ˇˆ ˙˝ ˝ ˛ ˚˜ ˆ ˝.!. 1955-1970cuir.car.chula.ac.th/bitstream/123456789/19673/1/Pongpun_pu.pdf · ˆ˜jjjjjjjjjjjj 163 5.1.2 s t 2˝ ˇ 2 h 2 0jjjjj 173 5.1.3 * . ˘f r

ปราสาทพระวหาร: การเมองวฒนธรรมในกมพชายคสงคมราษฎรนยม ค.ศ. 1955-1970

นายพงษพนธ พ)งตน

วทยานพนธน ,เปนสวนหน)งของการศกษาตามหลกสตรปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตร ภาควชาประวตศาสตร

คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปการศกษา 2552

ลขสทธ9ของจฬาลงกรณมหาวทยาลย

PHRA VIHARN TEMPLE: THE CULTURAL POLITICS IN CAMBODIA UNDER THE PEOPLE’ S SOCIALIST COMMUNITY REGIME,1955-1970

Mr. Pongpun Puington

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Arts Program in History

Department of History Faculty of Arts

Chulalongkorn University Academic Year 2009

Copyright of Chulalongkorn University

wqdw'us'd.rmu : dnninwtz7wit: nit~ia~?rulrsttulun'uqaiqnK.~nu

t iagfiuu n.n. 1955-1 970. PHRA VIHARN TEMPLE; THE CULTURAL

POLITICS IN CAMBODIA UNDER THE PEOPLE' S SOCIALIST COMMUNITY

REGIME, 1955-1970,a. dlrtnminuiirwuiw~n: a. nt. ~ u i i y ~ s t r u ,

a. dlrtnai7nuiirwu;iau: a. nt.lnXt4 oiutz~a, 757rr1h.

J u & ~ i n n n i n q ~ s t t u t z ~ i i 4 d f ~ ~ ~ n % w i n ~ e. ra.rn'uqai au~~~Bwynt.rl4nrzulunis~i\t~ ~d~ntirnaiuwuiuun::n~iudin'~

~Muninunoiudtf i n i t L u ~ ~ ~ ~ ~ n d i t d ? ~ ~ ~ i n b l ~ & f l ~ n ' ~ d t i d i n ~ ~ 4 f i 1 1 j L ~ 2 1 \ 1 U d Y B i t n a i m a u s n u r a t n i r q a i u u w u j ~ u ~ i G w i n ~ win

u'\lnti~naiudin'cy~iin'udtini~wt::~~itwiuni?~wu~~wi~munitd "K4nuiiuu

wtz%ynmiauiw ~ ~ ~ ~ ~ a u ~ u ~ d t i ~ i n w t z ~ ~ i ~ ~ ~ i ~ f l u d ~ u ~ d ~ r a ~ n ~ i u ~ ~ ~ ~ ~ r ~ ~

aitus~tu~runf i~iaawtzunt ~nud~~iuuiu"nanitnz~iauniwn~iu~un\r~a~tzuau

knunq~~uud~dun?iunand~zn iun 'u tzw~i~~dnn~a~n 'u~r rndnn~a~~~~unu 'u

rija;rw tzun t

4 1 - ...... ninIai ...... dtzGninmi ................ niuueaau3n..??&.r?"k! J

aimi7a1 ..... dtzfininmi ..........,..,. niuijaia a. nlrtnai7nuiiiwu ......................

# # 49801 66622 : MAJOR HISTORY

KEYWORDS : PEOPLE' S SOCIALIST COMMUNITY I BUDDHIST SOCAlLlSM I

PREAH VIHEAR TEMPLE I SIHANOUK I CHIEF OF STATE

PONGPUN PUINGTON: PHRA VIHARN TEMPLE: THE CULTURAL POLITICS IN . CAMBODIA UNDER PEOPLE' S SOCIALIST COMMUNITY REGIME, 1955-1970.

THESIS ADVISOR : DINAR BOONTHARM, Ph.D, THESIS CO-ADVISOR: L-- -

KLAIRUNG AMRATISHA, Ph.D, 257 pp.

This thesis aims to study Phra Viham temple in Cambodia's conditions and

point of views of Khmer under People's Socialist Community, These time the Chief of

State Sihanouk is remained to believe that the Thai's policy coincided with her

politician's enemy and had a plot to overthrow his regime . As a result, the Prince

determined to raise an accusation to the International Court of Justice.

When the Court reached the final judgment, the right over temple Preah

Vihear had been given to Cambodia. Therefore, Temple of Preah Vihear was then

written in Cambodian history for support Sihanouk's ideal of Buddhist Socialism that

the great Khmer's harmony between the rule and the ruled and for representing the

great Khmer's civilization from Angkor.

Department : .--.------...--. Histay r Y r Y r Y . r Y r Y . r Y r Y . r Y r Y r Y r Y r Y . Student's Signature ...... ..... -............

Field of Study : -.------.---- H.ist~y -.-...----.----.. . Advisor's Signatur . ...............................

Academic Year : ------.---- 200% ---------*-..-------- Co-Advisor's .-

ฉ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธเลมน ,สาเรจลงไดดวยความชวยเหลอและกาลงใจจากบคคลหลายทาน ขอกราบขอบพระคณอาจารยดร. ดนาร บญธรรมอาจารยและ อาจารยดร. ใกลรง อามาระดษท)ปรกษาวทยานพนธท ,งสองทานท)มเมตตาชวยใหคาแนะนาและทมเทใหการตรวจแกวทยานพนธจนแลวเสรจ ขอกราบขอบพระคณะกรรมการสอบวทยานพนธทกทานไดแก ผชวยศาสตราจารย ดร.สธาชย ย ,มประเสรฐ ผชวยศาสตราจารยดร. ธารงศกด9 เพชรเลศอนนต และอาจารย ดร. ภาวรรณ เรองศลปท)กรณาใหคาช ,เพ)มเตมจดบกพรองในวทยานพนธ ขอขอบคณไปยงรองศาสตราจารย ดร. สรชาต บารงสขและบรรดาอาจารยทกทานท)ภาควชาประวตศาสตร ท ,งท)มหาวทยาลยเชยงใหมและจฬาลงกรณมหาวทยาลยสาหรบคาแนะนาในการพฒนาหวขอวทยานพนธ ขอขอบคณโครงการ SEASREP ท)มอบทนใหไดไปเรยนภาษาและทาความเขาใจวฒนธรรมของเขมรเพ)มเตมท)ประเทศกมพชา ขอขอบคณอาจารยเอและคณจรยา พ)โหนงพ)โดน) คณตาสมภพ พ)เยาวคณมานพและคณสมเพญตลอดจนเพ)อนๆ ชาวเขมรท)รานบาหยน ท)ชวยเหลอเร)องท)อยท)กนในกรงพนมเปญใหเปนไปอยางสะดวกสบาย ขอบคณคณทา โสกา คณพอลลา ม และพ)ดเรก อทรทวการ ณ อยธยาท)ชวยแกปญหานานา ท)มกมาอยางคาดไมถง ขอบคณรนพ)จากคณะวศวกรรมศาสตร มช. คอพ)สถตชย ศรวารนทร และ ปญนตา สารมาวงคสาหรบเร)องท)พกและการรบสงในชวงแรกท)มาถงกรงพนมเปญ ขอบคณคณคณาจารยท)สถาบนภาษาตางประเทศ โดยเฉพาะรองศาสตราจารยดร. ภมจตร เรองเดช สาหรบทกษะและประสบการณการเรยนภาษาสาหรบชวตจรง ขอบคณเจาหนาท)หอสมดแหงชาต หอจดหมายเหตแหงชาต หองสมดทกแหงชาตในกรงพนมเปญรวมไปถงเจาหนาท)บรรณารกษในมหาวทยาลยท ,งในเมองไทยสาหรบความสะดวกสบายในการคนหาและทาสาเนาเอกสารตางๆ ขอบคณเพ)อนๆ และพ)รวมรนท)ภาควชาประวตศาสตรท ,งท)กรงเทพฯ โดยเฉพาะ พ)นอตสาหรบการแนะนาใหรจกกบคณธนพร พฒตาลศรท)ชวยแปลเอกสารภาษาฝร)งเศสขอบคณคณปาลตา สรชนวฒน ท)ปรกษาดานภาษาตางประเทศ ขอขอบคณไปถงโอชนผคอยเปนกาลงและแรงใจตลอดจนรบฟงความฝนของผ วจยดวยความอดทนเร)อยมา สดทายท)สาคญท)สดขอขอบพระคณไปยง คณพอคณแม แมอ�วะ แมอ�ว แมโอด และพ)ปานาอาบรรดาญาตผ ใหญท ,งหลายท)ไมอาจเอยนามไดครบสาหรบความรกและความเอาใจใสในเร) องตางๆ ตลอดจนกาลงใจ และแรงหนนนาอนชวยแรงผลกดนใ หผ ว จยผานอปสรร คตางๆมาไ ดจนถงวนน , ดวยเ ลอดและเหลก เมษาเดอด สะพานควาย

ช

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย………………………………………………………………………ง บทคดยอภาษาองกฤษ……………………….………………………….……………....จ กตตกรรมประกาศ……………………………………………………………………….ฉ สารบญ…………………………………………………………………………………..ช สารบญภาพ.…………………………………………………………………………....ญ บทท� 1 บทนาปญหาของปราสาท “พระวหาร”……….…………...........................1 1.1 ความสาคญของปญหา...…………………………………………………..1 1.2. วธการศกษา..…………..………………………………………………….7 1.3. วตถประสงค…………………….………………………………………….9 1.4. สมมตฐาน ……..……………..……………………………………………9 1.5. ขอบเขตการศกษา…………………….………………………………….10 1.6. ประโยชนท)คาดวาจะไดรบ……..……..………………………………….10 1.7. การถายคาเขมรเปนไทย ……………………………………………..…11 1.8. ขอจากดของเอกสารการอางองในเอกสารภาษาเขมร.…………………..15 บทท� 2 ปราสาท“พระวหาร”ความขดแยงระหวางประเทศและ“ชาตนยม”……...16 2.1.ประวตของปราสาท”พระวหาร …..…………………………………..…..18 2.2.สานกฝร)งเศสแหงปลายบรพาทศ…..……………………………………..22 2.3. อทธพลของฝร)งเศสตอ “พระวหาร”.………………………………….…..23 2.4. ปราสาท “พระวหาร” กบมมมองกมพชา-ไทย …………………………...29 2.4.1 แผนท)ยคใหมกบการปกปน เขตแดน ’’พระวหาร’’………………….31 2.4.2 มลเหตความขดแยงในมมมองของชาวเขมร………………………..35 2.4.3 ความชอบธรรมในการสรางความขดแยงตามทศนะของไทย……….39 2.5.สงครามมหาเอเชยบรพากบโฆษณาชวนเช)อของไทย……………………..41

ซ

สารบญ(ตอ) หนา

2.5.1 ความคดตอตานไทย……………………………………………..... 46 2.5.2 ทศนะตอตานฝร)งเศสในระยะแรก………………………………….49 2.6 ความเปล)ยนแปลงในกมพชาในปลายทศวรรษท)1940....……………….51 2.6.1 ปญญาชนแบบจารต (Traditional Intellectuals……………….. 56 2.6.2 การเรยกรองเอกราชของสมเดจสหน…………………..…………. 59 2.7 สรป………………………………………………………….…………. 63 บทท� 3 การเมองแนว “กษตรยนยม” ในกมพชายคสงคมราษฎรนยม…………65 3.1กาเนดของสงคมราษฎรนยม…………………………………………… 69 3.1.1.สมาสชาต (National Congress)………………………………… 74 3.1.2 จดจบของระบบพรรคการเมอง…………………………………… 75 3.2 เขมรสงคมนยมปญหาและทางออก…………………………………….. 77 3.2.1 กลมตอตาน………...………………………………………………78 3.2.2 วกฤตการณในป ค.ศ.1960……………………………...…………80 3.2.3 การปรบระบบความสมพนธของคนในสงคม.................................83 3.2.4 อดมคตเก)ยวกบยคเมองพระนคร…………………………………. 88 3.3 ความสาเรจของสงคมราษฎรนยม……………………………………… 90 3.3.1 สมเดจสหนและบทบาทในการนา............................................... 93 3.3.2 ปราสาท”พระวหาร”ในบรบทของสงครามเยน……………………. 97 3.3.3 ความเปนกลางระหวางประเทศ……………………………..…….105 3.4สรป……………………………………………………………………… 110 บทท� 4 สงคมนยมพระพทธศาสนา: การสรางวฒนธรรมเพ�อการเมองของ กมพชา………………………………………………………………..…….111 4.1“พระวหาร” กบพระพทธศาสนา…………………………………………112 4.1.1 สงคมนยมนยมพระพทธศาสนา (Buddhist socialism)…………122 4.1.2 ความคดท)เปล)ยนไปเก)ยวกบพระพทธศาสนาของชาวเขมร……...130 4.1.3 สมเดจสหนกบการปรบพระพทธศาสนามาใชในทาง “การเมอง”…133

ฌ

สารบญ(ตอ)

หนา 4.2 สถาบนสงฆกบบทบาทางการศกษาและการเมองวฒนธรรมสมยใหม…. 143 4.2.1 บทบาทของพระสงฆในทางวฒนธรรม.………………………….. 149 4.2.2 บทบาทในการเผยแผความเช)อ............…………….……………. 154 4.3 สรป…………………………………………..………………………… 161 บทท� 5 ความเส�อมของสงคมราษฎรนยมและปราสาท“พระวหาร”……………162 5.1ปราสาท“พระวหาร”กบสมเดจสหน…………………………………….. 162 5.1.1 ปราสาท“พระวหาร”และองคกษตรย……………………………… 163 5.1.2 ปราสาท“พระวหาร”กบความชอบธรรมในระดบสากล…………… 173 5.1.3 การตอสทางการเมองผานทางวฒนธรรมของสมเดจสหน…………180 5.2 ภาวะความเส)อมของสงคมราษฎรนยม ……………………………… 188 5.2.1 ความเส)อมทางเศรษฐกจของกมพชา………………………………189 5.2.2 ภาวะความเส)อมทางสงคมในกมพชา…………………………….. 194 5.2.3 ภาวะความเส)อมในทางการเมองของสมเดจสหน….……………... 200 5.3 สรป…………………………………………………..…………………. 208 บททท�6สรป………………..…………………………………………………………210 รายการอางอง………..………………………………………………………………. 216 ภาคผนวก…………………………………………………………………….............241 ภาคผนวก ก ระเบยบการของสงคมราษฎรนยม…………………..………………… 242 ภาคผนวก ข ลาดบรฐบาลกมพชาตามรฐธรรมนญค.ศ. 1947-1975………………. 247 ภาคผนวก ค เอกสารเก)ยวกบปราสาท “พระวหาร”ของกมพชา…………………….. 250 ประวตผ เขยนวทยานพนธ…………………………………………………………….257

ญ

สารบญภาพ ภาพท� หนา 1 ภาพวาดลายเสนปราสาท”พระวหาร”โดยเอเตยง เอโมนเยร………………………….16 2 แผนผงของปราสาท”พระวหาร”โดยลเนต เดอลาจองกเอร……………………………23 3 ภาพวาดปราสาทพระวหารในจนตาการแบบไทย……………………………………. 23 4 ปราสาท”พระวหาร”ในแบบเรยนแผนท) ……………………………………….……...32 5 เอกราชในพระหตถสมเดจสหน………………………………………………………. 62 6 สมเดจสหนกบราษฎร………………………………………………………………… 83 7 สมเดจสหนกบ “ลกๆ”ของพระองค…………………………………………… ……...83 8 ราษฎรชาวเขมรมาชมนมกนบรเวณพระมหาราชวง………………………….....…..119 9 การเฉลมฉลองท)ปราสาท”พระวหาร”………………………………………………. 114 10 สมเดจสหนทรงประกอบพธสงฆบนปราสาท”พระวหาร”…………………………. 114 11 ปราสาท – “พระ”- วหาร…………………………………………………………… 116 12 แผนท)ประเทศกมพชากอนต ,งขงหวด“พระวหาร”……..……...…………………….120 13 แผนท)แสดงการปกครองของประเทศกมพชาในปจจบน’………...………………...120 14 ธนบตรรปปราสาท”พระวหาร”ท)ออกในยคสงคมราษฎรนยม……………………...178 15 สมเดจสหนเสดจเยอนปราสาท “พระวหาร”………………..……………..............179 16 ปราสาท”พระวหาร” กาลงถกโจมตโดยผ นาไทย…………………………………...188

บทท� 1 บทนา: ปญหาของปราสาท “พระวหาร”

1.1 ความสาคญของปญหา

ช)อปราสาทเปรยะฮวเฮย อาจเปนช)อท)ไมคนหคนไทยมากนก จนกระท)งใน ค.ศ. 2008 เม)อรฐบาลกมพชาไดขอใหองคการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาตหรอยเนสโก (UNESCO) พจารณาข ,นทะเบยนปราสาทซ)งต ,งอยระหวางเสนพรมแดนของกมพชาและไทยเปนมรดกทางวฒนธรรมของโลก นบต ,งแตน ,นเปนตนมา ช)อปราสาทเปรยะฮวเฮย(Preah Vihear) ซ)งเปนช)อในภาษาเขมรของปราสาทพระวหาร (Prah Viharn) ท)คนไทยคนเคยกไดรบความสนใจจากชาวไทย ดวยความกงวลวาการดาเนนการใดๆ ของรฐบาลกมพชา เชน การเสนอใหกาหนดบรเวณเขตกนชน (Buffer Zone) รอบๆ แหลงมรดกโลกปราสาท ”พระวหาร”วาอาจกระทบกบอธปไตยเหนอ“พ ,นท)ทบซอน” ซ)งไทยยงอางสทธ9ในการครอบครอง แมวาคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศ(International Court of Justice) ไดตดสนตามแผนท)ของฝายกมพชาและกาหนดใหปราสาทพระวหารต ,งอยในอาณาเขตของกมพชา1 ช)อปราสาทพระวหารจงไมไดเปนช)อท)ส)อความหมายตรง (Denotation) ถงโบราณสถานอนสวยงามท)ต ,งอยบนยอดเขาเทาน ,น แตยง มความหมายแฝง (Connotation) ถง “การสญเ สยดนแดน” ของราชอาณาจกรไทยตามคาตดสนในป ค.ศ. 1962 (พ.ศ. 2505) อกดวย2 ความหมายอยาง

1ศาลยตธรรมระหวางประเทศ, คาพพากษาศาลยตธรรมระหวางประเทศ คดปราสาทพระวหาร, แปล

โดยกระทรวงการตางประเทศ (พระนคร: สานกธรรมเนยบนายกรฐมนตร, 2505), หนา 51. 2 ตวอยางการผลตซ ,าความเขาใจในเร)อง “การเสยดนแดน”ในกรณปราสาทพระวหารโปรดซ)งถกโยงเขากบ

เร)องความขดแยงทางการเมองของไทย โปรดด ผจดการ กองบรรณาธการ, ปราสาทพระวหารความจรงท�คนไทยตองร, พมพคร ,งท)2 (กรงเทพฯ: บานพระอาทตย, 2552)

∗ ในวทยานพนธเลมน ,จะใชคาวา “พระวหาร” ในความหมายเฉพาะท)หมายถงมมมองของฝายกมพชาซ)งแตกตางจากพระวหารท)จะหมายถงความเหนของคนไทย ตามหลกการการถอดคาเขมรดวยอกษรไทยพงเรยกโบราณสถานน ,วา เปรยะฮวเฮยแตเน)องจากคาคาน ,เปนสวนหน)งในการตอสทาง”การเมองวฒนธรรม” ระหวางท ,งสองฝายคอไทยและกมพชาการเลอกใชคาในแบบภาษาเขมรยอมกระทบความสมพนธเชงอานาจในหลายมตโดยเฉพาะในฝ)งไทย ดงน ,นการเลอกใชคาวาพระวหารในเคร)องหมายคาพด (“ พระวหาร”) จงเปนส)งเหมาะสมท)จะใชส)อสารกบคนไทย

∗ ∗ ตวอยางการศกษาในแงน ,ของ หมอมราชวงศสรยวฒ สขสวสด9พบวาช)อเขาพระวหารมท)มาจากการผสมระหวางคา 2 คาคอ วน (“Vnam-ภเขา) และ “วร” (vara-งดงามศกด9สทธ9) กบคาจากภาษาสนสกฤตวา “วหาร” (Vihara- ศาสนสถาน) ซ)งแปลความหมายตามตววาบรรพตแหง ศาสนสถานอนศกด9สทธ9ดรายละเอยดใน มรว. สรยวฒ

2

หลงน ,ไมอาจอธบายดวยประวตท)มาของคาวาปราสาทพระวหาร∗ ∗ ไดเพราะช)อของปราสาทพระวหาร ไมไดเปนเพยงช)อทใชเรยก ศาสนสถานอนศกด9สทธ9ท)ปรากฏช)อในจารกวา ศขรศวร เทาน ,น หากแตช)อน ,ยงเก)ยวของกบมตความสมพนธในดานอ)นๆ ดวยโดยเฉพาะในมตของความสมพนธระหวางประเทศท)ท ,งไทยกบกมพชา ตางกเคยแยงชงความเปนเจาของตวปราสาทหลงน , ทาใหแมกระท)งการเรยกช)อปราสาทหลงน ,ดวยภาษาใดภาษาหน)งกยงถกเช)อมโยงเขากบความรสกเปนเจาของโบราณสถานแหงน ,ไปโดย

บรยาย∗ โดยเฉพาะอยาง ย) ง สาหรบฝายไทยท) ความชอบธรรมในการอางสท ธ

ครอบครองศาสนสถานแหงน ,ดจะมหลกฐานรองรบเพยงสามประเดนเทาน ,นคอ หน)ง การท)ม “สนปนน ,า”อยในฝ)งไทย ซ)งศาลยตธรรมระหวางประเทศกไมรบฟงเหตผลน ,ของไทยจงตดสนใหกมพชาชนะคด สอง การมทางข ,นของปราสาทอยฝ)งไทย และสาม การท)กษตรยไทยเคยมอานาจเหนอกษตรยแหงกมพชาในชวงเวลาหน)ง หลงจากท)ไทยตอาณาจกรเขมรโบราณแตก จนถงชวงเวลากอนการเขามามอทธพลของฝร)งเศสในยคอาณานคมในชวงครสตศตวรรษท) 19 ดวยความท)คนไทยจานวนมากเหนวาประเทศกมพชาเคยเปนรฐบรรณาการของสยามและ ตอมาไมอาจปกปองเอกราชของตนจนตกเปนอาณานคมของชาตตะวนตก (ในขณะท)ไทยยงเปนเอกราช) ในเชงเปรยบเทยบแลวคนไทยจานวนมากจงมกคดวาคนเขมรมสถานะในความสมพนธเชงอานาจท) “ต)า”กวาตน3 ดวยเหตน ,ในทนทท)ไทยเปนฝายแพคดเขาพระวหาร ส)อมวลชนของไทยจงส)อสารแกคนไทยโดยการเลอกภาพเปยตาดมาข ,นปกหนงสอคาพพากษาของศาลยตธรรมระหวางประเทศโดยบรรยายภาพไววา

“เปยตาด” เปนตอนบนของเขาพระวหาร แผนหนมหมาชะโงกง!าอยบนหนาผาสงชน พนหนาผาออกไปท'มองเหนดามดเปนท'ราบต'าของประเทศกมพชาซ'งเตมไป

สขสวสด9, ปราสาทเขาพระวหาร ศาสนบรรพตท�โดดเดนท�สดในภาคพ ?นเอเชยอาคเนย ( กรงเทพฯ: เมองโบราณ, 2536), หนา 27

∗ตวอยางเชน การเจรจาปญหาชายแดนของคณะกรรมาธการเขตแดนไทย-กมพชา (JBC) ซ)งประชมท)เมอง

เสยมเรยบประเทศกมพชาระหวางวนท) 10-12 พฤศจกายน พ.ศ. 2551 ตองยตลงเน)องจากทางการกมพชาไมพอใจฝายไทยท)ไมยนยอมใหใชช)อตามหลกสากลวาปราสาทเปรยะฮวเฮย (Preah Vihear) ซ)งเปนภาษาเขมรท)บรรพบรษชาวเขมรใชมาต ,งแตศตวรรษท) 9-10 แตทางการไทยกลบใหใชช)อไทยวาปราสาทพระวหาร (Phra- Viharn) โปรดดหนงสอพมพมตชนรายวนฉบบวนท) 5 กมภาพนธ พ.ศ. 2551 หนา 15.

3 นธ เอยวศรวงศ, “สานกเลกและสานกใหญ” มตชนสดสปดาห 29 (ตลาคม 2551): 25.

3

ดวยเหวและดงทบไมมทางใดท'พวกเขมรหรอท'ชาวพ!นเมองเรยกวา “เขมรต'า”....จะมาไดเลย 4

ภาพของเปยตาดซ)งเปนสวนของปลายชะงอนผาอนเปนท)ต ,งของปราสาทพระวหารท)มทางข ,นอยทางฝ) งไทยกบท)ราบต)าในประเทศกมพชาไดถกนามาใช โดยเนนวา “เปยตาด”เปนเหมอนปราการธรรมชาตท)ขวางกนไมให “เขมรต)า” ซ)งนอกจากจะหมายถงลกษณะของภมประเทศเขมรท)อยต)ากวาทางฝ)งประเทศไทยแลวคาวา”เขมรต)า” ยงส)อความหมายถงคนในดนแดนเขมรท)ๆ ไทยมองวามสถานะต)ากวาตนไมสามารถจะข ,นมายงศาสนสถานท)ไทยตองสญเสยไปตามคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศ จากคาอธบายของหนาปกหนงสอคาพพากษาของศาลโลกคดเขาพระวหารช ,ใหเหนวา นอกจากฝายไทยจะไมพอใจตอคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศแลว ยงสะทอนลกษณะความคดท)ฝายไทยเหนวาตนเองเหนอกวาคนเขมรและประเทศกมพชาออกมาดวย ปรากฏการณเชนน ,ปรากฏข ,นเดนชดมากข ,น นบต ,งแตฝายกมพชาย)นเร)องใหศาลโลกฯพจารณาคดเขาพระวหาร นบต ,งแตน ,นเปนตนมาความสนใจตอโบราณสถานแหงน ,ไดทาใหรฐบาลและส)อมวลชนแขนงตางๆ ของไทยหยบยกเอาเร)องราวในอดตโดยเฉพาะเหตการณในประวตศาสตรแบบพงศาวดารมายนยนความเหนอกวาของไทยตอกมพชา เชน งานของสร เปรมจตต เร)องสงครามระหวางไทยกบเขมรและเขาพระวหารของไทย ซ)งไดเลาถงสงครามในประวตศาสตรตามทศนะของไทยแลวสรปความเหนของผ เขยนซ)งเปนหน)งในทศนะของคนไทยในชวงท)เกดความขดแยงเร)องปราสาทเขาพระวหารในป ค.ศ.1959 (พ.ศ. 2502) วา

“เหตการณรนแรงซ'งเกดข!นระหวางไทยกบเขมรน!น มกจะเกดข!นจาก กษตรยเขมรหรอผนาของเขมรไดกอข!นกอนแทบท'งส!นซ'งท'งน!เราจะเหนไดวา กษตรยเขมรไดเปนผกอเร'องราวข!นกอนเสมอ...การท'ไทยทาไดทาสงครามกบ เขมรหรอขอมในแตละคร!งน!น กเน'องมาจากกษตรยกมพชาไดรกรานประเทศไทย กอน5

ความเหนของผ เ ขยนผลงานประวตศาสตรช ,นน , นอกจากจะเปนการสรปความเหนตามหลกฐานและทศนคตของฝายไทยแลว การประเมนพฤตกรรมของฝายตรงขามวาเปน “ผ ราย” หรอเปนตวการของความขดแยง ยงสะทอนใหเหนถงอทธพลของงาน

4 ศรอกษรจากด, คาพพากษาศาลโลกคดเขาพระวหาร, (กรงเทพมหานคร: ศรอกษร, 2505), ไมปรากฏ

เลขหนา. (เนนตามตนฉบบ)

5 สร เปรมจตต, สงครามระหวางไทยกบเขมรและเขาพระวหารของไทย (พระนคร: แพรพทยา, 2502), หนา 101.

4

เขยนประเภทพงศาวดารท)มตอสงคมไทย พงศาวดารซ)งเปนเคร)องราชปโภคท)เชดชความย)งใหญและบารมของพระมหากษตรยไทยจงไดถกนาเอามาใชตความใหเขากบสถานการณในปจจบน ดวยสานกในประวตศาสตรเชนน , ส)อมวลชนและคนไทยจานวนมากนบต ,งแตอดตจนถงปจจบนจงตดสนรฐบาลกมพชาท)มสมเดจพระนโรดมสหนเปน

ประมขแหงรฐวาเปนฝายผดหรอเปน “ขอมแปรพกตร” ∗ ตามอยางท)ปรากฏในงานประวตศาสตรนพนธท)ราชสานกไทยเขยนข ,น

การเลอกใชช)อปราสาทพระวหารของไทยหรอปราสาท เปรยะฮวเฮยของกมพชาตางแฝงอคตบางประการท ,งของไทยและกมพชาไว เฉพาะทางฝ) งไทย ภาษาไทยมความสาคญทางการเมอง หรอมความสาคญตออานาจของชนช ,นนามาหลายรอยป โดยเฉพาะเม)อเกดรฐสมบรณาญาสทธราชยในคร)งแรกของพทธศตวรรษท) 25 เปนตนมา การปลกฝงใหคนท)วประเทศใชภาษาไทยและตวอกษรเร)มพรอมกบการจดระบบการศกษาภาคบงคบ6 นโยบายน ,ไมเพยงแตจะเปนการสรางมาตรฐานการศกษาใหเปนระบบเดยวกนท)วประเทศเพ)อประโยชนในการตดตอส)อสารระหวางคนในประเทศเดยวกนเทาน ,น แตยงเปนสวนหน)งของกระบวนการรวมอานาจเขาสศนยกลาง ดวยเหตน , ช)อมณฑลท)ต ,งข ,นเพ)อการปกครองรปแบบใหมของรฐสยามท)เดมถกเรยกดวยช)อกลมชาตพนธของคนในพ ,นท) เชน ลาวกาว ลาวเฉยงหรอ เขมร จงถกเปล)ยนช)อเปน“มณฑลตะวนออก” ต ,งแตป พ.ศ. 24427ช)อมณฑลตะวนออกอนหมายถงสวนหน)งของรฐของคนไทยจงเปนหน)งในความพยายามท)จะควบคมความรสกนกคด ทาใหคนชาตพนธตาง ๆ ในประเทศถกกากบโดยภาษาไทย และทาใหคนเหลาน ,นเขามารวมอยภายใตโลกทศน อดมการณ คานยม รสนยม ภายใตความหมายท) “ภาษาไทยมาตรฐาน” กาหนดเอาไว8

ตามคาใหการของรฐบาลไทยตอศาลยตธรรมระหวางประเทศไทยอางวา ช)อปราสาทพระวหารน ,นเปนท)รจกของคนไทยภายหลงการเสดจประพาสของพระเจาบรม

6 นชจร ใจเกง, “ระลกชาตในแบบเรยนภาษาไทย,”อาน 1 (กรกฎาคม-กนยายน 2551): 19-54. ∗คาวา “ขอมแปรพกตร” มความหมาย 2 นยคอหน)งเปนช)อทางภมศาสตร ท)สมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว

ใชเรยกดนแดนเขมรซ)งเคยเปนของไทย ความหมายท)สองปรากฏในพระราชพงศาวดารฉบบพระราชหตเลขาท)บรรยายถงเหตการณในสมยกรงศรอยธยาท)กษตรยเขมรซ)งเปนหน)งในเมองประเทศราชของอยธยาท)หนไปรวมมอกบ “ศตร” และต ,งใจท)จะยกมาตกรงศรอยธยาโปรดดรายละเอยดเพ)มเตมใน ราชบณฑตยสถาน, สารานกรมไทยฉบบราชบณฑตยสถานเลมท� 3 กาลทาส-ขอมแปรพกตร (พระนคร: โรงพมพรงเรอง, 2502), หนา 894-896.

7 ธารงศกด0 เพชรเลศอนนต, สยามประเทศไทยกบ “ดนแดน” ในกมพชาและลาว (กรงเทพฯ: มลนธโครงการสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2552), หนา 71.

8สายชล สตยานรกษ,“ประวตศาสตรการบญญตศพท: การเมองวฒนธรรมกอนและหลงการปฏวต พ.ศ.2475” เสวนาทางวชาการภาควชาประวตศาสตร เสนอท)ภาควชาประวตศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม 20 สงหาคม 2551 หนา 1-2.

5

วงศเธอกรมหลวงสรรพสทธประสงค9 การเสดจประพาสของพระราชโอรสพระองคท) 11 ในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว เม)อคร ,งทรงดารงตาแหนงเปนขาหลวงตางพระองค ประจามณฑลลาวกาว ใน พ.ศ. 2442 (ค.ศ.1899) จงไดกลายเปนจดเร)มตนประวตศาสตรของปราสาทพระวหารท)เขยนข ,นโดยชาวไทยท)พยายามเช)อมตนเองเขากบปราสาทพระวหารซ)งต ,งอยชายขอบของราชอาณาจกร หนงสอเก)ยวกบปราสาทพระวหารหลายเลมของไทยจงนยมเร)มตนประวตศาสตรสมยใหมของปราสาทพระวหารดวยการคนพบของเจานายในราชวงศของไทย เชนในหนงสอเร)องปราสาทพระวหาร ความจรงท)คนไทยตองร ไดอางวา การเสดจประพาสของกรมหลวงสรรพสทธประสงค เปนการคนพบปราสาทพระวหารสาหรบยคปจจบน10

ดวยเหตน , ในขณะท)ทางฝายไทยพยามท)จะอธบายประวตศาสตรของปราสาทพระวหารโดยเช)อมโยงกบประวตศาสตรแบบพงศาวดารหรอเลาเร)องปราสาทพระวหารโดยเช)อมโยงกบพระมหากษตรยและราชวงศของตนเพ)อแสดงความชอบธรรมในการเปนเจาของปราสาทพระวหาร ฝายกมพชากลบเลอกท)จะหยบยมเอาความรประวตศาสตรโบราณจากยคอาณานคมท)ฝร)งเศสวางรากฐานไวข ,นมาเขยนเปนประวตศาสตรของ เปรยะฮวเฮยหรอ”พระวหาร” ในมมมองของตนเพ)อเปาหมายสามประเดนคอ หน)ง เพ)อตอบโตประวตศาสตรปราสาทพระวหารแบบไทย สองเพ)อสรางความภาคภมใจใหชาวเขมร สามเพ)อใชเร)องปราสาท “พระวหาร”เคร)องมอในการตอสทางการเมองในกมพชาเอง ดงน ,นจงพบหลกฐาน ท) ปญญาชนชาวเขมรและสมเดจสหนทรงพระนพนธลงในหนงสอพมพท ,งในและนอกประเทศ โดยทรงประกาศจดยนของพระองคในฐานะผ นาประเทศเพ)อ กระตนอารมณความรสกรวมของประชาชนชาวเขมร ใหเหนดวยกบนโยบายตางๆ ของรฐบาลกมพชา ตวอยางเชนใน ค.ศ. 1959 หลงจากท)ทางรฐบาลกมพชาย)นคดเร)องปราสาท เปรยะฮวเฮย ข ,นสการพจารณาของศาลยตธรรม-ระหวางประเทศจนทาใหเกดการวพากษวจารณจากประชาชนและส)อมวลชนท ,งฝ)งไทยและกมพชา สาน ยน (San Yun) นกการเมองซ)งเปนท)ไววางใจจากสมเดจสหนจนไดดารงตาแหนงนายกรฐมนตรสบ

9เสนย ปราโมช. มรว, คดเขาพระวหาร, (พระนคร: โรงพมพสานกทาเนยบนายกรฐมนตร, 2505), หนา

34. 10 ผจดการ กองบรรณาธการ, ปราสาทพระวหารความจรงท�คนไทยตองร, หนา 117.

6

ตอจากพระองคเจาสสวตถ9 มนวงศ คแขงทางการเมองของสมเดจสหนระหวางป ค.ศ. 1956-195711 ไดเขยนบทความเพ)อตอบโตทาทของส)อมวลชนและรฐบาลไทย วา

การใหขอมลอนวกวนและบดเบอนในเร'องอนแปลกประหลาดท'วาขอมไมใชเขมร และไมใชบรรพบรษของชาวกมพชาท!งหมดเปนการปลกป'นอยางเบาปญญาวนตอวนของส'อมวลชนของไทย ซ'งพวกเราตองเรยกรองความเสมอภาค ดวยพวกเราไมอาจทนตอความเจบปวดใจจากการบดเบอน ดวยเหตผลท'วาประเทศไทยในปจจบนไมอาจยอมรบความจรงท'วา พวกเขาเคยตกอยใตอานาจของบรรพบรษของเรา พวกเขาจงไดแตงเร'องไมจรงทางประวตศาสตรท'วา ชาวกมพชาเปนลกผสมระหวางพวกเขาชาวไทยกบเช!อชาตอนนาพศวงท'พวกเขาเรยกวาขอม (Khom) ดวยขอสนนษฐานเชนน!ทาใหพวกเขาอางวาปราสาท “พระวหาร”เปนของประเทศไทย และดวยเหตผลเดยวกนกมพชาจงเปนสวนหน'งของ”แควนท'เสยไป”ใหแกจกรวรรดนยมฝร'งเศส12

ภายหลงคาตดสนของศาลโลกในค.ศ. 1962 ปราสาทเขาพระวหารหรอ เปรยะฮวเฮยไดกลายเปนศาสนสถานท)ต ,งอยในจงหวดเปรยะฮวเฮย (Preah Vihear) ในประเทศกมพชา แต ศาสนสถานแหงน ,กยงเปนสญลกษณของความสมพนธเชงลบระหวางไทยและกมพชา เพราะปราสาทแหงน ,ยงคงต ,งอยใกลบรเวณพ ,นท) ”ทบซอน” ซ)งท ,งสองประเทศตางยงคงอางสทธความเปนเจาของ ดงน ,นจงมงานเขยนทางประวตศาสตรของไทยเก)ยวกบกรณพพาทขางตนออกมาเปนจานวนมาก ซ)งไมไดสรางความเขาใจใหมๆ ใหกบคนไทยนก เน)องจากสวนใหญยงเปนเขยนข ,นโดยอาศยขอมลหลกฐานท)เปนมมมองและทศนะของฝายไทยเปนสาคญ มเพยงสวนนอยท)ใหความสาคญกบขอมลฝ)งกมพชาซ)งกยงตดอยกบการกลาวโจมตบทบาทของสมเดจพระนโรดมสหน วาทรงหกหาญน ,าใจของชาวไทย คาอธบายเหลาน ,ปรากฏข ,นนบต ,งแตคดความระหวางไทยกบกมพชายงอยระหวางการตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศ จนกระท)งมคาพจารณาคดออกมาใหไทยเปนฝายแพคดดวยคะแนน 3 ตอ 9 แนวการอธบายกรณความขดแยงกยงตกอยภายใตขอจากดการต ,งคาถามและตอบตามแนวทางเดมๆ ซ)งวนเวยนอยกบการเสยสทธ9

เหนอปราสาทเขาพระวหารของไทย เชน ความพยายามอธบายผลกระทบของกรณเขา

11 Buy Ka, EsÈgyl'BI rEsÈgyl'BI rEsÈgyl'BI rEsÈgyl'BI rdðPi:lkm¬uCanIdðPi:lkm¬uCanIdðPi:lkm¬uCanIdðPi:lkm¬uCanImUy>kµugryHeBlmUy>kµugryHeBlmUy>kµugryHeBlmUy>kµugryHeBl 6TsvtSr(cugTsvtSr(cugTsvtSr(cugTsvtSr(cugeeeeRkayRkayRkayRkay (PMñeBj: BnWøExµr, 2006), TMB&r 56-57 .[ปย เกย, การทาความเขาใจเก�ยวกบรฐบาลหน�งๆของประเทศกมพชาในชวงระยะเวลา 6 ทศวรรษหลง (พนมเปญ: ปน เลอ แขมร,2006), หนา 56-57].

12 San Yun, “Preah Vihear who is behaving properly? “ Cambodian Commentary 3(December 1959): 13.

7

พระวหารในมมมองของชาวไทยในจงหวดศรษะเกษ แทบจะไมมอะไรใหมจากการอธบายเม)อส)สบปกอน เพราะจากดการใชหลกฐานเฉพาะภาษาไทยเทาน ,น ทาใหมมมองของชาวบานท)มตอกรณเขาพระวหารไมเปนอสระจากอทธพลของหลกฐานขอมลท)รฐบาลและส)อมวลชนในกรงเทพฯ เคยใชเพ)อ อธบาย “การสญเสยดนแดน” ของไทย ตามทศนะของผ วจยการอธบายปราสาทพระวหารในมมมองของคนไทยเพยงดานเดยวน ,น ไมอาจชวยใหเขาใจประวตศาสตรมากไปกวาการสรางความบาดหมางระหวางชาต จนอาจกลาวไดวาช)อของปราสาทพระวหารไดกลายเปนสวนหน)งของความทรงจาท)ไมสรางสรรคของคนไทยท)มตอประเทศเพ)อนบาน

ตรงกนขาม การศกษาโดยใชหลกฐานและมมมองของกมพชาเปนศนยกลางในการศกษา(Khmer centric)น ,น อาจชวยทาใหคนไทยมความเขาใจชาวเขมรและประเทศกมพชามากวาท)เปนอย ซ)งจะสงผลดในการแกปญหาความบาดหมางระหวางคนไทยและคนเขมร ท ,งในกรณปราสาทพระวหารและปญหาอ)นๆ นอกจากน ,ในระดบความสมพนธระหวางประเทศ การสรางความรความเขาใจเก)ยวกบประเทศเพ)อนบานยงอาจชวยใหประเทศไทยและประเทศกมพชาสามารถพฒนาความสมพนธระหวางกนใหดาเนนไปในทศทางท)สรางสรรค อนจะชวยสงเสรมความแขงแกรงใหแกสมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Association of Southeast Asia Nations AEAN) ซ)งท ,งประเทศไทยและประเทศกมพชาตางกเปนสมาชกขององคการน ,

1.2 วธการศกษา

นกประวตศาสตรจานวนหน)ง เช)อวาประวตศาสตรเปนเพยงความพยายามท)จะประมาณความจรง ท)ผานมาแลวในอดต13 โดยเม)อกลาวถงอดต นกประวตศาสตรกลมน ,เหนวาเปนเพยงส)งท)มนษยนกออกแลวเลอกสรรมาประสมกน ในภาษาองกฤษ อดต (past) หมายถงเหตการณท)เรารวบรวมไดจากการนกคด อดตน ,นดารงอยโดยสมพนธกบประสบการณท)มนษยสรางข ,นในรปของภาษา จากมโนภาพของมนษยเองโดยเช)อวามนเปน “ความจรง” ดงน ,นประวตศาสตรในฐานะแขนงวชาหน)ง จงเปนการแสดงวาทกรรม

13 นธ เอยวศรวงศ, “ประวตศาสตรและการวจยทางประวตศาสตร,” เอกสารประกอบการสมมนาเร)อง การ

วจยสาขามนษยศาสตร ของสภาวจยแหงชาต ณ ศนยสารนเทศ จฬาลงกรณมหาวทยาลย 22-24 สงหาคม 2523.

8

เก)ยวกบอดต14 ในแงน ,ประวตศาสตรจงไดกลายเปนเคร) องมอสาคญในการสรางจนตนาการถงอดตรวมกนในสงคมซ)งมกถกควบคมโดยรฐ ประวตศาสตรจงมกเกดข ,นจากการใหความหมายโดยผกมอานาจรฐเปนสาคญ เร)องในประวตศาสตรเองกมกจะเปนเร)องท)เปนประโยชนแกผ กมอานาจรฐ หรอเปนประวตศาสตรท)เขยนเพ)อใชสนบสนน ความชอบธรรมของการอยในอานาจของผ ท)กมอานาจรฐน ,น ซ)งอาจเรยกวาเปนการสถาปนา “ ความจรง” เพ)อครอบงาใหเกดความสมยอมโดยสมครใจไมใชการใชกาลงบงคบ

อยางไรกดประวตศาสตรกไมใชส)งท)ผกมอานาจรฐหน)งๆ จะสามารถควบคมไดโดยเดดขาดแตมกจะเกดการสรางงานประวตศาสตรฉบบท)ตางออกไปดวย เชนในกรณเร)องปราสาท “พระวหาร”หรอพระวหารกเปนการการตอสทางการเมองในบรบทของวฒนธรรมหรอเปนการเมองวฒนธรรม (Cultural politics) ของการเขยนประวตศาสตรของกมพชาและไทย โดยเฉพาะเม)อปราสาท “พระวหาร”เองกเปนหน)งในกระบวนการสรางความทรงจาในอดตเพ)อรบใชปจจบนของรฐบาลกมพชา ดงน ,นจงพบหลกฐาน ท)สมเดจพระนโรดมสหนทรงพระนพนธลงในหนงสอพมพ ท)งในและนอกประเทศ โดยทรงประกาศจดยนของพระองคในฐานะผ นาประเทศเพ)อ กระตนอารมณความรสกรวมของประชาชนชาวเขมร ใหเหนดวยกบนโยบายตางๆ ของพระองคดานหน)งของปราสาทเปรยะฮวเฮย หรอปราสาท ”พระวหาร” ในมมมองท)ยดกมพชาเปนศนยกลางในการวจยจงเก)ยวพนอยางย)งกบสมเดจพระนโรดมสหนและสงคมกมพชาในยคท)เรยกวายคสงคมราษฎรนยม (Sangkum Reastre Niyum) การจะทาความเขาใจปราสาทเปรยะฮวเฮยจงตองใหความสนใจไปท)การเมองวฒนธรรม ในยคสงคมราษฎรนยมดวย การทาความเขาใจเร)องปราสาท”พระวหาร” ในงานวจยเร)องน ,ผ วจยไดเลอกศกษาตามแนวทางการเมองของวฒนธรรมท)ใหความสนใจศกษาวฒนธรรมประชานยม (Popular culture) ในฐานะส)งท)สะทอนความหมาย การแสดงออกทางวฒนธรรม อนเปนส)งท)สามารถพบเหนไดในวถชวตของสามญชนท)วไป ไมใชเพยงในงานศลปะหรอสถาบนการศกษาช ,นสง แตวฒนธรรมคอรปแบบของการแสดงออกหรอสะทอนความหมายท)หล)งไหลออกมาจากประสบการณตางๆ ของผคน15 โดยผ เร)มตนการศกษาแนวน ,คอ สจวต ฮอลล (Stuart Hall) ไดปรบเอาแนวคดการศกษาภาษาศาสตรเชงโครงสราง (structural linguistics) ของแฟร

14 Thongchai Winichakul, Siam mapped: A history of the geo-body of the nation (Chiang Mai:

Silkworm Book, 1994), p.140.

9

ดนองด เดอ โซซร(Ferdinand de Saussure) มาใชกบการศกษาสงคมโดยมองวา ความหมายของการกระทาของมนษยไมไดเกดข ,นเอง หากเปนการกระทาของมนษยในมตทางสงคม จงตองศกษาความหมายของการกระทาของมนษยน ,นๆในบรบทของสงคมมากกวาศกษาเฉพาะตวพฤตกรรมอยางท)วธการหาความรแบบประจกษนยมกระทา โดยไดช ,ใหเหนเพ)มเตมวาความหมายของสรรพส)งไมไดดารงอยในตวของส)งน ,น แตอยท)ความสมพนธของส)งน ,นกบส)งอ)นๆ ภายใตระบบเดยวกน16 แนวคดเร) องการเมองวฒนธรรมจะใหความสาคญกบ “โครงสรางสวนบน” (Super structure)ในฐานะพ ,นท) (terrain) ของความคดหรอจตสานกในสงคมท)ทาใหเกดการกระทาข ,น17 โครงสรางสวนบนจะประกอบดวย อดมการณ โลกทศน วถชวต และการเมองวฒนธรรมน ,เองเปนส)งท)งานวจยเร)องมงท)จะศกษาโดยผ วจยจะใชหลกฐานรวมสมยอนเปนเคร)องมอของรฐในการเผยแพรอดมการณของรฐไปสชาวเขมร เชน วารสารกมพชสรยา ซ)งเปนวารสารท)ออกประจาทกเดอนในยคสงคมราษฎรนยม และเอกสารในหอจดหมายเหตแหงชาตกมพชา

ซ)งไดรวบรวมเปนเอกสารทางราชการของกมพชามาเปนเอกสารหลกในการศกษา 1.3 วตถประสงค เพ�อศกษา:

1. ภมหลงและพฒนาการของการสรางองคความรเก)ยวกบปราสาท “พระวหาร”ในกมพชายคอาณานคมจนถงยคสงคมราษฎรนยม

2. ความสาคญและผลกระทบของปราสาท “พระวหาร”ในบรบทความสมพนธระหวางประเทศของกมพชาและไทย

3. กระบวนการสรางความหมายและ ความสาคญใหกบ ปราสาท “พระวหาร”เชงการเมองวฒนธรรมของกมพชาในยคสงคมราษฎรนยม พ.ศ. 2498-2513 1.4 สมมตฐาน

1. องคความรเก)ยวกบปราสาท “พระวหาร” (Preah Vihear) อนเกดจากการขดคนทางโบราณคดและ การสรางผลงานทางประวตศาสตรของนกวชาการในยคอาณา

16ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, สญวทยา โครงสรางนยมและหลงโครงสรางนยมกบการศกษารฐศาสตร, (กรงเทพมหานคร: วภาษา, 2545), หนา10.

17 มนส ปยะกลชยเดช, “อดมการณเแบบกรมช เม)ออดมการณตองถกวพากษ หลายมตของอดมการณและความสมพนธกบการครองความเปนใหญ” รฐศาสตรสาร 27(2549): 105.

10

นคมไดสรางความภาคภมใจและ เปนแรงบนดาลใจใหปญญาชนชาวเขมร ในการดาเนนนโยบายทางการเมองเพ)อยนยนวากมพชาเปนเจาของปราสาท “พระวหาร” ซ)งต ,งอยในดนแดนอนเปนสวนหน)งของอารยธรรมเขมร

2. นโยบายของรฐบาลไทย ท)เก)ยวของกบการอางสทธ9เหนอปราสาท“พระวหาร” ระหวางพ.ศ.2492-2502 เปนปจจยท)สงผลตอการดาเนนนโยบายตางประเทศของรฐบาลกมพชาตอประเทศไทย

3. การจดต ,งระบอบสงคมราษฎรนยม (Sangkum Reastre Niyum) ข ,นระหวาง พ.ศ. 2498-2513 มสวนสาคญในการครอบงาและ ควบคมพฤตกรรมและความคดเชงการเมองวฒนธรรม วาดวยการเปนเจาของปราสาท “พระวหาร”ของชาวกมพชา โดยท)ปญญาชนและรฐบาลกมพชาไดผนวกองคความรน ,เขาเปนสวนหน)งในประวตศาสตรแหงชาต 1.5 ขอบเขตการศกษา

ในการทาวจยเร)อง พระวหาร: การเมองวฒนธรรมในกมพชายคสงคมราษฎรนยม ค.ศ. 1955-1970 ผ วจยไดกาหนดขอบเขตระยะเวลาการศกษา โดยถอเอาการข ,นมามอานาจอยางเปนทางการของสมเดจสหนเปนกรอบกวางๆ ในการการศกษาสงคมเขมรภายใตระบอบการเมองท)เรยกวาสงคมราษฎรนยม (Sangkum Reastre Niyum Regime) ภายใตระบอบน ,สมเดจสหนทรงใชขบวนการทางการเมองท)ทรงดารใหจดต ,งข ,นอยางมประสทธภาพ ทาใหทรงมอานาจท ,งในทางการเมองอยางเปนทางการและทรงสามารถควบคมอานาจความชอบธรรมทางวฒนธรรมอยางคอนขางเบดเสรจเดดขาด โดยเฉพาะตลอดชวงเวลาท)เกดกรณพพาทระหวางกมพชากบไทยในระหวาง ค.ศ. 1959-1962 ความคาบเก)ยวกนของชวงเวลาและพระราชอานาจน ,ทาใหตามขอบเขตการศกษาจะพบวาประเดนเร)องปราสาท”พระวหาร” เปนเหตการณหรอปรากฏการณหน)งซ)งเกดข ,นภายใตเง)อนไขของระบอบสงคมราษฎรนยม

1.6 ประโยชนท�คาดวาจะไดรบ 1.เขาใจความเปนมาและความสาคญขององคความรเก)ยวกบปราสาท “พระวหาร” ในเชงการเมองวฒนธรรมของกมพชา

11

2. เขาใจทาทและนโยบายของรฐบาลกมพชาและรฐบาลไทยตอดนแดนอนเปนท)ต ,งของปราสาทและการอางสทธ9เหนอปราสาท “พระวหาร” 3. เขาใจการดาเนนการท)หลากหลายของปญญาชนและรฐบาลกมพชาในยคสงคมราษฎรนยมท)เก)ยวของกบการผนวกปราสาท “พระวหาร”เขาเปนสวนหน)งของประวตศาสตรแหงชาตของกมพชาซ)งดารงอยจากอดตถงปจจบน 1.7 การถายคาเขมรเปนไทย

รปอกษรภาษาเขมรสามารถถายเปนคาในรปอกษรไทยไดอยางสะดวก เพราะ ตางไดรบอทธพลมาจากตวอกษรอนเดยใต อกท)งรปอกษรเขมรและ การจดเรยงรปอกษรท ,งสระและพยญชนะกคลายกบของไทย18 แตการออกเสยงพยญชนะและสระภาษาเขมรกลบมความแตกตางจากภาษาไทยอยางมาก การถายคาเขมรเปนไทย โดยหลกการแลวการถายอกษรเขมรเปนอกษรไทยสามารถทาไดท ,งการถายถอดตวอกษร และการถายถอดเสยงหากแตวธถายถอดท ,งสองแบบตางกเปนปญหาดวยกน กลาวคอ

1. อกษรเขมรไมไดมรปตรงกบอกษรไทยทกรป ถาเขยนตามรปเขมรกอาจเขาใจผดได19 ท)สาคญคอการถายถอดตวอกษรไมชวยใหผอานสามารถอานคาคาน ,นไดถกตอง การเขยนสทอกษรจงจะเปนประโยชนกแตผ ท)รภาษาเขมรอยกอนแลวเทาน ,น

2. การถายถอดเสยงมขอจากดคอ เสยงหลายเสยงในภาษาเขมรไมมอยในระบบเสยงของภาษาไทย20 การถายถอดเสยงดวยอกษรไทยจงไมสามารถถายเสยงสระภาษาเขมรไดท ,งหมด21 โดยเฉพาะเสยงพยญชนะประสมในภาษาเขมรท)มมากกวาในภาษาไทย

โดยท)วไปนกวชาการดานเขมรศกษา โดยเฉพาะอยางย)งทางดานภาษาและจารกเลอกท)จะถอดเสยงคาเขมรโดยใชสทอกษร (phonetic alphabet) แตในทศนะของผ วจยแลวผ ท)ไมมพ ,นความรดานอกษรศาสตรในระดบท)สามารถอานสทอกษรไดจะไมสามารถ

18 ใกลรง อามระดษ, “คาอธบายการถายคาเขมรเปนไทย,” ใน เขยน ธระวทย และสณย ผาสข, กมพชา:

ประวตศาสตร สงคม เศรษฐกจ ความม�นคง การเมอง และการตางประเทศ (กรงเทพฯ: สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2543), หนา ฉ.

19 บรรจบ พนธเมธา, “คาอธบายการใชพจนานกรมภาษาเขมร-ไทย,” ใน พจนานกรมเขมร-ไทยฉบบ ทนพระยาอนมานราชธน เลม 1 ก-ต(กรงเทพฯ: ทนพระยาอนมานราชธน, 2517), หนา (8).

20 ใกลรง อามระดษ, “คาอธบายการถายคาเขมรเปนไทย,” หนา ฌ. 21 นยนา โปรงธระ, ภาษาเขมรสาหรบนกทองเท�ยว (กรงเทพมหานคร: ท)ระลกงานพระราชทานเพลงศพ

อาจารยนยนา โปรงธระ วนท) 9 ธนวาคม 2544, 2544), หนา 3.

12

อานออกเสยงได ดงน ,นการถายคาเขมรเปนคาไทยในวทยานพนธน ,จะยดตามขอตกลงดงน ,

1. วทยานพนธน ,จะถายถอดเสยงคาเขมรเปนคาไทยโดยใชอกษรไทย แมวารปอกษรไทยท)ใชจะไมสามารถแทนเสยงภาษาเขมรไดครบสมบรณท ,งหมดกตาม แตวธถายถอดเสยงโดยใชรปอกษรไทยจะเปนวธท)สะดวกสาหรบผอานท)วไปท)ไมมพ ,นความรภาษาเขมร หรอไมสามารถอานสทอกษรได เชน ช)อเมอง :t'dMbg (Battambang) จะถอดเสยงเปนเสยงอานในภาษาเขมรวา บตดอมบอง ซ)งตรงกบความหมายในภาษาเขมรวา กระบองท)หายไป ไมใช พระตะบองตามอยางท)ทางการไทยและส)อมวลชนไทยนยมใช สวนคาอ)นๆท) ผ วจยจะนามาจากหลกฐานช ,นตนภาษาเขมรผ วจยจะใชหลกการถายคาเขมรเปนคาไทย ดวยเหนวาเปนวธท)เหมาะสาหรบผ ท)ไมมพ ,นฐานความรภาษาเขมรหรอไมรวธการอานสทอกษรกจะสามารถคาดเดาถงคาออกเสยงท)ใกลเคยงกบภาษาเขมรได โดยในกรณท)บางคาท)แปลจากจากภาษาเขมรมความหมายไมชดเจนสาหรบคนไทย จะถอดเปนอกษรไทยพรอมคาอธบายไวในวงเลบตอทาย ตวอยาง เชน TenøemNam ตนเลเมณาม (แมน ,าเจาพระยา) เปนตน

2. ช)อบคคลและช)อสถานท)สาคญๆ ซ)งเปนท)รจกของคนไทย เชน สมเดจพระนโรดมสหน หรอ พอล พต ผ วจยจะใชการสะกดตามอยางการสะกดท)นยมใชการถอดเสยงคาเขมรเปนไทยโดยอกษรไทย ตวอยางเชน ช)อbu"l Bt จะเขยนวา พอลพตโดยในสวนของผ ท)ไมสจะเปนทรจกของชาวไทยผ วจยจะใชการถอดเสยงคาเขมรเปนคาไทยโดยใชอกษรไทย โดยนาช)อสกลไวหนาช)อตว ตามธรรมเนยมปฏบตของเขมร เชน rs' cRnþabuRt จะถอดเปนอกษรไทยวา รวะซ จนตราบตโดยช)อแรกเปนนามสกลสวนช)อหลงช)อแรกเปนช)อตวของผ ท)ถกอางถง

3. ในกรณท)ผ ท)ถกอางถงมคานาหนานาม อนไดแกพระราชอสรยยศ พระอสรยยศ บรรดาศกด9 ราชทนนาม สมณศกด9หรอฉายาสาหรบพระสงฆ ท)มท)มาจากภาษาบาลสนสกฤตน ,นผ วจยจะใชการสะกดตามหลกอยางภาษาไทย โดยไมถอดตามเสยงอานภาษาเขมร เชน เดยวกบคาไทยท)มท)มาจากภาษาเขมร เชน คาวา พนมผ วจยจะยดการสะกดแบบไทยไมถายเสยงเปนภาษาเขมร

4. สาหรบรปอกษรท)ใชสาหรบถายเสยงผ วจยไดแสดงไว ในตารางท) 1 เทยบพยญชนะเขมร-ไทย ตารางท) 2 เทยบสระลอยเขมร-ไทย ตารางท) 3 เทยบสระจม เขมร-ไทย

13

ตารางท� 1 เทยบพยญชนะเขมร-ไทย

ท�มา; ใกลรง อามระดษ, “คาอธบายการถายคาเขมรเปนไทย, ” ใน เขยน ธระวทย และ สณย ผาสข, กมพชา: ประวตศาสตร สงคม เศรษฐกจ ความม�นคง การเมอง และการตางประเทศ (กรงเทพฯ: สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2543), หนา ช.

รปพยญชนะเขมร

เสยงอาน

เทยบรปพยญชนะไทย

รปพยญชนะไทยท�ใช ถายเสยง

รปพยญชนะเขมร

เสยงอาน

เทยบรปพยญชนะไทย

รปพยญชนะไทยท�ใช ถายเสยง

k กอ ก ก T โต ท ต

X คอ ข ค Z โท ธ ธ

K โก ค ก n โน น น

X โค ฆ ฆ b บอ บ บ

g โง ง ง p พอ ผ พ

c จอ จ จ B โป พ ป

q ชอ ฉ ช P โพ ภ ภ

C โจ ช จ m โม ม ม

Q โช ฌ ฌ y โย ย ย

j โญ ญ ญ r โร ร ร

d ดอ ฎ ฎ l โล ล ล

f ทอ ฐ ฒ v โว ว ว

D โด ฑ ฑ s ซอ ส ซ

F โท ฒ ฒ h ฮอ ห ฮ

N ณอ ณ ณ L ลอ ฬ ฬ

t ตอ ต ต G ออ อ อ

z ทอ ถ ท

14

ตารางท� 2 เทยบสระจมเขมร-ไทย

ท�มา; ใกลรง อามระดษ, “คาอธบายการถายคาเขมรเปนไทย,” ในเขยน ธระวทย และสณย ผาสข, กมพชา: ประวตศาสตร สงคม เศรษฐกจ ความม�นคง การเมอง และการตางประเทศ (กรงเทพฯ: สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2543), หนา ซ

ตารางท� 3 เทยบสระลอย เขมร-ไทย

ท�มา; ใกลรง อามระดษ, “คาอธบายการถายคาเขมรเปนไทย,”ใน เขยน ธระวทย และสณย ผาสข, กมพชา: ประวตศาสตร สงคม เศรษฐกจ ความม�นคง การเมอง และการตางประเทศ (กรงเทพฯ: สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2543), หนา ซ.

รปสระเขมร

เทยบรปสระไทย

เสยงเม�อผสมกบพยญชนะอโฆษะ

เสยงเม�อผสมกบพยญชนะ

โฆษะ

รปสระเขมร


เสยงเม�อผสมกบพยญชนะอโฆษะ

เสยงเม�อผสมกบพยญชนะ

โฆษะ a (อ) า อา เอย E แ (อ) แอ แอ

I (อ) เอะ อ é ไ (อ) ไอ เอย

I (อ) เอย อ e a โ (อ) โอ โอ

W (อ) เออะ อ e A เ (อ) า เอา อว

W (อ) เออ ออ M (อ) อม อม

U (อ) โอะ อ Mu (อ) ออม อวม

U (อ) โอ อ Ma (อ) า อา เออม

Y (อ) ว อว อว H (อ) ะ อะส เอยะส

e I เ (อ) อ เออ เออ iH (อ) ะ เออะส อส

e ] เ (อ) อ เออ เออ uH (อ) ะ โอะส อส

e { เ (อ) ย เอย เอย e H เ (อ) ะ เอะส เอะส

e เ (อ) เอ เอ e aH โ (อ) ะ เอาะฮ อวะส

รปสระเขมร เทยบรปสระไทย

เสยง รปสระเขมร


เสยง

« (อ) อ O โ (อ) อ

¤ (อ) อ O เ (อ) า เอา

Ó (อ) อ # ฤ ร

Ó (อ) อ ß ฤๅ รอ

BÆ ไ (อ) ไอ » ฦๅ ลอ

É เ (อ) เอ % ฦ ล

15

1.8 ขอจากดของเอกสารและการอางองในเอกสารภาษาเขมร

ในการทาวจยเร)อง พระวหาร: การเมองวฒนธรรมในกมพชายคสงคมราษฎรนยม ค.ศ. 1955-1970 เปนการศกษาปราสาท “พระวหาร”ในยคท)ปญญาชนและส)อมวลชนรวมสมยตางตกอยภายใต การควบคมและตกอยใตอทธพลของามเดจสหนพระประมขแหงรฐ (Chief of State) ทาใหหลกฐานรวมสมยท)ปรากฏถกบงคบใหนาเสนอไปในแนวทางท)สอดคลองกบพระดารของสมเดจสหนและอดมการณของสงคมราษฎรนยม แมในภายหลงจากท)สมเดจสหนถกโคนลมจากอานาจ หลกฐานรวมสมยจานวนมากถกทาลายลงไปในชวงเวลาท)ประเทศกมพชาตกอยภายใตอานาจของกลมเขมรแดง (Khmer Rouge) แตตอมาเม)อสมเดจสหนทรงหวนกลบมาดารงตาแหนงกษตรยแหงพระราชอาณาจกกรกมพชา (Kingdom of Cambodia)ใน ค.ศ. 1993 หลกฐานรวมสมยสงคมราษฎรนยมจานวนหน)งกไดถกบรรดาขาราชบรพารในสมเดจสหนและบรรดาผ ท)นยมในพระราชกรณยกจองคนากลบมาเผยแพรอกคร ,ง ดงน ,นคาอธบายท)ปรากฏในงานการวจยเร)องน ,จงเปนการอธบายเร)องปราสาท”พระวหาร”ในมมมองของกมพชาภายใตเง)อนไขท)สมเดจสหนมบทบาทครอบงาส)อมวลชนและสงคมเขมร

สาหรบการอางองในหลกฐานภาษาเขมรน ,นผ วจยจะยดตามขอมลท)ปรากฏในขอมลของหอจดหมายเหตแหงชาตกมพชา (National Archive of Cambodia) เปนหลก เน)องจากธรรมเนยมการพมพหนงสอในกมพชายงไมเปนระบบสากลมากนก ขอมลท)พบในตวตนฉบบ โดยเฉพาะเร)องเมองท)พมพ สถานท)พมพ ปท)พมพ และคร ,งท)พมพ มกไมไดระบไวในตนฉบบของหลกฐานท)ใช โดยในกรณท)พบวาเอกสารน ,นมขอมลท)ทางหอจดหมายเหตแหงชาตกมพชาไดทารายการไวกจะใชขอมลท)ปรากฏในหลกฐานท)หอจดหมายเหตกมพชาอางองเปนหลก แตในกรณท)ทางหอจดหมายเหตแหงชาตไมไดทาขอมลไวผ วจยจะขออนโลมใชขอมลการพมพเทาท)ปรากฏในตวเอกสารในการอางอง สาหรบการอางองขอมลในวารสารกมพชสรยาผ วจยจะอางองโดยขอมลทางบรรณานกรมโดยยดเลขหนาท)ปรากฏในวารสารกมพชสรยาฉบบรวมเลมของหองสมดฮน เซน (Hun Sen Library) อน เ ปน หอ ง ส มดป ระ จ า ม ห า วท ยา ลย ภม น ท ร พ น ม เ ป ญ

บทท� 2 ปราสาท “พระวหาร”ใน ความขดแยงระหวางประเทศ และ“ชาตนยม”

ณ เทอกเขาพนมฏองแรกชายแดนระหวางไทย-กมพชามศาสนาสถานท) ม

ความสาคญอยางสงในเชงศลปะและในเชงประวตความสมพนธระหวางประเทศเพ)อนบานท)งสอง ศาสนาสถานแหงน ,มนามท)เรยกกนในปจจบน วาปราสาท“พระวหาร” ช)อของปราสาทเขาพระวหาร (Temple of Preah Vihear) น ,นมท)มาจากสถานท)อนเปนท)ต ,งของปราสาทซ)งปรากฏคร ,งแรกในบนทกการเดนทางของคณะนกสารวจชาวฝร)งเศสคอ เอเตยง เอโมนเยร (Etienne Aymonier) ท)เดนทางพรอมลกหาบชาวเขมรในระหวางป ค.ศ. 1882-1883 โดยในระหวางท)เดนทางผานหมบานเบงมล (Bêng Melou) ซ)งเปนหมบานท)ชาวกยและเขมร อาศยอยรวมกนน ,น บนทกไดกลาวถงยอดเปรยะวเฮยร (Peak Preah Vihear) และอนสรณสถาน(Monument)บนยอดเขาซ)งคณะผ เดนทาง บนทกดวยอกษรโรมนไววา เปรยะฮวเฮยร (Prah Vihár)1 นามอนเปนท)ต ,งของอนสาวรยท)ชาวฝร)งเศสทาการบนทกไวน ,ตอมาไดถกทางการกมพชานามาใชต ,งเปนช)อของ “ปราสาท” โดยไดใหความหมายของคาวา “พระวหาร” อนมรากศพทจากภาษาสนสกฤตวา วหารซ)งถกอธบายวาหมายถงบคคลหรอศาสนสถานซ)งควรคาตอการสกการะ2

ภาพท) 1 ปราสาท”พระวหาร” ตามการรางของเอเตยง เอโมนเยร3

1 Etienne Aymonier, Isan travelers Northeast Thailand’s Economy in 1883-1884 Trans. Walter EJ Tips. (Bangkok: White Lotus press, 2008), pp. 182-183.

