបមវ
សអាយ ខាម ាខ សបបើ សរល សវោយរ សលើក ទរមក វាយ រាជ
ធាន សហើយ រយៈសរល យរសនះ ដែលអាច សអាយ បរះអខា
មាន លទធភារ ដកន កខទរ សអាយបានោនសរលសវោ
សែើមប តតតាខនខខាម ាខ។ យទធសាងគេត សនះ ដផែកសៅ សលើ ការ
ការររ េទធសា ដែល សបើក ឪកាេ សអាយ ខាម ាខយក ទក
ែជាត ស វ ើ ជាេមរភម នាាបសខក ើតអេនត េខ រខាន ឬ
បាផតល ញែល សេែាកចចជាត ដែល ជាែសខា ើម នន បបជា
ជាត នខ អាយជវត ននកខទរជាត ែចេភាេតដខម រ
ដថលខថា «ស វ ើ ដបេ នខទក ស វ ើ េកនខបាយ»។ ចាណច
មយសទៀត គ សៅបតខ ថា ជយជានះ បរះបាទរញាោ ត
សលើសេៀម គ ឈនះ សលើដត កខទរសេៀម ដែល មក តតាខទ
សៅកន ខ មហនគរ ដតប សណាណ ះ សហើយ រសោះបានរាជធាន
ដខម រ ដតមនដមន ជា ជយជានះ សលើបបសទេសេៀមសនាះស ើយ
ជារសេេ ដខបតដខម រ ោ ាខឡាយ ដែលសេៀម វាយ យក បាន
បរះបាទរញាោ ត មនមានលទធភាររសោះបាន វញសនាះ
សទ។ សហតសនះឯខ បានជា បរះបាទរញាោ ត មានការ
បារមភជានចច ែលការេខេខរបរះសៅសេៀម មក សលើរប
Page. 06
ដេកត េដខេរ បរវតត សាេត ស
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
បរះអខា ដែល ជា អនកទទលខេបតវ សលើមរណភារសៅកន ខ
េងគរា ម របេរាជបបត ននបរះសៅសេៀម ដែល បរះអខា ទក
សអាយ សៅ បគខសៅ បកខកមព ជា។
ទ២. ជា ការកាតផតត ច រ េនតរាជវខសអខារ សបរះ រាជវខស
សនះ ដលខមានរបភារ ជា រាជវខស ឧតត ខឧតតម េារាបជាត
ដខម រ សទៀតសហើយ សបរះជា េនតរាជវខសបរហមញា នយម ដែល
មនដមន ជាការនយម របេបបជារាងគេត ដខម រ។ ការបត រសនាះ
មាន តតាខ រ រាជយ បរះបាទ តតបតេកដផែម មកសមលះ។ សៅ
កន ខ េមយ សនាះ មាន សកើត បែវតតន សៅ កន ខ វណណ ៈ អនក
ែកនាា រហតស វ ើឃាត បរះមហកសតយចខ សបកាយ បខែេ នន
េនតរាជវខសអខារ បរះនាមបរះបាទ សេណករាជ សែើមប សលើក
រទធសាេនា ជា សាេនាជាត សអាយ បេបនខ ចាណច ចតត
បបជារាងគេត ដែលជាអនកកាន រទធសាេនា។ តតបតេកដផែម2
បតវ បាន នាមនមងគនត បរះរាជវាាខ សលើក តតាខ ជាមហកសបត
ដខម រ សបរះគមតជាមនេស មានសេចកត កាល ហនហា ន បបហរ
ជវត បរះមហកសតយ។ រកោាខសនាះ នាាគមន នចនឃាតកមម
2 បរះនាមជាបរះមហកសតយ គ បរះរាជឪរា រ បរះបរមរាជារាជ ជយ។
Page. 07
ដេកត េដខេរ បរវតត សាេត ស
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
សនាះជា អាសរើអសចតនា ទកជា កមមផល របេ បរះបាទ សេ
ណករាជ។ រឯឃាតករ វញ បតវបាន ទទល ផល
កេល សបរះ ខល នបាន បាសរញ ករណយកចច របេខល នតតម
រាជបញញា ។ មា ខមយសទៀត តតបតេកដផែម ជា អនក កាន
រទធសាេនាបរេទធ គមត មានបបជាា ភល ថាល សមាះមតជាអនក
នរនធ សរឿខសោេ ន បបកប សោយ គណភារ គរ សមើលកាសានត
សបរះជា ទេសនយភារ ែ អសាច រយ។ បតខ ចះណច សនះ សគ
េរ ជាេាណរ បានថា សតើ តតបតេក អាច ជា អនកែកនាា
សរឿខ រឃាត បរះបាទសេណករាជ បានដែរឫសទ ?ចសមល ើយ
សឆល ើយថា បាន។ សហត អវ ក ស វ ើ មនបាន សបើ សលើក យក
ឃាតកមមេបកតសនះ មក រចារណា បនត ច វា មាន របភារ
ែច ជា សរឿខសោេ ន ដែលសគសរៀបចាស ើខ។
ទ៣. ចាសរះ អនកបសាវសបជៀវបរសទេ សគ យល ស ើញថា វបតត
វារ ជា កតតត ចមបខ ដែលនាាសអាយ បរះបាទ រញាោ ត
សបាះបខ មហនគរ សបរះ វបតត សនាះ នាា បសខក ើត នវបញញា
សេែាកចច េារាប ចញច ម ជវត។ បបជាជន រេ សៅកន ខ មហ
នគរ ជបបបទះនខ វបតត របបចញច មវត សកើតមករ កខវះ
ទក សបរះ បបឡាយទក បខហ រទក រទសនលសាបមក បាសរញ
បារាយទក េារាប ស វ ើ ដបេ នខ សេចកត បតវការេារាប ការ
រេសៅ ជា មមតត របេបបជាជន វាខចខាត សបរះ គមម ន
ការដថរកា ឲបាន ែតែល។ សរឿខ សនះ មាន សហតផល ជា
Page. 08
ដេកត េដខេរ បរវតត សាេត ស
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
សបចើន ជា អាថ គ ខវះ នធាន មនេស សបរះ េងគរា មជារញ
សអាយ បបជាជន រតសភៀេខល ន សចញ រ ែាបន មហនគរ
សបរះ ខាល ចអាជាា រ សកណឌ ស វ ើោហននខ ខាល ចសេៀម ចាប
បញច នសៅ បេកសគ សចាល បេកឯខ។
សរងេប ពបវរត នន សនតរាជវងស ពរះបាទ រញាយា រ
បរះបាទ រញាោ ត មាន បរះរាជបបតត នខ បបត ជាសបចើន
ដត បបតតមកែ មានប អខា ដែល មាន សាន ម បរះនាម សៅ
កន ខបបវតត សាងគេត គ៖ ពរះនរាយណរាជា3 (េមភរនខ អនក
មាន ខសទវ) ពរះរស រាជា4 (េមភរនខ អនកមាន ខបទមសកេរ)
ពរះធមមរាជា (េមភរនខ បរះមាន ខ េសារម) ជាេន ាឯក។
បរះមាន ខ េសារម ជា អតត បរះមាន ខ របេបរះឥនទរាជា
(១៣៨០) ដែលជា កន សេត ចសេៀម បរះនាម បរះបរមរា។
បរះឥនទរាជា ជារាជបបត ទ៣ ដែលបរះសៅសេៀម ទកឲសៅ
3 បរះនរាយណរាជា មានបរះរាជបបតតមយបរះអខា បទខបរះនាមបរះេរសោទយ។ សៅកនខរាជយ បរះសេររាជា ជា បរះអនជ របេបរះបតត របេបទខ សហើយស ើខសសាយរាជយេនខបរះសជោា ដែលសបកាយមកបទខ ជាោេថាជាការេន ខរាជយបនត វខស ខេរបរះរាជបបនរណ កដកនបបជានរាងគេត ស វ ើេងគរា មែសណត ើមរាជេមបតត របរះមាតោ។ 4 បរះសេររាជា ជនកាល េរសេរថា បរះបេរាជា។
Page. 09
ដេកត េដខេរ បរវតត សាេត ស
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
បតតបតត បកខកមព ជា កន ខ ឋានៈ ជាមហកសបតដខម រ។ សបកាយ
សរល ដែលបរះអខា ចាាខចាញបរះបាទរញាោ ត សហើយ
ទទលមរណៈ កន ខេងគរា មសៅ មហនគរដខម រ បរះរញាោ ត
កេរវបរះទយ នខ អនក េសារម សនាះណាេសបរះ អនក
មាន ខសេៀម សនាះមានរបសឆម សោមរណោ ខលែ ។ បទខ
សលើក តតាខ ជា េន ាឯក មាន ឋានៈ ជា បរះមាន ខ។
កាណារយសេនហ (បទសមបន)៖
ស ើញឯខបាតសនឿយ របសឆមលែ សមលះ
នាាចតតឲសចះ សេនហសឆមបបាភ ។
អញជាមាច េថម បកខកមព ជា
សេរមានររ ជាបេកឯករាជយ។
រញាោ តនជ កសបតឈន ះេងគរា ម
ចតតជាោហា ន េមសេនហសកេ។
អញចាាខហតកាយ ដតមានរាេ
ជបឯខជាបេ សឆមសោមរណលែ ។
នរនធ សោយ ឧប សៅ េរា
Page. 10
ដេកត េដខេរ បរវតត សាេត ស
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
បរះរាជបបត បរះមាន ខ េសារម បរះបាទ មមរាជា សនះជា
អនកឈន ះេងគរា ម សលើបរះរាម នខបរះភាគសនយា (កម យ)5
របេ បរះអខា ោាខររ បរះអខា សោយ សារ បរះអខា សៅ រខ
សេត ចសេៀម កន ខនាម បរះអខា ជាកនកាត ដខម រ-សេៀម ឲ
មកស វ ើ អនតរាគមន ជយ បរះអខា សហើយ សបបើ លបចកល
សបាកបសញញជ ត បរះរាម នខ បរះភាគសនយា ឲ សេត ចសេៀម
ចាបយក សៅបេកសេៀម សហើយ ទទល សាា ល បរះអខាជា
មហកសបតដខម រ។
5បរះបេេរសោទយ បតវជាបរះបបតបរះនរាយណរាជា។ សរលដែលបរះបតតេគតសៅ បរះរាជវខានវខស នខ នាមនេរវមខមងគនត នាាគមន អសញា ើញបរះសេររាជា ជាបរះអនជបនាទ បឲស ើយសសាយរាជយេនខបរះបតតរបេបរះអខា ដែលនាាសអាយបរះអខា អាកអនបរះហទយសហើយ រខចាាឪកាេជានចច នខែសណត ើមរាជយរ បរះសេររាជា។ សៅកន ខេមយសនាះ បេកដខម រមានមហកសបតប ចាាខគមន ែសណត ើមររជាមហកសបតបេបចាបបកខកមព ជាអេរយៈសរលជាខែបឆន ា។
Page. 11
ដេកត េដខេរ បរវតត សាេត ស
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
បរះបាទ មមរាជា មាន បរះរាជបបតត ររ បរះអខា៖ ពរះពស
សគនធបទ6 ជា បរះរាជបបតតចបខ នខ រញាចនទរាជា7។
សរឿខ សេត ចកន មានសកើតស ើខ កន ខរាជ បរះបាទ បេេគនធ
បទ (១៥០៤-១៥១២) ដែល ខា សលើក យក មក វភាគ កន ខ
គានតថម សែើមប រចារណា អារ សាថ នភារេខាម នខ
នសោបាយដខម រ សៅ កន ខ េតវតស ទ១៦។
មាន អនកបបវតត សាងគេត ខល ះ សគរាប បញច ល ការរកស ើញទវប
អាសមរក (១៤៩២) សោយ សោក Christophe Colombe ជា
ការចាបសផតើម នន េតវតសទ១៦។ សៅ អរ បសគ ទក េត
វតសទ១៦ ជាេតវតស «បញញា ថម» នខ «េលបៈថម» ជាេតវតស
ដែល អនកបបាជា រកស ើញ ចាសណះាៗ ជាសបចើន េារាបមនេស
ជាត។ សៅ បេកដខម រ វញ េតវតស ទ១៦ ចាប សផតើម ររាជយ
6 កាលបរះអខាមនោនស ើខបគខរាជេមបតត សៅស ើយ បទខបរះនាម សៅបញាោាខតត ។ 7 រញាចនទរាជា សកើតចាសវោចងគនទ បគមេ ែសចនះ បកមបារគបសរាហតសហរាចារយថាវ យបរះនាមថា ចនទរាជា។ បរះមាតត ទទលអនចចកមមសៅសរលឆលខទសនល បរះអខាបតវបានជាោវវារ ជាភរោសៅបញាយមរាជ រភកត រកាបទខតតាខរោរក។ បរះអខាមាននាមទាសយើសៅ បទខនប វា។
Page. 12
ដេកត េដខេរ បរវតត សាេត ស
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
បរះបាទេគនធបទ សហើយ បញចបសៅ សផតើម រាជយរញាអន
(១៥៩៩) បនតរ រាជយ បរះរាមសជើខនបរ8 ដែលជា មហកសបត
ស ើខ បគខរាជយ បនាទ បភាល មរ សេៀម វាយដបក បនាទ យ ល
ដខវក។ បតវែខថា សេៀម វាយដបកបនាទ យ លដខវក ដមន
រត ដត មនមាន ជយជានះ សលើ កខទរដខម រោ ាខអេសនាះ
សទ។ បរះរាមសជើខនបរ ដែល ជា ញាតវខស ជាសមទរដខម រលប
មយ បទខបាន សកណទ ទរចាាខនខ សេៀម វញ ភាល មសែើមប
តតមែសណត ើម យក មកវញ នវ សបតកភណឌជាតដខម រ ដែល
សេៀម បបមល យក របនាទ យលដខវក នខរសោះ បបជារាងគេត
ដខម រ ដែល បរះសៅសេៀម បរះនាម បរះនសរងគនទ េរ សកៀរតតាខ
រសបតតយោាខេខខាខ រដខបត េាសរាខសោខ លដខវក សៅ
ែល ដខបត នាខរខ បបមាណ ១២ ដេននាក នាាយកសៅ
បេកសេៀម។ ដត សគមលបាណខសនះ មនបាន ទទល
សជាគជយសទ សបរះទរសេៀម ែក ថយសៅបេកសគវញបាន
ោ ខរហេ ោនសរលសវោ។ ដតបរះរាមសជើខនបរ បានចាាខ
រោយ កខទរបរសទេ ដែលទកសអាយសៅបតតបតត សៅ
បេក ឧែខា ដបករតបត បសៅបេកវញ បានតចតបាផត។
88 បរះរាមសជើខនបរ (១៥៩៣-១៥៩៩)។
Page. 13
ដេកត េដខេរ បរវតត សាេត ស
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
៣ឆន ា សបកាយមក បរះរាមសជើខនបរ បតវ បាន ជនជាត ររ
ទយសហា េ មាន ក ស ម ះ លវ សវ ហស នខសេនា ២៤នាក ស វ ើ
ឃាត បរះអខា បាន សៅ កន ខ បរះបរមរាជរាាខ សោយ សបបើ
លបចកល។ ជនបរសទេសនាះ ជាមតតនខបរះបាទជយសជោា
ជា មហកសបតដខម រ ដែល បាន លច រតសគចខល ន រ បនាទ យ
លដខវក សៅសរលការខ មាន េងគរា ម។ សបកាយ រេមាល ប
បរះរាមសជើខនបរ បានសហើយ ជនបរសទេសនាះ បានសៅ
អសញជ ើញ រញាតន ដែល ជាបបតកណាត ល របេ បរះបាទជយ
សជោា រ ដខបត េទ ខដបតខ ឲ មកសសាយរាជយ បនតរបរះបតត
កន ខបេកបេេនទ រ។ សបកាយមក រញាតន បតវបានរក
ចាម លចស វ ើឃាត សោយសបបើលបចកល។ បរះមហសទវកសបត
ដែលបតវជា បរះមាតចាជ រញាតន ក បទខោខអសញជ ើញ
រញាអន ដែល ជាបបតត មហកសបតដខម រ មយអខាដែរ ឲ
ស ើខបគខ រាជេមបតត សៅ បកខកមព ជា គ ជា រាជយ បញចប
េតវតស ទ១៦ សនាះឯខ។
Page. 14
រាជយ បពោះបាទ បេេគៃធរទ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
រាជយ ពរះបាទ ពសសគនធបទ
កន ខ ជនាន យ ២៦ បរះវេា បរះបេេគនធបទ ជា បរះរាជ
បបតចបខ បទខ បានស ើខ សសាយរាជយ េនខ បរះបតត សៅ
ឆន ា ១៥០៤ សៅ ចតមម ខ បេកភន ាសរញ។
សសាយរាជយ បាន ៤ ឆន ា បរះអខា មានបរះរាជតបមះ ចខ បត រ
រាជធាន រ បេក ភន ាសរញ មក សៅ បេកបាសាន (បេេនធ រ)
ដែលជាអតត រាជធានរបេបរះអយាសកា (ជតត) បរះបាទ
រញាោ ត។ ទ ហ ករណ របេ បរះអខា គដផែកសលើយទធសាងគេត
េងគរា ម។
ឆន ា១៥០៨ សៅកន ខ អខាបបជារាជគណសេនាមងគនត រសេេ