2 KNHebskkmµGciéRnþy(énRbeTskm¬uCaRbcMaenAGg−karshRbCaCati, bJºaRbJºaRbJºaRbJºaR::::saTRBHviharsaTRBHviharsaTRBHviharsaTRBHvihar (n.d.),RksYgBt(man, 1960 TMB&r 5 [คณะกรรมการถาวรของกมพชาประจาองคการสหประชาชาต, ปญหาปราสาท “พระวหาร” (ม.ป.ท.) : กระทรวงขอมลขาวสาร, 1960), หนา 5]

3 Claude Jacaques Filippe Lafond, The Khmer Empire cites and sanctuaries 5th-13thcentury translated. by Tom White (Bangkok: River, 2008), p. 150.

17

ตามลกษณะทางกายภาพของตวอาคาร ซ)งต ,งตระหงานอยบนภเขาสงยากตอการเขาถงของผคนแลว จะเหนวาวหารแหงน ,มลกษณะเปนศาสนสถานสาหรบนกบวชหรอผแสวงบญท)ตองการความสงบในการประกอบศาสนพธหรอการบชาเทพเจามากกวาการท)จะเปนปราสาทราชวงอนเปนท)ประทบของกษตรยอนเปน “สญลกษณ” ความชอบธรรมของอานาจในทางการเมองของกษตรยผปกครองอาณาจกรแบบโบราณ แตกระน ,นตามคาอธบายของเอกสารฝายเขมร ปราสาท “พระวหาร” น ,นกสมพนธกบ “ปราสาท” ในความหมายวาเปนท)ประทบของกษตรยหรอผ ปกครองของพระราชอาณาจกรเขมร4 มากกวาคาวา “เขาพระวหาร” ซ)งเปนความหมายท)แสดงถงท)ต ,งท)เปนภเขาคอท)ประกอบพธทางศาสนาหรอภเขาอนเปนท)ต ,งของศาสนสถานอนศกด9สทธ9รวมกนของประชาชนท ,ง

สองประเทศตามท)นกวชาการฝายไทยพยายามเสนอในชวงหลง∗ ดงน ,นเร)องประวตความเปนมาของศาสนสถานแหงน , จงมความเก)ยวของกบ

การเมองวฒนธรรมระหวางประเทศอยางมาก กลาวคอในแงหน)งการคนพบศาสนาสถานแหงน ,หลงจากถกท ,งรางไวกลางปาหลงการเส)อมอานาจของอาณาจกรเขมร (Khmer Empire) ในระหวางครสตศตวรรษท) 13-14 น ,นเปนผลมาจากความตองการท)จะขยายอานาจทางการเมอง และเศรษฐกจของฝร)งเศสในชวงศตวรรษท) 19 ซ)งการเดนทางเพ)อสารวจดนแดนของชาวฝร)งเศสนาไปสการคนพบศาสนสถานโบราณแหงน , เม)อผนวกกบกระบวนการสรางองคความรความเขาใจประวตศาสตรดวยหลกฐานประเภทศลาจารกและสถาปตยกรรมท)หลงเหลอมาจากอดต ในท)สดฝร)งเศสกสามารถเขยนประวตศาสตรของอาณาจกรเขมรข ,นวา ชาวเขมรเปนเจาของอารยธรรม/วฒนธรรมท)เคยปกครองผคนในดนแดนท)ปจจบนคอ ประเทศไทย ลาวและกมพชา5 ความคดเชนน , เปนผลมาจากการ

4 ตวอยางเชน ปาฐกถาของวง โสะเธยรา vg suTara, “Rbvtþiseg¡bénR:saTRBHvihar " GbGrsanrGbGrsanrGbGrsanrGbGrsanrxYbGnusSavrIy qµMaxYbGnusSavrIy qµMaxYbGnusSavrIy qµMaxYbGnusSavrIy qµMa 46 EnTivEnTivEnTivEnTivaQaQaQaQññññkþkþkþkþIR):saTBHvihar enATIRkugLaeG ézIR):saTBHvihar enATIRkugLaeG ézIR):saTBHvihar enATIRkugLaeG ézIR):saTBHvihar enATIRkugLaeG éz\\ \\TITITITI15ExmiExmiExmiExmizuzuzuzunananana qñMaqñMaqñMaqñMa 1962-2008 (n.d.) (n.p.). TMB&r 1-4. [วง ซเธยรา, ”ประวตสงเขปของปราสาท”พระวหาร” ใน เอกสารเผยแพรในโอกาสเฉลมฉลองปท� 46 ระลกชยชนะคด คด “พระวหาร” ณ เฮก วนท� 15เดอนมถนายน1962-2008 (ม.ป.ป.) , (ม.ป.ท.) หนา 1-4]

∗ อเลกซานดรา เดนนส (Alexandra Denes)เรยกแนวทางการเขยนประวตศาสตรของนกวชาการชาวไทยท)ตอบโตความคดของนกวชาการชาวฝร)งเศสในยคอาณานคมวาเปน “ลทธแก” โปรดด อเลกซานดรา เดนนส, “วฒนธรรมศกษากบอตลกษณชาตพนธในสรนทร” เอกสารประกอบการประชมประจาปทางมานษยวทยาคร?งท� 7 เร�อง "ยกเคร�องเร�องวฒนธรรมศกษา" (กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร, 2551), 5 ตวอยางเชนผลงานของนกวชาการชาวฝร)งเศสท)อธบายความย)งใหญของอาณาจกรเขมรโบราณในลกษณะขางตนท)ไดรบการแปลเปนภาษาไทยเชน ยอรช เซเดส , ประวตศาสตรเอเชยอาคเนยถง พ.ศ. 2000 แปลโดยหมอมเจา สภทรดศ ดศกล, พมพคร ,งท) 4 (กรงเทพฯ: สามลดา, 2549) หรอตวอยางงานของยอรช เซเดส ท)ไดรบการ

แปลเปนภาษาเขมร เชน hSk sWEds, kMBUleskMBUleskMBUleskMBUlesþcRkugþcRkugþcRkugþcRkugkmËukmËukmËukmËuCaCaCaCaC&yvrµ&nTI C&yvrµ&nTI C&yvrµ&nTI C&yvrµ&nTI 7 ERbecjPasaExµredayCMu

18

นาเอาความรทางศลปะและโบราณคดไปใชเปนประโยชนในการสรางความชอบธรรมทางการเมองซ)งฝร)งเศสเขามายดครองในยคอาณานคม และดวยความท)พ ,นฐานองคความรโบราณคดและประวตศาสตรศลปะของไทยน ,นก รบอทธพลการศกษาท)ฝร) ง เศสวางรากฐานไวมาใชในการเรยนการสอน6 ดวยเหตน ,คาอธบายของนกประวตศาสตรแบบ

ตานาน∗จงไมไดรบการยอมรบและทาใหนกวชาการและคนไทยจานวนมากยอมรบคาอธบายของนกวชาการชาวฝร)งเศสท)วากษตรยเขมรเปนผสรางปราสาทหลงน ,ข ,นมา7 สาหรบรฐบาลกมพชาและชาวเขมรในยคสงคมราษฎรนยมซ)งมการแยงชงความเปนเจาของปราสาท”พระวหาร”กบไทยแลว การนาเอาประวตของปราสาท ”พระวหาร” ตามอยางท)ฝร)งเศสทาการศกษาและวางรากฐานมาใชอธบายถงสทธอนชอบธรรมของตนปราสาทหลกน ,จงเปนส)งท)มพลงและน ,าหนกในการอธบายความเปนเจาของโบราณ

สถานท)ถกเรยกวา “ปราสาท” ∗∗ หลงน ,

2.1 ประวตของปราสาท”พระวหาร” ในป ค.ศ. 1962 วารสาร Cambodia Commentary เปนวารสารภาษาองกฤษท)

ออกโดยกระทรวงขอมลขาวสารของกมพชา ท)ออกเผยแพรรายเดอนต ,งแตป ค.ศ. 1959

emA (PñMeBj;RBHraCbN‚al&y, 1935) [ฮสก เซอแฎซ, กษตรยผย�งใหญท�สดแหงกมพชา พระบาทชยวรมนท� 7 แปลโดยจม เมา (พนมเปญ: พระราชบรรณาลย, 1935).ดรายละเอยดขางหนา

6 กรณรงค เหรยญระว. “อานาจความรในวาทกรรมงานทางประวตศาสตรศลปะและโบราณคดเขมรในประเทศไทย” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร; 2545, หนา 54-55.

∗ ศรศกร วลลโภดม อางวานบต%งแตยคจอมพลสฤษด0 ธนะรชตมาอทธพลแนวคดแบบประวตศาสตร

ชาตนยมและแนวคดประวตศาสตรสกลดารงราชานภาพทาใหแนวคดของนกประวตศาสตรไทยท(เช(อวาปราสาทพระวหารมตานานท(บอกและสมพนธกบผหรอคนในทองถ(นรอบๆปราสาทพระวหารหมดพลงในการอธบายเม(อเทยบกบคาอธบายของฝร(งเศสศรศกร วลลโภดม, “เขาพระวหาร: ระเบดเวลาจากยคอาณานคม” ใน ศรศกร วลลโภดม และคนอ)นๆ, เขาพระวหาร: ระเบดเวลาจากยคอาณานคม (กรงเทพฯ: มตชน, 2551), หนา 15-16. 7เร)องเดยวกน, หนา15.

∗ ∗ ในภาษาเขมร คาวาปราสาทR:saTไดถกใหความหมายวาอาคารพระบรมมหาราชตาหนกหรอท(

พกท(มยอดสงแมสงเพยงสองช%นกเรยกวาปราสาท ในขณะเดยวกนหากวหารหรอศาลาท(มยอดไมพงเรยกวาปราสาทเลยBuTÆsasnbNÐitü, vcnanuRkmExµrvcnanuRkmExµrvcnanuRkmExµrvcnanuRkmExµr PaKTÍPaKTÍPaKTÍPaKTÍ 1 PaKTÍPaKTÍPaKTÍPaKTÍ 2 e:HBum¬elÍkTÍ 5 (PñMeBj; BuTÆsasnbNÐitü, 1968) TMB&r 679. [ พทธศาสนบณฑตย, พจนานกรมเขมรภาคท� 1 ภาคท� 2 พมพคร ,งท) 5 (พนมเปญ:พทธศาสนบณฑตย, 1968) หนา 679]

19

เปนตนมาโดยมเปาหมายขอหน)งเพ)อใหชาวเขมรไดศกษาเพ)มเตมเก)ยวกบภาษาองกฤษซ)งเปนภาษาตางประเทศท)รฐบาลกมพชายคสงคมราษฎรนยมใหความสาคญ ไดลงบทความเร)อง กรณ ”พระวหาร “ จากเบ ,องหลงสความขดแยงไดกลาวถงประวตของปราสาท”พระวหาร”วา

“พระวหาร”สรางข!นในระหวางปลายครสตศตวรรษท' 9 ถงปลาย ครสตศตวรรษท' 12 เม'อคราวท'อาณาจกรเขมรมอานาจสงสด ในสวนของตว ปราสาทสรางข!นในป ค.ศ. 889-900 โดยพระเจา ยโศวรมนท' 1 ผสรางเมองพระ นคร ในเวลาตอมาปราสาทหลงน!ถกปฏสงขรณข!นใหมในรชสมยของพระเจา สรยวรมนท' 1 (ค.ศ. 1002-1050) กษตรยพระองคน!เปนเจาชายท'มภมกาเนด จากท'ราบลมสามเหล'ยมปากแมน!าทรงเปนกษตรยผพชตบานเมองในเขตท'ราบ ทะเลสาบเขมรจนถงท'ราบ แองโคราชตอมาปราสาทหลงน!ไดถกสรางข!นเพ'มเตม โดยพระเจาชยวรมนท' 6 (ค.ศ. 1080-1107) กษตรยพระองคน!ทรงต!งราชวงศ ใหมข!นมา ปราสาท ”พระวหาร”สรางเสรจสมบรณในรชสมยของพระเจาสรยวร มนท' 2 (ค.ศ. 1113-1145) ในรชสมยซ'งมการสรางปราสาทนครวดข!นมาเพ'อเปน สสานของพระองคน!นส'งน!เปนความสาเรจสดยอดทางสถาปตยกรรมของชาว เขมรและทาใหแผนผงของปราสาท “พระวหาร” สะทอนความคดอนยอดเย'ยมท' สมพนธกบความย'งใหญของมหาวหารแหงเมองพระนคร ...8

จากขอความท) เผยแพรในยคสงคมราษฎรนยมขางตนจะพบวาผ เ ขยนใหความสาคญกบตวกษตรยผสรางปราสาทมากกวาจะบอกวาส)งน ,เปนศาสนสถานใน ค.ศ. 1863 ในขณะท)ฝร)งเศสสามารถสถาปนาความเปนผอารกขารฐกมพชาไดน ,น องกฤษกสามารถควบคมดนแดนทางตอนใตของพมา และยงท)มอทธพลตอราชสานกไทย ส)งน ,ทาใหขาราชการชาวฝร)งเศสซ)งมฐานท)ม)นอยในไซงอน จาตองเรงดาเนนการจดคณะสารวจแมน ,าโขง (Mekong Exploration) และหวงวาเสนทางน ,าน ,จะสามารถเช)อมเสนทางการคากบจนทางตอนใต โดยหวงผลเร)องการแขงขนอานาจและการคากบองกฤษเปนสาคญ และมผลพลอยไดคอ การไดโฆษณาความสาเรจของตน ผลจากการสารวจเสนทางเดน เชน ภาพวาด การบรรยายการเดนทางตลอดจนการนาเอาโบราณวตถจากดนแดนท)รกรางภายใตควบคมอยางหลวมๆ มาจดแสดงท)กรงปารสและทาใหโลก (ตะวนตก) ในยคน ,นไดสมผสถงความย)งใหญทางศลปะจากเมองพระนคร 9

8 “ Preah Vihear case background to dispute” Cambodian Commentary 3(March 1962): 19.

9Michael D Coe, Angkor and the Khmer civilization (Singapore: Thames and Hudson, 2003), p. 15.

20

สาหรบนกสารวจและขาราชการชาวฝร)งเศสแลว ในชวงกอนหนาท)พวกเขาจะเดนทางมายงอนโดจนน ,น ในฝร)งเศสยงเปนชวงเวลามแนวคดเก)ยวกบชาตของ เออเนส เรนอง (Ernest Renan) แพรหลายอย ซ)งตามความคดของเขา วฒนธรรมของชาตมปราสาทศาสนสถานและประเพณเปนส)งท)กาหนดลกษณะเฉพาะของจตวญญาณอนย)งใหญของแตละชาตข ,นมา แนวคดน ,สอดคลองกบแนวคดนกประวตศาสตรกลมโรแมนตกนยม (Romaticism) ของ จลส มเชเลต (Jules Michelet) ผ เขยนหนงสอเร) องประวตศาสตรของฝร)งเศสท)กลาววา “ศาสนสถานและประเพณกเชนเดยวกบดนแดนและเช ,อชาต คอลวนเปนส)งท)จะชวยเพาะบมสานกใหมเก)ยวกบความสาคญของชาตและอดตท)ผานมา10 ดวยเหตท)ชาวฝร)งเศสในชวงน ,นเช)อมโยงเร)องของชาตและปราสาทเขาดวยกน ดงน ,นเม)อนกสารวจดนแดนและเจาหนาท)ผ บรหารชาวฝร)งเศสสาหรบการอธบายถงประเทศกมพชาจงไดผนวกความหมายของชาตกบกษตรยวาสวนหน)งขององคอธปตย (Sovereignty)11 ดงน ,นเม)อเอเตยง เอโมนเยร อธบายถงประเทศกมพชาจงไดกลาววา

ชาวกมพชามความคดท'คนเคยมาอยางยาวนานจนไมอาจแยกวถชวต หรอประเพณของพวกเขาออกจากพระบรมมหาราชวง (สาหรบพวกเขา) พระมหากษตรยคอผเสดจอวตารลงมาใชชวตอยางควรคาแกการเคารพยาเกรงและถกยกใหเปนตวแทนของความเปนชาต12

ในอกดานหน)งหนาท)ของนกวชาการชาวฝร)งเศสเชน เอเตยง เอโมนเยร และลเนต เดอลาจองกเอร (Lunet de la Jonquiere) ตลอดจนสมาชกของสานกฝร)งเศสแหงปลายบรพาทศ (Ecole Française d ' Extrême Orient) ในชวงเร)มตนของการเขาไปต ,งถ)นฐานของชาวฝร)งเศสในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตในปจจบน คอการสรางความรความเขาใจเก)ยวกบภมภาคและผคนท)อาศยอยในดนแดนน ,เพ)อชวยใหชาวฝร)งเศสสามารถบรรลเปาหมายในการยกระดบความเจรญทางอารยธรรมใหแกชาวพ ,นเมอง13 ดวยเหตน ,ท ,งคจงรบหนาท)สาคญในการสารวจดนแดนท)ชาวฝร)งเศสยงไมรจก โดยท) เอเตยง เอโมนเยร เดนทางสารวจเสนทางและรวบรวมขอมลประเภทศลาจารกและขอมลโบราณสถาน

10Penny Edwards, Cambodge: The Cultivation of A nation1860-1945, (Ph.D. Thesis, Monash University, 1999), p.12. 11 David Robinson, A Dictionary of Modern Politic 3th (Lon don and New York: Europa publication,2002), p.454. 12 Etienne Aymonier, Le Cambodge Tome I (Paris: Ernest Leroux, 1901), cited in Penny Edwards, Cambodge: The cultivation of A nation1860-1945, p.12. 13 Milton E Osborne, The French presence in Cochin China and Cambodia. (Bangkok: White lotus, 1997), p. 37.

21

ตางๆ ในพ ,นท)ซ)งเปนภาคอสานของประเทศไทยและดนแดนในประเทศลาวปจจบนในระหวางป ค.ศ. 1882-1883 โดยหลงจากสารวจขอมลไมนานบนทกการเดนทางและขอมลตางๆ ของนกสารวจชาวฝร)งเศสกถกนาออกตพมพเผยแพรท)นาสนใจ คอในปเดยวกนน ,นเอเตยง เอโมนเยรท)เดนทางสารวจและพบศาสนสถานท)ตอมารจกกนในปจจบนช)อปราสาทพระวหารน ,น กไดตพมพบทความของตนลงในวารสาร ซ)งระบวาโบราณสถานแหงน ,มช)อท)ปรากฏนามในศลาจารกวา ”ศรศขรศวร”หรอ”บรรพตภบาล”14 ในเวลาตอมาในปค.ศ. 1901 ผลงานการศกษาปราสาทพระวหารท ,งในแงสถาปตยกรรมและจารกของเอเตยง เอโมนเยร กไดถกเผยแพรในภาษาฝร)งเศส โดย เอโมนเยรสรปความสาคญของโบราณสถานแหงน ,ตามขอความท)ปรากฏในศลาจารกในสมยของพระเจาสรยวรมนท) 1 และ สรยวรมนท) 2 วา

พระเจาสรยวรมนท' 1 โปรดใหสรางอนสรณสถานปราสาท”พระวหาร” ข!นในชวงกลางครสตศตวรรษท' 10 ในนามของศรศขรศวรหรอผเปนใหญใน ขนเขาโดยพบจารกขอ กษตรยองคเดยวกนกระจายอยท'วไปในจงหวดศรสะ เกษ...ตอมาพระเจาสรยวรมนท' 2 ทรงโปรดใหสรางโคประหลงกลางข!นเปนท' ประทบสวนพระองคข!น โดยขอความในจารกท'ปรากฏซ'งมความแบบเดยวกบท' ปรากฏท'พนมสนดกระบถงการประกาศเฉลมฉลองการสรางศาสนสถานคร!ง สาคญของยคโดยจารกหลกสดทายท'พบซ'งถกจารข!นในครสตศตวรรษท' 11 ยงกลาวถงการขยายตวของการสรางศาสนาสถานซ'งสรางอทศแดอาณาจกรของ ชาวกมพชา15 ความคดท)ปรากฏในชวงแรกๆ ของการศกษาโบราณสถานของนกวชาการชาวฝร)งเศสในชวงแรกน ,นจงสมพนธกนสองสวนคอ หน)งคอโบราณสถานกบสองคอกษตรยท)ปรากฏพระนามนามหรอขอความในจารกวาเก)ยวของกบศาสนา โดยนกสารวจชาวฝร)งเศสยงขยายความตอไปอกวา ศาสนสถานเหลาน ,เก)ยวของกบการขยายตวของอาณาจกรโบราณท)มชนท)เรยกตวเองวากมพชา (Kambuja) ดวยการเช)อมโยงในลกษณะน , ส)งท)เรยกวาโบราณสถานจงส)งหน)งท)แสดงออกซ)งอานาจของกษตรย อนเปนผลมาจากพฒนาการทางความคดท)เร)มตนในชวงตนครสตศตวรรษท) 19 ความคดท)วาโบราณสถานเปนเคร) องแสดงอานาจของกษตรยหรอผ ปกครองจงเปนผลมาจากพฒนาการทาง

14 Etienne Aymonier, Journal Asiatique (April-Jaune 1883) : 451. อางใน สรยวฒ สขสวสด0 , ปราสาท

เขาพระวหารศาสนบรรพตท$โดดเดนท$สดในภาคพ+นเอเชยอาคเนย (กรงเทพฯ: เมองโบราณ, 2536), หนา 55.

15 Etienne Aymonier, Khmer heritage in Thailand: with special emphasis on temples, inscriptions, and etymology Trans by E. J. Tip (Bangkok: White lotus, 1999), pp. 256-257.

22

ความคดท)เร)มตนในฝร)งเศสกอนท)จะพฒนาเปนองคความรเก)ยวกบศาสนสถานในดานอ)นๆในชวงเวลาท)ฝร)งเศสเขามายดครองในชวงตนครสตศตวรรษท) 19 ซ)งสาหรบกรณของปราสาทพระวหารเองในชวงแรกน ,น ศาสนาสถานท)เขาใจกนในปจจบนเองกถกเรยกวาโบราณสถาน (Monument site) ในชวงแรกๆจง มช)อเรยกแปลกๆ ในบนทกการเดนทางวา ปรามด (Pyramid)16 ซ)งหมายถงท)ประทบในบ ,นปลายหรอสสานของกษตรยโดยมนกวชาการท)สงกดกลมสานกฝร)งเศสแหงปลายบรพาทศเปนผสรางความรความเขาในเก)ยวโบราณสถานน ,ข ,นมาใหม 2.2 สานกฝร� งเศสแหงปลายบรพาทศ

ใน ค.ศ.1898 ฝร)งเศสไดต ,งคณะสารวจทางโบราณคดแหงอนโดจน (Mission archéologique de l’Indochine) ข ,น คณะสารวจน ,เปล)ยนฐานะเปน สานกฝร)งเศสแหงปลายบรพาทศ (Ecole française d’Extrême-Orient – EFEO) ใน ค.ศ.1901 และออกวารสารเผยแพรผลงานช)อวา วารสารของสานกฝร)งเศสแหงปลายบรพทศ (Bulletin de l’École française d’Extrême-Orient – BEFEO) ในปเดยวกนน ,น สานกฝร)งเศสแหงปลายบรพาทศ (Ecole Françoise d E’ xtreme-Orient) เปนหนวยงานศกษาท)สาคญท)ทาใหช)อปราสาทพระวหาร กลายเปนท)รจกในปจจบน ดวยผลงานของนกอนเดยศกษาชาวฝร)งเศสจานวนหน)ง และนกภมศาสตรท)ตอมาไดเปนขาหลวงใหญของฝร)งเศสคอพอล ดเมอร (Paul Dumer) ไดเปนแกนนาในการจดต ,งสานกฝร)งเศสแหงปลายบรพาทศ ข ,น เพ)อศกษาและสรางความรเพ)อทาความเขาใจและเพ)อประโยชนในการปกครองชนกลมตางๆ ในดนแดนอนโดจนไดแก เวยดนาม ลาว และเขมรท ,งในฐานะท)เปนหนวยในการปกครองและพ ,นท)ศกษาเดยวกน17 นบต ,งแตป ค.ศ. 1870 ท)นกภาษาศาสตรชาวดตซ เฮนดรก แครน (Hendrik Kern) สามารถอานและแปลขอความในจารกภาษาสนสกฤตท)พบในประเทศกมพชาไดเปนคร ,งแรก กทาใหมผลงานการอานและแปลจารกภาษาสนสกฤตและเขมรออกมาเปนจานวนมาก เชนใน ค.ศ. 1885 ออกส บารท (Auguste Barth) ไดพมพหนงสอรวมศลาจารกภาค 1 ออกมาในนามของสารบณฑตสภาดานศลาจารกและ

16 Francis Garnier, Travels in Cambodia and part of Laos: the Mekong exploration commission report 1866-1868 volume 1 translated by Walter E. J. Tips (Bangkok: White Lotus Press, 1996), pp. 220-221. 17 B. P. Groslier, Indochina Trans by John Hogarth. (Nagel Publisher: Geneva, 1966), p.157.

23

อกษรศาสตร18 ใน ค.ศ.1905 อองร มารแชล (Henri Marchal) กต ,งสมาคมมตรพระนคร (Friends of Angkor) ข ,นเพ)อศกษาและหาทางบรณะปราสาทในกลมเมองพระนครใหสมกบเปนแหลงโบราณสถานท)มความสาคญ19ความสาเรจของนกวชาการชาวตะวนตกในขางตนซ)งผสมผสานกบความคล)งไคลในโบราณสถานกลมเมองพระนครไดทาใหประวตศาสตรกมพชายคตนมท)มาจากการอานจารกและงานโบราณคด ซ)งเนนไปท)เร)องของกษตรยและเมองพระนครเปนสาคญ20กอนท)จะขยายความสนใจไปยงโบราณสถานแหงอ)นๆ เชนปราสาท”พระวหาร” ถกสารวจและข ,นทะเบยนเปนโบราณสถานของฝร)งเศสในอนโดจนโดยลเนต เดอลาจองกเอร (Lunet de la jonquier) ในปค.ศ. 190721

ภาพท) 2 แผนผงของปราสาท “พระวหาร” รางโดยลเนต เดอลาจองกเอร 22 2.3 อทธพลของฝร� งเศสตอ “พระวหาร”

ภาพท) 3 ปราสาทพระวหารในมมมองแบบไทย23

18hSk sWEds, edImüIedImüIedImüIedImüIXlXlXlXl''''kan'kan'kan'kan'Etcüas'GMBIGg−Etcüas'GMBIGg−Etcüas'GMBIGg−Etcüas'GMBIGg−rrrr ERbsMrUleCaymu"j sarI (n.p.), ,1999.,

TMB&r14. [ ฮสก เซอแฎซ, เพ�อความเขาใจท�ชดเจนเก�ยวกบองกอร(เมองพระนคร), แปลโดยโมล ซาร (ม.ป.ท.), 1999), หนา14].

19 John Tully, Cambodia under the tricolour: King Sisowath and the ‘mission civilisatrice’ 1904-

1927 (Victoria: Monash Asia Institute, Monash University, 1996), p.223.

20Michael. D. Coe, Angkor and the Khmer civilization. (n.p.),Thomas and Hudson, 2003), P.17. 21 อางองตามขอมลคาฟองของกมพชาใน เสนย ปราโมช. ม.ร.ว. , คดเขาพระวหาร, (พระนคร: โรงพมพ

สานกทาเนยบนายกรฐมนตร, 2505), หนา 32.

22 Claude Jacaques Filippe Lafond, The Khmer Empire cites and sanctuaties 5th-13thcentury, p.

150.

24

ในชวงตนของครสตศตวรรษท) 20 น ,เองท)ฝร)งเศสสรางความรความเขาใจเก)ยวกบปราสาท”พระวหาร”ข ,นมาใหม โดยท)ปญญาชนชาวสยาม ในขณะน ,นเองกยอมรบเอาคาอธบายของนกวชาการชาวฝร)งเศสมาเผยแพรตอ ดงปรากฏขอความการอธบายโบราณสถานแหงน ,เม)อคร ,งท)สมเดจฯ กรมพระยาดารงราชานภาพ อภรฐมนตรและนายกราชบณฑตยสภาพรอมดวยพระธดาคอหมอมเจา พฒนาย ดศกล หมอมเจาพไลเลขา ดศกลและ หมอมเจาพนพศสมย ดศกล เสดจพรอมดวยขาราชการฝายสยามเดนทางไปสารวจโบราณสถานในมณฑลนครราชสมาในป พ.ศ. 2472 ขาหลวงฝร)งเศส (Resident Superior) และผ เชยวชาญดานโบราณคดนาย อองร ปารมองตเอร (Henri Parmentier) ไดรบเสดจและนาเสดจทอดพระเนตรโบราณสถานแหงน , โดยหลวงบรบาลบรภณฑบนทกคากราบทลอธบายของปารมองตเอรไววา พระวหารน!พระเจาแผนดนเขมรองคท'สรางนครวตและนครธมเปนผสราง ข!นในสมยเดยวกบนครวตและนครธมน!น เดมเปนวงท'ประทบเคร'องบนเปนไม แลวเปล'ยนเปนหนรไดโดยหองแคบเกนสวนเสยขนาด หลงคาบางตอนแกเปนมง อฐกมแลวอทศเปนเทว สถานเปนปราสาทหนขนาดใหญต!งอยบนเง!อมผา มถง 5 ปรางค ปรางคใหญอยช!นท' 5 มคตรอบหลงปรางคใหญออกไปเปนหนาผาแล เหนเขมรต'าคลายกบมองลงจากเคร'องบน และแลเหนลงไปยงพ!นลางไดทกแง ฝมอสลกลวดลายงามมากตรงท'สรางจะหาปราสาทหนแหงใดงามถงเปนไมม 24 คาอธบายของผ เช)ยวชาญชาวฝร)งเศสท)กราบทลสมเดจฯ กรมพระยาดารงราชานภาพน ,นในดานหน)งเปนการแสดงออกถงการตอนรบแขกผมาเยอนอยางดของผ เช)ยวชาญชาวฝร)งเศสซ)งตามหลกฐานการฟองคดความของฝายกมพชาอางวานาย ปารมองตเอรเปนหน)งในเจาหนาของฝร)งเศสท)ดแลรกษาโบราณสถานแหงน ,25 คาอธบายของนาย ปารมองตเอรในแงหน)งยงสะทอนส)งท)ผ เช)ยวชาญชาวฝร)งเศสซ)งทางานเก)ยวโบราณสถานแหงน ,ในชวงทศวรรษท) 1930 ซ)งช ,ใหเหนวาตามการรบรของฝร)งเศสในขณะน ,ใหความสาคญ

23 สาเนาภาพจากหอจดหมายเหตแหงชาตอางใน สมใจ น)มเลก, “มหาวทยาลยศลปากรกบปราสาทพระวหาร” ศลปวฒนธรรม 30 (มถนายน 2552):123.

24 บรบาลบรภณฑ, ขน, จดหมายเหตการณเสดจตรวจโบราณวตถสถานมณฑลนครราชสมาของสมเดจพระ

เจาบรมวงศเธอกรมพระยาดารงเดชานภาพ พ.ศ. 2472 (กรงเทพ: อมรนทร, 2531), หนา 47-41(สะกดตามตนฉบบ).

25 เสนย ปราโมช. มรว, คดเขาพระวหาร, (พระนคร: โรงพมพสานกทาเนยบนายกรฐมนตร, 2505), หนา 123.แตท(นาเศราคอในเวลาตอมาหน(งในผพพากษาคดเขาพระวหารจากองกฤษเซอร ฟสต มอรส (sir Fitz maurice) ได

ตดสนจากหลกฐานการเสดจเยอนปราสาทพระวหารน% เทากบทรงยอมรบในอธปไตยเหนอปราสาทพระวหารวาอยในกากบของฝร(งเศสโปรดด International court of justice, Case concerning the temple of Preah Vihear (Netherlands: Hague, 1962), p. 60.

25

กบเร)องสถาปตยกรรมของโบราณสถานเปนสาคญ และดวยลกษณะความย)งใหญทางสถาปตยกรรมของโบราณสถานแหงน ,จงเปนไปไดวาท)น ,เคยเปนท)ประทบของกษตรยเขมรกอนท)จะถกปรบใหเปนเทวสถานอยางท)เขาใจกนในปจจบน ความเหนในขางตนของของผ เช)ยวชาญชาวฝร)งเศสไดถกนามาเผยแพรตอโดยปญญาชนชาวไทย อาทเชน สมเดจฯกรมพระยาดารงราชานภาพเองกทรงนาความเขาใจสวนพระองคในขางตนมาเผยแพรในชวงอกหลายปตอมาโดยทรงพระนพนธวา ปราสาทหนพระวหารแปลกกบปราสาทหนแหงอ'นๆหมด ท!งในแดนเขมร และใน แดนไทยไมมท'ไหนเหมอน ท'แปลกน!นเปน 2 สถานคอสถานหน'งทา รปทรงเหมอนอยางพลบพลาตอตดกนไปหลายหลง หลงคามชอฟาใบระกาตาม มขคลาย หลงคามชอฟาใบระกาตามมขคลายกบป!นลมเรอนฝากระดานไมม ปรางค ไมมพระระเบยง แลดเหมอนเปนราชมณเฑยรท'ประทบของพระเจา แผนดนย'งกวาเทวสถาน 26 ตามพระนพนธเก)ยวกบพระวหารขางตน สมเดจฯ กรมพระยาดารงเดชานภาพทรงเนนไปท)การอธบายถงลกษณะทางสถาปตยกรรมของโบราณสถาน แลวนาไปสคาอธบายท)วา โบราณสถานน ,มความเก)ยวพนกบปราสาทราชวง มากกวาเปนเทวสถานซ)งพระดารน ,มความใกลเคยงกบคาอธบายของผ เช)ยวชาญชาวฝร)งเศสท)อธบายใหพระองคเม)อส)สบปกอนเม)อคร ,งท)เสดจข ,นไปบน เขาพระวหาร ในป ค.ศ. 1930 เทยบกบเวลาท)ทรงพระนพนธหนงสอนทานโบราณคดคอในป ค.ศ. 1944 จะเหนวาคาอธบายเก)ยวกบโบราณสถานแหงน ,นไมไดเปล)ยนแปลงไปมากนกโดยทางฝ) งนกวชาการชาวฝร)งเศส เม)อยอรช โกรสลเยร (Gorges Goslier) นกโบราณคดชาวฝร)งเศสเขยนบทความเร) อง ”พระวหาร” (Prak Vihêar) เพ)อเผยแพรในหนงสอความรในอนโดจน (Connaissance de L’ Indochina) ซ)งไดรบการสนบสนนจากผ อานวยการหนวยการศกษาท)วไปในอนโดจน (Public Education of Indochina) โกรสลเยรกไดเพยงแตอธบายถงสถาปตยกรรมของ “พระวหาร”และความงดงามของปราสาทหลงน ,วา ปราสาทหลงน!มท'ต!งอยราวกบรงของนกอนทรบนยอดเขาพนมดองแรก โดยมบนไดชวงละ 25 ข!นเปนเคร'องนาทางชาวเขมรเขาไปยงโบราณสถานความ

26 ดารงราชานภาพ สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ, นทานโบราณคด พมพคร% งท( 13 (กรงเทพ: รงวฒนา, 2513), หนา 350.

26

ย'งใหญของโบราณวตถสถานจะทาใหผอานตกตะลก โดยเฉพาะอยางย'งเม'อได ทราบวาปราสาท หลงใหญเชนน!ผสรางใชเพยงมอเปลาและส'ว27 ความคด ความเขาใจและวธการอธบายของสมเดจฯกรมพระยาดารงราชานภาพซ)งไดทรงรบอทธพลมาจากคาอธบายของผ เช)ยวชาญชาวฝร)งเศสรวมสมยกบพระองคน ,นมความใกลเคยงกนอยางมากท ,งในเร)องวธการอธบายและตความไดวาโบราณสถานแหงน ,เปนเคร)องแสดงอานาจทางการเมองของกษตรยเขมร แนวทางการอธบายน ,อาจถอไดวาเปนแนวคดกระแสหลกของฝร)งเศสในอนโดจน ซ)งคาอธบายเชนน ,ถกยอรช เซเดส (Gorges Codes) วจารณวาเปนพวกบชาลทธโรแมนตก (Romanticism) เพราะมรสนยมคอนขางโรแมนตกกบซากโบราณสถานท)ล ,ลบมกจะชอบท)จะเช)อท ,งๆ ท)มหลกฐานท)ตรงกนขามกบความเช)อของตน28 สาหรบเซเดสแลวคาอธบายเก)ยวกบประวตศาสตรของโบราณสถานตามแนวทางท)เรยกวาลทธโรแมนตกเปนส)งท)ไมสมเหตสมผลกบหลกฐานท)มนก หากแตคร ,งท)ตองดารงตาแหนงผ อานวยการของสานกฝร)งเศสแหงปลายบรพาทศ (Ecole Française d ' Extrême Orient)น ,น เซเดสเองกไมมทางเลอกมากนกจงจาตองเผยแพรความรความเขาใจเก)ยวกบประวตศาสตรตามแนวทางท)รฐบาลวช) (Vichy) ซ)งข ,นมามอานาจหลงจากท)รฐบาลสาธารณรฐท) 3 พายแพแกเยอรมน รฐบาลวช)ตองการลดความคดแบบรวมศนยของตนเองดวยการเผยแพรแนวคดเก)ยวกบความย)งใหญของชนพ ,นเมองแตละกลมโดยหวงวาแนวทางน ,จะชวยลดอทธพลความคดในการปฏวตของชาวสยามและญ)ป น โดยเซเดสใหเหตผลท)ตองนาเอาขอมลท)ไมนาเช)อถอน ,นมาใชวา

แมวาจะมขอบกพรองอยหลายประการ แตเอกสารประวตศาสตรของ เขมรกยงคงเปนท'มาของขอมลซ'งมความสาคญท'สดในการเขยนประวตศาสตร ของชาตซ'งจดหมายเหตบนทกการเดนทางของชาวจนหรอชาตตะวนตกอ'นๆ ท' แมมความนาเช'อถอมากกกวาแตงานเขยนของชาวเขมรกลบใหขอมลความ ตอเน'องของเร'องราวมากวา 29

ยอรช เซเดสเปนหน)งในคณะผ มความชานาญการดานวฒนธรรม (High erudite cultural team) ซ)งรบนโยบายของรฐบาลวช)มาปรบใชกบชาวพ ,นเมองโดยลดทอนความคดในการรวมอานาจเขาสศนยกลาง (Centralization) แบบท)รฐบาลสาธารณรฐท) 3

27 Georges Groslier, “Prak Vihêar” In Marguerite Triaire, Indochina through text ( Hanoi: Gioi publishers, 2000), p.161. 28 ยอรช เซเดส, เมองพระนคร นครวดนครธมพมพคร ,งท) 8 แปลโดยปราน วงษเทศ (กรงเทพฯ: มตชน, 2546), หนา 21. 29 George Coedés, “ Essai de classification des documents historiques conservées ãla Bibliothèque de Ecole Française d ' Extrême Orient “ BEFEO18 (1918): 15.

27

แหงฝร)งเศสเคยใชแลวหนมาใชแนวนโยบายท)ใหชาวพ ,นเมองมอสระมากข ,นในการเผยแพรเร)องราวตานานพ ,นเมอง30 เชนไดปลกฝงเร)องราวตานานตอตานการรกรานของจนของพ)นองตระกลเตรยง (Trang) ในเวยดนามสวนในกมพชาตานานการตอตานการรกรานของสยามและความย)งใหญของพระบาทชยวรมนท) 7 โดยเร)องราวความย)งใหญของกษตรยแหงกมพชาพระองคน ,ซ)งเปนผลงานการเขยนของเซเดสไดถกแปลเผยแพรเปนภาษาเขมรต ,งแตป ค.ศ. 1935 โดยหนวยงานท)ทาหนาท)ในการเผยแพรเร)องราวทางพระพทธศาสนาและวฒนธรรมอยางราชบรรณาลยประจาพระนคร(Bibliothèque Royale) ซ)งตอมาเปล)ยนช)อเปนพทธศาสนบณฑตยทาหนาท)แปลผลงานของเซเดส โดยในตอนหน)งของผลงานแปลระบวา

การศกษาในชวง 30 ปใหหลงน! ไดสรางความเขาใจท'ชดเจนสมบรณข!น ในเร'องราวของพระมหากษตรยท'ปรากฏพระนามเพยงในพงศาวดารวาซ'งเขยน ในชวงครสตศตวรรษท'19 วาเปนกษตรย ในตอนน!เราทราบวาพระองคเปน กษตรยผย'งใหญท'สดใน เมองเขมรโดยทรงขยายพระราชอาณาเขตพรมแดนของ พระนครออกไปอยางกวางขวางในคราวน!ทรงไดครอบครองเมองจามและทรงดาร ใหสรางปราสาทขนาดใหญสรางความเจรญรงเรองแกพระนครอยางไมม กษตรยองคใดเคยปฏบต31

ความย)งใหญของพระบาทชยวรมนท) 7 ตามท)เซเดสอธบายเปนขอเทจจรงท)ไดมาจากการตความขอความท)ปรากฏอยบนศลาจารกตางๆ ท)พบในประเทศกมพชาโดยเม)อผนวกกบแนวคดท)เซเดสเองกโจมตวาเปนแบบโรแมนตก (Romanticism) หรอ ลทธโรแมนตกแบบฝร)งเศส (French Romanticism) ซ)งไดแก ความคดท)ใหความสาคญกบอดตเพราะเหนคณคาของอดตไมเพยงแตในฐานะท)เปนส)งท)นาศกษาเทาน ,นหากแตเหนวาอดตแฝงไวซ)งความดงามบางอยางท)ดารงความเปนชาตของตนไว พรอมไปกบการพรรณนาอดต งานเขยนประวตศาสตรสกลน ,จงสรางความรสกทางชาตนยมอยางรนแรงไปดวย32 ดวยแนวคดท)อยเบ ,องหลงการตความเชนน , ขอความท)ปรากฏในจารกซ)งเปนการ

30Penny Edwards, Cambodge the cultivation of a nation, 1860-1945. (Bangkok: Silkworm Books, 2008), p. 231.

31 s"nS sWeCn, kMBUlesþcRkugkMBUlesþcRkugkMBUlesþcRkugkMBUlesþcRkugkmñuCakmñuCakmñuCakmñuCaC&yvrµ&nTI C&yvrµ&nTI C&yvrµ&nTI C&yvrµ&nTI 7 ERbecjPasaExµredayCMu emA

(PñMeBj;RBHraCbN‚al&y, 1935) TMB&r 5-6. [ยอรช เซเดส, กษตรยผย�งใหญท�สดแหงกมพชา พระบาท

ชยวรมนท� 7 แปลโดยจม เมา (พนมเปญ: พระราชบรรณาลย, 1935), หนา 5-6]. 32 นธ เอยวศรวงศ, ประวตศาสตรนพนธตะวนตก พมพคร ,งท) 3 (กรงเทพ: มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2525), หนา87.

28

ประกาศถงความย)งใหญของกษตรยผทรงดารใหจารกขอความน ,นไวจงไดรบการอธบายวาเปนเร)องของการขยายอานาจทางการเมองของพระมหากษตรยแหงอาณาจกรเขมร (Khmer Empire) ในป ค.ศ. 1944 หนงสอเร)องรฐท)ไดรบอทธพลวฒนธรรมฮนดในอนโดจนและอนโดนเซย (Les Etats hindouisès d' Indochine et d' Indonèsie) ซ)งเปนหนงสอท)เซเดสประมวลความรผลงานคนควาของนกวจยชาวฝร)งเศสรวมสมยของตนไวน ,นเซเดสจงสรปถงการพบจารกของพระบาทชยวรมนท) 7ในสถานท)ตางๆ กน วา

พระบาทชยวรมนท' 7 ทรงขยายอานาจการปกครองออกไปอยางกวาง ใหญจน ทางเหนอขยายไปถงประเทศเวยดนามและลาว ทางตะวนตกทรงขยาย อานาจของกมพชากลบไปครอบครองพ!นท'บรเวณปากแมน!าเจาพระยาอกคร!ง ในสมยของพระองค เขตแดนของกมพชาท'ขยายออกไปมขนาดใหญเทาอาณา เขตของอาณาจกรฟนน33

คาวา “ฟนน” ซ)งเปนคาท)ปรากฏอยในบนทกของจนเม)อกลาวถงอาณาจกรของชนภายนอกท)ราชสานกจนทาการตดตอดวยไดถกยอรช เซเดสอธบายดวยหลกนรกตศาสตรวาหมายถงคาวาพนม (bnam) ในภาษาเขมรโบราณอนหมายถงเนนเขาเต ,ยๆ ของเมองบาพนมท)ต ,งอยทางทศตะวนออกเฉยงใตของกมพชา34 ทาใหประวตศาสตรกมพชาตามทศนะท)ยอรช เซเดสอธบายน ,นมท ,งความย)งใหญและสบเน)องยาวนานมาต ,งแตชวงตนครสตกาล อกท ,งมความย)งใหญทางการเมองในระดบท)บนทกของจนเรยกวาเปน “อาณาจกร” ซ)งในเวลาตอมาคาอธบายเชนน ,สรางความภาคภมใจใหแกชาวเขมรอยางมาก ในสมยตอมาเม)อฝร)งเศสมอบเอกราชใหกมพชาแลวแนวคดท)ฝร)งเศสวางรากฐานไวกยงคงถกนกประวตศาสตรกมพชานามาใช เชนในหนงสอแบบเรยนวชาพงศาวดารสาหรบสอบแขงขนในยคสงคมราษฎรนยมกลาวถงอดตของประเทศไววา

ในสมยอดตกาลประเทศกมพชาเปนประเทศในโลกตะวนออกประเทศ หน'งท'มความม'งค'งดวยทรพยสมบตและอานาจ พระมหากษตรยเขมรไดสราง ปราสาทหนท'มความวจตรสวยงามไวมากมายดงปรากฏอยท'วพระราชอาณาจกร จนถงทกวนน!ตามกาแพงผนงของปราสาทท!งหลายน!นยงพบวามอกษรเขมร โบราณหรอภาษาบาลสนสกฤตสลกไว ขอความท'บนทกไวน!ผบนทกลวนทาข!น

33 George Coedés, The making of Southeast Asia Trans by H.M. Wright (California: University of California, 1966), p. 107. 34 George Coedés, Indianization of Southeast Asia (Honolulu: (n.d.), 1968), p. 61.

29

ตามพระราชประสงคขององคพระมหากษตรยแตละพระองคผทรงตองการแสดง พระบรมเดชานภาพประกาศความเปนเจาของแผนดน35

2.4 ปราสาท “พระวหาร” กบมมมองกมพชา-ไทย

ฝร)งเศสไมไดเพยงสรางใหชาวเขมรรสกถงความย)งใหญของโบราณสถานท)

หลงเหลอซากมาถงในปจจบนเทาน ,น หากแตยงไดอธบายใหชาวเขมรในขณะน ,นเขาใจวาตนเองเปนทายาทผ สบทอดความย)งใหญจากอาณาจกรเขมรโบราณโดยท)มชาวฝร)งเศสท)เขามาชวงศตวรรษท) 19-20 เปนผ เขามาชวยฟ,นฟความย)งใหญใหฟ,นคนหลงจากส ,นสดยคเมองพระนคร36 โดยเซเดส ไดอางถงขอความท)ปรากฏในจารกหลกตางๆวาเปนส)งท)เช)อมอดตอนย)งใหญของอาณาจกรกมพชาใหเปนท)ปรากฏเปนท)รบรแกชาวเขมร เชนการตความศลาจารกหลกท) K. 381 ซ)งพบบรเวณโคประดานทศตะวนตกของปราสาท “พระวหาร” วากษตรยเขมรไดโปรดใหจารกเกยรตยศของราชตระกลและชยชนะในการศกสงครามของพระองคโดยทรงใหพราหมณปโรหตจารกขอความซ)งประกาศเกยรตยศของพระวงศและประกาศนามของไว ณ กมรเตง ชคต ศรศขรศวร37

ช)อ “พระวหาร” ท)รจกกนในปจจบนจงเปนช)อเรยกแบบใหมในปจจบนและแฝงความหมายซ)งเก)ยวของกบประวตศาสตรกมพชาตามแบบท)ฝร)งเศสอธบายไว ตวอยางของความพยายามของฝร)งเศสท)จะเผยแพรความรความเขาในตอเมองพระนครแบบท)ฝร)งเศสคนควาใหเปนท)รบรและแพรหลายในหมชาวเขมรโดยผนวกปราสาท “พระวหาร”ไวในคาอธบายประวตศาสตรน ,นดวย ดวยเหตน ,ในป ค.ศ.1927 ในหนงสอนาเท)ยวเมองพระนคร (Guide d' Angkor) ท)นกวชาการชาวฝร)งเศสท)มยอรชเซเดสเปนแกนนาในการเผยแพรจงไดรวมมอกบสถาบนพทธศาสนาบณฑต (Buddhist Institute) ทาการแปลความรเก)ยวกบเมองพระนครท)ฝร)งเศสคนควาไวเปนภาษาเขมร โดยใน ป ค.ศ. 1957 หลงจากกมพชาไดรบเอกราชจากฝร)งเศสไดมการแปลหนงสอนาเท)ยวเมองพระนครข ,นเปนคร ,งท) 2 โดยใน ในหนา 37 ไดระบวาถงเปนปราสาท ”พระวหาร”เปนปราสาทท)สรางข ,นดวยวทยาการท)มความกาวหนาทางสถาปตยกรรมจงสามารถสรางปราสาทบนภเขาได

35 r. eKaviT. EmerEmerEmerEmer]]]]nsegnsegnsegnseg¡¡ ¡¡bBgSavtabBgSavtabBgSavtabBgSavtavvvvRbeTskmRbeTskmRbeTskmRbeTskmËuËu ËuËuCasMrabCasMrabCasMrabCasMrab'' ''karRblgepkarRblgepkarRblgepkarRblgepSgSgSgSg (PñMeBj: Duc QWT, 1959 ), TMB&r x. [โร โกวต, แบบเรยนสงเขปพงศาวดารสาหรบการสอบตางๆ (พนมเปญ: ฑจฌท, 1959), หนา ข]. 36 David P. Chandler, A history of Cambodia 2nd (Chiang Mai: Silkworm Books, 1993), pp.10-11.

37 George Coedés, Inscriptions du Cambodge VI (Paris: BEFEO, 1954): 261.

30

โดยในสวนคานาของการพมพคร ,งใหมภายใตการปกครองรฐบาลสงคมราษฎรนยม ภกขปาง ขต ซ)งเปนพระสงฆท)มบทบาททางการเมองมาต ,งแตยคอาณานคมไดกลาวถงเปาหมายในการพมพหนงสอคร ,งใหมในคานาของหนงสอวา

ปรารถนาใหชาตเขมรต'นข!น ใหมความมมานะในการแสวงหาความร เพ'อใหเกดความเจรญและมอารยธรรมเหมอนกบสมยพระนคร ... เม'อ (เยาวชน) ไดไปเยอนเมองพระนครขอใหนกเสมอวา ไปบชาปชนยสถานท'บรรจอฐของบรรพ บรษเราพงบชาบรรพบรษอยเสมอดวยจตใจท'บรสทธQ ผลท'เราจะไดจากการบชา คอการทาใหจาเร'องปราสาทขนาดใหญเหลาน!ไดโดยส'งน!ยงจะเปนพลงในการ สรางความมงม'นในการเรยนและการทากจการตางๆ ใหสาเรจใหมความ เจรญเหมอนสมยพระนคร38

คาอธบายของเซเดสและนกวชาการชาวฝร)งเศสแมจะถกวจารณจากนกวชาการในยคหลงท ,งในแงของการใชหลกฐานท)ยดถอความเหนของชนชาตจนท)นยมใหความสาคญกบชนชาตท)ตนตดตอทางการคาดวยอยางเกนเลยจากความเปนจรง39 จนกระท)งตความหลกฐานประเภทจารกโดยไมเขาใจธรรมชาตของหลกฐานประเภทน , ท)มลกษณะเปนวรรณกรรมประเภทหน)งท)กษตรยใชเปนเพ)อประกาศความย)งใหญและความชอบธรรมในการปกครองของพระองคหรอราชวงศ ในสมยโบราณ ขอความท)ปรากฏบนบนแผนศลาจารกท)ปรากฏอยในสถานท)ตางๆ จงยงคงมอทธพลตองานเขยนประวตศาสตรของกมพชาในชวงเวลาตอมา แมวากมพชาจะไดรบเอกราชจากฝร)งเศสแลว โดยคาอธบายเชนน ,ดจะสรางความภาคภมใจใหแกปญญาชนชาวเขมรท)กาลงเผชญกบความทาทายใหม เชนภยการคกคามตามแนวของประเทศเพ)อนบานท ,งเวยดนามและไทย โดยเฉพาะไทยท)อางสทธเขาครอบครองปราสาท “พระวหาร” ดงน ,นจงพบวาเม)อทางการกมพชากบไทยมความขดแยงกนข ,นในเอกสารท)เผยแพรโดยหนวยงานของรฐบาลกมพชาจงเผยแพรขอความซ)งระบถงอาณาบรเวณของปราสาท” พระวหาร” วา

ซากปรกหกพงของปราสาทแหงเปรยะฮวเฮยร อนศกดQสทธQและนาเล'อม ใสต!งอย บนเทอกเขาฎองแรกอนเปนจดภมศาสตรท'เปนศนยกลางของอาณาจกร เขมรต!งตระหงานอยรมของทางทศใตของทวเขาอนเปนสวนปลายของอาณาเขต ของอาณาจกรทางตะวนตก40

38 :g xatÇ mK<ueTsk¾nKrmK<ueTsk¾nKrmK<ueTsk¾nKrmK<ueTsk¾nKr :HBum¬elÍkTÍ 2 (PñMeBj; BuTÆsasnbNÐitüÇ 1957) TMB&r x-K. [ปาง ขต, มคคเทสกพระนคร พมพคร% งท( ๒ (พนมเปญ: พทธศาสนบณฑตย, 1957 )หนา ข-ค].

39 Michael Vickery, History of Cambodia (Pnom Penh: Pre Angkor study society, 2002), pp.1-2.

40 “ Preah Vihear case background to dispute” Cambodian Commentary 3 (March 1962): 18.

31

ดวยความเขาใจตรงกนระหวางนกวชาการชาวฝร)งเศสและชาวเขมรท)วาปราสาทหมายถงศนยกลางอานาจทางการเมองการปกครองของอาณาจกรแบบโบราณของเขมรท)มศนยกลางอานาจทางการเมองอยท)เมองพระนครหรอองกอร ในชวงเวลาท)คดความเร)อง“เขาพระวหาร” อยในการพจารณาไตสวนของศาลยตธรรมระหวางประเทศเร)อง “ปราสาท” จงไดกลายเปนปญหาขอพพาทเร)องอธปไตยเหนอดนแดนระหวางไทยกบกมพชา ความคดความเขาใจท)วาปราสาทหรอซากโบราณสถานเปนส)งท)สามารถเช)อมโยงเขากบอานาจทางการเมองไดกลายเปนแรงกระตนใหนกเขยนปญญาชนของเขมรและไทยตางเกดการหยบขอมลหลกฐานทางประวตศาสตรท)ตนมมาใชเพ)อโฆษณาชวนเช)อเพ)อสรางความชอบธรรมในการครอบครองอธปไตยเหนอดนแดนแหงน , เชน ฝายกมพชาไดอางถงศลาจารกซ)งพบบรเวณท)ต ,งของปราสาท”พระวหาร” มายนยนความชอบธรรมในการครอบครองปราสาทแหงน ,วาเพราะปราสาทสรางข ,นโดยกษตรยเขมรแหงเมองพระนครดงน ,นปราสาทหลงน ,จงควรเปนของประเทศกมพชาในปจจบน

ในเร'องของจารกท'เขยนข!นท'น!ท!งหมดพบวาเปนภาษาเขมรกบภาษาสนสฤตซ' งถกเขยนข!นตามดารของพระมหากษตรยเขมรหรอขนนางชนช!นสงท!งหลายต!งแตสมยของพระบาทยโศวรมนท' 1 ผสรางเมองพระนครจนถงพระบาทสรยวรมนท' 2 ผดารใหสรางปราสาทนครวด (นอกจากน!) ยงมจารกท'มประโยชนอยางมากตอประวตศาสตรกมพชาคอจารกของทวากรบณฑตผเปนราชครของพระมหากษตรยท!งหลายผทรงครองราชยสบสนตวงศต!งแตพระบาทหรสยวรมนจนถงพระบาทชยวรมนท' 7 เร'องท!งหลายน!สรปไดวา “พระวหาร”มความเช'อมโยงกบปราสาทนครวด41

2.4.1 แผนท�ยคใหมและการปกปนเขตแดน “พระวหาร” การนาเอาองคความรเก)ยวกบปราสาท”พระวหาร”มาใชในการสรางความชอบธรรมในคาฟองของรฐบาลกมพชาดานหน)งเปนการนาเอาความรความเขาใจแบบสมยใหมกลบไปอธบายเร)องราวในอดต กลาวคอ ความสาเรจในการสารวจทาแผนท)และการขยายดนแดนเขามาในภมภาคของฝร)งเศสทาใหชาวเขมรในยคตอมารบเอาการใช

41 KNHebskkmµGciéRnRTþy(énRbeTskm¬uuCaRbcMaenAGg−karshRbCaCati,

bJºaRbJºaRbJºaRbJºaR::::saTRBHviharsaTRBHviharsaTRBHviharsaTRBHvihari, TMB&r 6. [คณะกรรมการถาวรของกมพชาประจาสหประชาชาต, ปญหาปราสาท”พระ

วหาร” หนา 6]

32

แผนท)ในยโรปมาใช โดยการมองโลกดวยทศนะแบบแผนท)สมยใหมท)ฝร)งเศสนาเขามาน ,เองไดทาใหชาวเขมรเร)มใหความสาคญกบการครอบครองเปนเจาของดนแดน โดยมองวาในอดตกาลอนรงโรจนของอาณาจกรเขมร ชนชาวเขมรมความย)งใหญ ดงน ,นชาวเขมรในปจจบนเองซ)งเปนบตรหลาน จงมความชอบธรรมท)จะอางสทธ9เหนอดนแดนหรอพ ,นท)หน)งๆ ท)มหลกฐาน เชน ศลาจารกหรอซากของโบราณสถาน ปรากฏอย เปนสมยท)แสดงถงการมอานาจอยของบรรพบรษของตน ในยคท)ฝร)งเศสเขามาขยายอานาจในกมพชาฝร)งเศสเองกตกอยภายใตอทธพลทางความคดเดยวกนน , ดงน ,นเม)อนกวชาการชาวฝร)งเศสเขยนถงประวตศาสตรของอาณาจกรท)มหลกฐานยนยนวาเปนอกษรเขมรจงเทากบวาไดสรางความเขาใจชดหน)ง ท)เช)อมโยงชาวเขมรในยคหลงใหจนตนาการถงอดตแบบหน)งรวมกน ดวยเหตน ,การขยายดนแดนในอาณานคมจงชวยผสมผสานความคดเร)อง เช ,อชาต (Race) และอาณาเขตของดนแดน (Territory) เขาดวยกนจนเกดเปนการสรางอตลกษณ (Identity) หรอบคลกรวมกนของคนใน ”ชาต” ซ)งรวมถงชนชาตเขมร ในฐานะสวนหน)งของฝร)งเศสในอนโดจนข ,นมา42 โดยกระบวนการสรางอตลกษณน ,ถกรฐบาลกมพชาหลงไดรบเอกราชดาเนนการตอผานเคร)องมอตางๆ เชน หลกสตรการศกษาหนงสอแบบเรยน และวารสารตวอยางเชนวารสารสาหรบผ สอนหนงสอในยคสงคมราษฎรนยมช)อวารสาร “กรบองรน” ซ)งพมพเผยแพรโดยกระทรวงศกษาธการในยคสงคมราษฎรนยมเพ)อใหเปนแนวทางในการสอนหนงสอของครชาวเขมรภายหลงจากท)ศาลยตธรรมระหวางประเทศไดตดสนใหกมพชาไดครอบครองปราสาท “พระวหาร” ไดมการตพมพภาพปราสาท “พระวหาร”ไวในแผนท)ของประเทศกมพชาและสอนใหเดกหดวาดแผนท)น ,ในช)วโมงวชาภมศาสตร43

ภาพท) 4 ปราสาท”พระวหาร” ซ)งถกใชในวชาภมศาสตร44 ดวยวทยาการของการทาแผนท) ทาใหชาวยโรปประสบความสาเรจในการกาหนดความหมายของพ ,นท)ไดสรางผลกระทบใหกบดนแดนในเอเชยตะวนออกเฉยงใต แผนท)ได

42 Penny Edwards, Cambodge: The Cultivation of a Nation, 1860-1945, pp.48-49.

43 “PaKPUmisaRs” RKUbeRg}nRKUbeRg}nRKUbeRg}nRKUbeRg}n 17 (kjÃa 1963): 22-23.

[“แผนกภมศาสตร” กรบองรน 16 (กนยายน1963): 22-23].

44 ภาพจากหองสมดแหงชาตกรงพนมเปญ ถายโดยผวจย 21 กนยายน ค.ศ. 2008.

33

กลายเปนเคร)องมอท)เช)อมโยงใหคนจนตนาการถงพ ,นท)ในความหมายเดยวกน ซ)งชวยสรางความสะดวกสบายในการทางานในระบบราชการซ)งรวมไปถง การวางระบบการศกษาแบบใหม แผนท)ไดกลายเปนเคร)องมอทางการทหารสาหรบขยายอาณาเขตของชาตตะวนตก แผนท)เปนเคร)องมอซ)งทรงพลงในการนยามคณคาใหกบดนแดนท)ยงไมมใครอางความเปนเจาของมากอน ชยชนะสาคญของแผนท)สมยใหมคอการทาลายความเช)อหรอระบบภมศาสตรแบบจารตท)ยดโยงจนตนาการวาดวยจกรวาลและศาสนาเขาดวยกน ทาใหดนแดนในโลกตะวนออกกลายเปนเพยง “พ ,นท) ”(Space) หรอเปนเพยงท)รกรางวางเปลาซ)งรฐบาลหรอผทรงอานาจจากตะวนตกสามารถเขาไปจบจอง45 ตลอดจนสรางความจงรกภกดใหกบผคนทองถ)นเพ)อทาใหชาวอาณานคมยอมรบในการปกครองแบบใหมของตน สาหรบกมพชาแลวแผนท)สมยใหมฉบบแรกของประเทศกมพชาถกฝร)งเศสรางข ,นในป ค.ศ. 1863 โดยมชาสเซอลป โลบาต (Chasseloup Laubat) รฐมนตรวาการกระทรวงอาณานคมเปนผ ดาเนนการจดทาโดยมรายละเอยดสองสวนสาคญเฉพาะปราสาทนครวดและตนเลสาป(ทะเลสาบเขมร)46

หลกฐานการศกษาพ ,นท)ในเชงวทยาศาสตรอนนาไปสการกาหนดแผนท) ดนแดนอาณานคมของฝร)งเศสผนวกกบความรสกเปนเจาของปราสาท “พระวหาร”ทาใหเม)อเกดกรณพพาทระหวางกมพชากบไทย ฝายกมพชาจงอางถงรายละเอยดในคาฟองวา การคนพบปราสาทแหงน ,เปนผลงานของคณะสารวจชาวฝร)งเศสท)มนายเอเตยงเอโมนเยร และ นายลเนต เดอลาจองกเอร ซ)งเดนทางมาสารวจดนแดนลาวในเขตไทยในระหวางป 1883-1884 โดยมการพบจารก "พระวหาร" และมการแปลจารกออกเปนภาษาฝร)งเศสและพมพเผยแพรในป 189847 องคความรเก)ยวกบตวปราสาท “พระวหาร” หรออมตะศลปะตามคาฟองของกมพชาจงเปนส)งท)ชาวกมพชาไดรบการถายทอดมาจากฝร)งเศส นบแตยคท)กมพชายงอยใตการปกครองของฝร)งเศส เม)อฝร)งเศสใหเอกราชแกกมพชาใน ค.ศ. 1953 กมพชาจงยงคงสบทอดการอางสทธ9ความเปนเจาของเหนอปราสาท”พระวหาร”ตามเสนอาณาเขตและ อางอธปไตยเหนอดนแดนตามขอตกลงท)ฝร)งเศสและไทย

45 Thongchai Winichakul, Siam mapped: A history of the geo-body of the nation (Chiang Mai:

Silkworm Book, 1994), p.140. 46“Expose de la situation de l Empire “Revue Martine (January 1863): 166 Cited in Penny Edwards, Cambodge: The Cultivation of a Nation, 1860-1945, p.33. 47 การตางประเทศ, กระทรวง, เขาพระวหารคาพพากษาศาลยตธรรมระหวางประเทศ, (พระนคร: โรงพมพสานกทาเนยบนายกรฐมนตร, 2505), หนา 32.

34

ทาตอกนระหวาง ค.ศ. 1883-1953 วาเปรยบเหมอนเม)อบดาส ,นชวตไปกรรมสทธ9ตางๆ กตกถงบตร48

หลงเกดความขดแยงระหวางไทยกบกมพชาแมวา ขอโตเถยงตางๆ เก)ยวกบปญหาเร)องปราสาทมกตรงขามกน แตประชาชนชาวไทยและเขมรตางมความเหนตรงกนประการหน)งเก)ยวกบศาสนสถาน ปราสาทเขาพระวหาร/ “พระวหาร”คอความเปนศาสนสถานซ)งต ,งอยบนเทอกเขาพนมดงรกชายแดนของท ,งสองประเทศ ขอแตกตางกลบอยท)ขออางท)แตละฝายใชอางเพ)อแสดงความเปนเจาของปราสาทหลงน , โดยขณะท)ฝายกมพชาอางวาตามสนธสญญาระหวางสยามและฝร)งเศสในป ค.ศ. 1904 กาหนดใหมการต ,งคณะกรรมการรวมเพ)อรางแผนท)ข ,นไดระบไวอยางชดเจนถงเสนเขตแดนระหวางกนน ,นเปนเหตใหปราสาท”พระวหาร”ต ,งอยในดนแดนของกมพชาโดยอางถงขอผกมดในสนธสญญาสยามกบฝร)งเศสท)วา เขตแดนระหวางกนใหยดปฏบตตามสนปนน!าระหวางแมน!าเสนกบอกฝ'ง ของแมน!ากงและแมน!ามลซ'งอยตดกบพนมบาจองโดยใหยดเสนตามยอดเขาตรง ไปยงทศตะวนออกจนถงแมน!ากง49

ฝายไทยน ,นกไดอางถงสนธสญญาฉบบเดยวกน แตกลบใหความสาคญท)คาวาใหยดปฏบตตามสนปนน ,า ซ)งจะเปนเหตใหปราสาทเขาพระวหาร ตกอยในอาณาเขตของประเทศไทย50 ดวยหลกการอนเดยวกนน ,เองในป ค.ศ. 1940 เม)อรฐบาลไทยในยคจอมพล ป. พบลสงครามไดดาเนนการสารวจดนแดนระหวางไทยกบฝร)งเศสในอนโดจนและพบความผดพลาดในการกาหนดเสนเขตแดนระหวางกนหลายจดจงไดแจงใหรฐบาลฝร)งเศสทราบเพ)อขอดาเนนการปรบปรงเสนเขตแดนเพ)อความยตธรรม โดยฝายไทยขอใหมการเปล)ยนการกาหนดเสนเขตแดนระหวางกนข ,นใหมเพ)อแลกกบการท)รฐบาลฝร)งเศสขอให

48 hU)-nwm, “ExµreyIgTTUlC&yCMnHCaelIkdMbUgenAtulakarGRnþCatiGMBIrer]gRBHvihar”

kmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriya 35(mIna 1963):327 ). [ ฮ นม, “เขมรเราไดรบชยชนะในข ,นตนท)ศาลระหวางประเทศในคด”พระวหาร” กมพชสรยา 35 (มนาคม 1963): 327].

49 KNHebskkmµGciéRTþy(énRbeTskm¬uCaRbcMaenAGg−karshRbCaCati, bJºaRbJºaRbJºaRbJºaR::::saTRBHviharsaTRBHviharsaTRBHviharsaTRBHvihar

(n.p.),RksYgBt(man, 1960 TMB&r 10. [คณะกรรมการถาวรของกมพชาประจาสหประชาชาต, ปญหาปราสาท “พระวหาร” (ม.ป.ท.) : กระทรวงขอมลขาวสาร, 1960), หนา10]

50 International court of justice, Reports of judgment, advisory and orders case concerning the

temple of Preah vihear (Cambodia vs Thailand) merits judgments of 15th June 1962, p. 22.

35

ทางการไทยลงสตยาบนวาจะไมรกรานกนและกนในระหวางท)ฝร)งเศสกาลงมสงครามตดพนกบเยอรมนและฝายอกษะในยโรป51 2.4.2 สาเหตความขดแยงในมมมองของชาวเขมร

ในขณะท)ตามทศนะของนกเขยนและส)อมวลชนชาวไทยน ,นเหนวา รฐบาลกมพชาท)นาโดยสมเดจสหนเปนตวการท)ทาใหความขดแยงระหวางประเทศไทยกบกมพชาปะทข ,น แตสาหรบนกเขยนปญญาชนชาวเขมรกลบเหนไปในทศทางตรงกนขาม คอมองวาฝายไทยเปนตนเหตของความขดแยง โดยเฉพาะการยอนกลบไปโจมตขออางของฝายไทย ท)ตองการปรบปรงเสนพรมแดนใหถกตองตามสนธสญญาท)ทากบฝร)งเศสวาเปนสาเหตของความขดแยง โดยประเดนน ,เองเปนส)งเดยวกบท)ปญญาชนชาวเขมรในยคสงคมราษฎรนยมนามาโจมตไทยโดยใหความสาคญในดานมตของจรยธรรมเปนพเศษ กลาวคอโจมตทาทนโยบายของรฐบาลไทยท)ตองการปรบปรงเสนพรมแดนระหวางกนใหถกตองวาเปนเร)องของความ “ละโมบ” และส)งน ,เปนจดเร)มตนของความพยายามท)จะขยายอานาจเขามาในกมพชาคร ,งใหม จนสงผลใหเกดปญหาความขดแยงในกรณปราสาทพระวหารระหวางไทยและกมพชาข ,น52 ความคดเชนน ,ยงไดถกปลกฝงแกเยาวชนชาวเขมร ดงคาอธบายท)พบในแบบเรยนท)กาหนดใหใชในยคสงคมราษฎรนยมซ)งไดระบสาเหตของปญหาความขดแยงท)นาไปสการพจารณาของศาลยตธรรมระหวางประเทศวาเกดจากความโลภของประเทศไทย

สยามไดยกทพเขามายดครองปราสาทของเราดวยความโลภจนเม'อวนท' 15 มถนายนปค.ศ.1962ตลาการประจาศาลยตธรรมระหวางประเทศไดตดสนใหปราสาทหลงน!กลบมาอยภายใตกากบของเขมรอกคร!งหน'ง53

51 ชาญวทย เกษตรศร, ประวตการเมองไทยสยาม พ.ศ. 2575-2500 พมพคร ,งท) 5 (กรงเทพฯ: มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2551), หนา 265. 52ตวอยางงานฝายกมพชาเลมสาคญท)เหนวากรณสงครามอนโดจนเปนมลเหตเร)มตนของความขดแยงเร)อง

ปราสาท ” พระวหาร”คอ งานของแปน นต Ebn nutç RbvtþisasRsþRbvtþisasRsþRbvtþisasRsþRbvtþisasRsþseg¡bGMBÍTMnakTMngExµrseg¡bGMBÍTMnakTMngExµrseg¡bGMBÍTMnakTMngExµrseg¡bGMBÍTMnakTMngExµr----es{mes{mes{mes{m (PñMeBj; GbSra, 1997), [แปนนต, ประวตศาสตรสงเขปเก�ยวกบความสมพนธเขมร-สยาม (พนมเปญ: อบซรา, 1997)].

53 pa GUm épEpg esamGum. RbvtþsaRRbvtþsaRRbvtþsaRRbvtþsaRsþénRbeTskmsþénRbeTskmsþénRbeTskmsþénRbeTskmËuËu ËuËuCaCaCaCa zzzzññ ññaaaak'k'k'k'TITITITI 9 zzzzññ ññakakakak'' ''TITITITI 8 zzzzññ ññakakakak'' ''TITITITI 7 . (n.p.):

IRC printing, 1992 TMB&r 182. [ชาอวม ไพเพง โซมอม, ประวตศาสตรของประเทศกมพชาช ?นท� 9 ช ?นท� 8 ช ?นท�

7(ม.ป.ท.): IRC printing, 1992), หนา 182] .

36

การอธบายถงทาทของรฐบาลไทยดวยมตทางจรยธรรมเชนน , สอดคลองกบทศนะของปญญาชนชาวเขมร เชน กรณงานเขยนของ ศาสตราจารย ดร. รวะซ จนตราบตร อดตครท)สอนหนงสออยในยคสงคมราษฎรนยมซ)งปจจบนดารงตาแหนงรองประธานราชบณฑตสภาของกมพชา ซ)งไดเขยนบทความลงในหนงสอพมพ กอมปเจยทเมย (กมพชาใหม) ในชวงท)ความขดแยงระหวางกมพชากบไทยปะทข ,นในป ค.ศ. 2008 วาจดเร)มตนของความขดแยงในกรณปราสาท “พระวหาร”น ,นเกดจากทศนะคตของของฝายไทยท)มนโยบายขยายดนแดนของไทย คณะนกการทหารผกมอานาจทางการเมองของสยามไดปลกกระแส ความคดเร'องการ ขยายดนแดนข!นต!งแตป ค.ศ. 1937 โดยเช'อกนวาแนวทางน! จะไดรบการสนบสนนจากประชาชน นบต!งแตน!นเปนตนมาความคดการขยาย ดนแดนของสยามกไดรบการตอบรบเร' อยมาในท'สดไทยกไดดาเนนการ รกรานประเทศรอบขางในปค.ศ. 1941 ในสมยสงครามโลกคร!งท' 2 (ค.ศ. 1939- 1945) ประเทศสยามไดตกลงเปนพนธมตรกบญ'ป น โดยอาศยสถานการณท' กองทพญ'ป นมชยชนะเหนอฝร'งเศสสยามไดบงคบฝร'งเศสใหสงมอบดนแดนทาง ภาคเหนอของเขมรใหแกตน คราวน!เองท'สยามไดครอบครองปราสาท “พระ วหาร” อนเปนท'สกการะต!งแตป ค.ศ. 1941 ถงป 194654 การยอนกลบไปทาความเขาใจ สถานการณท)เปนจดเร)มตนของความขดแยงท ,งในมมมองของไทยและกมพชา จงจะชวยทาใหเกดความเขาใจในจดรวมของเหตการณความขดแยงระหวางกน ซ)งในปจจบนเม)อความขดแยงเร)องปราสาทพระวหารระหวางสองประเทศปะทข ,นอกคร ,งหน)งในปค.ศ. 2008 กยงปรากฏวาทศนะของปญญาชนชาวไทยและชาวเขมร น ,นยงสอดคลองกบเหตการณในคร ,งอดต กลาวคอตางมองยอนกลบไปในชวงระหวางสงครามโลกคร ,งท) 2 เพ)อเลายอนถงมลเหตของปญหาปราสาทพระวหารในมมมองของตน ตวอยางเชน หนงสอเร)องสงครามอนโดจนและสนธสญญาท)ทาใหไทยตองเสยเขาพระวหารของ ทศนา ทศนมตรบรรณาธการหนงสอพมพชาวไทยในชวงท)เกดความขดแยงเร)องปราสาทพระวหารคร ,งแรกในระหวางป พ.ศ. 2502-2505โดยผ เขยนไดอธบายสาเหตท)ไทยตองเสยดนแดน โดยเลายอนกลบไปท)ในชวงสงครามโลกคร ,งท) 2 ซ)งไทยตองการปรบปรงดนแดนท)เสยไปใหฝร)งเศส55 ซ)งไมแตกตางนกกบฝายกมพชาในปจจบน

54 rs' cRnþabuRt, “neya:yvatTIniymrbs'éz” km¬uCazµIkm¬uCazµIkm¬uCazµIkm¬uCazµI (9 tula 2008);k 3. [รวะซ จนตราบตร, “นโยบายการขยายดนแดนของไทย” กอมปเจยทเมย [9 ตลาคม 2008: ก3]. 55 ดรายละเอยดใน ทศนา ทศนมตร, สงครามอนโดจน และสนธสญญาท�ทาใหไทยตองเสยเขาพระวหาร (กรงเทพฯ : แสงดาว, 2552)

37

ท)ยงคงคาอธบายมลเหตของความขดแยงไมแตกตางจากสมยสงคมราษฎรนยมนกดวยมการถายทอดคาอธบายท)วาไทยตองการเขยนแผนท)ระหวางประเทศข ,นใหมวาเปนสาเหตท)ทาใหเกดความขดแยงระหวางกน โดยความเหนเชนน ,กปรากฏในแบบเรยนของกมพชาในปจจบนโดยไดระบวา

ประเทศไทยไดยกทพเขามายงปราสาท ”พระวหาร”ซ'งเปนผลงานทางศลปะของเขมรท'ต!งอยบนพนมเปรยะวเฮย การกระทาของไทยน!คอความพยายามขโมยมรดกในประวตศาสตรของเขมรและพยายามท'จะเขยนแผนท'ของตวเองข!นมาใหม ประเทศกมพชาจงรองเรยนไปยงศาลยตธรรมระหวางประเทศท'กรงเฮก หลงการพจารณาศกษาระยะหน'ง ศาลโลกกไดออกคาส'งในวนท' 15 มถนายน 1962 ใหไทยถอนกาลงทหารออกจากตวปราสาท56

ขอเทจจรงท)วาไทยเปนฝายเร)มตนรกรานประเทศเพ)อนบานโดยอาศยขออางเร)องการดาเนนการเพ)อการปรบปรงเสนเขตแดนกบฝร)งเศสในแงหน)ง ยอมเปนคาอธบายท)กระทบกบความคดท)วาไทยเปนชาตท)รกสงบ แตเม)อพจารณาบรบททางการเมองระหวางประเทศในสมยท)เจาอาณานคมตะวนตกเขามาแสวงหาดนแดนในเอเชยตะวนออกเฉยงใตในระหวางครสตศตวรรษท) 18 เปนตนมาจนทาใหราชอาณาจกรสยามตองยอมรบสภาพความพายแพตอ การขยายอานาจในภมภาค จนทาใหตองสญเสยอานาจความชอบธรรมเหนอดนแดนหลายๆ สวนดวยความจายอมโดยไดสละอานาจในการปกครองเหนอดนแดนบางแหง เชน หวเมองตางๆ ในมณฑลบรพา ซ)งแมวาทางรฐบาลสยามในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวจะไดจดใหมการปฏรปการปกครองใหทนสมยข ,นแตกไมอาจ ยบย ,งความตองการของฝร)งเศสท)ตองการดนแดนในสวนน ,ได ในชวงหลงจากป พ.ศ. 2445 (ค.ศ. 1902) หลงจากการเจรจาปญหาเร)องคนในบงคบระหวางไทย-ฝร)งเศสไมประสบผลสาเรจทางการไทยกเลกใหความสนใจกบการปรบปรงการปกครองในมณฑลบรพาและถอนกาลงทหารออกจากเขต 25 กโลเมตร57 เม)อคร ,งท)ไทยเสยพระตระบองและมณฑลบรพา ในสมยสมบรณาญาสทธราชยบนทกของ

56KNHkmµkarniBn, siksiksiksikSasg−Sasg−Sasg−Sasg−m m m m 12 EpñkTIEpñkTIEpñkTIEpñkTI 1 PUmiRbvtþviTüa RbvtPUmiRbvtþviTüa RbvtPUmiRbvtþviTüa RbvtPUmiRbvtþviTüa Rbvtþþ þþviTüaviTüaviTüaviTüa e:HBum¬elIkTI 5 (PñMeBj ; RksUgGb'rM 2007), TMB&r 159. [คณะกรรมการแตง, ศกษาสงคมแผนกท$ 1 ภมศาสตรประวตศาสตร พมพ

คร% งท( 5 (พนมเปญ: กระทรวงศกษาธการ, 2007), หนา159]. 57 สพฒศร วรสายณห “ การปกครองแบบเทศาภบาลมณฑลบรพา”ในวฒชย มลศลป สมโชต อองสกล, มณฑลเทศาภบาลการศกษาเปรยบเทยบมณฑลเทศาภบาล: วเคราะหเปรยบเทยบ (กรงเทพฯ: สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย, 2524),หนา 251.

38

สมเดจพระเจานองยาเธอกรมพระยาดารงราชานภาพแสดงออกไดอยางดถงทศนะของชนช ,นนาไทยมตอหวเมองเขมรวาเปนการยอมเสยดนแดนท)ไมใชของตนและสามารถสละไดเพ)อรกษาดนแดนสวนใหญของราชอาณาจกรไว โดยบนทกกลาววา

จรงอยท'ไทยตองเสยดนแดนไปบางแตดนแดนท'เสยไปไมเคยเปนของไทยจรงๆ แตโบราณมาและ ซ!ารายเปนดนแดนท'มเช!อโรคภย ถายงตดอยกบรางกาย คอประเทศไทยตอไป พาใหตองเปนโรคเร!อรงตองเยยวยารกษาเสยทรพย เปลองชวตเปลองกาลง...จงควรตดเช!อโรครายใหสญหายไปไมใหตดตอลกลามถงอวยวะรางกายและบานเมอง58

ในเวลาตอมาในปพ.ศ. 2468 เม)อคณะกรรมการเฉลมฉลอง 15 ปในการครองราชยสมบตของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวคณะกรรมการจดงานซ)งก คอขาราชสานกไดรวบรวมพระราชดารสของลนเกลารชกาลท) 6 ออกเผยแพรโดยมขอความตอนหน) ง ท) ทรงกลาวถงการทาสนธสญญากบฝร) ง เศสในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว วา

โดยหลกสมพนธไมตรแตน!นตอมา ความเปนประเทศระหวางสยามกบฝร'งเศสกเร'มสนทกนและเจรญข!นเปนลาดบ สยามไดทาสนธสญญาทางพระราชไมตรกบฝร'งเศสตอมาอก 2 ฉบบคอเม'อ พ.ศ.2447 และ พ.ศ. 2450 ฉบบหน'ง สญญาท!งสองฉบบน!ใหประโยชนแกสยาม คอสยามมสทธท'จะชาระคดใดๆ ท'เกดข!นดวยชาวฝร'งเศสหรอคนในบงคบของฝร'งเศสภาคตะวนออก แตเดมขณะท'ยงไมไดทาสญญาตอกนน!น ชาตฝร'งเศสหรอคนในบงคบของฝร'งเศสมไดข!นศาลไทย และเปนเพ'อแลกเปล'ยนกบฝร'งเศสในสญญาฉบบน! ฝายสยามจงไดยอมยกเมองพระตระบอง ซ'งเดมเปนของเขมรและมาอยในความปกครองของสยามเม'อ พ.ศ. 2352 น!น ใหแกฝร'งเศส และนอกจากน! ฉบบแรกไดกลาวเก'ยวถงการถอนกองกาลงทหารฝร'งเศสออกไปจากเขตเมองจนทรบรดวย59

จากขอความท)ยกมาขางตนจะเหนวาตามทศนะของขาราชสานกท)รวบรวมพระราชดารสขางตนไมไดแสดงออกซ)งความเจบช ,าน ,าใจในกรณท)สยามมอบดนแดนเขมรสวนในใหแกฝร)งเศสโดยในทศนะของพระองคส)งน ,ดจะเปนความสาเรจเพราะชวยใหสยามมอานาจทางการศาลมากข ,น ตามหลกฐานช ,นน ,ทาใหชาญวทย เกษตรศรสรปวา

58 ประพฒน ตรณรงค, พระชวประวตและผลงานของสมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ(กรงเทพฯ: (ม.ป.พ.), 2518), หนา 339—340

59 ท�ระลกสยามรฐพพธภณฑ สวนลมพนพระพทธศกราช 2468 (กรงเทพฯ; สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2549), หนา 54(สะกดตามตนฉบบ)

39

กอนยคสยามสมยใหมน ,นจงยงไมเกดความคดเร)อง “การเสยดนแดน” ใหกบฝร)งเศสหรอ “ประวตศาสตรบาดแผล”ข ,นอยางใด โดยเฉพาะเม)อมองถงดนแดนท)เรยกมณฑลบรพา เสยมราฐ พระตระบองศรโสภณ น ,นน ,าเสยงของขาราชสานกหางไกลจากเร)องการ”เสยดนแดน”อยางส ,นเชง60 2.4.3 ความชอบธรรมในการสรางความขดแยงตามทศนะของไทย ภายหลงจากการเปล)ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาเปนระบอบกษตรยภายใตรฐธรรมนญใน พ.ศ. 2475 (ค.ศ. 1932) โดยท)วไปในแงความรสกผ นาใหม ของไทยนบต ,งแตการเปล)ยนแปลงการปกครอง 2475 การ” เสยดนแดน” ใหฝร)งเศสเปนการ “เสยเกยรตภม” ของประเทศชาต จงเปนหนาท)ของผ นาใหมท)จะตองก เกยรตอนน ,กลบคนมา61 กลมคณะราษฎรจงเร)มดาเนนการสรางความสมพนธอนดกบประเทศญ)ป นซ)งเปนชาตเอเชยท)เตบโตเปนชาตมหาอานาจภายหลงจากท)สามารถรบชนะสงครามกบรสเซย (Russo-Japanese War) ในป ค.ศ. 1905 ดวยตองการท)จะดงญ)ป น ซ)งกาลงกาวข ,นเปนมหาอานาจใหมในเอเชย ใหเขามาคานอานาจกบมหาอานาจเดมไมวาจะเปนองกฤษหรอฝร)งเศส62 ในคร ,งน ,นเม)อคณะราษฎรกาวข ,นมามอานาจจงไดสงพระยาอภบาลราชไมตรใหไปเปนอครราชทตประจาสถานกงสลท)ประเทศญ)ป น เพ)อดาเนนกลวธทางการทตในการกระชบความสมพนธกบผ นาของญ)ป น63 ดงน ,นเม)อองคการสนนบาตชาต ( League of Nations) ไดลงมตประณามการรกรานและยดครองแมนจเรยของญ)ป น ในเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2476 (ค.ศ. 1933) ประเทศไทยกเปนเพยงประเทศเดยวในจานวน 42 ประเทศท)งดออกเสยงประณามการกระทาของญ)ป น64 การกระทาของไทยในคร ,งน ,สรางความพงพอใจใหกบรฐบาลญ)ป นอยางมาก จงพบวาทนทท)การลงมตส ,นสดลง ตวแทนประจาองคการสนนบาตชาตของญ)ป น ไดเขามาแสดงความ

60 ชาญวทย เกษตรศร “ ลทธชาตนยมไทย-สยามกบกมพชาขอพพาทปราสาทพระวหาร (กลบมาเยอน) เอกสารประกอบการแสดงปาฐกถาพเศษ ปวย อ�งภากรณคร ,งท) 11 คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร วนท 9 มนาคม พ.ศ. 2552 ณ คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หนา 93.(สะกดตามตนฉบบ)

61 ชาญวทย เกษตรศร, ประวตการเมองไทยสยาม พ.ศ. 2575-2500, หนา 263 62 Sulak Sivaraksa, Thai thoughts on the one hundredth anniversary of diplomatic relations between Japan and Siam (Bangkok: Pridi Bonomyong Intitute, 1987), p. 9. 63 โทชฮาร โยชกาวา, สญญาไมตรญ$ปน-ไทยสมยสงครามโลก แปลโดยอาทรฟ ง ธรรมสาร (กรงเทพฯ: มตชน, 2550), หนา 9.

64 Toshiharu, Yoshikawa, Field Marshall Pibulsonggram’s Government and The Pacific War. (Bangkok : Foundation for the Promotion of Text Books on Social Sciences and Humanities, 1985), p. 3.

40

ขอบคณตอตวแทนของไทย และสญญาวา “ญ)ป นยนดจะใหความชวยเหลอแกไทย หากไทยตองการขจดอทธพลของประเทศตะวนตกในไทย”65 การแสดงออกของรฐบาลไทยสงผลใหส)อมวลชนของญ)ป นกไดเสนอขาวเก)ยวกบเร)องน ,อยางมาก โดยไดกลาวชมเชยวาไทยเปนมตรท)ดตอญ)ป น ในเวลาเดยวกนน ,นภายในประเทศของไทยเองไดเกดความขดแยงทางการเมองภายในกลมคณะราษฎร สงผลใหเม)อพนเอกพระยาพหลพลยหเสนา พนตรหลวงพบลสงคราม (ยศในขณะน ,น) และเหลาทหารบกหลายทานไดกอรฐประหารรฐบาลพระยามโนปกรณนตธาดา ในเดอนมถนายน พ.ศ. 2476 (ค.ศ. 1933) โดยกลมพนตรหลวงพบลสงครามไดขอความชวยเหลอดานยทโธปกรณอยางลบๆ จากกงสลญ)ป นประจาประเทศไทย ฝายญ)ป นจงเสนอใหแตงต ,งพระยาอภบาลราชไมตร ซ)งเปนฝายนยมญ)ป น ข ,นเปนรฐมนตรวาการกระทรวงตางประเทศ เปนขอแลกเปล)ยน 66 นบต ,งแตน ,นมาญ)ป นกไดเร)มขยายอทธพลภายในประเทศไทยมากข ,นเร)อยๆ กลาวคอหลงจากการรฐประหารในป พ.ศ. 2476 (ค.ศ. 1933) บรษทญ)ป นหลายบรษทอาท เชน บรษทมตซย ( Mitsui Bussan Kabushi Gaisha ) บรษทมตซบช ( Mitsubishi Shoji Kabushiki ) บรษทโยโกฮามา ( Yokohama Seikin Kinnko ) กไดเขามาต ,งสาขาท)กรงเทพฯ จนกระท)งสามารถสงสนคามาขายในประเทศไทยไดเปนอนดบหน)งคอรอยละ 29.31 ของสนคาตางชาตท)เขามาขายในไทย ในป พ.ศ. 2479 (ค.ศ. 1936) ซ)งการเขามาลงทนทาการคาในไทยของญ)ป นในขางตนในดานของญ)ป นเปนผลหลงจากเหตการณท)ญ)ป นโจมตประเทศจน ดวยเกรงวาญ)ป นจะข ,นมาเปนชาตมหาอานาจชาตใหม ประเทศญ)ป นจงใหถกโดดเด)ยวจากกลมประเทศตะวนตกมากข ,นเร)อยๆ ทางฝายญ)ป นเม)อเผชญกบแรงตานจากชาตตะวนตกกไดมงความสนใจมาท)ประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตมากย)งข ,น ซ)งความสาคญของภมภาคน ,ตามทศนะของญ)ป นจะเหนไดจากคาประกาศของญ)ป นท)วา “ภมภาคเอเชยตะวนออก เปนเขตผลประโยชนท)ญ)ป นจะเขามารบผดชอบเปนพเศษ” 67 กรณพพาทระหวางไทย-ฝร)งเศสเก)ยวกบเร)องอนโดจนน ,นในดานหน)ง จงเปนผลมาจากการท)กลมคณะผ นาทางการเมองของไทยซ)งกาวข ,นมามอานาจในชวงกอนสงครามโลกคร ,งท) 2 มความคดทางการเมองแบบทหารนยม ตลอดจนการมความสมพนธ

65 Flood, Thadeus E, Japan’s Relations with Thailand: 1928-41. (Ph.D. Thesis University of

Washington, 1967), p. 26. 66 โยทฮาร โยชกาวา, สญญาไมตรญ� ปน-ไทยสมยสงครามโลก, หนา 8.

67 ไชยวฒน ค ,าช, (บรรณาธการ), ญ� ปนศกษา (กรงเทพฯ: สถาบนเอเชยศกษา จฬาฯ, 2530), หนา 8-12.

41

อนดกบญ)ป นซ)งเปนชาตมหาอานาจชาตเอเชยท)ตองการขยายอานาจมายงภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ในสถานการณเชนน ,รฐบาลของจอมพล ป.พบลสงครามจงไดใชโอกาสท)ญ)ป นขยายอานาจเขามาในภมภาคอนโดจนของเพ)อประโยชนภายในประไทย กลาวคอทางรฐบาลไทยในขณะน ,นไดโฆษณาชวนเช)อถงความย)งใหญของเช ,อชาตไทยและความเปนพ)นองระหวางคนเผาไทยในเอเชยอาคเนยภาคพ ,นทวปเพ)อระดมแรงสนบสนนจากประชาชน จนเกดการผลกดนใหเกดมตมหาชนใหรฐบาลของจอมพล ป. พบลสงครามประกาศเรยกรองดนแดนคนจากฝร)งเศส โดยหวงวาความบอบช ,าของฝร)งเศสท)ตดพนสงครามอยในยโรปจะทาใหไทยสามารถเรยกรองดนแดนฝ)งขวาแมน ,าโขงท) “สญเสย” ใหฝร)งเศสตามสนธสญญาป ค.ศ. 1904 และป ค.ศ. 1907 กลบคนมา68 ความสอดคลองของแนวคดของผ นาทางการเมองของไทยและญ)ป นในขางตนทาใหเกดการตกลงทาสญญารวมมอทางการทหารกบญ)ป นในวนท) 21 ธนวาคม พ.ศ. 2484 โดยในสวนตนของกตกาสญญาพนธไมตรระหวางประเทศไทยกบประเทศญ)ป นระบวา

รฐบาลสมเดจพระเจาอยหวแหงประเทศไทยและรฐบาลสมเดจพระจกรพรรดแหงประเทศญ'ป นเช'อตระหนกวาการสถาปนาระเบยบใหมในเอเชยตะวนออกเปนทางเดยวท'จะประสทธQ ภาพความไพบลยในวงเขตน!และเปนเง'อนไขอนจาเปนในอนจะยงสนตภาพแหงโลกใหคนดและม'นคงแขงแรงและมเจตนาตระหนกแนวแนท'จะกาจดบนดาอทธพลรายซ'งเปนอปสรรคตอความมงหมายน!เสยใหส!นเชง69

2.5 สงครามมหาเอเชยบรพากบโฆษณาชวนเช�อของไทย ความรสกเปนเจาของดนแดนท)คนไทยท)เช)อวาเปนของตนกไดขยายตวข ,นพรอมๆ กบนโยบายของรฐบาลจอมพล ป.พบลสงครามท)ตองการท)จะขยายดนแดนไปยงสวนตางๆท)เช)อวามคนเช ,อชาตไทยอาศยอย โดยหวงวาเม)อรวมคนเช ,อชาตไทยใหเปนหน)งประเทศไทยจะกลายเปนมหาประเทศ70 ดงน ,นจงพบวามการรณรงคเร)องความเปนพ)นองระหวางคนไทยในภาคพ ,นเอเชยอาคเนยข ,นในชวงเวลาน ,น โดยฝายไทยยงไดเรยกรอง 68 Thongchai Winichakul, Siam Mapped: A History of the Geo-Body of the nation, p.150.

69

“ ประกาศใชกตกาสญญาพนธไมตรระหวางประเทศไทยกบประเทศญ(ป น”, ราชกจจานเบกษา เลมท( 58 ภาคท( 2(21 ธนวาคม 2484)หนา 1824. อางในเทยมจนทร อ (าแหวว, บทบาททางการเมองและการปกครองของจอมพล ป.

พบลสงคราม พ.ศ. 2475 - พ.ศ. 2487 (วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2521), หนา 261.

70 สายชล สตยานรกษ . ความเปล$ยนแปลงในการสรางชาตไทยและความเปนไทยโดยหลวงวจตรวาทการ

(กรงเทพฯ: สานกพมพมตชน, 2545) หนา 31.

42

ใหฝร)งเศสรวมทาสนธสญญาไมรกรานกนระหวางไทยกบฝร)งเศส พ.ศ. 2483 โดยในเน ,อหาในสนธสญญาระบวา ฝร)งเศสตองยอมรบในอธปไตยของไทยเหนอดนแดนบางสวนบนฝ)งขวาของแมน ,าโขง ตามหลกการพรมแดนธรรมชาตและรองน ,าลก71 ซ)งสาหรบฝายไทยแลวถอหากมการลงนามในคร ,งน ,จะเปนชยชนะทางการทตคร ,งย)งใหญ เพราะมคาเทากบการไดดนแดนท)เสยไปใหแกฝร)งเศสคนกลบมา อยางไรกดในเวลาเพยงหาวนตอมา คอในวนท) 17 มถนายน พ.ศ. 2483 (ค.ศ. 1940) รฐบาลฝร)งเศสกไดประกาศยอมจานนตอเยอรมน ทาใหขอตกลงกอนหนาน ,นท)ทาไวกบไทยเปนโมฆะไปดวย โดยรฐบาลหนท)เมองวชช (Vichy) ท)เยอรมนต ,งข ,นไดปฏเสธสนธสญญาเดม ดานญ)ป นเม)อเหนวา ฝร)งเศสในอนโดจนตกอยในสถานการณเพล)ยงพล ,าจงไดใชโอกาสน ,เคล)อนกาลงเขาสอนโดจนโดยเขายดครองไซงอนและฮานอยในปเดยวกน72 สาหรบฝายไทยแลวดวยเหตท)มความสมพนธอนดกบประเทศญ)ป น ผนวกกบกระแสความคดชาตนยมของไทย ของจอมพล ป. พบลสงครามท) ตองการขยายราชอาณาจกรไทยใหมอาณาเขตกวางไกลออกไป ซ)งในกรณน ,คงไมไดเปนเพยงความเหนของพลตรหลวงพบลสงครามเทาน ,น ท)เหนความจาเปนในการขยายดนแดนเขาไปในอนโดจนท ,งเพ)อการขยายดนแดนเพ)มไปในทางตะวนออกเพ)อเพ)มความม)นคงและสรางความม)งค)งใหกบประเทศ โดยแนวคดน ,ไดรบความเหนชอบจากบคคลอ)น ๆ เชน พระองคเจาวรรณไวทยากร ผ มบทบาททางดานการตางประเทศ73 ในชวงเวลาน ,นเองท)ปราสาทพระวหารซ)งต ,งอยชายแดนของสองประเทศไดรบความสนใจจาก เจาพนกงานทาแผนท)ของราชอาณาจกรไทยโดยปรากฏวาไดมการสารวจเสนเขตแดนซ)งมการตพมพเปนแผนท)ออกเผยแพร ในป ค.ศ. 2483 (ค.ศ. 1940)74 รฐบาลไทยท)มจอมพล ป.พบลสงครามเปนนายกรฐมนตรและมหลวงวจตรวาทการเปนอธบดกรมศลปากรไดสารวจโบราณสถานตามพรมแดนดานท)ตดกบฝร)งเศส โดยพบวาเสนเขตแดนในแผนฉบบ พ.ศ. 2447 (ค.ศ. 1910) เม)อเทยบระหวางขอตกลงกบฝร)งเศสท)ทาไวในยคสมบรณาญาสทธราชกบลกษณะภมศาสตรท)เปนจรงน ,นปรากฏวา ไมสอดคลองกน เพราะการกาหนดเสนเขตแดนระหวางสยามกบฝร)งเศสน ,นไมไดยด “สน

71 ไชยวฒน ค %าช, (บรรณาธการ), ญ$ปนศกษา, หนา 773-776. 72 อางแลว, หนา 128. 73 กอบเก%อ สวรรรณทต-เพยร, นโยบายตางประเทศของรฐบาลพบลสงคราม พ.ศ. 2481-2487

(กรงเทพฯ: สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2532), หนา 60.

74 สรยวฒ สขสวสด0 หมอมราชวงศ, ปราสาทเขาพระวหาร ศาสนบรรพตท$โดดเดนท$สดในภาคพ+นเอเชย

อาคเนย (กรงเทพฯ: เมองโบราณ, 2536), หนา 683.

43

ปนน ,า” และรองน ,าลก ตามหลกสากลในการรางแผนท) ดงน ,นรฐบาลจอมพล ป. พบลสงคราม จงเรยกรองไปยงรฐบาลฝร)งเศสเพ)อขอใหมการประชมตกลงกาหนดเสนเขตแดนรวมกนข ,นใหม แตไมทนท)จะไดทาสญญากนเพราะรฐบาลฝร)งเศสในอนโดจนอางวาตนเองไมสทธ9ในการตดสนใจดวยเหตน ,รฐบาลไทย จงไดใชกาลงทหารเขายดครองดนแดนสามจงหวด คอ บตดอมบอง (พระตะบอง) เซะเรยโซพวน (ศรโสภน) และ เซยมเรยบ(เสยมเรยบ) จากอนโดจนของฝร)งเศสในโอกาสน ,เองกรมกรมศลปากรไดประกาศข ,นทะเบยนปราสาทเขาพระวหารเปน “โบราณสถานแหงชาต” ตามพระราชกฤษฎกาลงวนท) 11 ตลาคม 248475 จากการประกาศข ,นทะเบยนเปนโบราณสถานแหงชาตน , แสดงวาราชอาณาจกรไทยไดประกาศเปนทางการและเขาครอบครองปราสาทเขาพระวหารอยางเปดเผยต ,งแตป พ.ศ. 2484 (ค.ศ. 1941) พรอมๆ กบดนแดนอ)นท)ไดมาในสงครามคร ,งเดยวกน

การส รบทางบกของกองกาลงฝร)งเศสซ)งมอาวธยทโธปกรณไมเพยงพอจงตองพายแพตอฝายไทยหลายคร ,งตรงขามกบการส รบทางเรอและอากาศท)ฝร)งเศสไดชยชนะโดยเฉพาะชยชนะตอกองทพเรอของไทยในเดอนมกราคมป ค.ศ. 1941 ฝายญ)ป นซ)งเกรงวาฝายไทยอาจตองเสยหนามากไปกวาน ,จงบงคบใหฝร)งเศสไปตกลงเจรจาท)กรงโตเกยว ผลการเจรจาทาใหฝร)งเศสตองยกดนแดนบตดอมบองและ เซยมเรยบท ,งหมดและบางสวนของลาวซ)งเปนพ ,นท)กวา 65,000 ตารางกโลเมตรใหแกไทยเพ)อแลกกบเงนจานวนเพยง 6 ลานเป� ยต โดยฝร)งเศสไดพยายามเจรจาขอใหไทยคงเมองพระนครไวเพ)อเปนสญลกษณในการพทกษชาวกมพชา76ระหวางท)ไทยเขายดเมองบตดอมบอง ไดมการเปล)ยนช)อจงหวดใหเปนภาษาไทยวา “พระตระบอง” และมการจดการเลอกต ,งข ,นในป ค.ศ. 1946 โดยผ แทนราษฏรหน)งในสองคนคอนายชวลต อภยวงศบตรชายของพระยาคทาธรธรณนทร ขาราชการฝายไทยคนสดทายท)ปกครองเมองน ,กอนท)จะเสยเขมรสวนในหรอมณฑลบรพาใหฝร)งเศส77 ซ)งชวงเวลาน ,เองท)ปก คณ (Poc Khun) ชาวเขมรผ เคยทางานใหฝร)งเศสและเปนนองเขยของนายชวลต อภยวงศไดอาศยบานสกลอภยวงศเปนท)รวบรวมชาวเขมรเพ)อตอตานการปกครองของฝร)งเศสในนามของกลมเขมรอสระ ( Free

75ขรพรรษ ธรรมรส, “ผลกระทบตอจงหวดศรสะเกศในกรณพพาทระหวางไทยกบกมพชาเร�องปราสาทเขาพระวหาร พ.ศ. 2502 – 2505” วทยานพนธปรญญา ภาควชาประวตศาสตร อกษรศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, 2546, หนา 32. 76 David P. Chandler, A history of Cambodia, 2nd (Chiang Mai: Silkworm Books, 1993), p166. 77 ชาญวทย เกษตรศร “ ลทธชาตนยมไทย-สยามกบกมพชาขอพพาทปราสาทพระวหาร (กลบมาเยอน) เอกสารประกอบการแสดงปาฐกถาพเศษ ปวย อ�งภากรณคร ,งท) 11 คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร วนท 9 มนาคม พ.ศ. 2552 ณ คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

44

Khmer)78ข ,นโดยการใหความชวยเหลอของรฐบาลทหารและพลเรอนของไทย ซ)งดานหน)งตองการท)จะทาใหตนเองมอทธพลหรอบญคณตอนกชาตนยมท)ตอตานฝร)งเศส79 และเปนไปตามแนวนโยบายคาโฆษณาชวนเช)อของรฐบาลไทย ท)ไดรบอทธพลแบบเช ,อชาตนยมของหลวงวจตรวาทการ อธบดกรมศลปากรในชวงเวลาระหวางสงครามโลกคร ,งท) 2 โดยแนวคดน ,เปนสวนหน)งของนโยบายขยายดนแดนท)ฝายไทยเรยกวาแพนไทย (PAN THAI Movement) ซ)งเร)มดาเนนการในระหวางท)รฐบาลไทยรณรงคใหประชาชนสนบสนนแนวทางการตอส เพ)อเรยกรองดนแดนคนจากฝร)งเศส ซ)งมการรณรงควา

ท'น!นมเลอดเน!อเช!อไทยเราอย 24 ลานคนซ'งยงถอตนเปนคนไทยพด ภาษาไทยมชวตจตใจเปนไทย...ในไมชาเราจะเปนประเทศท'มดนแดนราว 9,000,000 ตารางกโลเมตรและมพลเมองไมนอยกวา 40 ลานตนเราจะเปนมหา ประเทศ80

ในระหวางท)รฐบาลไทยซ)งนาโดยจอมพล ป. พบลสงครามไดเสรมสรางความเปนเจาของดนแดนท)ตนเองไดมาระหวางสงครามและปราสาทเขาพระวหารน ,น ทางฝายกมพชากกาลงอยในชวงเปล)ยนผานผปกครองอกคร ,ง เม)อญ)ป นบบบงคบไมใหรฐบาลของฝร)งเศสในอนโดจนสามารถตดตอกบประเทศแมในยโรปได สงผลทาใหเจาหนาท)ผปกครองในกมพชาตองหาทางทาใหชาวพ ,นเมองยอมรบอานาจการปกครองของฝร)งเศสท)เส)อมอานาจในทางการทหารลง ในทางหน)งฝร)งเศสเลอกท)จะแตงต ,งเจาชายนโรดม สหน ผ ไมเปนท)รจกมากนก และ กาลงศกษาอยในไซงอนข ,นเปนกษตรยแหงกมพชา โดยหวงวายวกษตรยท)ตนเลอกข ,นมาเปนกษตรยของชาวเขมร น ,จะชวยปกปองอานาจของฝร)งเศส ดวยเหตน ,ฝร)งเศสจงสนบสนนใหสมเดจสหนเสดจออกพบปะเย)ยมเยอนราษฏรตามชนบท เพ)อทาใหทรงเปนท)ช)นชอบของราษฎรปกปดความออนแอของฝร)งเศสท)ตกอยภายใตอทธพลของญ)ป น81

78 Etude sur les mouvement rebelles au Cambodge1942-1952 อางในชมพล เลศรฐการ, บทบาทเจาสหน สงครามและสนตภาพกมพชาในการเมองโลก (กรงเทพ: ธญญาพบลเคชน, 2534), หนา 75. 79 David P Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolution since 1945 (Chiang Mai: Silkworm Books, 1991),p. 24

80 วจตวาทการ หลวง, “ปาฐกถาเร(องการเสยดนแดนไทยใหแกฝร(งเศสวนท( 17ตลาคม 2493” อางใน สานก

ธรรมเนยบรฐบาล, วจตอนสรณ คณะรฐมนตรพมพเปนท$ระลกในงานพระราชทานเพลงศพพลตรหลวงวจตวาทการ ณ

เมรวดเทพศรนทราวาส 16 สงหาคม 2505 (กรงเทพฯ: สานกทาเนยบนายกรฐมนตร, 2505), หนา 158. 81 Milton E Osborne, Sihanouk: Prince of light prince of darkness (Chiang Mai: Silkworm Books, 1994), pp.30-31.

45

ในสวนกจการภายในประเทศกมพชาฝร)งเศสยงไดเลอกท)จะขยาย-สราง “องคความร” วาดวยความย)งใหญของอารยธรรมพระนครอนมนครวดและนครธมเปนสญลกษณท)สาคญใหกบชาวกมพชา82 นบต ,งแตน ,นเปนตนมาชาวเขมรกเร)มถกปลกฝงความคดท)วา “สยมกก” ภาพแกะสลกนนต)าท)ปรากฏอยท)ระเบยงปราสาทนครวดคอภาพของชาวสยามหรอเสยมท)ถกกษตรยแหงกมพชาเกณฑมาเปนไพรพลในการทาสงครามกบพวกจาม ตลอดจนแสดงใหเหนถงความเหนอกวาของชาว ส)งน ,ถกสรางข ,นและมการเผยแพรอยางกวางขวางในกมพชา การท)ฝร)งเศสสรางความเขาใจใหแกชาวเขมรกเพ)อใหยอมรบการปกครองของฝร)งเศส ในฐานะผปลกชาวเขมรใหรบรถงความย)งใหญของตนในฐานะทายาทของผสรางเมองพระนคร โดยฝร)งเศสไดอางอกวาภายหลงจากความ ”เส)อม”ของอาณาจกรพระนครน ,น ชาวเขมรไมอาจปกครองตนเองได83

ดวยเหตน ,ฝร)งเศสจงเปนท ,งผ ท)เขามาพ ,นฟประวตศาสตรอนย)งใหญใหแกชาวเขมร และ ผ ท)เขามาปกปองชาวเขมรหลงจากเมองพระนครลมสลาย จากการรกรานของประเทศเพ)อนบานท ,งไทยและเวยดนาม โดยในหนงสอเร)องคาสอนของตาเมยะฮ ซ)งถกพมพเผยแพรโดยการสนบสนนของฝร)งเศสในยคอาณานคม84 เปนตวอยางท)ดท)ช ,ใหเหนถงบทบาทความสาคญของฝร)งเศสตอชาวเขมร โดยตาเมยะฮผ มชวตอยในชวงท)สยามและเวยดนามแขงขนกนมอานาจเหนอกมพชาวาเตมไปดวย ความวนวายเดอดรอนในสงคมเขมร ตาเมยะฮไดกลาวถงเปาหมายในการแตงหนงสอเลมน ,ข ,นวา เพราะฝร)งเศสน ,นชวยปราบปรามความไมสงบท ,งการกบฏภายในและการรกรานจากภายนอก ดงน ,นลกหลานชาวเขมรจงควรรกและนบถอฝร)งเศสซ)งเปนครและมตรท)พงพาได85 ในหนงสอของตาเมยะฮ ยงสะทอนความคดของชาวเขมรปญญาชนผ รหนงสอและ มความใกลชดกบฝร)งเศสในยคอาณานคมออกมาวา

ต!งแตรชกาลของสมเดจพระนโรดมมาจนถงบดน!ในเมองเขมรทางดานวชาความรมความเจรญและรงเรองข!นมากกวาเดมดวยไมมศตรมาเบยดเบยน

82ดรายละเอยดเพ(มเตมไดใน Penny Edwards, Cambodge the Cultivation of a Nation, 1860-1945. (Bangkok: Silkworm Books, 2008), 83 David P. Chandler, “The burden of Cambodia‘s part” In. Frederick Z. Brown and David G. Timberman (eds.), Cambodia and the international community: the quest for Peace, Development, and Democracy (Singapore: Asia Society Institute of Southeast Asian Studies, 1999), p. 37.

84 XIg hukDIÇ malIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTI malIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTI malIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTI malIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTI 20‘PñMeBj; Gg−r, 2002’, TMB&r 54.

[ฆง ฮกฑ, บษปมาลาวรรณกรรมเขมรครสตศตวรรษท$ 20 (พนมเปญ; อองโกร, 2002), หนา 54]

85 mas, bNþaMtamas bNþaMtamas bNþaMtamas bNþaMtamas e:HBumËpSayeday XIg hukDIÇ‘PñMeBj; Gg−r, 2007), TMB&r 32.

[เมยะฮ, คาส$งสอนของตาเมยะฮ พมพเผยแพรโดยฆง ฮกฑ (พนมเปญ; อองโกร, 2007), หนา 32].

46

เพราะผมบญ(คอฝร'งเศส)ซ'งใหความคมครองแกเราน!นกไดปกครองพวกญวนและสยามเองกไมกลามาเบยดเบยนเรา86

2.5.1 ความคดตอตานไทย ในชวงเวลาเดยวกนท)ความขดแยงตามชายแดนของท ,งสองประเทศกาลงปะทอยน ,นเองพระองคเจายทธวงศ (Prince Yuthevong) หน)งในปญญาชนชาวเขมรในฝร)งเศสท)จะมบทบาททางการเมองในฐานะนกชาตนยมไดนพนธบทความเพ)อ โตตอบการโฆษณาชวนเช)อของฝายไทยระหวางป ค.ศ. 1940 ท)ระบวาปราสาทนครวดเปนสวนหน)งเปนมรดกของไทย โดยทรงยนยนความคดของฝร)งเศสท)วา ชาวเขมรเปนผสรางนครวดข ,น ซ)งตอมาอาณาจกรถกทาใหเส)อมอานาจลงไป แลวคนไทยกข ,นมามอานาจแทนท) หลงจากท)บทความช ,นน ,ไดถกเผยแพรออกไป ตอมาในเดอนมนาคม ค.ศ. 1941 ชาวเขมรในนามยวชนอนโดจน ฝร)งเศส (Franco Indochinese Youth) ราวหน)งหม)นหาพนคน ไดมารวมตวกนในกรงพนมเปญโดยในเวลาตอมาเยาวชนกลมน ,ไดเขารวมกบฝร)งเศสในสงครามกบไทยในระหวางป ค.ศ. 1940-194187 นวน เฆอน (Nuon Khoeun) นกประวตศาสตรชาวเขมรผ มชวตในชวงท)ไทยเขายดครองจงหวดเสยมเรยบและตองพลดพรากจากบดาในเหตการณคร ,งน ,นไดบรรยายความรสกวา

ประเทศกมพชาตองสญเสยดนแดนจานวนหน'งประมาณ 60000 ตาราง กโลเมตรคอราว 1 ใน 3 ของดนแดนในปจจบนน! อนไดแกจงหวดบตดอมบอง และสตรงเตรงท!งหมดบางสวนของจงหวดเสยมเรยบ(ยกเวนนครวด)และทาง เหนอของเขตตกาปงธมคอบรเวณสรกพากสานตและแสบ บรรดาชนชาวเขมร กวาคร'งลานคนตองตกอยใตอานาจของพวกเสยม(ประเทศไทย)จนถงป 1946 ... ดนแดนในภมภาคตามท'หลวงวจตรวาทการไดวาดภาพไวจงไดกลายเปนของ รฐบาลไทยแตนกประวตศาสตรยอมต!งคาถามวาหากปราศจากซ' งความ ชวยเหลอดานการเมองของญ'ป นท'มอานาจเหนอรฐบาลของฝร'งเศส แ ล ว ก า ล ง อนนอยนดของไทยจะทาการใหญเชนน!ไดหรอไม88

86 Ibid., p. 24.(ขอความในวงลบเปนของผวจย)

87Penny Edwards, Cambodge the Cultivation of a Nation, 1860-1945. (Bangkok: Silkworm Books, 2008), pp. 232-233.

88

nYn eX}n, r&dðr&dðr&dðr&dðRbharRbharRbharRbhar 1932BI es{m eTA ézLg<BI es{m eTA ézLg<BI es{m eTA ézLg<BI es{m eTA ézLg< (PñMeBj; (n.p.) 1971), TMB&r 115-117. [นวน เฆอน, รฐประหาร1932 จากเสยมเปนไทยแลนด (พนมเปญ: (ม.ป.ท.), 1971), หนา 115-117].

47

การโฆษณาชวนเช)อและขยายอานาจเขามาในดนแดนกมพชาของรฐบาลไทยใน

คร ,งน ,นยงกระตนใหนกเขยนชาวเขมรในยคอาณานคมและสงคมราษฎรนยมหยบเอา

สถานการณในคร ,งน ,นมาแตงเปนนวนยายเพ)อบรรยายถงความรสกหวงแหนในดนแดนท)

ถกไทยผนวกไป น หาจ นกเขยนชาวเขมรผ มภมลาเนาอยใน จงหวดบตดอมบอง และ

ผานเหตการณท)ไทยเขายดครองในคร ,งน ,นไดใชแตงนวนยายเร)องผกาซรอโปน(ดอกไม

เฉา)ข ,น งานของน หาจแมจะไมโจมตไทยอยางรนแรง หากแตกแสดงออก ถงความโหย

หาอดตในวยเดกและความผกพนกบเพ)อนรวมถ)นเกด ผานการบรรยายถงเมองบตดอม

บอง89ท)ปรากฏในนยายเร)องน ,เปนตวอยางหน)งท)แสดงออกซ)งความรสกของชาวเขมรท)

เปนเจาของดนแดนในชวงน ,นไดด และดจะสอดคลองกบบรบทในยคสงคมราษฎรนยม

ดวย เม)อความขดแยงเร)องปราสาท “พระวหาร”ระหวางไทยและกมพชาปะทข ,น งาน

ของน หาจ ท)กาลงพมพจาหนายกไดรบความนยมอยางสง ท ,งยงไดรบคดเลอกใหเปน

หนงสออานประกอบสาหรบนกเรยนระดบมธยมศกษา90

ในชวงเวลาท)ไทยกบฝร)งเศสทาสงครามกนอยน ,น สมเดจพระนโรดมสหนซ)งไดรบการสถาปนาเปนกษตรยพระองคใหมของกมพชาทรงมทาทตรงขามกบปญญาชนชาวเขมรคนอ)นๆ ท)ตองการเรยกรองสทธในการปกครองตนเองจากฝร)งเศส ดวยเหตท)ตองทรงอยภายใตการควบคมอยางเครงครดของฝร)งเศส ทาใหไมทรงมบทบาททางการเมองอยางชดเจน พระองคมไดทรงแสดงความเหนใดๆ ตอสาธารณะชน ดวยหากทรงแสดงทศนะใดๆ ออกมากจะทาใหฝร)งเศสท)คมครองและสถาปนาพระองคข ,นเปนกษตรยเกดความไมพอใจ ส)งน ,นาจะเปนปจจยสาคญท)ทาใหพระองคทรงน)งเฉยกบการรกรานของไทยและมไดทรงแสดงบทบาทใดๆ รวมท ,งในเหตการณท)ไทยรกรานประเทศของพระองค ดงน ,นในชวงระหวางป ค.ศ. 1941-1953 การตกลงหรอดาเนนการใดๆเร)องปราสาทพระวหารจงเปนเร)องระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลฝร)งเศส การตอส เพ)อรกษาสทธในการครอบครองปราสาท “พระวหาร”ของกมพชาในชวงกอนไดรบเอกราชจงเปนบทบาทของฝร)งเศสท)ประทวงการท)รฐบาลไทยไดสงกาลงทหารและตารวจเขาไปยงบรเวณปราสาท 89 b"n sar,I eRb[beZ[ber}gCªaRseRBan nwger}gb"nvIrhSnI sarNabNabJ©bkarsikSa

(PñMeBj; saklviTüal&yPUminPñMeBj, 2003), TMB&r 2 [บญน ซาร, เปรยบเทยบเร$องผกาซรอโปน กบเร$อง

บญ วรเสเนย (พนมเปญ: มหาวทยาลยภมนทรพนมเปญ,2003), หนา 2]. 90 XIg hukDI, malIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTI malIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTI malIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTI malIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTI 20 TMB&r 131. [ฆง ฮกฑ, บษปมาลาวรรณกรรม

เขมรครสตศตวรรษท$ 20 (พนมเปญ; อองโกร, 2002), หนา 131]

48

“พระวหาร” แลวไมยอมถอนกาลงออกตามคาประทวงของสถานทตฝร)งเศสประจากรงเทพฯถง 3 คร ,ง91

แมวาในชวงกอนท)กมพชาจะไดรบเอกราช สมเดจสหนจะมไดทรงแสดงความไมพอพระทยตอนโยบายการขยายดนแดนและการโฆษณาชวนเช)อของรฐบาลไทย แตการโฆษณาชวนเช)อน ,นกไดสรางความไมพอใจใหกบชาวเขมร โดยเฉพาะกลมปญญาชนท)ตางออกมาตอตาน ท ,งในรปแบบของการใชกาลงตอตานการรกรานและใชสตปญญาในการวพากษวจารณรฐบาลไทย เพ)อกระตนความรสกรกชาตหรอตอตานไทยใหแกชาวเขมร ดงพบวาในป ค.ศ. 1959 หลงจากท)ทางรฐบาลกมพชาย)นคดความเร)องปราสาท “พระวหาร”ข ,นสการพจารณาของศาลโลก จนทาใหเกดการวพากษวจารณท ,งจากประชาชนและส)อมวลชนท ,งฝายไทยและกมพชา สาน ยน (San Yun) นกการเมองผ เปนท)ไววางพระทยของสมเดจสหนจนไดดารงตาแหนงนายกรฐมนตรสบตอจากพระองคเจาสสวตถ9 มนวงศ ระหวางป ค.ศ. 1956-1957 92 ไดเขยนบทความลงหนงสอพมพและวารสารตางๆ เพ)อตอบโตทาทของส)อมวลชนและ รฐบาลไทย โดยอางยอนไปถงคาโฆษณาชวนเช)อของ หลวงวจตรวาทการ และรฐบาลไทย ท)รณรงคใหประชาชนสนบสนนแนวทางการตอส เพ)อเรยกรองดนแดนคนจากฝร)งเศส โดยโยงเขากบเร)องปราสาท”พระวหาร” วา

พวกเขาไดแตงเร'องไมจรงทางประวตศาสตรท'วา ชาวกมพชาเปนลกผสมระหวางพวกเขาชาวไทยกบเช!อชาตอนนาพศวงท'พวกเขาเรยกวาขอม (Khom ) ดวยขอสนนษฐานเชนน!ทาใหพวกเขาอางวาปราสาท “พระวหาร” เปนของประเทศไทย และดวยเหตผลเดยวกน กมพชาจงเปนสวนหน'งของ“แควนท'เสยไป” ใหแกจกรวรรดนยมฝร'งเศส93 ในชวงทายของยคสงคมราษฎรนยมหลงจากท)กมพชาไดปราสาท ”พระวหาร”

คนกลบมาแลว สมเดจพระนโรดม สหนยงไดทรงนาเอาคาโฆษณาชวนเช)อของไทย

91โปรดดKNHebskkmµGciéRnþy(énRbeTskm¬uuCaRbcMaenAGg−karshRbCaCati,

bJºaRbJºaRbJºaRbJºaR::::saTRBHviharsaTRBHviharsaTRBHviharsaTRBHvihar (n.p.):RksUgB(man, 1960. TMB&r 32-34. [คณะกรรมการถาวรของกมพชาประจาสหประชาชาต, ปญหาปราสาท “พระวหาร” (ม.ป.ป.): กระทรวงขอมลขาวสาร, 1960), หนา32-34].

92 Buy Ka, EsÈgyl'BI rEsÈgyl'BI rEsÈgyl'BI rEsÈgyl'BI rCPi:lkm¬uCaCPi:lkm¬uCaCPi:lkm¬uCaCPi:lkm¬uCaTImUy>kµugryHeBlTImUy>kµugryHeBlTImUy>kµugryHeBlTImUy>kµugryHeBl 6 TsvtSr(cugRkayTsvtSr(cugRkayTsvtSr(cugRkayTsvtSr(cugRkay (PMñeBj:

BnWøExµr, 2006), TMB&r 56-57 .[ปย เคย, การทาความเขาใจเก$ยวกบรฐบาลหน$งๆของประเทศกมพชาในชวงระยะเวลา

6 ทศวรรษหลง (พนมเปญ: ปน เลอแขมร,2006), หนา 56-57]

93 San Yun, “Preah Vihear who is behaving properly ? “ Cambodian Commentary 3(December 1959): 13.

49

กลบมาเปนชนวนสรางความไมพอใจและความรสก โกรธเกลยด ประเทศไทย “ผกลนกนดนแดนเขมร” ใหแกชาวเขมร โดยในคร ,งน ,น ทรงอางวาเพราะฝายไทยไมยอมรบขอเทจจรงท)วาไทยในสมยโบราณเคยตกอยใตอานาจของบรรพบรษของชาวเขมร ชาวไทยจงไดแตงเร)องโกหกข ,นวาชาวกมพชาเปนลกผสมระหวางชาวไทยกบชาวขอม (Khom) เพ)อใหตนเองสามารถอางสทธในการครอบครองดนแดนของเขมร โดยทรงพระนพนธไวตอนหน)งวา

ความคดท'หลวงวจตรวาทการสรางไวเม'อคร!งท'ไทยผนวกดนแดนของเราในป ค.ศ. 1941 ท!งสองประการยงคงอยในจตใจของคนไทย หน'ง คอความคดท'วากมพชาไดกลายเปนสวนหน'งของประเทศไทยจนถงป ค.ศ. 1863 สอง พวกเขาไดอางวาชาวเขมร/กมพชาไมใชชนกลมเดยวกนกบขอม โดยท'ชาวกมพชาทกวนน!มเลอดไทยอยถง 90 เปอรเซนต ดวยความคดท!งสองประการน!นาไปสความคดของพวกเขาท'วากมพชาคอดนแดนท'พวกเขาเสยไปซ'งไมอาจลบเลอนไดจนกวาพวกเขา (คนไทย)จะไดดนแดนกลบคน94

2.5.2 ทศนะตอตานฝร� งเศสในระยะแรก

ชวงปลายทศวรรษท) 1940 ฝร)งเศสยงคงปกครองประชาชนชาวกมพชาตาม

แนวทางท)เคยเปนมาเม)อหลายสบปกอนหนาน ,น ฝร)งเศสแทบไมไดเปล)ยนแปลงวถชวต

แบบเกษตรกรรมหรอกอผลกระทบตอสถาบนด ,งเดมคอพทธศาสนาและสถาบน

พระมหากษตรย95 ในทางการเมองตาแหนงผบรหารระดบสงและระดบกลางของระบอบ

อาณานคมยงคงเปนของชาวฝร)งเศสและชาวเวยดนาม ชาวกมพชาไมไดรบการฝกฝน

หรอแมแตไดรบการสนบสนนใหข ,นมาทาหนาท)ปกครองประเทศของตน ประชาชนสวน

ใหญในชนบทยงตองกมหนารบชะตากรรมของตนเองในฐานะผถกปกครองตอไป

ส)งท)เปล)ยนไปจากเดมคอในทศวรรษท) 1940 เกดกลมผ มการศกษาซ)งม

ความรสกชาตนยม พรอมท)จะแสดงความไมเหนดวย และปรารถนาจะกาจดความอ

ยตธรรมในระบบการปกครองอาณานคม โดยเฉพาะนโยบายและการดาเนนการตางๆของ

94 Norodom Sihanouk, “The eaters of Khmer Earth” Kambuja 9 (December 1965): 15. 95 David P. Chandler, A history of Cambodia, p.138.

50

ฝร)งเศสท)พระสงฆซ)งเปนปญญาชนกลมหน)งในเขมรเหนวาขดตอวฒนธรรมอนดของชาต

ดงเชน เหตการณตอตานรางพระราชกาหนดสองฉบบท)ฝร)งเศสรางข ,นในระหวาง

สงครามโลกคร ,งท) 2 ไดแก

1. การท)ฝร)งเศสตองการท)จะยกเลกการใชอกษรเขมรแลวเปล)ยนไปใชอกษรโรมน

(Romanization) ในการเขยนภาษาเขมรท)ใชในการตดตอราชการ

2. การยกเลกการใชปฏทนจนทรคตตามแบบพทธศาสนาแลวหนไปใชปฏทนแบบ

เกรกอเรยน (Gregorian)

รางพระราชกาหนดท ,งสองฉบบท)ฝร)งเศสเสนอถกคดคานจากปญญาชนชาวเขมร

ในขณะน ,น โดยสมเดจสหนซ)งไดรบสถาปนาเปนกษตรยใน ค.ศ. 1941 และทรงปฏบต

พระราชกรณยกจตามนโยบายของฝร)งเศสมาอยางยาวนาน ทรงไดรบการสนบสนนจากท)

ปรกษาชาวญ)ป นใหทรงประกาศเอกราชจากฝร)งเศสในวนท) 13 มนาคม ค.ศ. 1945 ใน

คร ,งน ,นทรงเปล)ยนคาเรยกช)อประเทศจากสาเนยงท)ถอดเสยงจากภาษาฝร)งเศสวา กมโบช

(Cambodge) มาใชคาวากมพเจย (Kampuchea)96 และทรงแสดงพระองคอยางเปดเผย

วา ไมทรงเหนดวยกบฝร)งเศส โดยทรงประกาศยกเลกรางพระราชกาหนดขางตนของ

ฝร)งเศส ในการน ,มพระราชดารสตอประชาชนชาวเขมรวา

“พวกเราผเปนชาวเขมรรสกภาคภมใจในขนบธรรมเนยมประเพณจากยค

อดต แต พระราชบญญตท'ฝร'งเศสจะนามาใชจะเปนส'งทาลายขนบธรรมเนยม

ประเพณและประวตศาสตรของเรา”97

ความเคล)อนไหวทางภาษาและอกษรศาสตรซ)งเกดข ,นเพ)อตอบโตนโยบายทาง

วฒนธรรมของฝร)งเศสมสวนสาคญท)นาไปสความเคล)อนไหวทางการเมองของพระสงฆ

และกลมปญญาชนคอการเดนขบวนในเดอนกรกฎาคม ค.ศ.1942 ท)รจกกนในภายหลง

วา สงครามรม (Umbrella War) เกดข ,นเน)องมาจากการจบกมพระภกษแฮม เจยว ใน

96 John Tully, France on the Mekong a History of the Protectorate in Cambodia 1863-1953 (Maryland: University press, 2002), p.389. 97 David P Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolution since 1945, p.15.

51

ขอหาวางแผนรฐประหารโดยท)ฝร)งเศสไมอนญาตใหพระภกษแฮม เจยว ลาสกขา

เสยกอน98 ฝร)งเศสใชกาลงเขาสลายการเดนขบวนท)มผ เขารวมมากกวา 1,000 คน และ

สามารถจบกมแกนนาบางคนเอาไวได แตแกนนาคนสาคญอยาง เซง งอก ทญ สามารถ

หลบหนการจบกมไปได และล ,ภยไปยงประเทศญ)ป น การตอตานการปกครองของ

ฝร)งเศสของชาวเขมรในชวงตนทศวรรษท) 40 และการรกรานดนแดนอนโดจนของฝร)งเศส

ของรฐบาลไทยในชวงสงครามโลกคร ,งท) 2 ลวนเปนปจจยท)สรางผลกระทบตอสงคม

กมพชาในชวงปลายทศวรรษหลงสงครามโลกคร ,งท) 2

2.6 ความเปล�ยนแปลงในกมพชาในปลายทศวรรษท� 1940

หลงสงครามโลกคร ,งท) 2 ประเทศกมพชาประสบกบปญหาจากจดสรรอานาจ

ใหมภายใตระบอบรฐธรรมนญ99 ปญหาใหมๆ ท)ชาวกมพชาตองเผชญจากปจจยท ,ง

ภายในและภายนอกประเทศ คอการแขงขนกนขยายอทธพลระหวางกลมประเทศท)ยดถอ

ในอดมการณเสรนยมท)มสหรฐอเมรกาเปนแกนนา กบ กลมประเทศท)ยดแนวคดสงคม

นยมท)มสหภาพโซเวยต และสาธารณรฐประชาชนจนเปนแกนนา100 ปจจยภายนอกน ,ยง

สงผลกระทบถงการแยงชงอานาจในการบรหารประเทศระหวางนกการเมองท)มความคด

ทางแตกตางกน ระหวางฝายนกการเมองหวกาวหนา (Radical) ท)ไดรบอทธพลความคด

ทางการเมองจากภายนอก และตองการอานาจทางการเมองผานระบบรฐสภา กบกลม

นกการเมองหวอนรกษนยมท)ประกอบดวยพระราชวงศช ,นสงและขาราชการ เจาของท)ดน

ขนาดใหญในพนมเปญและหว เ มองตางๆ ท) ยง ม อานาจในสภาท)ป รกษาแหง

98 Penny Edwards, Cambodge: the Cultivation of a Nation, 1860-1945, p. 8.

99

ed{b supl, sRg−am nwgsnþiPaBenAsRg−am nwgsnþiPaBenAsRg−am nwgsnþiPaBenAsRg−am nwgsnþiPaBenAkm¬uCakm¬uCakm¬uCakm¬uCa kkkktþtþtþtþatMbnnigktþasklatMbnnigktþasklatMbnnigktþasklatMbnnigktþaskl 1955-1991. (PñMeBj;suxlaP), 2005). TMB&r 34-35. [เดยบ โสะพอล, สงครามกบสนตภาพในกมพชาปจจยภายในภมภาคและ

ปจจยระดบสากล (พนมเปญ:สกเลยบ, 2005), หนา34-35. ]. 100

Ed{b supl, rbbsgK−rbbsgK−rbbsgK−rbbsgK−mraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenAmraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenAmraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenAmraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenApppplvibtþnigkarlvibtþnigkarlvibtþnigkarlvibtþnigkardYdYdYdYlrlMlrlMlrlMlrlM 1955-1970 (PMñeBj: suPaB, 2005), TMB&r79. [เดยบ โสะพอล, ระบอบสงคมราษฎรนยมจากมหาชยชนะถงความทกขยากของประชาชนและการลมสลาย 1955-1970 (พนมเปญ: สเพยบ, 2005), หนา 79].

52

ราชอาณาจกร (Council of Kingdom) กลมหลงน ,ยงคงมบารมสงและไดความนยมจาก

ราษฎรในชนบทมากกวานกการเมองท)นยมแนวทางเสรนยมประชาธปไตย (Liberal

Democracy)101

ความบอบช ,าจากสงครามและการตระหนกถงพฒนาการทางการเมองของชาว

เขมรทาใหฝร)งเศสเปดโอกาสใหชาวเขมรมสวนในการปกครองตนเองมากข ,น ตาม

บทบญญตในรฐธรรมนญฉบบค.ศ.1947 ฝร)งเศสเปดโอกาสใหชาวเขมรสามารถรวมกลม

ทางการเมองเพ)อปกครองตนเองได ความต)นตวทางการเมองน ,เกดข ,นอยางชาๆ ใน

ระหวางสงครามโลกคร ,งท) 2 ในกลมผ มการศกษาท ,งแบบสมยใหม ซ)งมวทยาลยสสวตถ9

(Lycée Sisowath)เปนศนยกลางการศกษาเม)อสบโอกาสท)รฐธรรมนญเปดชองไว จงม

ปญญาชนท)มอดมการณทางการเมองในแนวทางตางๆ ไดจดต ,งพรรคการเมองข ,นเพ)อลง

สมครรบเลอกต ,งท)กาลงเกดข ,น102 ว เอม เรดด (V.M. Reddi ) กลาวถงพรรคการเมองท)

ต ,งข ,นในชวงน ,วา แตละพรรคลวนมหวหนาท)เปนเช ,อพระวงศ ท)มความหวาดระแวงเพ)อน

บานและทกพระองคอางถงความจง รกภกดตอกษตร ย 103 ตวอยาง เชน พรรค

ประชาธปไตยท)มาจากการรวมตวของปญญาชนท)สาเรจการศกษาจากวทยาลยสสวตถ9

และปรารถนาท)จะเรยกรองเอกราชจากฝร)งเศสโดยเรงดวน ไดเลอกใชสญลกษณรปหว

ชางและดอกบวสามดอกซ)งเปนสญลกษณแทนราษฎร ศาสนา และราชบลลงก เปนตรา

สญลกษณของพรรค104 โดยในคร ,งแรกท)มการเลอกต ,งน ,น มตวแทนจากพรรคการเมอง

สามพรรค คอพรรคจาเรญชาตเขมร (Khrom Chamroen Chiet Khmer) ซ)งมเจานโรดม

มงตานาอดตขาราชช ,นสงเปนผ กอต ,ง พรรคเสรนยม (Liberal party) ซ)งกอต ,งโดยเจา

นโรดมนรนทรเดช ซ)งนยมแนวทางทนนยมและตองการรกษาผลประโยชนของชนช ,นเจา

ท) ดน ท) ร) า รวยแ ล ะ ขนนาง เ ป นแกนนาจดต ,ง แล ะ พ รรคปร ะ ช า ธ ปไ ตย( Khrom

101 Ibid., 102 Frederick P Munson (ed.), Area Handbook for Cambodia (Washington: the American University

Foreign Area Studies, 1963), p.25. 103 V.M. Reddi, A history of Cambodian independence movement1863-1955 ((n.p.): tirupaing,

1971), p.124. Cited in David P Chandler, A Cambodia history, p.174. 104 Peter Gyally Pap, “Reconstructing the Cambodian policy Buddhism, kingship and the quest for

legitimacy” In Ian Harris, Buddhism, Power and Political order (New York: Routledge, 2007), p. 84.

53

Prachathipatay) ท)มเจาสสวตถ9ยทธวงศ (Sisowath Yuthevong) และ เซง งอกทญเปน

แกนนาจดต ,ง105

พรรคประชาธปไตยเปนพรรคเดยวท)ประสบความสาเรจและ สามารถรกษา

บทบาทของพรรคไดอยางยาวนานโดยอาศยนโยบายท)อางองกบความคดชาตนยมท)

ตองการเรยกรองเอกราชจากฝร)งเศสโดยเรวท)สดและชนโยบายสนบสนนใหกมพชามการ

ปกครองแบบประชาธปไตย อนเปนแนวคดสมยใหมท)สอดคลองกบอดมการณสากล

ตามท)ปรากฏในหนงสอพมพ “นครวด” (Nagara vatta) การท)มผ นาเชนเซง งอกทญอดต

บรรณาธการหนงสอพมพและผตอส เรยกรองเพ)อเอกราชของกมพชา ในชวงตนทศวรรษท)

1940 ทาใหพรรคประชาธปไตยไดรบชยชนะในการเลอกต ,งคร ,งแรก เพราะพรรคสามารถ

ส)อสารกบปญญาชนท ,งแบบจารต เชน พระสงฆ และปญญาชนรนใหมคอ เจาหนาท)ของ

รฐท)มอทธพลตอการตดสนใจลงคะแนนของประชาชนชาวเขมร106 ผลการเลอกต ,งท)วไป

ในวนท) 1 กนยายน 1946 พรรคประชาธปไตยท) เซง งอกทญ เปนแกนนาไดรบเลอกต ,ง

เขามา 50 ท)น)ง จากจานวนสมาชก 69 ท)น)ง หรอคดเปนกวารอยละ 60 ของท)น)งในสภา

ท ,งหมด ในขณะท)พรรคเสรนยมและผสมครอสระไดรบเลอกต ,งเขามา 19 ท)น)ง 107

ผลการเลอกต ,งท)ออกมาแสดงถงความนยมท)พรรคประชาธปไตยไดรบ ว เอม

เรดด ประเมนการออกเสยงเลอกต ,งคร ,งแรกของกมพชาวา “ชาวนาออกเสยงตามคาส)ง

ของผ ท)เขาตองฟงมาแลวอยางชนชา”108 ผลการเลอกต ,งจงไมไดสะทอนความตองการของ

ประชาชนท)แทจรงเพราะอานาจในการบรหารปกครองประเทศกวาคร)งหน)งยงอยในมอ

ของชนช ,นนาตามจารตคอขนนางและกษตรย โดยเฉพาะบทบาทของสภาท)ปรกษาแหง

ราชอาณาจกร ท)ไดรบการคดเลอกมาจากขาราชการและเช ,อพระวงศช ,นสงท)ยงมอานาจ

105 ชมพล เลศรฐการ, บทบาทเจาสหน สงครามและสนตภาพกมพชาในการเมองโลก (กรงเทพ: ธญญาพบลเคชน, 2534), หนา 82.