បរះរាជា មានបរះបនទ ល សៅ កាន អខាបបជា ថា៖
- បេក បេេនធ រ9 ជា ទកដនលខ លែ បបនរ េារាប តតាខ ជា រាជ
ធាន សបរះ មាន មសាបាយ ជា មមជាត េារាបការររ
9 បេកបេេនធ រ ជាបេកកាសណើត របេអនកមាន ខ សកេរបបាភ ជាេន ាឯក។ ែសចនះបបដហលជាអនកមាន ខសនះឯខ ដែលជាអនកមានបបភារសៅសលើ បរះេគនធបទ សេន ើេាសអាយបរះសាវ ម សលើករាជធានសៅសៅបេកកាសណើតខល នវញ។ ដតសៅទសនាះ អនកណាកសគែខរសែើមកាសណើតមាតតជារលបរះ បបដហលជាអនកមាន ខសនះដែរ សេន ើែលបរះ
បរះរាជបបតមយ
អខា
Page. 15
រាជយ បពោះបាទ បេេគៃធរទ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
បនាទ យរាជយ តបត មាន បខ ខណឌ ខាខសជើខ មានទសនល
ខណឌ ខាខសកើត មាន នបរា ខណឌ ខាខ ទេកសណ។ សយើខ
យលស ើញ ថា ទសនាះ នាាមក នវសេចកត េខកាយ នខ
ចតត រ ការវាយលក រ េាណាក ខាម ាខ េបតវរាជយ នខខាម ាខ
េបតវនគរ។ សតើ អេ បរះអខាមាច េ នខអេ សោក
នាមន យលស ើញ ដបប ណាសៅ នវ តបមះ របេសយើខ សនះ។
េវណណ (េាែ) បរះរាជា ទក ែច ជា បញញា រចបេច េារាប បរះ
រាជវខានវខស នខ អខាអគា សេនាមាបត។ ែសចនះ បតវ មាន
ចសមល ើយ តប សអាយ បេបនខ បរះរាជតបមះ សែើមប រកា
េខ េារាប ការរេសៅ ននជវត។ សៅ កន ខ ទេសនៈ ដបប
សនះឯខ ដែល េសមតចនាយក រាជគណសេនាមងគនត សឆល ើយ
តបសៅ បរះរាជា៖
រាជាសអាយសោះររញាតេនាត ន របេមាតត ររលបរះសនាះឯខ។ សបើេាអាខសលើឆន ាកាសណើត របេកន (១៤៨៣) អនកមាន ខ សកេរបបាភ នខ បរះេគនធបទ មានអាយមនសបចើនជាខគមន ១ឆន ាឬ ររឆន ាដតប សណាណ ះ។ គមាល តអាយតចសនះឯខ ដែលនាាសអាយអនកមាន ខ សកេរបបាភ មានបបភារខាល ាខ សៅសលើបរះេគនធបទ សបរះនាខ មានភារចាេទា អាចនខនោយបបបេយកចចការនគរខល ះជាមយបរះសាវ មបាន។
Page. 16
រាជយ បពោះបាទ បេេគៃធរទ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
- រក សយើខខា ជា អនកបាសរ យលស ើញ ថា បរះរាជតបមះ បរះ
អខា រត ជា នាា មក នវសេចកត េខ ែល អាណាបបជារាងគេត
បគបបេោប នខ បរះរទធសាេនា។ សយើខខា ជា អនកបាសរ
ហា ន បត រជវត មាន ដត សាវ គមន ែល បរះរាជតបមះ ជា
បបសោជនជាតសនះ។
អខាបបជា រាជគណរែាមងគនត បរមសបរៀខ ែសចនះសហើយ ក ដចក
ចា ដណក កចចការ ែល បកេខ សាធារណៈការ សអាយ សៅ
សរៀបចាទក ជា មន សៅ បេកេនធ រ េារាប ទទល បរះរាជា
ែច មាន សាខ បរះបរមរាជវាាខ បរះែាណាក សោយ ខជ ខាជ
នខ បនាទ យជយ សអាយ េម ឋានៈ ជា បរះរាជធាន បកខ
កមព ជាបសតយយ។
សៅបេកបាសាន (បេេនធ រ) មាន មងគនត ាមាន ក ស ម ះរជយ
នាគ មានភរោ ជា បេរល បរះរតនបតយ (រលមាន មខ
ររ ជា អនក ដថរកា វតតអារាម)។ នាខ បានមានកនបេ
មយ សកើតសៅកន ខ រាជយ បរះមមរាជាមានស ម ះេ។ បនាទ ប
មក បាន មាន គភ មតខសទៀត សហើយ នថា មយ ជត បគប
ដខ នាខ ចះ សៅ សោះ ទកេតវ កន ខ បខាន ក របត ោរក
សនាះសៅ កន ខ ទក។ សរលសនាះ មាន សហត អសាច រយ នាាសអាយ
ស ើញ ថា ោរក សនាះមាន បណយ ដមន គ ថា សវោ
សនាះ បសាប ដត មាន បតសរា មយ មក ទទល សលប ោរក
Page. 17
រាជយ បពោះបាទ បេេគៃធរទ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
សនាះ សៅ កន ខ សរះ បាតសៅ។ សៅ សរល សនាះ បរន
បបមខ មាន ក សៅបខ េាណាញកបតវជាប បតសរ សនាះ បាន
មក។ ជា កេល ោរក មនសាល ប ែបតកន ខ នថា សនាះ ក មាន
សហត បណាត ល ឲ េសមតចរហរះ មហេខឃរាជ (កាលសនាះ
សៅ ជា បរះេខឃេតតថ ) យប សនាះផទ ា េក លសៅ យលេបត
ស ើញថា ែចមាន សទវ តតមទល ថា៖ បរក សនាះ ឲសេតច
ោខ សៅ ការខទក សែើមប ជយេសងគរា ះោរក មាន ក ជា អនក
មាន បណយ មាន វាេនា ផខ។ លះ សតើន ស ើខ េសមតច ក
បទខ នវនបតចវរ ចះ គខកន ខទក សអាយ េេានេេស អា
សចញសៅ។ បទខបណឌបាត តតម េរវ ែខ ដត បរះសនបត
ដតខ គន រនរសមើល ដបកខ មាន សហត អវ ជា ចដមលក ែបត
មាន នមតត រយបមញសនាះ ែចជាចាេសរកណាេ។ លះ
េេស អាបនត ចសៅ ទក ក ទភ ដអប បបប ទក បរនបបមខ
សនាះ។ េសមតច ស ើញ បតសរ កន ខ ទក បរន បបមខ សនាះ ា
ដបលក សេត ច បបខ េសខកត ទតឲចាេ។ បរនបបមខ ស ើញ
សេតច សអើតសៅទត បតសនាះ ក បសខក ើត ឲមាន េោធ សលើកបត
សរ ថាវ យ ែល បរះអខា។ បរះអខា បទខ ទទល សហើយ ក ឲអា
ទក បណឌបាត សៅ សទៀត។ លះ បណឌ អេ សរលសហើយ សេត ច
ក ោខបត ប មក អារាម វញ។ ខណៈសនាះ សេត ច មាន
បរះសថរ វាចា ថា បតសរ សនះ ជា សរ ា ដបលក រ បតសរ េរវ
ែខ បបដហល ជា មាន សហតអវ កន ខសរះ បត សនះ ជា រាខាន
Page. 18
រាជយ បពោះបាទ បេេគៃធរទ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ស ើយ។ អេ រក េេានេេស ឮរទធែកាសហើយ ក នាា គមន
យក កាាបត សៅ វះ សរះ បតសនាះ វះ សៅ ស ើញ ោរក មយ
សៅរេ។ សទើប សេត ច ឲកនសនាះ សៅ បត បបរនធ មយគរយក
សៅចញច មរកា។
សរឿខ ចដមលកសនះ បានឮ ែល បរះរជយនាគ នខភរោ ក
នាា គមន សៅ ថាវ យ បខា ា បរះេខឃ េមោរក ជា កន សនាះមក
វញ។ សរល យក បាន ោរក មកផទះវញ សហើយ ក នាាគមន េា
សរច ែរស ម ះកនរ សៅ ដែល បរះេខឃ បបសគន ឲមកជា
កន វញ។
សតើសហតអសាច រយ ដែល សកើត មាន ស ើខ សនាះ មានទានខ ជា
សរឿខ រត ដែរ ឫសទ ?
ចាណចសនះ ខាទកជនអនកអាន មាន កៗ យកវាសៅរចារណា
រក ការរត សរៀខៗខល នសៅចះ សបរះ វាជាសរឿខ កន ខអារមមណ
បគាល ដែលរាអាចនរណាមាន ក អាចបារន បានសនាះសទ។
សៅ កន ខ េមយ សនាះ របប នសោបាយដខម រ ជា របប រាជា
បសតយយ ដែល មាន មហកសបត ជា អនកែកនាា ផតត ចការ។
អវ ដែល បរះរាជា ចខបាន ឬ យលស ើញ មាន លកេណៈ ជា
បញញា ជានចច។ េមយ នថា មយ បរះបាទ បេេគនធបទ បទខ
ោខ សៅ ថាវ យ បខា ាបរះ សៅវតត។ សរលសនាះ បទខ ទតបរះ
សនបត សៅ ស ើញ បេ មាន ក ឈរ សៅ សលើ សខឿន បរះវហរ ជា
Page. 19
រាជយ បពោះបាទ បេេគៃធរទ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
កន បរះរជយនាគ នខ សោកបេ សមបាន។ បរះអខា ទត
មតខសហើយមតខសទៀតនាាឲ បរះរជយ ចាបអារមមណយល ែខ
ភាល ម របរះរាជហឫទយ បរះមហកសបតខល ន សទើប សបកាយ
មក កចល សៅ បកាបថាវ យ បខា ា បរះរាជា ថាវ យ កនបេ
សនាះជាខាបាសរ លែខលបរះបាទ។ បរះរាជា បទខ សសាមនេស
ណាេ។ បទខ តតាខ នាម នាខ េ ជាអនក បរះមាន ខ សកេរ
បបាា បរះេន ាឯក សហើយ សលើក ែាសកើខ មាតត បតត អនកបរះ
មាន ខ សអាយ មាន ឋានៈ កន ខ រាជវខានវខសកន ខ វខស
ា មាន នាម ជា បរះបតត រជយនាគ នខអនក បរះមាតត
សមបាន។
សោយ មាន សេចកត បបតរនធ នខ បរះេន ាឯក សរក បរះបាទ
បេេគនធបទ បទខ បរះបញាតត សអាយ សលើកដលខ សៅ បេក
បាសាន សអាយ សៅថា បេកបេ េ ឈរ ឬ ដខបត បេ េឈរ
ដត រកយ សនះ ោរៗ មក ក ដបបកាល យ ជា ដខបត បេេនធ រ
រហត មក ែល េរវនថា សនះ។
Page. 20
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
វាសនា បស កន
កន សកើតសៅឆន ា ១៤៨៣, តតាខ រ កមាភារ កន ជា សកមខ
មាន បបជាា ល តនវ បតវ បាន បតត មាតត បញជ ន ឲ សៅ
សៅកត 10 ដែល មាន េសមតច រហរះ មហេខឃរាជ ជា បគ
មាន នាម េតតថ ។ លះ ចសបមើន ា ស ើខ មាន ចាសណះ សលើ
េេានេេស ោ ាខរខ សចះ សាទ ត សាងគេតមនត វជាជ ការ គមថា
សៅទណឌ កប នតបមា ោាខឡាយ បគប េរវ សារសរើ ឥត
ចសនាល ះ ស ើយ។ កន សចះ បសបមើបគ សហើយ បគ ក សរញចតត
នខេេស បាន ទានាយ ថា៖ សកមខ សនះ នខ បាន បគខ
បេក នថា ណា មយ ជា មន ខាន។ សៅសរល កន អាយបាន
១៦ ឆន ាសហើយ, មាតត បតត កនាាកនសៅបកាបទលបរះហល ខ
នខថាវ យជន ជាខាបាសរសៅកន ខបរះបរមរាជវាាខ។ បរះហល ខ
បជាបែខថា កន ជាយវជនមានចាសណះសចះែខោាខអកសរ
សាងគេត គមថា សៅទណឌ កប នតបមាបគបដបបោ ខ កតតាខ
កន ជាឧកញាមនសេនហចមចតត។ អេរាងគេត បបជា សកាត
ខាល ច នាយ កន សហើយដតខដតចលរខបណយអាណាច។
10 រកយសៅសៅកត ជារកយបរាណ គមាននយថាសៅសរៀនេបតសៅសៅវតតអារាម។
បបតមងគនត មាន ក
Page. 21
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
នាយ កន មនបគមនដតជាបញញា វនត គ នាយសចះ វជាជ គនជា
សបចើនសទៀត ជារសេេ េលបៈបាញ ន លបស ម ះដថមសទៀត
ដែលនាាសអាយបរះហល ខ ចខស ើញ កនថាមយ បរះអខា បញញជ
សអាយកន បរា ញថវនែថាវ យទត។ នាយកន ឥតរញរា
ែាស ើខឆន ចាបបរញ៥ បាញសៅមតខ បរញសចញសៅបតវសែើម
សឈើដផលសឈើោាខ៥ទេ។ ថវនែសនះ រតដតស វ ើសអាយបរះមហ
កសបត សកាតេរសេើរសេត ចកននបកដលខ។
មកែលឆន ា ១៥០៧ បរះហល ខមានបរះតបមះថា សៅសបតតយ
ខាខលច មានចមាា យឆា យណាេរបរះរាជធាន ដែលនាា
សអាយមាន ការរបាកែលកចចការបតតបតត អាណាបបជារា
ងគេត ែសចនះ បរះអខា កបញញជ សអាយ សៅបញាចនទរាជា ជាបរះ
អនជសនាះ ោខសៅបគបបគខែាបនសនាះ យកបកខ
ចតមម ខមខាលភន ាសរញ ជាទតតាខឧបេមព នធរាជរែាបាលបរះ
នគរ សែើមប ទានកបបមខអនកបេកឲបានសកសមកានត ឥត
មានកលយគ11។ គរកតេាគមលដែរថា សៅឆន ា ១៥០៧ បរះ
11 សៅកន ខបរះរាជរខាវតតដខម រ មានភារមនចាេោេអារឆន ា ដែលបរះេគនធបទ បទខបត ររាជធានរបកខចតមម ខ សៅតតាខសៅបេកបាសាន កតថាសៅឆន ា ១៥០៨ នខ ឆន ាដែលបរះអខាបតតេ
Page. 22
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ចនទរាជា បទខសទើបដតមានបរះជនាម យ ១១ឆន ា ដតប សណាណ ះ
ជាកមារកាបរមាតតឥ វបតវចាកសចាលមាតតចញច ម ជាោវ
វារសៅសៅឯកា។ ែសចនះ បរះចនតនាការ ននបរះេគនធបទថា
បរះអនជមានបកកភារ (ភារចាេទា) អាចបតតបតតកចច
ការនគរ សៅសបតតយខាខលច វាមនេមសហតផលសនាះ
ស ើយ សបរះបរះអនជ បទខសៅកន ខកមារភារសៅស ើយ។
ការេសបមចសនះ វាអាចសគគតបានថា ជាការសបាះបខបអ ន
សទសតើ។ បតវកតេាគមលថា ជាោវវារ ជាភរោសៅបញា
យមរាជ ដែលជានាយសមទរហល ខ ជាអនកចញច មបបាចដថ
រកាបរះចនទរាជាតតាខរោរកមក ែសចនះ រញាយមរាជ
បញញជ សអាយបរះអនជ បរះចនទរាជា ោខសៅបតតសៅសបតើយខាខលច កតថាសៅឆន ា ១៥០៧ យកចតមម ខមខាល (រាជាធានភន ាសរញេរវនថា)។ សបើែសចនះដមន គបរះេគនធបទ សនាះសទ ដែលោខសៅគខសៅរាជធានថម សៅបេកបាសានសៅសបតតយខាខសកើតវញសទ។ ចា ដណកបរះចនទរាជា បទខគខសៅមណឌ លចតមម ខសៅសបតតយខាខសកើត សហើយបបដហលបគមនដតឆលខទសនលមកគខសៅបេកភន ាសរញសៅសបតតយខាខលចដតប សណាណ ះ។ ែសចនះ បរះចនទរាជាចាកសចញបកខចតមម ខសៅសបតតយខាខសកើត មយឆន ាមន បរះេគនធបទសលើករាជធានសៅគខសៅបេកបាសាន គសៅឆន ា ១៥០៨។ សបើសយើខយកឆន ាោ ាខររមកេាអាខ សយើខអាចេនន ោា នបានថា បរះេគនធបទ បទខមននាា បរះអនជសៅគខសៅជាមយបទខ សៅរាជធានថមសៅបេកបាសាន (បេេនធ រ)។
Page. 23
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
សោកកជាបតតចញច ម របេបរះចនទរាជាដែរ។ ទកឱយបរះ
អនជ បនត រេសៅជាមយរញាយេ កន ខអារមមណ របេបរះ
េគនធបទ វាអាចជាសបគមះថាន កែលរាជយ បរះអខាផខ នខ
បរះរាជបបតមកែ បញាយេផខ សៅសរលអនាគត សបរះ
រញាយេអាចនខមានចតតគានត ចខឱយកនចញជ មខល ន
ស ើខបគខរាជេមបតត ជានេ រញាយេ ដែលមានជែន ជា
អនកររ។
សៅសរលជបជាបរះរាជវខា បរហមណបរោធ ចារយ សេនាបត