106 David P. Chandler, The tragedy of Cambodian history: politics, war and revolution since 1945

p. 31. 107 Long Tbol, km¬uCakm¬uCakm¬uCakm¬uCa (Cambodia) an annotated chronology of event from the French

protectorate: 1863-1953(n.p.),(n.d.), p. 71. 108 V.M. Reddi, A History of Cambodian independence movement1863-1955,

อางใน เดวด แชนดเลอร, ประวตศาสตรกมพชา พมพคร ,งท) 3 แปลโดยพรรณงาม เงาธรรมสาร, สดใส ขนตวรพงศ, วงเดอน นาราสจจ (กรงเทพฯ: มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรแหงประและมนษยศาสตร, 2546), หนา 129.

54

ในทางการเมองอย เพราะท ,งฝร)งเศสและสมเดจสหน ตางไมตองการใหนกการเมองหว

กาวหนาท)มบทบาทมาต ,งแตการรางรฐธรรมนญมบทบาทมากเกนไป109 การรวมมอกน

ระหวาง สมเดจพระนโรดมสหนและฝร)งเศส เม)อคร ,งรางรฐธรรมนญทาใหบทบาทของ

กษตรยยงคงมอยสงโดยระบ ถงพระราชอานาจของกษตรยในการยบสภาและช ,ขาดขอ

พพาทในสภา

หลงการเลอกต ,งพรรคการเมองท)ชนะการเลอกต ,งจงประสบปญหาในการข ,นดารง

ตาแหนง เน)องจากสมาชกของสภาท)ปรกษาแหงราชอาณาจกรบางสวน ซ)งดารงตาแหนง

ในรฐบาลเดมท)นาโดยเจาสสวตถ9มนเรส (Sisowath Monireth) ไมยอมออกจากตาแหนง

ฝายพรรคประชาชนท)ไดรบชยชนะจากการเลอกต ,งเขามาบรหารประเทศและมเสยงมาก

ท)สดในสภานตบญญตจงคดจะปรบโครงสรางของรฐสภาใหมลกษณะคลายคลงกบ

สาธารณรฐท) 4 ของฝร)งเศสคอ ลดทอนพระราชอานาจของกษตรยและอานาจฝายนต

บญญตของสภาสงลง โดยพรรคประชาธปไตยเหนวาท ,งสองส)งน ,เปนอปสรรคในการ

บรหารประเทศ 110

ตามบนทกของสมเดจสหนน ,น ทรงเหนวาแกนนาของพรรคประชาธปไตยน ,นเหน

วาพระองคเปนเพยงหนเชดของฝร)งเศส ดวยทรงตองการท)จะเจรจากบฝร)งเศสเพ)อเอก

ราชของกมพชาดวยสนตวธ มากกวาแนวทางการตอส เพ)อเรยกรองเอกราชของพรรค

ประชาธปไตยท)ทรงเรยกวา “การตอส เพ)อเอกราชท)ตองอาศยการเผาบาน เผาโรงเรยน”111

เม)อพรรคประชาธปไตยชนะการเลอกต ,งดวยคะแนนเสยงทวมทน ทาใหสมเดจพระ

นโรดมสหนไมพอพระทยอยางย)ง ทรงกลาววาเทากบเปนการปฏเสธพระองค112 จงเกด

การประลองกาลงกนข ,นในสภาระหวางฝายหวกาวหนาคอ พรรคประชาธปไตยกบฝาย

นกการเมองฝายอนรกษนยมท)สนบสนนสมเดจสหนและนยมฝร)งเศส ผลของความขดแยง

ยตลงเม)อรฐบาลชดแรกของพรรคประชาธปไตยท)ม นาย เฌยม วาน (Chheam Van) เปน

หวหนา ไมสามารถทาใหสภาผานความเหนชอบญตตท)ขอเปล)ยนแปลงโครงสรางรฐสภา

109 Frederick P Munson (ed.), Area Handbook for Cambodia, p. 161. 110 Marie Alexandrine Martin, Cambodia: A Shattered Society, Translated by Mark W. McLeod

(Berkeley: University of California Press, 1994), p.55. 111 John P Armstrong, Sihanouk Speaks (New York: Walker and Company, 1964), pp. 56-57. 112 เดวด พ แชนดเลอร, ประวตศาสตรกมพชา, หนา 276.

55

เพ)อลดอานาจของสภาท)ปรกษาแหงราชอาณาจกร เน)องจากฝายนยมฝร)งเศสและสมเดจ

สหนรวมมอกน ในโอกาสน ,สมเดจสหนไดทรงใชพระราชอานาจตามรฐธรรมนญประกาศ

ยบสภาเพ)อใหมการเลอกต ,งใหม 113 เม)อพจารณาความเคล)อนไหวทางการเมองในกมพชา

ในระยะแรกจะพบวาเกดปญหาเพราะมการแยงชงอานาจกนระหวางฝายนตบญญต ท)

ประกอบดวยสภาแหงชาต (Nation Assembly) และสมาชกสภาท)ปรกษาแหง

ราชอาณาจกร กบฝายบรหารคอตวแทนของพรรคการเมองท)ชนะการเลอกต ,งและไดรบ

การแตงต ,งจากสมเดจสหน 114

ความพายแพของพรรคประชาธปไตยในรฐสภา ทาใหตองมการจดการเลอกต ,ง

เพ)อใหไดรฐบาลท)เกดจากการประนประนอมกนระหวางนกการเมองหวกาวหนาจากพรรค

ประชาธปไตยกบนกการเมองหวอนรกษนยม ดงตวอยางจากเหตการณในหลายๆ คร ,ง

เชน การลาออกของนาย เฌยม วาม เน)องจากการกดดนของสมเดจสหน เพ)อใหสมเดจ

แปน นต (Penn Nouth ) คนสนทของพระองคข ,นดารงตาแหนงนายกรฐมนตรในเดอน

สงหาคม ค.ศ. 1948115 หรอในกรณเหตการณเดอนมกราคม ค.ศ. 1948 ท)รฐบาลของ

สมเดจ แปน นต มอนตองลาออกจากตาแหนง เพ)อใหรฐบาลท)ใกลชดกบสมเดจสหนของ

นายแยม สอมโบร (Yem Sambour) ผแทนจากพรรคประชาธปไตยท)มแนวนโยบายไม

แขงกราวตอฝร)งเศสข ,นมามอานาจ การเปดโอกาสใหรฐบาลของแยมสอม โบร ท)สมเดจส

หนทรงเหนวาเปนนกการเมองท)ควบคมงาย116 ข ,นดารงตาแหนงทางการเมอง ท ,งๆ ท)แยม

สอมโบรเปนนกการเมองท)กาลงมปญหาเร)องการทจรต ทาใหท ,งแยม สอมโบร และสมเดจ

สหนไดรบการตอตานจากประชาชนและนกการเมองฝายตรงขามท)ใชโอกาสน ,ในการ

โจมตบทบาททางการเมองของสมเดจสหนผานหนงสอพมพท)ไดรบการสนบสนนจาก

พรรคการเมอง

113 saKU samit, RsukExµr karvivtþn(clnaneyabayRsukExµr karvivtþn(clnaneyabayRsukExµr karvivtþn(clnaneyabayRsukExµr karvivtþn(clnaneyabay (PMñeBj: Gg−rvtþ, 2000), TMB&r

326. [ซาก ซาเมต, ประเทศเขมร พฒนาการการของขบวนการทางการเมอง (พนมเปญ: อองโกวดด, 2000), หนา 326].

114 วทยา สจรตธนารกษ “สหน-การนาประชาธปไตยมาสกมพชาและบทบาทของสหนในการพฒนาการเมอง: การศกษาเบ ,องตน”, วารสารสงคมศาสตร 2, (เมษายน 2514): 105. ขอความในวงเลบเปนของผวจย

115 David P Chandler, A History of Cambodia. 2nd (Chiang Mai: Silkworm Books, 1993), p.39. 116David P Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolution since

1945, p. 91.

56

2.6.1 ปญญาชนแบบจารต (Traditional Intellectuals)∗∗∗∗

นกเดนทางชาวจน โจว ตากวน บนทกถงการศกษาของชาวเขมรในสมยเมองพระนคร เม)อคร ,งท)เขาเดนทางมาพรอมกบคณะทตจนใน ค.ศ. 1295 วา “เดกๆ ลกชาวเมองท)ตองการเรยนหนงสอ ตองไปอยเรยนกบพระสงฆแลวบวชเปนสงฆดวย คร ,นอายมากข ,นกกลบคนมาถอชวตเปนคนธรรมดา” 117 แมจะเปนการบนทกเร)องราวท)ถกคดลอกตอกนมาเปนทอดๆ และแมจะเปนยคท)อาณาจกรเร)มเส)อมอานาจและเผชญกบการคกคามจากศตรรอบขางแลว บนทกของ โจว ตากวนยงคงชวยยนยนความสาคญของคณะสงฆท)มตอการศกษาของชาวเขมร ซ)งไดรบการกลาวอางในภายหลง118 การท)การศกษาของเขมรมความใกลชดกบศาสนาทาใหวดเปนท ,งท)เรยนหนงสอและเปนท)รวบรวมศลปวทยาการตางๆ ของกมพชา โดยเฉพาะในชวงกอนท)ฝร)งเศสจะเขามาจดระบบการศกษาแผนใหมในกมพชา ท ,งยงแสดงใหเหนวากมพชาสมยจารตมวดเปนศนยกลางการศกษา เชนเดยวกบรฐพทธเถรวาทอยางไทย และลาว119

ในอกมมหน)ง คาอธบายน ,แสดงใหเหนจดมงหมายของการศกษาแบบด ,งเดมตามวถพทธท)ไมไดใหความสาคญกบการแสวงหาความรทางโลก แตมเปาหมายเพ)อใหผ เรยนมจรยธรรมอนงาม ดารงตนอยในศลในธรรม เปนการส)งสมบญกศล เพ)อจดมงหมายสงสดในชวตคอบรรลพระนพพานและเพ)อตออายพระศาสนาใหคงอยสบไป ผ ไดรบการศกษาในลกษณะน ,จงจดวาเปนปญญาชนตามแบบจารต ( Traditional Intellectuals) โดยเจานายเช ,อพระวงศมกจะศกษากบพระสงฆทรงสมณศกด9 สวนสามญชนเรยนพระธรรมวนยและพระไตรปฎกจากพระภกษท)วไป นอกจากน ,น เจานายเช ,อพระวงศตลอดจน

∗ ตามความหมายของกรมซ (Antonio Gramsci) ปญญาชนคอผท)ทาหนาท)ไมเพยงแตทางการผลตแตยงรวมไปถงการเปนนกจดต ,งจตสานกหรออดมการณเพ)อรวมมวลชนเขาดวยกน เชน ปญญาชนกลมเกา (Traditional intellectual) อยางพระ นกปราชญราชบญฑต ยอมมหนาท)จรรโลงโครงสรางการครอบงาของตนไว ดรายละเอยดใน เจโรม คาราเบล ความขดแยงของการปฏวต : อนโตนโอ กรมชกบปญหาของปญญาชน แปลโดย สมบต พศสะอาด (กรงเทพฯ : มลนธโกมลคมทอง, 2525),

117 CÍvtakVan, kMNtkMNtkMNtkMNtehturbsCÍvtakVanGMBIRbéBNIénGñk®sukecnLa ehturbsCÍvtakVanGMBIRbéBNIénGñk®sukecnLa ehturbsCÍvtakVanGMBIRbéBNIénGñk®sukecnLa ehturbsCÍvtakVanGMBIRbéBNIénGñk®sukecnLa TMB&r 24. [จว ตากวน, จดหมายเหตของโจว ตากวนเก�ยวกบประเพณของชาวเมองเจนฬา หนา24]

118 ตวอยาง เชน Klairung Amratisha, The Cambodian Novel: A study of Its emergence and

development (Ph.D. Thesis, University of London, 1998), p.50. และ David M. Ayres, Anatomy of a crisis: Education, Development, and the State in Cambodia 1953-1998 (Honolulu: University of Hawaii Press, 2000), p.12.

119 David M. Ayres, Anatomy of a crisis: education, Development, and the State in Cambodia 1953-1998, p.12.

57

พระภกษเขมรท)ตองการศกษาหาความรเพ)มเตมยงนยมเดนทางมาศกษาเพ)มเตมท)กรงเทพฯ120 ไมวาจะอยในฐานะผ ล ,ภยการเมองหรอตวประกนกตาม เจานายเขมรจะไดเลาเรยนอกษรสมยและศลปศาสตรตามอยางราชสานกกรงเทพฯ ธรรมเนยมการศกษาเชนน ,ปรากฏใหเหนจนถงครสตศตวรรษท) 20 จนสรางความหวาดวตกใหแกขาราชการผ บรหารชาวฝร)งเศส จงทาใหฝร)งเศสตองหาทางลดทอนอทธพลของการศกษาและอทธพลของพทธศาสนาของไทย ตลอดจนพยายามเขาไปมสวนรวมในการกาหนดรปแบบวฒนธรรมความ เช)อทางพทธศาสนาสาหรบชาวเขมร121 ดวยเหตน ,จงมการจดต ,งสถาบนดานวฒนธรรมข ,นในประเทศกมพชา จาก

ความคดรเร)มของรฐบาลฝร)งเศสในอนโดจนท)ไมตองการใหพระสงฆเขมรเดนทางไป

ศกษาภาษาบาลและ พระพทธศาสนาท)กรงเทพฯ โดยในป ค.ศ. ๑๙๐๙ โรงเรยนสอน

ภาษาบาลแหงหน)งจงถกสรางข ,นในเสยมเรยบ ในขณะน ,นรฐบาลฝร)งเศสในอนโดจนเช)อ

วาภาษาบาล อนเปนตนกาเนดของภาษาเขมรน ,นคอภาษาของนกปราชญ และดวยการท)

จาแนกภาษาบาลเปนภาษาตระกลอนโดยโรป ภาษาบาลจงเปนเคร)องมอท)ดอยางหน)งใน

การจดการศกษาแผนใหม ดวยมความเช)อมโยงกบอารยธรรมของโลกตะวนตก หากทาให

ชาวเขมรท ,งประเทศรภาษาบาลแลวการเรยนภาษาฝร)งเศสตอไปกจะกลายเปนเร)อง

งาย122

สามทศวรรษตอมาหลงจากท)ฝร)งเศสดาเนนการเปดการเรยนการสอนพทธ

ศาสนาแบบสมยใหมข ,นในกมพชา ปญญาชนชาวเขมรสามคนคอ เซง งอกทญ (Son

121รายละเอยดของการศกษาตามแบบจารตของสงคมท)นบถอพระพทธศาสนา ด สมเดจมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส “พระประวตตรสเลา” ใน พระประวตสมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรส (กรงเทพฯ: มลนธมหามกฎราชวทยาลย, 2514), หนา 5-7.

121 Ben Kiernan, How Pol Pot Came to Power: Colonialism, Nationalism, and Communism in Cambodia, 1930-1975 (Lon Don: Verso, 1985), p.7. 122 XIg hukDIÇ malIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTI malIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTI malIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTI malIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTI 20 ‘PñMeBj; Gg−r, 2002.’,TMB&r 29-30 [ฆง ฮกฑ , บ

ษปมาลาวรรณกรรมเขมรครสตศตวรรษท$ 20 (พนมเปญ; อองโกร, 2002) หนา 29-30] 122 ดคาอธบายเก)ยวกบ “การต)นข ,น” ของปญญาชนชาวเขมรซ)งเช)อกนวาเปนจดกาเนดของความคด

“ชาตนยม”ในเขมรใน David P. Chandler, A History of Cambodia, pp.163-164. คาอธบายน ,ยงเปนท)ถกเถยงของบรรดานกวชาการดานเขมรศกษาเชน คาอธบายท)วาปรากฏการณน ,เปนเพยงส)งท)กระตนใหบรรดาผ มความคด “ชาตนยม”ท)เกดข ,นแลวใหขยายการเคล)อนไหวเพ)อเรยกรองเอกราชตอไป ดคาอธบายตอปรากฏการณน ,ท)แตกตางไปของ เพนน เอดเวรด ใน Penny Edwards, “Introduction,” Cambodge the cultivation of a nation, 1860-1945, pp.1-23. .

58

Ngoc Thanh) เซม วา (Sim Var) และปาจ เฌอน (Pach Chhoeun) ในฐานะสมาชกของ

พทธศาสนบณฑตย ซ)งเปนแหลงรวมและเผยแพรผลงานของผ ท)มบทบาทสาคญในการ

เคล)อนไหวดานภาษาและอกษรศาสตรเขมร ไดรวมกนต ,งหนงสอพมพ โนกอรววด [นคร

วด] นบเปนปรากฏการณหน)งท)เดนชด และมกไดรบการกลาวถงวาเปนจดกาเนดของ

ความคดชาตนยมเขมร หนงสอพมพรายสปดาห โนกอรววด [นครวด] ไดรบยกยองใหเปน

เคร)องหมายท)สาคญของ “การปลก” ชาวกมพชาใหพนจากภาวะก)งหลบก)งต)น 123

แมวาในชวงตนของการออกหนงสอพมพโนกอรววดน ,นคณะผ จดทาเพยงแต

ตองการเรยกรองสทธในการทางานของชาวเขมรจากฝร)งเศสแทนการนาเอาชาวเวยดนาม

เขามารบตาแหนงในกมพชา ไมไดมทาทในการปลกระดมใหชาวเขมรลกข ,นมาตอตาน

การปกครองของฝร)งเศสอยางเปดเผย124 แตดวยเหตท)หนงสอพมพมยอดพมพจาหนายใน

ป ค.ศ. 1937 กวา 5000 ฉบบ ส)งน ,ไดกลายเปนส)อกลางท)ชวยสรางเครอขายของผอานให

มจานวนเพ)มมากข ,น ท)ราชบรรณาลยประจาพระนคร (Royal Library) ในกรงพนมเปญ

น ,นมจานวนผ ขอใชบรการอานหนงสอพมพน ,เพ)มมากข ,นจานวนกวา 5,000คน125 โดย

อาศยความรวมมอกบหนวยงานท)ฝร)งเศสต ,งข ,นในป ค.ศ.1928 การออกหนงสอพมพน ,

เปนเคร)องนาทางความคดใหชาวเขมรมความคดไปในทศทางเดยวกน การเกดข ,นของ

สถาบนทางสงคมแหงใหมๆและจานวนปญญาชนท)ไดรบการศกษาแบบตะวนตก∗

รวมท ,งการศกษาในโรงเรยนวดท)มจานวนเพ)มมากข ,น ไดทาใหเกดการแลกเปล)ยนความ

123 ดคาอธบายเก)ยวกบ “การต)นข ,น” ของปญญาชนชาวเขมรซ)งเช)อกนวาเปนจดกาเนดของความคด

“ชาตนยม”ในเขมรใน David P. Chandler, A History of Cambodia, pp.163-164. คาอธบายน ,ยงเปนท)ถกเถยงของบรรดานกวชาการดานเขมรศกษาเชน คาอธบายท)วาปรากฏการณน ,เปนเพยงส)งท)กระตนใหบรรดาผ มความคด “ชาตนยม”ท)เกดข ,นแลวใหขยายการเคล)อนไหวเพ)อเรยกรองเอกราชตอไป ดคาอธบายตอปรากฏการณน ,ท)แตกตางไปของ เพนน เอดเวรด ใน Penny Edwards, “Introduction,” Cambodge the cultivation of a nation, 1860-1945, pp.1-23. . 124David P. Chandler, Brother Number One: A Political Biography of Pol Pot (Bouldr: Westview Press, 1992), p.163. 126 Penny Edwards. Cambodge the cultivate of a nation, 1860-1945, p. 308

∗ ท)สาคญคอวทยาลยสโสวตถ9(Lycee Sisowath) ซ)งเปนโรงเรยนท)เปดสอนในกรงพนมเปญเปนท)ศกษา

ของบรรดานกการเมองและปญญาชนอกกลมท)มบทบาทอยางสงในการต ,งพรรคประชาธปไตย ข ,น Marie Alexandrine Martin, Cambodia: A Shattered Society, pp. 44-47.

59

คดเหนและความรสกเก)ยวกบ “ชาต” เพ)มมากข ,น126 ส)งสาคญอกประการหน)งจากการ

ออกหนงสอพมพฉบบน , คอการท)คณะผ จดทาหนงสอพมพชาวเขมรเลอกต ,งช)อของ

หนงสอพมพวา โนกอรววด เปนการสะทอนใหเหนถงความสาคญของเมองพระนครหรอ

นครวดท)เพ)มสงข ,นในหมปญญาชนเขมร

2.6.2 การเรยกรองเอกราชของสมเดจสหน

ในขณะท)ปญหาความวนวายภายในประเทศดาเนนไปอยางรอนแรง สมเดจพระ

นโรดมสหนไดทรงใชโอกาสน ,เสดจนาตวแทนรฐบาลกมพชาภายใตการนาของแยม สอม

โบร ไปเจรจากบรฐบาลฝร)งเศส โดยทรงเสนอใหรฐบาลกมพชารบขอเสนอของฝร)งเศสท)

ตองการใหกมพชามสถานะอธปไตยภายใตสหภาพฝร)งเศส (French Union) ทรงเหนวา

การทาสญญาน ,จะทาใหรฐบาลสามารถตดตอกบตางประเทศไดโดยตรง ซ)งเทากบไดเอก

ราช 50 เปอรเซนต127 แตเม)อรฐบาลนาเร)องน ,เขาท)ประชมสภาท)กรงพนมเปญ ขอเสนอน ,

กลบสรางความไมพอใจใหกบพรรคประชาธปไตยท)เหนวาเอกราช 50 เปอรเซนต เปน

เพยงการโฆษณาชวนเช)อของรฐบาลและจะย)งทาใหโอกาสท)จะไดเอกราชโดยสมบรณ

ของกมพชาย)งหางไกลออกไป เหลานกเรยนซ)งสนบสนนแนวทางของพรรคประชาธปไตย

จงไดประทวงการกระทาของรฐบาลท)หนไปเจรจากบฝร)งเศสแทนท)จะตอส ดวยกาลง128

การตอตานของกลมประชาชนหวกาวหนาและพรรคประชาธปไตยกดดนใหรฐบาลของ

แยม สอมโบร ท)นยมฝร)งเศสตองออกจากตาแหนง นกวชาการรวมสมยวเคราะหวา

เหตการณความวนวายทางการเมองหลงจากท)อานาจการปกครองไดมาอยในมอของชาว

เขมรน ,น นอกจากการตอส เพ)อใหไดอานาจการปกครองในประเทศแลว การแยงชง

126 ธบด บวคาศร, ประวตศาสตรกมพชา (กรงเทพฯ: เมองโบราณ, 2547), หนา 82. 127 RhVgsV&r bu"gsUd( , RbvtþisegÎbénRbeTskm¬uCaRbvtþisegÎbénRbeTskm¬uCaRbvtþisegÎbénRbeTskm¬uCaRbvtþisegÎbénRbeTskm¬uCa ( Phnom Penh: ccc,2006), TMB&r 52.

[ฟรองโซด ปอนสด, ประวตสงเขปในประเทศกมพชา (พนมเปญ: CCC, 2006), หนา 52]. 128 Long Tbol, km¬uCakm¬uCakm¬uCakm¬uCa (Cambodia) an annotated Chronology of event from the French

Pprotectorate: 1863-1953, p. 84.

60

บทบาทนาในการเรยกรองเอกราชกเปนส)งสาคญดวย โดยตางฝายตางกไมตองการเหน

ฝายตรงขามมผลงานมากกวาตน129

ผลจากความวนวายทางการเมองในระบบรฐสภาท)มาจากการเลอกต ,ง ทาใหสมเดจพระนโรดมสหนเลอกท)จะทรงใชพระราชาภสทธ9ของพระองคในการยบสภา โดยทรงแถลงในเดอนกรกฎาคมวา “ ทกอยางหาระเบยบไมได ไมมการปกครอง ไมมการใชสตปญญาอยางมเหตผล”130 ดวยเหตน ,จงทรงยบสภาแหงชาต ทรงแตงต ,งสภาท)ปรกษา และทรงข ,นดารงตาแหนงทางการเมองในฐานะนายกรฐมนตร และครองราชยสมบตในฐานะพระเจากรงกมพชาไปพรอมๆ กน ระหวางเดอนมถนายนป ค.ศ. 1952 ถงเดอนพฤศจกายนป ค.ศ. 1955 ซ)งเรยกวาเปนชวงการปกครองดวยพระราชกฤษฎกา ( Royal Mandate) 131 สมเดจสหนทรงออกกฤษฎกาแทนการใชอานาจในระบบรฐสภาท)ทรงเหนวาเปนสาเหตของ ความวนวายทางการเมอง ในฐานะนายกรฐมนตร ไดทรงแตงต ,งคณะรฐมนตรและทรงขอฉนทามตรบรองจากราษฎร โดยทรงอางถงความลมเหลวของนกการเมองวาไมสามารถนาเอกราชโดยสมบรณมาสกมพชา ทรงสญญาวาจะนาเอกราชอยางสมบรณมาสกมพชาภายในสามป132 ทรงดาเนนการเรยกรองเอกราชใหกบกมพชาภายใตแนวทางท)ทรงเรยกวา “ราชสกรรมภาพเพ)อเอกราช”(Royal crusade for independence) คอการเจรจาขอความเหนใจจากนานาประเทศ อนประกอบดวยกลมประเทศในยโรปและ อเมรกา ใหแสดงความเหนอกเหนใจชาวกมพชาท)ตองตกอยในฐานะ“เมองข ,นของฝร)งเศส” พรอมท ,ง “ข” ใหชาตเสรนยมเหลาน ,นเหนวาความทกขยากท)ชาวเขมรตองเผชญอยในทกวนน ,จะทาใหแนวทางการตอสของคอมมวนสตประสบผลสาเรจ ในปค.ศ. 1953 ไดเสดจเยอนสหรฐอเมรกาและประทานสมภาษณแกหนงสอพมพในอเมรกาถงความทกขยากของชาวกมพชาวา

129 Roger M Smith, Cambodia's Foreign Policy (Ph.D. Thesis, Cornell University, 1964), p.39. 130 Robert Oliver, “Le protectorat Francais au Cambodge (Ph.D. Thesis, University of Paris, 1969),

pp. 333-334.อางใน เดวด พ แชลดเดอร, ประวตศาสตรกมพชา, หนา 289. 131 Frederick P Munson (ed.), Area Handbook for Cambodia p. 25. 132 RBHraCCIvERBHraCCIvERBHraCCIvERBHraCCIvERRRRbv&tþiRBHbv&tþiRBHbv&tþiRBHbv&tþiRBH:TsemþcRBHneratþm:TsemþcRBHneratþm:TsemþcRBHneratþm:TsemþcRBHneratþm----sIhnuóbyuvraCGtItRBHecAGaNacRkkmËuCsIhnuóbyuvraCGtItRBHecAGaNacRkkmËuCsIhnuóbyuvraCGtItRBHecAGaNacRkkmËuCsIhnuóbyuvraCGtItRBHecAGaNacRkkmËuCaaaa

(PMñeBj: RksUgB&t(man1959). TMB&r4. [พระราชชวประวตในพระบาทสมเดจพระนโรดมสหนอปยปราชอดตเจา

กรงกมพชา(พนมเปญ: กระทรวงขอมลขาวสาร, 1959), หนา 4].

61

การกระทาของฝร'งเศสและสหรฐอเมรกาจะย' งบอนทาลายรฐบาลท'สนบสนนแนวทางเสรนยมและจะทาใหประชาชนของเขมรหนไปเขากบฝายคอมมวนสตและเวยดมนห133 ท า ทของสมเดจ สหนตอฝ ร) ง เศสน ,น ในระยะแรกทรง ดา เ นนนโยบาย

ประนประนอม โดยทรงสงพระราชสาสนไปยงประธานาธบด แวงซองต โอรโอล (Vincet Auriol) แจงวา พระองคยงทรงปรารถนาท)จะเปนผ นาของชาวเขมรท)อยใตการปกครองของสหภาพฝร)งเศส134 ในพระราชสาสนฉบบน ,นไดทรงเนนย ,าถงความสมพนธอนดของพระองคกบฝร)งเศสแตขณะเดยวกนกทรงเตอนผ นาฝร)งเศสเชนกนวา

ถาคอมมวนสตรกรานกมพชา พระองคไมอาจรบประกนไดวาประชาชน จะกระทาการเพ'อปกปองผลประโยชนของฝร'งเศส 135

ทาทดงกลาวของสมเดจสหนทาใหฝร)งเศสยอมเจรจากบ ฯพณฯ แปน นต นายกรฐมนตรกมพชา โดยฝร)งเศสไดลงนามในหนงสอโดยสญญาวายนดจะมอบอานาจท)สาคญๆในการตดสนใจใหรฐบาลกมพชา การเจรจาระหวางสองชาตเรยกรองเอกราชดาเนนไปดวยดแตเหตการณกลบเปล)ยนแปลงเม)อฝร)งเศสไมไดดาเนนการตามท)ใหสญญาไวกบสมเดจสหน พระองคจงเสดจมายงประเทศไทย โดยหวงจะใชประเทศไทยเปนฐานในการแถลงขาวเรยกรองขอตกลงท)ทาไวกบฝร)งเศส ความตองการของสมเดจสหนไมไดรบการตอบรบท ,งจากฝร)งเศสและจากไทย เน)องจากรฐบาลไทยในขณะน ,นไมตองการสรางความขดแยงกบรฐบาลฝร)งเศส จงรบเสดจสมเดจสหนในฐานะพระราชอาคนตกะของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ส)งน ,สรางความไมพอพระทยใหกบสมเดจสหนอยางมาก มรบส)งในภายหลงวาไมเคยทรงลมการปฏเสธของรฐบาลไทยในคร ,งน ,น136

133 Michael James “A Conversation with Norodom Sihanouk” (New York Times , April 19, 1953),

Cited in Norodom Sihanouk, The royal action for independence of Cambodia, p. 30. 134 Ibid., 25. 135 RbvtþisegÎbénRBHraCebskkmµRbyuTÆTamTavÉkraCsMrabRbeTskRbvtþisegÎbénRBHraCebskkmµRbyuTÆTamTavÉkraCsMrabRbeTskRbvtþisegÎbénRBHraCebskkmµRbyuTÆTamTavÉkraCsMrabRbeTskRbvtþisegÎbénRBHraCebskkmµRbyuTÆTamTavÉkraCsMrabRbeTskm¬uCam¬uCam¬uCam¬uCa (PMñeBj:

erAgBumµRbmraCv&g, 1956 )TMB&r 5. [ประวตสงเขปในการเดนทางตอสเพ$อเอกราชสาหรบประเทศกมพชา

(พนมเปญ: โรงพมพพระบรมราชวง, 1956) หนา 5]. 136 Marie Alexandrine Martin, Cambodia: a shattered society p. 62. ตรงกนขามตามความเหนของพล

โท บศรนทร ภกดกล ผ ท)ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ แตงต ,งเปนราชองครกษประจาสมเดจพระนโรดมสหนในระหวางเสดจเยอนไทย ระบวาการรบเสดจเปนไปอยางสมพระเกยรต ในคร ,งน ,น สมเดจสหนทรงรบดาบเพชฌฆาตจากอธบดกรมตารวจไทยเปนของท)ระลก พลโท บศรนทร ต ,งขอสงเกตวา การท)ทรงรบดาบเพชฌฆาต โดยไมไดแกเคลดดวยการพระราชทานเงนกนถงตอบแทนเปนลางบอกเหตวาไทยจะเปนฝายแพคดเขาพระวหาร (ด บศรนทร ภกดกล “ การรบรองพระเจานโรดมสหนแหงกมพชา” ศลปวฒนธรรม 27 (กรกฎาคม 2549): 66-73

62

เม)อไมทรงประสบความสาเรจในประเทศไทยสมเดจสหนจงเสดจกลบกมพชา โดยทรงเลอกท)จะไปประทบอยท)เมองเซยมเรยบ ซ)งเปนเขตปลดปลอยทางการทหารของกมพชา โดยทรงใชสทธทางการทหารท)กมพชาไดรบจากฝร)งเศสในจงหวดเซยบเรยบและแรงสนบสนนจากรฐบาลกมพชาท)พนมเปญ137 ทรงจดต ,งกองกาลงปลดปลอยกมพชาจากฝร)งเศส โดยมการรบสมครอาสาสมครชวพล (Chivapol) และนารกลาหาญ (Neary Khahan) คอราษฏรชายหญงชาวเขมรท)รวมตอสกบฝร)งเศสข ,น138

ภาพท) 5 เอกราชในพระหตถสมเดจสหน139

ในท)สดฝร)งเศสไดยอมทาสญญาใหเอกราชแกกมพชา สมเดจสหนจงไดเสดจกลบมาจากเสยมเรยบ โดยตลอดระยะทางกวา 300 กโลเมตร มประชาชนตามรายทางท)เสดจพระราชดาเนนผานตางออกมาเฝาแหนรบเสดจอยางเนองแนนและใน 2 สปดาหตอมาสภานตบญญตไดประกาศคาแถลงท) สมเดจสหนทรงรางดวยพระองคเองประกาศใหพระองคเปนวรบรษของประเทศ140 การเผยแพรขาวสารท)สมเดจสหนทรงนพนธ ผนวกกบกระบวนการทาลายการใหขอมลจากฝายตรงขามดวยการจบกมและปดสานกพมพทาใหขอโตเถยงของฝายตรงขามท ,งในและนอกพรรคประชาธปไตยไมไดรบการเผยแพร

137 RbvtþiRbvtþiRbvtþiRbvtþisegÎbénRBHraCebsegÎbénRBHraCebsegÎbénRBHraCebsegÎbénRBHraCebskkmµRbyuTÆTamTarskkmµRbyuTÆTamTarskkmµRbyuTÆTamTarskkmµRbyuTÆTamTarÉkraCsMrabRbeTskm¬uCaÉkraCsMrabRbeTskm¬uCaÉkraCsMrabRbeTskm¬uCaÉkraCsMrabRbeTskm¬uCa, TMB&r 9.

[ประวตสงเขปในการตอสเพ$อเอกราชสาหรบประเทศกมพชา, หนา 9]. 138 Francois Ponchaud , A Short History of Cambodia (Phnom Penh: CCC, 2007) p.48 139 ed{b supl, rbbsgK−mraRsþniymBImharbbsgK−mraRsþniymBImharbbsgK−mraRsþniymBImharbbsgK−mraRsþniymBImhaC&yCMC&yCMC&yCMC&yCMnHQanenAnHQanenAnHQanenAnHQanenAddddlvibtþnigklvibtþnigklvibtþnigklvibtþnigkarCYlrlMarCYlrlMarCYlrlMarCYlrlM

1955-1970 (PñMeBj;suxlaP), 2005).. [เดยบ โสะพอล, ระบบสงคมราษฎรนยมจากมหาชยชนะถงความทกขยากของประชาชนและการลมสลาย 1955-1970, (พนมเปญ: สขลาภ, 2005), ไมมเลขหนา].

140 David P. Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolution since 1945, p. 71.

63

ทายท)สดทาใหมการสดดสมเดจสหนเปน “พระบดาแหงเอกราช” หรอ สมเดจโอว (Samdech Euv) ของประชาชนชาวเขมรอยางสมบรณ นบต ,งแตวนท)ไดทรงชกนาใหประชาชนกมพชาหนมาสนบสนนแนวทางทางการเมองของพระองค แทนการสนบสนนพรรคการเมองในระบอบประชาธปไตยท)ไมอาจนาเอกราชอนสมบรณมาสประเทศได ความสาเรจของการนาเอกราชมาสกมพชาของสมเดจสหนไดรบการประกาศออกไปอยางกวางขวางผานหนวยราชการและเครอขายส)อมวลชนของพระองค สมเดจสหนเสดจฯกลบประเทศกมพชาเพ)อทรงเย)ยมเยยนประชาชนและประกาศความเปนเอกราชของกมพชาใหประชาชนรบร มการรบเสดจพระองคอยางย)งใหญ ซ)งเพ)มความนยมในตวของพระองคในหมประชาชน โดยเฉพาะเม)อภาพบรรยากาศน ,ถกเผยแพรออกไปโดยส)อตางๆของรฐ เชนวารสาร ส)งพมพโฆษณา รวมไปถงการสรางส)งอนสรณท)ระลก เชน งานสถาปตยกรรมอยาง วมานเอกราช ซ)งสรางข ,นใน ค.ศ. 1957 ท)มการจารกขอความ ณ สถานท)น ,นวา

“วมานน!ไดสรางข!นเพ'อระลกเอกราชในพระราชอาณาจกรกมพชา ซ'งพระบาทสมเดจพระนโรดมสหนได ทาให เ กดข! นโดยสมบรณในวนท' 9 พฤศจกายน 1953”141 2.7 สรป

เอกราชท)กมพชาไดมาแมไมไดเปนส)งท)เกดจากพระปรชาสามารถของสมเดจสหนเพยงประการเดยวแตดวยความสามารถในการควบคมและการขจดฝายตรงขามของพระองคไมใหแสดงบทบาททางการเมองไดอยางอสระตลอดท ,งการแทรกแซงควบคมส)อตางๆของสมเดจสหนไดสงผลใหในทางบทบาทของผตอสเพ)อเอกราชชาวเขมรคนอ)นๆ โดยเฉพาะเซง งอกทญถกลดบทบาทลงไป142 ในดานหน)งเอกราชท)กมพชาไดมาจากฝร)งเศสน ,นยอมเปนผลจากความคดตองการเปนอสระจากการถกปกครองจากตางชาต หรอการรกรานของคนตางชาตส)งท)แตกตางออกไปจากเหตการณอ)นๆ การตอตานชาวตางชาตคอไทยในกรณท)ไทยรกรานดนแดนท)ไทยอางวาเปน “ดนแดน” ท)ไทยสญเสยไปในระหวางปค.ศ. 1940-1941 นอกจากจะไดสรางความไมพอใจใหแกปญญาชนผ ท)

141 ธบด บวคาศร, “”เอกสารมหาบรษเขมร” การศกษางานประวตศาสตรสมยใหมของกมพชา,”

(วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547), หนา 68.

142 ธนาสฤษฎ9 สตะเวทน, “ความสมพนธระหวางไทยกบกมพชาระหวาง พ.ศ. 2496-2504 ”,(วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาความสมพนธระหวางประเทศ บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2518), หนา 38-39.

64

ไดรบความรแบบท)ฝร)งเศสวางรากฐานคาอธบายไว ความคดแบบสมยใหมและเทคโนโลยการพมพท)ฝร)งเศสนาเขามาไดกระตนใหปญญาชนชาวเขมรผอานหนงสอพมพภาษาเขมร จานวนหน)งรสกถงความเปน “ชาต”รวมกน สามารเช)อมโยงเร)องการเขายดครองดนแดนไทยเขากบความรสก “สญเสย” โบราณสถานจากยคเมองพระนครซ)งปญญาชนชาวเขมรจานวนหน)งเช)อวาเปนสวนหน)งของอารยธรรมในประวตศาสตรของชาตตน ดงน ,นในระหวางการยดครองของไทยความคดตอตานไทยท)อางสทธ9เขาครอบครองดนแดนและโบราณสถานจากยคพระนครอนมประสาท “พระวหาร” เปนสวนหน)งในอารยธรรมความย)งใหญของบรรพบรษและวรกษตรยชาวเขมรตามอยางการอธบายของนกวชาการชาวฝร)งเศสท)มศนยกลางอยท)เมองพระนครจงไดขยายไปสความคดตอตานไทยและขยายความรบรความรสกหวงแหนขยายออกไปยงปราสาท” พระวหาร” การขยายอานาจเขายดครองดนแดนกมพชาของไทยจงเปนส)งท)กระตนใหปญญาชนชาวเขมรสวนหน)งรบรถงการมอยของโบราณสถานแหงพนมเปรยะฮวเฮยกอนท)กมพชาจะไดเอกราชจากฝร)งเศส

บทท� 3 การเมองแนว “กษตรยนยม” ในกมพชายคสงคมราษฎรนยม

แมวาสมเดจสหนจะทรงนาเอกราชมาสกมพชาไดระยะหน)ง แตอธปไตยท)ไดมา

ยงไมสมบรณนก เน)องจากยงปรากฏวามกองกาลงของตางชาตคอเวยดมนหเขาควบคมพ ,นท)ในชนบทของกมพชามาต ,งแตปค.ศ. 19451 และกองกาลงเขมรอสระ (Isarak) ท)มเซง งอกทญ ศตร ตวฉกาจทางการเมองของสมเดจสหนผ ไดรบแรงสนบสนนจากรฐบาลไทยใหตอสในบรเวณชายแดนพนมฏองแรกระหวางประเทศไทยกบกมพชา2 ทาใหสมเดจสหนทรงวางแผนท)จะปราบปรามกองกาลงเหลาน , โดยใชแผนปฏบตการท)ช)อวา “สามคค (Samakki)” ซ)งแตกตางจากปฏบตการทางทหารคร ,งกอนเพราะในคร ,งน ,พระมหากษตรยทรงบญชาการรบดวยพระองคเอง3 ปฏบตการคร ,งน ,สมเดจสหนน ,นเสดจไปกบกองทหารเพ)อปราบปรามกบฏ และมการพมพผลการปฏบตการในรปของวารสารภาพ Cambodia Commentary Magazine ฉบบพเศษ ในเดอนมกราคม ค.ศ. 1954 ในวารสารมพระฉายาลกษณของสมเดจสหนในพระอรยาบถตางๆ ระหวางเสดจรวมปฏบตการประกอบกบรายงานผลการปฏบตการท)ระบวาฝายตรงขามเสยชวต 67 ศพ ฝายรฐสญเสย 3 ศพ4 รายงานขาวท)ไดรบการเผยแพรในขางตนไดถกปฏเสธ เม)อสมเดจสหนทรงถกปฏวตใน ค.ศ. 1970 ตอมาในการประทานสมภาษณแกนาย ชอง ลากตร (Jean Lacouture) เม)อป ค.ศ. 1971 ทรงอางวาเม)อกองทพภายใตการบงคบบญชาของพระองคไปถง พวกกบฏกไดหนไปจนหมด ปฏบตการทางการทหารคร ,งน ,จงเปนเพยงแผนการหน)งท)ใช เปนหลกฐานสรรเสรญพระปรชาสามารถทางยทธศาสตรของสมเดจสหน โดยคณะนายทหารท)ตองการประจบเอาใจพระองค เชน ลอน นอล (Lon Nol) เปนแกนนาสาคญในการจดฉากข ,น 5

1 Justin Corfield, Khmer stand up a History of the Cambodian Government 1970-1975

(Victoria: Center of Southeast Asian Study Monash University, 1994), p. 16. 2 David J’ Sternberg, Cambodia its people its society its culture (New Heaven: HRAF press, 1959)

p.103. 3 RksYgeQasnakar, km¬uCakm¬uCakm¬uCakm¬uCa elxBiess (Exmkra: 1954), TMB&r 24.

[กระทรวงโฆษณาการ, กมปเจย ฉบบพเศษ (มกราคม: 1954),หนา 24]. 4Norodom Sihanouk, “Press conference held on the war effort of the royal Cambodian army and

operation Samakki” Cited in Cambodia Commentary magazine special (January1954: 29). 5 David P Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolution since

1945, (Chiang Mai: Silkworm Books, 1991), p. 71.

66

กลมกบฏในทางตะวนออกเฉยงเหนอท)ทรงนากองทพไปปราบน ,น สวนหน)งเปนกลมชาวเขมรท)ไดรบการสนบสนนจากเวยดมนหท)เคล)อนไหวอยในกมพชา เพ)อหวงท)จะใหโฮจมนหมอานาจตอรองในการเจรจากบชาตมหาอานาจในการประชมท)เจนวา ในป ค.ศ. 1954 การประชมน ,นเกดข ,นเพ)อแกไขปญหาความขดแยงในดนแดนอนโดจนของฝร)งเศส โดยมชาตมหาอานาจกวา 19 ประเทศเขารวมเจรจา ผลจากการเจรจาน ,นสรางความพอพระทยใหกบสมเดจสหนเปนอยางมากเพราะรฐบาลกมพชาเปนฝายไดประโยชนจากการเจรจามากท)สด ในขณะท)ฝายเขมรอสระและเขมรเวยดมนหท)เปนกองกาลงตดอาวธไมมสทธเขารวมประชมและจาตองถอนกาลงออกจากดนแดนของประเทศกมพชาตามมตท)ประชม6

ความสาเรจในการเรยกรองเอกราชโดยสมบรณจากฝร)งเศส และ ความสาเรจจากการผลกดนกองกาลงฝายตรงขามออกจากกมพชาได ทาใหความนยมในตวสมเดจสหนเพ)มมากข ,น ในชวงตนป ค.ศ. 1955 สมเดจสหนจงมพระดารใหทาประชามตวาการดาเนนงานตอส เพ)อเอกราชอยางสมบรณของพระองคประสบความสาเรจด)งท)ทรงใหคาม)นสญญาไวใน ค.ศ. 1952 หรอไม ในคร ,งน ,ทรงใช “การจงใจ” เปนหลกในการกาหนดผลการลงประชามตของประชาชน ดวยการท)ทรงมประสบการณในการจดการปญหาความยงยากอยางชานาญข ,น เชน การเผยแพรเอกสารชวนเช)อในการลงประชามตวา “การกากบาท “ไมยอมรบ” วาสมเดจสหนทรงประสบความสาเรจในการตอส เพ)อเอกราชโดยสมบรณของกมพชาเทากบเปนการ “หม)นพระบรมเดชานภาพ” 7 การโฆษณาชวนเช)อ รวมท ,งการปดก ,นส)อของฝายตรงขามดวยกาลงตารวจเปนปจจยสาคญท)ทาใหผลการลงประชามตออกมาตามท)สมเดจสหนทรงปรารถนา เอกสารท)ใชเผยแพรพระราชประวตของพระองคในสมยสงคมราษฎรนยมไดรายงานผลการลงประชามตอยางละเอยดวา จากจานวนผ มสทธลงประชามต 927,646 คนมผ ลงมตเหนดวยกบ “ชยชนะของพระราชา” จานวน 925,812 คนหรอคดเปนรอยละ 99.80 ของประชาชนท ,งหมด8 ผลการลงประชามตคร ,งน ,นอกจากแสดงใหเหนวา การตอส เพ)อเอกราชของสมเดจสหนประสบ

6 ed{b supl, sRg−amnwgsnÞÞiPaBenAsRg−amnwgsnÞÞiPaBenAsRg−amnwgsnÞÞiPaBenAsRg−amnwgsnÞÞiPaBenAkm¬uCakm¬uCakm¬uCakm¬uCa kkkktþtþtþtþatMbnnigknþasklatMbnnigknþasklatMbnnigknþasklatMbnnigknþaskl, 1955-

1991(PñMeBj;suxlaP), 2005).TMB&r 40. [เดยบ โสะพอล, สงครามกบสนตภาพในกมพชาปจจยภายในภมภาคและปจจยระดบสากล, (พนมเปญ:สกเลยบ, 2005), หนา40].

7 Long Tbol, km¬uCakm¬uCakm¬uCakm¬uCa (Cambodia) an annotated Chronology of event from the French protectorate: 1863-1953, n.p.),(n.d.), pp. 127-129.

8 RbvtþisegÎbénRBHraCebskkmµRbyuTÆTamTavÉkraCsMrabRbeTskm¬uCaRbvtþisegÎbénRBHraCebskkmµRbyuTÆTamTavÉkraCsMrabRbeTskm¬uCaRbvtþisegÎbénRBHraCebskkmµRbyuTÆTamTavÉkraCsMrabRbeTskm¬uCaRbvtþisegÎbénRBHraCebskkmµRbyuTÆTamTavÉkraCsMrabRbeTskm¬uCa, TMB&r 5.[ประวตสงเขปในการเดนทางตอสเพ�อเอกราชสาหรบประเทศกมพชา หนา 5].

67

ผลสาเรจในสายตาชาวเขมรแลว ยงแสดงใหเหนวาทรงคนพบวธท)จะควบคมความคดเหนของราษฎรชาวเขมร หลงจากชยชนะคร ,งน ,ไมนานสมเดจสหนกทรงประกาศสละราชสมบต

ความเปล)ยนแปลงทางการเมองอยางสาคญของกมพชาคอการประกาศสละราชสมบตของสมเดจพระนโรดมสหน เร)มตน กอนการท)พระองคจะเสดจไปรวมประชมกลมชาตเอเซยน-แอฟรกาซ)งไมฝกใฝฝายใดทเมองบนดง (Afro-Asian Conference of the Non –aligned at Bandung) ประเทศอนโดนเซยเพยงเลกนอย โดยท)สมาชกของพรรคการเมอง นอกเหนอจากพรรคประชาธปไตย เชนพรรค เขมรปฏรป (Khmer Renovation Party) ของ ลอน นอล ซ)งต ,งข ,นโดยการสนบสนนของสมเดจสหนใน ค.ศ. 19519 และสมาชกของพรรคการเมองอ)นไดยตบทบาทของตนลงเพ)อแลวเขารวมกบขบวนการทางการเมองท)สมเดจสหนทรงไมตองพระประสงคใหเรยกวาพรรคการเมอง10ในชวงเวลาท)ประทบอยท)บนดง การเลอกต ,งสมาชกสภาผแทนราษฎร ท)ถกกาหนดใหมข ,นในชวงตนปถกเล)อนออกไปในเดอนกนยายน ค.ศ. 1955 โดยระหวางน ,ปรากฏวามการรณรงคอยางหนกจากหนวยงานของรฐใหประชาชนชาวเขมรเหนดวยกบ แนวทางการเมองแบบ ผสมผสานระหวางสงคมนยมและประชาธปไตยของสมเดจสหน และรณรงคใหประชาชนลงคะแนนเสยงเลอกต ,งโดยคานงถงความจงรกภกดตอราชบลลงก11

การตดสนพระทยของพระองคในการสละราชสมบตใหแกสมเดจพระวรราชบดาตามสถานการณแลวถอวาเปนพระอจฉรยภาพของพระองคอยางเดนชดเพราะการตดสนพระทยสละราชบลลงกแลวเขาสการเมองในฐานะสมเดจพระยวราช (Samdech Upayuvarach) คอผ เคยดารงตาแหนงกษตรยแหงกรงกมพชามากอน ทาใหอานาจบารมของพระองคยงคงเช)อมโยงกบสถาบนกษตรยของกมพชา ซ)งเม)อรวมกบความสาเรจในการจดต ,งกลมทางการเมองในขณะท)กระแสความนยมในพระองคเพ)มมากข ,นหลงจากทรงนาเอกราชมาสประเทศน ,น ทาใหปญหาความขดแยงทางการเมองภายในกมพชาท)

9David P. Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolution since

1945, p 79. 10 คาอธบายของสงคมราษฎรนยมของสมเดจสหน อธบายวาสงคมราษฎรแตกตางจากเปาหมายของการต ,ง

พรรคการเมองด neratþm sIhnu semþcRBH, esckþIbriyayGMBIGtþRbeyaCnesckþIbriyayGMBIGtþRbeyaCnesckþIbriyayGMBIGtþRbeyaCnesckþIbriyayGMBIGtþRbeyaCn((((sg−mraRsþniym sg−mraRsþniym sg−mraRsþniym sg−mraRsþniym énsemþcRBHyuvraCótþmRbwkSaénsemþcRBHyuvraCótþmRbwkSaénsemþcRBHyuvraCótþmRbwkSaénsemþcRBHyuvraCótþmRbwkSa ( (n.p.), RksYgeXasnakarCati, 1955) TMB&r 15-16 .[นโรดมสหน, สมเดจ

พระ, คาบรรยายเก$ยวกบอรรถประโยชนในสงคมราษฎรนยมของสมเดจพระยวราชท$ปรกษาช+นสง (ม.ป.ท.) กระทรวงโฆษณาการชาต, 1955), หนา 15-16.]

11 Milton E Osborn, Politics and Power in Cambodia: the Sihanouk year (Camberwell Victory: Longman, 1973), p.58.

68

ยาวนานไดพบกบทางออก12 การสละราชสมบตทาใหทรงสามารถแสดงบทบาททาง

การเมองไดอยางเตมท)ใน “ฐานะสามญชน”∗ โดยมอบสทธธรรมเหนอราชบลลงกใหกบพระบดาและพระมารดาสงผลใหทรงสามารถปรบความสมพนธของพระองคกบประชาชนใหใกลชดกนมากข ,น13 ดงขอความท)ทรงประกาศเม)อคร ,งสละราชยบลลงกวา

“ถาหากขาพเจายงอยในราชบลลงกถกขงอยในพระบรมมหาราชวง ขาพเจาจะไมมวนรถงสถานการณท'แทจรงไมทราบถงการใชอานาจผดๆของนกการเมองท'ประชาชนตองตกเปนเหย'อ...น!เปนสาเหตใหขาพเจาไดตดสนใจอยางเดดขาดท'จะสละราชบลลงกและส'งหรหราฟ มเฟอยท!งหลายเพ'อใชกาลงท!งหลายและเวลาท!งหมดในตวของขาพเจา เพ'อรบใชประชาชน14

หลงจากท)ทรงปลอยใหเหลานกการเมองท)มาจากการเลอกต ,งมบทบาททาง

การเมองในกมพชาในชวงเวลาส ,นๆ ระหวางปค.ศ. 1947 ถงป ค.ศ. 1952 สมเดจสหนทรง

อธบายวาไมอาจท)จะทรงปลอยใหบรรดานกการเมองเขามาแสวงหาผลประโยชนเพ)อ

ตนเองและพวกพอง และไมอาจปลอยใหเหลานกการเมองนาประเทศไปสความเสยหาย

เชนท)ผานมาดวยเหตน , จงทรงประกาศแกราษฎรหลงจากทรงต ,งขบวนการสงคมราษฎร

นยมวา

. ดวยเหตท'มราษฎรหลายแสนคนไมอาจยอมรบการมอบอานาจใหพรรค

การเมองไดอกตอไป แตเพราะวายงเคารพในความคดของระบอบประชาธปไตย

ยงเคารพในสทธของพลรฐอย แต(เน'องจาก) ตวแทนของราษฎรเหลาน!กลบไม

ทมเทในการทางานตามหนาท'ของตน คนเหลาน!จงไดขอใหขาพเจาหาทางออก

กฎหมายพเศษมาเพ'มเตมกฎหมายเกาตามรฐธรรมนญของเรา เพ'อใหอานาจ

12 Ibid., p. 55. ∗ ลอง ทบอล รบราชการเปนครในยคสงคมราษฎรนยม อางวาสมเดจสหนทรงเรยกพระองคหลงสละราชย

สมบตวา “พลเมองสหน” โปรดด Long Tbol, km¬uCakm¬uCakm¬uCakm¬uCa (Cambodia) an annotated chronology of event from the French protectorate: 1863-1953, ((S.I.), (S.N.)) p. 130.

13 David P Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolution since 1945, p. 78.

14Julio Jeldres (ed.), Shadows of Angkor memoirs of HM King Norodom Sihanouk of Cambodia volumes one, (Phnom Penh: Monument Books, 2005), p. 50.

69

จากกษตรยสงผานไปถงราษฎรโดยตรง อยาใหอานาจน!ตองใชผานบรรดา

นกการเมอง15

3.1 กาเนดของสงคมราษฎรนยม

สงคมราษฎรนยมท)สมเดจพระนโรดมสหนทรงสรางข ,นน ,น นอกจากเปน

ขบวนการทางการเมองท)สมเดจสหนทรงต ,งข ,นใน ค.ศ.1955 แลว เม)อพจารณาท)ตวช)อ

“สงคมราษฎรนยม”จะพบวาช)อน ,ยงส)อความหมายถงอดมการณท)ขบวนการทางการเมอง

น ,ยดถอหรอใชเพ)ออางความชอบธรรมดวย กลาวคอในภาษาเขมรจะพบวาสงคมราษฎร

นยม มท)มาจากคาในภาษาสนสฤต 3 คา16 คอ หน)ง sg<þm (sankama) คอ การรวมกลม

คนเพ)อทากจกรรมบางอยางซ)งตรงกบคาวา Movement ในภาษาองกฤษ เม)อรวมกบคา

ท)สอง วา raRsþ (Reastr) คอราษฎรในภาษาไทย อนมนยยะวาผอยใตการปกครอง และ

คาท)สาม คอ niym (Niyum) ซ)งในภาษาสนสกฤตแปลวาการตกลงรวมกนซ)งท)วไป

หมายถงการปฏบตตามจารตท)สงคมยดถอคาสามคาน ,มารวมกนจะเกดเปนคาวาสงคม

ราษฎรนยม อนมความหมายตามพจนานกรมฉบบท)เปนทางการท)ออกโดยพทธศาสน

บณฑตยท)พมพออกใชต ,งแตสมยสงคมราษฎรนยมอธบายคาวาสงคมราษฎรนยมไววา

หมายถง

สงคมนยมท'มประชาพลรฐท!งประเทศท'ประกอบไปดวยลกษณะพ!นฐาน

คอ ความสามคค เอกราช ลทธความเปนกลางระหวางประเทศ สงคมนยมพทธ

15neratþmsIhnu semþcRBH, esckþIbriyayGMBIGtþRbeyaCn*sg−mraRsþniym esckþIbriyayGMBIGtþRbeyaCn*sg−mraRsþniym esckþIbriyayGMBIGtþRbeyaCn*sg−mraRsþniym esckþIbriyayGMBIGtþRbeyaCn*sg−mraRsþniym

éééénsemþcRBHyuvraCótþmRbwkSansemþcRBHyuvraCótþmRbwkSansemþcRBHyuvraCótþmRbwkSansemþcRBHyuvraCótþmRbwkSa (n.p.), RksYgeXasnakarCati, 1955) , TMB&r 28. [นโรดมสหน, สมเดจพระ, คาอธบายเก�ยวกบเร�องอรรถประโยชนในสงคมราษฎรนยมของสมเดจพระยวราชท�ปรกษาช ?นสง (มปท.) กระทรวงโฆษณาการชาต, 1955), หนา 28.

16Helen Gratross, “The Sangkum Reast Niyum Buddhism and Nationalism after independence” In Paper of the congress 5th Socio-cultural research congress on Cambodia12-14November 2002 (n.p.), (n.d.), pp. 667-669.

70

ศาสนาอนบรสทธQ ภายใตความเช'ออยางเดยวกนโดยไมยอมใหเกดความ

แตกแยกกน17

สมเดจสหนเองกทรงประกาศตอประชาชนถงท)มาของสงคมราษฎรนยมวามท)มา

จากการท)ราษฎรจานวนหน)งไดถวายฎกาถงพระองค18 ท)มาของขบวนการสงคมราษฎร

นยมจงอางองกบแนวคดท) “สอดคลอง” กบลทธประชาธปไตย ในแงท)วาใหความสาคญ

กบ ราษฎรหรอประชาชน จงอาจกลาวไดวา อานาจในทางการเมองของสงคมยคใหมน ,นม

ท)มาจากประชาชน สมเดจพระนโรดมสหนเองกทรงอางถงท)มาของสทธธรรมของพระองค

(และราชวงศ)ในลกษณะขางตน เชนกน โดยทรงกลาวถงตานานของกษตรยเขมรหลงยค

พระนครท)ไดรบการยอมรบจากประชาชนใหข ,นเปนกษตรย คอ เร)อง ตานานเร)องพระ

บาทตรอซอกแผอม (พระเจาแตงหวาน) โดยในความทรงจาของซาย โบร (Say Bory)

อดต ผวาราชการประจาเขตเสยมเรยบในยคสงคมราษฎรนยมอางวา สมเดจพระนโรดมส

หนทรงสนพระทยในหลกการน , และทรงนาหลกการน ,มาอางถง

“พระราชอานาจแหงราชวงศไมไดมท'มาจากมาจากพลงความศกดQ สทธQอยางเทพเจา หากแตมาจากราษฎรสามญ…ในการตอสทางการเมองสมยใหม สมเดจพระนโรดมสหนทรงอางองอยกบ ความคดแบบใหมดงกลาวน!เพ'อพสจนวา พระองคมาจากราษฎรสามญ, อกท!งราชวงศเขมรใหมน!นเปนประชาธปไตย

และไดรบการยอมรบ (จากประชาชน)” 19

17 BuTÆsasnbNÐitÊ, vcnanuRkmExµr PaKTI vcnanuRkmExµr PaKTI vcnanuRkmExµr PaKTI vcnanuRkmExµr PaKTI 1PaKTIPaKTIPaKTIPaKTI 2 e:HBum¬elÍkTÍ 5 ‘PñMeBj;

BuTÆsasnbNÐitü, 1968), TMB&r 1239. [พทธศาสนบณฑตย, พจนานกรมภาษาเขมรภาค1 ภาค 2 พมพคร ,งท) 5 (พนมเปญ: พทธศาสนบณฑตย, 1958), หนา 1239]

18 neratþm sIhnu semþcRBH, esckþIbriyayGMBIGtþRbeyaCn*sg−mraRsþniym esckþIbriyayGMBIGtþRbeyaCn*sg−mraRsþniym esckþIbriyayGMBIGtþRbeyaCn*sg−mraRsþniym esckþIbriyayGMBIGtþRbeyaCn*sg−mraRsþniym énsemþcRBHyuvraCótþmRbwkSaénsemþcRBHyuvraCótþmRbwkSaénsemþcRBHyuvraCótþmRbwkSaénsemþcRBHyuvraCótþmRbwkSa ( (n.p.),RksYgeXasnakarCati,, 1955), [นโรดมสหน, สมเดจพระ, คาอธบายเก�ยวกบเร�องอรรถประโยชนในสงคมราษฎรนยมของสมเดจพระยวราชท�ปรกษาช ?นสง ( (ม.ป.ท.): กระทรวงโฆษณาการชาต, 1955), ดรายละเอยดขางหนา]

19 Say Bory, L’administration rurale au Cambodge et ses projets de réforme (Thèse pour le doctorate en sciences administratives, Université de Paris II, 1974), p.24. Cited in Marie Alexandrine Martin, Cambodia: A shattered society, Trans. by Mark W. McLeod (Berkeley: University of California Press, 1994), p.63.

71

โดยเหตท)อดมการณของสมยสงคมราษฎรนยมซ)งสมเดจสหนทรงใหความสาคญกบประชาชนในฐานะท)เปนท)หน)งของอานาจความชอบธรรมดงน ,นเม)อ เอง สต เรยบเรยงเอกสารมหาบรษเขมรซ)งเปนเร)องประวตศาสตรเขมรท)ถกตพมพเผยแพรผานวารสาร ในชวงเวลาน , ตานานเร)องพระเจาแตงหวานซ)งเดมมฐานะเปนสามญชนแตไดรบความยนยอมพรอมใจจากขนนางราษฎรใหไดข ,นครองราชยเปนพระเจากรงกมพชาและเปนตนวงษกษตรยท)ทรงราชยจงถกนามาใชเร)มตนประวตศาสตรกรงกมพชาหลงยคพระนคร โดยเอง สตบรรยายถงเหตการณตอนท)พระบาทองคเจยผปลกแตงหวานไดข ,นเปนกษตรยวา

บดน!กษตรยองคกอนไมมพระราชโอรสท'จะข!นสบสนตวงศท'ประชมจง เหนวา พญาเจยและพระยาโซซเปนผท'มอายยนยาว และมอาวธ (หอก) ท' แหลมคมย'งกวาผใด ทรงเปนราชตระกลท'ประชาราษฎรใหความจงรกภกดขอพง พงอาศยเปนจานวนมากจงเหนสมควรอญเชญพระองคข!นครองราชยตอไป20

ภายหลงจากการรณรงคใหราษฎรมาลงคะแนนเสยงเลอกต ,งท)นกการเมองจากพรรคอ)นๆตองแขงขนกบอดตกษตรยท)ทรงสละราชบลลงกลงมาเขาสการเลอกต ,งท)จดข ,นใน ปค.ศ. 1955 ไดทาใหสงคมราษฎรนยมไดรบชยชนะในการเลอกต ,งอยางทวมทน โดยไดรบเสยงสนบสนนจากประชาชนกวา รอยละ 83 ขบวนการสงคมราษฎรนยมสามารถกวาดท)น)งในสภาไดท ,งหมด สงผลใหเกดการจดต ,ง รฐบาลท)มสมเดจสหนเปนนายกรฐมนตร ซ)งสงผลใหชาวเขมรในชวงน ,นเรยกยคสมยน ,นอยางส ,นๆ วาระบอบสงคมฯ (Sangkum)21ภายหลงจากการเลอกต ,งในป ค.ศ. 1955 สมเดจสหนทรงเสนอใหสมาชกสงคมราษฎรนยมท)ไดรบคะแนนเสยงอยางทวมทนในสภาแหงชาตพจารณาแกไขรฐธรรมนญ22 การแกไขรฐธรรมนญท)ผานการเหนชอบจากสภาในค.ศ. 1955 น ,นเปนการแกไขท)เพ)มอานาจในทางการบรหารใหแกสมเดจพระนโรดม สรามรตพระราชบดาของพระองคเปนอยางมากดวยบทบญญตท)วา

20 eGg sut, RBHraCBgSavtarRBHraCBgSavtarRBHraCBgSavtarRBHraCBgSavtarExµrExµrExµrExµrmhabursmhabursmhabursmhabursExµrExµrExµrExµr‘PñMeBj; (n.p.) ,2008 ) TMB&r 6. [เอง สต, พงศาวดารเขมรมหาบรษเขมร (พนมเปญ; (ม.ป.ป.), 2008), หนา 6]. ความในวงเลบเปนของผวจย

21 saKU samit, RsukExµr karvivtþn(clnaneyaRsukExµr karvivtþn(clnaneyaRsukExµr karvivtþn(clnaneyaRsukExµr karvivtþn(clnaneya::::yyyy (PMñeBj: Gg−rvtþ, 2000), TMB&r 326-327.[ซาก ซาเมต, ประเทศเขมร พฒนาการของขบวนการทางการเมอง (พนมเปญ: อองโกวดด, 2000), หนา 326-327].

22David P. Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolution since 1945, p 85.

72

กษตรยมอานาจในการคดเลอกผดารงตาแหนงในรฐบาล...ทรงมอานาจ

ในการช!ขาดในกรณท'เกดความขดแยงอนเน'องมาจากการตความบทบญญตใน

รฐธรรมนญ (ยกเวนในมาตรา 101)∗แตตามความเปนจรงแลวรฐธรรมนญคอ

ของขวญท'กษตรยทรงพระราชทานใหกบราษฎรดงน!นเม'อเกดปญหาจงควรคน

พระราชอานาจในการตดสนพระทยใหพระองค23

โดยการต ,งสงคมราษฎรนยมข ,นน ,นในแงหน)งทรงอางองวาเปนหน)งกระบวนการ

ทาใหประเทศกมพชากาวสความทนสมยข ,นโดยสมเดจสหนทรงอางวาการแกไข

รฐธรรมนญในคร ,งน ,กเพ)อเปดโอกาสใหสตรชาวเขมรมสทธในการเลอกต ,ง 24ทรงใชโอกาส

น ,ปรบปรงการบรหารระบบราชการของกมพชาโดยทรงใหมการจดต ,งรฐบาลของราษฎร

ประจาจงหวด (Provincial Government) เพ)อใหประชาชนมอานาจในการควบคม

ตรวจสอบอานาจของรฐและนกการเมองท)ทรงเหนวาทจรต โดยพระองคใหเหตผลวา

พระองคมพระเนตรเพยงสองขาง ไมอาจดแลราษฎรไดท)วถงทรงแถลงตอหนาประชาชน

ท)มาชมนมกนหนาพระบรมมหาราชวงวา

ราษฎรตองมอานาจในการตรวจสอบการกระทาผดของขาราชการ

รฐธรรมนญฉบบท'จะแกไขจงใหอาวธใหมน!แกตวแทนของราษฎรในแตละจงหวด

เพ'อเปนตา ตรวจสอบการทางานของขาราชการในทกพ!นท'ทกเวลา25

การแกไขรฐธรรมนญเพ)อ ใหมการจดต ,งสภาผแทนราษฎรระดบจงหวดท)สมเดจส

หนทรงอางวาเปนไปเพ)อการเพ)มอานาจการตรวจสอบการทางานของขาราชการน ,น ไดถก

∗ มาตรา 101ในรฐธรรมนญของกมพชาระบวาการลงมตพจารณาความเหนของคณะรฐมนตรตองดาเนนการอภปรายภายใตความเหนชอบของประธานสภาแหงชาตและไดรบความเหนชอบดวยคะแนนเสยงสวนใหญของสภา ในกรณท)สภามมตไมเหนชอบจะสงผลใหคณะรฐมนตรตองพนจากตาแหนง โปรดด Raoul M Jennar, The Cambodian Constitutions1953-1993, (Bangkok: White Lotus, 1995), p. 52.