មងគនត ាតច បរះហល ខ បទខបរះចនាត ថា គរដកបសាយររ ជា
រលបរះបេរតនបតយ ននវខស មាតត របេបរះេន ាឯក បរះ
មាន ខ សកេរបបាា សែើមបសលើក កតត យេែលបរះេន ាឯក នខ
មាតតបតតសកមខ របេបរះអខាផខ។ ដតបរះចនាត បតវបាន
អខាបបជាបកាប ទលបរះអខាថា វាមនបេបនខបរះតបមះ
របេបរះមហកសបតអារបរាណ ដែលបានបរះេចាច ថាបគប
៥០០០ បរះវេា សទើបមនេសោាខសនាះ សោះសាសចញរចរ
រររលសនាះបាន។ សបើបរះអខា ដកបសាយឥ វសនះ សរឿខសនះ
វាែចជា បរះអខាមនសគមររ ចាសរះរកយេចាច ផខ នខ
ចាសរះបរះបេរតនបតយផខ។ យលស ើញថា បរះតបមះសនះ
មានការជាោេចាេោេរអខាបបជា បរះអខាកសៅសេា ៀម
មនទទចចខយកឈន ះសនាះស ើយ។ ដតការជាោេសនះ វានាា
សអាយនាយកន មានការអាកអនបេរនចតតោ ខខាល ាខ
Page. 24
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ចាសរះរកអនកមនយលតតមបរះរាជតបមះ។ សែើមបលខចតត
ែលបគសារបរះេន ាឯក បរះហល ខ បានដតខតតាខ នាយកនជា
នហល ខបរះសេត ច មានជាទប៤នាក ជាអនកបាសរកចចការ។
មខររសនះគបតតបតត សមើលរលបសបមើ បរះបេរតនបតយ
ោាខនគរ អាចមានអាណាចផតោទ សោេ មនេសរោសោ
សមាហបទ ចតតអកតតញ នខ បខខ ចបខខ េ បរះបេរតន
បតយ សលម ើេបរាណរាជបបសវណ ចាេបរោធ ចារយផខោាខរខ។
មខររសនះ មមតត បតវមានឋាននតរេកក ជារាជឧតតម
មងគនត ដតបរះហល ខ សទើេោលនខសែើមកាសណើត ននមាតត
នាយកន ជារលបរះ, សបើនខថាវ យេកកយេសនាះែល
នាយកន វាដបកខខារាជការផខោាខរខ សគនខននាទ បរះ
អខា នាាសអាយបរះអខាខចកតត យេជាមនខាន។ នហល ខ
បរះសេត ចកន កមានសករ តស ម ះសរញបរះនគរ អេខម ារាជា
ការ កសកាតដបកខណាេ ដែលនាាសអាយ សេនាបត មងគនត ា
តចមយចានន បចដណន នខ បរមោាខមនចលចតត
អាកបបករោ បកអតបកទម របេកន ដែលតតាខខល នជា
អនកសចះែខ សលើេអនកែនទជានចច រចអាខខល នជាបអ នបរះ
េន ាឯក នខរាសកាតដបកខមងគនត ចាេទាស ើយ។ អនកមនចល
ចតតនខកនខលះ យកសរឿខសនះ សៅញះញខបរះមហកសបត
សអាយបរះអខា មានការបបយនន ចាសរះកន សបរះមនេស
សនះ វាអាចមានសថលើម ាហា នបារនរាជបលល ខដតបរះអខា
Page. 25
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
មនេវយកចតតទកោកនខ េាែចាករកសនាះស ើយ ដត
មានការកខវលជានចចសៅកន ខអារមមណសបរះគតថាអាកន
វាជាមនេសមានបបជាាណាេ។
សរលសចះដតកនលខតៗមក បរះេន ាឯក បបេតបានបរះរាជ
បបតតមយបរះអខា បរះនាម សៅរញាយេរាជា។ សៅនថា
ចលឆន ាថម សបកាយរបរះហល ខ ស វ ើេកាក របជា ថាវ យបរះបេរតន
បតយ េរវសទរទេទេសបេចសហើយ សេត ចចលបកឡាបរះបនទ ា
ជាេខេកល បទខបរះេបននមតតស ើញថា : មាននាគមយ
ា មានឫទធមហមា មកសែញបរះអខា នខ មនេសមាន សអា
យរតសចញអេរបរះរាជវាាខ សហើយបរេរេសភល ើខសឆះោល
សរញោាខបរះមហនគរ។ អាណាចសភល ើខសនាះ សៅត រន
បបមាណណាេ ស ើញហកែចជានាគសនាះ េទ ះចលមកខាា
រាសេវ តចជ បត នាាសៅទេបណ។ លះលមមបរកស ើខ បរខ
សាវ ខបរះេរោ បរះករណា ជាអមាច េជវតសលើតប ខ សតើន
ចាកសេយានសបេច សេត ចបរយបរះទយនខ េបនដបលក
សនាះរនបបមាណណាេ។ សៅសរលបរះករណា ោខមកជប
អនកចលគមលោាខឡាយ សែើមបអនកោាខសនាះ ថាវ យសទៀន
បមាោ តតមបរះរាជបបសវណ សៅនថាទ២ ននបណយចលឆន ា
ថម សៅសវោសនាះសៅកន ខបកឡាគានាល រសលើបរះដទនទរវ
អាេនា បរះហកបជាទតស ើញ មានតនាគររ រទធរនធ
សលើ នលខបរះសេត ច កន សហើយសខើបកាលសឆវខសាត ាទនទ ម
Page. 26
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
គមន នខសេរសានរៈសនាះ សហើយ របនាគសនាះ ែចនាគដែល
បរះអខាបទខបរះេបននមតត។ ករោនាគសនាះ ហកែច
ជានខេទ ះសៅខាាបរះអខា សរលសនាះបរះអខា ភាា កបរះទយ
បតតេសៅសអាយអេអនកចលគានាល សមើល ដតអនកោាខ
សនាះសមើលរាស ើញតតមបរះរាជបញញជ សសាះ។ បនាទ បមក បរះ
អខាទទលសាររ សៅហវ យសខតតបាតែាបខ បត ខមកថា :
ទក េបមាបបរះមហកសបត ដែលសៅកន ខ គហភន ាបាណន
សនាះ សចញជាមោលបកហម ែចទកលខ។ សៅកន ខ
ចាសណាមសារ ទលថាវ យែាណខសផសខៗសទៀត កមានសាររ
បរះសៅអការ វតតបរះ វហរេគ បត ខមកថា : បរះនបជបបភន
ល បាកដមកសចញជាម នខ បែមាករ បរះឥេរបរះន
រាយណ សបបះបរះឧរាសចញជាមដែរ។ សៅសរលជាមយគមន
សនាះដែរ បរះរាជបគបសរាហតកថាវ យសេចកត ថា : បរះខាន
ជយមខាល មានេន មបចាលបកហមរបតេល12 ែលគល។
មានបដនថមសទៀត េាបបតបត ខរសៅហវ យបេកសរសាត
ថា : បរះកាបតសាត ា រសរា ះដផរែខ នខ មានដផះសៅកន ខ
សបសាមកាាបត។ សៅទបញចប មានចតហម យរបេកភន ាថា :
12 េល : ដែកមលដវខខាខមខ។
Page. 27
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
បរះរទធរបទបាភន ា ហរទកបរះសនបតមកជាម បកហន
ែចលខ។
បគបរតមានោាខឡាយ នាាសអាយបរះករណា មានសេចកត
បរយបបទយណាេ។ លះសរលសវោ បកាបបខា ាគមលសហើយ បរះ
អនជអខាចនទរាជាបត នខខារាជការថាវ យបខា ាោសរៀខៗ
ខល ន បរះករណា បទខចលសៅសាោរតនបលខក រចបតតេ
បរះឥេភទទ ជាមហបគ នខ រាជសហរាបត សអាយចល
គមលជាទេមាា ត សែើមបបបកាការណដផនែ េត រសហតបគប
បបការ។
បរះឥេភទទ ោយថា : អវ ដែលការខសកើតស ើខ គជាផន ល
មនលែែលបរះនគរ សហើយវានខសកើតសហតារាខាន។
បរះរាជសហរាបត បកាបទលបរះរាជាថា : សហតសនះ ដផន
ែនខសកើតសកាោហលែលអសាច រយ សបរះនខមានបរះសបគមះ
កាចខាល ាខណាេ។
បរះហល ខ បតតេេរបនតថា : រាជេបតវសនាះ មករកន ខ ឬ
សបៅបេក។
បរះរាជសហរាោាខររ នាាគមន គនគរ តតមសលខតបមាតសៅ
សទៀត រចសបេចសទើបសោលបរះរាជាថា : រាជេបតវសនាះ សៅ
កន ខនគរ។ វាសកើតឆន ាសរាខ រខសនាគ។ សហើយវាគមម ននរណា
Page. 28
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
សបៅរ នហល ខបរះសេត ចកនសនះ ែសចនះ េមសអាយបរះអខា
កាបបដហេបរះអខា។
បរះអខា បានបទខបជាបទានាយ បតវនខសហតេបននមតត
បទខេល តកន ខបរះរាជហឫទយណាេ សទើបបតតេថា : អញក
ស ើញរត ែចសហឯខោយដែរ ដតសបើយកវាសៅបបហរ
ជវតដតមតខ វាឥតខេឥតសោេនខអញសសាះ វាមខជា
មានរកយសគននាទ ជារាខាន, មយវញសទៀតបខបេវាជា េន ា
ឯក បរមោាខមានបរះរាជបបតផខ សបើវាែខ ដបកខនខ
ញះញខកនវា សអាយសចញជាេបតវនខអញ។ ែសចនះ មាន
ដតរកឧបាយកល ស វ ើោ ខណាសអាយមរណភារ អាកន ជា
សបគមះថាន ក។ អញស ើញមានឧបាយកលមយលែ បបសេើរ គ
អញនាា អាកន នខ មងគនត កន ខវាាខសៅបខេាណាច សហើយ
ដកលខស វ ើជាេាណាញជាបគល រចសហើយបរា បសអាយវាមជ
ចះសៅសោះ សហើយសៅសរលសនាះ សយើខបរតគមន បខេាណាញ
បគបវាសអាយជាប ទកសអាយវាសាល ប សៅកន ខទកដតមតខ។
បរះរាជសហរាោាខររ កយលបេបនខបរះតបមះ។ ដតសៅ
សរលជានាេមាា តសនាះ បរះមាន ខបរះេន ាឯក លបសាត បផតទ ប
ខាខ បដ ដតឮមនេវចាេ បគមនដតឮចខរកយថា :
សអាយបរះសេត ចកនមជទក សហើយសអាយបខេាណាញបគប
វាសអាយសាល បដតប សណាណ ះ។
Page. 29
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
មកែលចាណចសនះ គរសយើខសលើកមករចារណា អារករោ
របេបរះបេេគនធបទ នខ បរតត ការណោ ាខឡាយដែល
មានសកើតស ើខ ដែលនាាសអាយបរះអខាបបបរតតដបបសនះ។
នហល ខបរះសេត ចកន ជាអនកមានចាសណះជាបណឌ ត សចះ
វជាជ គនឥតសខាច ះ មានរបសាែ តជាសទវតត សៅសកមខសសាះ ដត
មានតា ដណខខពខខពេ មានបបជាបបយភារខាល ាខណាេសៅ
កន ខចាសណាមរលបរះ ដែលសៅសបកាមការបតតបតតោចមខ
របេខល ន។ គណេមបតត ោ ាខឡាយសនាះ នាាបសខក ើតសអាយ
មានសេចកត បចដណន រេាណាក មងគនត ាតចសៅកន ខបរះ
បរមរាជវាាខផខ នខ មានេេត រេាណាកងគេត បកមាសៅកន
វា ាខ នខ េន ាសកមខៗ របេបរះរាជា។ គណវបតត របេ នហល ខ
ដែលរកមងគនត សលើកស ើខ គ វខសរលបរះ របេមាតត របេ
កន។ ចាសរះមងគនត ោ ាខសនាះ កន មានកាសណើត ជាកនកាត
រល ែសចនះ គមម នេទធ អាចមានតា ដណខជាឧតតមមងគនត បាន
សនាះស ើយ សោះបតា ដណខសនះ បតវបានដតខតតាខរបរះរា
ជា។ មា ខមយសទៀត រកមងគនត នាាគមន សចាទបបកានថា កន
មានចរក បកអតបកសអាខ សហើយមាន សេយយមានៈ សបរះ
ខល នជាបអ ន របេបរះមាន ខេន ាឯក សហើយ បរះរាជាបេឡាញ
រាបអានណាេ បទខដតខដតយកចតតទកោកនខសោបល
របេកន វាជនកាលមាននយ ផទ យរបរះឥេភទទ ជារាជ
មាហបគ ដែលនាាសអាយសោក មានការអាកអនចតតខាល ាខ
Page. 30
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
រខចាាដតឱកាេសែើមបនខេខេក។ ែសចាន ះឯខ រកេបតវ
នខកន ដតខដតសឆលៀតញះញខបរះរាជា សៅសរលដែលរក
ខល នសរៀខៗខល ន មានឱកាេស វ ើបាន។ យរនថាមក ការ
ញះញខសនាះ វាចាបមានឥទធរលសៅសលើបរះរាជា សបរះបរះ
អខា កហកបសមើលស ើញដែរថា កន មានចរកែចសគ
នោយដមន សហើយ ដថមោាខបរះអខា កមានបរះទយ
បចដណននខ ចាសណះ នខ របេមបតត លែ របេកនផខ ក
ចាបមានបរះទយ ភយបារមភរសបគមះថាន កែលបទខ សកើត
សចញរកនថា នខអាចែសណត ើមយករាជបលខករបរះអខា
បាន សបរះកនមានបបជាបបយភារខាល ាខណាេដែរ ជាមយ
បបជារាងគេត តចតតច។ សៅបតខចាណចសនះ កអាចបញញច កថា
បរះបេេគនធបទ ជាបរះមហកសបត ដតខដតមានបារមភជា
នចចអារអាសរើកបតនខខល ន។ ែចោ ខ បញញជ សអាយ បរះចនទ
រាជា ជាបរះអនជ សៅបតតបតតសៅសបតតយខាខលច សបរះ
មានសគមលបាណខដតមយគត គមនចខសអាយបរះអនជ
សៅជតបរះអខា ដបកខបទខ នខស វ ើរែា បបហរែសណត ើមយក
Page. 31
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
រាជបលខក។ រឯ បរះចនទរាជា13 វញ បទខយលស ើញែសចនះ
ឯខសៅកន ខបរះចនាត សហើយដតខដតមានបារមភថា បរះសរៀម
នខអាចមាន ឱបាយកល សៅនថាណាមយមនខាន នខ
រោេបរះអខាសចញរវខអាណាច ននរាជនគរ ជារាខាន
សហតសនះឯខ បានជាបរះអខា មានការបបខបបយននណាេ
កន ខទានាកទានខជាមយបរះសរៀម។ សរលបទខ ចាកសចញរ
បរះសរៀមសៅគខសៅបេកភន ាសរញសៅឆន ា ១៥០៧ បទខ មាន
បរះជនម ១១ឆន ា។ សគអាចេរបានថា សតើបរះចនទរាជា មាន
ភារចាេទា សែើមបបតតបតតែាបនខាខលច ននបរះនគរ
បានដែរឬសទ ?
នហល ខកន សកើតសៅឆន ា ១៤៨៣ មានអាយតចជាខបរះ
េគនធបទ ៤ឆន ា នខ សបចើនជាខបរះចនទរាជា ១៣ឆន ា។ សៅ
សរលដែល កន បានដតខតតាខជាមងគនត វា ាខ អនកោាខររ ក
គមម នទានាកទានខនខគមន សនាះដែរ ដតបគមនដតស ើញគមន មត
ខៗ សៅវញសៅមក សៅសរលដែលបរះចនទរាជា ោខមក
ថាវ យបខា ាបរះសរៀម ដតប សណាណ ះ សហើយ កន ដតខដតថាវ យបខា ា
13 បរះចនទរាជា សកើតសៅឆន ា ១៤៩៦, បរះេគនធបទ សកើតសៅឆន ា ១៤៧៩។ សេត ចោាខររ មានអាយខេគមន ១៧ ឆន ា។
Page. 32
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
បរះអខា តតមរាជបបសវណ ជាមមតត, ចា ដណកខាខ បរះចនទ
រាជា បទខមនេវយកចតតទកោកនខកន ដតបគមនដតឮ
សគនោយ មនលែផខ នខ គណេមបតត រសេេខលះផខ
របេបគាលនះ។ សហើយបរះអខា កមនដែលសលើកសរឿខកន
ទលថាវ យបរះរាជា, សលើកដលខ សៅសរលដែលបរះរាជា សេន ើ
សអាយសោះររជារលបរះ រវខសមាតត របេកន សៅសរល
សនាះ បរះអខា មនយលបេបនខបរះរាជតបមះសនាះ។ សបើ
កន មានការបបកាននខបរះអខា គសៅសលើចាណចសនះឯ
ខ។
សៅកន ខបរះរាជរខាវតតដខម រ អនកនរនធ ដបកដចក ែាសណើរ
ននអាសរើសបៀតសបៀន របេបរះេគនធបទ សៅសលើ នហល ខ
កនជាបែាណាកកាល : ១. េបននមតត, ២. ចកខ នមតត, ៣.
ការបបបរតតអាសរើឃាតកមម។ សៅកន ខការរត ែាសណើរ នន
អាសរើសនាះ សកើតសចញមករ គានតមនម របេបរះរាជា សលើ
អាសរើកបតជាទសៅ ែចោ ខ អាសរើកបតបរះសរៀម ឬ កបត
ដផនែ របេបរះបតតបទខ ដែលបទខមានអារមមណថានខ
អាចមានសកើតស ើខចាសរះបរះអខា។ កន ជាអនករខសបគមះ
Page. 33
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ទទលថមបាកមាន ក ននគានតមនមសនាះ សបរះកនជាររ14
រយបេលមយ របេបរះេគនធបទ ែបត កន មានេបតវ
ជាសបចើន កន ខចាសណាមអនករាជការ សៅកន ខរាជវាាខ។ ចាសរះ
បរះអខា សបៀតសបៀន នហល ខកខ វារយបេលជាខ
សបៀតសបៀនបរះអនជ បរះចនទរាជា សបរះ កន ជារាងគេត កន
កាតវខសរល ចា ដណក បរះអនជ វញ ជាបរះរាជវខានវខស
មកែ សបើហា នបារន វាអាចនខនាាមក នវសេចកត វនាេ
ែលបរះនគរ ែចមានសកើតេងគរា ម ែសណត ើមរាជយគមន សៅ
ទេវតសរ ១៤៣៣ រវាខ បរះបតត (បរះមមរាជា) បរះសជោា
របេបរះបតត (បរះសេររាជា) នខ កម យខល នឯខ (បរះ
េរសោទយ) ជាបបតត របេបរះនរាយណរាជា សេត ចេវណណ
សកាែា នាាឲដបខដចកនគរជាបដផនែ។ ែសចនះ ការស វ ើឃាត
នហល ខកខ ជា វធានការ េារាបបរក រ សបរះកន សបើតតម
ទានាយ របេបរះេខឃេតតថ ដែលជាបគ របេកន គជាអនក
មានបណយមាន ក អាចនខបគបបគខនគរបាន។ ទានាយសនះ
វាឮែលបរះេគនធបទ តតមការញះញខរមងគនត ជាេបតវ
14 ររ, ភកាហរដែលេតវកាចរឃាត សហើយេបនត ចមតខៗ, proie។
Page. 34
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
នខកន សហើយ សៅកន ខបរះរាជហឬទយ ននបរះអខាផខដែរ
តតមការរចារណា របេបទខ កន វាអាចស វ ើបានដមន
សបរះវាមានចាសណះជាអនកបបាជា នខ មានចរោ ជាអនក
ែកនាា។ សោះប កន មានសែើមកាសណើតជារាងគេត ដត បរះ
េគនធបទ មានអារមមណថា វខានវខស របេបទខ កមាន
សែើមកាសណើតររាងគេត សនាះដែរ ជារខាវល ននតតបតេកដផែម
ដែលជារាងគេត ។
បនាទ បរសហរាោយថាវ យអារសបគមះថាន ក សកើតសចញមករ
នហល ខបរះសេត ច បរះេគនធបទ កបញញជ សអាយអសញជ ើញ បរះ
េន ាឯក អេជាោវបគបថាន ក មងគនត សេនាបត សៅកន ខបរះ
រាចវាាខ នខ កន ឲដហបរះអខា សៅបបរតមចាជ កន ខបខ
សៅសវោនថាដេែ ក សហើយតបមវសអាយបគបមនេសបបេ មាន
េាណាញមាន កមយ។ លះបរកបរខសាវ ខសបេច កប នែដខាបរះ
ទនាាខនាវា កដចវ សៅរកបខ ដែលបរះរាជាសបជើេយក។ បរះ
េន ាឯក មានការេខសយថា បរះសាវ ម នខមានឧបាយកល
អវ នខស វ ើបាបបអ ន កលចសផាើេាបបតេមាច តមយចាបោក
កន ខកញចបបាយ សែើមបបបាបបអ ន សអាយបបយនន ដមនដទន
សបរះសគនខេមាល បសហើយ សបើបរះរាជាសបបើសអាយមជទក ឲ
បអ នដហលសៅឆា យ កាបត បមកវញស ើយ។ កន អាន
េាបបតចប មានសេចកត តចចតតអសនក គតថា សតើអញបា
នស វ ើអវ ខេចាសរះបរះរាជា សទើបបទខចខេមាល បខល ន។ ែខ
Page. 35
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ឧបាយកលសនះ កន គត រកមសាបាយសោះខល ន សោយ
េសខកតោ ខម តចត នវបរសាថ ន សៅជាវញខល នថា តតម
បចកណា ដែលខល នអាចសគចសវះខល នបាន។ សរលមយ បរះ
រាជា នាាទកមយចានន ដចវចលសៅែលអនកខមយ សបៅ
នបកសលខជាខអនលខោាខរខ មានឫេសឈើកសបចើន។ សៅ
ែលទសនាះ មងគនត មាន ក បខេាណាញ បនាទ បមកដបេកទល
បរះរាជាថា ោញសលើកស ើខរារចសសាះ។ កន ជាមនេសឆល ត
ណាេ គមតយលែខភាល មថា សនះឯខជាឧបាយកលេមាល ប
ខល ន។ កន េមល ខសមើលជាវញខល ន ស ើញថាសៅមនឆា យរ
អនលខមរណៈសនះ មានហវ ខេតវោនបរសបចើនអសនក សមើល
សៅរណសមម បរតសៅទសនាះ សហើយចមាា យ កឆា យលមម
ដែលអាចសអាយខល ន ដហលកន ខទកសៅែលបាន។ ការខ
ដតេញច ខគត បសាបដតឮេរេាសនៀខបរះេគនធបទ បញញជ ឲ
ខល នមជទកសែើមបសៅសោះេាណាញរឫេសឈើ។ សៅសរល
ដែល កន មជកន ខទកភាល ម បសាបដតទករាបរយ នាាគមន ដចវ
ចល សហើយ រកមងគនត បខេាណាញបគបបបកន សបចើនបតត
ជានសៅសលើកន។ ដតសោយសារកនបានគតទកជាមន
សរលដែលខល ន មជសបៅភាល ម កខា ដហលសចញោ ខបបោប
រទសនាះ។ បតវែខថា កន រដកដហលទកណាេ តតាខរ
កមាមកសមលះ ែសចនះ ការបបខដបបខសនះ វាមនជាការរបាក
ែលខល នសនាះស ើយ។ កន ដហលសៅកន ខទក ោ ខសលឿន
Page. 36
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
បាផត េាសៅសៅកដនលខមានហវ ខេតវោនបរ រចសែើរបនល ខ
េនសមៗកន ខទក សខើបដតកាល សចញបចមះសលើទកសៅក
ណាត លហវ ខោនបរ កាសអាយវាសផែើលបាន រចរតសោះសៅបជក
រនកន ខបតប15 សបចើនមយអសនល ើ ទបមាាយបនខអាចរតត
សៅសទៀត។
យរបនត ចមក បរះរាជា បទខសអាយបសាវេាណាញស ើខ ដត
មនស ើញខល នកន បទខកសអាយយកចប ក េម ចាករក
បគបរាម (រខ) ករាស ើញសទៀត សទើបសអាយអនករដកមជទក
ឲមជចះរកសទៀតករាស ើញ។ បរះអខា បទខបតតេថា : អា
សនះរតរចសៅ ែចខាល រចរបទខ វាគខនខបត បមកេខ
េក វញរាខានស ើយ។ សៅកន ខបរះរខាវតតដខម រ អភបបាយ
ថា េតវោនបរ នាាគមន ជយោកបាាខកន សោយនាាគមន ទាសលើ
កាលកន សបរះមាណរសនះ ជាអនកមានបណយ ចារទកសៅ
កន ខកាលគត ននខល ន។
15 បតប គនបរដែលសកើតសលើទកសោតសៅម បតសកៀត បបេ េប វែះសលើមសមាកចក មសមាកការខរយ។
Page. 37
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
បរះេគនធបទ បទខរាសេបើយបរះវតកក 16សសាះ បទខឲសេនា
ឯកររនាក នខ ោហនសបចើនកខ សៅលាតបកដវលជាវញ
បខ សែើមបរកចាបខល នកន ដតរាបានេសបមចែចបរះចនាត
នាាសអាយបរះអខា កានដតបរយបរះហឫទយ សៅចាសរះមខ
សាថ នការណែសចនះ។ ចា ដណកឯ នហល ខបរះសេត ច កន វញ
សបកាយរបានសគចខល នផតរបខសហើយ កខារតោ ាខយប
ោាខអាបធាបតឥតឈបឈរ សហើយជបលាតររែខ សលើកទ
១ រតសគចខល នតតមគមពនបរ សចញផតបាន ដតសលើកទ២
កនបបយទធនខមនេសលាតសនាះ រចេមាល បសចាលសៅ។
បនាទ បមក បនត រតសៅែលវតតេ សមតចបរះេខឃរាជេតតថ
ដែលជាបគ។ បរះេតតថ ស ើញកន កមានបរះបនទ លថា បា17
កាសៅទសនះស ើយ សបើបាឯខចខសអាយរចភយ ចរបារត
សៅទេបរចះ ដតបឆន ា បានខបានជាារាខានស ើយ។
សេត ចកន កបកាបបខា ាោបរះបគ សែើរសចញរវតត បសាបដត
ជបនខបរវារ របេខល នមាន ក ដែលមាតតបតត ឲសែើររកខល
ន។ ស ើញភាល ម កន សបតកអរណាេ កសបបើមនេសសនាះសអា
16 វតកក : ររខគត, ជញជ ខ។ 17 បា ជារកយេារាបសៅកនបបេ ឬ អនកដែលខល នបេឡាញែចកនខល នឯខ។
Page. 38
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
យសៅយក ន បរញេបមាបខល នសៅផទះ សហើយបបមលអនក
េម បគនខខល នបានមយបកម ចានន៥០ នាក ភាគសបចើនជា
ោេករ។ បរះសេត ចកន កនាាេម បគរកោាខសនាះ រតសៅែល
បេកបាភន ា។ សៅែលទសនាះ សវោបរលប ោ ាខអេគមន ក
ស ើខសៅផទះសៅហវ យបេក ស ើញគមត ការខេត ការរាជការ
ជាមយេហការមយចានន កន កដបេកថា : មានបរះរាជ
ឱរា រ សអាយអញមកបបហរជវតឯខ ែបតឯខកបត ចល
នខសៅរញាចនទរាជា។ ថាសហើយ កនេទ ះសៅកាបសៅហវ យ
បេក ែលអនចចកមមសៅ។ អេបកមការ រាងគេត បបជា កភាា ក
សផែើលសឆសឡាអខកខ សទើបបរះសេត ចកន ឧបាយបេែថា :
សៅហវ យបេកសនះ កបតនខបរះសេត ចសសាយរាជយ ចលនខ
បរះចនទរាជា សែើមបែសណត ើមរាជយ។ ែសចនះអញមកទសនះ សកណឌ
ទរ តេា បបឆាខនខអាសរើកបត តតមបរះរាជឱរក រ សែើមប
សលើកសៅរញាយេរាជា ជាបរះរាជឱរេ ដែលបតវជាកម យ
អញ សអាយស ើខសសាយរាជយបនតរបរះបតតបទខ។ អេអនក
រាលគមន កាគតវកវរបារមភស ើយ ចរនាាគមន យកអាសារញា
យេ ជាោោទ សហើយសបើបានេសបមចការណនថាណា សរល
សនាះ បគបរជមនេស ដែលទកជាវណណ ៈសថាោបជាខគរ
បាផត មនេសដែលមានសោេ ាន ទទលសោេតរជ នខ
Page. 39
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
សអាយរចជានបរររ18 នខមានសេរភារអាចស វ ើអវ បាន
បគបោ ខ រហតអាចស ើខជា មងគនត តតមគរបាណាចតច
សបចើន កន ខកចចការបាសរការតេា ។
េសវាហរ នហល ខបរះសេត ច កន សកៀខគរបានរាងគេត បបជា
ជាសបចើន ភាគសបចើនគរករលបរះ នខ សទេករ។ កន ក
សរៀបចាទរ ចាតតតាខ សមកខតច ា សមទរ រចស វ ើការវាយ
បបហរេខកតបេកតច ា សរៀខមកែលសខតតនបរដវខ បណាត
លសអាយ សៅ ជហវ យបេកោាខសនាះ សជឿសាត បអាណាចខល ន។
បនាទ បមក កន បនតវាយយកបានសខតតមយចាននសៅ
ដបបខាខលច ដែលសៅសបកាមការបតតបតត របេបរះចនទរា
ជា។ ែាណខសនះ បតវបាន រញាវខាអគារាជ ជាសេនាបត ក
រាបបខា ាទលបរះេគនធបទ បគបបបការ សហើយសេន ើេមសអាយ
បរះរាជា បរា បសអាយបរះរជយនាគ ជាបតត របេកន
េរសេរេាបបតបបាបបបាមសៅកន សអាយចលមកគមលបរះ
រាជា។ សបើ កន មនសាត បបរា ប េមសយើខសលើកទរសៅប
ងគរក ប នខ ចាបវាយកមកស វ ើសោេតតមចាប។ ដត វ សា
ងគេត សនះ រាបានេសបមចស ើយ សបរះកន សឆលៀតយកឱកាេ
18 នបរររ : មនេសអនកជាមមតត។
Page. 40
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
សនាះ សែើមបរបខខអាណាចខល នសៅវញ សោយសបបើបកស ច
ោញយកបបសោជន គថា កន ទទលរាជបាសរ យកេាបបត
បតតមកសអាយខល ន តតមរាជបបនរណ គ សចញមកទទល
យក បកាបថាវ យបខា ាបែខ ដតមនអានសៅចាសរះមខរក
រាជបាសរ នខ េហការ របេខល នសនាះស ើយ។ កន អានជា
េមាា ត រចសឆល ើយបបាបដកលខសៅនខរាជបសបមើថា : អាយជា
រាប មាតតបតត នខ បខបេ ថា ទកសរលសវោសអាយខល ន
រសាយទរេន រចខល ននខចលសៅជាសបកាយ។ ដតសៅសរល
រាជបសបមើ សរៀបនខសចញែាសណើរវលបត បសៅរាជធានវញ
កន ស វ ើជារតតតមដបេកផតត ាសអាយ បរវារ នខ មនេសមក
ឈរសមើលកកកា ឮថា : សអាយសោក ឱរក នខ អនកបខ
បកាបទលការណសនះែលបរះរាជាផខថា ជតបានេសបមច
សហើយ ខានខសលើកសៅឆបសហើយ សអាយបទខទកបរះរាជ
ហឫទយចះ។ អនកឯខមកស ើញមនេសមាន មកកកកានខ
ដភនកសហើយ។
រករាជបាសរ ឮែសចនះ ដតមនយលនយអវ សនាះស ើយ មនេស
ែនទសទៀតសៅទសនាះ បានឮ កនាានកសាម នថាបរះរាជា
សអាយរាជបាសរ យកចតហម យ កន ខសនាះ មានរាជបញញជ ថម
សទៀតែល នហល ខបរះសេត ច សអាយអនវតត ែសចនះកនាាគមន
កានដតសជឿកនបគបដបបោ ខថា នសនះ ជាអនកបសបមើ
រសេេ របេបរះមហកសបត សែើមប បបឆាខនខរញាចនទ
Page. 41
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ដែលជាជនកបត។ បនាទ បមក នកន បបកាេសារបតត ជា
រាបែលសាធារណជន ថា បរះមហកសបត បញញជ សអាយស ម ះ
ណា ចាបសៅរញាចនទរាជាបាន នខទទលសអាយសលើក
យេេកត អនកសនាះ ជានាមន ា។ អេបកមការ នខ បបជារា
ងគេត បានស ើញេាបបតការបបកាេសហើយ កនាាគមន ចះចល
ទទលអាសាជាសបចើន។
រករាជបាសរ កាលមកែលបរះបរមរាជវាាខវញ កបបោ ប
ស ើខគមលបរះរាជា ទលថាវ យថា នហល ខបរះសេត ច បរមស វ ើ
តតមអេសហើយ បគមនដតេមរនារសរលសវោ នខចល
ខល នមកបាសរបរះអខាជាថម។ បរះរាជាឮេរវបគបសហើយ ក
សាម នថាជាការរតដមន បទខរាបានសអាយសកណឌ កខទរ
សៅបងគរក ប កន ដថមោាខបរក បសអាយបរះេន ាឯក សអាយ
ចាតបសបមើបេសាែ តៗ សៅេត លខសោមបរះសេត ចកន សអា
យឆប កាបខែខសអាយយតយរស ើយ កាសអាយបរះរាជាែរ
បរះទយ សហើយនាាសអាយមានសកើតេងគរា មសៅកន ខនគរ។
កន រមរកជាមយបេោាខសនាះរច សអាយវលបត បសៅ
បបាបបខបេ សអាយទលថាវ យបរះរាជាថា ខល ននខបត ប
សៅបេកវញ បបដហលជាដខសបកាយ។
ឧបាយេកដបបសនះ អាចោញបានបបសោជនបោ ខ :
១. នកន អាចរនារសរលសអាយបានយរការវាយលក
Page. 42
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
របេទរហល ខ មកសលើកខទរខល ន ដែលជាសរលសវោទកឱ
កាេសអាយខល ន មានសរលបគបបគមននខរបខខ នខ
រសបខច ដែនែ នខ អាណាច សៅតាបនខាខលច; ២.