23 Norodom Sihanouk, “Etude corrective de la constitution du Cambodge Octroyée le roi en 1947” France-Asie 108(November 1955): 659, 661 Cited in Marie Alexandrine Martin, Cambodia: A Shattered Society p. 64.

24บนทกความทรงจาเลมหลงสดของสมเดจสหนทรงใหความสาคญกบประเดนน ,อยางมากเม)อเทยบกบประเดนอ)นในการแกไขรฐธรรมนญในปค.ศ. 1955 เพ)อจดต ,งสงคมราษฎรนยมด Julio Jeldres (ed.), Shadows of Angkor memoirs of HM King Norodom Sihanouk of Cambodia volumes one, pp. 58.

25 neratþm sIhnu semþcRBH, esckþIbriyayGMBIGtþRbeyaCn*sgesckþIbriyayGMBIGtþRbeyaCn*sgesckþIbriyayGMBIGtþRbeyaCn*sgesckþIbriyayGMBIGtþRbeyaCn*sgmraRsþniym mraRsþniym mraRsþniym mraRsþniym énsemþcRBHyuvraCótþmRbwkSa énsemþcRBHyuvraCótþmRbwkSa énsemþcRBHyuvraCótþmRbwkSa énsemþcRBHyuvraCótþmRbwkSa TMB&r41. [นโรดมสหน, สมเดจพระ, คาอธบายเก�ยวกบเร�องอรรถประโยชนในสงคมราษฎรนยมของสมเดจพระยวราชท�ปรกษาช ?นสง, หนา 41].

73

โจมตจากพรรคประชาธปไตยและผ สนบสนนพรรคท)ประกอบดวย นสตนกศกษาและ

ขาราชการท)ไดรบการศกษาแบบสมยใหม โดยคนกลมน ,แสดงความไมเหนดวย โดยคน

กลมน ,เหนวาการดาเนนการของในการแกไขรฐธรรมนญทาใหสมเดจสหนทรงมอานาจ

มากข ,นเกนขอบเขตของระบอบประชาธปไตย และจะเปดโอกาสใหทรงสามารถควบคม

การแตงต ,งคณะรฐมนตร และทรงสามารถควบคมการทางานของสมาชกสภาจงหวดได

โดยงาย เพราะ สมาชกสภาจงหวดและสมาชกสมาสชาตโดยมากเปนพอคาจากชนบทท)

ตองการเขามาแสวงหาผลประโยชน แตขาดประสบการณทางการเมองจงงายท)จะถก

สมเดจสหนชกจง

นกเรยนและครจานวนหน)งในพนมเปญจงไดหยดเรยนเพ)อประทวงความ

พยายามท)จะแกไขรฐธรรมนญของสมเดจสหน โดยมเหตการณท)ตารวจจบกม เกง วนสก

(Keng Vannsak) อดตครประจาวทยาลยสสวตถ9 ท)ตอมาไดเปนหวหนาพรรค

ประชาธปไตยและเปนแกนนาการประทวง เปนตวจดชนวนความรนแรง โดยหนงสอพมพ

ท)พรรคประชาธปไตยใหการสนบสนนยงไดโจมตการท)สมเดจสหนต ,งรฐบาลสงคมฯข ,นมา

โดยกลาววาทรงมแนวทางนยมอเมรกา26 แตการตอตานน ,กไมไดทาใหสมเดจสหนยต

ความคดท)จะควบคมอานาจของสภาไวในพระหตถในทนท หากย)งเปนการย)วยให

พระองคทรงแถลงตอหนารฐสภาเพ)อโจมตการกระทาของนกเรยนและครเหลาน ,นวา

สนบสนนการทาผดกฎหมายและทรงไมยอมใหผ ทาผดกฎหมายใชการขมขเพ)อตอรองกบ

รฐบาล ทรงตอบโตการนดหยดเรยนของนกเรยนจากวทยาลยสสวตถ9 โดยทรงขวา หาก

นกเรยนเหลาน ,ไมยอมกลบเขาเรยนจะทรงนาเอานกเรยนท)อยในพ ,นท)หางไกลซ)งตองการ

การศกษาท)ดมาเรยนแทนและจะจดหาคนครใหมมาทางานแทนครท)ตอตานรฐบาล27

26 David J. Sternberg, Cambodia its People its Society its Culture (New Heaven: HRAF

press,1959), p. 97. 27 neratþm sIhnu semþcRBH, esckþIEzøgkarN(cMeBaHrd¯sPaénsemþcRBHóbraesckþIEzøgkarN(cMeBaHrd¯sPaénsemþcRBHóbraesckþIEzøgkarN(cMeBaHrd¯sPaénsemþcRBHóbraesckþIEzøgkarN(cMeBaHrd¯sPaénsemþcRBHóbraCCCC

kalBIkalBIkalBIkalBI ézÂTI ézÂTI ézÂTI ézÂTI 2tula tula tula tula 1955 ((n.p.), (n.d.)) TMB&r12. [นโรดม สหน สมเดจพระ คาแถลงการณตอรฐสภาของสมเดจพระยพปราช เม�อวนท� 2 ตลาคม 1955 (ม.ป.ท.),( ม.ป.ป.) หนา 12].

74

3.1.1 สมาสชาต∗∗∗∗ (National Congress)

ตามรฐธรรมนญท)แกไขใน ค.ศ. 1955 นอกจากจะมบทบญญตท)รองรบการใชอานาจของสงคมราษฎรนยม แลวยงเปดโอกาสใหสมเดจสหนในฐานะประธานของสงคมราษฎรนยมใหทรงมอานาจโดยตรง ในการควบคม แตงต ,งคณะรฐมนตร (Council of Ministers) โดยทรงสามารถคดเลอกจากสมาชกท ,งในสภาผแทนราษฎร หรอจากภายนอกสภาในจานวนไมเกน 16 คนใหข ,นมาดารงตาแหนงตางๆ ในรฐมนตร และเพ)อใหการบรหารของสงคมราษฎรนยมดาเนนไปอยางเตมประสทธภาพรฐธรรมนญฉบบท)แกไขใหม ยงใหอานาจแก สมาสชาตในการทาหนาท)ปรกษาแลกเปล)ยนความคดเหนเก)ยวกบรฐและ กลไกการทางานของรฐบาล ใหการรบรองกฎหมายท)ผานการเหนชอบจากสภาผ แทนแหงชาต ควบคมการทางานของธนาคารแหงชาตกมพชาซ)งดแลอตราการแลกเปล)ยนเงนตราระหวางประเทศและ จดการควบคมรายรบรายจายงบประมาณและนโยบายการคลงของประเทศ28 ขบวนการสงคมราษฎรนยมจงบทบาทอยางสง ในการควบคมรฐสภาผานสมาชกสงคมราษฎรนยมซ)งดารงตาแหนงตางๆ ในรฐบาลท)สมเดจสหนทรงแตงต ,งข ,น

ในเดอนธนวาคมป ค.ศ. 1955 หลงการแกไขรฐธรรมนญผานการรบรองของสภานตบญญตแหงชาต (National assembly) สมเดจสหนยงทรงดารไดใหจดต ,งสภาสมาสชาต ข ,นเพ)อใหเปนเวทสาหรบใหสมาชกของ สงคมราษฎรนยมไดแสดงความคดเหน29 โดยสมาสชาตจะเปนตวแทนของราษฎรประจาสรก(คอตาบล) ตางๆ ท)วประเทศท)ไดรบการคดเลอกจากคณะกรรมการของกลมสงคมราษฎรนยมประจาจงหวด เพ)อใหราษฎรท)ไ ด รบการคดเ ลอกเ ขา รวมประชมท) ลานเ วยลเม ร (Veal Men) ในบร เวณพระบรมมหาราชวงปละ 2 คร ,ง โดย สาหรบการจดต ,งสภาสมาสชาตข ,นน ,เปนประโยชนอยางย)งตอสมเดจสหนดวยทรงสามารถใชสภาแหงน ,ท)ทรงจดต ,งข ,นเพ)อการกระตน และระดมราษฎรจานวนมากใหเขามามสวนรวมทางการเมอง สงเสรม สทธ เสรภาพของ

∗ คาวา “สมาสชาต” เปนช)อเฉพาะในภาษาเขมรท)ปรากฏในหลกฐานช ,นตน ซ)งมความหมายในภาษาบาล-สนสฤตวา การรวมกนของคนในชาต ในภาษาองกฤษคาน ,ถกแปลวา National Congress ซ)งมความหมายวา “สภาแหงชาต” ในภาษาไทย แตคาน ,ดจะส)อความหมายไมตรงกบความเปนจรงนก ดงท)สภาแหงน ,มกโดนวจารณวาเปนเพยง

สภาตรายางของสมเดจสหน ผปกครองอยางเผดจการ โปรดดGñkpatiiGñkpatiiGñkpatiiGñkpatiininininiymymymym 12 (tula 1970): 7. [นก

ชาตนยม 12(ตลาคม 1970): 7]. 28 Frederick P Munson (ed.), Area Handbook for Cambodia, p. 164. 29 Ibid., p. 169.

75

ราษฎรในระบบสงคมราษฎรนยม30 ภายใตการช ,นาหรอ เสนอแนะของพระองค ซ)งในเวลาน ,เองไมมนกการเมองหรอสมาชกท) เขารวมประชมคนใดท)หาญกลา โตแยงพระราชดารของสมเดจพระสหนอนมความหมายเทากบการหม)นพระบรมเดชานภาพ นอกจากน ,บารมสวนพระองคในฐานะอดตองคกษตรยยงทาใหทรงไดรบความเช)อถออยางมากจากราษฎรจากชนบทอนหางไกลท)เขามารวมประชม31

3.1.2 จดจบของระบบพรรคการเมอง

สมเดจสหนทรงใชความไดเปรยบในขางตนน ,เรยกตวนกการเมองฝายตรงขามมา

อภปรายตอสมาสชาตในหลายตอหลายกรณ เชน เดอนกนยายน ค.ศ. 1957 ทรงประกาศวา พรรคประชาธปไตยเปนอนตรายตอนโยบายของพระองคและทรงเรยกหวหนาพรรคท ,ง 5 คนมารวมกนอภปรายในเขตพระบรมมหาราชวงในกรงพนมเปญ การดาเนนการอภปรายไดรบการถายทอดผานเคร)องขยายเสยงส ฝงชนจานวนมากท)มารวมตวกนในบรเวณใกลเคยงกบพระบรมมหาราชวง เน)องจากหวาดกลวฝงชน แกนนาจากพรรคประชาธปไตยจงไมอาจแสดงความคดเหนไดอยางชดเจน พวกเขาถกสมเดจสหนและพวกโจมตอยประมาณสามช)วโมง หลงจากน ,นจงไดรบอนญาตใหออกจากท)น)นได แตขณะกาลงเคล)อนยายออกจากบรเวณกาแพงพระบรมมหาราชวง พวกเขากถกทหารและ ตารวจทบต มสมาชกคนหน)งบาดเจบถงกบตองสงโรงพยาบาล สามวนถดมา ประชาชนประมาณสามหรอส)สบคนท)ถกสงสยวาเขาขางพรรคประชาธปไตยกถกทารายในพนมเปญอก กอนท)สมเดจสหนจะเสดจไปพกผอนยงตางประเทศ ไดทรงประทานเหรยญตราใหกบนายทหารบางคนท)มสวนในการทบตประชาชนในพระบรมมหาราชวงคร ,งน ,นอยางลบๆ 32

หลงจากน ,นไมนานพรรคประชาธปไตยกไดสลายตวเองและหายสาบสญไปจากวงการเมองกมพชา สภาผแทนราษฎรหรอสภานตบญญต (National Assembly) ท)มาจากการเลอกต ,งและเปนท)รวมของนกการเมองท)มประสบการณมาอยางยาวนานได

30 “sg−mraRsþniym “km¬uCkm¬uCkm¬uCkm¬uCaaaa 40-41 (mkra 1956): 51. [“สงคมราษฎรนยม “ กมปเจย 40-41 (มกราคม); 51].

31 บณฑต ธนาธนะ, “ การปกครองของเจาสหนฯ “ (ปรญญาวทยานพนธ สาขารฐศาสตรการปกครอง บณฑตวทยาลยจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2519), หนา 90.

32 เดวด พ แชนดเลอร, ประวตศาสตรกมพชา, พมพคร ,งท) 3 แปลโดยพรรณงาม เงาธรรมสาร, สดใส ขนต วรพงศ, วงเดอน นาราสจจ (กรงเทพฯ: มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรแหงประและมนษยศาสตร, 2546), หนา 300.

76

กลายเปนอดตไปเพราะจาเปนตองยายไปรวมกบสงคมราษฎรนยม33 พรรคการเมองเดยวท)ยงคงรกษารปแบบความเปนพรรคไวทามกลางกระแสของสงคมราษฎรนยมคอพรรคประชาชน (Preacheachon) ซ)งเปนกลมผนยมแนวคดคอมมวนสตท)ดาเนนการใตดนและแทบไมมบทบาทในสภา สมาชกของสงคมราษฎรนยมและสภาสมาสชาตจงไดกลายเปนรปแบบใหมของการปกครองกมพชาซ)งอาจจดไดวาเปนรปแบบของประชาธปไตยทางตรง (Direct democracy) ภายใตการช ,นาของสมเดจสหนสมาสชาตไดกลายเปนจดเร)มตนของการบญญตกฎหมายใหมๆ สมเดจสหนมบทบาทสาคญในการดาเนนงาน ดวยพระอจฉรยะภาพของพระองคท)ผนวกกบการท)ทรงดาเนนการประชมสมาสชาตในฐานะประธานการประชมอยางเปนกนเองและเปดเผยกบราษฎร ทาใหรฐรบทราบปญหาของราษฎรและเปนชองทางการส)อสารของราษฎรกบรฐบาล34 อานาจทางการเมองของสมเดจสหน ถกนกวชาการดานรฐศาสตรท)ศกษาระบบการเมองของชาตตางๆในเอเชยตะวนออกเฉยงใตในยคหลงประเมนวา

ทรงใชองคกรน!ทาหนาท'เหมอนเวทการเมองซ'งจดการประชมแหงชาตเปนประจาอยางเปดเผย เพ'อท'พระองคจะไดแสดงการเหยยดหยามรฐมนตรของพระองคและสมาชกสภาแหงชาตตอหนาประชาชนในเมอง ซ'งเหนวาโอกาสน!สรางความร'นเรงใจมาก 35 ตามขอมลการวจยของปย เคยทาการศกษา ตลอดชวงระยะเวลา 16 ปท)ระบอบ

สงคมราษฎรนยมถกสรางข ,น (ค.ศ. 1955-1970) มรฐบาลท)เขามาดารงตาแหนงถง 25 ชด โดยเฉล)ยแลวจะพบวาระยะเวลาท)รฐบาลแตละชดดารงตาแหนงคอ 153 วน โดยมเพยงรฐบาลของสมเดจสหนและรฐบาลของ นโรดม กนตล เทาน ,นท)สามารถดารงตาแหนงตดตอกนเกนกวาหน)งป โดยรฐบาลของนโรดม กนตล น ,นเปนการดารงตาแหนงตดตอกน 3 สมยระหวางเดอนตลาคมป ค.ศ. 1962 ถงเดอนตลาคม ป ค.ศ. 1966 ในชวง 25 รฐบาลท)เขามากมอานาจในการบรหารประเทศน ,ปรากฏวามรฐบาลท)สมเดจพระนโรดม สหนดารงตาแหนงนายกรฐมนตรดวยพระองคเองถง 10 คร ,ง โดยเฉพาะชวงเวลาท)เกดความขดแยงกบไทยเร)องปราสาท “พระวหาร”น ,นเปนท)นาสงเกตวาสมเดจสหนทรงม

33 Marie Alexandrine Martin, Cambodia: A Shattered Society, p. 63. 34 Roger M Smith, “Prince Norodom Sihanouk of Cambodia” 7 Asian Survey (June 1967): 359. 35 ไมเคล ลเฟอร, พจนานกรมการเมองสมยใหมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต (กรงเทพฯ: สานกพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2548), หนา 567.

77

บทบาทในตาแหนงนายกรฐมนตรตดตอกน 3 คร ,งคอระหวางป ค.ศ. 1958-1960 กบชวงเดอนมกราคมถงสงหาคมป ค.ศ.1961 อก 2 คร ,ง36 3.2 เขมรสงคมนยมปญหา: และทางออก

สมเดจสหนทรงปรารถนาท)จะเปนผ นาท)ราษฎรรก ทรงเปล)ยนความสมพนธระหวางพระมหากษตรยกบประชาราษฎร ในยคเมองพระนครมาปรบใชในยคสงคมราษฎรนยมโดยเปล)ยน มาเปนอครมคคเทศก กบมหาชน37 เพ)อใหสอดคลองกบแนวทางประชาธปไตยแบบช ,นาท)ทรงสถาปนาข ,นในนามของ สงคมราษฎรนยม ในแงหน)งของการจดต ,งสงคมราษฎรนยมท)ต ,งข ,นโดยมงทาลายระบบการแขงขนอยางเสรของพรรคการเมองตามแนวทางของระบอบประชาธปไตย ทรงไดโจมตบทบาททางการเมองของนกการเมองซ)งเปนฝายตรงขามกบพระองค โดยเฉพาะพรรคประชาธปไตยท)วาเปนตนเหตท)ทาใหเกดความวนวายในบานเมองและสรางความเดอดรอนใหกบราษฎร จงเปนการสมควรท)พระองคในฐานะอครมคคเทศกจะลกข ,นมานาราษฎรกลบไปสความย)งใหญในอดตอกคร ,ง สมเดจสหนทรงกลาวถงเปาหมายของสงคมราษฎรนยมไวตอนหน)งวา

สงคม (Sangkum) ของเราคอ “การปลก” ประชาชนของเรา [ใหต'นข!น] และเกณฑพวกเขาเขารวมในครเสดอนเขมขนและตอเน'องเพ'อการสรางชาต, ดวยการหนกลบ ไปสพทธศาสนาและไปสประเพณท'ถกสรางข!นเม'อหลาย ศตวรรษมาแลวโดยกษตรยผย'งใหญของเรา 38

ปญหาใหญสองประการซ)งสมเดจสหนทรงประสบหลงจากการต ,งสงคมราษฎรนยมข ,นมาจงไดแก ปญหาความไมพอใจของนกเรยนนกศกษาท)ไมเหนดวยกบการทางานของสงคมราษฎรนยมและ ปญหาท)เกดจากความความขดแยงกนเองระหวางนกการเมอง

36โปรดดรายละเอยดใน Buy Ka, EsÈgyl'BI rEsÈgyl'BI rEsÈgyl'BI rEsÈgyl'BI rC¯Pi:lkm¬uCanIC¯Pi:lkm¬uCanIC¯Pi:lkm¬uCanIC¯Pi:lkm¬uCanImUy>kµugryHeBlmUy>kµugryHeBlmUy>kµugryHeBlmUy>kµugryHeBl 6

TsvtSr(cugRkayTsvtSr(cugRkayTsvtSr(cugRkayTsvtSr(cugRkay (PMñeBj: BnWøExµr, 2006) .[ปย เคย, การทาความเขาใจเก�ยวกบรฐบาลหน�งๆของประเทศกมพชาในชวงระยะเวลา 6 ทศวรรษหลง (พนมเปญ: ปนเลอ แขมร,2006)]ในภาคผนวก

37 ed{b supl, sRg−am nwgsnÞÞiPaBenAsRg−am nwgsnÞÞiPaBenAsRg−am nwgsnÞÞiPaBenAsRg−am nwgsnÞÞiPaBenAkm¬uCakm¬uCakm¬uCakm¬uCa kkkktþtþtþtþatMbnnifknþasklatMbnnifknþasklatMbnnifknþasklatMbnnifknþaskl 1955-1991,

(PñMeBj;suxlaP), 2005). TMB&r 60.[เดยบ โสะพอล, สงครามกบสนตภาพในกมพชาปจจยภายในภมภาคและปจจยระดบสากล (พนมเปญ:สขลาภ, 2005), หนา 60].

38Norodom Sihanouk, Notre socialisme bouddhique (Phnom Penh: Ministry of Information, 1969), p.37. ความในวงเลบเหล)ยมเปนของผวจย. คาวา “ครเสด” ท)สมเดจพระนโรดมสหนใชน ,นมนยทางศาสนาท)แสดงใหเหนถงความศกด9สทธ9ของการตอส เพ)อฟ,นฟ “ชาต”

78

ซ)งเปนสมาชกของสภาผ แทนราษฎร ซ)งมปญหาความขดแยงกนในเร)องผลประโยชนภายใน และดวยความท)นกการเมองผ มากประสบการณเหลาน ,เหนวา ตนเองควรทาหนาท)ตรวจสอบการทางานของรฐบาลท)สมเดจสหนแตงต ,งข ,นมาจนเปนเหตใหรฐบาลของ เสยน ซน นกการเมองท)สมเดจสหนทรงไววางพระทยใหข ,นดารงตาแหนงตอจากพระองคถกลงมต ไมไววางใจดวยคะแนนเสยง 72 ตอ 2 คะแนนตองลาออกตาแหนง จนทาใหเกด “วกฤตในสภา” สมเดจสหนประธานสภาผ มอานาจสงสดในการควบคมการทางานของสภาทรงแสดงความไมพอพระทยตอการกระทาของสภาผแทนราษฎรดวยการเสดจประพาสฝร)งเศสเพ)อพกผอนพระอรยาบถ 39 3.2.1 กลมตอตาน

ในชวงท)สมเดจสหนดาเนนการจดต ,งขบวนการสงคมราษฎรนยมข ,นน ,นเปนชวงเวลาท)กมพชากาลงเขาสสภาวะเปล)ยนผานทางการเมองจากยคหลงสงครามโลกคร ,งท) 2 เขาสยคสงครามเยน (Cold war) ดงน ,นในการดาเนนการจดต ,งขบวนการสงคมราษฎรนยมในกมพชาเองจงปรากฏวามความเคล)อนไหวตางๆ กนของกลมผ มความคดทางการเมองซ)งสอดคลองกบบรบทของโลก อนอาจแบงท)วไปได 2 กลมตามกลมอภมหาอานาจของโลก คอประเทศท)กลมโลกเสร(Free World) นยมและกลมสงคมนยม (Socialism)ซ)งตางกาลงขบเค)ยวกนอย โดยท)วไปจะเรยกกลมท)นยมแนวทางฝายเสรนยมวาฝายขวาสวนกลมท)นยมแนวทางสงคมนยมหรอลทธคอมมวนสตมกถกจดวาเปนกลมฝายซาย กลมฝายขวาท)มบทบาทในชวงแรกๆในการตอตานสมเดจสหนคอ ดาบชวน (Dap Chuun) ขาราชการจากยคอาณานคมซ)งไดช)อวาเปนผ มอาคมเกงกลาหนงเหน)ยวเคยเปนผ นาเยาวนชาวเขมรกวาสองพนในการตอตานฝร)งเศสอยบรเวณแนวเขาระหวางจงหวด บตดอมบองและเซยมเรยบ40สวนฝายซายท)สาคญไดแก ซนงอกมนห (Son Nhoc Minh) โต ซามต (Tou Samouth) ซ)งท ,งหมดมความเก)ยวของกบพรรคคอมมวนสตกมพชา (Communist Party of Kampuchea) ซ)งเปนหน)งในสาขาพรรคคอมมวนสตในอนโดจน (Indochinese Communist Party) เดม ฝายซายเหลาน ,เองกยดแนวทางการตอส ดวย

39 “XVI anniversaries de L’ independence retrospective 1953-1968” Etudes Cambodgienes

15(July-September 1968): 18 40 David P Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolution since 1945, (Chiang Mai: Silkworm Books, 1991), p. 33.

79

กาลงมาต ,งแตเม)อคร ,งเรยกรองเอกราชจากฝร)งเศส41ภายหลงจากท)โต ซามตแกนนาของพรรคฯหายสาบสญจากการรวมมอกนระหวางฝายสมาชกคนรองๆ ท)ตองการปลดเอกจากอทธพลของเวยดนามกบกลมตารวจลบของสมเดจสหน 42สมาชกระดบลางท)กลบจากฝร)งเศส เชน ซาลต ซอร (Saloth Sar) หรอพอล พต และเอยง ซาร (Ieng Sary) ไดมบทบาทมากข ,นในการรวมกาหนดนโยบายของพรรค โดยในชวงหลงจากป ค.ศ. 1967 ไดตดสนใจท ,งการตอสในเมองเขาไปต ,งฐานท)ม)นในเขตชนบท โดยท ,งสมาชกจานวนหน)งเชน เขยว สมพนและ ฮ นมใหดาเนนงานทางการเมองในเมองโดยท ,งสองคนเขารวมกบรฐบาลสงคมราษฎรนยมในฐานะสมาชกสภานตบญญตแหงชาต43 ในเวลาน ,นสมเดจสหนทรงมประสงคจะจดการกบปญหาความวนวายในรฐสภาดวยการทาใหรฐสภาขาดความความเขมแขง จงทรงโปรดแตงต ,งชาวเขมรท)นยมแนวคดทางการเมองแบบตางๆ กนเขามาไวในสภานตบญญตแหงชาต โดยทรงวางตนเปนผควบคมความสมดล (Balancer) ระหวางฝายซายท)ตองการตอตานนโยบายของรฐบาลกมพชาท)เอนเอยงเขาหาโลกเสรหรอการมสมพนธท)ดกบสหรฐอเมรกา กบฝายขวาท)นยมอเมรกาท)มแกนนาคนสาคญในรฐสภาอยางนายพลลอน นอลและพระองคเจา สสวตถ9 สรมตะ (Sisowath Sirimatak) ท)เรยกรองการมผลประโยชนรวมกนกบอเมรกาและตอตานนโยบายของสมเดจสหนท)ปรารถนาจะมความสมพนธท)ดกบโลกสงคมนยม44

ในชวงระยะเวลาท)ทรงดารงตาแหนงประธานในสงคมราษฎรนยม สมเดจสหนทรงโปรดท)จะทาใหคปฏปกษ “แขงขน” กนเอง โดยทรงเลอกเขาขางฝายโนนทฝายน ,ทเม)อมการรณรงคตอตาน “พวกเอยงขวา” มกจะตามมาดวยการโจมต “พวกซาย”45 สมเดจสหนทรงอางวาทรงเปนกลางในทางการเมอง จงทรงแตงต ,งท ,งรฐมนตรจากฝายขวาและฝายซายเขามาดารงตาแหนงทางการเมองพรอมๆ กน ดวยวธการแบงแยกและปกครองเชนน ,เองทาใหไมมรฐบาลใด สามารถครองอานาจไดนานจนเปนเหตใหมฐานอานาจมากพอในการตอตานสมเดจสหนอยางมประสทธภาพ ในดานหน)งแนวทางน ,ยงชวยสงเสรมสถานะทางการเมองของสมเดจสหนโดยทาให พระองคซ)งดารงประธานและท)ปรกษาของ

41 Justin Corfield, Khmer stand up a History of the Cambodian Government 1970-1975, p.222. 42 สตเฟน อารเฮดเดอร, รากเหงาแหงความขดแยงระหวางพรรคคอมมวนสตกมพชากบพรรคคนงานเวยดนามแปลโดยปนดดา เลศล ,าอาไพ และคณะ (กรงเทพฯ: สถาบนเอเชยศกษา, 2523), หนา 8. 43 เดวด แชลดเลอร, บลลงกเขมรราวแปลโดยบญรตน อภชาตไตรสรณ (กรงเทพฯ: เดอะเนช)น, 2537), หนา 103.

44 Roger Kershaw , Monarchy in South East Asia(London: Routledge, 2001), pp.56-57 45 David P Chandler, A History of Cambodia, p. 197.

80

สงคมราษฏรนยมตลอดยคสงคมราษฎรนยมสามารถรกษาฐานอานาจและมความม)นคงทางการเมอง46 3.2.2 วกฤตการณในป ค.ศ. 1960

ตนป ค.ศ. 1960 หลงจากทรงพระประชวรเปนเวลานานสมเดจพระนโรดม สรามรต กษตรยแหงกมพชา(ครองราชยระหวางป ค.ศ. 1955-1960) พระวรราชบดาในสมเดจสหนเสดจสวรรคต ทาใหเกดปญหาในการคดเลอกเจานายเช ,อพระวงศช ,นสงข ,นเปนกษตรย เน)องจากตามบทบญญตในรฐธรรมนญท)ไดกาหนดใหสภาผ สาเรจราชการแทนพระองค (Regency Council) ซ)งมพระองคเจาสสวตถ9 มนเรส ผ เปนพระราชโอรสพระองคโตในสมเดจพระสสวตถ9มนวงศ (กษตรยผ ครองราชยระหวางป ค.ศ. 1927-1941)47 เปนประธานคณะกรรมการในการคดเลอกผจะมาดารงตาแหนงกษตรยพระองคตอไป

พระองคเจาสสวตถ9 มนเรสน ,นเปนเช ,อพระวงศช ,นสงท)มภาพลกษณท)ซ)อสตยสจรตทรงไดรบการศกษาอยางดจากฝร)งเศส แตดวยการท)ทรงมบคลกท)แขงกราวและมประสบการณทางการเมองสงทาใหฝร)งเศสเลอกท)จะยกราชบลลงกกษตรยแหงกมพชาไปใหแกสมเดจสหน นบต ,งแตน ,นเปนตนมาพระองคเจาสสวตถ9 มนเรสกถกลดบทบาททางการเมอง ทรงไมไดรบความไววางใจจากสมเดจสหน ทรงไมเคยไดรบพระราชทานใหดารงตาแหนงท)กมอานาจทางการเมองอยางจรงจงอก ยกเวนตาแหนงในสภาผ สาเรจราชการแทนพระองค (Regency Council) ท)มอบใหกบเจานายเช ,อพระวงศช ,นอาวโส (ทรงมฐานะเปนพระปตลาในสมเดจสหน) ดวยการท)สมเดจพระสหนทรงตระหนกวาราชบลลงกเปนส)งสาคญท)ค ,าจนระบอบสงคมราษฎรนยมใหมความม)นคงระหวางป ค.ศ. 1955-1960 48 ทาใหสมเดจสหนทรงพยายามแทรกแซงการคดเลอกคดเลอกผ ท)ข ,นครองราชย ดวยการสงเจานายเช ,อพระวงศท)เปนมตรกบพระองคและเหนวาทรงควบคมไดเขาไป

46 ed{b supl, rbbsgK−mraRsþniymBImharbbsgK−mraRsþniymBImharbbsgK−mraRsþniymBImharbbsgK−mraRsþniymBImhaC&yCMC&yCMC&yCMC&yCMnHQannHQannHQannHQanenAenAenAenAddddlvibtþnigkarCYlrlMlvibtþnigkarCYlrlMlvibtþnigkarCYlrlMlvibtþnigkarCYlrlM

1955-1970 (PñMeBj;suxlaP), 2005). TMB&r 93. [เดยบ โสะพอล, ระบบสงคมราษฎรนยมจากมหาชยชนะถงความทกขยากของประชาชนและการลมสลาย 1955-1970, (พนมเปญ: สขลาภ, 2005), หนา 93].

47 Justin Corfield and Laura Summers, Historical Dictionary of Cambodia, pp. 380-381. 48 ed{b supl, rbbsgK−mraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenArbbsgK−mraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenArbbsgK−mraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenArbbsgK−mraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenAddddlvibtþnigkarCYlrlMlvibtþnigkarCYlrlMlvibtþnigkarCYlrlMlvibtþnigkarCYlrlM

1955-1970, TMB&r 226. [เดยบ โสะพอล, ระบบสงคมราษฎรนยมจากมหาชยชนะการทกขยากของประชาชนถงการลมสลาย 1955-1970, หนา 226].

81

ขดขวางการตดสนใจของพระองคเจาสสวตถ9 มนเรส49จนทาใหสภาผ สาเรจราชการแทนพระองคสงความเหนตามท)สมเดจสหน ท)ระหวางน ,นไดลาออกจากดารงตาแหนงนายกรฐมนตรคอทรงเสนอใหนาเร)องเขาสการพจารณาของสภา โดยทรงกลาวถงปญหาการคดเลอกผ ท)จะข ,นครองราชยเปนกษตรยพระองคใหมในท)ประชมสภาวา

ปญหาในการหาผสบราชบลลงกโดยกระบวนการตามรฐธรรมนญแลว∗ เปนส'งท'ยากและอาจทาใหเกดความแตกแยกอนนาไปสสงครามกลางเมองได ในประวตศาสตร พวกเราชาวเขมรไดประสบกบตวอยางของความรนแรงท'เกดจากการแยงชงอานาจกนของเจาชายพระองคตางๆ...ในตอนน!เปนโอกาสทองอยางย'งดวยกษตรยพระองคกอนไมไดแตงต!งองครชทายาทไวจง(ควรหาวธใหม ๆ)เพ'อคดเลอกผสบราชบลลงกซ'งเปนสญลกษณของเขาพระสเมร “ศนยกลางจกรวาล”และคควรกบทายาทแหงผสรางนครวด50 ในการประชมของสภานตบญญตแหงชาตท)ดาเนนไปพอเปนพธภายใตการ

ควบคมของสมเดจสหน สภากไดเหนชอบกบแผนการเสนอใหประชาชนลงประชามต เพ)อใหพระองคสามารถกลบเขามามบทบาทควบคมราชบลลงกควบคกบการดารงตาแหนงสงสดทางการเมองโดยไมตองกลบไปเปนกษตรย โดยอาศยการลงมตใหการรบรองของราษฎรเปนเคร)องมอ51 ชวงระยะเวลากอนการลงประชามตสมเดจสหนทรงใชส)อของรฐบาลกมพชาเพ)อแสดงใหราษฎรตระหนกถงความสาคญของราชวงศในประวตศาสตรของกมพชา สมเดจสหนทรงเนนย ,าวา ราชวงศน ,นเปนส)งท)ชวยรกษาความเปนเอกภาพของกมพชา52 นอกจากน ,สมเดจสหนยงไดทรงเช)อมโยงเหตการณภายนอกประเทศคอการโจมตตามแนวชายแดนของกลมเขมรเสร (Free Khmer) ท)มเซง งอกทญ และผสนบสนนท)ไดรบความชวยเหลอจากไทยและเวยดนามใต วามเช)อมโยงกบความพยายามท)ลมลางราชวงศเขมร

49 David P Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolution since

1945, p.116. ∗ คอการปลอยใหสภาผสาเรจราชการอนประกอบไปดวย ประธานสภาผสาเรจราชการ (Council of

Regency) ประธานท)สภาท)ปรกษารฐธรรมนญ(Council of Kingdom)ประธานสภาแหงชาต (National Assembly) ประธานฝายบรหาร (Council of Ministers) และสมเดจพระสงฆราชจากนกายท ,งสองเปนผ พจารณา

50 Norodom Sihanouk “Princely problems” Cambodian Commentary 9(April –May 1960): 5-6. 51 sØal emery, eRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµr, TMB&r 123-124. [ซหาล เมเรย, เบ ?องหลงรอยย ?ม

ของเขมร, หนา 123-124]. 52 Milton E Osborn, Politics and Power in Cambodia: the Sihanouk year, p. 64.

82

โดยเฉพาะในเหตการณท)มผ สงวตถระเบดเขามาในพระบรมราชวง อนเปนท)ประทบของสมเดจพระนโรดมสรามรตพระมหากษตรยแหงกมพชาและสมเดจพระราชน วาเปนความพยายามของประเทศเพ)อนบาน ท)ตองการทาลายระบอบการปกครองของกมพชา คอองคกษตรย และระบอบสงคมราษฎรนยมของกมพชาเพ)อทาใหเกดความแตกแยกในหมชาวเขมรแลวทาการแบงแยกจงหวดเซยมเรยบกบ กอมปงธมข ,นเปนรฐกมพชาเสร53 ในพระราชสาสนท)สมเดจสหนเผยแพรผานส)อมวลชนไปยงราษฎรชาวกมพชาทรงเนนย ,าวา ในสถานการณน ,ไดทรงเปดโอกาสใหราษฎรของพระองคเลอกระหวางการลงคะแนน เพ)อรบรองผลการดาเนนนโยบายของสงคม-ราษฎรนยมหรอการลงคะแนนใหฝายตรงขามกบพระองคคอ เซง งอกทญ และกลมคอมมวนสตซ)งมความหมายวาไมเหนดวยกบการนโยบายและระบบการเมองในปจจบนของกมพชา54 ผลจากการกาหนดใหมการลงประชามตท)แสรงวาเปนการดาเนนการโดยเสร สมเดจสหนทรงไดรบความเหนชอบกวา 2 ลานคะแนน เพราะการลงคะแนนเพ)อสนบสนนแนวทางการเมองอ)นใด เทากบตองลงคะแนนดวยการท ,งพระฉายาลกษณของสมเดจสหนลงพ ,นทามกลางสายตาของสาธารณะชนซ)งมความผดและตองถกจาคก55

การประชามตนอกจะสะทอนความไมเปนประชาธปไตยในสงคมกมพชาแลว การท)สมเดจสหนทรงนาเอาผลการลงประชามตไปใชเพ)อสนบสนนการข ,นดารงตาแหนงสมเดจพระประมขรฐ (Chief of the state) กสงผลใหสถานะ “ความศกด9สทธ9” ของระบอบกษตรยท)ดารงอยในกมพชากวาสองพนปมาถงจดจบ ดวยการท)ทรงเปดโอกาสใหราษฎรเปล)ยนสถานะจากไพรฟาเปนฐานเสยงหรอท)มาของความชอบธรรมในอานาจของพระองคในการการดาเนนนโยบายทางการเมอง ทรงกลาวยนยนถงปรากฏการณท)นกเรยนนกศกษาในกรงพนมเปญออกมาเดนขบวนเรยกรองใหพระองครบตาแหนงประมขของรฐกบผลการลงประชามตท)ออกมากอนหนาในการประทานสมภาษณหนงสอพมพ Realtiés Cambodgiennes วา

เหมอนกบท'ขาพเจาไดกลาวเสมอมา ในวนท'ราชบลลงกตองดาเนนบทบาทไปตามเจตนารมณของมหาชน (ชาวเขมร) และดวยอาณตของความ

53 sØal emery, eRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµr, TMB&r 121.

[ซหาล เมเรย, เบ ?องหลงรอยย ?มของเขมร, หนา 121]. 54 Norodom Sihanouk “Massage to the Cambodian people from his royal highness prince

Norodom Sihanouk ” Cambodian Commentary 9(June-July 1960):11 55 David P Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolution since

1945, p. 117.

83

บงเอญระหวางประเทศ เม'อน!นราชบลลงก กยอมกลายเปนส'งท'ขาดไมไดสาหรบชาวเขมร ในสภาวการณท'ตองเผชญกบภยคกคามของคอมมวนสต ขาพเจาไมลงเลท'จะยกเลก (สทธใน) ตาแหนงของขาพเจา เพ'อใหเกดความเปล'ยนแปลงในราชบลลงกอนจะเปนแนวทางท' นาประเทศไปสสนตสข ในวนขางหนาคอมมวนสตยอมโจมตทกประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใต แตกมพชาจะไมประสบความรนแรงน! ดวยเราเล'อนเวลาน!นออกไปแลว56 ศนยกลางความศกด9สทธ9ของสถาบนกษตรยเขมรอยท)ราชบลลงก ในสมยเมอง

พระนครน ,นพระมหากษตรยทรงมฐานะประดจ เทวราชา (god king) แตฐานะความศกด9สทธ9น ,กลบลดลงพรอมกบอานาจเหนอดนแดนของรฐเขมรโบราณหลงยคเมองพระนคร เม)อคร ,งชาวยโรปเขามา สถานะความสงสงและศกด9สทธ9ของระบอบกษตรยกมพชาจงปรากฏเพยงการแยงชงราชบลลงกท)เก)ยวของกบไสยศาสตรและ เวทมนตคาถา 57 ในชวงตนครสตศตวรรษท) 19 ฝร)งเศสไดสนบสนนใหราชสานกกมพชากลายเปนศนยกลางความศกด9สทธ9ผานการประทบอยในพระบรมราชวงและผานพระราชพธกรรมตางท)สลบซบซอน58

3.2.3 การปรบระบบความสมพนธของคนในสงคม

ภาพท) 6 สมเดจสหนกบราษฎร59 ภาพท) 7 สมเดจสหนกบ “ลกๆ”ของ

พระองค60

56 Norodom Sihanouk, Realitites Cambodgiences Agust 3, 1962 p. 9 Cited in John P Armstrong,

Sihanouk speaks pp. 50-51. 57 Milton E Osborne, “ History and kingship in contemporary Cambodia” Journal of Southeast

Asian history7(March 1966): 9 58 Ian Harris , Cambodian Buddhism history and practice (Chiang Mai: Silkworm,2006) , p.145 59 GnusSavriy(eCayrUbPaB énGnusSavriy(eCayrUbPaB énGnusSavriy(eCayrUbPaB énGnusSavriy(eCayrUbPaB én kmËukmËukmËukmËuCa sg−mraRsþniym xagsikSaZikar Ca sg−mraRsþniym xagsikSaZikar Ca sg−mraRsþniym xagsikSaZikar Ca sg−mraRsþniym xagsikSaZikar cÊabTI cÊabTI cÊabTI cÊabTI 3

(PñMeBj; racaGnþzati) , TMB&r 96 [หนงสอภาพท�ระลกในกมพชา ยคสงคมราษฎรนยมดานการศกษา ชดท� 3 ), (พนมเปญ: รามาอนนตเจยต) , หนา 96].

84

เม)อสมเดจสหนทรงมอานาจทางการเมองอยางเตมท) ทรงมความปรารถนาท)จะเปนผ นาซ)งเปนท)รกของราษฎรดวย และกทรงสามารถทาไดสาเรจดวยการทรงกระชบความสมพนธระหวางพระองคกบของราษฎรใหมความใกลชดกนมากข ,น61 ดวยพระราชกรณยกจตางๆ ในนามของการบาบดความทกขของราษฎรและสรางความเจรญรงเรอง ทรงประกอบพระราชกรณยกจหลายๆ ประการ เชน เสดจประพาสไปยงท)ตางๆ โดยปราศจากพธรตองแบบกษตรย ทรงเปดโอกาสใหประชาชนชาวเขมรมโอกาสเขาเฝาอยางใกลชด เชนการเปดโอกาสใหหญงชราซ)งตาบอดนางหน)งมโอกาสไดสมผสพระพกตรของพระองคอยางเปนกนเองซ)งไดกลายเปนภาพท)ใชโฆษณาชวนเช)อภาพลกษณของพระองคตอราษฎรชาวเขมรไดอยางด โดยหนงสอท)ออกโดยการอปถมภของสมเดจสหนไดบรรยายภาพน ,วา “ เม)อตาบอดไปกยงเหลอมอ”62 ในโอกาสท)ทรงเสดจทรงเปดอาคารเรยนในทองท)ตางๆ กมกพบภาพท)สมเดจสหนทรงมปฏสนถารอยางใกลชดกบทรงประทานอนญาตใหราษฎรมองพระพกตรและสมผสพระวรกายของพระองค ภาพของพระองคกบราษฎรจงเปนส)งท)พบเหนไดอยางมากมายในส)อส)งพมพวารสารในยคสงคมราษฎรนยมเชน คาบรรยายของหนงสอท)นาภาพในยคน ,นมาพมพใหมอกคร ,งไดบรรยายใตภาพวา “ทรงทกทาย เหลานกเรยน บตรหลานของพระองคซ)งเปนลกศษยในอนวทยาลยแหงน ,น”63

แมวาสมเดจสหนจะทรงประสบความสาเรจเม)อสราง สงคมนยมราษฎรนยมข ,นมาไดแตการท)จะปกครองผคนท)มความคดท)แตกตางหลากหลายยอมเปนส)งท)ยาก ทรงตระหนกถงความเปล)ยนแปลงของสงคมและบรบททางการเมองท)ประเทศกมพชาตองเผชญหลงไดรบเอกราช ไมวาจะเปนปญหาการรกล ,าอธปไตยของกองกาลงจากตางประเทศหรอการคกคามพระราชอานาจของพระองคจากนกการเมองและผสนบสนนท)นยมแนวทางคอมมวนสตหรอเสรนยม แมวาฝร)งเศสจะมอบเอกราชใหแกกมพชาแลวแตยงเปนการยากท)กมพชาจะปลดแอกดานวฒนธรรมจากฝร)งเศสได อยางสมบรณ64 วฒนธรรมหรอส)งท)ฝร)งเศสวางรากฐานไวใหแกสงคมเขมรคอความคดเก)ยวกบเมองพระ

60 Ibid., p. 302]. 61

sØal emery, eRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµr, TMB&r 124. [ซหาล เมเรย, เบ ?องหลงรอยย ?มของเขมร, หนา124].

62 GnusSavriy(eGnusSavriy(eGnusSavriy(eGnusSavriy(eddddayrUbPaB énayrUbPaB énayrUbPaB énayrUbPaB én kmËukmËukmËukmËuCaCaCaCa sg−mraRsþniym xagsikSaZikar sg−mraRsþniym xagsikSaZikar sg−mraRsþniym xagsikSaZikar sg−mraRsþniym xagsikSaZikar cÊabcÊabcÊabcÊab'' ''TI TI TI TI 3 (PñMeBj; racaGnþzati) , TMB&r 86 [หนงสอภาพท�ระลกในกมพชา ยคสงคมราษฎรนยมดานการศกษา ฉบบท� 3 ), (พนมเปญ: รามาอนนตเจยต) , หนา 86].

63 Ibid., p149. 64Penny Edwards, Cambodge: the Cultivation of a Nation, 1860-1945, p. 242.

85

นครในการเสดจไปเปดโรงเรยนแหงหน)งในจงหวดกาปงฉนง ทรงกลาวถงยคเมองพระนครไววา

นครวดไมไดเปนเพยงสญลกษณของชยชนะอนย'งใหญในทางการรบ

หากแตน!เปนส'งท'แสดงถงความมอารยธรรมอนสงสงของพวกเรา ส'งท'ย' งใหญ

กวาศาสนสถานท'อาจเส'อมสลายลงไปได คอ การจดการกาลงคน การจดระบบ

การชลประทาน โครงขายของโรงพยาบาล ศลปกรรม หองสมด ฯลฯ ส'งเหลาน!

จะไมอาจเกดข!นไดเลยหากไมม กษตรยผประดจดงดวงอาทตย (Roi Soleils) ซ'ง

ลอมรอบไปดวยนกวชาการ สถาปนก ศลปน วศวกร แพทย65

สมเดจสหนจงทรงดารถงปญหาความขดแยงของผคนในประเทศอนเปนผลจากอทธพลของตางประเทศท)สงผลกระทบถงกมพชาและทรงพยายามหาทาแกไข โดยการเสดจประพาสตามชนบทท)วกมพชาทรงพบวาชาวบานตามหมบานท)ทรงเสดจใหการตอนรบพระองคเปนอยางด ทรงคดวาน ,เปนการแสดงออกซ)งความจงรกภกดตอพระองค แมวาทรงจะทรงสละราชบลลงกแลวกตาม สาหรบคนเหลาน ,พระองคกยงเปนผ ดารงสถานะอดตกษตรยอยน)นเอง66 ส)งท)ทรงประสบทาใหสมเดจสหนทรงดารวา โดยพ ,นฐานแลวชาวเขมรสวนใหญยงปรารถนาท)จะอยรวมกนโดยสบทอดประเพณการชวยเหลอซ)งกนและกนไว 67ทรงดารถงแนวทางท)จะกลบไปสความม)นคงวาคอการกลบไปหาความม)นคงในอดตท)ฝร)งเศสเคยอธบายและวางรากฐานความคดไวทรงตรสวา

ในชวงเวลาท'ประชาราษฎรของเรายงขาดซ'งจตสานกท'จะรวมเปนสวน

หน' ง ในการสรางชาตให เ กดความม'นคง สงคมเราควรยอนกลบไปยง

พระพทธศาสนา ไปหาประเพณโบราณในพระมหากษตรยท!งหลายของเราเม'อ

ศตวรรษกอน68

65 Norodom Sihanouk, Realites Cambodgiennes, 22 January 1960 Cited in Milton E Osborne,

“History and kingship in contemporary Cambodia” Journal Southeast Asian history 7(March 1966): 5. 66 Klairung Amaratisha, The Cambodian Novel; A study of its emergence and Development,

Ph.D. Thesis University of London (School of Oriental and African Studies), 1998), p. 171. 67 Yang Sam, Khmer Buddhist and Politic1954-1984 (Newington: Khmer studies institute, 1987),

p.13. 68 neratþm sIhnu semþcRBH , lTÆisg−mniymBuTÆsasnarbs'eyIglTÆisg−mniymBuTÆsasnarbs'eyIglTÆisg−mniymBuTÆsasnarbs'eyIglTÆisg−mniymBuTÆsasnarbs'eyIg ( (S.I.),

RksYgeXasnakarCati, 1965) TMB&r 6 [นโรดมสหน, สมเดจพระ, สงคมนยมพระพทธศาสนาของเรา (ม.ป.ท.),

กระทรวงโฆษณาการชาต, 1965) , หนา 6.

86

ชวงเวลาเองท)จากการสงเกตของจอหน พ อารมสตรอง (John P Armstrong) นกวชาการชาวอเมรกนท)มโอกาสไดรบกราบทลสมภาษณจากสมเดจสหนเขาไดต ,งขอสงเกตวาทรงใหความสาคญกบการทรงพระนพนธบทความ ประวตศาสตรโดยใหความสาคญกบราชวงศ ท)สมพนธโชคชะตาของประวตศาสตรกมพชาไวจานวนมาก 69 ในวารสารความเหนกมพชารวมสมย (Cambodian commentary) ไดเกร)นนาถงบทความชดองคประกอบท ,งสามของอสระของชาวเขมรคอระบบกษตรย สงคมนยม และนโยบายเปนกลาง วา

ไดเคยกลาวถงบทบาทของระบอบกษตรยในทางการเมองของกมพชาโดยไดเนนเตอนวาระบอบกษตรยเปนสวนหน'งของส'งจาเปนในประเพณของชาตซ'งจาเปนท'ตองปรบปรงใหเขากบสภาพการณของสงคมสมยใหม สงคมกมพชาน!นไดปรบตวใหเขากบความคดใหมๆ ภายใตการนาของสงคมราษฎรนยมกมพชา จงไดพยายามปลกฝงใหชาวกมพชามความคดแบบสงคมนยมซ'งเปนคณสมบตท'ดในการแกไขปญหาตางๆ ของราษฎรโดยเฉพาะ 70 ดงน ,นความสอดประสานซ)งกนและกนระหวางผ ปกครองกบผ ถกปกครองน ,น

ตามความเขาใจในประวตศาสตรกมพชาของสมเดจสหนแลวส)งน ,จงเปนส)งปรากฏอยในยคเมองพระนคร 71 สมเดจสหนทรงพยายามอยางหนกท)จะสรางสามญสานก (Common sense) เก)ยวกบเปาหมายของชาตข ,น และสรางการรวมกลมทางการเมองแบบใหมข ,นในหมชนช ,นนาชาวเขมร72 ทรงต ,งกลมสมเดจพอ ข ,นเพ)อเปดโอกาสใหคนกลมท)มความรไดรวมกบพระองคในการชวยเหลอราษฎรในดานตางๆ เชนรวมเปนหนวยแพทยเคล)อนท)เพ)อใหการรกษาพยาบาลข ,นพ ,นฐานแกราษฎร73นอกจากน ,ยงทรงไดดาเนนกจกรรมตางๆ เพ)อลดความไมพอใจของกลมผ มการศกษา ท)ขยายตวข ,น ทรงเนนย ,าวาราชบลลงกเปนศนยกลางของคนในชาต ในการรณรงคทางการเมองทรงกลาวถงประเดนน ,ไวในฐานะอดมคตของยวชนราชสงคมนยมเขมรในป ค.ศ. 1958 วา

69 John P. Armstrong, Sihanouk Speaks (New York: Walker and Company, 1964), pp. 27-28. 70 “Khmer socialism” Cambodian Commentary 5(January 1960): 5. 71 David P. Chandler, The Land and People of Cambodia (New York: Harper Collins, 1991),

pp.120-121. 72 Michael Leifer, “ The Cambodian election” Asian survey 7(November 1962):24. 73 GnusSavriy(edGnusSavriy(edGnusSavriy(edGnusSavriy(edayrUbPaB énayrUbPaB énayrUbPaB énayrUbPaB én kmkmkmkmËËËË uCa sg−mraRsþniym xaguCa sg−mraRsþniym xaguCa sg−mraRsþniym xaguCa sg−mraRsþniym xagsuxaPi:l cÊabsuxaPi:l cÊabsuxaPi:l cÊabsuxaPi:l cÊab'' ''TITITITI 4

(n.p.), (n.d.), TMB&r 204. [หนงสอภาพท�ระลกในกมพชา ยคสงคมราษฎรนยมดานการสาธารสข ฉบบท�4 (ม.ป.ท.),(ม.ป.ป.), หนา 204].

87

ยวชนราชสงคมเขมรมหนาท'ในการรกษาประเพณอนดงามกบมรดกอนสาคญของชาวเขมรพรอมดวยอดมคตอนมสาระสาคญของอดมคตสาหรบประชาชาตน'นคอเอกราช ของชาตน!นจะเกดไดโดยการรวบรวมกนของราษฎรภายใตพระราชบลลงก74 ดวยเหตท)พระองคตระหนกในปญหาน ,และดวยการท)ทรงเช)อวาชาตและอารย

ธรรมของชาวเขมรจะไดรบการปกปองอยางดท)สดถาทาใหประชาชนซาบซ ,งในคณคาและความเปนอนหน)งอนเดยวกน ในการน ,พระองคไดทรงพระนพนธ ประทานพระราชดารส และทรงงานหนก เพ)อใหยคสงคมราษฎรนยมมความย)งใหญเหมอนกบยคเมองพระนคร (Angkor Age) โดยเฉพาะในยคของพระบาทชยวรมนท) 7 ท)เปนยคท)กษตรยทรงอทศตนเพ)อบาบดทกขบารงสขของราษฎร สมเดจสหนทรงอางถงขอความในจารกท)พบใน “โรงพยาบาล” ของพระบาทชยวรมนท) 7วา เปนแนวทางปฏบต “มรรควธ” ท)สงคมราษฎรนยมปรบปรงเอาราษฎรนยมของพระบาทชยวรมนท) 7 มาขยายใหเปนประโยชนทางการสาธารณสข การศกษา การคมนาคม และการจดการนโยบายน ,า

พระองคทรงเจบปวดย'งกวาเม'ออาณาประชาราษฎรเจบปวย ทรงกงกลพระราชหฤทยอยางมากจงเรงหาทางแกไขปญหาของประชาพลรฐในพระราชอาณาจกรของพระองคสวนปญหาของพระองคน!นไมสาคญเทากบปญหาของประชาราษฎรเลย75 สมเดจพระนโรดม สหนทรงปรารถนาท)จะนาพาประเทศชาต ไปสความ

เจรญรงเรองเชนเดยวกนกบอดตกษตรยเขมรในยคพระนคร ในขณะเดยวกนกทรง

ตองการปลกฝ)งใหประชาชนรหนาท)และปฏบตตามพระราชประสงค แนวความคดน ,จะ

กลายมาเปนแบบอยางในการดาเนนพระราชจรยาวตรและพระราชกรณยกจของพระองค

และผ นากมพชาคนอ)นๆ สงคมราษฎรนยม ภายใตพระดารของสมเดจพระนโรดมสหนท)

ตองการกระชบความสมพนธระหวางพระมหากษตรยกบประชาราษฎรจงเปนส)งท)ถกเนน

ถงกวาและถกนาไปปฏบตโดยเนนท)หนาท)ของคนในสงคมโดยมพระนครเปนตนแบบใน

74 neratm sIhanu semþcRBH, ótþótþótþótþmKtiKalbMNmKtiKalbMNmKtiKalbMNmKtiKalbMNgnwgkrNIykic©ényuvCnraCsg−mniymgnwgkrNIykic©ényuvCnraCsg−mniymgnwgkrNIykic©ényuvCnraCsg−mniymgnwgkrNIykic©ényuvCnraCsg−mniym

(n.p.): RksYgeXasnakarCati, 1958.), TMB&r 3. [นโรดม สหน สมเดจพระ, อดมคต วตถประสงค และหนาท�ของยวชนราชสงคมนยม (ม.ป.ท.): กระทรวงโฆษณาการชาต, 1958), หนา3] .

75 GnusSavriy(eCayrUbPaB énGnusSavriy(eCayrUbPaB énGnusSavriy(eCayrUbPaB énGnusSavriy(eCayrUbPaB én kmñuCa sg−mraRsþniym xagkmñuCa sg−mraRsþniym xagkmñuCa sg−mraRsþniym xagkmñuCa sg−mraRsþniym xagÓsahkmµÓsahkmµÓsahkmµÓsahkmµ cÊab'TI cÊab'TI cÊab'TI cÊab'TI 1 (PñMeBj; racaGnþzati) TMB&r 4 [หนงสอภาพท�ระลกในกมพชายคสงคมราษฎรนยมดานอตสาหกรรม ฉบบท� 1 (พนมเปญ: รามาอนนตเจยต) , หนา 4 ].

88

การดาเนนการจงมการอางถง “แรงงานอาสาสมครท)เปนชาวนาเปนสวนประกอบท)สาคญ

ของยคสงคมนยมแบบพทธของสหน” 76

3.2.4 อดมคตเก�ยวกบยคเมองพระนคร

ในครสตศตวรรษท) 16 และ 17 เม)อพระนครถกขดข ,นมาจากไพรชฏของสยามโดยฝร)งเศสน ,น น ,นโบราณสถานแหงน ,มฐานะไมแตกตางไปจากสถานท)สาคญของชาตในยคสมยใหม ตามความรบรท)ฝร)งเศสสรางปราสาทนครนครวดมฐานะเปนสถานท)สาคญทางประวตศาสตรของกมพชา พระนครไมไดหวนกลบคนฐานะราชธาน ไมเพยงแตในฐานะแหลงโบราณสถาน แตปราสาทหลง น ,ไ ดถกยนยอลงใหเ ปนเ ปนภาพแทนของประวตศาสตร 2,000 ป อนรงโรจน เปนสญลกษณของชาต77 ปญญาชนชาวเขมรรวมสมยรวมท ,งสมเดจสหนทรงมเมองพระนครเปนอดมคตในการพฒนาประเทศในยคสงคมราษฎรนยมจงใหความสาคญอยางมากกบกษตรยและเมองพระนครท ,งสองส)งไดถกสะทอนออกมาในรปของรปธรรมท)จบตองไดในสมยสงคมราษฎรนยม มลตน อ ออสบอรน (Milton E Osborne) ชาวออสเตรเลยซ)งเดนทางเขาไปในกมพชาในยคน ,ไดบรรยายถงส)งกอสราง สถาปตยกรรม อนสาวรยท) ธนบตร ธงชาตท)พบวาไดแรงบนดาลใจจากยคพระนคร 78 สมเดจสหนเองกมกทรงอางวาพระราชกรณยกจของพระองความความเก)ยวพนกบยคเมองพระนคร ในการเผยแพรขอมลการสรางสะพานแหงหน)งจงทรงอางวา

พระมหากษตรยของเราสมยองกอรพระองคไดสรางพระราชอาณาจกร

ไมเพยงแตเพ'อความม'งค'งทางเศรษฐกจเลกๆนอยๆ พระองคทรงสราง

สาธารณปโภคอนสวยงามไวอยางมากมายซ'งชวยสงเสรมเศรษฐกจในประเทศ

อยางมาก สะพานท'กาปงกเดยซ'งต!งอยบนถนนแหงชาตสายท' 6 เปนสกขพยาน

อยางเดนชด สงคมราษฎรนยมเหนดวยกบแนวทางเชนน! จงไดปฏบตตาม

76 David P. Chandler, “The Tragedy of Cambodian History” in Facing the Cambodian Past:

Selected essays 1971-1994 (Chiang Mai: Silk Worms, 1996), p.304. 77 Penny Edwards, Cambodge: The Cultivation of A Nation 1860-1945, pp.161-162. 78 Milton E Osborne, “ History and kingship in contemporary Cambodia” Journal Southeast

Asian history7(March 1966): 3

89

แนวทางขางตน อยางแขงขน โดยไดปรบปรง แกไข ถนน การคมนาคมท'วท!งพระ

ราชอาณาจกร79

สถาปนกและนกผงเมองคนสาคญอยาง วณณ มลวณณซ)งจบการศกษามาจาก

ประเทศฝร)งเศสเปนผ มโอกาสไดทางานใกลชดสมเดจสหนในสมยสงคมราษฎรนยมแสดง

ทศนะวา ชวงเวลาหลงการไดเอกราชน ,นเปนชวงเวลาของการสรางชาตในทกๆ ดาน

ภายใตการนาของสมเดจพระนโรดมสหน 80 วณณ มลวณณ ไดสรางผลงานทาง

สถาปตยกรรมท ,งท)เปนอนสาวรย สถานท)ราชการและอาคารท)พกอาศยของเอกชนจานวน

มากโดยผลงานทางสถาปตยกรรม ต ,งแต ค.ศ.1956-1970 มท ,งส ,น 49 แหง รวมถงการ

สรางชาตดวยงานสถาปตยกรรมซ)งสะทอนอดมการณและเปนสญลกษณของเมอง

พนมเปญ มาถงปจจบนน ,น ,นคอ การสรางวมานเอกราชยข ,น ตามพระราชประสงคใน

สมเดจพระนโรดมสหน ใน ค.ศ. 1956 ท)วา ควรจะม “วมาน”∗สาหรบการเฉลมฉลองในวน

ประกาศเอกราช คร ,งน ,นทรงมพระดารวาวมานน ,นตองมลกษณะตองตามปราสาทหน

สมยพระนครกบท ,งกาหนดท)ต ,งวาอยบนมหาวถนโรดมซ)งตดตรงมาจากวดพนม สถานท)

ราชการจะต ,งอยรมถนน และวมานน ,นจะเปนส)งกอสรางท)สงท)สดในยานน ,นของเมอง

วณณ มลวณณ รบสนองพระดารดงกลาวและผลท)ปรากฏออกมาคอ วมานเอกราชถก

สรางข ,นดวยซเมนต ความสง 8 เมตร มลกษณะทางสถาปตยกรรมแบบปรางคประธาน

ของปราสาทนครวด สวนลวดลายประดบตกแตงไดมาจากปราสาทบอนเตยเสรย 81

นบเปนการนาสถาปตยกรรมผสมผสานความรงโรจนเม)อคร ,งอดตกาลผสานเขากบความ

79 GnusSavriy(edGnusSavriy(edGnusSavriy(edGnusSavriy(edayrUbPaB énayrUbPaB énayrUbPaB énayrUbPaB én kmñuCa sg−mraRsþniym xagkmñuCa sg−mraRsþniym xagkmñuCa sg−mraRsþniym xagkmñuCa sg−mraRsþniym xagsaZarNkarsaZarNkarsaZarNkarsaZarNkar cÊabTIcÊabTIcÊabTIcÊabTI 5

(PñMeBj; racaGnþzati), TMB&r [หนงสอภาพท�ระลกในกมพชา ยคสงคมราษฎรนยมดานกจการสาธารณะ เลมท) 5 ), (พนมเปญ: รามาอนนตเจยต)].

80 “A Conversation with Vann Molyvann (Phnom Penh, August 24, 2001),” In Ly Daravuth and Ingrid Muan (eds.). Cultures of Independence: an Introduction to Cambodian Arts and Culture in the 1950’s and 1960’s (Phnom Penh: Reyum, 2002.), p. 9.

∗ หมายถงท)อยหรอพาหนะซ)งวเศษสวยงามอยางย)งสาหรบเทวดา ท)ประทบอนสวยงามของกษตรย BuTÆsasnbNÐitÊ, vcnanuRkmExµr PaKTI vcnanuRkmExµr PaKTI vcnanuRkmExµr PaKTI vcnanuRkmExµr PaKTI 1PaKTIPaKTIPaKTIPaKTI 2 TMB&r 756. [พทธศาสนบณฑตย, พจนานกรมภาษาเขมรภาค 1 ภาค 2 หนา 756].

81 Ly Daravuth and Ingrid Muan (eds.). Cultures of Independence: An Introduction to Cambodian Arts and Culture in the 1950’s and 1960’s, pp. 20-22.

90

เปนเอกราชท)กมพชาไดรบในปจจบน เขาดวยกนวหารเอกราชยท)ทรงดารใหสรางข ,นจง

แฝงและส)อความหมายถงความรงเรองและความย)งใหญท)สบเน)องจากอดตมาสปจจบน

ภายใตรมพระบารมของสมเดจพระนโรดมสหน 82

3.3 ความสาเรจของสงคมราษฎรนยม

การทางานเพ)อประโยชนของราษฎรผานการพฒนาประเทศน ,นเปนหน)งในสาม

ของแนวนโยบายของสมเดจสหนท)จะทรงดารวาจะทรงทาใหยคสงคมราษฎรนยมน ,น

ประสบกบความรงเรอง โดยทรงตดสนพระทยวาตองดาเนนนโยบายน ,รวมกบนโยบายอก

สองอยางคอ การดาเนนนโยบายตางประเทศแบบเปนกลางและการตอตานการทจรต83

ในขณะท)งานอกสองอยางของพระองคคอเร) องการปราบปรามการทจรตไมประสบ

ความสาเรจเปนอยางย)ง สวนงานดานการตางประเทศโดยเฉพาะการรกษาความเปน

กลางระหวางประเทศน ,นทรงสามารถรกษาความเปนกลางของกมพชาไดระยะหน)งกอนท)

เหตการณในสงครามเวยดนามจะดงใหพระองคตองยนยอมเปนมตรกบเวยดนามเหนอ

เพ)อแลกกบคาสญญาวาอธปไตยของกมพชาจะไมถกละเมด84 สญญาลบระหวาง

พระองคกบเวยดนามเหนอไดกลายเปนประเดนหลกท)นกการเมองฝายตรงขามกบสมเดจ

สหนหลงการปฏวตของนายพลลอน นอล นามาใชโจมตพระองคหลงจากทารฐประหารวา

วาทรงขายชาตใหแกเวยดนาม85

ดงน ,นงานดานการพฒนาดจะเปนส)งท)ประสบความสาเรจเปนรปธรรมมากท)สด

จงพบวาจากการเปรยบเทยบเชงสถตของโครงสรางสาธารณปโภคข ,นพ ,นฐาน เชน มการ

82 ธบด บวคาศร, ““เอกสารมหาบรษเขมร” การศกษางานประวตศาสตรสมยใหมของกมพชา,”

(วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547), หนา 68.

83 Marie Alexandrine Martin, Cambodia: A Shattered Society, p. 66. 84 Milton E Osborn, Before Kambuchea: Prelude to tragedy, p.171. 85คาแถลงปลดสมเดจสหนออกจากตาแหนงประมขของรฐของสสวตถ9 สรมตะ โปรดด

Sisowath Sirimatak, “the reason deposition of prince Shihanouk” Khmer Information Bullatin1(March 1970):1.

91

กอสราง โรงเรยน วทยาลยมหาวทยาลย โรงพยาบาลโรงงานอตสาหกรรม ถนนหนทาง

และแหลงน ,าเพ)อการชลประทานเปนจานวนมากท)เพ)มมากข ,น โดยความเจรญทางวตถ

เหลาน ,เปนส)งท)ถกรฐบาลของสมเดจพระนโรดมสหนเผยแพร ในนามการดาเนนนโยบาย

เพ)อสรางความทนสมยใหกบประเทศควบคกบการสรางกมพชาใหทนสมยท ,งทางดาน

เศรษฐกจ สงคมและการพฒนาการศกษา มการปฏรประบบขาราชการและปรบองคกร

ตางๆ ข ,นใหม∗ การขยายระบบการศกษาเปนผลงานอกประการท)ดจะประสบ

ความสาเรจอยางมากดวยจานวนโรงเรยนของรฐท)ไดถกขยายออกไปท)วประเทศไดทาให

ราษฎรจานวนมากไดรหนงสอมากข ,น มการต ,งสหกรณความรวมมอของรฐเพ)อชวยเหลอ

เกษตรกรท ,งดานการจดการผลผลตและดานสนเช)อ โรงพยาบาลและสถานพยาบาลถก

สรางข ,นท)วประเทศ พนมเปญไมไดเปนเพยงเมองท)สวยท)สดในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

เทาน ,นเมองน ,ยงประกอบไปดวยคณลกษณะของความทนสมย86นอกเหนอไปจากงาน

ดานสถาปตยกรรมแลว ศลปกรรมดานตางๆ กถกใชเปนเคร)องมอในการ “สรางชาต” อาท

เชน งานวรรณกรรม การละคร ภาพยนตรดนตร จตรกรรม งานท ,งหมดเหลาน ,ไดรบการ

สนบสนนและเฟ) องฟอยางเตมท)ในสมยของสมเดจนโรดมสหนและสงคมราษฎรนยม87

ท$ 4 เปรยบเทยบจานวนโรงงานอตสาหกรรมระหวางป ค.ศ. 1955 และป ค.ศ. 1968 ประเภทอตสาหกรรม ปค.ศ. 1955 ปค.ศ. 1968 หนวย

โรงงานของรฐ 0 28 แหง โรงงานรวมทน 0 29 แหง

โรงงานเอกชน(ขนาดกลางและขนาดเลก) 650 3700 แหง

ขอมล GnusSavriy(edayrUbPaB énGnusSavriy(edayrUbPaB énGnusSavriy(edayrUbPaB énGnusSavriy(edayrUbPaB énkmñuCasgkmñuCasgkmñuCasgkmñuCasgmraRsþniym xagmraRsþniym xagmraRsþniym xagmraRsþniym xagÓsahkmµÓsahkmµÓsahkmµÓsahkmµ (PñMeBj; racaGnþzati), TMB&r 4. [หนงสอภาพท$ระลกในกมพชา ยคสงคมราษฎรนยมดานอตสาหกรรม), (พนมเปญ: รามอนนตเจยต), หนา 4].