រគមយឥទធរលបរះចនទរាជា នខ ខាឃាាខបរះអខា កាសអាយ
អាចស វ ើេមពនធភារ ជាមយនខ បរះសជោា បាន សោយ
បសខក ើត ជសមាល ះតតមផល វចតត រវាខបខនខបអ ន សោយសលើក
យកអាសរើកបតនខរាជបលខក សែើមបបខខ ចកតានភារបរះ
អខា។
កន ខរយៈសរលសនាះដែរ បរះសេត ចកន សកណឌអាណាបបជានរា
ងគេត សអាយចលស វ ើោហនបានកាតដតសបចើន សបើកមណឌ ល
ហវ កសហវ ើនសោធាសៅបគបបេកតច ា សែើមបបារខវាយបរះ
រាជវាាខសៅបញាចនទរាជា ចាបបរះអខា ថាវ យបរះសជោា ។
ែាណខសនះឮែលបរះចនទរាជា បទខសកាះបបជាមងគនត សេនាា
តច សហើយបទខបតតេថា សរឿខសនះ វាអាចជាសរឿខរត សបរះ
បរះសជោា រាជ ហកបសទើេោលនខបរះអខាណាេតតាខរ
សែើមមក ែចោ ខ បញញជ សអាយបទខ សអាយមកសៅឆា យ
របរះអខា សហើយមកែលសរលសនះ មនដែលបានទទល
រាជចតហម យរបរះសជោា រាជ ថាវ យែាណខ អារសាថ នការ
ណនគរ ដែលការខសកើតស ើខ សអាយបទខស វ ើដបបណា។
ែសចនះកាបសខក ើតបញញា បនត សៅមខសទៀត មានដតអញ ចាក
សចញរបេកដខម រ សៅេមបជកសកាន សបកាមបារមបរះសៅ
Page. 43
វាេនា ររេ កៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
បកខសទរបរ សទើបអាចបញចបបញញា បរះនគរបាន។ បរះ
ចនាត រច បរះអខាបបមលខាបាសរ នខ សេនា មានសាវ មភកត
នខបរះអខា បាន ៥០ នាក សហើយកនាាគមន ចាកសចញរបកខ
ចតមម កោាខរាបត។ សៅសរលសនាះ បរះចនទរាជា មានជនាម
យ ១៤វេា, នហល ខបរះសេត ចកន មានជនាម យ ២៧ វេា
ចា ដណកបរះេគនធបទ បរះអខា មានជនាម យ ៣២ វេា។
Page. 44
ការរតដគចខល ៃ នៃដៅពញាចៃទរាជា
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
កា ររគចខល ន ននរៅរញាចនទរាជា
គរសលើកយកមករចារណា អារការជបមញចតត របេសៅប
ញាចនទរាជាសៅបេកសេៀម។ កន ខបរះរាជរខាវតតដខម រ ែច
បានជារាបខាខសលើសនះ សគសេសេរថាបរះចនទរាជា បទខ
ចាកសចញរបេក សែើមបសោះបសាយ នវបញញា ដែលបរះសជោា
រាជ មានអារមមណមកសលើបរះអខា។ គានតសនះ វាហកប
គមម នភារបបាកែ សបរះបរះចនទរាជា អាចរកការបាភល បាន
របរះសរៀម អារការេខសយសៅកន ខបរះចនាត ថា សរឿខកន
បបឌត សតើវាជាការរតដមនឬសទ។ ចះសហតអវ កបរះអខា
សៅសេា ៀម ដថមោាខមនបរម តេា បបឆាខនខកន បនត ច
បនត ចសសាះ សែើមប យកការរតសៅថាវ យបរះសជោា រាជ។
តតាខរបរះចនទរាជា ោខសៅរេសៅសបតតយខាខលចតតម
បរះរាជបញញជ សរលសនាះបទខមានជនាម យ ១១ឆន ា ចា ដណក
បរះសជោា មានជនាម យ ២៨ឆន ា។ បខ នខ បអ ន មានចាណាេ
ខេគមន ែលសៅ១៧ឆន ា សហើយេថ តសៅឆា យរគមន ផខ ែសចនះ
មនេវមានការរាបអានគមន សបចើនសនាះស ើយ។ អារមមណ នន
សាចញាត វាផតជ បគមន សៅបតមដត តាណជវសាងគេត សហើយ
អវតតមាន ននសេចកត បេឡាញ ដែលនាាសអាយបខ នខ បអ ន
គមម ន ការេនទនាសសាម ះរតនខគមន នខ ជាជសបៅ។ បរះ
េគនធបទ មានចាណាេសបចើនណាេជាខបអ ន បទខបតវការ
ដតការសាត បបរក ប ោចខានរបអ ន រឯ បអ ន វញ សាា លដត
របចមាល កតតសមឿខ
សៅសខតតសរសាត
បចច បបនន
Page. 45
ការរតដគចខល ៃ នៃដៅពញាចៃទរាជា
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
អាណាចផតត ចការរបេបខ ជាបរះសរៀមមកែ នខ បនាទ ប
មកជាបរះមហកសបត ដតប សណាណ ះ។ លកេខណឌ ោាខសនាះសហើយ
នាាសអាយញាតខាខមាតត នខ បកេរកចាេសកមខ របេ
បរះចនទរាជា មានការបារមភថា បរះេគនធបទ នថាណាមយ
នខ បទខសបបើឧបាយកល កាចាតបអ នមាត យខេគមន ជារា
ខាន សបរះមនចខសអាយមាន សេត ចមកែណាមយសផសខ
សៅកន ខបរះរាជវខានវខស សបៅរបរះរាជបបតមកែដតមយ
របេបរះអខា គ រញាយេ ដែលបតវជា កម យនខ នហល ខ
បរះសេត ចកនផខ។ ជារសេេសៅកន ខបរះរាជវខានវខស
ភាគសបចើន មានគានត របាកនខយលបរមសអាយរញា
យេ ស ើខសសាយរាជយ សបរះ បញាយេ មានមាត យជាកន
កាតនបរររ19 ដែលវានាាសអាយខចកតានភារ ែលបរះ
រាជបលខក។ គានត សេត ចោខសៅបេកសេៀម20 សែើមប ដេវ ខ
រកអនាគត វាមានរចមកសហើយសៅកន ខបរះរាជវាាខ របេ
បរះចនទរាជា សែើមប ការររជាមននខលបចសមម របេបរះ
19 នបរររ : មនេសរេសៅកន ខោេភារ។ 20 បរះចនទរាជា ឆន ា (បបដហលជាឆន ា ១៥០៩ ឬ ១៥១០) ដែលបរះអខារតសៅបេកសេៀម បទខមានជនាម យ រវាខ ១៣ នខ ១៤ បរះវេា។
Page. 46
ការរតដគចខល ៃ នៃដៅពញាចៃទរាជា
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
េគនធបទ ដតវាបគមនដត គមម នឱកាេអាសណាយផលដត
ប សណាណ ះ។ ែសចនះ សកាោហល របេ នហល នបរះសេត ចកន វា
សបើកផល វលែែលបកេរកបរះចនទរាជា អាចនាាបទខ រតសៅ
បេកសេៀម សហើយមាន សលសាបសទេ21 បគបបគមន នខសេន ើ
រខដផែកបរះសៅបកខសទរ សអាយជយសោះបសាយបញញា រាជ
បលខក ដែលវានខអាចមានសកើតស ើខសៅសរលអនាគត
សបរះសគែខចាេថា បរះេគនធបទ មនអាចចាាខឈន ះសេត
ចកន សហើយនរៈសនះ ឬកស ើខសសាយរាជេមបតត ខល នឯខ ឬ
កបបគល រាជេមបតត សអាយ រញាយេ ជាកម យ។ ចា ដណក
បរះចនទរាជា បទខសៅសកមខណាេ មនអាចមានលទធភារ
តតតាខនខសេត ចកនបានដែរ។ សៅសរលដែល សេត ចកន
មានវវាទ ជាមយនខបរះេគនធបទ សៅឆន ា ១៥០៩ ឬ
១៥១០ បរះចនទរាជា មានជនាម យ ១៤ឆន ា ែសចនះ បទខគមម ន
បបជាបបយភារ សៅកន ខនគរ នខ សៅកន ខដផនែសៅ
សបកាមការបតតបតត របេបរះអខាសៅស ើយ។ តតតាខនខសេត
ចកនកន ខលកេខណឌ ដបបសនះ គទកជា ស វ ើអតថឃាតកមម
21 សលសាបសទេ : ការអាខសលេ។
Page. 47
ការរតដគចខល ៃ នៃដៅពញាចៃទរាជា
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
សនាះឯខ។ ែសចនះ រតសៅបេកសេៀម វាអាចទកជាផល វ
អនាគតមយ េារាបបកេរក របេបរះកមារចនទរាជា22។
បតវែខសទៀតដែរថា បរះេគនធបទ មនដែលថាវ យជន
ែាណខ អវ បនត ចបនត ចសសាះែលបរះអនជ អារសកាោហល
របេកន សបរះបទខ ទកបរះអនជ សៅជាកមារសៅស ើយ
សហើយបទខ គមម នទមាល បនខរភាកា កចចការបរះនគរអវ
ជាមយបអ នសនាះដែរ។
ែាសណើរបរះចនទរាជា មកែលសខតតសរសាត បទខកចលសៅ
េាណាកអាបេយសៅផទះសមេម ខភន ាបកវាញ មានស ម ះ « ខាល
ខសមឿខ23 »។ តតសមឿខ ទទលបរះចនទរាជា តតមទមាល បអនក
ដបេ សបបើភាសារាងគេត សបរះគមតមនេវែខ នវទាសនៀម
ទមាល បសេត ច។ សោះបោ ខសនះកសោយ កបរះចនទរាជា មាន
22 សៅកន ខបរះរាជរខាវតតដខម រ េរសេរថា សៅសរលដែលបរះចនទរាជា រតសៅបេកសេៀម បទខមានបរះជនម ២៤ វេា។ អាយសនះ វាមនអាចជាការរតបានសនាះស ើយ សបើសោខសៅតតមឆន ាកាសណើត របេបរះចនទរាជា។ 23 ខាល ខសមឿខ ដតដខម រសយើខ សៅតតមវាោរៗ មកជា ឃាល ាខសមឿខ។ សៅកន ខសាងគសាត វតតការខបតឡាចសបកាម សគេរសេរថា តតសមឿខសនះ មនដមនស ម ះសមឿខសនាះសទ គគមតមានស ម ះជា សរជ ែសចនះសៅ វញ។
Page. 48
ការរតដគចខល ៃ នៃដៅពញាចៃទរាជា
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
អាណរណាេ នវការសាវ គមនេមញា សនាះ សហើយបរះអខា
បានសរៀបរាបសរឿខ ដែលនាាសអាយបទខសគចខល នសចញរបរះ
នគរ។ តតសមឿខ េសខវគណាេ សបរះស ើញបរះចនទរាជា សៅ
ជាកមារ ជាបរះអនជ ដតបតវរតសចាលនគរែសចាន ះ។ បនាទ ប
រែខសហតបគបបបការ តតសមឿខ គមតបកាបថាវ យបខា ាបរះ
ចនទរាជា រចដថលខថា នខថាវ យែារ ៨ សេះ ១០ នខ កនបបេ
បននាក តតមដហរដថរកាសេត ចសៅបកខសទរ។ លះបរក
ស ើខ បរះចនទរាជា ោតតសមឿខ នខ បគសារ បនតែាសណើរសៅ
ទបកខសទរ។ លះមកែលទសៅសហើយ បរះអខា កសអាយមងគនត
សេៀម នាាស ើខបកាបបខា ាទល បរះសៅចបករតត តតមែាសណើរ
បគបបបការ។ បរះសៅសេៀម បតតេតបថា បរះអខានខជយ
ទានកបបមខែលបទខ នខ បកេ រក នវបគបសេចកត បតវការ
ននជវត សហើយសអាយសរៀបចាែាណាកថាវ យសេតចដខម រសៅខាខ
វតតបបដណខសឆឿន សអាយគខសៅជាមយបរវារ ជាេខសរៀខ
មក។
ការរតសគចខល ន ននសៅរញាចនទរាជា សលចឮែលកន
សហើយគមតកអរណាេ សបរះគមត កមានការញសញើតខាល ាខ
ដែរនខបកេរករញាចនទរាជា សបរះរកសនះ កមានស ម ះ
លបលាញខាខេលបៈគណ ជារសេេ ជាអនកជានាញមាន ក
ខាខោកែារ។ ែសចនះ ការសភៀេខល ន របេបកមសនះសៅបេក
សេៀម វាជាការសបើកោវ រចាហរ ែលគានតេខេខ របេកន
Page. 49
ការរតដគចខល ៃ នៃដៅពញាចៃទរាជា
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ចាសរះបរះរាជា។ នហល ខបរះសេត ច មនបខែខគានតសនះសទ
កបបមលសរហរល សៅសបាះសៅចខសខតតបេេឈរ កន ខ
ដែនបរះនគរហល ខសេត ចបគខរាជយ។ ែខែាណខសនះភាល ម បរះ
ករណា បទខខាា លណាេ កបតតេបញញជ សអាយដកនរលបាន
ចានន ជាខបបាារនបាល យនាក សហើយបញញជ ឲសេនា សៅ
បបាបបរះអនជ សអាយសកណឌ ទរ េារាបជយបរះអខាផខ
ដតមងគនត ថាវ យែាណខថា បរះចនទរាជា រតសៅបេកសេៀម
បាតសៅសហើយ សបរះកន បបមលកខទរ សលើកសៅលកបរះ
អខា។ បរះករណា បទខសាត យណាេ បតតេថា មនគរជាបអ ន
មនេរបខេន មនគររតសចាលសអាយបខបរយែលសមលះ។
សមទរបេច របេទរហល ខ មានចាននមយរននាក
ែកនាាសោយ សៅរញាសោធាេងគរា ម សែើរសៅរកខាម ាខរាជយ
ជបបបទះនខទរកន សរលសនាះ សៅរញាសោធាេងគរា ម
បរែារសចញមខកខទរ រចដបេកថា : សយើខអនកបរះសេត ច
សមតចកអនកឯហមនសកាតដបកខបរះសចសាត សសាះ។ បាណាច
បទខ បរះសមតតត សបបាេអនកឯខែលសមលះ សមតចកហា នកបត
បបបរតតអកតញនខបរះមហករណាទគណោ ខសនះ។ បរះ
សេត ចកន ឮសហើយគតថា : សបើអញនខសបើកសអាយសៅរញា
នោយដវខសៅសទៀត ដបកខកខទរយលថាខល នជាមនេស
កបត រាដមនជាបតតេសបបើសទ សទើនសឆល ើយថា : អនកឯខកា
នោយការអវ ជាសបៅខាខកន ខសនាះសអាយសសាះ បទខបរះប
Page. 50
ការរតដគចខល ៃ នៃដៅពញាចៃទរាជា
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ណាត ានខខល នខាេរវបគបសហើយ។ សឆល ើយចបសហើយ កយត ន
បាញសៅបតវសែើមក សៅរញា កធាល ករែារសាល បមយរសរជ។
កខទរស ើញនាយបរាជយសហើយ កនាាគមន រតសៅរកកខ
ទរាមានចាននទហនរររនែកនាាសោយសៅរញាច
បក។ សមទរសនាះ គមម នរញរា កបញញជ សអាយទរចលវាយ
បបហរកខទរកនភាល ម ដតទបមនឈន ះនខការវាយតប
វញ កបកេាបបត ចាតបសបមើសអាយចលេាកខទរជានយ
ដថមសទៀតរបរះរាជា។ សៅរញាយមរាជ ជាអនកយទធសាងគេត
ននកខទរ ជនសោបលែលបរះករណាថា សបើយកកខទរ
លាត មានចានន មយរននាក សៅជយចាាខ មនេន
ការណ នខទទលតនខទរា របេកនបានសនាះស ើយ
ែសចនះគរបរះអខាែកថយសៅឯបកខចតមម ខេន សែើមប
សកណឌ ទរបដនថមសៅសបតតយខាខលច សហើយ ខល នខា នខ
សេនាោាខឡាយ នខយកអាសាការ ការែកថយសនះ កា
សអាយទរបរះសេត ចកន តតមវាយបបហរបាន។ សបកាយ
បនត ចមក បរះរជយនាគ ដែលជាបតតបរះសេត ចកន យក
សេចកត បកាបបខា ាទលបរះរាជាថា : ខល នេាទរ ១រននាក
សចញសៅតនែនខកនខល ន ថាសបើខល នដបបចតតកបតជាមយ
កន វញ េមទទលបរះបខាន សាល បដតនខបតវសបគឿខេងគសាត
វ សហើយេមសអាយេមាល បភរោញាតេនាត នទលបរះបខា ា
ជាខាោ ាខអេតតមេរវបរះរាជហឬទយ។ េាសណើរសនះ បតវ
Page. 51
ការរតដគចខល ៃ នៃដៅពញាចៃទរាជា
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
បានបរះរាជាអនញញា ត សបរះបរះអខានកកន ខចតតថា វានខ
អាចមានបបសោជន ែបតកន វាសគមររបតតណាេ ែសចនះ
អាចឱរក រនយលកនបាន អារកមម វបាក ននេងគរា ម សបើ
សៅដតបនតសទៀត។ មយសទៀត កវាអាចនខរនារសរលសអា
យបានយរ នវការសែញតតម របេកខទរ របេកន តតម
វាយបបហរកខទរហល ខ។
ែចតតមការសេន ើ របេសៅរញាយមរាជ បរះសេត ចបគខរាជយ
កចាកសចញរេមរភមមខ ឆលខទក ជាមយអេបគហល ខ
នខ បគបបគខារាជាផតទ ល សៅបកខចតមម ខ។ បរះអខាឈប
មយរយៈសៅបនាទ យលដខវក សហើយសៅទសនាះ បទខសអាយ
សកណឌ ទរបានចានន ២៥រននាក។ ចា ដណក សៅរញា
យមរាជ វញ លះស ើញទរហល ខ សចញផតសៅ កសរៀបចាកប ន
ទរ សែើមបតតតាខនខការវាយបបហរ របេសេត ចកន ដតចាា
បាតៗ មនស ើញវាយបបហរសសាះ កេាសរចចតតថយទរ