∗ เอกสารเผยแพรโดยสานกพระราชวงเลมหน)งต ,งช)อหนงสอวาประเทศกมพชาสมยใหมโปรดด

kariyal&yénRBHraCvMag, RRRRbbbbHeTskm¬HeTskm¬HeTskm¬HeTskm¬ucasmµ&yzµIucasmµ&yzµIucasmµ&yzµIucasmµ&yzµI (Saigon: Francais á Dutre mernda) [สานกพระราชวง, ประเทศกมพชาสมยใหม (ไซงอน: ฟรอนส อ ดรท เมเรอร )]

86 Klairung Amaratisha, The Cambodian Novel; A study of its emergence and Development, p. 169.

87 ธบด บวคาศร, ประวตศาสตรกมพชา (กรงเทพฯ: เมองโบราณ, 2547), หนา 89.

92

ตารางท$ 5 เปรยบเทยบจานวนผลผลตทางการเกษตรระหวาง

ป ค.ศ. 1955 และป ค.ศ. 1968

ประเภทผลผลต ปค.ศ. 1955 ป ค.ศ. 1968 หนวยการผลต

ขาวสาร 1484000 3251000 ตน

ขาวโพด 100000 154000 ตน

พรกไทย 1200 2520 ตน กาแฟ 0 433 ตน ออย 5000 11800 ตน ยาสบ 22000 50000 ตน

น%ามนปาลม 28000 56000 ตน น%ามนมะพราว 2400 6800 ตน ยางพารา 25000 51000 ตน

ขอมล GnusSavriGnusSavriGnusSavriGnusSavriy(edy(edy(edy(edayrUbPaB énayrUbPaB énayrUbPaB énayrUbPaB én kmñuCa sg−mraRsþniym xagkmñuCa sg−mraRsþniym xagkmñuCa sg−mraRsþniym xagkmñuCa sg−mraRsþniym xagksikmksikmksikmksikmµµ µµ (PñMeBj; racaGnþzati), TMB&r 7. [หนงสอภาพท�ระลกในกมพชา ยคสงคมราษฎรนยมเกษตรกรรม, (พนมเปญ: รามาอนนต เจยต), หนา 7].

ตารางท$ 6 เปรยบเทยบจานวนสหกรณระหวางป ค.ศ. 1955 และป ค.ศ. 1968 ประเภทของสหกรณ ป ค.ศ. 1955 ป ค.ศ. 1968

แหง แหง

ท(ทาการสหกรณระดบจงหวด o 13

สหกรณชนบท 0 393

สหกรณผผลตเคร(องอปโภคและบรโภค 0 39

สหชพสหกรณ 0 14

ท(ทาการสหกรณ 0 891

ราษฎรสหกรณ 0 45

ขอมล GnusSavriy(edGnusSavriy(edGnusSavriy(edGnusSavriy(edayrUbPaB énayrUbPaB énayrUbPaB énayrUbPaB én kmñuCa sg−mraRsþniym xagkmñuCa sg−mraRsþniym xagkmñuCa sg−mraRsþniym xagkmñuCa sg−mraRsþniym xagksikmksikmksikmksikmµµ µµ (PñMeBj; racaGnþzati), TMB&r 8. [หนงสอภาพท�ระลกในกมพชา ยคสงคมราษฎรนยมเกษตรกรรม, (พนมเปญ: รมาอนนเจยต), หนา 8].

93

ตารางท$ 7 เปรยบเทยบจานวนสาธารณปโภคระหวางป ค.ศ. 1955 และป ค.ศ. 1968

ขอมล GnusSavriy(eGnusSavriy(eGnusSavriy(eGnusSavriy(eddddayrUbPaBénayrUbPaBénayrUbPaBénayrUbPaBénkmñuCasgkmñuCasgkmñuCasgkmñuCasgmraRsþniymxagmraRsþniymxagmraRsþniymxagmraRsþniymxagsaZarNkarsaZarNkarsaZarNkarsaZarNkar (PñMeBj; racaGnþzati), TMB&r 6-7. [หนงสอภาพท�ระลกในกมพชา ยคสงคมราษฎรนยมดานกจการสาธารณะ), (พนมเปญ: รา มาอนนต เจยต), หนา 6-7].

เม)อมองในเชงสถตจานวนของสาธารณปโภคตางระหวางกอนและชวงทายของยคสงคมราษฎรนยมแลวจงพบวาสงคมราษฎรนยมน ,นเปนเคร)องมอทางการเมองท)ทาใหสมเดจสหนทรงสามารถรเร)มและกาหนดนโยบายตางประเทศและในประเทศของกมพชาไดอยางมประสทธภาพ88 เปาหมายในการดาเนนกจกรรมทางการเมองของสมเดจสหนไมไดหยดอยเพยงความสาเรจภายในประเทศ นบต ,งแตประสบความสาเรจในการเรยกรองเอกราชใหแกกมพชาเปนตนมาสมเดจสหนยงคงทรงมมานะท)จะมสวนกาหนดนโยบายตางประเทศของกมพชาดวยพระองคเอง89 3.3.1 สมเดจสหนและบทบาทในการนา

ในระหวางท)มการคดเลอกกษตรยองคใหมเพ)อแทนท)ตาแหนงกษตรยท)วางลงใน ค.ศ. 1941 สมเดจสหนในสายตาของขาหลวงใหญฝร)งเศสกยงคงเปนเพยงเดก...ท)พระบดาพระมารดาทรงเลกรางกน ..และ..ไมเคยเตรยมพระองคสาหรบเปนพระมหากษตรย

88 David P Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War, and Revolution since 1945, p.153. 89 Roger Kersahaw , Monarchy in South East Asia, p.47

ประเภทของสาธารณปโภค ป ค.ศ. 1955 ป ค.ศ.1968 หนวย

ทางรถไฟ 368 665 กม. ถนนลาดยาง 1600 2600 กม. ถนนคอนกรต 1603 2145 กม. สะพานไม 1100 1858 แหง

สะพานคอนกรต 875 1005 แหง สะพานเหลก 120 164 แหง

สนามบนนานาชาต 0 2 แหง สนามบนระดบชาต 1 4 แหง สนามบนระดบจงหวด 15 21 แหง

94

...90 ในขณะน ,นสมเดจสหนซ)งทรงประสตเม)อวนท) 31 ตลาคม 1922 มพระชนมายเพยง 18 พรรษาเทาน ,นและทรงกาลงศกษาในระดบมธยมปลายอยในโรงเรยนชาสเซอลป โลบาต (Lycee chasseloup Laubat) ท)ต ,งข ,นสาหรบสอนหนงสอใหบรรดาบตรหลานชาวฝร)งเศสและคหบดพอคาบคคลช ,นสงชาวพ ,นเมองซ)งต ,งอยในเวยดนาม สมเดจสหนทรงมพระนามเตมตามอยางท)ทางราชสานกกมพชาออกพระนามวาพระบาทสมเดจพระนโรดม สหน วรมน (Preah Bat Samdech Preah Narodom Sihanouk Varaman) ทรงเปนพระโอรสในพระเจานโรดม สรมรต91 ผ สบสายพระโลหตมาจากสายพระวงศนโรดมกบสมเดจราชนกสมานารเรส (Princess Kossamak Nearireath) จากสายพระวงศสสวตถ9 สมเดจสหนข ,นครองราชยในฐานะกษตรยกมพชาภายใตการปกครองของฝร)งเศสใน ค.ศ. 1941การข ,นครองราชยของพระองค มกถกอธบายจากหนวยงานของรฐในชวงท)ทรงมอานาจวาการททรงไดข ,นครองราชยเพราะวาทรงเปนพระโอรสท)เปนการผสมผสานสายเลอดผ มความชอบธรรมในการครองบลลงกระหวางสายพระวงศ “นโรดม” ท)สายพระวงศคกบสาย “มนวงศ” อกคร ,ง

ดวยเหตน!การสบสนตวงศของสมเดจสหนจงมความสบเน'องมาอยาง ยาวนานจากพระมหากษตรยผเปนเจาชวตแหงอาณาจกรเขมร มตนตระกล รวมกบกษตรยรชกาลกอนๆ ทรงสบทอดพระเกยรตยศอนเปนท'เล'องลอมาไกลวา คอทายาทเพยงหน'งเดยวผรวมสายเลอดของกษตรยผมดารใหสรางปราสาทนคร วด92

ตามคาอธบายของหนวยของของรฐบาลสงคมราษฎรนยมสอดคลองกบการอธบายของสมเดจสหนในบนทกท)ทรงนพนธข ,นในวโรกาสท)กมพชาประกาศเอกราชจากฝร)งเศสครบ 15 ปท)ทรงระบวา การข ,นดารงตาแหนงกษตรยของพระองคน ,นเปนผลการประชมหารอกนของเจานายเช ,อพระวงศช ,นสงของเขมรเอง ตอมาจงไดรบความยนยอมจาก ขาหลวงใหญชาวฝร)งเศส93 ในชวงท)สมเดจสหนทรงล ,ภยการเมองอยในจนและเกาหลเหนอ ในบนทกสวนพระองคท)ถกพมพเผยแพรในภายหลงกระบไมตางกนวา การท)

90 เดวด พ แชนดเดอร, ประวตศาสตรกมพชา พมพคร?งท� 3 พรรณงาม เงาธรรมสาร บรรณาธการแปล, (กรงเทพฯ: มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2540), หนา 262. 91 Julio A.Jeldres, The Royal house of Cambodia, (Phnom Penh: Monument Books, 2003), 13.

92 RBHraCCIvERBHraCCIvERBHraCCIvERBHraCCIvERRRRbv&tþiRBHbv&tþiRBHbv&tþiRBHbv&tþiRBH:TsemþcRBHneratþm:TsemþcRBHneratþm:TsemþcRBHneratþm:TsemþcRBHneratþm----sIhnuóbyusIhnuóbyusIhnuóbyusIhnuóbyuvraCGtItRBHecAGaNacRkkmËuCvraCGtItRBHecAGaNacRkkmËuCvraCGtItRBHecAGaNacRkkmËuCvraCGtItRBHecAGaNacRkkmËuCaaaa (PMñeBj: RksUgB&t(man1959). TMB&r1. [พระราชชวประวตในพระบาทสมเดจพระนโรดมสหนอปยพราชอดตเจากรงกมพชา (พนมเปญ: กระทรวงขอมลขาวสาร, 1959), หนา 1]. 93 Norodom Sihanouk, The royal action for dependence of Cambodia, (Phnom Penh: 15thaniversary 1969), p. 9.

95

ทรงสามารถข ,นดารงตาแหนงกษตรยของประเทศเปนความชอบธรรมอนเปนผลมาจากการผสมสายเลอดของสายราชวงศในชวงเวลาท)เหมาะสมคอชวงท)บลลงกกษตรยกมพชาวางลงและฝร)งเศสตองการกษตรยองคใหมมาแทนกษตรยพระองคเดมคาอธบายขางตนตรงกนขามคาอธบายของนกประวตศาสตรกมพชาชาวไทยหลายๆท)มกกลาววา ยงมเจาชายอกหลายๆ พระองคท)มความเหมาะสมในตาแหนงกษตรยมากกวาสมเดจสหน เชน ทายาทของกษตรยพระองคกอนคอเจาสสวตถ9มนวงศ94 โดยเม)อเทยบพระอสรยศกด9

สมเดจสหนท)มฐานะเปนเพยงหมอมเจาแตดวยเหตผลทางการเมองท)ฝร)งเศสเผชญการท)เลอกเจาชายท)ฝร)งเศสเช)อวาข ,อายและคงแกเรยนข ,นมาเปนกษตรยจะทาไมใหทรงวนวายกบการเรยกรองเอกราช95

ดวยความท)ตกเผชญกบคาวจารณท)วาทรงขาดความเหมาะสมท)จะดารงตาแหนงกษตรย ทาใหในงานนพนธท)ไดรบการเผยแพรข ,นในภายหลงสมเดจสหนจงยอมรบคาอธบายของฝร)งเศสท)เรยกพระองคเองวาเปน “คนบา” ทรงกลาววา ทรงปรารถนาท)จะเปนกษตรยท)บามากกวาเปนสามญชนธรรมดาผ ท)ไมสามารถนาเอกราชกลบสกมพชา96 ในงานนพนธคร ,งหลงสมเดจสหนยอมรบคาวจารณของท ,งนกวชาการและผสงเกตการณชาวตางชาตดวยความภมใจในส)งท)ทรงกระทาในอดต แมวาส)งน ,นจะถกประเมนวาเปนพฤตกรรมของคนบากตาม บคลกลกษณะของสมเดจสหนในมมมองของฝร)งเศสและนกสงเกตการณรวมสมยตอสมเดจสหนวาทรงเปน “คนบา” ในขางตนจงเปนส)งท)ผสงเกตการณจากภายนอกสงเกตเหนและเปนส)งท)สมเจสหนเองกยอมรบดวยเหตน ,เองทาใหทรงมปมดอยเร)องการศกษาเม)อทรงศกษาอยทรงไมสามารถเขากบนกเรยน (ฝร)งเศส) คนอ)นได เพราะพระองคพยายามแสดงออกอยเสมอๆวาทรงเหนอกวาผ อ)น97 ปจจยทางดานชวภาพและพระประวตเชนน ,เองทาให เม)อสมเดจสหนทรงมความไมพอใจการดาเนนนโยบายของฝายรฐบาลไทยท)รกรานดนแดนของกมพชาและทรงถกผ นาของไทยโจมตอยจงไดทรงตอบโตทาท)คกคามน ,นดวยความรนแรง

ในกรณของปราสาท “พระวหาร” จงเปนประจกษพยานอยางหน)งท)แสดงใหเหนถงการใชอานาจอยางมประสทธภาพและเตมไปดวยอารมณสวนพระองคของสมเดจสหน

94 ธบด บวคาศร, ประวตศาสตรกมพชา, (กรงเทพฯ: เมองโบราณ, 2547), หนา 75. 95 ชาญวทย เกตรศร, “สหนกษตรย รฐบรษ นกปฎวต” ในสจตต วงษเทศ ขรรคชย บนปาน, เขมรกบสงครามอนโดจน (กรงเทพฯ: พฒเณศ, 2516), หนา 101-102. 96 Jeldres Julio, Shadows of Angkor memoirs of HM King Norodom Sihanouk of Cambodia volumes one, (Phnom Penh: Monument Books, 2005), p. 28. 97 ชมพล เลศรฐการ, กมพชาในการเมองโลกบทบาทของเจาสหนกบสงครามและสนตภาพ, (กรงเทพฯ: ธญญา, 2536), หนา 69.

96

จนทาใหความพยายามของรฐบาลไทยและกมพชาซ)งไดเจรจาทางการทตกนมานบต ,งแต ค.ศ. 1958 เปนตนมากลายเปนส)งท)ไรความหมายเม)อสมเดจสหนทรงขอใหสภาสมาสชาตมมตตดความสมพนธทางการทตกบประเทศไทยดวยขอกลาวหาท)วาจอมพลสฤษด9 ธนะรชตนายกรฐมนตรของไทยโจมตพระองควาเปนเหมอนหมท)ไมกลวราชสหตอหนาคณะทตนานาประเทศ98 ในหนงสอท)ทางการกมพชาสงบนทกมายงสถานเอกอครราชทตไทย ณ กรง พนมเปญ มความวา “จอมพลสฤษดQ ธนะรชต ไดบงอาจดหม'น (ขาพเจา) อยางเปดเผยตอ หนาคณะทตในประเทศไทย และไดทาการใสรายอยางรนแรงตอประเทศกมพชา โดยกลาวหาอยางไมมมลวา (ขาพเจา)ไดอนญาตใหคอมมวนสตเขาไปต!งฐาน ทพของตนในเขตของกมพชาเพ'อเปดการปฏบตการณรกรานตอประเทศเพ'อน

บาน … ดวยการรองขอรฐสภาแหงชาต∗ และของสภาท'ปรกษาแหง ราชอาณาจกร ซ'งไดเขาประชมกนในตอนเชาวนท' 23 ตลาคม พ.ศ. 2504 และ ของประชาชนซ' งมความแคนเคองเปนเอกฉนทรฐบาลแหงราชอาณาจกร กมพชา จาเปนตองตกลงใจใหมการตดความสมพนธทางการทตกบประเทศไทย นบต!งแตวนน!”99

การตดสนพระทยในขางตนของสมเดจสหนตามการใหเหตผลของส)อมวลชนไทยอาจจะอธบายไดวาเปนการตดสนใจบนเหตผลสวนบคคลและเปนการ “ลแกอานาจ” ของสมเดจสหนในการดาเนนการนโยบายตอบโตฝายไทย ทรงตดสนใจดาเนนนโยบายตางประเทศโดยใชอารมณเปนหลก100 ในแงหน)งสามารถอธบายขางตนไดชวยปกปดขอเทจจรงท)วาประเทศไทยเปนฝายรกรานดนแดนของกมพชากอน แตประเดนท)สมเดจสหนทรงเลอกเร)องขางตนมาเปนเง)อนไขในการตดความสมพนธกบไทยกลบเปนส)งท)นาสนใจย)งกวาเพราะไมเพยงแตสะทอนใหเหนถงพระอานาจของพระองคในการกาหนดนโยบายตางประเทศ แตยงสะทอนใหเหนถงทศนะของสมเดจสหนในฐานะผ นาของรฐบาลกมพชาและในฐานะหน)งในปญญาชนชาวเขมรท)มความไมพอใจพฤตกรรมใน

98 Michael Leifer, Cambodia; the search for Security (New York; Frederick, 1967), p. 89. ∗ ตามตนฉบบภาษาไทยแปลคาวา National Congress วารฐสภาแหงชาตแตผวจยเหนวาช)อท)เหมาะสม

กวาคอสมาสแหงชาตซ)งตรงกบคาตนฉบบภาษาเขมรเรยกสภาน ,วา “สมาสชาต” (sµasCati) 99ทวช สภาภรณ, ภยดานอนโดจน (กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรสมพนธ, 2509), หนา 541-542.(สะกดตาม

ตนฉบบ) 100 คาอธบายลกษณะน ,ยงปรากฏอยคาอธบายผานส)อในปจจบน ดความเหนของวกรม กรมดษฐใน

ผจดการ กองบรรณาธการ, ปราสาทพระวหารความจรงท�คนไทยตองร, พมพคร ,งท)2 (กรงเทพฯ: บานพระอาทตย, 2552), หนา123-124.

97

ประวตศาสตรของไทยท)กระทาตอบรรพบรษชาวเขมรอยเปนทนเดม ในคร ,งหน)งทรงตรสประทานสมภาษณแกชาวตางประเทศถงเหตการณในประวตศาสตรท)คนไทยกระทาตอบรรพบรษของพระองควาเปนส)งท)ไมเหมาะสมและทาใหพระองคไมพอพระทยเม)อผ นาของไทยกระอยางน ,นกบพระองคบาง ในคร ,งน ,นทรงตรสวา

ชาวไทยเปนพวกท'ชอบเหยยดหยาม ขาพเจามอาจทนไดตอการเหยยด

หยาม ชาวอนนม∗อาจจะเคยจบเจาหญงกมพชาขงไวในกรงแลวหยอนลงในทะเลแต กไมไดสรางความอบอายใหกบเราชาวอนนมเปนท'ปรกษาของเราแตชาวไทยเปนศตรของเราชาวไทยส'งใหเจาชายของกมพชาซ'งเปนบรรพบรษของขาพเจาหมอบคลานตอหนาพวกเขา101

3.3.2 ปราสาท”พระวหาร”ในบรบทของสงครามเยน

ในการพจารณาการดาเนนนโยบายตางประเทศของกมพชาตอประเทศไทยน ,นไมอาจตดสนไดเพยงปจจยเบ ,องหลงทางทางประวตศาสตรหรอทศนะคตของสมเดจสหนท)มตอประเทศและคนไทยเทาน ,น แตยงตองมองไปถงปจจยดานอ)นๆ เชนเง)อนไขและบรบททางความสมพนธระหวางประเทศในยคสงครามเยนท)กาหนดใหสมเดจสหนทรงใชบทบาทของพระองคในการนาคดและกาหนดนโยบายตางๆ ของรฐบาลกมพชาหรอในระดบนานาชาต ตวอยางเชนการแสดงตนเปนผ ไกลเกล)ยระหวางเร)องพรมแดนของจนและอนเดยใน ค.ศ.1955 การทรงปรากฏพระองคเขารวมประชมระหวางประเทศคร ,งสาคญๆ เชน การเขารวมประชมกลมประเทศไมฝกใฝฝายใดตามอยางขางตน และจากหลกฐานท)พระองคทรงแถลงนโยบายเหลาน ,นไดเปนท)รบรกนท)วไปผาน ส)อมวลชนนกขาวในระดบนานาประเทศดงเชน ใน ค.ศ.1955 เม)อสมเดจพระนโรดมสหนทรงพระราชดาเนนไปรวมประชมเพ)อจดต ,งองคการซโต (SAETO) ดวยความไมเช)อในแนวนโยบายเปนกลางของพระองคนกขาวหนงสอพมพคนหน)ง ทลถามพระองควา “ขอประทานใหทรงรบส)งตอบ อยางตรงไปตรงมา วาพระองคจะเลอกเอาฝายใด ระหวาง

∗ หมายถงชาวเวยดนาม 101 Jerrold Scheeter, The new face of Buddha; Cambodia the people‘s prince (New York;

Coward,Mccamn, Inc ) p73.

98

“โลกเสร” หรอ “โลกคอมมวนสต” สมเดจสหนรบส)งตอบทนท)วา พระองคทรง “เลอกไวแลว คอโลกของกมพชา”102

ภายหลงสงครามโลกคร ,งท) 2 นโยบายตางประเทศของชาต ในเอเชยตะวนออก

เฉยงใตตางมลกษณะรวมกนประการหน)ง คอการท)แตละประเทศในภมภาคไดรบ

ผลกระทบจากการตอสทางการเมองของชาตมหาอานาจในยคสงครามเยน (Cold War)

ท)มมหาอานาจของประเทศใหม คอสหภาพโซเวยตและ สหรฐอเมรกาท)ตางเปนประเทศผ

ชนะในสงครามโลกคร ,งท) 2 แตเน)องจากท ,งสองประเทศมอดมการณทางการเมองท)

แตกตางกนออกไปจนเกดการแขงขนในการเผยแพรอดมการณทางการเมองของตน

ออกไป โดยท ,งสองประเทศตางแสดงตนเปนมหาอานาจใหมแทนท)ชาตจกรวรรดนยมเกา

อยางองกฤษและฝร)งเศสท)บอบช ,าจาการส รบในยโรป จนตองปลดปลอยดนแดนอาณา

นคมของตนใหเปนอสระ สาหรบฝร)งเศสน ,นหลงถกกดดนท ,งจากขบวนการเรยกรองเอก

ราช และการกดดนจากชาตมหาอานาจในท)สดกตองยอมมอบเอกราชใหแกประเทศตางๆ

ภายหลงสนธสญญาเจนวาใน ค.ศ. 1954103 โดยสนธสญญาฉบบน ,เ ปนผลของ

ประนประนอมระหวางฝร)งเศสกบชาตมหาอานาจและกบขบวนการเรยกรองเอกราชของ

ชาวพ ,นเมองโดยฝร)งเศสยอมใหเอกราชแกชาตตางๆ ในอนโดจน เพ)อแลกกบความ

ชวยเหลอจากสหรฐอเมรกาท)กาลงแขงขนกนขยายอทธพลกบมหาอานาจใหม คอสหภาพ

โซเวยตและสหรฐอเมรกา สาหรบอเมรกาแลวการท)ประเทศสาธารณรฐประชาชนจนหรอ

จนคอมมวนสต มชยชนะเหนอรฐบาลจนคณะชาตท)ยดอดมการณแบบเสรนยมในป ค.ศ.

1949 ไดสรางความหวาดวตกใหแกสหรฐอเมรกาวาอทธพลของจนและสหภาพโซเวยตจะ

แพรกระจายไปท)วเอเชย ส)งน ,ทาใหสหรฐไดเรงเพ)มบทบาทของตนเขามาในเอเชยมากข ,น

ในสภาพท)โลกกาวเขาสยคสงครามเยน รฐบาลไทยเลอกท)จะดาเนนนโยบายตางประเทศผกพนเขาขางฝายตะวนตกโดยเฉพาะอยางย)งกบสหรฐอเมรกา ดงเชน การท)ไดตกลงรบความชวยเหลอทางการทหารจากสหรฐอเมรกา ในวนท) 17 ตลาคม ค.ศ. 1950 โดยทางการไทยยงไดรบรองรฐบาลเบาได (Bao Dai) ในเวยดนามท)สหรฐอเมรกาต ,งข ,น

102 อางคากลาวของสมเดจสหนใน เขยว สมพน, เขยว สมพน ประวตศาสตรกมพชากบจดยนท�ผานมาของขาพเจา แปลโดยอภญญา ตะวนออก (กรงเทพฯ: มตชน, 2549), หนา 7-8. 103 สดาสอนศร(บรรณาธการ), เอเชยตะวนออกเฉยงใต การเมองการปกครองหลงส ?นสดสงครามเยน, พมพคร ,งท) 2 (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2538), หนา ฐ.

99

รวมท ,งสงทหารกวาส)พนคนไปรวมสงครามเกาหลใน ปเดยวกน104 การดาเนนนโยบายดงกลาวขางตนของไทยเปนผลมาจากการท)รฐบาลไทยหวาดระแวงภยคกคามจากจนคอมมวนสตอยางมาก รวมท ,งไทยยงมทาทคดคานนโยบายของชาตท)ถอความเปนกลางระหวางประเทศ (neutralism) อยางเชนในกรณของนายกรฐมนตรยาวหราล เนรห ท)สนบสนนใหจนคอมมวนสตไดท)น)งแทนจนคณะชาตในองคการสหประชาชาต105 ในชวงตนของการไดรบเอกราชทางฝายรฐบาลกมพชาเองกมทาท)โนมเอยงไปทางสหรฐอเมรกาจงไดเรยกรองใหสหรฐอเมรกาชวยเหลอกมพชาตอตานความไมสงบท)เกดจากการท)พวกเ วยดมนห (V ie tm inh) คอเ วยดนามท) ไ ด รบอทธพลความคดแบบสงคมนยม “ คอมมวนสต ”ท) เขามาเคล)อนไหวในกมพชานบต ,งแตป ค.ศ. 1949106 ดวยเหตน ,สหรฐอเมรกาจงเขามบทบาทอยางมากในการยตสงครามอนโดจนตามการประชมท)นครเจนวาทามกลางการคดคานของประเทศคอมมวนสต107

ในชวงเวลาท)ฝร)งเศสกาลงถายโอนอานาจในการปกครองกมพชาใหแกรฐบาลกมพชาภายใตการนาของสมเดจสหนน ,นเองทางการไทยกไดใชขออางเร)องความม)นคงสงกองกาลงตารวจเขารกษาความปลอดภยตามแนวชายแดนรอบๆ บรเวณปราสาท “พระวหาร”108ฝายรฐบาลกมพชาเองกไดสงหนงสอรองเรยนผานสถานทตกมพชาประจากรงเทพฯ เพ)อใหทางการไทยถอนกาลงออกจากพ ,นท)ปราสาทแตกไมไดรบการตอบรบจากทางการไทย วารสาร Cambodian Commentary ไดบนทกเร)องราวเหตการณคร ,งน ,วาในเดอนมกราคมป ค.ศ. 1954 เอกอครราชทตของกมพชาประจากรงเทพฯ ไดทาการประทวงอยางรนแรงตอการกระทาของไทยท)ขบไลชาวเขมรผดแลปราสาท “พระวหาร”สามคนออกจากปราสาทหลงจากน ,นกสงตารวจข ,นไปต ,งคายบรเวณปราสาท ดวยอารมณ

104ธนาสฤษฎ9 สตะเวทน, “ความสมพนธระหวางไทยกบกมพชาระหวางพ.ศ. 2496-2504 ”,(วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาความสมพนธระหวางประเทศ บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2518), หนา 43-44.

105 ชาญวทย เกษตรศร, ประวตการเมองไทยสยาม พ.ศ. 2575-2500, หนา 477. 106RbvtþisegÎbénRBHraCebskkmµRbyuTÆTamTavÉkraCsMrabRbeTskm¬uCaRbvtþisegÎbénRBHraCebskkmµRbyuTÆTamTavÉkraCsMrabRbeTskm¬uCaRbvtþisegÎbénRBHraCebskkmµRbyuTÆTamTavÉkraCsMrabRbeTskm¬uCaRbvtþisegÎbénRBHraCebskkmµRbyuTÆTamTavÉkraCsMrabRbeTskm¬uCa

(PMñeBj:erAgBumµRbmraCv&g, 1956), TMB&r 15. [ประวตสงเขปในการเสดจพระราชดาเนนตอสเพ$อเอกราชสาหรบ

ประเทศกมพชา (พนมเปญ: โรงพมพพระบรมราชวง, 1956), หนา15].

107 Roger M Smith, Cambodia's Foreign Policy (Ph.D. Thesis, Cornell University, 1964), p. 64.

108 Royaume du Cambodge, Documents relatifs a la suspension les relations diplomatiques

entre la Cambodge et la Thaïlande (Pnom Penh: Imprimerie du ministère de Information, 1958), Cite in Ibid., p135.

100

ความรสกท)อดแนนอยในใจ จงมการปกธงชาตไทยไวบรเวณรมหนาผา นอกจากน ,หนวยงานดานวฒนธรรมของไทยยงไดเผยแพรขอความวา

“บนยอดของหนาผาสงตระหงานธงไตรรงคสอนเปนสญลกษณของชาต (ไทย) ยงคงโบกไสวอยอยาง องอาจและปลอดภยในบรเวณยอดผาสงตด ชายแดนของตางชาตท'เราเขายดครอง”109

ตอมาในเดอนกรกฎาคม หลงจากมขาวแพรสะพดในกรงพนมเปญวารฐบาลไทยสงกาลงตารวจเขายดครองปราสาท”พระวหาร” สมเดจพระนโรดมสหนทรงแสดงความประสงควาจะเสดจมาเยอนรฐบาลไทยท)เพ)อระงบไมใหความขดแยงระหวางประเทศเกดปญหาลกลาม110 โดยทางการไทยเองไดเตรยมการรบเสดจพระองคและคณะอยางพรอมเพรยง แตการมาเย)อนของพระองคในวนท) 12 กรกฎาคมค.ศ. 1958 น ,นกไดประทบอยในเมองไทยเพยง 2-3 ช)วโมงเทาน ,น สมเดจสหนและฯ พณฯทาน เเปน นต คนสนทของพระองคกไดเดนทางกลบกมพชา ฝายส)อมวลชนฝายไทยกลาววา เปนการแสดงทาทเพ)อการโฆษณาชวนเช)อ มากกวาจะเปนการเยอนเพ)อสนถวไมตรตามท)รฐบาลกมพชากลาวอาง111 ในการเสดจเย)อนคร ,งน ,นฝายกมพชาซ)งมนายซอนซานเปนหวหนาคณะเจรจายงคงดาเนนการเจรจากบทางการไทยระหวางท)สมเดจพระสหน และพณฯ ทานแปน นตเดนทางกลบกมพชาไปแลว โดยปรากฏวาหลงจากการประชมกนท)กรงเทพฯ มขอตกลงความรวมมอทางเศรษฐกจและปญหาชายแดนในระดบหน)ง ซ)งทาใหการนาเสนอขอความเพ)อขอใหมการยตการโจมตซ)งกนและกน โดยในคร ,งน ,นนายซอน ซาน รองนายกรฐมนตรและรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศของกมพชาไดทลถามกรมหม)นนราธปพงศประพนธวา ประเทศไทยแสดงการอางสทธ “อธปไตย”เหนอปราสาทพระ

วหาร เม)อใด ? กรมหม)นนราธปพงศประพนธรบส)งตอบวาต ,งแตป ค.ศ. 1940 ∗ เราไดคนตามสนธสญญาโตกโอ112 (ค.ศ. 1941)


110 sØal emery, eRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµr ERbsRmUledayTI Xayu (n.p.),(n.d.) TMB&r

253. [ซหาล เมเรย, เบ+องหลงรอยย+มของเขมร แปลโดย ต เฆยย (ม.ป.ท.)( ม.ป.ป. ), หนา 253]. 111 สโมสรผส)อขาวหนงสอพมพ, สมดปกขาวสมพนธภาพระหวางประเทศไทยกบกมพชา (พระนคร: สโมสรผส)อขาวหนงสอพมพ, 2502), หนา 7.

∗ กรมหม)นราธปพงศประพนธรบส)งเพ)มเตมวาเขาพระวหารเปนของไทยตามหลกสนปนน ,าในสนธสญญาป ค.ศ. 1904 ดงน ,นเม)อลงนามตามขอตกลง ณ กรงวอชงตนในปค.ศ. 1946ใหไทยและฝร)งเศสกลบคนสสภาวะกอนสงคราม (Status Quos) ไทยจงไมตองคนปราสาทพระวหารเพราะไดถอสทธ9อธปไตยเหนอปราสาทหลงน ,กอนท)สงครามระหวางไทยและฝร)งเศสในป ค.ศ. 1941จะเร)มข ,น ดรายละเอยดการโตเถยงในประเดนน ,ระหวางกมพชาและ

101

ภายหลงจากเสดจกลบจากประเทศไทยไดไมนานสมเดจสหนกบพณฯ ทานเเปน นต ท)ปรกษาคนสนทกไดเดนทางไปเยอนสาธารณรฐประชาชนจนโดยมการทาการประกาศรบรองสถานะของรฐบาลแหงสาธารณรฐประชาชนจนซ)งสรางความหวาดวตกใหแกรฐบาลไทยเปนอยางมาก 113 ดวยเพราะมการออกแถลงการณรวมกนระหวางกมพชาและจนโดยท)มขอความตอนหน)งพาดพงถงประเทศไทยวามทาท)ไมเปนมตรตอกมพชาโดยในขณะน ,นการเจรจาระหวางรฐบาลไทยกบกมพชายงคงดาเนนการอยในกรงเทพฯส)อมวลชนไทยบนทกสวนหน)งของคาแถลงการณรวมของจนและกมพชาออกเผยแพรความวา

นโยบายแหงสนตภาพและความเปนกลางซ'งราชอาณาจกกมพชาดาเนน

อยน!น เปนประโยชนมเฉพาะเพ'อการธารงไวซ'งเอกราชของพระราชอาณาจกร

เทาน!นแตยงเปน การสนบสนนการสรางความม'นคงใหแกสนตภาพในเอเชยและ

ในโลกอกดวยซ'งเปนการ ส ม ค ว ร ท' ท ก ๆ ป ร ะ เ ท ศ พ ง แ ส ด ง ค ว า ม เ ค า ร พ

นายกรฐมนตรจ เอน ไหลแหงสาธารณรฐ ประชาชนจนขอแสดงความเสยใจท'ได

ทราบวาอาณาเขตของประเทศกมพชาไดตกเปน เหย'อของการลวงละเมดและ

การสกดก!นหลายคร!งของประเทศเพ'อนบานซ'งไดพจารณา เ ห น ว า เ ป น ก า ร

กระทาท'ไมเปนมตรอยางย' งรฐบาลจนหวงวาประเทศท!งหลายในเอเชยจะอย

รวมกนอยางสนตกบราชอาณาจกรกมพชาตามขอตกลงในท'ประชมท'บนดงโดย

ไมถกช!นาโดยนโยบายนยมอาณานคมของตางชาต114

จากแถลงการณรวมขางตนทาใหรฐบาลไทยท)มทาทหวาดระแวงภยคกคามจาก

คอมมวนสตตอบโตนโยบายของสมเดจสหนท)ผกสมพนธกบจนโดยทางการไทยได

ประกาศภาวะฉกเฉน ตามเขตชายแดนไทย-กมพชารวม 6 จงหวด อนไดแก จนทบร

ปราจนบร สรนทร บรรมย ศรสะเกษ และอาเภอเดชอดม จงหวดอบลราชธาน ดวยความ

ตงเครยดท)มตอกน น ,เองเปนสาเหตหน)งท)ทาใหการเจรจาท)กรงเทพฯ ตองยตลง โดยยงคง

ไทยใน เสนย ปราโมช, คดเขาพระวหาร, (พระนคร: โรงพมพสานกทาเนยบนายกรฐมนตร, 2505), หนา 117-118 (ขอมลฝ)งกมพชา) และหนา 189 (ขอมลฝ)งไทย). 112 อางแลว,. หนา 117-118. 113 Roger M Smith, Cambodia's Foreign Policy, p.136. 114 Ministry of Foreign Affair, Relation between Thailand and Cambodia (Bangkok: Ministry of Foreign Affair, 1959), p. 23.

102

ท ,งปญหาเร) องเสนเขตแดนระหวางกนไว เน)องจากมความเหนไมตรงกนในหลายๆ

ประเดนรวมท ,งเร)อง คาท)ใชเรยกเอกสารประกอบการเจรจาโดยทางการกมพชาเสนอใหใช

คาวา “เอกสารผนวกทายสญญา (Appendix)” ซ)งฝายไทยเหนวาเปนคาท)มความหมาย

กวางเกนไปจงเสนอคาวา “ตามสนธสญญาและกรมสาร” (Diplomatic protocol) ตอทาย

สนธสญญาเอาไว ∗ การกระทาของสมเดจสหนซ)งเสดจเยอนจนในระหวางท)การเจรจา

ระหวางไทยและกมพชายงคงดาเนนอยท)กรงเทพฯ สรางความไมพอใจอยางมากใหแก

รฐบาลและส)อมวลชนของไทย ท)มองวา กมพชากาลงใชจนมาขมขไทย115 ในปเดยวกน

น ,นเองท) ฝายรฐบาลไทยเกดความเปล)ยนแปลง เม)อคณะรฐประหารท)นาโดยจอม

พลสฤษด9 ธนะรชต ผ นาทางการทหารท)มอานาจอยเบ ,องหลงรฐบาลของจอมพล ป.พบล

สงครามอยางยาวนานกอปฏวตโดยไดประกาศถงเหตผลขอหน)งในการดาเนนการวาเปน

ผลมาจากภยคกคามจากคอมมวนสต

ภยคอมมวนสตไดคกคามประเทศไทยอยางรนแรงไมสามารถหลกเล'ยง ไปใชวธใดนอกจากการยดอานาจและดาเนนการปฏวตในทางท'เหมาะสม116

ไมเคล ลเฟอร (Michael Leifer) ผ เชยวชาญดานการเมองระหวางประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตต ,งขอสงเกตไปในทศทางเดยวกนวาทาทของไทยรวมท ,งเวยดนามใตซ)งมจดยนทางการเมองระหวางประเทศในยคสงครามเยนแตกตางจากกมพชาท)มตอรฐบาลกมพชาน ,น เปนการแสดงออกถงความหวาดระแวงท)ท ,งสองประเทศมตอกมพชาท)ยดถอนโยบายตางประเทศแบบเปนกลาง (Neutrality) โดยไทยและเวยดนามใตตางเช)อวานโยบายการตางประเทศของกมพชาจะเปนส)งท)เปดโอกาสใหคอมมวนสตแทรกซมเขามาและทาลายแผนการท)จะสรางเอเชยตะวนออกเฉยงใตภาคพ ,นทวปใหกลายเปนกลมตอตานคอมมวนสต117ภายหลงจากท)ท ,งสองฝายไดพยายามยตขอขดแยงดวยการเจรจา

∗ การนยามคาสองคาน ,มผลอยางย)งในการเจรจาและพจารณาเร)องคดเขาพระวหารเพราะทางฝ)งกมพชาโดยอางแผนท)ท)ฝร)งเศสทาในค.ศ. 1908 ทาใหฝายไทยกบกมพชาอางแผนท)ซ)งไทยไมเคยยอมรบเพ)ออางสทธวาปราสาทพระวหารต ,งอย ฝายไทยอางวาแผนท)ฉบบน ,ไมไดรวมอยในการทาสญญา (Treaty) กบฝร)งเศสใน ค.ศ. 1904 โปรดดรายละเอยดในวทยานพนธของ ธนาสฤษฎ9 สตะเวทน, “ความสมพนธระหวางไทยกบกมพชาระหวาง พ.ศ. 2496-2504”, หนา 112-113. 115 จารส ดวงธสาร ประหยด ศ. นาคะนาท. ความเมองเร�องเขาพระวหาร. (พระนคร: สาสนสวรรค, 2505),หนา 137-138. 116 “ คาปราศรยในวนครบรอบ 1 ปของปฏวตฉบบ 2 วนท) 20 ตลาคม พ.ศ. 2501” อางใน คณะรฐมนตร, ประมวลสนทรพจนของจอมพลสฤษด� ธนะรชต (พระนคร: โรงพมพสานกนายกรฐมนตร, 2503), หนา 123 117 Michael Liefer, Cambodia; the search for Security (London: Pallma press, 1967), p. 85.

103

แตไมเปนผล ซ)งย)งทาใหสถานการณความขดแยงในภมภาคอนโดจน ซ)งเปนภมภาคท)มความขดแยงกนอยางรนแรงดานอดมการณในชวงสงครามเยนย)งตงเครยดมากข ,นโดยฝายกมพชาไดย)นเร)องรองเรยนไปยงคณะมนตรความม)นคงแหงสหประชาชาตวาทางการไทยไดสงกาลงทหารประชดชายแดนของกมพชาและทาเร)องมายงประเทศไทยเพ)อแสดงความไมพอใจดวยการขอระงบการมผแทนทางการทตระดบเอกอครราชทตในประเทศไทยโดยใหเหตผลวาดวยสถานการณตามท)เปนอยในปจจบนยากท)กมพชาจะสานความสมพนธทางการทตระดบปกตกบรฐบาลไทยได118

ตอมาในเดอนมกราคม ศ. ศ. 1959 โจฮน เบลฟรส (Johan Beck Fris) นกการทตชาวสวตเซอรแลนด ผแทนเลขาธการจากองคการสหประชาชาตไดเขามาเปนตวกลางในการไกลเกล)ยความขดแยงระหวางไทยกบกมพชา โดยไดเดนทางเขามาในกรงเทพ ฯ กอนในวนท) 20 มกราคมเพ)อเจรจาขอรองใหท ,งสองฝายระงบการโจมตกนทางหนาหนงสอพมพ และไดเดนทางตอไปยงประเทศกมพชาในวนท) 23 มกราคม เพ)อทาใหความสมพนธระหวางท ,งสองประเทศเร)มดข ,น119 โดยไดมการออกคาแถลงการณรวมกนในวนท) 6 กมภาพนธ ในการสถาปนาสมพนธภาพทางการทตกนใหมโดยในโอกาสน ,ทางรฐบาลไทยยงไดแตงต ,งใหนายถนด คอมนตรรฐมนตรวาการกระทรวงตางประเทศของไทย เดนทางมาเจรจากบทางการกมพชาท)กรงพนมเปญโดยนายถนด คอมนตรไดเสนอขอทางกมพชาวาจะขอจดการ ปราสาท”พระวหาร”รวมกนกบทางกมพชา120

ในชวงเดยวกนหลงจากน ,นเองท)ปรากฏวางานเขยนของปญญาชนชาวเขมรออกมาโจมตประเทศไทยโดยหน)งในปญญาชนชาวเขมรท)แสดงออกซ)งความไมพอใจตอทาท)ของไทยในความขดแยงเร)องปราสาท ”พระวหาร” คอ เเปน นต (Pen Nouth) อดตนายกรฐมนตรและคนสนทของสมเดจสหนซ)งในเวลาน ,นดารงตาแหนงเปน “พฤทธสมาชกกรมอดมศกษา” ซ)งมสานกงานต ,งอยในพระราชาชวง ไดเขยนหนงสอเลมหน)งช)อวา ประวตศาสตรสงเขปเก)ยวกบความสมพนธเขมร-สยาม โดยองกบบทความท)สมเดจพระ

118 “Preah Vihear the road to justice” Cambodian Commentary 1(November 1959): 6. 119 ธนาสฤษฎ9 สตะเวทน, ความสมพนธระหวางไทยกบกมพชาระหวาง พ.ศ. 2496-2504, หนา 129.

120s)n sMNag rs' cRnþabuRt, Éksarseg¡bsþIGMBIrÉksarseg¡bsþIGMBIrÉksarseg¡bsþIGMBIrÉksarseg¡bsþIGMBIrR:saTRBHviharR:saTRBHviharR:saTRBHviharR:saTRBHviharGtItkalruger]gnigmaTPaBCatiExµrsGtItkalruger]gnigmaTPaBCatiExµrsGtItkalruger]gnigmaTPaBCatiExµrsGtItkalruger]gnigmaTPaBCatiExµrsRmRmRmRmrabrabrabrab'' ''TsSnkTsSnkTsSnkTsSnki©ösikSarbs'saRsþacarüi©ösikSarbs'saRsþacarüi©ösikSarbs'saRsþacarüi©ösikSarbs'saRsþacarüraCbNiÎraCbNiÎraCbNiÎraCbNiÎttttsPakmËuCanigsPakmËuCanigsPakmËuCanigsPakmËuCanigninininisiStzñakbriJÃab&RtCasiStzñakbriJÃab&RtCasiStzñakbriJÃab&RtCasiStzñakbriJÃab&RtCan'n'n'n'xËsxËsxËsxËs'' ''CMnanCMnanCMnanCMnan'' ''TI TI TI TI 2 enAR:saTRBHviharenAR:saTRBHviharenAR:saTRBHviharenAR:saTRBHviharGnøgEvg ézGnøgEvg ézGnøgEvg ézGnøgEvg éz\\ \\TITITITI 1-7 ExemsaExemsaExemsaExemsa 2002 (n.p.)

(n.d.). TMB&r7ç [ซอน ซาณาง รวะซ จนตราบตร, เอกสารสงเขปเก�ยวกบประวตปราสาทเปรยะฮวเฮยอดตกาลอนรงเร�องกบความภาคภมใจของชาตเขมร สาหรบการทศนะศกษาของคณาอาจารยราชบณฑตสภาแหงกมพชาและนกศกษาข ?นสงท� 2 ณ ปราสาท “พระวหาร” อลองแวงและองกอร วนท� 1-7 เมษายน2002 (ม.ป.ท.), (ม.ป.ป.), หนา7].

104

นโรดมสหนทรงพระนพนธเปนภาษาฝร)งเศสในวารสาร “กมพเจย (Kampuja)” โดยทรงโตตอบการท)ทางการไทยอางอธปไตยเหนอดนแดนสองแหงคอ”พระวหาร”และเกาะฮกง โดยยอนความถงการอพยพ “ลอบ” เขามาต ,งถ)นฐานของชาตไทยในดนแดนของเขมรต ,งแตครสตศตวรรษท) 12-13 เปนตนมา121โดยในหนงสอยงข ,นมาโดยโจมตความคดของฝายไทยท)วาขอจดการปราสาท “พระวหาร” รวมกบทางกมพชาใน ความวา

ในปจจบนน!เองท'พวกคนไทยกยงไมลงเลท'จะอาปากวาปราสาท“พระ วหาร”คอสมบตรวมกนของชาตเขมรกบไทยฝายไทยถงกบอางวาปราสาท“พระ วหาร”สรางข!นโดยฝพระหตถของพระมหากษตรยไทยท!งๆท'ชวงเวลาท'สรางน!น ประทบอยหางจากเทอกเขาพนมฎองแรกไปทางทศเหนอของอาณาจกรเขมรของ เรากวาสองพนกโลเมตร122

การท)องคการสหประชาชาตเขามาชวยไกลเกล)ยความขดแยงระหวางไทยกบกมพชา นบวาเปนความสาเรจของรฐบาลกมพชาท)ทาใหประเดนความขดแยงของสองชาตกลายเปนปญหาระดบโลก ทาใหประชาคมโลกหนมาใหความสนใจกมพชาอกคร ,งหน)งหลงจากท)สมเดจสหนทรงพยายามปาวประกาศใหนานาชาตรบรองความเปนกลางและอธปไตยของกมพชา โดยในเหตการณความขดแยงน ,ทรงทาใหประชาชาตเหนวา ความขดแยงระหวางกมพชากบไทยเปนเร) องของการตอส เพ)อรกษาอธปไตยและความชอบธรรมเหนอดนแดนกมพชาหลงการไดเอกราชใน ค.ศ.1953123 ในแงหน)งการท)กมพชาพยายามโยงตวเองเขากบสถานการณโลกยคสงครามเยนในฐานะรฐขนาดเลกท)พยายามรกษาความเปนกลางระหวางประเทศโดยการหนไปสรางความสมพนธกบสาธารณรฐประชาชนจนเพ)อคานอานาจกบสหรฐอเมรกา รบส)งวา

“เม'อมองในแผนท'แลวจะเหนไดวากมพชาขนาบดวยประเทศขนาดกลาง (Medium State)ซ'งเปนพนธมตรของชาตตะวนตกโดยมดนแดนแคบๆของลาว ก!นกมพชาจากประเทศสงคมนยมสองประเทศคอเวยดนามเหนอและสาธารณรฐ ประชาชนจนดงน!นเราจงไมมทางเลอกอ'นนอกจากพยายามรกษาดลยภาพ ระหวางสองคายขางตน”124

121ธบด บวคาศร, ““เอกสารมหาบรษเขมร” การศกษางานประวตศาสตรสมยใหมของกมพชา,” หนา 100.

122 Ebn nut , RbvtþisasRtseg¡bGMBÍTMnakTMngExµrRbvtþisasRtseg¡bGMBÍTMnakTMngExµrRbvtþisasRtseg¡bGMBÍTMnakTMngExµrRbvtþisasRtseg¡bGMBÍTMnakTMngExµr----es{mes{mes{mes{m , (PñMeBj; GbSra, 1997) , TMB&r 9. [ แปนนต, ประวตศาสตรสงเขปเก�ยวกบความสมพนธเขมร-สยาม (พนมเปญ: อบซรา, 1997), หนา9 ].

123 Roger M Smith, Cambodia's Foreign Policy, p. 144-145. 124พระราชดารสของสมเดจสหน อางในรงพงษ ชยนาม, รวมบทความวชาการรฐศาสตร. พมพคร ,งท) 5 (นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2549), หนา 56.

105

3.3.3 ความเปนกลางระหวางประเทศ คาวาความเปนกลาง (Neutrality) ซ)งเปนสวนหน)งของการดาเนนนโยบาย

ระหวางประเทศตามแนวทางของนโยบายไมฝกใฝฝายใด (Non –alignment Policy) ซ)งเปนคาท)ใชอธบายถงสถานภาพแหงรฐโดยไมผกมดตนเองเขาขางฝายใดฝายหน)ง ในชวงท)เกดความขดแยงระหวางประเทศข ,น เชน ในสภาวะสงครามเยนหรอเกดสงครามข ,นแลวกตามโดยรฐท)ตองการกาหนดความเปนกลาง (Neutralization) ตองประกาศเจตนารมณน ,ดวยตนเองหรอสมครใจทาตามสนธสญญาระหวางประเทศท)ประเทศมหาอานาจในขณะน ,นยอมรบ เชน กรณของประเทศสวตเซอรแลนดหลงสงครามนโปเลยน (Napoleon war) ใน ค.ศ. 1815 ซ)งแสดงวาปจจยหน)งท)จะทาใหประเทศหน)งใดน ,นจะไดรบการยอมรบความเปนกลางน ,นตองเกดจากความเหนชอบจากคสงครามท)เกดขดแยงกนข ,นดวย โดยสาหรบนโยบายตางประเทศของกมพชาโรเจอร เอม สมธ ใหคาจากดความคาวา ความเปนกลาง วาเปนปรากฏการณท)เกดข ,นในยคสงครามเยน ซ)งเปนผลจากความพยายามของประเทศท)มอานาจนอยซ)งไมอาจตอตานอานาจท)เหนอกวาชกชวนใหไปอยในคายอดมการณของตน125

สาหรบพฒนาการของนโยบายความเปนกลางของกมพชา มกถกอางวาสมเดจสหน ทรงเปนผ บกเบกนโยบายตางประเทศแบบไมฝกใฝฝายใดในระยะหลงจากการท)

พระองคไดเขารวมในการประชมเอเชย-แอฟรกา∗ ท)เมองบนดง ประเทศอนโดนเซย (Bandung Conference) ในเดอนเมษายน ค.ศ. 1955 ซ)งพระองคไดพบกบนายกรฐมนตรโจว เอนไหล ของสาธารณรฐประชาชนจน และ เช)อวาน ,เปนเหตใหพระองคเหนวาแนวทาง “ไมฝกใฝฝายใด” เปนวธการท)ดท)สด ในการปกปองความม)นคงของกมพชาจากประเทศเพ)อนบานท)เปนอรกนมาอยางยาวนานในประวตศาสตร โดยในทศนะของนกวชาการดานความสมพนธระหวางประเทศ ไมเคล ลเฟอร เช)อวา การดาเนนนโยบายตางประเทศของกมพชาตาม แนวทางเปนกลางเปนความตองการสวนพระองคของสมเดจสหนเอง126 โดยแนวทางของนโยบายตางประเทศในระหวาง ค.ศ. 1953-1963

125 Roger M Smith Cambodia's Foreign Policy, p.1.

∗ เปนการประชมของตวแทนจาก 29 ประเทศซ)งสวนใหญเปนประเทศอดตอาณานคมท)ไดรบเอกราชภายหลงสงครามโลกคร ,งท) 2 เพ)อแสดงวาแตละประเทศตระหนกในปญหาการแขงขน แทรกแซงของมหาอานาจในยคสงครามเยน การประชมท)บนดงกลายเปนสญลกษณของขบวนการไมฝกใฝฝายใด (Non aligned movement) ท)มจนและอนเดยมบทบาทสาคญในการสนบสนนแนวทางน ,. 126 Micheal leifer, Cambodia: The search for Security, p. 107.

106

น ,นมลกษณะเปนนโยบายเปนกลางแบบเลอกขาง (Active neutralism)127 คอจะตอบสนองความตองการและผลประโยชนของชาตมหาอานาจในระดบท)ไมขดและไมผกมดตนเองกบชาตมหาอานาจน ,นๆ มากเกนไป ในแงหน)งทาใหสมเดจพระนโรดมสหน

จงถกเรยกโดยส)อมวลชนวา “เจาชายสบานเยน∗” หลงการประชมคร ,งน ,น สมเดจพระนโรดมสหนยงไดทรงสงบทความไปเผยแพรใน

วารสารในอเมรกาช)อ Foreign affairs ทรงแสดงถงความเปนหวงในทศนะท)อาจจะสรางความเขาใจผดในขางตน โดยทรงช ,แจงใหเหนถงสาเหตความจาเปนท)ทาใหพระองคตองเลอกดาเนนนโยบายเปนกลาง วาเปนผลจากการท)มภมประเทศท)ใกลชดกบสองประเทศคอไทยและเวยดนามเหนอ ท)มอดมการณทางการเมองท)แตกตางกน โดยทรงช ,ใหเหนความจาเปนขางตนและเน)องจากปญหาความหลากหลายทางชนชาตในกมพชา (เขมร เวยดนาม และจน) เปนอกสาเหตท)ทาใหทรงตองประนประนอมกบทกคายอดมการณเพ)อรกษาความสงบในประเทศ โดยทรงแจกแจงใหเหนถงความชวยเหลอจากประเทศตางๆท)กมพชาไดรบและทรงขอบใจสหรฐอเมรกาในฐานะผใหความชวยเหลอรายใหญ และขอให

อเมรกาสนบสนนนโยบายชวยเหลอกมพชาตอไป∗∗ โดยทรงยนยนวาความชวยเหลอขางตนจะทาใหชาวกมพชานยมแนวทางและ เปนมตรท)ดกบสหรฐอเมรกาสบไป ท ,งยงทรงสญญาวาจะกดกนการขยายตวของศตรของอเมรกาคอคอมมวนสตเปนการตอบแทน128

เขยว สมพน (Khiev Samphan) ซ)งเคยเปนท ,งฝายตรงขามท)วจารณสมเดจพระนโรดมสหน เม)อคร ,งท)ยงทรงอยในฐานะประธานของสงคมราษฎรนยม129 กอนท)จะหนมาเปนพนธมตรกบพระองคท)ทาสงครามกองโจรกบฝายรฐบาลของลอนนอน ภายใตการสนบสนนของสหรฐอเมรกา ไดประเมนบรรยากาศในสมยท)สมเดจสหนเลอกใชนโยบาย

127 นภดล ชาตประเสรฐ. เจานโรดมสหนกบนโยบายความเปนกลางของกมพชา (กรงเทพฯ: มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2540), หนา 86.

∗ การประเมนสมเดจพระนโรดมสหนในลกษณะเชนน ,เก)ยวเน)องกบการท)สมเดจพระนโรดมสหนหนไปนยมฝายคอมมวนสต แตยงคงรบความชวยเหลอจากฝายอเมรกา

∗∗ ปรมาณความชวยเหลอจากอเมรกาซ)งมอบใหรฐบาลกมพชาในชวง ค.ศ. 1953-1964 มปรมาณมากถงกวา 70 เปอรเซนตของความชวยเหลอจากตางประเทศ โดยในสวนของกองทพไดเงนสนบสนนถง 30 เปอรเซนต

128 Norodom Sihanouk, “Cambodia neutral: The dictate of necessity” Foreign affairs 36(July 1958): 583-586. 129 David P Chandler. The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolution since 1945, p.201.

107

เปนกลางวาเปนชวงท)มท ,งผ เหนดวยและผไมเหนดวยกบนโยบายเปนกลางโดยฝายปญญาชนท)เหนดวยมองวาทาทคกคามกมพชาของสหรฐอเมรกาน ,น

มนายพลกองทพชาตกบบรรดาเสนาบดเจาหนาท'จานวนมากคนบางชน ช!นในสงคม ท'ลวนกระหายเงนดอลลารซ' งไดรบมาจากความชวยเหลอของ สหรฐอเมรกา”จากสภาพท'เปนเชนน!บรรดาปญญาชน พระสงฆ ตลอดจน ขาราชการกมพชาเปนจานวนมาก ตางพากนหวาดวตกมากข!น พ'นองกมพชา เหลาน!ตางเหนวาจาเปนแลวท'จะตองมการแกไขปรบปรงในบางส'งท!งน!เพ'อรกษา สมดลทางสงคมและเพ'อดงแรงหนนจากชนช!นกลางและชนช!นลางใหหนมา สนบสนนนโยบายเปนกลางใหมากย'งข!นโดยทาใหพวกเขาตระหนกวา การ ดาเนนนโยบายเปนกลางไดสงผลประโยชนตอชวตความเปนอยของพวกเขาอยาง แทจรง130

การท)รฐบาลกมพชาเลอกดาเนนนโยบายเปนกลางตลอดจนเปนมตรกบประเทศสาธารณรฐประชาชนจนกลายเปนเหตหน)งท)ทาใหสหรฐอเมรกาซ)งเปนประเทศท)ใหเงนสนบสนนดานตางๆ จานวนมากแกกมพชาไมพอใจจงไดขอความรวมมอจากพนธมตรในภมภาคคอไทยและเวยดนามใตซ)งมพรมแดนตดกบกมพชาชวยดาเนนการกดดนกมพชาท ,งทางการทหารและทางเศรษฐกจ ซ)งสงผลกระทบตออาณาเขตและอธปไตยของกมพชา และในทายท)สดสหรฐอเมรกากสนบสนนแผนการเพ)อโคนลมอานาจการปกครองของสมเดจพระนโรดมสหน131 ซ)งสรางความหวาดระแวงใหสมเดจพระนโรดมสหน นาไปสการท)ทรงปฏเสธการเขารวมเปนสมาชกขององคการซโต (SEATO) ท)สมเดจพระนโรดมสหนทรงเหนวาอาจไมเปนประโยชนอนใดสาหรบกมพชาซ)งยดนโยบายเปนกลาง เพราะเปนองคการท)สหรฐอเมรกาและพนธมตรของสหรฐอเมรกาจดต ,งข ,น โดยมวตถประสงคหลกเพ)อปองกนไมใหประเทศไทยและเวยดนามใตตกอยใตการคกคามของลทธคอมมวนสต132 ใน เดอน กมภาพนธ ปเดยวกนน ,เองไดมการแผนโคนลมสมเดจสหน โดยนายซม ซาร (Sam Sary) อดตเอกอครทตกมพชาประจากรงลอนดอนซ)งไดรบการสนบสนนจากสหรฐอเมรกาต ,งแต ค.ศ.1957133 ภายใตแผนการท)สมเดจสหนทรงเรยกวา “แผนการกรงเทพฯ (Bangkok Plot)” ซ)งไมเคล เฟลด (Michael Field) นกขาวชาวตะวนตกท)เขาไป

130เขยว สมพน, เขยว สมพน: ประวตศาสตรกมพชากบจดยนท$ผานมาของขาพเจา, หนา 7-8. 131Milton Osborne, Sihanouk Prince of light Prince of darkness (Chaing Mai: silkworm book, 1994), p.107. 132 Micheal Leifer, Cambodia: the search for Security p. 92.

133 David P. Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolution since 1945, p. 99.

108

ในชวงน ,นบนทกไววาสมเดจสหนทรงตรสตอหนาสาธารณชนและนพนธบทความออกมาหลายคร ,งถงความพยายามท)จะลมระบบการปกครองของพระองค โดยทรงวเคราะหวา

แผนการน!มเซง งอก ทญศตรทางการเมองคนเกาแกเปนแกนนาโดย อาศยความรวมมอกนอยางดกบชาตนยมตะวนตกท'ตองการแทรกแซง แนวความคดเปนกลางอนเปนตนแบบการดาเนนนโยบายตางประเทศของ กมพชาอนมมดาบ ชวนเปนเหมอนแขนอนศกดQสทธQของแผนการมซม ซารเปนหว สมองของแผนการรวมกบแผนการรายท'มไทยและ เวยดนามอยเบ!องหลง134

ในปเดยวกนน ,นเองมการสงระเบดเขาไปหมายจะสงหารสมเดจสรามรตกษตรยในกรงกมพชาแตลมเหลว เน)องจากเกดระเบดข ,นกอนทาใหสมเดจพระนโรดมสหน ทรงปกใจเช)อวาฝายไทยเวยดนามรวมถงสหรฐอเมรกาตางมสวนในการวางแผนคร ,งน ,เพราะไมพอใจนโยบายตางประเทศของกมพชา135 ตอมาในวนท) 6 ตลาคม 1958 รฐบาลกมพชาจงไดตดสนใจนาเร)องปราสาท “พระวหาร”เขาสการพจารณาของศาลยตธรรมระหวางประเทศ ณ กรงเฮก โดยกมพชาขอใหศาลพพากษาใหไทยถอนกาลงอาวธออกจากบรเวณพนมเปรยะฮวเฮย และขอใหศาลช ,ขาดวาอธปไตยเหนอเปรยะฮวเฮยเปนของกมพชา136 โดยนายตรง กาง (Truong Cang) หวหนาคณะตวแทนจากรฐบาลกมพชาไดแถลงสรปคาฟองตอศาลยตธรรมระหวางประเทศวา

นบต!งแตป ค.ศ. 1949 เปนตนมาดวยความละโมบทหารไทยยงคงยด ครองดนแดนอนเปนสวนหน'งของประเทศกมพชาซ'งต!งอยในจงหวดกาปงธม อนมซากปรกหกพงปราสาทใน “พทธาราม” คอปราสาท”พระหารซ' งเปนท' บวงสรวงสกการบชาสาหรบชาวเขมรทกวนน! อกประการหน'งในป ค.ศ. 1954 ประเทศไทยยงไดใชกาลงละเมดขอตกลงการอยรวมกนอยางสนตขององคการ สหประชาชาตดวยการใชกาลงเขายดดนแดนสวนน!ซ'งอยใตอธปไตยของประเทศ กมพชา แตทางการกมพชากไมไดใชกาลง ทางการทหารตอบโตความละโมบของ ไทยโดยทางการกมพชาไดเพยงแตใชการเรยกรอง ทางการทตแตทางฝ' งไทยก

134 Michael Field, The Prevailing wind witness in Indo-china (Lon Don: Methuen co ltd, 1965) , pp. 211-212. 135 Roger M Smith, Cambodia's Foreign Policy, p.146.

136 การตางประเทศ, กระทรวง, เขาพระวหารคาพพากษาศาลยตธรรมระหวางประเทศ (พระนคร: โรงพมพสานกทาเนยบนายกรฐมนตร, 2505), หนา 6.

109

ไมไดตอบสนองใดๆ ดวยเหตน!เพ'อใหทางการไทยเคารพใน ส ท ธ ข อ ง ก ม พ ช า กมพชาจงไดตดสนใจนาเร'องน!ข!นสการพจารณา137

เม)อศาลไดตดสนเพ)อยตคดปราสาทเขาพระวหารในวนท) 15 มถนายน ค.ศ. 1962 ดวยการลงคะแนน 9 ตอ 3 วาปราสาทพระวหารต ,งอยในเขตแดนซ)งอยในอธปไตยของกมพชา ดงน ,น ประเทศไทยจงมพนธะท)จะตองถอนกาลงทหาร ตารวจ ผ เฝาหรอดแลซ)งประเทศไทยสงไปประจาอยท)ปราสาทพระวหาร หรอในบรเวณใกลเคยง และลงความเหนดวยคะแนน 7 ตอ 5 วาประเทศไทยมพนธะท)จะตองคนบรรดาศลปวตถตางๆ ท)ยดไปคนแกกมพชา เจาหนาท)ฝายไทยตองถอนกาลงออกจากปราสาทหรอบรเวณของปราสาทพระวหารหลงจากเขายดเม)อ ค.ศ. 1954138 ตอมาคณะรฐมนตรของไทยไดทาการประชมพจารณาและเหนชอบใหมการกาหนดอาณาบรเวณ ของปราสาทพระวหาร“เฉพาะ”สวนท)ตองคนใหแกกมพชาตามคาส)งของศาลยตธรรมระหวางประเทศ หลงจากน ,นรฐบาลไทยภายใตการนาของจอมพลสฤษด9 ธนะรชตก ไดออกแถลงการณยอมรบคาตดสนของศาลโลก139

ภาพท) 8 ราษฎรชาวเขมรออกมาแสดงความยนดบรเวณพระบรมมหาราชวง140

นบต ,งแตน ,นมาปราสาท “พระวหาร” และอธปไตยเหนอตวปราสาทซ)งต ,งอยบนทวเขาพนมฏองแรก ระหวางไทยกบกมพชา โบราณสถานแหงน ,จงตกเปนสมบตทางศลปกรรมท)กมพชาไดรบตกทอดมาจากบรรพบรษอยางไมอาจโตแยงได แมจะสรางความเสยใจใหแกคนไทยกตามตรงขามกบบรรยากาศท)โศกเศราในประเทศไทย วนท) 15 มถนายน ค.ศ. 1962 ท)กรงพนมเปญประชาชนท)ไดทราบขาวเร)องกมพชาไดรบชยชนะ

137 hU) nwm “Exµrey]gTTUlC&yCMnHCadMbUgenAtulakalGnþCatier]gRBHvihar” kmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriya 34 (mIna1963): 323-324. [ฮ นม, “เขมรเราไดรบชยชนะในข%นตนท(ศาลระหวางประเทศในคด

เปรยะฮวเฮย” กมพชสรยา 34 (กมภาพนธ 1963): 323-324].