តតមដហទរបរះរាជារចមាា យ រហតមកែលបេកភន ាសរញ។
នោយអារ សៅរញាចបក សមទរបេច របេទរបរះនគរ
ដែលបបឈមមខនខទរា របេកន សៅរខចាាជានយទរ
ដែលបាន សេន ើេមសៅទបញញជ ការជានខពេ ដតមនស ើញ
មកែលសសាះ មនដតប សណាណ ះ កគមម នែាណខអវ សសាះរយទធ
សាងគេត ថយទរ។ ចា ដណក នកន វញ ែខែាណខ អារការ
ថយទរហល ខភាល ម កបញញជ សអាយទរ វាយទតតាខសៅបញា
Page. 52
ការរតដគចខល ៃ នៃដៅពញាចៃទរាជា
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ចបក រហតដបកទរ សហើយេមាល ប សមទរសនាះសចាលសៅ។
សយើខស ើញថា យទធសាងគេត ថយទរសនះ សៅរញាយមរាជ
សោកសបាះបខ បញាចបក ជាមតតរមអាវ ទកមរណៈភារ
ជាការការររ សបរះសបើនខបបាបសអាយថយទរជាមយគមន
ចាេជា នកន តតមវាយបបហរភាល ម សហើយនខអាច
សែញោន ទរហល ខ សហើយនខអាចចាបបានបរះរាជាជារា
ខាន សបរះទរ នកន មានចាននសបចើនណាេ បបមាណ ៥
មននាក សលើេទរហល ខ ែបែខ។ បនាទ បមក នកន
បញញជ ទរ សអាយសែញតតមទរហល ខ រហតែលបរះនគរ សៅ
បេកបាសានដតវាយតសរលបនត ចមនដតប សណាណ ះ បសាបដត
បបទះនខ ទរបតតខល ន។ នកន ស ើញបតត កចះរសេះ
ឈរសៅសេា ៀម ចាាសាត បឱរកនោយ ដតឈរគតបនត ច
មក កបញញជ សអាយោហន ចលសៅចាបបតត ដតកាបស វ ើ
សអាយសៅហមខែលរបកាយសោក។ ទរបរះជយនាគ ស ើញ
ទរ នកន ចលមកចាបសមខល ន កវាយបបហរតភាល ម ដត
សោយសារចាននខល នតចជាខ កទទលបរាជយមយរសរច
សៅ។ ដតទបដែលសៅេល កនាារជយនាគ រតចលកន ខបរះ
នគរ រចនាាគមន រតសៅបជកសកានកន ខវតតេត ា ដែលមានបរះ
េតតថ ជាបគ របេ នកន គខសៅ។ នកន សែញតតម
មកែលមខវតត ដតបបទះនខបរះបគ កចះរសេះ មកេារះ
បគ ខណៈសនាះ បរះបគនោយសៅកានេេសថា : កនឯខស វ ើ
Page. 53
ការរតដគចខល ៃ នៃដៅពញាចៃទរាជា
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ែសចនះ មនលែ សទ សបរះបតតជាអនកមានគណ ែសចនះ ជាម
ថម កនឯខបតវចលសៅេមសោេបតតេន មននខ
រសបគមះ សអាយអេអាថសេចកត រវាខ ឱរក នខ កន។ កន
ឯខជាអនកមានបណយ នខសៅជាបរះមហកសបត កន ខកមព
ជាសនះសហើយ ែសចនះបតវមានកតញតតចាសរះបតត សទើបសគ
ទកជាកសបត មានគណម។ ឮែសចនះ បរះរជយនាគ សឆល ើយ
ថា : សបើេសមតចមានបនទ លែសចនះ បបត ភរោ ញាតេនាត ន
របេខាបរះករណា មនសាល បអេសហើយឬ ? ថាសហើយ រជយ
នាគ កេទ ះសៅនខកាបបរះសេត ចកន ដតបតវ បកមអខារកស
បរតគមន ចលែសណត ើមចាបយកោវរនែបរះរជយនាគ។
បនាទ បមក េសមតចបរះបគ នាាបរះរជយនាគ យកសៅទក
កន ខបរះវហរ។ សបកាយសនាះ បរះអខា មានសថរវាចា សអា
យបតត នខ បបត េះជានខគមន សៅ។ លះផសះផាសបេចសហើយ
េសមតចបរះបគ សរៀបចា រសបសាចទក ចាសរនជយមខាលេរ
េេត សអាយយកសបគឿខអាវមកបបគខបបកលការេសេម ើ
កាលមនេស សហើយសអាយ បតត នខ បបត ស ើខសលើគានរ
អាវោាខររនាក ស វ ើេចាច ោា នថា រមកមាល ាខគមន ជា
បតត នខ បបត អេមយជវត។ ចបរសបេចសហើយ េ
សមតចបរះបគ ឲយក អាវសនាះសៅកប សហើយយកែលបរ
សលើ ស វ ើជាថនល សចញរបរះវហរ សហើយដបបស ម ះវតត សអាយ
សឆម ះថមថា វតតបរះថនល សរៀខមកែលឥ វសនះ។
Page. 54
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
សងគងហគ ម វាង កងទរហល ង នង រសត ចកន
លះចលកានកាបរាជធានបានរចសហើយ សេត ចកន ឲសកណឌ
ទរ នខ េខកតសខតត ាតច សៅសបតតយខាខសកើតោាខអេ
សហើយ សអាយសលើកទរសជើខសគមក សជើខទក េនធ កមហមា
ឆលខទសនល សមកខ សៅវាយបនាទ យភន ាសរញ ជារនាល ជយ របេ
បរះរាជាគខ។ បរះេគនធបទ បញញជ សអាយកខទរ វាយ
បបហរតបោ ខេវ តសាវ ញនខកខទរសេត ចកន អេរយៈ
សរលបនថា ដតគមម នខាខណា ចាញឈន ះគមន សសាះ។ ស ើញសាថ ន
ភារែសចាន ះ សេត ចកន យលស ើញថា សបើបនតវាយបខេ ាចាមខ
វាគមម នសបបៀបសលើេបតវបានស ើយ សបរះទរហល ខរបខរខរេ
ណាេ ែសចនះ បតវែរយទធសាងគេត ថម : វាយររកដនលខេក,ទេ
ខាខតប ខ នខ ទេខាខលច។ សរលសនាះ កខទរបរះសេត
ចកន មានចាននោហន ១២រននាក ជលនែនខកខ
ទរហល ន មានចាននដត ៣០រននាកប សណាណ ះ។ សាថ នភារ
មនលែ ដបបសនះ នាាសអាយោហនហល ខ សចះដតរតរាមន
ហនបនតទទលចាាខ។ សៅសរលដែលសេត ចកននាាទរឆលខ
ទសនល សែើមបបត រយទធសាងគេត បរះេគនធបទ សឆលៀតឱកាេដែរ
នាាទរសគចសចញរ បនាទ យភន ាសរញតតមទេខាខលច សែើរ
តតមែខទសនលសាប ឆលខកាតបេកដបរកសនន , បេកដបរកតត
ដទន នខ វហរលខ េរវនថាសនះ សៅតតាខទសៅសខតត
លដខវក សហើយសអាយនាាបគសារ របេបរះអខា នខ អេ
របចមាល កននេ
ងគរា មសៅបេកដខម រ
ជានានមហនគរ
Page. 55
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ោហន សៅរខចាាសៅេាសរាខដេន ដែនសខតតអាេនទ ក24។
បនាទ បមកបរះអខា បញញជ សអាយនាយកខ សៅសកណឌ ទរសៅ
សខតតការខា ការខឆន ាខ បានោហនមយចាននដបកល។
បរះសេត ចកន សបការ បានសរៀបរលជាថមរចសបេច កបញញជ
សអាយ កខទរចលវាយ បនាទ យភន ាសរញ ដបកមយរសរច
សបរះបនាទ យសនះ មានកខោហនការររតចតចណាេ
គបគមនដត េារាបបដខវរឱកាេ សអាយទរហល ខ ា ែកថយ
រយបេលដតប សណាណ ះ។ ជយជានះសនះ អាចសអាយសេតចកន
េខកតបានសខតតខាខលច នខ នារត ជាសបចើន ែចជា
សខតត បាទ នបរបកបាេ បោាខ បនាទ យមាេ ការត ការខ
សសាម បាសាក បរះបតរាខ ឱមា បកមនេ ទកសមម
នបរនគរ បាសរៀន ែនណា លខសហ ផារដែក សបរះ
សៅហវ យសខតត នខ បណាត រាងគេត ចលចតតថា សេត ចកន ជា
មនេស មានបណយខាល ាខណាេ កនាាគមន ចះចលនខ
មាច េដផនែថមសនះសៅ។
24 េរវនថាេាសរាខដេនជា ាមយសៅកន ខបេកការខដលខ សខតតការខឆន ាខ។ សខតតេនទ កសនះ កសៅថា សខតតការខសាវ យដែរ។
Page. 56
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
សេត ចកន បញឈបេកមយរយៈ សែើមប សរៀបចារែាបាលមជឈម
នខ សខតត ជាថម សៅកន ខដផនែរបេខល ន សអាយបានរខ
មាា។ ចា ដណក សៅកន ខយទធសាងគេត ទរ វញ សេត ចកន បាន
សរៀបរល ជាបនកខទរ : មយកខទរ មានចាននសរហ
រល ៥មននាក តតាខសៅបនាទ យភន ាសរញ, មយកខទរ
សទៀត មានចាននសរហរល ៣មននាក តតាខសៅផល វទសនលា,
មយកខទរទ៣ មានសរហរល ៤មននាក បត បសៅសៅ
ដខបតបេេនធ រវញ សហើយ មយកខទរទ៤ មានសរហរល
ចានន ៤មននាក សែើរសៅវាយបនាទ យលដខវក។
សមកខទរ តតាខសៅផល វទសនល ា សបាះបនាទ យទរសៅបេក
ការខសេៀមមយកខ សៅេទ ខដបតខមយកខ ចាាបញញជ សេត
ចកន។ រឯ កខទរ សែើរសៅវាយបនាទ យលដខវក លះសៅែល
ទសៅ កសចាមវាយភាល ម ដតមនោនជាបានការោ ខណា
ស ើយ។ បរះេគនធបទ ទទលបានែាណខរសៅហវ យសខតត
ការខសេៀម នខ េទ ខដបតខ ថាកខទរបរះសេត ចកន មក
សបាះបនាទ យេកសៅទសនាះ បទខកបញញជ រញាបកឡាសហម
សអាយនាាទរ ១មននាក សៅជយ, ទកសរហរលដត ២មន
បបាាដេននាក េារាបការររ បនាទ យលដខវក។ ចា ដណកសម
ទររបេបរះសេត ចកន សមើលស ើញថា បនាទ យលដខវក ជា
បនាទ យមាាមនណាេ កសផាើេាបបត បត ខែលសេត ចកន េា
ជានយទរបដនថម សទើបនខអាច វាយដបកបនាទ យសនាះបា
Page. 57
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ន។ សេត ចកន យលបេបតតនេាសណើរ កបញច នសរហរល ១
មននាកសទៀត ជាជានយ សហើយកនាាគមន វាយបនាទ យសនាះ
ោាខយបោាខនថាគមម នឈប សបរះ មានចានន សរហរល
សបចើន អាចផតល េបត រគមន បាន។ បរះេគនធបទ សមើលស ើញ
សាថ នការណដបបសនះ បទខបរះចនាត ថា វាមនលែែលទរបរះ
អខា ែបតសរហរល នខបាកកមាល ាខកាយ នខ ចតត មន
អាចបោាតទលនខេបតវ សបរះគមម នសរលេារាកសសាះ បទខ
កេាសរចចតត ែកទរថយរបនាទ យលដខវក សៅតតាខទសៅ
ដខបត អបមាគគរនត បណ (គបេកបរបណេរវនថាសនះ)។ ការ
សោះនែសនះ បតវបានទរសេត ចកន តតមកន ដតទរហល ន
រតផខ វាយតបផខ នខការវាយបបហរេបតវ រខាខ
សបកាយទរ។
នោយរ រញាបកឡាសហម សមទរហល ខ ដែលទទលរាជ
បញញជ សៅជយការររដខបតការខសេៀម នខ េទ ខដបតខ
ែខែាណខថា ទរហល ខ ជបសបគមះ កបរទរបត បសបកាយ
មកជយបរះរាជា។ លះមកែលេមរភម រញាបកឡាសហម
កបញញជ សអាយសរហរល វាយដខសសបកាយ ននទរសេត ចកន
ោ ខសាហវ នាាសអាយ កខរលសនាះ ភាា កសផែើលជាខាល ាខ។
ែខថា រញាបកឡាសហម នាាទរមកជយ សហើយការខវាយ
ទរេបតវរខាខសបកាយ រញាយមរាជ ជាសមទរហល ខ ក
បបមលផត ាកមាល ាខទរ បកសបកាយ វាយបបហរទរសេត ចកនរ
Page. 58
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
មខោ ខខាល ាខ។ សរហរលទរបរះសេត ចកន ទទលការវាយ
ផទបោ ាខេខខាខ កេល តសាល បជាសបចើនរនបាល យ អនតរាយ
ដបកទរ នាាគមន រតចលមកភន ាសរញវញ។
បរះមហកសបតដខម រ គចផតរបកញាានែទរសេត ចកន បទខ
ោខមកែលបេកបរបណែចបាណខ។ លះមកែលសៅទ
សនាះ បរះអខា បញាយមរាជ នខ បញាបកឡាសហម ជប
បបជាគមន សែើមប សរៀបរល នខ យទធសាងគេតេក ជាថម ែចមាន
តសៅ : សេត ចបគខរាជយ បតតេសអាយសៅរញាេគមសោក
(ររ របេសៅហវ យដខបតសរសាត) ារល ១មននាក
សៅឈររកាដខបតរោសបែ ៀ នខ ឱរកចញច ម របេសៅរញា
យមរាជ នាាទរ ៥រននាក សៅតតាខស វ ើជាកាលសាព នទរ
សៅកន ខដែនែខាខសកើត។ ចា ដណកបរះអខា នខ ទរហល ខ
សលើក សៅតតាខសៅកន ខដខបតអាេនទ ក (គបេកេនទ កសៅ
កន ខដខបតការខាេរវនថា)។
ទរមខហល ខ សែើរមកែលបេកបារាយណ ជបបបទះនខកខ
ទរចលតែ ាមយ របេបរះសេត ចកន សហើយចាាខគមន ជា
សកាោហលោ ខខាល ាខ។ សៅកន ខេមរភមសនាះ ទរបេច
របេសៅរញាយមរាជ ជាសមទរហល ខ មានកមាល ាខខាល ាខ
ជាខ កវាយដបកទរេបតវ សាល បអេរាបរននាកបាល យ។
បនាទ បមក សៅរញាយមរាជ សោក បញញជ សអាយវាយ
Page. 59
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
បនាទ យកល របេេបតវដបកជាសបចើនកដនលខ សៅ បេក
បារាយណ សជើខនបរ េទ ខបតខ នខ អាេនទ ក សែើមបរបខខ
នខរបខក ដែនែ របេកខទរហល ខ នខ េវតត ភារបរះរា
ជា។ នជជានះេាខានសនះ សលើកចតតបរះមហកសបតកមព ជា
នខ សរហរល ដែលការខហតសនឿយជាខាល ាខ។
ចា ដណកសេតចកន វញ រេសៅបរះនគរ សៅបេកបាសាន
ខតខាសរៀបចាកខទរ សហើយ បបមលសរហរល ោាខចាេោាខ
ថមចានន ១០មននាក បារខទកនខវាយលកជាថមមតខសទៀត
សៅសរលឱកាេហចសហើយ។ បនាទ បមក សេត ចកន សអាយ
សរៀបចារសលើកខល នឯខស ើខជាមហឧបរាជ ភ25 េសបមច
រាជការមហបកេបតេក រចសអាយស វ ើទខដផនែ រណ
បកហម បា ករបនាគកាល៨ សហើយសរល សចញែាសណើរសៅ
ណាមកណា សអាយសគបាាខកលេែចបរះមហកសបត សហត
សនះឯខបានជាបបជារាងគេត សៅរកយកាតថា សេត ចកន
ខេរស ម ះបរះរាជាថាវ យជន នហល ខបរះសេត ច។ សរៀបចា
ដែនែនគររចសបេចអេសហើយ សោក ទកសអាយបតត សៅ
រកាបនាទ យកន ខនគរ ឯខល នឯខ វញ សលើកទរឆលខទសនល សៅ
25 ភ : ដផនែ; ឧបរាជភ គ ឧបរាជដផនែ។
Page. 60
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
សបាះសៅដខបតការខសេៀម បបទលនខទរហល ខ។ អេ
សេនាមងគនត សៅទសនាះ កាលសបើស ើញទរសេត ចកន សបចើន
លបសលើកមាល ាខទរខល នែសចនះ កនាាគមន ែកថយមកដខបត
អាេនទ ក ចលបត ខសៅរញាយមរាជ អារសាថ នការណេក។
លាោបសនាះ សេត ចកន ស វ ើេាបបតមយចាប ឲអាលកស26
យកសៅថាវ យបរះេគនធបទ កន ខសនាះ គមតសេន ើេមបរះរាជា
សអាយសោះដលខមាត យ នខញាតបខបអ ន របេខល ន សបើបរះ
អខាសៅបរះរាជករណាដមន ខល ននខរោយកខទរ សហើយ
ចលបាសរបរះអខា ែចរសែើម វញ សបរះអវ ដែលខល នស វ ើមក
ែលេរវនថាសនះ គស វ ើេារាបដតការររជវតខល នដតប សណាណ ះ
គមម នគានតកបត នខ បបទេរា យ ែលលែខលបរះបាទ
បនត ចសនាះស ើយ។ េរវនថាសៅមានចតតជានចច ចខមកសៅ
ជាខាបរះរាជាស ើខវញ ប ដនត ដបកខបទខជាមាច េរាសបបាេបរះ
រាជាោន។
បរះេគនធបទ េណាត បសេចកត េាបបតេរវបគបសហើយ បរះ
អខាកសអាយ ឧទយរាជ សៅហវ យដខបតអាេនទ ក តប
េាបបតសៅកនវញថា : នហល ខបរះសេត ច ស វ ើដបបសនះ វា