138 การตางประเทศ, กระทรวง, เขาพระวหารคาพพากษาศาลยตธรรมระหวางประเทศ, หนา 51-52. 139 Kobkua Suwannathat Pian, Kings, Country and Constitutions: Thailand's Political Development, 1932- 2000 (London: Routledge Curzon, 2003), p.160. 140 ภาพจากวารสารจากหอสมดแหงชาตกมพชาถายโดยผวจยในปพ.ศ. 2552

110

ตามคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศหลงขาวแพรกระจายออกไปไดกระตนใหประชาชนชาวเขมรหลายพนคนออกมาชมนมกนบรเวณหนาพระบรมมหาราชวง สมเดจสหนรบส)งกบประชาชนชาวเขมรวา

บทเรยนท'สาคญอกประการหน'งท'ไดรบจากชยชนะคร!งน!คอการยนยน ความคดของขาพเจาท'วาธรรมยอมชนะอธรรม ราษฎรท!งหลายและผคนท'วท!ง โลกไดรบรในตอนน!แลววาศาลยตธรรมระหวางประเทศสามารถคมครองสทธQของ พวกเขาได ส'งน!เปนย'งกวา “พระวหาร” ตองไมลมวาน'ไมใชเพยงดนแดนเลกๆ นอยๆ ท'ไรความหมายแตน!คอตว ปราสาทเหมอนกบนครวดซ' งในสายตาของ พวกเราแลวเปนความศรทธาในศาสนา เปนส'งสาคญท'ไมอาจประเมนคาได ดวย เปนตวแทนสวนหน'งในประวตศาสตรและอารยธรรมของพวกเรา141 3.4 สรป ดวยเหตท)ปราสาท “พระวหาร” ถกโยงเขากบเร)องอารยธรรมอนย)งใหญ ซ)งเปนหน)งในอดมคตของของชาวเขมร ท)สมเดจสหนอดตกษตรย ผทรงข ,นมาดารงตาแหนงประมขแหงรฐ (Chief of state) สมเดจสหนทรงอางวาทรงปรารถนาท)ประกอบพระราชกรณยกจเพ)อ “ชาต” เชนเดยว กบพระมหากษตรยชาวเขมรในยคพระนครในกรณของปราสาท”พระวหาร” ซ)งทางการไทยดาเนนนโยบายแบบไมเปนมตรกบรฐบาลกมพชา จงถกหยบยกข ,นมาเปนประเดนท ,งในการตอส เพ)อเรยกรองสทธ9ในการครอบครองตวปราสาทและ เพ)อย)นยนความคดเก)ยวกบการเปนเจาของอารยธรรมอนย)งใหญของชาวเขมรท)สบทอดมาจากยคอดต ดวยเหตน , เร)องปราสาท “พระวหาร”จงมความสาคญกบยคสงคมราษฎรนยมเพราะการเรยกรองปราสาท “พระวหาร”กลบคนนอกจากจะเปนทวงสทธอนชอบธรรมของกมพชาแลว การไดกลบคนมาของโบราณสถานน ,ยงจะทาใหราษฎรชาวเขมรผ เช)อในประวตศาสตรท)วาอาณาจกรกมพชาโบราณไดขยายอานาจออกไปอยางกวางขวางโดยมปราสาทหนหลงตางๆ และหลกฐานจากการขดคนทางโบราณคดประวตศาสตรเปนประจกษพยานมความสขและเสรมความนยมในสมเดจสหน ชวยสงเสรมบทบาทความเปนผ นาทางการเมองของพระองคใหมความโดดเดนควบคกบระบบการเมองตามแนวทางกษตรยนยมหรอระบอบสงคมราษฎรนยมท)สมเดจสหนทรงต ,งข ,น

141 “Preah Vihear case verdict” Cambodian Commentary 3(May June 1962): 25.

บทท$ 4

สงคมนยมพระพทธศาสนา: การสรางวฒนธรรมเพ$อการเมองของกมพชา

ในวนท) 15 มถนายน ค.ศ. 1962 ภายหลงจากศาลยตธรรมระหวางประเทศได

ตดสนใหอธปไตยเหนอปราสาท “พระวหาร” ตกเปนกรรมสทธ9ของประเทศกมพชา สมเดจสหนทรงมพระดารสแกราษฎรท)มาชมนมกนหนาพระบรมราชวงในกรงพนมเปญตอนหน)งวา

สมเดจพระราชนและขาพเจาไดวงวอนตอพระรตนตรยและดวงวญญาณ ของบรพกษตรย ใหชวยเหลอกมพชาในกรณปราสาท”พระวหาร”ตอนน!ถงเวลาท' เราตองทาตาม คาสาบานท'ไดใหไว สาหรบขาพเจาไดบนบานไววาจะปลงผม ตามธรรมเนยมประเพณของชาวเขมร ตามธรรมดาแลวการไมมผมอยบนหวยอม ทาใหเกดความรสกเขนอาย แตสาหรบโอกาสท'นายนดเชนน!แลวขาพเจากลบไม รสกอบอาย กลบประสบกบความสขสมหวงและส'งน!คงทาใหขาพเจาเพลดเพลน ไปไดอกนาน1 ภายหลงจากน ,นไมนานวารสาร Asian Survey กไดลงบทความแสดงทศนะของนกสงเกตการณชาวตางประเทศ ซ)งเหนวาความขดแยงระหวางไทยกบกมพชาน ,นยงยากท)จะยตลงได โดยไดยกตวอยางสองเหตการณในสองประเทศหลงคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศตดสนคดข ,นมาเปรยบเทยบกลาวคอขณะท)ชาวไทยกาลงเศราโศกเสยใจกบการท)ตองอญเชญธงชาตไทยออกจากพ ,นท)บรเวณปราสาท”พระวหาร” น ,น สมเดจสหนกาลงปลงพระเกศา 2 โดยเหตการณอยางหลงถกอธบายจากมมมองของนกวชาการชาวตางประเทศวาเปนการกระทาเพ)อแสดงความ “ขอบคณ” ตอคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศ3


2 บทความช ,นน ,เขยนข ,นโดยใชหลกฐานฝายไทยเปนสาคญ โดยเขยนข ,นหลงคาตดสนไมนาน โปรดด L P Singh, “The Thai – Cambodian temple dispute’ 2 Asian Survey (October 1962):23-26.

3 Jerrold Schechter, “Cambodia; The people‘s prince” The New Face of Buddha Buddhism, Nationalism and Communism (New York; Coward McCann, Inc,). p67.

112

4.1 “พระวหาร” กบพระพทธศาสนา

การวเคราะหการบาเพญพระราชกรณยกจทางศาสนาของสมเดจสหนวาเก)ยวของกบการเมองเกดจากประสบการณท)ผานมาของนกวชาการชาวตางประเทศท)สงเกตการณความเปล)ยนแปลงในทางการเมองของกมพชามกพบวา สมเดจสหนน ,นทรงนาเอาความเช)อความศรทธาในพระพทธศาสนามาเปนเคร) องมอทางการเมอง ซ)งสอดคลองกบท)ทรงประทานสมภาษณส(อมวลชนในขณะท(เสดจเยอนประเทศอนโดนเซย

โดยกลาววาการท(ทางการไทยเขายดปราสาทพระวหารน%นเปนการกระทาดวยความละโมบ ซ( งในมตทางศลธรรมในพระพทธศาสนาแลวการท(ศาลตดสนคดใหกมพชาชนะคดความจงเปนการตดสนดวย “ความยตธรรม” ทรงพระราชทานแสดงความเหนวา

ส'งท'สาคญย'งกวาการไดปราสาท “พระวหาร” กลบคนมา นอกเหนอจากการท'คาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศท'ใหความสาคญแกมตทางวฒนธรรมของอนสรณสถานแหงน! แลวการไดปราสาท“พระวหาร” ลบคนมายงเปนการยนยนถงความซ'อตรงตอหลกการท'เราไดปฏญาณไวคอการไมยอมแพตอการสญเสยดนแดนแมเพยงตารางน! วเดยว ในชวงศตวรรษท'ผานมาเราไดพยายามปลดปลอยจงหวดท'ถกเพ'อนบานยดไป ในวนน!ดนแดนท'ไดคนมาน!นอาจเปนเพยงสวนนอยนด แตกเพยงพอท'จะทาใหนกขยายดนแดน (หมายถงไทย) เหนถงความมงม'นทมเทของกมพชาท'พรอมยอม “จาย” เพ'อปกปองผลประโยชนของเราเอง4 พระราชดารส พระอากปกรยา ตลอดจนการพระราชกรณยกจหลายๆ ท(ทรงแสดง

กอนหนาและหลงคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศ เชน การท(ทรงออนวอนตอพระรตนตรยและทรงปฏบตตามคาสาบานท(ใหไวดวยการปลงพระเกศา ลวนมความเก(ยวของกบ “หลกการ”ของพระพทธศาสนาและอดมการณทางการเมองซ( งสมเดจสหนทรง ประกาศวาทรงใชแนวคดทางเมองท(เรยกวา สงคมนยมพระพทธศาสนา (Buddhist Socialism) ดวยเปนอดมการณท(มความสอดคลองกบกบนสยช(นชอบการพ(งพาอาศยกนของชาวเขมร5 สมเดจสหนจงทรงนาอดมการณน%มาใชเปนอดมการณของระบอบสงคมราษฎรนยมขบวนการทางการเมองรปแบบใหมท(ทรงต%งข%น ดงน%นการประกอบพระราชกรณยกจตางๆ ของพระองคซ( งเก(ยวของกบพระพทธศาสนาจงมกจะถกตความวามลกษณะ

4 Cambodian commentary 11(September 1963): 22. 5 Samboon Suksaman, Buddhism and Political legitimacy (Bangkok: Chulalongkorn University,

1993), pp. 111-112. ดรายละเอยดขางหนา

113

“ความเปนการเมอง” (Political) ปนอยเสมอ เชน คาอธบายในเหตการณในป ค.ศ. 1947 เม)อญ)ป นเปนผแพในสงครามโลกคร ,งท) 2 และไดถอนกาลงทหารออกจากประเทศกมพชาในชวงเวลาน ,นเองทางการฝร)งเศสซ)งตองการประนประนอมไดตกลงรบรองรฐธรรมนญฉบบแรกของกมพชา ขณะน ,นเองสมเดจสหนซ)งทรงมพระชนมาย 25 พรรษาซ)งถงเวลาท) ควรตองทรงพระผนวชตามราชประเพณ แตนกวชาการชาวตางประเทศกลบตความวาการท)ทรงพระผนวชน ,นมเปาหมาย เพ)อบรรเทาทกขของพระองคและประเทศกมพชา หลงจากท)สามารถผานเหตการณเลวรายมาได6

อยางไรกตามการท)สมเดจสหนทรงปลงพระเกศาหลงคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศ ในคร ,งน ,นกไมไดชวยยนยน ถงความเปนเจาของปราสาท “พระวหาร” ของกมพชาเทากบเหตการณ ในอก 6 เดอนตอมาท) สมเดจสหนทรงเชญ คณะทตจากประเทศ อนเดย ฝร)งเศส ญ)ป น องกฤษ ยโกสลาเวย รสเซย อนโดนเซย สาธารณรฐประชาชนจน โปแลนด ออสเตรเลย สหรฐอเมรกา ลาว และ เชคโกสโลวาเกยเดนทางข ,นไปรวมเปนสกขพยาน ในพธบญสมโภชท)พนมปราสาท “พระวหาร” ซ)ง ส)งแรกท)สามารถวเคราะหไดคอวาเปาหมายของการบาเพญพระราชกศลน ,ในแงหน)งเปนการแสดงออกซ)ง “พธการทางการทต” อยางชดเจนวา กมพชาไดประกาศความเปนเจาของท ,งปราสาท “พระวหาร”และอธปไตยเหนอดนแดนท)ต ,งของปราสาทตามคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศตอหนาคณะทตจากนานาประเทศท)เดนทางมารวมเปนสกขพยาน โดย วารสารกมพชสรยาฉบบเดอนมกราคมป ค.ศ. 1963 ไดอธบายเหตการณคร ,งน ,วา

ชยชนะท'ประเทศกมพชาไดรบมาเม'อวนท' 15 มถนายน ป ค.ศ. 1962 ตามคาตดสนของตลาการศาลยตธรรมระหวางประเทศท'ตดสนวา พนมปราสาท“พระวหาร”เปนของชาวเขมรและ ควรต!งอยในดนแดนของชาวเขมร” เพ'อตอบแทนพระคณโดยเฉพาะพระคณในพระรตนตรยและส'งศกดQสทธท'สถตในปราสาท“พระวหาร” สมเดจสหน พระประมขรฐพรอมท!งบคคลช!นสงจากกรงพนมเปญท!ง

เหลาทหาร พลเรอน คณะผแทนราษฎร จากเขตต สรก ฆม∗ ท'วท!งพระราชอาณาจกร...ไดประกอบพธตามประเพณในพระพทธศาสนา สมเดจสหนทรงถวายภตตาหารเพลแกภกษท'ทรงนมนตมาประกอบพธ ภายหลงจากคณะสงฆฉนภตตาหารเปนท'เรยบรอยแลว สมเดจพระประมขรฐไดเสดจพระราชดาเนนไป

6 Ian Harris, Cambodian Buddhism History and Practice (Chiang Mai: Silkworm, 2006), p. 145.

∗ เปนหนวยการปกครองระดบทองถ(นของกมพชาอาจเทยบไดกบหมบานของไทย

114

เปนประธานในการประกอบพธอนเชญธงชาตเขมรข!นสบนยอดปราสาท “พระวหาร” 7

ในความเปนจรงภายหลงจากคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศสมเดจสหนและประเทศกมพชายอมมความชอบธรรมอยางเตมท)เหนอปราสาท“พระวหาร” แตคงเปนการยากท)จะอธบายถงความชอบธรรมตามกระบวนการกฎหมายระหวางประเทศใหเปนท)เขาใจตอประชาชนชาวเขมร การแสดงออกซ)งความชอบธรรมดวยการจดพธกรรมท)เก)ยวของกบพระพทธศาสนาในศาสนสถานโบราณจงดจะเปนส)งท)สรางความเขาใจท) “งายกวา” หรออยางนอยกกระตนใหชาวเขมรผนบถอพระพทธศาสนาเกดความสนใจประเดนเร)องปราสาท “พระวหาร”มากข ,น8

ภาพท( 9 และภาพท( 10 การฉลองชยชนะของกมพชาท(ปราสาท “พระวหาร”9

ตามทศนะของนกวชาการชาวฝร)งเศสท)ศกษาระบบการเมองของกมพชาในยคสงคมราษฎรนยม ฟลป เพรชเชซ (Philippe Preschez) เหนวาดวยเหตท)จานวนประชากร

7 “RBHraCBiZIbuNüenAPñMR:saTRBHvihar” km¬ukm¬ukm¬ukm¬uCsuriyaCsuriyaCsuriyaCsuriya 34 (mkra1963): 89-93.

[ “พระราชพธบญท(พนมปราสาท”พระวหาร”” กมพชสรยา 34 (มกราคม 1963): )89-93]. 8 หลงจากลงบทความช ,นแรกเก)ยวกบพระราชพธบญท)ปราสาทเปรยะฮวเฮยแลวในอกสองฉบบตอมา

วารสารกมพชสรยาจงไดลงบทความเก)ยวกบการตอสในช ,นศาลยตธรรมระหวางประเทศ โดยอางองวาเปนการแสดงถงการระลกถงการท)สมเดจสหนทรงเสดจข ,นไปแสวงบญบนปราสาท”พระวหาร” และลงภาพตอนท)ทรงเสดจมายงพนม”

พระวหาร”ประกอบ โปรดดhU)-nwm,

Exµrey]gTTUlC&yCMnHCaelIkdMbUgenAtulakarGRnþCatiGMBIrer]gRBHvihar” kmkmkmkm¬u¬u ¬u¬uCsuriyaCsuriyaCsuriyaCsuriya 35(OsPa 1963): 546). [ ฮ นม, “เขมรเราไดรบชยชนะในข ,นตนท)ศาลระหวางประเทศในคด”พระวหาร”” กมพชสรยา 35(พฤษภาคม 1963): 546].

9 ภาพจากวารสารกมพชสรยา “RBHraCBiFIbuNüenAPñMR:saTBHvihar” km<úCsuriyakm<úCsuriyakm<úCsuriyakm<úCsuriya 34 (mkra1963): 89,93. [“พระราชพธบญท)พนมปราสาทเปรยะฮวเฮย” กมพชสรยา 34 (มกราคม 1963): )89, p. 93].

115

ชาวเขมรกวา 90 เปอรเซนตนบถอพทธศาสนา และเปนชาวพทธท)เครงศาสนา พวกเขาจงมวถการดาเนนชวตท)ของเก)ยวกบประเพณในพทธศาสนา ภายใตกฎเกณฑคาสอนของศาสนาท)สอนใหคนพ)งพาอาศยกนน ,ไดทาใหความขดแยงในองคกรตางๆ เชน สภานตบญญตแหงชาต (National Congress)ผอนคลายลงไป10 ดงน ,นการดาเนนกจการตางๆ ภายใตขออางของศาสนาจงมความสะดวกอยางย)ง จงทาใหพระพทธศาสนาไดกลายเปนส)งท)ถกนามาใชเพ)อสรางความชอบธรรมในกจการดานตางๆ ท)เก)ยวของกบทางการเมอง เชนเดยวกบ ในการประกอบพธบญตามประเพณของพระพทธศาสนาท)ปรากฏในตอนตน กอนการเชญธงชาตกมพชาข ,นสยอดปราสาท ”พระวหาร” จงเปน “พธการ” อกอยางหน)งท)สมเดจพระประมขรฐทรงแสดงในฐานะองคพระมหากษตรยผทรงเปนองคอปถมภพระศาสนา ทรงกระทาเพ)อส)อสารกบชาวเขมร ดวยเหตน ,ในตอนตนของบทความฉบบเดยวกนจงไดลาดบความสาคญของพธบญบนพนม “พระวหาร”ท)เร)มจากการบาเพญพระราชกศลถวายภตตาหารแกพระภกขสงฆกอนท)จะเร)มการอญเชญธงชาตกมพชาข ,นสยอดปราสาท “พระวหาร”ดงท)บรรยายรายละเอยดวา

เชาของวนท' 5 มกราคม ค.ศ. 1963 หลงจากเสดจ สมเดจพระบดาในมรดกของบรรพบรษแหงชาต ผเปนท'รกและเคารพไดเสดจพระราชดาเนนไปยงพนมปราสาท “พระวหาร”ซ'งต!งอยหางจากชมชน จมขซานราว 40 กโลเมตรเพ'อทรงนมสการพระรตนตรยและ ทรงรวมตกบาตรตามประเพณในพระพทธศาสนา ตลอดจนเสดจเปนประธานในพธอญเชญธงชาตเขมรข!นสพนม“พระวหาร” อนเปนสญลกษณในการไดรบกลบคนซ'งวตถโบราณ อนเปนมรดกตกทอดมาจากบรรพบรษจากประเทศเขมรอนเปนทรกของเรา ซ'งประเทศเสยมไดขโมยเอาไปดวยกาลงกองทพในป ค.ศ. 195311

เน)องมาจากวา พระพทธศาสนาเปนศาสนาท)ประชาชนชาวเขมรจานวนมากใหการนบถออย เม)อพจารณารายละเอยดเพ)มเตมท)หลกฐานภาษาเขมรรวมสมย เชน วารสารกมพชสรยานาเสนอจงพบวาสมเดจสหนไดทรงพยายาม “ส)อสาร” กบราษฎรชาวเขมรลกๆ ของพระองค ดวยการทรงอาราธนา สมเดจพระสงฆราชจากท ,งสองนกาย คอสมเดจพระสงฆราช สเมธาธบด จวณ นาต (Chuon Nath) พระสงฆราช แหงคณะมหานกาย และ สมเดจพระสธาธรรมภล เตส (Phul Tes) พระสงฆราชแหงนกาย

10 Philippe Preschez, Essai sur la Democratie au Cambodge translated by Philippe Devillers

(Paris: National des sciences politiques, 1961) p.104 11 “RBHraCBiZIbuNüenAPñMR:saTRBHvihar” km<úCsuriyakm<úCsuriyakm<úCsuriyakm<úCsuriya 34 (mkra1963): 80-81.

[ “พระราชพธบญท(พนมปราสาท”พระวหาร” กมพชสรยา 34 (มกราคม 1963): 80-81].

116

ธรรมยตนกายมาเปนรวมเปนประธานฝายสงฆซ)งลวนมพระชนมายมากใหเสดจมารวมพธ หลกฐานน ,จงช ,ใหเหนถงความพยายามของสมเดจสหนท)ทรงใหความสาคญกบการการรบคนปราสาท” พระวหาร”และการเชญธงชาตกมพชาข ,นเหนอปราสาทเปน “รฐพธ” ท)สาคญจงตองทรงทลเชญประมขฝายสงฆท ,งสองพระองคมารวมพธ

นอกจากน ,สมเดจสหนทรงใชพระพทธศาสนาเพ)อแสดงออกถง “ความชอบธรรมทางการเมอง” ของพระองคอยางตอเน)อง จงพบวาหลงจากท)ทรงเสดจไปปราสาท “พระวหาร” ในคร ,งแรกน ,นในเวลาเพยงเดอนกวาเทาน ,นสมเดจสหนและคณะกทรงเสดจข ,นไป “แสวงบญ” อกคร ,งในวนท 5 กมภาพนธ ป ค.ศ. 1963 โดยในคร ,งท)สองเม)อทรงเสดจข ,นไปบนปราสาท “พระวหาร” น , วารสารกมพชสรยาไดลงภาพเหตการณพรอมบรรยายวาไดทรงอญเชญพระพทธปฏมากรข ,นประดษฐานบนยอดปราสาท “พระวหาร”ดวย12 ความเก)ยวของระหวางปราสาท “พระวหาร”กบพระพทธศาสนาในยคสงคมราษฎรนยมน ,นเปนปรากฏการณท)แปลกประหลาดเม)อมองในมมมองปจจบนท)เขาใจกนวาปราสาทพระวหารเปนโบราณสถานท)สรางข ,นเพ)อบชาผ เปนใหญแหงขนเขาคอพระศวะ13แตเม)อสงเกตคาท)หลกฐานรวมสมยสงคมราษฎรนยมใชกลบพบวาปราสาท”พระวหาร” มความเก)ยวของกบพระพทธศาสนาเปนอยางมาก เชนในคาฟองของเตรองกงหวหนาทนายความฝายกมพชาในศาลยตธรรมระหวางประเทศซ)งฮ นม (Hu Nim) ปลดกระทรวงขอมลขาวสารนามาแปลเผยแพรเปนภาษาเขมรไดเรยกปราสาท ”พระวหาร”วา พทธาราม ซ)งตรงกบคาหมอมราชวงศเสนย ปราโมชทนายความฝายไทยท)แปลคาฟองในหมวดมลกรณพพาทของรฐบาลกมพชาออกเปนภาษาไทยโดยใชคาวา “โบราณสถานวดราง”14

ภาพท' 11 ปราสาท –พระ- วหาร15

12 sØal emery, eRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµr ERbsRmUledayTI Xayu (n.p.), (n.d.) TMB&r

256. [ซหาล เมเรย, เบ+องหลงรอยย+มของเขมร แปลโดย ต เฆยย (ม.ป.ท. ),(ม.ป.ป. ), หนา 256]. 13 ธดา สาระยา, ปราสาท(เขา)พระวหาร พมพคร ,งท) 4 ( กรงเทพฯ: เมองโบราณ, 2552), หนา (4)-(5) 14 เสนย ปราโมช, คดเขาพระวหาร( พระนคร: โรงพมพสานกทาเนยบนายกรฐมนตร, 2505) ,หนา 2 15 ปราสาท”พระวหาร” ถกวาดแทนดวยภาพวดซ)งมพระพทธรปประดษสถานอยบนยอดเขาของกมพชา โดยมผ นาของไทยคอจอมพลถนอม กตตขจร กาลงเอาปนมาจอยง ภาพจากวารสารในยคสงคมราษฎรนยม ถายโดยผวจย

117

ยอนกลบไปค.ศ. 1897 เม)อคร ,งท)คณะสารวจของเอเตยง เอโมนเยร เดนทางผานมาพบซากโบราณสถานท)รจกกนในปจจบนวาปราสาท “พระวหาร” ในบนทกการเดนทางไดกลาวถงพฤตกรรมในโดยลกหาบท)มอายมากท)สดไดจดธปเพ)อบอกกลาวแกเทวดาอารกษประจาปาและภเขาวา

“เทพเจาท!งหลายขอโปรดทราบไวดวยพวกเราไดนาคนตางถ'นเหลาน!มาจากขางลางเพ'อเย'ยมชมเปรยะฮวเฮยขอโปรดชวยปกปกรกษาใหพวกเราพนจากภยพบตท!งปวงดวยเทอญ16 จากบนทกในขางตนพฤตกรรมของคณะลกหาบชาวเขมรท)มตอศาสนาสถานน ,ทา

ใหเช)อไดวาหลงจกท)ถกท ,งรางหลงยคเส)อมของอาณาจกรเขมร ศาสนสถานแหงพนมเปรยะฮวเฮยรซ)งปรากฏนามตามจารกวากรมเตงชคศรศขเรศวรนาจะเปนท)รจกของชาวพ ,นเมองและถกเปล)ยนจากศาสนาสถานแบบฮนดกลายมาเปนศาสนาสถานแบบผหรอพทธเชน เดยวกบศาสนาสถานจากยคเมองพระนครอ)นๆ เชน ปราสาทนครวดท)ถกแปลงใหเปนศาสนสถานแบบพทธเพ)ออทศแกบรรพบรษมาต ,งแตรชสมยของพระสตถา17ดวยปจจยการเปล)ยนแปลงทางความเช)อของชาวเขมรในชวงหลงยคเมองพระนครท)ประชาชนชาวเขมรหนไปนบถอพระพทธศาสนา ภกษปาง ขต พระสงฆผ มบทบาทในยคสงคมราษฎรนยมจงอธบายปรากฏการณในราวทศวรรษท 1960 วาเปนเร) องปรกตท)มการปรบศาสนสถานแบบพราหมณมาเปนพทธสถาน18

ดวยปจจยการเปล)ยนแปลงทางความเช)อของชาวเขมรทาใหความหมายของ “พทธาราม” และโบราณสถานวดรางซ)งปรากฏนามในยคสงคมราษฎรนยมคงตความวาเปนอยางอ)นไปไมไดนอกจากวาหมายถงท)ประดษฐานของพระพทธรปหรอท)จาพรรษาของพระภกษสงฆในพระพทธศาสนา สาหรบคาวา “พทธาราม”น ,นพจนานกรมภาษาเขมรฉบบของพทธศาสนบณฑตยซ)ง พมพเผยแพรในยคสงคมราษฎรนยมไดใหความหมายของคา “พทธ”และ”อาราม”ซ)งเปนมาของคาวาพทธารามโดยคาวา “พทธ” หรอ”พทธา”วา

16 Etienne Aymonier, Isan travelers Northeast Thailand’s Economy in 1883-1884 trans. Walter

EJ Tips. (Bangkok: White Lotus press, 2008), .p.183.

17 ดจอฮอลล, ประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใต: สวรรณภม อษาคเนยภาคพสดารเลม 1 พมพคร% งท( 3 ชาญวทย เกษตรศร(บรรณาธการ), (กรงเทพฯ : มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2549), หนา 142

18

b"ag xat ', “GriyZm(Exµr” kñug y"g' ZI GtþsjÃaNRbeTskmËuuCa(PñMeBj; (n.d.),2000), TMB&r 93ç[บาง ขต, “อารยธรรมเขมร” ใน ยวง เธย อตลกษณของประเทศกมพชา (พนมเปญ:

(ม.ป.ป.),2000), หนา 93]

118

หมายถงพระพทธเจาหรออนาคตของพระพทธเจาผตรสรในพระธรรม เชน อรยสจส)19 สวนคาวา“อาราม”ใหความหมายวาในภาษาเขมรคาน ,จากดเฉพาะวาใชเฉพาะหมายถงท)พานกของบรรพชต20 ดงน ,นตามท)หลกฐานท)หลงเหลอมาถงปจจบน การเรยกปราสาท “พระวหาร”วาพทธารามของขาราชการและวารสารตางๆท)รฐบาลสงคมราษฎรนยมกากบจงจะเหนวา ในยคสงคมราษฎรนยมปราสาท”พระวหาร” คอพทธารามซ)งมความหมายท)ส)อความหมายถงการเปนวดในพระพทธศาสนา

ภายหลงจากคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศทางการกมพชายงไดใหความสาคญและกลาวย ,าถงความเปนเจาของปราสาท “พระวหาร” อยเสมอผานส)อทางวฒนธรรมสมยนยม (Popular culture) แขนงตางๆ จะเหนไดจากการประกาศต ,งเขตการปกครองใหมโดยแยกบรเวณ ซ)งเปนท)ต ,งของปราสาท”พระวหาร” ท)เดมต ,งอยตอนเหนอของจงหวดกอมปงธมใหเปล)ยนช)อเปน”จงหวดพระวหาร” โดยแบงเขตการปกครองออกเปนส)อาเภอคอ โรเวยง แฉบ อองโกรจมและ จมขซาน21 มการจดพมพดวงตราไปรษณยากรท)ระลกมลคา 3 เรยลซ)งมรปปราสาท ”พระวหาร” เปนฉากหลงออกมาเปนท)ระลก ใน ค.ศ. 1963 มการออกธนบตรมลคา 100 เรยลท)ม รปวาดของปราสาท “พระวหาร”ซ)งตามขอมลของบรรดาผสะสมธนบตรของประเทศกมพชาธนบตรใบน ,เปนหน)งในธนบตรชดใหมท) รฐบาลกมพชาพมพออกมาใชในชวงสงคมราษฎรนยม22 นอกจากน ,ภาพเหตการณท)ไทยและกมพชาตอสคดความกนในศาลยตธรรมระหวางประเทศยงถกนามาแตงเปนละครเวทท)ใชแสดงในป ค.ศ. 1968 เพ)อระลกถงการท)ศาลตดสนใหกมพชาเปนฝายชนะคด23 ดวยเหตท)เหตการณท)กมพชาสามารถชนะไทยเปนส)งท)ถกขยายความและตอกย ,าใหเปนท)รบร แกชาวเขมร สรางความภมใจใหชาวเขมร ชารล เมเยอร (Charles Meyer) ท)ปรกษาคนสาคญของสมเดจสหนในยคสงคมราษฎรนยมจงไดเขยนบรรยายบรรยากาศการเฉลมฉลองความสาเรจของกมพชา วาหนวยงานทางราชการของกมพชา

19 BuTÆsasnbNÐit, vcnanuRkmExµrvcnanuRkmExµrvcnanuRkmExµrvcnanuRkmExµr PaKTÍPaKTÍPaKTÍPaKTÍ 1 PaKTÍPaKTÍPaKTÍPaKTÍ 2 e:HBum¬elÍkTÍ 5 (PñMeBj;

BuTÆsasnbNÐitü, 1968), TMB&r 763ç[พทธศาสนบณฑตย, พจนานกรมเขมรภาค 1ภาค 2 พมพคร% งท( 5 (พนมเปญ:

พทธศาสนบณฑตย,1968), หนา 763] 20 Ibid., p. 1749

21raCkic©RbeTskmËuCaraCkic©RbeTskmËuCaraCkic©RbeTskmËuCaraCkic©RbeTskmËuCaqñqñqñqñaMaMaMaMTIémÖelxTIémÖelxTIémÖelxTIémÖelx 5555 (cuHézÂTI 22 kkªdaqµaM1964),TMB&r 5827-5854.

[พระราชกจในพระราชอาณาจกรกมพชาปท$ 20 หมายเลข 5 (ลงวนท( 5 กรกฎาคม 1964), หนา 5827-5854]. 22โปรดดรายละเอยดใน Geofferey P Oldman, Banknote of Cambodia an illustrated price guide for Collectors 2 nd (Auckland: Millimem,2008.), p.13.

23 Ly Daravuth and Ingrid Muan (eds.). Cultures of Independence: An Introduction to Cambodian

Arts and Culture in the 1950’s and 1960’s, p. (Phnom Penh: Reyum, 2002.), pp. 87-88.

119

ไดจดใหมการเฉลมฉลองอยางย)งใหญ เทยบเทาเม)อคร ,งท)กมพชาไดรบเอกราชจากฝร)งเศส โดยนบต ,งแตป ค.ศ. 1967เปนตนมา ทางการไดกาหนดใหวนท) 15 มถนายน เพ)อระลกถงวนท) ศาลยตธรรมระหวางประเทศตดสนใหกมพชาชนะคดเปนวนหยดทางราชการและในชวงเวลาน ,นชาวเขมรกเรยกปราสาท “พระวหาร”วา “สถานท)สดวเศษในศลปะเขมร”24

24

hU)-nwm, “Exµrey]gTTUlC&yCMnHCaelIkdMbUgenAtilakarGnþCatiGMBIrer]gRBHvihar” kmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriya 34 (kmÖH1963): 213). [ฮ นม, “เขมรเราไดรบชยชนะในข%นตนท(ศาลระหวางประเทศในคด”พระวหาร”

กมพชสรยา 34 (กมภาพนธ 1963):213 ].

120

ภาพท( 12 แผนท(ประเทศกมพชากอนการต%งจงหวด“พระวหาร”25

ภาพท( 13 ภาพแผนท(แสดงการปกครองของประเทศกมพชาในปจจบน26

25 Milton E Osborne, Politic and Power in Cambodia( Victory: Longman, 1973), p.vi. 26 Frederick P. Munson, (eds.), Area handbook for Cambodia. (Washington: the American

University Foreign Area Studies, 1963), p.15.

121

ขบวนการสงคมราษฎรนยมเปนขบวนการทางการเมองท)สมเดจสหนจดต ,งข ,นและมกทรงอางองความชอบธรรมในการดาเนนการของระบอบการเมองน ,วามาจากราษฎรหรอประชาชนดวยเหตน ,กระทรวงขอมลขาวสาร (Ministry of Information) ของกมพชาในยคน ,นไดถอดเสยงคาวาสงคมราษฎรนยมเปนอกษรโรมนวา (Sangkum Reastre Niyum) และแปลคาเดยวกนน ,ออกเปนภาษาองกฤษวา Popular Socialist Community 27 การแปลและใชคาในภาษาองกฤษของรฐบาลกมพชาขางตนแตกตางจากคาท)นกวชาการตะวนตกใชโดยนกวชาการชาวตะวนมกแปลความหมายของคาขางตนเปนภาษาองกฤษวา People’s Socialist Community28

การใชช)อคาแปลในแบบของนกวชการตะวนตกซ)งตอมากลายเปนธรรมเนยมในแวดวงวชาการดานเขมรศกษา (Khmer studies) จงอาจส)อความหมายท)แตกตางออกไปจากส)งท) รฐบาลกมพชาในยคสงคมราษฎรนยมตองการ โดยประเดนเร) องคาแปลน ,ปญญาชนรวมสมยในสงคมราษฎรนยมกเคยทวงตงไววา คาแปลคาน ,ตามท)นกวชาการตะวนตกน ,นอาจทาใหเกดความเขาใจผดไดวาขบวนการทางการเมอง (Political movement) ท)สมเดจสหนทรงต ,งข ,นเปนพรรคการเมอง (party) รปแบบหน)ง โดยเฉพาะเม)อนาเอาท)มาของคาแปลของคาวา sg<þm (sankama) อนหมายถงการรวมมอกนมาผสมกบคาวา niym (Niyum) อนหมายถงการเหนพรอมตองกนมาผสมกนจนเกดคาวา sg<þmniym (Sangkum Niyum) ซ)งหมายถงแนวคดสงคมนยม (Socialism) แบบตะวนตกตามคาอธบายในวารสารกมพชาวนน , (Cambodge d' aujourd' hui ) ฟาบรซอส ปแยร (Febrius P.) ไดอธบายความหมายของสงคมราษฎรนยม วาสงคมราษฎรนยมคอการท)ราษฎรหรอไพรฟาในสงกดของกษตรย/ชาต “ชมชน” ท)ตางยอมรบการหรอปฏบตตามคาส)งประเพณของชมชน (เพ)อความเจรญกาวหนา) อยางสมครใจดงน ,นความหมายของขบวนการทางการเมองท)สมเดจสหนต ,งข ,นจงควรแปลเปนภาษาฝร)งเศสวา Communaulè Socialiste Populaire29

จอหน มารสตน (John Marston) หน)งในนกวชาการเขมรศกษารนใหมไดแปลความหมายของขบวนการสงคมราษฎรนยมไปในแนวทางเดยวกบขางตน โดยไดอธบาย

27 โปรดด Cambodian Commentary 3 (December 1959):12. 28 ตวอยางเชน David P. Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and

Revolution since 1945 (Chiang Mai: Silkworm Books, 1991), p. 79. และ Milton E Osborne, Politics and Power in Cambodia: the Sihanouk year (Camber well Victory: Longman, 1973), pp. 3-4.

29 Febricus P. , “Sur quelques designations Khmèr” Cambodge d' aujourd' hui (July-August 1960) cited in Helen Grant Darryl Leon Collins, Building Cambodia new Khmer Architecture1953-1970 (Bangkok: Key publisher, 2006), p. 50.

122

คาวา Popular Socialist Community เพ)มเตมวาเปนขบวนการทางการเมองท)นาโดยสมเดจพระนโรดมสหนหลงจากทรงสละราชบลลงกในป ค.ศ. 1955 โดยขบวนการน , เปนสวนหน)งของการปฏรปสงคมและศาสนาใหกาวสภาวะ “สมยใหม” อนเปนแนวปฏบตโดยท)วไปของชาตในเอเชยท)วๆ ไปท)ไดรบเอกราชจากชาตตะวนตกเลอกปฏบต ในดานหน)งน ,คอ กระบวนการ (Movement) คอการมงกลบไปแสวงหาอตลกษณด ,งเดมของตน เพ)อสรางคาอธบายใหแกบรรดาชาวพ ,นเมองท)ตองตกเปนอาณานคมวา ตนเองมความบรสทธ9ในทางจตวญญาณเหนอกวาชาวตะวนตกเพ)อสราง “ความชอบธรรม” ใหแกบรรดาผ ปกครองรนใหมท) มอานาจข ,นมาในการใหบรรดาประชาชนยอมรบอานาจความชอบธรรมของตน และเพ)ออธบายถงการใชและจดการอานาจแบบใหมคอความร และเทคโนโลยท)อดตเจาอาณานคมวางรากฐานไวใหแกชาวพ ,นเมอง30 4.1.1 สงคมนยมพระพทธศาสนา (Buddhist Socialism)

คาวาสงคมราษฎรนยมท)สมเดจสหนเลอกใชในแงหน)งจงเปนขบวนการทาง

การเมองท)ทรงอางองแนวทางการดาเนนงานเพ)อสรางความชอบธรรมตามแนวทางพระพทธศาสนาโดยพระองคในผ นาของประเทศท)ไดรบเอกราชจากชาตตะวนตก หลงสงครามโลกคร ,งท) 2สมเดจสหนทรงตกอยในสถานการณเดยวกนกบชาตในเอเชยท)ในสงคมมวฒนธรรมของพทธศาสนาแบบเถรวาทคนอ)นๆ เชน นายบรณฑรา ผซ)งตอมาไดเปนนายกรฐมนตรของศรลงกา ผ นาทางการเมองเหลาน ,ตางกนาเอานโยบายพทธสงคมนยมมาใช31 สมเดจสหนกทรงนาเอาแนวคดเก)ยวกบพระพทธศาสนามาปรบใชในทางการเมอง โดยป ค.ศ. 1955 ทรงตดสนพระทยสละราชยสมบตและจดต ,งขบวนการสงคมราษฎรนยมข ,น ตามบทบญญตสถานะของสงคมราษฎรนยมในขอท) 4 จงระบถงแผนปฏบตการและขอปฏบตสาหรบสมาชกของสงคมฯ (Sangkum) วา

ชมชนของเรา (Our Community) น!นไมใชพรรคการเมอง ชมชนของเราเปนการรวมกลมระดบชาตเพ'อตอสกบความอยตธรรม การฉอราษฏรบงหลวง การกดข'ขมเหง ความช'วรายท'ประเทศและราษฎรตองประสบ ชมชนของเราตองการปกปองความเปนเอกภาพของชาต โดยการกลบไปหาประเพณอนดงาม

30 John Marston,“ The Cambodian hospital for monk” In Ian Harris, Buddhism , Power and

Political Order (New York: Routledge, 2007), p 104. 31 โดนลด เค สแวเรอร, “ธมมกสงคมนยมของทานพทธทาสภกข” ในโดนลด เค สแวเรอร (บรรณาธการ)

ธมมกสงคมนยมพทธทาส ภกข (กรงเทพมหานคร: แกวการพมพ, 2525), หนา 24.

123

ท'ไดเคยสรางความรงโรจนใหแกประเทศเม'อคร!งอดต ประเพณท'วาน'คอการเขารวมกนโดยธรรมชาตของผคนในการปกปกษรกษาศาสนาและราชบลลงก ชมชนของเรามความต!งใจในการท'จะสงเสรมการปกครองระบอบสงคมราษฎรนยมใหแกชาวเขมรอยางแทจรง แมเขาเหลาน!จะเปนเพยงคนตวเลกๆ แตกมจานวนมหาศาล และพวกเขาเปนสญลกษณของอธปไตยของเขมร เปนพลงของชาต ในอนทจะขบเคล'อนราษฎรทกหมเหลาใหกาวไปพรอมกนตามจตวญญาณและความคดของรฐธรรมนญ ท'ไดรบพระราชทานมาจากพระบาทสมเดจพระนโรดมสหน32 พระพทธศาสนาคอส)งท)สงคมราษฎรนยมวางเปาหมายวาจะพยายามฟ,นฟให

กลบคนมาโดย สมเดจสหนเองกไดประกาศวาระบอบการเมองของพระองคคอระบอบสงคมราษฎรนยมพระพทธศาสนาทรงอางในท)ประชมสนนบาต (The world fellowship of Buddhist) พระพทธศาสนาโลกคร ,งท) 6 วา

ความพยายามท!งหมดของประชาชนชาวเขมรนบต!งแตไดรบเอกราชมาคอการแทรกเอาธรรมคาสอนของพระพทธศาสนาเขากบการสรางสงคมท'ทนสมย สงคมนยมของพวกเราเปนท'แรกท'นาเอาพทธศาสนามาใชตอสกบความอยตธรรมและความไมเสมอภาค ความเจบปวยของสงคม แนวคดของพวกเราสรรเสรญภราดรภาพและจตวญญาณความรวมมอรวมใจกน เพ'อการชวยเหลอกนและกน การเสยสละเพ'อสงคม เปนส'งท'พวกเรายกยองมากกวาการเหนแกประโยชนสวนตว ขาพเจารสกวาแนวทางสงคมนยมพระพทธศาสนาคอแรงบนดาลใจเปนแนวทางท'ถกตองของพวกเรา.33 โดยอาศยการตความวาพระพทธศาสนาและราชบลลงกหรออกนยหน)งคอการ

ปกครองในระบอบกษตรยวา เปนส)งท) ดารงอยอยางชานาน สงคมราษฎรนยมในความหมายท)สมเดจสหนทรงต ,งข ,นจงไมใชสงคมนยม (Socialism) ในความหมายท) คารล มารกซ (Karl Marx) อธบายไว34 โดยในระยะแรกสมเดจสหนทรงอธบายวา สงคมนยม

32 Status de Sangkum Reastr Niyum (Pnom Penh, 1955) Cited in Roger M smith, “Cambodia”

Southeast Asia Document of Political Development and Change (Ithaca: Cornell University press, 1974) , p. 495.

33 Norodom Sihanouk, “Buddhism in the world today” Cambodians Commentary3 (January-February 1961): 22.

34 Margaret Slocomb, “ The nature and role of ideology in modern Cambodia state” 37Journal of Southeast Asian Studies (October 2008): 380.

124

แบบเขมรเปนสงคมนยมท)ไดถกปรบใหเขากบสงคมการเมองและเศรษฐกจในประเทศกมพชาท) โดยทรงตรสตอหนาสภาสมาสชาตคร ,งท) 3 ในป ค.ศ. 1956 วา

ลทธสงคมนยมของเราไมไดมงหวงท'จะทาใหเกดความเทาเทยมกนในหมมนษยทกคนแตอยางใด ดวยน!น เปนส'งท'แมแตคอมมวนสตเองกทาไมได หากแตสงคมของเราตองการทาใหเกดความใกลชดเปนอนหน'งอนเดยวกนไมเกดความแตกแยกกนดวยความอยตธรรม สงคมน!นสนบสนนการพ'งพาอาศยและการแบงปนซ'งกนและกนเปาหมายของสงคมคอการชวยใหความเปนอยของคนยากคนจนใหไดรบการยกระดบใหมสภาพท'ดย'งข!น35

สมเดจสหนทรงปฏเสธความเปนสากลของแนวคดสงคมนยมแบบตะวนตก โดยทรงรางหลกการของสงคมนยมราษฎรนยมข ,น โดยถอเอารปแบบความสมพนธระหวางรฐกบคนในสงคม ตามแบบอยางท)พระเจาอโศกมหาราชกษตรยแหงอนเดยและพระบาทชยวรมนท) 7 กษตรยเขมรผ นบถอพระพทธศาสนาแบบมหายานเปนตนแบบในการดาเนนการพฒนาประเทศกมพชาซ)งมพระราชอาณาจกรเขมรในยคเมองพระนครเปนตนแบบในการอยรวมกนอยางสนต สมเดจสหนทรงใชกบนโยบายตางประเทศแบบเปนกลางเพ)อความเจรญรงเรองมสนตสข และรกษาเอกราชสมบรณภาพเหนอดนแดนของกมพชา36 สมเดจสหนทรงเปล)ยนใหแนวคดสงคมนยมแบบเขมร (Khmer socialism) ซ)ง

ทรงมเปนแนวคดรวมกนกบปญญาชนชาวเขมรคนอ)นๆ∗ ไปเปนแนวคดสงคมนยมพระพทธศาสนา (Buddhist Socialism) โดยทรงอางถงองคพระสมมาสมพทธเจาวาเปนผใหกาเนดแนวคดน ,

พระพทธองคทรงเปนนกสงคมนยม ผตอสกบความอยตธรรมในสงคม ทรงไมไดตอสเพยงเฉพาะเพ'อพระองคเองเทาน!นยงทรงตอตานกบการหลอกหลวง การลกทรพย การกลาวคาเทจ การยนยอมพรอมใจใหอภสทธแกชนช!นสง

35 neratþm sIhnu semþcRBH, “esckþIEzøgkarEnsemþcRBHóbyuvraC neratm

sIhnuRbZan sg<þmraRsþniym kñugsm&yRbCMsmasCatielikTI 3” kmËuCakmËuCakmËuCakmËuCaelx49 (kkªda 1956):3. [นโรดม สหน สมเดจพระ, “พระราชปาฐกถาในสมเดจพระยพราชนโรดมสหน ประธานในสงคมราษฎรนยมการประชมสมาสชาตคร ,งท) 3” กมพเจย ฉบบพเศษ 49 (กรกฎาคม , 1956):3].

36 Peter Gyally Pap, ” Reconstructing the Cambodian policy Buddhism, kingship and the quest for legitimacy” In Ian Harris, Buddhism , Power and Political Order, p 87.

∗ เชนเพระองคจายทธวงศ (Prince Yuthevong) เอย ซชว (Ea Sichau) และเทยญมมม (Thioinn Mumm)โปรดด David P. Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolution since 1945, pp. 87-88.

125

ตองไมลมวาองคพระสมมาสมพทธเจาทรงส'งสอนใหเกดการปฏวตในสงคมศกดนาดวยการใหตดสนคนจากการกระทาของเขา พทธดารสขางตนทาใหมนษยไดใชความสามารถอยางเตมท'เพ'อแสวงหาความจรง...ส'งน!ทาใหเกดสงคมนยมพระพทธศาสนาข!น...ในสงคมชนบทท'ผคนใหความสาคญในความเสมอภาคระหวางกน ทฤษฎสงคมนยมท'แทจรงเชนน!ไดนาความสขมาสผคนไมเหมอนผคนท'น! (หมายถงในเมอง) ดวยเหตน!เรา จงปรารถนาท'จะนาเอาความคดสงคมนยมตามธรรมชาตน!มาขยายใหเปนจรง37 ในปท)สมเดจสหนทรงข ,นมาสอานาจในทางการเมองในฐานะกษตรยของประเทศ

น ,นประเทศกมพชาไดเผชญกบความทาทายใหมๆ อนเกดจากความเปล)ยนแปลงของโลกภายนอก โดยเฉพาะการขยายตวของแนวคดทางการเมองแบบตางๆ เม)อสมเดจสหนทรงต ,งขบวนการยวชนราชสงคมนยม (Royal Socialist Youth) ข ,นเพ)อปองกนไมใหยวชนชาวเขมรหนไปรบแนวคดทางการเมองแบบผดๆ สมเดจสหนกทรงกระบถงอดมคตอนพงปรารถนาของเยาวชน วา

เราขอบอกใหทราบโดยท'วกนวา สงคมนยมของเราคอลทธชาตเพราะเราไมตองการสงคมนยมแบบนานาชาตเหมอนพวกนยมลทธกรรมสทธQ รวม (คอมมวนสต) การทาใหมวรรณะเดยวกนท!งสงคม(สงคมไรวรรณะ) ท'พวกนยมลทธคอมมวนสตยกข!นเพ'อโฆษณาน!นไมใชการนาเอาเงนจากคนรวยไปแบงใหคนจน หากคอการยกเอาทรพยสนท!งหมดมาเปนของรฐ (Nationalization) คอการยดเอาทรพยสนจากคนทกช!นไปทาใหเกดชนช!นใหม เกดอภสทธชนกลมใหม สงคมของพวกเรายดถอและปฏบตตามแนวทางของพระพทธศาสนามาเปนอดมคต มงสรางและรบใชชาต ความคดท'เรายดมาปฏบตน!เกดจากความศรทธาอนบรสทธQ (ในพระพทธศาสนา) ของพวกเราไมใชการยดเอาอทธพลจากลทธอ'นใด38

วธหน)งท)สมเดจสหนทรงเลอกใชเพ)อแกไขปญหาวกฤตภายในสภาคอการรวบอานาจการตดสนใจมาไวท)พระองคเพยงผ เดยว โดยทรงเปล)ยนตวผ ดารงตาแหนงเลขาธการของสงคมราษฎรนยมและโปรดท)จะแตงต ,งคนหนมรนใหมท)ไมมประสบการณทางการเมองนกมาเปนตวแทนของสงคมราษฎรนยมในสภาแหงชาต โดยท)ไมฟงคา

37 Le Sangkum 1(August 1965): 18-19.(ความในวงเลบเปนของผวจย) 38 neratmþ sIhnu semþcRBH, ótþótþótþótþmKtimKtimKtimKtieKalbMNeKalbMNeKalbMNeKalbMNgnwgkrNIykic©ényuvCnraCsg−mniymgnwgkrNIykic©ényuvCnraCsg−mniymgnwgkrNIykic©ényuvCnraCsg−mniymgnwgkrNIykic©ényuvCnraCsg−mniym

(n.p.): RksYgeXasnakarCati, ,1958), TMB&r13-14 [นโรดม สหน สมเดจพระ, อดมคตวตถประสงคและหนาท�ของยวชนราชสงคมนยมเขมร (ม.ป.ท.): กระทรวงโฆษณาการชาต, 1958), หนา13-14] .ความในวงเลบเปนของผวจย

126

ทกทวงของคณะกรรมการรนเกาๆของสงคมราษฎรนยม39การคดเลอกคนกลมใหมน ,เขามาดารงสงผลดตอพระองคอยางมากเพราะ คนกลมน ,ผานการคดเลอกเขามาโดยการสนบสนนของสมเดจสหนทาใหทรงสามารถควบคมคนกลมน ,ไดงายกวานกการเมองท)มประสบการณทางการเมองอยางยาวนาน ทรงหวงวาวธการน ,จะทาใหทรงสามารถควบคมการทางานของท ,งสภาแหงชาตและสงคมราษฎรนยมไดโดยเดดขาด ในป ค.ศ. 1957 สมเดจสหนยงไดทรงจดต ,งขบวนการยวชนราชสงคมนยม (Royal Socialist Youth) ข ,นมาเพ)อแกปญหาความไมพอใจรฐบาลของเยาวชนชาวเขมรทรงมงหวงท)จะใหขบวนการน ,เปนเคร)องมอในการเผยแพรอดมการณแบบกษตรยนยม (Royalism) ทรงกลาวในหลกการของขบวนการยวชนราชสงคมนยม วาเปรยบเหมอนโอสถสาหรบแกไขภาวะคณาธปไตยและความแตกแยกซ)งอาจนาไปสการทาสงครามกนเองระหวางคนในชาต โดยทรงอธบายถงผ ท)จะเขารวมกบขบวนการยวชนราชสงคมนยมวา

เยาวชนท'เขารวมขบวนการมเปาหมายคอการรกษาความรวมมอรวมใจของประชาราษฎรใตราชบลลงกและการรกษาความเปนกลางอยางแทจรงของประเทศอนเปนนโยบายท'ทาใหเกดสนตภาพและความรงเรองภายในพระราชอาณาจกร40 ขบวนการยวชนราชสงคมนยมเปนหนวยงานหน)งท)สงกดอยกบสงคมราษฎรนยม

โดยมสายบงคบบญชาข ,นตรงกบสมเดจพระยพราชผ ดารง ตาแหนงประธานคณะกรรมการ41 รวมกบคณะกรรมการการท)มตวแทนของเยาวชนเขารวมภายใตการสนบสนนดานงบประมาณจากคณะรฐมนตรในปแรกของการจดต ,งในป ค.ศ. 1957 ยวชนราชสงคมนยมมสมาชกถง 219, 000 คนและเม)อถงป ค.ศ. 1965 กมสมาชกถง 846,000คน42 เทยบ ชบเคง (Tep Chie Kheng) เยาวชนหน)งในท)เขารวมกบยวชนราชสงคมนยมเขมรกลาววา

39 David P Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolution since

1945, p. 95. 40 neratm sIhanu semþcRBH,ótþKKtótþKKtótþKKtótþKKtii iieKalbMNagnwgkrNIykic©ényuvCnraCsg−mniymeKalbMNagnwgkrNIykic©ényuvCnraCsg−mniymeKalbMNagnwgkrNIykic©ényuvCnraCsg−mniymeKalbMNagnwgkrNIykic©ényuvCnraCsg−mniym

((n.p.): RksYgeXasnakarCati, ,1958.) , TMB&r4 [นโรดม สหน สมเดจพระ, อดมคตอนพงปรารถนาและหนาท$ของ

ยวชนราชสงคมนยมเขมร (ม.ป.ท): กระทรวงโฆษณาการชาต, 1958), หนา4] . 41 ywm Dit, bTbj©aclnabTbj©aclnabTbj©aclnabTbj©aclna.yuvpnraCsg−mniymyuvpnraCsg−mniymyuvpnraCsg−mniymyuvpnraCsg−mniym, (PµMeBj: (n.d.), 1958) TMB&r3.

[ ยม ฑต, ขอกาหนดของยวชนราชสงคมนยม (พนมเปญ: (ม.ป.ป.), 1958) , หนา 3] 42 Frederick P Munson (ed.), Area Handbook for Cambodia, p 177.

127

เยาวชนท'เขารวมขบวนการมสวนชวยชาวไรชาวนาในการพฒนาทกษะในการผลตขาว “คณะทางานของสมเดจพอ” (Samdech Ov teams) ทรงนาพวกเราไปชวยปรบปรงพ!นท'ทางการเกษตรของราษฏรท'บอตดอมบอง43 ตามการศกษาของเฟรดเดอรค พ มนซน (Frederick P Munson) และคณะผ

ศกษาชาวอเมรกาพบวาเม)อถงป ค.ศ.1967 ขบวนการยวชนราชสงคมนยมน ,มจานวนสมาชกถง 1 ลานคนเม)อเทยบกบจานวนสมาชกสงคมราษฎรท)มจานวนอก 2 ลานคน44 ท ,งสององคกรท)สมเดจสหนตดสนพระทยใชจงไดกลายเปนเคร)องมอสาคญ ท)สมเดจสหนทรงใชเพ)อการควบคมความเคล)อนไหวทางการเมอง เชน ในกรณ “วกฤตการณ” ท)เกดข ,นกบราชวงศกมพชาหลงการสวรรคตของสมเดจพระนโรดมสรามฤตในป ค.ศ. 1960 ทรงใชการปลกระดมเหลายวชนผานการจดกจกรรมเขาคายพกแรมท)ตาแกว กอมปงธม กอมปอดและกอมปงจาม45 เพ)อใหเกดการสนบสนนการข ,นดารงตาแหนงของพระองคอยางกวางขวาง

การหวนกลบไปหาแนวคดเก)ยวกบประเพณด ,งเดมของตน เปนแนวคดท)ผ นาปญญาชนชาวเขมรในชวงสงครามโลกคร ,งท) 2 ท)ไดรบเอกราชช)วคราว กนามาปรบใช เม)อคร ,งท)เซง งอกทญ ดารงตาแหนงนายกรฐมนตรกมพชาภายใตการสนบสนนของญ)ป น เขาตองเผชญกบการกลบเขามาของชาตเจาอาณานคมคอฝร)งเศส ท) กาลงจะเขามาครอบครองกมพชาอกคร ,งหลงจากญ)ป นท)ใหการสนบสนนการประกาศเอกราชของกมพชาในป ค.ศ. 1945 ตองถอนกาลงออกไป คณะรฐมนตรของเซง งอกทญ ไดจดใหมการลงประชามตของประชาชนชาวเขมรโดยใหประชาชนเลอกระหวาง การกลบไปอยภายใตการปกครองของฝร)งเศส หรอการอยอยางอสระภายใตการปกครองของกษตรย เชน พระบาทชยวรมนท) 7 ซ)งผลของการลงประชามตช ,วา ชาวเขมรกวา 530, 000 คนตดสนใจเลอกอย “อยางอสระ” มากกวากลบไปอยใตการปกครองของฝร)งเศส46 ในการลงประชามตของประชาชนท)จดข ,นโดนปญญาชนนกชาตนยมท)ตอมาโดนสมเดจสหนประณามวาเปนคนขายชาตในคร ,งน ,น ไมไดชวยใหกมพชาสามารถหลกเล)ยงการกลบเขามามอานาจของฝร)งเศสได แตกชวยแสดงใหเหนถงอารมณความรสกของชาวเขมรและ

43 Tep Chie Kheng “ Note Jeunesse(JSRK)” Sangkum (August 1965): 30-31.

Cited in Marie Alexandrine Martin, Cambodia: A Shattered Society, p. 63. 44 Frederick P Munson (ed.), Area Handbook for Cambodia, p.177. 45 ดรายละเอยดใน Long Tbol km¬uCakm¬uCakm¬uCakm¬uCa (Cambodia) an annotated chronology of event from the French

protectorate: 1863-1953, p. 156. 46 David P. Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolution since

1945, pp. 25.

128

เหลาปญญาชนในขณะน ,นเหนวาจะอยอยางอสระภายใตการปกครองของกษตรยในอดมคตดกวาการกลบอยใตการปกครองของฝร)งเศส สาหรบปญญาชนชาวเขมรการอยใตการปกครองของฝร)งเศสอยางอยางยาวนานต ,งแตครสตศตวรรษท) 18 จนถงยคสงครามโลกคร ,งคร ,งท) 2 ซ)งการท)ฝร)งเศสบอบช ,าจากการทาสงครามในยโรปและภาวะเศรษฐกจโลกท)ตกต)า และสภาพความทกขยากท)ชาวเขมรตองเผชญหลงมหาสงครามยตลงทาใหบรรดาปญญาชนชาวเขมรเร)มหวนคดยอนกลบไปหาสงคมในอดมคต หวนคดถงการดาเนนอยางเรยบงายควบคไปกบการปรบเอาคาสอนในพระพทธศาสนามาใชเพ)อประโยชนหรอความสขหรอบรรเทาทกขท)ตนเองเผชญอยในปจจบน พระภกข เคยว จม (Khieu Chum) พระสงฆช ,นผ ใหญท)มบทบาททางการเมอง ในการตอตานฝร)งเศส ในสมยอาณานคม ตลอดจนมบทบาททางการเมองเก)ยวของกบพรรคประชาธปไตยซ)งเปนศตรทางการเมองของสมเดจสหน47 กเหนดวยกบอดมการณทางการเมองของสมเดจพระสหน โดยไดออกส)งสอนประชาชนชาวเขมรในจงหวดกอมปงธมวาใหขยนขนแขงในการประกอบสมมาอาชพและใหดารงชวตในแตละวนใหดท)สดโดยไมหวงถงการมชวตในโลกหนา48 ตอมาแนวคดของพระสงฆรปน ,ยงไดถกนามาตพมพเผยแพรในวารสารตางๆ ในวงกวาง โดยในป ค.ศ. 1956 พระภกษ เคยว จม ไดอธบายเร)องสนตภาพตามทศนะของพระพทธศาสนาไวในบทบรรณาธการของวารสารกมพชสรยาวา

สนตภาพตามคานยามของพระพทธศาสนาตองประกอบดวยความเมตตา หลกเล'ยงความคดเก'ยวกบสงคราม โดยการเผยแพรคตธรรมใหแกประชาพลโลก อนประกอบดวย การสรางทาน ศล ภาวนาตามแนวทางสากลนยม พระพทธบรมครทรงส'งสอนวา “ มนษยโลกท!งหลายลวนตองการมชวต มศลธรรมและมนษยภาพ” ดวยเหตน!พระองคจงไดอธบายถงการแกปญหาในชวตของมนษย โดยการใหทาน แกปญหาศลภาพดวยการรกษาศล แกปญหามนษยภาพดวยการรกษามนษยธรรม ทรงแนะนาวามนษยท!งหลายลวนตองการมชวตอยดวยความรกใครปรองดองกน ความตองการน!เปนธรรมชาตของมนษย เม'อใดท'มนษยไมไดในส'งท'ตนเองตองการ สงคมมนษยกจะเกดความวนวาย 49

47 Justin Corfield and Laura Summers, Historical Dictionary of Cambodia (Lanham: The

Scarecrow Press, 2003), p.210. 48 Yang Sam, Khmer Buddhist and Politic1954-1984 (Newington: Khmer studies institute,1987)

p43. 49

ex{v CMu, “snþiPaBtamKtiBuTÆsaRsna” kmËukmËukmËukmËuCsuriyaCsuriyaCsuriyaCsuriya28 (kkªda 1956): 607-608.

129

แนวคดในขางตนการนาเอาพระพทธศาสนามาใชเพ)อแกปญหาของโลกน ,นกเปนส)งท)สมเดจสหนนอมเอาความคดท)ปรากฏในหมปญญาชนตามแบบจารตคอพระสงฆมานามาตความใหมและนาไปปฏบต ดวยทรงเหนวาการแกปญหาดวยแนวทางของตะวนตกไมไดผลดวยเปนการแกปญหาทางวตถเพยงอยางเดยว ในขณะท)พระพทธศาสนาน ,นเปนศาสนาท)ถกสรางข ,นเพ)อแกปญหาของมนษยโลกโดยเฉพาะในป ค.ศ. 1961 เม)อประเทศกมพชาไดรบเกยรตใหเปนท)ประชมสนนบาต (The world fellowship of Buddhist) พระพทธศาสนาโลกคร ,งท) 6 สมเดจสหน ไดทรงกลาวถงความสาเรจของกมพชาวาคอการท)สามารถรกษาสมดลระหวางความเจรญกาวหนาทางวตถของประเทศกบความยตธรรมในสงคมตามคาสอนของพระพทธศาสนา50 และยงไดทรงแสดงปาฐกถาโดยอางองพระพทธศาสนากบการแกปญหาความขดแยงระหวางประเทศวา

ขาพเจาเช'ออยางสนทใจวาปญหานานาประการท'เหลาสมาชกในองคการสหประชาชาตประสบในทกวนน! คอ ความทกขยาก ความไมพอใจ ความขดแยงซ'งกนและกน ความเขาใจผด การแกงแยงแขงขน ความไมไวเน!อเช'อใจกนและความเกลยดชงท!งมวลเกดจากความโกหกหลอกลวงและการปดปงขอเทจจรงอนไดกลายเปนพ!นฐานของระบบความสมพนธระหวางประเทศ อยางไรกดเรากยงเหนความหวงหากวาทกประเทศมความคดจตใจอนดงามตามคาสอนของพระพทธศาสนาซ'งเปนไปตามคาสอนในองคสมมาสมพทธเจาท'วา “จงเอาชนะคนพดปดดวยความจรง” ประเทศกมพชาของเราไดประยกตเอากฎการอยรวมกนอยางสนตมาใชประชาชนชาวเขมรเพราะวาน'เปนทางออกท'ดท'สดจากความรนแรงอนเปนผลมาจากกเลส และความเกลยดชง นโยบายความเปนกลางระหวาง แนวทางน!จาเปนอยางย'งสาหรบการดาเนนนโยบายตางประเทศ51

จากพระราชดารสขางตนจะพบวาเปนแนวคดท)ทรงแสดงใหเหนถง “ความสอดคลองกน”ระหวางแนวคดท)สมเดจสหนทรงใชอางกบความคดทางการเมองของเหลาภกษสงฆ ปญญาชนรวมสมยของพระองค โดยเฉพาะการนาเอาคาส)งสอนในพระพทธศาสนาท)เก)ยวของกบศลธรรมของมนษยไปใชแกปญหาโลก ในชวงตนของระบอบสงคมราษฎรนยมความคดของสมเดจสหนอาจยงไมเปนท)เขาใจของชาวเขมร

[ เคยว จม, “สนตภาพตามคตพระพทธศาสนา” กมพชสรยา 28 (มกราคม 1956): )607-608].

50 Helen Grant Darryl Leon Collins, Building Cambodia new Khmer architecture1953-1970, p.15.

51 Norodom Sihanouk, “Buddhism in the world today” Cambodians Commentary 5(January 1962): 24.

130

ท)วไปนก ดวยเหตน ,จงปรากฏวามความพยายามท)จะอธบายความเก)ยวของกนระหวางพระพทธศาสนากบอดมการณทางการเมองท)สมเดจสหนทรงต ,งข ,นวาเปนเร)องปกตสามญท)ราษฎรตองปฏบตเพ)อความเจรญของชาต พระอบาลวงส (สว หาย) และสวาย เวย ผ พพากษา ศาลแขวงไดแตงหนงสอเร) องไตรสรณฐานของประเทศข ,นโดยกลาวถงพระพทธศาสนาและพระมหากษตรยวาเปนท)มาของความเจรญรงเรองในประวตศาสตร สวน พระพทธศาสนาไดช)อวาเปนศาสนาของมหาชนภายในประเทศกมพชา ซ)งชวยใหเกดความรกชาตของตนอยางแทจรงข ,น ดวยเปนศาสนาท)ดมแนวทางการปฏบตท)ด จงชวยสรางความสามคคและ มวฒนธรรมข ,นในชาตโดยผ เขยนท ,งสองไดส)งสอนผอานในตอนหน)งวา ศลธรรมท'ราษฎรควรฝกปฏบตจนเขาไปอยในกมลสนดานคอใชเปน กฎระเบยบอนดงามสงสงมปฏสณฐานรจกตอบแทนผมพระคณ รจกวาน!คอชาต ของตนน'นคอชาตของผอ'น รจกเคารพผ อ'น ทาตนใหเปนสภาพบรษหรอ สภาพสตร ปฏบตตนใหสมกบการเปนบดามารดาของบตรธดาเปนแบบอยางท'ด ในการปฏบตตนราวกบวาเปนผถอกาเนดในตระกลผด มสามคคธรรม ระหวาง คนในประเทศรจกทาตนใหเปนประโยชนแกชาต...หลกเล'ยงอบายมข 4 ประการ คอ การมวเมาในอสสตร การด'มสรา การหลอกลวงตมตน ลกขโมยท!งหมดน!คอ ศลธรรมของชาต52 4.1.2 ความคดท�เปล�ยนไปเก�ยวกบพระพทธศาสนาของชาวเขมร ภายหลงจากความเส)อมในยคเมองพระนครชาวเขมรตางพากนอพยพหนภยสงครามละท ,งบานเมอง และศาสนสถานแบบฮนดท)ขดรดแรงงานในการสรางศาสนาสถาน แลวหนไปนบถอพระพทธศาสนาซ)งมความเรยบงายและตอบสนองความตองการในชวตไดมากกวา โดยชาวเขมรยงไดใหความสาคญการใชชวตโดยหวงวาการดาเนนชวตตามแนวทางของพระพทธศาสนาจะทาใหชวตในโลกหนาจะมความสขหรอมทกขนอยลง53 ดวยเหตน , เร)องราวในพทธประวตทศชาตขององคพระสมมาสมพทธเจาซ)งเปน

52:li vgS ‘sYr hay’sVay va"Ç éRtsrNdðanrbsRbeTséRtsrNdðanrbsRbeTséRtsrNdðanrbsRbeTséRtsrNdðanrbsRbeTs ‘PñMeBj; Kim esgÇ

1956’

TMB&r 10-11. [พระอบาลวงส (สว หาย)สวาย เวย, ไตรสรณฐานของประเทศ (พนมเปญ: กม เสง , 1956) หนา10-11.]

53 su)n h)anÇ “GkSrsaRsþExµreRkaysm&yGg−r” kmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriya 31 (vicbka 1959): 400. [สน เฮยน, “วรรณคดเขมรหลงสมยพระนคร” กมพชสรยา 31 (พฤศจกายน 1959):400].