26 អាលកស : ស ម ះអនករាជការសៅកន ខបរះបរមរាជវាាខ។
Page. 61
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
មនបតមទាសនៀមសទ។ សបើ ន មានចតតេល តបតខដមន គរ
ន សរៀបចាខល នរោយទរ ចលដតខល ន សៅបកាបបខា ាទល
គមលបរះបាទអមាច េជាមន សទើបបតវតតម រាជាេណាត ប។
សបើ នដបបចតតដលខកបត សយើខ ឧទយរាជ សៅហវ យ
ដខបតអាេនទ ក នខបខា ាទល េាសោេសអាយ ន។ ប ដនត សបើ
នបបខដតទទខ មនចលខល ន សយើខនខសអាយេមាល បមាត
យ ន នខបគបបគោ ាខអេ សអាយសាល បរាបតតបបណស ើយ។
សេត ចកន អានចបសេចកត សហើយ កសអាយបសបមើនាាេាបបត
សនាះ សៅជនបតត សអាយបានែខផខ។ បរះរជយនាគ
កាលសបើែខែាណខថា មានេាបបតរសៅបញាឧទយរាជ
មកែសចនះ កេទ ះរតសៅ បបខនខទទលេាបបតសនាះ លះរត
សៅទនទ មនខោវ រ កភាល តសជើខែល សហើយសៅបតវនខចខ
ោវ ដែលោកនខនែដកវ ចាចសនាល ះឆែ ខកាាបត សហើយែល
ចះេនលប បាតសាម រតកន ខទសនាះសៅ27 រចកអនចចកមមសៅ
ដែរ។ សេត ចកន ែខែាណខសនះ កផតែ កេងគរា ម ថយទរ សៅ
ស វ ើបណយឱរកជាឧឡារក។ សឆលៀតឱកាេសនាះ បរះេគនធ
27 ជាសនឿមនេសកន ខេមយសនាះថា រជយនាគសនះ ចាញេមបថ សទើបបបានជាអនតរាយែលខល នោ ខសនះ។
Page. 62
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
បទ បទខបតតេបរា បសអាយ សៅរញាឧទយរាជ សលើក
ទរសៅវាយយកបនាទ យលដខវក នខ ដខបតការខសេៀម សបើ
បានឈន ះសហើយ សអាយសលើកសៅ វាយដខបតតប ខ ម ាសទៀត។
ជាមយគមន សនាះដែរ សៅរញាបកឡាសហម សលើកទរសៅវាយ
បនាទ យភន ាសរញ។ សេត ចកន ែខែាណខសនះ ដបជាមានចតត
េបាយសៅវញ សហើយសអាយសរៀបចារជបសលៀខែ ាមយ
អសញជ ើញអេសមទរ សមកខ សមរក ាតច មកទទលោន
សភាជនាហរ សហើយបគមសនាះ សេត ចកនស ើខស វ ើេនទ រកថា
បបកបសោយេសវាហរ មានសេចកត ជាេសខេបថា : បរះ
េគនធបទ ជាបរះមហកសបត គមម នេលម មនសគមររ
ទាសនៀមបរះនគរ គថា សរលសគស វ ើបណយេរបតតសគសនះ
មយ សោះបសមតចមាត កេបតវសគដតខដតឈបស វ ើេងគរា ម
កាណតមយនថាេនដែរ ដតឥ វសេត ចសនះ សលើលទរមក
សចាមបនាទ យសយើខ គថា សគស វ ើសលម ើេនខបទបរះអយយការ
ោ ខសនះសហើយ សនាះសយើខយលថា សេត ចសនះនខអេបណយ
ជារត សហើយដែនែនខបានមកសយើខ ែចទានាយសោក
បគសយើខោយសអាយសយើខមនខាន។ ស វ ើេនទ រកថា ចបសេ
ចកត សហើយ បសាបដតមាននាយោហនមយបកម នាាគមន
សខើបសបកាកឈរដបេក សហើយចខអ ល សៅសលើសម ថាស ើញ
នាគសហះរនធ សរាខបណយបជា។ ខណៈសនាះ រកអនកចលរម
រជបសលៀខ កនាាសបកាកឈរោាខអេគមន រចទះនែតតាខ
Page. 63
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
សហា ថា : បនទ លបរះមហឧបរាជសនាះ រតជាបតវែចទានាយ
សហើយ។
សៅបតខចាណចសនះ សេត ចកន សបបើយទធសាងគេត ននេងគរា ម
ចតតសាងគេត សឆលៀតយកកាហេេលម របេបរះេគនធបទ
មកស វ ើជាអាវចតតសាងគេត សែើមបស វ ើយតត កមម នវអាសរើ របេ
ខល នសអាយមានមាម នរប នខ របខខ នវជាសនឿ ននសរហ
រល នខ បបជារាងគេតថាខល នជាអនកមានបណយ មានសៅកន ខ
ទានាយបរះបគ ដែលបានោយទកតតាខរខល នសៅកមាភារ
មកសមលះ។
លះរបជាេរឱរកចបេរវបគប កន ភ (កន ដផនែ)
តតាខឱរកមា ជាបអ នដម ស ម ះនាយសៅ ជាសៅហវ ទ ហ
សហើយចាតសអាយសលើកទរ ១៥រននាក សៅជយទរ សៅ
បនាទ យភន ាសរញ តតាខឧកមនដកវ28 ជាសៅរញាបកឡាសហម
ននដផនែខល ន សហើយចាតសអាយសលើកទរ ១៥រននាកដែរ
សៅជយកមាល ាខទរសៅបនាទ យលដខវក ចា ដណកខល នឯខវញ
សលើកទរ ចានន ៤មននាក សៅជយ សមទរខល នសៅដខបត
28 ឧកមនដកវ ជាបបតត របេសៅរញាេងគរា ម សមទរបេចកខទរហល ខ ដែលសេត ចកន បាច ន បតវ-ក ធាល ករែារេកសាល ប។
Page. 64
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ការខសេៀម។ កខទរោាខប ជបបបទះនខទរហល ខសៅ
បគបេមរភន ចលចាាខគមន ឥតេានចកមាល ាខ ដតសលើកសនះ
ទរសេត ចកន មានកមាល ាខជាខ កវាយដបកទរហល ខោ ាខប
កខទរ។ សមទរហល ខ កនាាគមន ថយទរសៅដខបតអាេនទ ក។
បរះេគនធបទ ែខចាេណាេថាបរជយសនះ គសោយសារ
ចាននទរហល ខ មានចាននតចជាខឆា យណាេទរេបតវ
បទខកបតតេបញញជ សអាយមងគនត កខទរ សៅសកណឌ រាងគេត សៅ
ដខបត េទ ខដបតខ េរនទ ខលខេញ រមជេ ជាាកានត ចខកាល
បាបកខ ទខដត ទានប មខាលបរ ឫេសសាញ ទកសជារ បាត
ែាបខ សរសាត បកគរ ខល ខបកខ បរបណ រសលៀសបែ ៀ បាន
ចាននដត ១ដេននាកដតប សណាណ ះ សបរះរាងគេតខាល ចចាាខនាា
គមន រតចលនបរអេជាខ ១ោននាក សែើមបសគចសវះនខរាជ
កា ដណន។ សយើខអាចេរជាេានរដែរថា តតសមឿខ ជាអនក
បេកដខបតសរសាត ចះសហតអវ កគមតមនេម បគចតតចល
មកបាសរបរះេគនធបទ បបឆាខនខសេត ចកនែចគមតជយ
ឧបតថមបរះចនទរាជា ?
សេត ចកន ែខថាទរខល នការខមានសបបៀបសលើទរហល ខ ក
បបញាបសលើកទរសអាយោនការសៅវាយបនាទ យជយ របេ
បរះេគនធបទ សៅដខបតអាេនទ ក។ ដតមកែលដខសេមា
ដខបត សេត ចកនគតថា សបើនខចលវាយរតជាឈន ះ ដតវា
អាចសអាយ បរះរាជាខាា ល សហើយបបាកែជា ហល ខសអាយ
Page. 65
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
េមាល បមាតត នខ ញាតេនាត ន សាល បឥតបបសោជន ែសចនះ
គរគតរកឧបាយកល យកមាត យ នខញាតេនាត នសអាយ
បានេន សហើយសអាយមានជយជានះផខ។ សេត ចកន ដថលខ
បបាបសមកខទរខល នសៅសរលបបជាេកថា : សៅេមយេ
សមតចរញាោ តសនាះ បរះអខាសបបើឧបាយ សអាយោហន
រសេេ១២នាក ដកលខជាបថជជន ដតសចះវជាជ គនលបលាញ
ស វ ើជាសៅ េាចះចលបាសរបរះឥនទកមាររាជា (បបតតសេតច
សេៀមដែលបរះបតតបទខទកសអាយសៅ សសាយរាជយេមបតត
សៅមហនគរដខម រ សបកាយរដខម រចាញេងគរា មសេៀម)។ ែខ
ែាណខសនះ បរះបបតតបរះសៅសេៀម បរះអខាអនញញា ត សអា
យរកអនកេាចះចលសនាះ ចលគមលសៅកន ខបកឡាគានាល
ដតបគមសនាះ សៅសរលដែលរកសនាះ ការខលនចល សៅ
បកាបថាវ យបខា ា បរះឥនទកមាររាជា បសាបដត បរេមាន ក
សោតរលខ សេនាអខារកសបរះមហកសបត ែកកាាបទរកន ខ
ផន ខេក ចាកេមាល បបរះអខាបានភាល មសៅសលើបរះេយនា
េនៈ29។ ដតបនាទ បមក អនកោាខ១២នាកសនាះ បតវោហន
29 េយនាេនៈ : កដនលខេារាប អខគ យ នខ សែក។
Page. 66
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
សេៀម ចាកកាបេមាល បបានោាខអេសៅកន ខបកឡាគានា
ល។ ដថលខសេកត ចប សេត ចកន បបកាេរកអនកកាល ហនណា
ហា នទទលសបេកកមមរសេេដបបសនះ។ ខណៈសនាះ ឧក
មនដកវ30 កេាខល នទទលបាសរញសបេកកមមសនះ សេត ចកន
លះបានសាត ប ឧកមនដកវរចេរវសេចកត កនាានរៈសនាះ
ចលសៅកន ខបនទប រចបបាបរឧបាយកលរបេខល នបគប
បបការ គមានែចតសៅ : ឧកមនដកវ បតវទទលសោេែល
បបហរជវត សោយសារខល ន ស វេបបដហេនខភារៈកចច ជា
សមទរ ដែលបតវសវនោមលាតបនាទ យសៅសរលរាបត សបរះ
ខល នរវលដតសែកោលនថា។ ទទលបានសេចកត រាយការណរ
30 ជាបបតត របេសៅរញាេងគរា ម សមទរបេចកខទរហល ខ ដែលសេតចកន បាច ន បតវ-ក ធាល ករែារេកសាល ប តតាខរសផតើមេងគរា មភាល ម។ នាយសនាះ មានចតតសឃារសៅ ខខនខបរះេគនធបទថា បទខសបបើបតតខល ន សៅចាបសេត ចកន សហើយសេតចកនបាញសាល បសៅកន ខេមរភម បរះអខាមនរវលចញច មបខបអ នកាបរបតត កេាសរចចតតរតសៅបាសរឃាតករបតត សែើមបរកឱកាេេខេកនខបរះេគនធបទ ដែលខល ន ទកជា គមម នសេចកត អាណតអាេរសសាះ ែលបគសារកាបរ របេខល ន។ នាយសនាះទកការេមាល បបតត របេខល នជាកចច ននេងគរា ម ដតទក ចតតបរសខើយ របេបរះេគនធបទ ជាការបបមាថែលវញញា ណកេនធ របេបតតខល ន ដែលសោកបានបជាជវតកន ខេមរភម។
Page. 67
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
េកមមភារកខទរបបចាានថា កន ខសនាះ មានសេចកត កត
សហតអារការស វេ របេឧកមនដកវ សេត ចកន ស វ ើជាខខ
សហើយបរា បសអាយភ ា (តបមតសោធា) សៅចាបខល ន
សៅរញាដកវ សអាយតបមតសោធា វាយខនខ ៣០ខាវ ប សអា
យបសណត ើរ អារបកាេបគបបនថា សហើយសអាយ េមាល បសចាលជា
ឱោហរណែលកខទរ។ មននខេមាល ប សអាយយកសៅ
ចខសៅមខបនាទ យកខទរហល ន សបាះបបទលនខបនាទ យ
សេតចកន ដែលមានសៅរញាឱទយរាជា ជាសមទរហល ខ
រកាបនាទ យ។ ខណៈដែលការខដតសរៀបចាេមាល ប សៅរញា
ឱទយរាជា ការខគនសមើលរបនាទ យហល ខ បសាបដតស ើញ
មានោហនមយកខ ា រតសចញមករសោះអនកសោេសនាះ
សហើយនាាគមន រតេាសៅមករកបនាទ យខល ន សហើយដបេកេាចះ
ចលផខ។ សៅរញាឱទយរាជា សអាយសបើករបខដខសការររ
បនាទ យ សអាយោហនោាខសនាះ រតចលមកចះ ដតយក
សៅ ាទកមយកដនលខេន សែើមបេរចសមល ើយសអាយែខសហត
ការណបគបបបការ។ នោយអារកន ខឧបាយកល របេសេត
ចកន គមតសអាយ ឧកមនដកវ េបមាាខយកោហនរររយ
នាកសោយខល នឯខ សហើយេនាថា នខចញច មបគសារកន
Page. 68
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
សៅសៅេនាត នតសៅ៧ជរសគមបត31 សបើោហនណាសាល បសៅ
កន ខភារៈកចចរបេខល ន។ បនាទ បមក សេត ចកន កយកមាេ
បបាកេល កបរាណ ជាសបចើន បបគលសអាយសៅដកវ ឲយកសៅ
ដចកោហនសបជើេសរេោាខសនាះ ជាបបាកររវ ន េារាប
សលើកទកចតត។ មននខអនវតត ឧបាយកល ឧកមនដកវ
នខ ចៈមននចចខរា កសសាម ជាបបយមតត ដែលខល នសលើក
តតាខជានាយរខ ជបបបជាជាេមាា តជាមយោហនរររយ
នាក សែើមបរនយលោ ខរសាត រកចចការដែលបតវស វ ើ នខ
បតវនោយេមត ដតមយ សៅសរលរកភាន កររចារកចចហល ខ
នាាសៅេរចសមល ើយមាន កមតខៗ ថាខល ននាាគមន ជយឧកមនដកវ
សបរះយលស ើញថា សមទរសនះ ទទលសោេែលបបហរជវត
សោយអយតត មជាទបាផត ែបតការហតសនឿយ របេ
ោហនមាន កៗ វារបាកនខបោាណាេេរវនថាសនះ ជនកាល
31 ចាបរទធសាេនា ដចក៧ជរសគមបត ជាបជាន គជានសលើ ជានកណាត ល ជានសបកាម។ ជានសលើមានបថាន ក គមាតតបតត ជែនជតត ជែនទតជតតទត។ ជានកណាត ល គខល នឯខ សហើយជានសបកាម មានបថាន កដែរ គ កន សៅ សៅទត។ តតមចាបរែាបយសវណយ បរាណដខម រ ៧ជរសគមបត គ តត តតទត តតលត តតោ តតប ក តតបា នខចខគលឬតតសៅ ចខគល។
Page. 69
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
កសែកលកសៅសរលោមលាត ែចសោកសមទរដកវសនាះ
ឯខ។
សៅរញាឱទយរាជា សមទរហល ខ ទទលសេចកត រាយការណ
ោ ខរសាត ររកភាន កររេរចសមល ើយ សជឿជាកថាជាសរឿខ
រត កអាណតអាេរែលឧកមនដកវ សបរះជាបបត របេ
េរមតតរមអាវផខ កេរសេរេាបបត បត ខសៅបរះេគនធ
បទ អារសហត ដែលមានសកើតស ើខសៅកន ខបនាទ យខល ន
សហើយសអាយនាា អេោហនហល ខោាខសនាះោកកត តតម
ចាបអាជាា េក សៅបនាទ យេទ ខដេនផខ សែើមបេាសេចកត
វនចជយរបរះរាជា។ បរះេគនធបទ បទខេណាត បសេចកត
េាបបតចបេរវបគប បទខចាតសអាយ បកមភាន កររេរ
ចសមល ើយេបតវ នាាោហនោាខសនាះ យកសៅេរចសមល ើយជាថម
មតខសទៀត។ លះស ើញថាចសមល ើយ វាបតវែចចសមល ើយ កន ខ
េាបបតសៅបញាឧទយរាជសហើយ បរះេគនធបទ បទខអាេរ
ែលឧកមនដកវណាេ ថាឱរកកសាល ប ខល នឯខបតវអាកន
ជាឃាតករ របេេរបតត ចាបបខេ ាសអាយបាសរវា រហតចាប
កាហេយកសៅេមាល បសចាល កាដតបានោហនោាខសនាះ
ជយរសោះបាន កាអនខសាល ប ឥតបបសោជន។ បទខក
បញច លអនកោាខសនាះ សៅកន ខកខោហន រកាបរះអខា សៅ
បនាទ យេទ ខដេន។
Page. 70
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
សេត ចកន សបកាយបនត ចមក កចាបសផតើមវាយលកបនាទ យ
សៅរញាឧទយរាជា ោ ខសាហវ ោាខយបោាខនថា។ ទរ
ហល ខមានចាននតចជាខេបតវផខ សហើយសាល បសបចើនសទៀត
ផខកន ខេមរភម នខបោាចាាខតសទៀតរាបាន កសោះថយ
សៅសវោយបសៅបនាទ យេទ ខដេន។ លះមកែលទសៅ សៅ
បញាឧទយចលគមលបរះេគនធបទ សេន ើបរះអខាសអាយែក
ទរថយ សៅសខតតសរ សាតជាបបញាប សបរះសេត ចកន
មានទរសបចើននបក សលើេកមាល ាខជាខ កខទរហល ខឆា យ
ណាេ សហើយវានខមកវាយលកបនាទ យេទ ខដេន សៅសរល
ឆបសនះជារាខាន។ បរះេគនធបទ យលបរមតតមេាសណើរ
ដតសៅកន រយៈសរលដែលការខសរៀបចាថយទរសនាះ ឧកមន
ដកវ នខ ចៈមននចចខរា កសសាម កនាាោហន របេខល ន
វាយលក ចលែាណាកបរះរាជា សៅសវោយប ចាកកាប
ជាមយបកមោហនរកាបរះអខាផតទ ល ខណៈសនាះ ឧកមន
ដកវ វាយចលបានសៅកន ខបកឡាគានាល ស ើយបរះេគនថ
បទភាល ម គមតកសោតសៅចាកេមាល បបរះអខាសាល ប បាន
េារាច ែចសបគមខការណទក កន ខឧបាយកល។ ដតទរហល ខ
ចាបបាន ោហនឧកមនដកវ ៣០នាក យកមកកាត
កាលភាល ម សហើយ េមាល បបានសបចើននាកសទៀតសៅសរល
បបយទធគមន ដតកមានេបតវខល ះ រតសគចខល នបានសចញរប
នាទ យ។ ចា ដណកទរហល ខសាល បជាខមយរយនាក។ សៅរញា
Page. 71
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ឧទយរាជា សលើកេរបរះេគនធបទ បញច ះសៅទេមគរ
សហើយ កបបញាបនាាកខទរខល ន ថយសចញរបនាទ យេទ ខ
ដេន តតមផល វទក សចាលសៅបញាយមរាជ ជាសមទរហល ខ
សបរះខល ន បានសរៀបចាទកចាណះ នខ ទកឆលខរចសបេចអេ
សហើយ េារាបរសោះ បរះេគនធបទសចញរបនាទ យ។ កន ខបរះ
រាជរខាវតតដខម រ ចារថា បរះេគនធបទ េគតកន ខជនាម យ
៣៤វខា បរះអខាសសាយរាជយបាន ៩ឆន ា។
ែខែាណខភាល មថា សៅរញាឧទយរាជ បានសោះថយកខ
ទររបនាទ យ សេត ចកន កបញញជ សអាយវាយបនាទ យេទ ខ
ដេន ជាបបញាប សបរះទរហល ខ គមម នសេត ចបតតបតតផខ
គមម នសមទរមានការរសសា េារាបការររផខ។ ស ើញកខ
ទរសេត ចកនមកែល សៅរញាយមរាជ សចញទទលចាាខ
នខេបតវ ដតរាអាចតតតាខយរបាន កនាាសៅរញាយេ
ជាបរះបបតមកែ នខជាកម យ របេសេត ចកន ចះទករត
សចញរេមរភម32។ សរហរលទរហល ខ កាបរសមទរែសចាន ះ
32 េសមតចឥេភទទេេ ជារាជបរះបគ បបមលបរះលា ដរខជយ បរះខនរាជយ នខ សបគឿខបញច សកសបត ចះទក សអាយេេសស ម ះ េរ ដចវតតមកប នទកសៅបញាយមរាជ ែលរកកណាត លផល វ សោកគតថា
Page. 72
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ខលះកនាាគមន ោកអាវ ខល ះសទៀត កនាាគមន រតខាច តខាច យសៅ។
លះមកែលសខតតមហនគរ សៅរញាយមរាជ កេាយកែារ
សេះ រសៅហវ យបេក សែើមបស វ ើែាសណើរសៅបកខសទរ។ លះស វ ើ
ែាសណើរ បានរកកណាត លផល វ សោកកឈ អនចចកមមសៅ
កន ខនបរសៅ។ អេមងគនត បកមការមហតលក សរៀបោកដេនខ
បញច ះេរសៅទកដនលខេមគរសហើយ កនាាអសញជ ើញសៅរញា
យេរាជា ចលសៅកន ខសទរ សែើមបេាបជកសកានសបកាមបរះ
បារម បរះសៅចបករតត ជាបរះមហកសបត ននបេកសេៀម។
សេត ចកនទទលបានជយជានះជាសាថ ររសហើយ កសរៀបចារែា
បាលនគរជាថម ទកបកខបេេនធ ជាបរះនគរែដែល។ លះ
សរៀបចាសេនាបតរចសបេចសហើយ អេមងគនត សេនាបត ាតច
ជានាបរមគមន សរៀបចារ បបាបាត ភសេក33 សេត ចកនឲស ើខ
សសាយរាជេមបតត បគបបគខបកខកមព ជាបត បសខក ើត
េនតតវខស នខ រាជវខានវខសថម។ កន ខបរះរាជរខាវតតដខម រ
សបើអញសៅបេកសេៀម ចាេជាសេត ចសេៀម ោរយក របេរាជយោាខសនះជារាខាន គតែសចនះសហើយកបញញច េរសអាយដចវទកសគចសចញរកប នទក សហើយកស ើខសគមក នាារបេទេខសនាះសៅោកទកសៅកន ខរនធ ននបបសហខសែើមចាបកាមយសៅសខតតបាទ បេកកណាត លេទ ខេរវនថាសនះ។ 33 បបាបាត ភសេក : អភសេកសេត ចដែលបានជយជានះកន ខេងគរា ម។
Page. 73
េងគរា ម រវាខ កខទពហល ខ ៃខ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ចារទកថា សេត ចកនស ើខសសាយរាជេមបតត សៅឆន ា ១៥១២
កន ខបរះជនាម យ ២៩ឆន ា កន ខបរះរាជវាាខបាសាន ដខបតបេ
េឈរ បទខបរះនាម បរះបាទ បរះបេសជោា រាជ រាមាប
ត បកខបេេឈរបាសាន។
Page. 74
កតតត អវ ខលោះ ដ លនាាឲដេត ចកៃ ឈនោះេងគរា មបពោះេគៃធរទ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
កតតត អវ ខលះ ដ លនាាឲរសត ចកន ឈនះសងគងហគ មពរះសគនធបទ
សៅទសនះសយើខសាកលបខេកាអារកតតត មយចានន ដែល
នាាសអាយសេតចកន ស វ ើេងគរា មឈន ះបរះេគនធបទ។ កតតត
ោាខឡាយសនាះដែរ វាអាចជាចសមល ើយនខេានរខាខសលើថា
សតើសហតអវ បានជាតតសមឿខ មនសចញមកជយបរះេគនធ
បទជាបរះសរៀមបរះចនទរាជា។
កតតត មនសស
បរះបាទេគនធបទ នខ សេត ចកន មានជាតកាសណើតខេ
គមន មាន កជាវខសសេត ច មាន កសទៀតជាវខស។ អនកោាខររ អាច
ទកបានថាជាមនេសចាណាេបបដហលគមន ែបតមាន គមាល
តអាយខេគមន ដត៤ឆន ាដតប សណាណ ះ។ បរះេគនធបទ សកើតសៅ
ឆន ា ១៤៧៩ រឯសេត ចកន វញ សកើតសៅឆន ា ១៤៨៣34។ ជា
មនេស សបើតតមោន ជវត របេបរះេគនធបទ ដែលបាន
តតមរនតយ ខាខសលើមក សគស ើញថា បរះអខា ជាមនេស
មាន ក មានអកបករោរបាក ដែលនាាអេមងគនត សេនាបត
នខ រាជវខានវខស មនេវមានការទកចតត សលើបរះអខា
34 សបើយកអាយសេត ចកន សៅសបបៀសៀបនខ អាយបរះចនទរាជា សកើតសៅឆន ា ១៤៩៦ សេត ចកនមានអាយសបចើនជាខ១៣ឆន ា។
សាកលបខេកា
Page. 75
កតតត អវ ខលោះ ដ លនាាឲដេត ចកៃ ឈនោះេងគរា មបពោះេគៃធរទ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
សបរះបទខមានការបារមភបគបបញញា សៅកន ខចតត សហើយឲដត
េខសយសៅសលើសរឿខអវ មយ បទខរអកសៅកន អារមមណគមម នេា
រាក។ ការខវលសនាះ ជននាាឲបទខយលទរេបន រចសជឿ
សហរាោយថាជាការរត។ វារតណាេសហើយថា សៅកន ខប
របទននេមយសនាះ សហរាសាងគេត ជាដផនកេាខានមយ េា
រាបបាភល ផល វអនាគត ននជវតរេសៅរាលនថា ែសចនះបរះ
េគនធបទ បទខមនខេរសេត ចកនសនាះដែរ ដតសេត ចកន
ជាមនេស មានអកបករោ វជជមាន ដតខដតសបបើបបាជាា េា
រាបសោះបសាយបញញា សហើយទកទានាយបរះបគ ជាសេចកត
េខឃមសៅកន ខចតត ដែលជាការសលើកទកចតតែលគមតសៅ
សរលណាគមត េាសរចស វ ើអវ មយ សបកាយរបាន វភាគរក
ចាណចសខាយ នខ ខាល ាខ សៅកន ខយទធសាងគេត ដែលបតវស វ ើ
សហើយបបយត មនទកទានាយ សអាយសលើេលប សលើបញញា
ែចោ ខសបបើបបាជាា មនេន សទើបសលើកទានាយយកមកស វ ើ
ជាបដខែក េារាបរកការគមាបទ។ រឯ បរះេគនធបទ វញ បទខ
មានអកបបករោអវជាជ មាន បទខទកទានាយជាេចចៈភារ
ោចខាត នាាសអាយបទខបបតកមមគមម នការរចារណា សោយ
ឈរសលើ សគមលការណថា « លទធផលបរា ញរមាបាយ
បតមបតវ » ដតបទខរាបានគតថា មសាបាយ សបើយកមក
សបបើេារាបដតលទធផល វាកអាចបសខក ើតបញញា មយចានន សៅ
Page. 76
កតតត អវ ខលោះ ដ លនាាឲដេត ចកៃ ឈនោះេងគរា មបពោះេគៃធរទ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
កន ខអភបកម ននការអនវតត ដផនការ ដែលនាាឲលទធផល
មនជាលទធផលជាចខសបកាយ សនាះស ើយ។
ជា បបមខរែា បរះេគនធបទ មនេវមានការផត ចសផតើម
គានតសបចើនសទ មនដតប សណាណ ះបទខជាមនេសសាទ កសេទ ើរជាទ
បាផត ដែលនាាឲ សេត ចកន ោញយកបបសោជនបានរយ
បេលអារទរវលភារសនះ សបរះគមតជា មនេសវាខនវ នខ
រហេរហន កន ខឋានៈជាមគាសទេក។ សេត ចកនបតតបតត
មនេសជាមមតត សោយអនវតត វ ឲររវ ន ចាសរះអនកណា
ដែលជយគមត តតមគណបេយតចសបចើន ដែលបានស វ ើសរៀ
ខៗខល ន។ ចា ដណកបរះេគនធបទ ទកជានយការ របេេហ
ការ ជាកតរវកចច ននអនកបាសរ។ កន ខសគមលការណ របេបរះ
មហកសបត បរះអខាជា អនកដថរការាងគេត រឯរាងគេត វញ ជាអនក
បាសរកសបត ជាកតសវទ35 ចាសរះបរះអខាជាអនកមានគណ។
កតតត ភមសាងគសត នង រស ឋកចច
ចាបរសផតើម មានជសមាល ះអាវ ជាមយបរះេគនធបទ សេត
ចកន កានកាបបានទកែមយចានន ដែលមានបបជាន
35 កតសវទ : អនកដែលគតដតនខតបេនខេខគណែលអនកមានគណ។
Page. 77
កតតត អវ ខលោះ ដ លនាាឲដេត ចកៃ ឈនោះេងគរា មបពោះេគៃធរទ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
រាងគេត រេសៅសបចើនកះករ ដែលអាចសអាយគមត រយបេល
នខដកនរាងគេត ស វ ើោហន។ ែាបនដែលមានមនេសរេសៅ
សបចើនែសចាន ះ គជាែាបន មានភារេមប ណ នន សេែាកចច
ដែលជាកតតត មយេាខានេារាបទទលរាបរខ សសាហាយ នន
េងគរា ម។ លកេខណឌ ោាខឡាយសនាះឯខ ដែលនាាឲសេត ចកន
មានសបបៀបភាល មជាខបរះេគនធបទ។ កាប នប ខ របេកខ
ទរហល ខ សែើមបកានកាប សខតតអាេនទ ក ដែលជាជបខកបេ
វមយសៅបេកដខម រ មនបានគខវខយរ ែចបាណខស ើយ
សបរះ សេត ចកន សលើកសៅវាយទរហល ខ ោ ខបបញាប សែើមប
ហត សេចកត េខឃមសនះសចញ។
Page. 78
កតតត អវ ខលោះ ដ លនាាឲដេត ចកៃ ឈនោះេងគរា មបពោះេគៃធរទ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
កតតត សាណាង
កតតត េាណាខសនះ ជាចា ដណកមយេាខាន កន ខការរេសៅ
របេមនេស។ សេត ចកន ជាមនេសមានភរធ សបរះ បតវបាន
បរះេខឃេតតថ ជយេសងគរា ះតតាខ រោរក រហតែល ាសរញ
កត នខ តតមជយរហតែលមានជយជានះ, មាន បខបេ
បបថយជវតសែើមបេសងគរា ះបអ ន នខ ជបនខបរសាថ ន ជា
អាសណាយផលែលខល ន គមាន ហវ ខេតវោនបរសបចើននបក
សៅកន ខបខ ដែលអាចសអាយរសោះខល នបានរបាណខសមម
របេបរះេគនធបទ។ ការជបភរធេាណាខោាខឡាយសនាះ
ដែលសេតចកន យកមកទកកន ខចតតថាជាវាេនាវជជមាន
របេខល ន ដែលមានសៅកន ខទានាយបរះបគ។ ដតសេត ចកន
គមតមានអកបបករោ ជាមនេសេវ ចជនទ 36 ដែលជាកតតត អ
ភរធសៅនថាមខ។
36 មនេសេវ ចជនទ : មនេសមានសេចកត សរញចតតចាសរះខល ន នាាសអាយខល នស វ ើតតមទាសនើខចតតខល ន ; Narcissisme។
Page. 79
ភាគទ២ - ដែៃ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ភាគទ២ - ដែន រសត ចកន
សេត ចកន ស វ ើេងគរា មនខេរបរះបាទេគធបទ អេរយៈ
សរល៤ឆន ា។ នរៈសនះ ស ើខសសាយរាជេមបតត សៅឆន ា ១៥១២
កន ខបរះជនាម យ ២៩ឆន ា កន ខបរះរាជវាាខបាសាន ដខបតបេ
េឈរ (បេេនទ រ) បទខបរះនាម បរះបាទ បរះបេសជោា រាជ
រាមាបត បកខបេេនទ របាសាន។ សៅឆន ាសនាះ បរះចនទ
រាជា មានបរះជនម ១៦ឆន ា បទខគខសៅបេកសេៀម ជាមយ
ប រវារដខម រ ជាអនកជានតបទខចានន ៥០នាក ដែលនាាបទខ
រតសៅបេកសេៀម នខ កនបបេតតសមឿខបននាក ដែល
ែដខារបទខ តតមបញញជ ឱរក សៅរេសៅបកខសទរ។
សៅឆន ា ១៥១៤ សេត ចកន បតតេបរា ប ឱយអេេរវមងគនត
សេនាបត ឲដកនបបជានរាងគេត សលើករាជធានរបកខបា
សាន សៅទេខាខសកើត។ មលសហត គសេត ចកន ចខលប
សចាលឱយ អេសាន មរបបចាេ សែើមបសបើកយគថម ោាខអតថ
រប នខ អតថរេ េារាបរាជយរបេគមត ។ លះសៅែលភមច
នលកែនត គមតឲសបាះរនាល ជយ ឈបសៅទសនាះអេរយៈ
សរល៥ដខ។ សៅកដនលខសនាះ សេត ចកន យលេបត ស ើញតត
ចាេមាន ក ឈរបបាបគមតឱយសៅតតាខរាជធានថម សៅភម
បេ ប កន ខចខសខតតតប ខ ម ា ទលដែនសខតតបាភន ា សទើប
មានសេចកត េខ សបើបនត សៅទសនះ នខអាចជបបបទះ
នាគបរេសភល ើខ
Page. 80
ភាគទ២ - ដែៃ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
សបគមះថាន ក។ សេត ចកន កចាកសចញរភមចនលកតតមបណាត ា
សៅកន េបន សៅសាខ រាជប រទលាទោយ សៅភមបេ ប
សៅទសនាះ មានបបាសាទសាែ តលែ ភាគបនាទ យរនធ សោយ
បបាការ37 មានប មមាាមន មានបេះ ាសៅកណាត លកា ដផខ។
ការកសាខសនាះ បានឆបរហេ សបរះរាងគេត បេះបេលណាេ។
សេត ចកន ឱយស ម ះរាជធានថមសនាះថា បកខេនលបែនត នបរ
នគរ។ បឆន ាសបកាយមក រាជប រ បានោកោញរាងគេត បបជា
នខ អនកបរសទេ ចលមករេៈសៅកះកាជាជតបបកនគមន
សបចើននបក រចកាល យសៅជា មណឌ លផារសេែាកចច ែ ាមយ
សៅកន ខនគរ។ ែសចនះ សែើមបេារលែលការទោត ននការលក
ទញែរ សេត ចកន ឱយសបាះបបាកេល ក មាេេល ក បតតរបនាគ
ឱយរាងគេតចាយ។
បត បមក នោយអារបរខានរាជយ ដែលសេត ចឥេភទទ
នខ ខាបាសរ យកសៅោកទកសៅកន ខរនធ ននបបសហខសែើម
ចាបក ាមយសៅសខតតបាទ បេកកណាត លេទ ខេរវនថាសនះ។
សៅសរលសេតចកន ស ើខបគខរាជេមបតត សែើមបឱយបេបនខ
37 បបាការ : កា ដផខបនាទ យ។
Page. 81
ភាគទ២ - ដែៃ ដេត ចកៃ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
ទាសនៀមកសបត គមតឱយសគស វ ើបរះខានរាជយថម េារាបជានេ
បរះខានដែលបាតសនាះ េារាបបងគខាបរ
Page. 82
រៃតដៅដពលខាខមខ
នរនធរោយ ឧប រៅ សងហា ឆន ា ២០១៥
បនតរៅររលខាងមខ