131

ตนแบบในการดารงชวตแบบพทธจงไดรบความนยมในหมชาวเขมรจนเกดตาราคาสอนท)อางองกบพทธประวตออกมามากมายจนถกวจารณจากนกวชาการชาวฝร)งเศส ตามทศนะของภกข ฮวต ตาด (Hout Tath) พระนกปฏรปในชวงตนศตวรรษท) 20 การเรยนการสอนพระธรรมวนยของภกษสงฆชาวเขมรดาเนนไปตามประเพณปฏบตในชวงหลงยคเมองพระนครน ,นเปนการเรยนการสอนในส)งท) เ ช)อกนวาเปนส)ง ท)พระพทธเจาตรสหรอมการบญญตไว โดยหามไมใหมการเปล)ยนแปลงใด การเรยนการสอนพระธรรมวนยอยางเขมขนในชวงเขาพรรษาจงเนนไปท)การทองจา โดยการคดเลอกภกษสงฆมความรในพระธรรมวนยข ,นเปนผแสดงธรรมเทศนาใหแกภกษรปอ)นๆ ในแตละวน54 ดวยเหตน ,พระสงฆท)มแนวคดท)ตองการแปลความจากพระคมภรเปนภาษาเขมรและเผยแพร ดวยกระบวนการสมยใหมคอแปลและการพมพหนงสอดวยเทคโนโลยสมยใหมท)ฝร)งเศสนาเขามาส)งน ,ไดกระตนใหพระภกษท)มกาวหนา เชน จวน ณาต และ ฮวต ตาดไดรวมมอกบฝร)งเศสในการคอยๆ ขบเคล)อนพระพทธศาสนาในกมพชาใหดาเนนไปตามทศทางใหม โดย อางวาการกลบไปทบทวนพระคมภรคาสอนของพระพทธองคใหมจะทาให เกดการปฏบตตนเปนพระพทธศาสนกชนท)บรสทธ955 จวน นาต หน)งในแกนนาในการนาศาสนากลบไปสตนกาเนดความบรสทธ9ตามพระคมภรอกคร ,งอธบายส)งน ,ไมไดเกดจากการยดในพระคมภรท)ตางกนแตเปนผลมาจากการผกประโยคตามชาตพนธวทยาและภาษาท)แตกตางกนออกไป56

ซซาน การปเลซ (Suzanne Karpeles) เปนปญญาชนชาวฝร)งเศส ท)มบทบาทอยาง สาคญในชวงหว เ ล ,ยวหวตอ สาห รบการ เปล) ยนแปลงความคด เ ก) ยวกบพระพทธศาสนาโดยมบทบาทอยางสาคญในการประสานอาณาเขตรวมกนและรางแผนท)เสนพรมแดนของศาสนากบชาต เขาดวยกน โดยการปเลซไดดารงตาแหนงผ อานวยการ

54 Hout That, My soul mate the venerable Samdec Chuon Nath (Phnom Pen: Buddhist Institute,1993) In Penny Edwards, Cambodge: A cultivation of nation1860-1945, (Ph.D. Thesis, Monash University, 1999), pp.395-396.

55 รายละเอยดของพระราชประวตของสมเดจพระมหาสเมธาธบดจวน ณาต ดานน ,ถกตพมพเผยแพรใน

วารสารกมพชสรยา โปรดด “RBHraCCIvRbvtþénsemþcRBHmhasuemZaZibtI (CYn Nat) RBHsgÏraCzñak'TI 1 énKNHmhanikay ” kmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriya 41 (tula 1969):1127-1136 ) “พระราชชวประวตของสมเดจพระมหาสเมธาธบดจวน ณาต พระสงฆราชในคณะมหานกาย” กมพชสรยา 41 (ตลาคม 1963): 1127-1136]. 56 Ann Hansen, “Khmer identity and Theravada Buddhism “ In John Marston and Elizabeth Guthrie (eds.), History, Buddhism, and new Religious Movements in Cambodia (Chiang Mai: Silkworm, 2004), p. 60.

132

ราชบรรณาลยประจาพระนคร (Royal library) ระหวางป ค.ศ. 1925-1941 จดต ,งสถาบนพทธศาสนาบณฑตย (Buddhist Institute) ระหวาง ป ค.ศ. 1930-1941 และบทบาทในฐานะเจาหนาท)ผควบคมการเผยแพรเอกสารของโรงเรยนบาลช ,นสง (École supérieure de Pali) การปเลซ เปนผ มบทบาทในการวางแผนภาพรวมในการเอกสารโดยเฉพาะท)เก)ยวกบประเพณในพระพทธศาสนาของ “เขมร” ซ)งชวย ธารงรกษาสภาวะความมอานาจของกลมพระนกปฏรปในคณะสงฆ ในป ค.ศ. 1926 การปเลซไดเร)มออกนตยสารภาษาเขมรฉบบแรกคอวารสารกมพชสรยา ดวยการดาเนนงานอยางตอเน)องยาวนานของคณะผจด (อาทเชน หลยห ฟโนต จวณ นาต และ ฮวต ตาด ) ทาใหเร)องราวประวตศาสตร วฒนธรรมท)เก)ยวของกบพระพทธศาสนาในกมพชาจานวนมากไดถกเผยแพรในนามของหองสมดประจาพระนครและพทธศาสนาบณฑตจนทาใหเกดการเปล)ยนแปลงในจาก

กมพชาเขาวฒนธรรมการพมพ∗ โดยซซาน คารเปเลช คณะกรรมยงไดเปดเวทคอพ ,นท)ในหนาวารสารใหเปนท)แลกเปล)ยนความเหนและปลกฝงแนวคดเก)ยวกบพระพทธศาสนาและชาตข ,นมาอยางมชวตชวาจนเปนผลใหมการเปล)ยนแปลงพรมแดนความคดเร)องความถกตองเก)ยวกบการดาเนนชวตอยางเหมาะสมตามวถชวตของพทธศาสนกชาวเขมร57

สาหรบสมเดจสหนแลวทรงกไดรบอทธพลความคดจากความเปล)ยนแปลงทศนะตอพระพทธศาสนาในขางตน ไมตางจากแนวคดของปญญาชนชาวเขมรรวมสมย กลาวคอทรงมองวาพระพทธศาสนาเปนสวนหน)งท)ทาใหยคเมองพระนครโดยเฉพาะในรชสมยของพระเจาชยวรมนท) 7 ท)มความย)งใหญเปนสงคม(นยม)ในอดมคตแตสาหรบสมเดจสหนแลว ยคเมองพระนครเปนมากกวายคท)ประเทศกมพชามความรงเรองหากหากยงเปนสงคมการเมองในอดมคตของพระองค ดวยทรงเหนวาเปนยคท)สงคมเขมรมความสมดลความสมครสมานสามคคกนระหวางผปกครองกบราษฎร58 ดงน ,นเม)อทรงข ,นมามอานาจในทางการเมองในคร ,งแรกน ,น สมเดจสหนเองจงทรงอางถงแนวคดสงคมนยมแบบเขมร (Khmer socialism) ซ)งสอดคลองกบปญญาชนนกการเมองชาวเขมรคน

∗ฆง ฮกฑ อางถงพฒนาการดานการพมพของกมพชาวาเร)มตนดวยการพมพหนงสอภาษาเขมรท)กรงปารส

ใน ค.ศ. 1877สวนโรงพมพแหงแรกในพนมเปญต ,งข ,นในค.ศ. 1880 ดรายละเอยด XIg hukDIç TidðPaBTUeTAénGkSrsaRsþTidðPaBTUeTAénGkSrsaRsþTidðPaBTUeTAénGkSrsaRsþTidðPaBTUeTAénGkSrsaRsþExµrExµrExµrExµr ç (Paris; L’ Harmattan, 1997),TMB&r 47-50. [ฆง ฮกฑ, ลกษณะท�วไปของ

วรรณคดเขมร (ปารส: L’Harmattan, 19970) , หนา47-50)].

57 Penny Edward, Cambodge: the Cultivation of a Nation, 1860-1945, p. 188 58 David P Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolution since

1945, pp. 87-88.

133

อ)นๆ ∗ หลงจากน ,นจงทรงหนไปอธบายเพ)มเตมวาสงคมนยมแบบเขมรท)ทรงอางถง คอสงคมนยมพระพทธศาสนาโดยเฉพาะหลงจากท)ทรงตดความสมพนธทางการทตและตดการรบความชวยเหลอจากสหรฐอเมรกาในป ค.ศ. 1965 สมเดจสหนและหนวยงานของรฐเชน กระทรวงขอมลขาวสาร ไดพมพเอกสารเร) องพระพทธศาสนาของเรา (Our Buddhism) ออกเผยแพรในวารสารตางของทางราชการท ,งในภาษาเขมร และฝร)งเศส เพ)ออธบายใหราษฎรชาวเขมรและ ผอานชาวตางชาตเขาใจถงอดมการณทางการเมองของกมพชา59 วาไมไดยดท ,งอดมการณทางการเมองตามแนวทางของสหรฐอเมรกาหรอแนวทางคอมมวนสต หากแตทรงนาเอาแนวคดของพระพทธศาสนามาปรบใช ทรงพระนพนธไววา

ประวตศาสตรแสดงใหเราเหนวาศาสนาท!งหลายไดทาใหเกดความเจรญรงเ รองหรอเส'อมโทรมลงไดตามอดมคต (ของศาสนาเหลาน!น) ท'ประชาชาตท!งหลายนบถอ ตวอยางเชนในกรณของครสตศาสนาซ' งมขดความสามารถสง(ในการนาประชาชาตไปสความเจรญ)หรอในกรณของศาสนาอสลาม (ซ'งใหผลตรงกนขาม) ศาสนาพทธกเชนกน เม'อเปนเชนน! ดวยเหตอนใดเลา จงจะนาเอาพระพทธศาสนามาในทางการเมองและใชเปนอดมคตของรฐไมได ? 60

4.1.3 สมเดจสหนกบการปรบพระพทธศาสนามาใชในทาง“การเมอง”

จากพระนพนธขางตนของพระองคจะพบวาอดมคตของรฐท)สมเดจสหนอางถงในขางตนคอการตความคาสอนในพระพทธศาสนามาใหสามารถนามาใชในชวตประจาวนเพ)อแกปญหาในชวตทางโลกหรอเพ)อแกปญหาของโลก ทรงอางวาพระพทธศาสนาวาสอนใหคนมความทกขนอยลงไมใชมงใหทกคนบรรลพระนพพาน ทรงพระนพนธ ไววา

∗ ความแตกตางประการหน)งของอดมคตตอเมองพระนครของสมเดจสหนกบปญญาชนฝายซายในเขมรคอ ปญญาชนฝายซายเหนวายคเมองพระนครเปนยคของ “ศกดนา” แตถงกระน ,นความย)งใหญของยคน ,กยงเปนส)งท)ปญญาชนชาวเขมรโดยท)วไปใฝฝนถง โปรดดการเปรยบเทยบทศนคตของนกการเมองและปญญาชนรวมสมยสงคมราษฎรนยมใน ธบด บวคาศร, ประวตศาสตรกมพชา (กรงเทพฯ: เมองโบราณ, 2547), หนา 70-82. 59 John Marston, “The Cambodian hospital for monk” In John Marston and Elizabeth Guthrie (eds.), History, Buddhism, and new Religious Movements in Cambodia, p. 113.

60neratþmsIhnusemþcRBH,lTÆisg−mniymBuTÆsasnarbs'eyIglTÆisg−mniymBuTÆsasnarbs'eyIglTÆisg−mniymBuTÆsasnarbs'eyIglTÆisg−mniymBuTÆsasnarbs'eyIg(n.p.),RksYgeXasnakarCati, 1965), TMB&r 1-2. [นโรดมสหน, สมเดจพระ, สงคมนยมพระพทธศาสนาของเรา(ม.ป.ท.) : กระทรวงโฆษณาการชาต, 1965), หนา 1-2].

134

พระพทธบรมครซ'งทรงไดรบพระสมญญานามวา “พระมหากรณา” ทรงต!งพระทยอยางสงในการทาใหมนษยมความเจรญรงเรองข!น ดวยการลดบรรเทาผลกรรมของตนท'เคยทาไว กลาวคอทรงส'งสอนใหมนษยดารงชวตดวยความสภาพ ปราศจากความโหดรายปาเถ'อนใหบคคลท!งหลายมสภาพชวตท'ดข!น ดวยบคลท!งหลายไมอาจปลดปลอยตนเองจากกรรมจนบรรลพระนพพานไดท!งหมด61 ในปท)สมเดจสหนทรงประกาศวาทรงใชอดมการณสงคมนยมพระพทธศาสนา

เปนอดมการณของรฐโดนล ยจน สมธ (Donald Eugene Smith) นกวจยชาวองกฤษไดทาการวจยเก)ยวกบการนาแนวคดของพระพทธศาสนามาใชในทางการเมองในพมา เขาช ,ใหเหนวาความคดน ,ไมสามารถครอบงาความคดของคนในสงคมพมาได แตสาหรบในกมพชาเขากลบเหนวา แนวคดเร)องสงคมนยมพระพทธศาสนากลบประสบความสาเรจในการสรางเปาหมายรวมใหกบคนในสงคม แนวคดน ,แพรหลายและนาไปสปฏบตการทางสงคมภายใตการปกครองของสงคมราษฎรนยม62 ความเหนน ,สอดคลองกบผลการศกษากลมนกวชาการชาวอเมรกนซ)งทาวจยเก)ยวกบเจตคตและคานยมของชาวเขมรในทางการเมองกไดสรปไปในทางเดยวกนวา

พระพทธศาสนาเปนปจจยท'มอทธพลมากท'สดในชวตประจาวนของผคน ชายหนมชาวเขมรจะตองสละเวลาสาหรบการบรรพชาเพ'อเรยนรแนวทางคาสอนของพระพทธศาสนา ตามความเช'อของพวกเขาแลวการดารงชวตของน!นเปนไปตามวฏสงสาร การด!นรนเพ'อการใชชวตเปนส'งท'ไรประโยชน รฐบาลสงคมราษฎรนยมจงไดมการตความความเช'อของพระพทธศาสนาข!นใหมซ'งเปนแนวทางใหมท'สงคมจะถอปฏบต ตามคาการตความของสมเดจสหน.63 ตามผลการศกษาขางตนซ)งรายงานผลการวจยออกมาหลงจากท)สมเดจสหน

ทรงประกาศใหอดมการณสงคมนยมพระพทธศาสนาเปนอดมการณของรฐน ,น แสดงวาในทางปฏบตแลวแนวอดมการณสงคมนยมพระพทธศาสนาเปนส)งท)รฐบาลของกมพชาดาเนนมากอนหนาท)สมเดจสหนจะทรงประกาศในป ค.ศ. 1965 โดยในป ค.ศ. 1955 เม)อสมเดจสหนทรงตดสนพระทยสละราชบลลงกและต ,งขบวนสงคมราษฎรนยมข ,นอดมการณสงคมนยมพระพทธศาสนาคงไดถกนามาปรบใชในทางการเมองท)ทรงกอต ,งข ,น

61 Ibid., p. 4. 62 Donald Eugene Smith, Religion and politics in Burma (Princeton: Princeton University press,

1965) p. 313 cited in Ian Harris , Cambodian Buddhism History and Practice (Chiang Mai: Silkworm, 2006) p.149.

63 Frederick P Munson (ed.), Area Handbook for Cambodia. (Washington: the American University Foreign Area Studies, 1963) p. 206.

135

นบต ,งแตเร)มตน ดงน ,นเม)อ เอยน แฮรส (Ian Harris) ทาการศกษาพระพทธศาสนาในประเทศกมพชาจงสรปในหนงสอของเขาวา ...ในชวงปตนๆ ท)กมพชาไดรบเอกราชสมเดจสหนไดทรงสละราชยบลลงกและจดต ,งสงคมราษฎรนยมคอขบวนการสงคมนยมพระพทธศาสนาข ,น...64 นอกจากน ,ตามผลการศกษาของนกวชาชาวตางประเทศในขางตน ยงพบถงความสอดคลองระหวางผลการวจยกบกบคาอธบายของสมเดจสหนเองกทรงอธบายถงความแตกตาง อนเปนส)งท)ทาใหอดมการณทางการเมองของพระองคประสบความสาเรจแตกตางจากความลมเหลวของการใชพระพทธศาสนาในประเทศพมา ความวา

พณฯทานอนอดตนายกรฐมนตรคนแรกของประเทศพมา เองกไดนาเอาแนวคดสงคมนยมพระพทธศาสนาไปใชเชนกน แตแนวคดน!นแตกตางจากลทธนยมพระพทธศาสนาของเรา ท'กลาวเชนน!ไมไดตองการใหเกดความขดแยงระหวางผถอลทธข!น แตอยางใด ดวยเหตท'วา พระพทธบรมครพระองคไมไดบงคบใหใครผไหนทาอะไรโดยการบงคบเลย พระองคทรงไดแตส'งสอนใหพวกเรารจกพจารณาถงความดความช'ว ความถกตองและความเทจ แลวจงใหพวกเราเลอกปฏบตดวยตนเอง เฉพาะการใชวธท'ถกตองในการบรรลตามเปาหมายโดยสมบรณ เหมาะสมกบเง'อนไข เพราะเหตน!สงคมฯ ของพวกเราจงอางวาตนเองยดม'นในแนวทางสจนยม(Realism)65

พระดารสของสมเดจสหนท)ตองการนาเอาความคดของพระพทธศาสนามาปรบใชในทางโลก หรอตความพระพทธศาสนาใหมใหสอดคลองกบสภาพความเปนอยในโลกใหม น ,นคอทรงประกาศวาแนวทางของพระองคมความเปนสจนยม (Realism) กลาวคอทรงเหนวา อดมคตของพระพทธศาสนาท)ทรงนามาปรบใชตองตอบสนองความจาเปนแทจรงอนเ ปนประโยชนของประเทศกมพชาไ ด ไมใชการนาเอาหลกการของพระพทธศาสนามาใชโดยตรง หรอกลาวอกอยางหน)งคอเปนการท)สมเดจสหนทรงนาเอาพระพทธศาสนามาปรบใชในทางการเมองในแนวทางท)ทรงเหนวาจะทาใหเกดประโยชนสงสด เม)อคร ,งท)ทรงตดความสมพนธกบสหรฐอเมรกาดวยเกรงภยคกคามจากประเทศเพ)อนบานคอเวยดนามใตและไทยวาจะรกรานตนสมเดจสหนไดยกเอาคาสอนใน

64 Ian Harris Cambodian Buddhism History and Practice, p. 228. 65 neratþm sIhnu semþcRBH , lTÆisg−mniymBuTÆsasnarbs'eyIglTÆisg−mniymBuTÆsasnarbs'eyIglTÆisg−mniymBuTÆsasnarbs'eyIglTÆisg−mniymBuTÆsasnarbs'eyIg ( (n.p.),

RksYgeXasnakarCati, 1965) . TMB&r 28 [.นโรดมสหน, สมเดจพระ, สงคมนยมพระพทธศาสนาของเรา (มปท.):

กระทรวงโฆษณาการชาต, 1965), หนา 28.].

136

พระพทธศาสนามาอางวาพระพทธศาสนาสอนใหมนษยน ,นรกษาศรทธาความเช)อในทางการเมองของตน และเพ)อปกปองอดมคตท)เราคดวาถกตองสมเดจสหนไดประกาศวา สาหรบขาพเจาแลว ขาพเจายอมถกสงหารกลางสนามรบ ดกวาตองอย อยางไร คณธรรมตองยอมรบกบความทกขทรมานในภายหลง ตามความเปนจรง ประชาชาตเขมร ตางยนดท'จะสงหารศตรไมใหเหลอสกคนในการตอสกบความอ ยตธรรมจากประเทศไทย เวยดนามใต และสหรฐอเมรกา ดกวาอยอยางพายแพ ตอคนพวกน!66 การตความพระพทธศาสนาของสมเดจสหนและ บคคลากรท)ทางานรบใชพระองคในยคสงคมราษฎรนยมมกมลกษณะท)เนนประโยชนเฉพาะหนาโดยเฉพาะการแกปญหาในโลกน , ไมไดมงหวงพระนพพานหรอโลกหนา ซ)งเปนการตความในลกษณะน ,สอดคลองกบคาอธบายของนกวชาการชาวฝร)งเศสนบต ,งแตสมยอาณานคม โดยเฉพาะชาวฝร)งเศสผวางรากฐานเปาหมายในการปฏรปศาสนาในกมพชาไวสองประการคอหน)งคอ ทาใหพระพทธศาสนาหลดพนจากความเส)อมและเพ)อลดอทธพลแนวคดพทธศาสนาแบบเถรวาทท)ขยายอทธพลจากสยามมายงกมพชา67 ตามแนวคดของนกวชาการชาวยโรปท)เขามาในกมพชาในชวงปลายครสตศตวรรษท) 19 แลวเน ,อหาของคมภรในพระพทธศาสนาเปนส)งท)ไมเปนแกนสารไมแบบวทยาศาสตรและ เตมไปดวยเร)องราวประเภทตานานเชนเร)องตานานพทธประวต เปนอปสรรคท)ทาลายความย)งใหญของอาณาจกรเขมรอนย)งใหญ โจเซพ กสดง (Joseph Guesdon) หน)งในนกวชาการชาวฝร)งเศสท)เขามาศกษาแบบแผนของวรรณกรรมในกมพชาถงกลบกลาวโจมตเร)องราวท)ปรากฏในพทธประวต เม)อเปรยบเทยบกบความย)งใหญของซากโบราณสถานแหงเมองพระนครวา “ถาพราหมณศาสนาสรรคสรางงานสถาปตยกรรมช ,นสาคญของกมพชา พทธศาสนากฆาวรรณดด” 68 ทศนะขางตนของกสดง ไมแตกตางจากนกวชาการชาวฝร)งเศสคนอ)นๆ ท)มองวาพทธศาสนาท)เขามามอทธพลในกมพชาต ,งแตครสตศตวรรษท) 13 เปนสาเหตหน)งท)ทาใหอาณาจกรเขมรลมสลาย ยอรชเซเดสนกวชาการชาวฝร)งเศสท)มอทธพลมากท)สดคนหน)ง

66 Ibid., p. 12. 67 Penny Edwards, Cambodge: The Cultivation of Nation1860-1945, p. 301

68 Joseph Guesdon, “La Littérature khmère et Buddhisme,” Anthopos 1 (1906): 94. Cited in George Chigas, “The emergence of twentieth century Cambodian literary institution: the case of “Kambujasuriya” In David Smyth (ed.). The Canon in Southeast Asian Literatures: Literatures of Burma, Cambodia, Indonesia, Laos, Malaysia, The Philippines, Thailand and Vietnam (Cornwall: Curzon Press, 2000.) , pp.136.

137

กลาวถงเหตการณในชวงหลงจากการครองอานาจอยางย)งใหญของพระบาทชยวรมนท) 7 โดยยกคาพดของผ อานวยการของสานกฝร)งเศสแหงปลายบรพาทศ หลยส ฟโนต (Louis Finot) มาอางวา หลงจากถกปกครองเปนเวลาหลายศตวรรษดวยระบอบน!ประชาชนท' ตองทางานหนกมาตลอดตองลมตายลงและเหน'อยลาเพยงไร แนนอนพวกเขา ยอมไมพยายามท'จะปกปองบรรดาเทพเจาท'โลภมากท!งหลายรวมท!งผคมทาส ตางๆ และผเกบภาษดวยความรสกท'พงพอใจนก ดงน!นผพชตในแงหน'งจงเปน เสมอนผท'ใหส' งตอบแทนท'มคณคาอยางย' งแกผพายแพ คอศาสนาท'มความ ออนโยนและมหลกธรรมท'สมถะจงเปนส'งท'เหมาะสมแกประชาชนท'กาลงออนแอ และหมดกาลงใจอยางย'งศาสนาน!เนนความประหยดไมส!นเปลอง พระภกษใน ศาสนาน!ตองปฏบตตนท'จะยงชพดวยความยากจน พงพอใจตอท'อยอาศย หลงคามงจากและขาวเพยงหยบมอเดยวเทาน!น เปนศาสนาท'มความสอนทาง ศลธรรมซ'งมหลกประกนสนตสขของสงคม เราสามารถเขาใจไดวา เหตใด ประชาชนเขมรจงยอมรบความเช'อใหมน!โดยปราศจากการตอตาน และละท!ง ภาระแหงความรงโรจนแตกอนลงเสยดวยความยนด69 ทางดานแบรนารด โกรลเยร (Bernard Groslier) ผ วางรากฐานดานโบราณคดใหแกชาวเขมรนบต ,งแตยคอาณานคมจนถงยคสงคมราษฎรนยมและไดช)อวาเปนผ ทางานอยางแขงขนและซ)อตรงจนทาใหศาลยตธรรมระหวางประเทศตดสนใหปราสาท”พระวหาร”กลบมาอยภายใตการดแลของกมพชา70 กเหนสอดคลองกบนกวชาการชาวฝร)งเศสคนอ)นๆ โดยสรปความเหนถงการลมสลายของเมองพระนครวา หลงการสวรรคตของพระบาทชยวรมนท) 7 เมองกมพชากขาดกษตรยผ มพลงและความคดท)สรางสรรคอารยธรรมใหคงอย กษตรยตองอยภายใตอทธพลของบรรดาตระกลพราหมณท)ทรงอานาจ ทาใหพระองคแปลกแยกจากประชาชนท)หนไปนบถอพระพทธศาสนาทาใหพลงท)สรางสรรคความย)งใหญของเมองพระนครหมดพลงลงระบบชลประทานเร)มต ,นเขนสงผลตอการเพาะปลก ทาใหจานวนประชากรลดลงจนไมอาจตานทานการรกรานจากพวกสยาม ไดในท)สดระบบการจดการกาลงคนกถกทาลาย สยามสามารถเขาตเมองพระนครได ศาสนา 69 ยอรช เซเดส, เมองพระนคร นครวดนครธม พมพคร ,งท) 8 แปลโดยปราน วงษเทศ (กรงเทพฯ: มตชน, 2546), หนา 159.

70 Nut Nara"g, “buBVeyaK ”kµug Eb)NarhVIlIr TIRkugTwkGg−rCMhrGarüZm(ExµrTIRkugTwkGg−rCMhrGarüZm(ExµrTIRkugTwkGg−rCMhrGarüZm(ExµrTIRkugTwkGg−rCMhrGarüZm(Exµr ERbsMrUletay Nut Nara (PñMeBj; CEDORECK, 2003),TMB&r 15 . [ นต เณยเรยง “ บทนา” ในแบรนารด ฮวอเยร, เมองน ?าเมองพระนครท�มาแหงอารยธรรมเขมร แปลโดยนต ณาราง (พนมเปญ: CEDORECK, 2003) หนา 15]

138

พทธแบบเถรวาทซ)งเปนท)นบถอของประชาชนไดเขามาแทนท)ความคดสรางสรรคความโออาของศาสนาพราหมณส)งน ,เปนปจจยท)ทาใหเมองพระนครลมสลายและถกท ,งรางไวกลางปาไม71 คาอธบายของนกวชาการฝร)งเศสขางตน แมจะมอทธพลตอความคดและความเขาใจตอพระพทธศาสนา แตสาหรบปญญาชนชาวเขมรในยคท)ไดเอกราชจากฝร)งเศสแลวโดยเฉพาะท)มความเก)ยวของกบพทธศาสนบณฑตยแลว คาอธบายเชนน ,ยอมกระทบกบความความคดความเขาใจของตนท)มตอพระพทธศาสนา ดวยเหตน ,ปญญาชนชาวเขมรในยคหลงกมพชาเปนเอกราชจากฝร)งเศสจงตอบโตความคดของฝร)งเศส โดยเสนอวานอกจากพระพทธศาสนาจะไมใชส)งท)นาความเส)อมมาสอาณาจกรเขมรโบราณแลว พระพทธศาสนายงเปนบอเกดของอารยธรรม/วฒนธรรมของเขมรอกดวย ราย บกปญญาชนชาวเขมรผ ไดรบตาแหนงผ อานวยการของพทธศาสนบณฑตยไดอางวานาเอาผลงานของ ฮงร มาแชล (Henri Marchal) สถาปนกชาวฝร)งเศสผดแลปราสาทนครวดมาแปลเปนภาษาเขมร เพ)ออธบายวาพระพทธศาสนาคอปจจยท)ทาใหพระบาทชยวรมนท) 7 กษตรยผ ย)งใหญแหงเมองพระนครทรงสรางโรงพยาบาลจานวน 102 หลงพรอมท)พกรมทางสาหรบผคนในการเดนทางและ อธบายถงความเส)อมของอาณาจกรพระนครวา หลงจากยคของพระบาทชยวรมนท' 7 ทายาทของพระองคไดหนกลบไป นบถอศาสนาพราหมณและทาลายรปเคารพและระบบความเช'อในพทธศาสนา แลวหนไปสรางศาสนสถานตามความเช'อแบบพราหมณ การกระทาในสมยหลงน! ทาใหประชาชนตองสญเสยกาลงแรงงานไปจานวนมาก สงผลใหอาณาจกรตอง เผชญกบความเส'อมและ ถกรกรานจากประเทศขางเคยง72 ดานเลยง ฮบอาน นกเขยนช)อดงผ รวมต ,งสมาคมนกเขยน (Khmer writer Association)และดารงตาแหนงผ อานวยการตอจาก ราย บก73 ไดเขยนหนงสอท)สรปแบบเรยนกมพชสาวดาร สาหรบนกเรยนระดบประถมศกษาในยคสงคมราษฎรนยมโดยอธบายวาพระพทธศาสนาเปนปจจยหน)งท)ทาใหอาณาจกรเขมรมความรงเรองและสามารถขยายอาณาเขตออกไปไดอยางกวางขวางโดยกลาววาพระบาทชยวรมยท) 5 (ค.ศ.

71 Bernard , Philippe Groslier, Angkor : Art and Civilization translated by Eric Ernshaw Smith (Singapore: Donald Moore, 1966), pp.195.

72 bag'rimaSal, “ silÏsilÏsilÏsilÏHnwgGHnwgGHnwgGHnwgGtItItItIténRténRténRténRBHraCGaNacRkExµrBHraCGaNacRkExµrBHraCGaNacRkExµrBHraCGaNacRkExµr” .ERbsMrUleday r"ay buk'kmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriya 29 (Exkkþda 1957): 634. [บางรเมยซาล, “ศลปะกบอดตในพระราชอาณาจกรเขมร” กมพชสรยา 29 (กรกฎาคม 1957): 634]. 73 Penny Edwards (ed.), The Buddhist Institute a short History (Phnom Penh: x7 design Group, 2005), p. 56.

139

968-1002) เปนผ ท)นาเอาศาสนาพทธมาเผยแผใหแกประชาชนชาวเขมรและพระบาทสรยวรมน (ค.ศ.1002-1049) กษตรยพระองคตอมาซ)งปรากฏพระนามวาเปนผ ดารใหสรางปราสาท”พระวหาร” น ,นกทรงใหการอปถมภพระพทธศาสนาจนถงเวลาท)ทรงสวรรคต ดงน ,นจงไดรบการถวายนามวา พระนพพานบาท74 คาอธบายของปญญาชนชาวเขมรท ,งสองคนขางตนตรงกบคาอธบายของสมเดจสหนท)ประทานสมภาษณแกจอหน พ อารมสตรอง (John P Armstrong) นกวชาการชาวอเมรกน 75ดวยเหตท)คาอธบายของบรรดาปญญาชนชาวเขมรและสมเดจสหนมความสอดคลองกน โซ เณม รฐมนตรกระทรวงพธกรรมและศาสนา (Ministry of Cult and Religion) ซ)งมหนาท)ในการกากบดแลพทธศาสนบณฑตยในยคสงคมราษฎรนยมจงไดเผยแพรความคดขางตนน ,ลงในวารสารกมพชสรยาอยางตอเน)อง โดยนอกจากเน ,อหาของวารสารจะโตแ ยงในส) ง ท) นก วชาการฝร) ง เศสอธบายไ วแ ลว ยง เพ) ม เตม อกวาพระพทธศาสนา เปนส)งท)สงเสรมความรวมแรงรวมใจระหวางราษฎรกบกษตรยและเปนสวนประกอบสาคญท)ทาใหประเทศกมพชาในโบราณน ,นไดช)อวาเปนชาตท)มความเจรญรงเรอง ดวยมพระมหากษตรยเปนพระประมขในทางปฏบตโดยทรงเปนผ มความองอาจกลาหาญในการตอสอยางเตมกาลงในการปกปองผลประโยชนความมเกยรตยศช)อเสยงของประเทศ ชาต ในขณะท)ความเส)อมท)แทจรงม ตนเหตจากพระศาสนาท)กมพชารบมาจากศตร แตเม)อมาถงยคของสมเดจสหนกทรงตความพระพทธศาสนาในแนวทางสจนยมทาใหประเทศกมพชากลบมาสความเจรญรงเรองอกคร ,ง โซ เณมซ)งเปนขาราชการท)รบใชสมเดจสหนกลาวโจมตไทยและอธบายถงพระราชกรณยกจของสมเดจสหน วา แตภายหลงจากท'กมพชาศตรไดนาเอาพระพทธศาสนา ท'สอนใหสละ ความสขทางโลก หลกหนจากกเลสตณหา ความโลภเพ'อการบรรลความสขทาง ธรรม มาเผยแพรลกษณะพเศษอนนามาซ'งความเจรญรงเรองของกมพชากเส'อม ถอยลงทาใหประเทศเร'ม ตกต'าเปนเวลา จนมาถงรชกาลพระบาทนโรดม สหน วรมน76

74 Lag hab'Gan,seg¡bkm¬uCartarseg¡bkm¬uCartarseg¡bkm¬uCartarseg¡bkm¬uCartarCManUysµardCManUysµardCManUysµardCManUysµardII II IþsRmabIþsRmabIþsRmabIþsRmabab'ab'ab'ab'ebkUCnRbLgvijÃbnebkUCnRbLgvijÃbnebkUCnRbLgvijÃbnebkUCnRbLgvijÃbn

b&RtbMeBjb&RtbMeBjb&RtbMeBjb&RtbMeBjbfsikbfsikbfsikbfsikSaSaSaSae:HBum¬elÍkTÍ 3 (PñMeBj: KmKI,1955),TMB&r 14-15 . [เลยง ฮบอาน, สงเขปกมพชา

ศาวดารคมอสาหรบการสอบแขงขนระดบประถมศกษา, พมพคร ,งท) 3 (พนมเปญ: ตมเกอล, 1955), หนา14-15]. 75โปรดด John P. Armstrong, Sihanouk Speaks (New York: Walker and Company, 1964), pp. 28-

30. 76sU eNm “BuTÆniymnwgCatiniym” km¬uzsuriyakm¬uzsuriyakm¬uzsuriyakm¬uzsuriya 31 (vicika: 1959), TMB&r1208

[โซ เณม, “พทธนยมกบชาตนยม” กมพชสรยา 31 (พฤศจกายน: 1959) หนา 1208.] .

140

ในยคสงคมราษฎรนยมปญญาชนชาวเขมรท)ทางานรบใชระบอบน ,ตางนอมนาเอาความคดของสมเดจสหนมาใชและเผยแพรความคดน ,ตอสาธารณะชน โซ เณม เองจงไดอธบายถงความสอดคลองกนระหวางหลกปรชญาพทธนยมกบชาตนยมโดยอางวาเปนตามแนวคดท)สมเดจพระยพราชไดทรงนพนธเผยแพรในรปแบบภาษาฝร)งเศสในวารสารนกชาตนยม (Neak Chat Niyum) มากอนแลว โดยในบทความท)ตพมพลงในวารสารกมพชสรยาโซ เณม ไดย ,ากบผอานวา แมวาพทธนยมกบชาตนยมน ,นแมจะเปนหลกปรชญาคนละชดกน แตตามประวตศาสตรกมพชากมหลกฐานมากมายท)มารองรบวาสองปรชญาน ,มความเก)ยวของเช)อมโยงกน เปนท)แนชดวาพระพทธศาสนาเปนองคกรท)หนนแนวคดชาตนยมเขมรมาอยางยาวนานเพราะในอารยธรรมเขมรน ,นเปนวฒนธรรมเก)ยวของกบพระพทธศาสนาและยงไดอางวาสมเดจสหนทรงสอนใหราษฎรยดหลกธรรมสาหรบประโยชนในโลกน ,ไมใชหวงโลกหนา

การทางานอยางไมสดกาลงดวยหวงเพยงความสขในโลกหนาหรอพระนพพาน (ซ'งกมพชารบแนวคดน!มาจากศตร) เปนปญหาใหญของประเทศเรา สมเดจพระยพราชตองการใหประชาพลรฐยกเอาธรรม 4 ประการคอ ความอตสาหะ...ในการทางาน ความไมประมาท ความระมดระวงในอนทรยท!ง 6 และการรกษาจตรในใหดงามเพ'อนาความสขสงบมาสสงคม เอกราชและสมบรณภาพของชาตกจะย'งแขงแกรงย'งๆ ข!น77 ผลจากการเกบขอมลเก)ยวกบส)งท)ปญญาชนชาวเขมรท ,งท)เปนพระภกษและ

ฆราวาสในยคสงคมราษฎรนยมนามาสอนประชาชนจะพบวา คาสอนของเหลาปญญาชนเหลาน ,ลวนใหความสาคญกบการดารงชวตในปจจบน มากกวาการส)งสอนใหประชาชนชาวเขมรหลดพนจากความทกขคอการบรรลนพพานอนเปนเปาหมายสงสดในพระพทธศาสนา ซ)งตรงกบอดมการณท)สมเดจสหนดารไวคอการนาเอาคาสอนในพระพทธศาสนามาปรบใชใหเกดประโยชนสงสดในชวตประจาวนเชน ส)งสอนใหคนขยนทามาหาเล ,ยงชพเพ)อความเตบโตของเศรษฐกจชาต อนเปนอดมคตของประชาพลรฐหรอชาวเขมรในยคสงคมราษฎรนยม ในหนงสอของพระอบาลวงส (สว หาย) และสวาย เวย ผ พพากษา ศาลแขวงเร)องหนงสอเร)องไตรสรณฐานไดสรปความเก)ยวของกนของไตรสรรตนหรอ องคสามในพระพทธศาสนาคอ พระพทธ พระธรรมพระสงฆวา กบไตรสรณฐานของรฐ คอ ชาต ศาสนา พระมหากษตรย ซ)งการปฏบตตามความเช)อท ,งสองประการจะทาใหพระพทธศาสนาและประเทศชาตคงอย

77 Ibid., pp.1209-1210.

141

พระพทธศาสนาไดยกเอาพระพทธ พระธรรม พระสงฆ วาคอไตรสรณคมซ'งตรงกบหลกไตรสรณฐานของประเทศคอการปฏบตตนใหอยในความถกตอง บรษสตรคนใดคนหน'งยกเอา พระพทธ พระธรรม พระสงฆ เปนท'พ'งพงอาศย บรษสตรผน!นยอมถอวาเปนผนบถอพระพทธศาสนาอยางแทจรง ในประเทศหน'งๆ กเชนกนกมส'งหน'งท'เรยกวาไตรสรณฐานซ'งเหมอนกบไตรสรคมในพระพทธศาสนา แมจะมรายละเอยดแตกตางกนไปบางแตกเปนส' งท'ชวยใหประเทศมความเจรญ มเกยรตยศถาพรเกรกไกรได สรณฐานจงมอยสองประเภทคอไตรสรณฐานทางโลกและทางธรรม สรณฐานสาหรบประเทศมสามประการคอ ชาต ศาสนา พระมหากษตรย ท!งสามน!เรยกวา ไตรสรณฐาน78 แนวความคดท)สมเดจสหนและปญญาชนอกหลายๆ ทานของเขมรไดถกนาไป

เผยแพรในระบบการศกษาท)ขยายตวข ,นในยคสงคมราษฎรนยม โดยวชาศลธรรมสมยใหมซงมเน ,อหาเก)ยวกบการใชชวตรวมกบผ อ)นและ การไมเบยดเบยนผ อ)นไดรบการบรรจอยในหลกสตรท)ปรบปรงใหมในป ค.ศ.1958 โดยกาหนดใหเรยนวชาน ,สปดาหละหน)งช)วโมง79 ทางดาน แมน ฌม ปลดกระทรวงธรรมการไดกลาวตอผ รวมชมนมกนท)พทธศาสนบณฑตยในป ค.ศ. 1964 วา

หลงจากไดทาการศกษามาชวงเวลาหน'ง ในตอนน!กระทรวงธรรมการ ไดจดพมพงานวจยใหแก พลรฐไดอานเพ'อใหไดทราบเร'องราวตางๆ เก'ยวกบประเทศของเราไดอยางชดเจน อนจะเปนเหตใหเกดความรสกรกชาตย'งข!น และทาใหเกดมโนทศนใหมๆ เก'ยวกบประเทศของเราอยางชดเจนซ'งจะชวยสนบสนนการสรางประเทศชาตตามแบบแผนท'สมเดจสหชวนไดทรงรเร' มไวในทกๆ กาลเทศะ...สาหรบการศกษาเลาเรยนในระดบช!นอดมศกษา ช!นมธยมศกษาและช!นประถมศกษาไดมการผนวกวชาท'สอนท!งเร'องราวทางโลกและวชาทางธรรม เพ'อปลกฝ'งคณลกษณะนสยของนสต-สงฆ ผซ'งตอไปจะเปนพลเมองของเขมรใหเกดความรสกด'มด'าในรสชาตของเอกราชของชาตอยางชดเจน อนจะชวยใหเกดการนอมนาปฏบตตามแนวพระราชนโยบายของสมเดจพอในการสรางชาต เพราะดวยสถาบนตางๆในพระพทธศาสนาจะมความรงเรองไดกตองอาศยความ

78:li vgS ‘sUr hay’sVay va"Ç éRtsrNdðanrbsRbeTséRtsrNdðanrbsRbeTséRtsrNdðanrbsRbeTséRtsrNdðanrbsRbeTs TMB&r 1-2. [พระอบาลวงส (สว

หาย)สวาย เวย, ไตรสรณฐานของประเทศ (พนมเปญ: คม เสง , 1956), หนา1-2.]

79 Duong Donary (eds), Programes de L’ensaigment secondaire Khmer (Phnom Penh: palais royale, 1958), p.43.

142

เจรญรงเรองของประเทศ เม'อประชาพลรฐมชวตความเปนอยท'สขสบายข!นตามแนวทางของสมเดจพอ พระพทธศาสนากจะเจรญรงเรองข!นโดยปรยาย 80

ในยคสงคมราษฎรนยมน ,นตามการสารวจขอมลของหนวยงานของสหรฐอเมรกากมพชามประชากรรอยละ 85 ท)นบถอพระพทธศาสนาแบบเถรวาท81 ดวยเหตน ,ทาให รฐบาลกมพชามความจาเปนท)ตองใหการสนบสนนอปถมภสถาบนสงฆและใชสถาบนสงฆเปนเคร)องมอในการบรหารงานราชการและควบคมการดาเนนของคณะสงฆและหนวยงานท)เก)ยวของเพ)อใหสอดคลองกบการทางานของสงคมราษฎรนยมตลอดจนรองรบอานาจความชอบธรรมของรฐบาลกมพชา และรบรองอานาจ “ความชอบธรรม”ของพระราชบลลงกอนเปนสญลกษณทางอานาจของขององคพระมหากษตรย นบต ,งแตสมเดจสหนทรงกอต ,งสงคมราษฎรนยมข ,นมาวารสารกมพชสรยาซ)งเปนวารสารรายเดอนท)ออกโดยพทธศาสนาบณฑตภายใตควบคมของกระทรวงธรรมการจงไดเผยแพรพระราชกรณยกจตางๆ ของสมเดจพระนโรดมสหนท)เก)ยวของกบพระพทธศาสนาออกมาอยางตอเน)อง82 ตามทศนะของชาวเขมรตางศาสนาท)อาศยอยในกมพชาในยคสงคมราษฎรนยมเชน บาทหลวงเตพ อม (Tep Im) เจาคณะโบสถคาธอลก ในกรงพนมเปญ ท)มลตล ออสบอรน (Milton Osborn) ไดมโอกาสสมภาษณในป ค.ศ. 1966 เทยบ อมไดบอก แก ออสบอรนวาในประเทศกมพชา พระพทธศาสนามความสาคญอยางมากตอขนบธรรมเนยมประเพณการใชชวตประจาวนของผคนโดยมพระสงฆซ)งจาพรรษาอยในวดท)กระจายตวอยท)วประเทศเปนผ มบทบาทอยางมากในการนาเอาคาสอนในพระพทธศาสนามาตความ โดยเฉพาะพระสงฆในมหานกายน ,น ตามทศนะของเจาคณะประจากรงพนมเปญแลวเหนวา มบทบาททางการเมองอยางสงโดยมกพบวาพระสงฆในนกายน ,มกจะเทศนาส)งสอนตามรฐพธตางๆ ใหประชาชนจงรกภกดในองคสมเดจสหน และมกเทศนาส)งสอนวานโยบายท)พระองคทรงดาเนนน ,นเปนส)งถกตอง ทรงตดสนพระทยโดยท)มองการณไกลไป

80 Emn Qum, “sunÞrkza shCIvin Emn Qum GnurdÆelxaZikarRksYgZmµkar”

km<úCsuriyakm<úCsuriyakm<úCsuriyakm<úCsuriya 36 (mkra1964): 104-105. [แมน ฌม , “คาปราศรยของสหชวนแมน ฌม ปลดกระทรวงธรรมการ” กมพชสรยา 36 (มกราคม 1964): หนา 104-105]. 81 Frederick P Munson (ed.), Area Handbook for Cambodia (Washington: the American University Foreign Area Studies, 1963), p.25. 82 Chigas, “The emergence of twentieth century Cambodian literary institution: the case of Kambujasuriya”, pp.145-146.

143

ขางหนา83 ดวยเหตท)พระภกขในนกายมหานกายมความเหนสอดคลองกบแนวทางของรฐและสามารถตอบสนองนโยบายตางๆ ของรฐบาลสงคมราษฎรนยมไดดจงทาใหไดรบความไววางพระราชหฤทยจากสมเดจสหน มากกวาพระสงฆในนกายธรรมยตซ)งเปนนกายท)กมพชาไดรบอทธพลมาจากการปฏรปศาสนาในสยาม84 4.2 สถาบนสงฆกบบทบาททางการศกษาและการสรางวฒนธรรมสมยใหม ชวงเวลาระหวางป ค.ศ. 1961-1969 ในประเทศกมพชามจานวนพระสงฆเพ)มข ,นจากจานวน 52,509 รปเปน 65,062 รป โดยเฉล)ยแลวมจานวนพระสงฆเพ)มข ,นปละถง หน)งพนรปในแตละป โดยในจานวนน ,พระสงฆจากคณะมหานกาย (Mohaniky) มจานวนเพ)มข ,นมากกวาพระในคณะธรรมยต (Thammayut) ท)มจานวนพระสงฆคงท)85 ดวยเหตท)จานวนวดและจานวนพระสงฆมจานวนเพ)มข ,นอยางมากในยคสงคมราษฎรนยมทาใหรฐบาลสงคมราษฎรนยมตองจดต ,งกระทรวงธรรมการข ,นมาควบคมการปกครองคณะสงฆ เพ)อใหดาเนนงานของคณะสงฆสอดคลองกบแนวทางการปกครองของรฐ อนจะสงผลดใหพระพทธศาสนา มความเจรญรงเรอง86ดวยเหตน ,รฐบาลสงคมฯ จงไดแบงการบรหารคณะสงฆออกเปนลาดบข ,นดงน , ก. สมเดจสงฆนายก (Samdech Preah Saghanayaka) ปฏบตหนาท)เปนผควบคมพฤตกรรมของพระสงฆท)วท ,งพระราชอาณาจกรโดยมคณะกรรมการตามจงหวดอนมพระราชาคณะช ,น เอกโท ตร จตวา เปนผชวยดาเนนการ ข. พระราชาคณะ(Provincial chief) หน)งรปทาหนาท)ควบคมพระสงฆในจงหวดหน)งๆ ท ,งหมด โดยเฉพาะคณะนกายเลกตามจงหวดหน)งๆ

ค. เจาคณะสรก∗ (District chief) หน)งรปทาหนาท)ควบคมพระสงฆท ,งหมดโดยเฉพาะคณะนกายในสรกหน)งๆ

83 Milton E Osborn, Before Kambuchea: Prelude to Tragedy (Bangkok: Orchid press, 2004), p.

71. 84 Penny Edwards (eds.), The Buddhist institute a Short history, p.13 85 Yang Sam, Khmer Buddhist and Politic1954-1984 (Newington: Khmer studies institute,1987), p. 23

86 Zmµkar RksUg, RBBuTÆsasna enARbeTsRBBuTÆsasna enARbeTsRBBuTÆsasna enARbeTsRBBuTÆsasna enARbeTskmËuCakmËuCakmËuCakmËuCasegÎbsegÎbsegÎbsegÎb (PñMeBj; RksUgZmµkarÇ

1961’,TMB&r 7-8.[ ธรรมการ กระทรวง, พระพทธศาสนาในประเทศกมพชาโดยสงเขป (พนมเปญ: กระทรวงธรรมการ,

1961), หนา7-8]

∗ เทยบไดกบเจาคณะตาบลของไทย

144

ฆ. มเจาอาวาส (Monastery chief) หน)งรปและพระครฝายซายและฝายขวาเปนผควบคมพระทกรปตามวดท ,งหมดท)ต ,งอยตามวดแตละแหง ง. มคฤหสถหน)งคนเปนอาจารย (Acharya) คอผ นาในการประกอบพธกรรมฝายคฤหสถทาหนาท)เปนตวแทนของวดแตละแหงในโอกาสพธบญของทางราชการ โดยมคณะกรรมการท)ไดรบการแตงต ,งสาหรบชวยงานของคณะสงฆตามวดแตละแหงอกดวย ในการท) จะขบเคล) อนสงคมให รกษาสถานะด ,ง เดม คอสงคมนยมพระพทธศาสนาซ)งไดแกการทาใหราษฎรชาวเขมรเปนพทธศาสนกชนผประกอบอาชพทางานอยางแขงขนตามหนาท)ของตนมการพ)งพาอาศยกน และอยภายใตอานาจการควบคมของกษตรยผทรงคณธรรมและ ปรชาสามารถ เชน พระบาทชยวรมนท) 7 ดงท)สมเดจสหนทรงปรารถนา สมเดจสหนตองทาใหราษฎรชาวเขมรท)วๆ ไปเช)อฟงและตระหนกถงความโชคดของชนชาตเขมร สมเดจสหนตองปลกฝงความคดหรอหาวธท)จะครอบงาความคดเก)ยวกบระบบความสมพนธหรอ “วฒนธรรม” 87 แบบสงคมนยมพระพทธศาสนาใหแทรกเขาไปในมตตางๆ ของชวตชาวเขมร เพ)อการทาใหสงคมนยมพระพทธศาสนาเปนส)งท)เปนอดมคตของราษฎรชาวเขมร นอกจากน ,สมเดจสหนยงตองแสดงใหเหนวาทรงสามารถ “ร ,อฟ,น”ทกส)งอยางท)พวกเขา (ชาวเขมร) เช)อเก)ยวกบความรงเรองในยคเมองพระนครข ,นมาใหมไดแลวน ,น ยงตองทรงสามารถใหความหวงถงส)งท)ดกวาในอนาคตให แกเหลาราษฎรดวย88 เพ)อเปาหมายท ,งหมายเหลาน ,วธท)ดท)สดวธหน)งท)จะทาใหท)สมเดจสหนสามารถบรรลเปาหมายของพระองคน ,นคอการตองดาเนนนโยบายขยายการศกษาใหสามารถเขาถงไดงายข ,น และใชระบบการศกษาแบบสมยใหมควบคกบส)อตางๆของรฐในการสรางความคดเชงการเมองวฒนธรรมเพ)อครอบงาประชาชน ดวยเหตท)สมเดจพระนโรดมสหนทรงเหนวาการศกษาจะเปนเคร)องมอท)ทาใหลกๆ ของพระองคเปนบคลากรท)มคณภาพสาหรบการพฒนาประเทศ และอดมการณ สงคมนยมพระพทธศาสนา จงทาให รฐบาลสงคมราษฎรนยมใหความสาคญแกการศกษา89

87 นธ เอยวศรวงศ, “วฒนธรรมคอระบบความสมพนธ ใน ชาตไทย เมองไทย แบบเรยนอนสาวรย วาดวยวฒนธรรม รฐ และรปแบบของจตสานก พมพคร ,งท) 2 (กรงเทพฯ: มตชน, 2547), หนา 3-7.

88 David P. Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolution since 1945, p .87.

89 David P. Chandler, A History of Cambodia, p.199.

145

ดงน ,นพบวาจานวนของสถาบนการศกษาและจานวนนกเ รยนนสตเม)อเปรยบเทยบระหวางกอนการจดต ,งสงคมราษฎรนยมกบขอมลในชวงปลายของยคน ,นจานวนของ โรงเรยนประถมศกษา เพ)มข ,นจานวนจาก 2,669 แหง ใน ค.ศ.1954 เปน 5,957 แหง ในป ค.ศ.1968 ทางดานอนวทยาลยและวทยาลยท)มเพยง 12 แหง ใน ค.ศ. 1954 ไดเพ)มเปน 180 แหง ใน ค.ศ.1968 โรงเรยนเทคนคและอาชวศกษาท)ม 5 แหงใน ค.ศ. 1954 ไดเพ)มเปน 99 แหง ใน ค.ศ.1968 ใน ค.ศ.1954 ซ)งมมหาวทยาลยเพยงแหงเดยว ไดเพ)มเปน 48 แหง ใน ค.ศ.1968 เชนเดยวกบสากลวทยาลย ท)มแหงเดยวใน ค.ศ.195 เม)อถง ค.ศ. 1968มจานวนเพ)มเปน 9 แหง90 ตารางท� 8 จานวนสถานศกษา ในสงคมราษฎรนยม

ท$มา GnusSavriy(eCayrUbPaB énGnusSavriy(eCayrUbPaB énGnusSavriy(eCayrUbPaB énGnusSavriy(eCayrUbPaB én kmñuCasgkmñuCasgkmñuCasgkmñuCasg----mraRsþniymmraRsþniymmraRsþniymmraRsþniymxagsikSaZikar xagsikSaZikar xagsikSaZikar xagsikSaZikar PaKTÍ 2 (PñMeBj; racaGnþzati), TMB&r 9-10.[หนงสอภาพท$ระลกในกมพชายคสงคมราษฎรนยม ชดท$ 2 ดานการศกษา (พนมเปญ: รา

มาอนนตเจยต), หนา9-10] .

∗ ประกอบดวย 3 คณะ และสถาบนอก 6 แหง ต%งอยท(กรงพนมเปญ บอตฎอมบอง กอมปงจาม เซยมเรยบ

สวายเรยง ตาแกว กาปอต (Ibid., p.61) วทยาลย 3 แหงไดแก วทยาลยสสวตถ0 วทยาลยพระสหน ณ กอมปงจาม และ

วทยาลยเดการตส

∗∗คอโรงเรยนฝกหดแพทย และโรงเรยนนกกฎหมาย 90 GnusSavriy(eCayrUbPaB énGnusSavriy(eCayrUbPaB énGnusSavriy(eCayrUbPaB énGnusSavriy(eCayrUbPaB én kmñuCakmñuCakmñuCakmñuCa sg−mraRsþniym xagsikSaZikar sg−mraRsþniym xagsikSaZikar sg−mraRsþniym xagsikSaZikar sg−mraRsþniym xagsikSaZikar cÊabTI cÊabTI cÊabTI cÊabTI 3

(PñMeBj; racaGnþzati) TMB&r 9-10 [หนงสอภาพท$ระลกในกมพชา ยคสงคมราษฎรนยมดานการศกษา ชดท$ 3 ) ,

(พนมเปญ: รามาอนตเจยต) หนา 9-10].

ประเภท

ป/จานวน

ค.ศ.1955 ค.ศ.1968

โรงเรยนประถมศกษา 2,731 5,857

สถาบนวทยาลยท)เปดสอน

และอนวทยาลย

12 ∗ 180

วทยาลย 2∗∗ 48

มหาวทยาลย 1 9∗∗∗

146

ตารางท$ 9 จานวนนกเรยนในยคสงคมราษฎรนยม

ท$มา GnusSGnusSGnusSGnusSavriy(eCayrUbPaB én avriy(eCayrUbPaB én avriy(eCayrUbPaB én avriy(eCayrUbPaB én kmñuCa sgkmñuCa sgkmñuCa sgkmñuCa sgmraRsþniym mraRsþniym mraRsþniym mraRsþniym PaKTÍ PaKTÍ PaKTÍ PaKTÍ 2 xagsikSaZikar xagsikSaZikar xagsikSaZikar xagsikSaZikar

(PñMeBj; racaGnþzati), TMB&r 9-10. [หนงสอภาพท$ระลกในกมพชายคสงคมราษฎรนยมภาคท$ 2

ดาน การศกษา (พนมเปญ: รามาอานนตจยต), หนา 9-10].

ทางดานจานวนนกเรยนระดบประถมศกษาท ,งในโรงเรยนของรฐและเอกชนท)มจานวน 295, 421 คน ใน ค.ศ.1954 เม)อถงใน ค.ศ. 1968 กมจานวนเพ)มข ,นเปน 1,025, 000 คน นกเรยนระดบอนวทยาลยและวทยาลยท ,งของรฐและเอกชนเพ)มจาก จานวน 4,362 คน ใน ค.ศ.1954 เปนถง 177,000 คน ใน ค.ศ.1968 นกเรยนโรงเรยนเทคนคและอาชวศกษาจากท)ม 377 คน ใน ค.ศ.1954 เพ)มเปน 7,400 คน ใน ค.ศ.1968 นสตมหาวทยาลย จากท)มจานวน 116 คน ใน ค.ศ.1954 กเพ)มเปน 10,800 คน ใน ค.ศ. 1968 สวนนสตสากลวทยาลยมจานวน 4,348 คน ใน ค.ศ.1954 เม)อถง ค.ศ.1968 กเพ)มจานวนเปนมากกวา 8,313 คน

จากจานวนของ ประชากรท)เรยนหนงสออยในระบบการศกษาทกระดบเพ)มจาก

ราว 300,000 คน ใน ค.ศ.1954 เปนประมาณ 1,000,000 คน ใน ค.ศ.1968 ในจานวนน ,

ประมาณรอยละ 90 เปนนกเรยนในระดบประถมศกษาซ)งจากจานวนผ ท)ไดรบการศกษาท)

เพ)มข ,นจากท)มเพยงประมาณรอยละ 20 ของประชากรท ,งประเทศในชวงกอนกมพชาไดรบ

ประเภท จานวนเปรยบเทยบ

ปค.ศ.1955 ปค.ศ.1968

โรงเรยนประถมศกษา 311,000 1,025,000

อนวทยาลยและวทยาลย 5,300 117,000

โรงเรยนเทคนคและอาชวศกษา 334 7,400

มหาวทยาลย 347 10,800

147

เอกราชดงน ,นจงอาจสรปไดวา ชวงเวลาประมาณ 13 ป ของระบอบสงคมราษฎรนยมน ,น

ประสบความสาเรจในการสงเสรมการศกษาใหแกประชาชนดวย เหตน ,จงทาใหทาให

ในทางองคการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาตหรอยเนสโก

(UNESCO) ไดมอบรางวลปาลมทองคาใหกบรฐบาลสงคมราษฎรนยม91

ตามการศกษาของยาง สอม(Yang Sam) ชาวเขมรท)อพยพหนภยสงครามในกมพชาไปยงสหรฐอเมรกาความสาเรจของการขยายตวทางการศกษาของรฐบาลสงคมราษฎรนยมน ,นสวนหน)งเปนเพราะการใหความรวมมออยางดของสถาบนและพระสงฆท)อทศตนใหแกการศกษาของชาวเขมร92 งานวจยของยาง เซม ตรงกบความเหนของปญญาชนท)รบใชระบบสงคมราษฎรนยมอยางเจา เซง (Chau Seng) ท)วา

ตองขอขอบคณการจดระบบการศกษาข!นพ!นฐานท'ดาเนนการโดยคณะสงฆซ' งชวยแกไขปญหาความไมรหนงสอของชาวกมพชา มาถงตอนน! เม'อรฐบาลไดดาเนนการขยายการศกษาออกไป ภายในส!นปน!ประชากรท!งประเทศจะอานออกเขยนได93 ขอความขางตนเปนสวนหน)งซ)งท)ถกเนนในบทความของเจา เซง นกการเมองผ ได

ช)อวาเปนนกสงคมนยม (Socailist) และไดมโอกาสทางานใกลชดกบสมเดจสหนท ,งในตาแหนงเลขาธการของขบวนการยวชนราชสงคมนยม ดารงตาแหนงบรรณาธการของวารสารฉบบตางๆ ของรฐบาล เชนนกชาตนยม( Neck Cheat Niyum)94 ในชวงหลงจากท)กมพชากลบสยคพระราชอาณาจกรท) 2 (คอหลงป ค.ศ. 1993 ถงปจจบน) สมเดจสหนไดนาเอาบทความของ เจา เซง มาตพมพอกคร ,งเพ)อบรรยายถงความสาเรจของสงคมราษฎรนยมในทศวรรษท) 1960 ซ)ง ในบทความน ,น เจา เซง ระบถงขอมล เปรยบเทยบระหวางป ค.ศ. 1953-1954 กบป ค.ศ. 1964-1965 แสดงใหเหนวาในขณะท)ระดบช ,นประถมศกษาในป ค.ศ. 1953-1954 มจานวนบคคลากร 6,489 คน ในป ค.ศ. 1964-1965

91 RhVgsV&r bu"gsUt, Rbvt<isegRbvt<isegRbvt<isegRbvt<isegbbbb én RbeTskmñuCaén RbeTskmñuCaén RbeTskmñuCaén RbeTskmñuCa (PñMeBj; CCC, 2006),TMB&r 62. [ฮรวง ซวร ปงซวฎ , ประวตสงเขปในประเทศกมพชา (พนมเปญ: ccc, 2006). หนา62]. 92 Yang Sam, Khmer Buddhist and politic1954-1984, p. 31.

93 Chau Seng, “The development of education in Cambodia “ cited in Norodom Sihanouk, Sangkum Reastr Niyum le developpement general du Cambodge Année 1960( Bangkok: Rama printing,1991 )p.46

94 Justin Corfield and Laura Summers, Historical Dictionary of Cambodia (Lanham: The Scarecrow Press, 2003), p.59-60.

148

มจานวนบคลากรเพ)มข ,นเปน 14,210 คน ในขณะท)ระดบมธยมศกษา ในปค.ศ. 1954 มจานวนบคลากร 102 คน ในป ค.ศ. 1964-1965 มจานวนบคคลกรเพ)มเปน 1,633 คน95

ตามขอมลของเจา เซง จานวนของบคคลกรมมากและเพ)มข ,นอยางมากในสมยสงคมราษฏรซ)งขอมลขางตนน ,ตรงกนขามกบ ขอมลในขณะท)จานวนครชานาญการตามจากสถตของกระทรวงศกษาธการในป ค.ศ. 1965 โดยตามขอมลของจานวนครตอนกเรยนระหวางป ค.ศ. 1954 น ,น แสดงใหเหนวาในขณะท)ระดบช ,นประถมศกษาในป ค.ศ. 1954 มจานวนครชานาญการ 30 คน ในป ค.ศ. 1964-1965 มจานวนครชานาญการเพ)มข ,น 52 คน ในขณะท)ระดบมธยมศกษา ในปค.ศ. 1954 มจานวนครชานาญการ 1 คน ในป ค.ศ. 1964-1965 มจานวนครชานาญการเพ)มข ,น 17 คน96 เทาน ,นจงเปนเหตใหรฐบาลสงคมราษฎรนยมตองหาทางแกไขปญหาการขาดแคลนครและบคคลากรทางการศกษาดวยการขอรบความชวยเหลอจากตางประเทศและ การรบเอานกเรยนท)จบการศกษาในระดบประถมศกษาและ พระสงฆท)จบการศกษาจากโรงเรยนศกษาบาลช ,นสง (École supérieure de pali) มาเปนบคลากรช)วคราวโดยหลงจากทางานครบ 1 ปแลวจงจะไดใบประกาศวชาชพคร 97

พระภกขปางขต (Pag Khat) แกนนาพระสงฆในมหานกายท)มบทบาทางการเมองในการประทวงตอตานฝร)งเศสในป ค.ศ. 1942 และสอนหนงสออยในอนวทยาลยพนมเปญในชวงหลงท)กมพชาไดรบเอกราช98 ไดเขยนถงความสมพนธระหวางสมเดจสหนกบศรทธาในพทธศาสนาซ)งไดแสดงใหเหนถงบทบาทของพระสงฆตอระบบการศกษาท)กาลงขยายตวในกมพชาวา

องคกรสงฆ (Sangha) ไดรบประโยชนอยางย'งจากสมเดจสหน ผทรงประสงคจะวางรากฐานความศรทธาตอพระพทธศาสนาของประชาชนชาวเขมรวา ส'งน!เปนหน'งในความสาเรจทางการเมองของพระองค ความศรทธาตอพระพทธไมไดจากดอยเพยงเร'องศาสนาเทาน!น ศรทธายงขยายออกยงเร'องของ

95Chau Seng, “The development of education in Cambodia “ cited in Norodom Sihanouk, Sangkum Reastr Niyum le developpement general du Cambodge Année 1960 p.40.

96 Bulletin de statistiques scolaire l’évolution de l´ enseigment au Cambodge (Phnom Penh : Ministre de l éducation nationale et des beaux arts, 1965) Cited in Marie Alexandrine Martin, Cambodia: A Shattered Society (Berkeley: University of California Press, 1994), p. 356.

97 Frederick P Munson (ed.), Area Handbook for Cambodia, p.119. 98 Nat Rsag yinsMbUr eaghuk eb:g esAsurasI. Rbvtþiseg¡bBuTÆsasnbNitÏRbvtþiseg¡bBuTÆsasnbNitÏRbvtþiseg¡bBuTÆsasnbNitÏRbvtþiseg¡bBuTÆsasnbNitÏ

(PñMeBj: x7 design group, 2005) TMB&r 53-54.[ ณาด เสรยง ยน สมโบร โบง ฮกเมง บงภก เคยบรย, ประวตสงเขปพทธศาสนบณฑตย(พนมเปญ: x7 design Group, 2005), หนา 53-54]

149

ประเพณดานตางๆ ดวย ความเล'อมใสศรทธาตอพระพทธศาสนาเปนประเพณปฏบตสบทอดกนมาของอยางยาวนานในกมพชา ซ'งเปนผลมาจากการท'องคกรสงฆไมของเก'ยวกบกลมใดๆ ทางการเมอง กระน!นกดองคกรสงฆกไดปรบตวใหเขากบความเปล'ยนแปลงของสงคมเม'อรฐบาลของสงคมราษฎรนยมไดจดระบบหมบานข!นใหมและขยายระบบการศกษาใหกวางขวางออกไปจนทาใหวดและบานแยกออกจากน แตในกรณท'ขาดครผสอนคณะสงฆกพรอมจะจดหาพระไปสอนหนงสอให99

จากขอมลของจานวนพระสงฆท)มจานวนมากในกมพชา และดวยเหตท)พระสงฆเปนกลมปญญาชนตามแบบจารตท)มความรและเปนท)นบถอของชาวเขมรตลอดจนความสมพนธท)ดระหวางสมเดจพระสหนกบคณะสงฆ ส)งเหลาน ,ทาใหคณะสงฆเปนกลมท)มบทบาทอยางสงในการสงเสรมนโยบายขยายการศกษาของรฐบาลสงคมราษฎรนยม ทางดานรฐบาลสงคมราษฎรนยมกมนโยบายท)จะปรบวดใหเปนสวนหน)งของสถานศกษาแบบใหม โดยรฐไดกาหนดใหวดตองจดเตรยมสถานท)สาหรบการเรยนการสอนหนงสอจานวน 3 ช ,นไวในวดแตละแหงท)จะสรางใหม และกาหนดใหวดแตละแหงตองดาเนนการจดสาธารณปโภคตางๆ เชน ศาลาสาหรบการประกอบพธกรรมทางศาสนา กฏสาหรบพระสงฆ บอน ,าและ สถานท)สาหรบการเรยนการสอนหนงสอใหเรยบรอยภายใน 5 ป100 4.2.1 บทบาทของพระสงฆในทางวฒนธรรม

สาหรบพระสงฆและคณะสงฆแลวในฐานะปญญาชนของสงคมเขมร เปนกลมท)

มพลงและมบทบาทอยางสงในทางการเมองกมพชามานบต ,งแตยคอาณานคม101 ส)งน ,ไมใชเหตการณท)เกดข ,นโดยไรเหตผล หากยอนกลบไปดความคด บทบาทของคณะสงฆนบต ,งแตชวงในปลายครสตศตวรรษท) 20ท)คนกลมน ,เปนกลมผ นาในการปฏรปศาสนาใหสอดคลองกบสภาวะ “สมยใหม” โดยเฉพาะกระบวนการท)เนนการใชมรรควธใหมในการแปลและตความคาอธบายคมภรทางศาสนา เชน พระไตรปฎกหรอวนยของพระและสามเณรออกเปนภาษาเขมรท)ตอมาไดกลายเปนภาษาของชาต (National language) วธการศกษาพระพทธศาสนาแบบใหมของปญญาชนชาวเปนวธท)แตกตางจากการเรยนร

99 Pang Khat, “The venerable Buddhism in Cambodia” France Asie (Frbuary-June1959):851 Cited

in Philippe Preschez, Essai sur la Democratie au Cambodge, pp107-108. 100 Yang Sam, Khmer Buddhist and ญolitic1954-1984,p.20.

101 Ben Kiernan, How Pol Pot Came to Power: Colonialism, Nationalism, and Communism in Cambodia, 1930-1975 (Lon Don: Verso,1985), p.3 .

150

แบบเกาท)เนนการทองจาพระคมภร สาหรบพระสงฆหวกาวหนาอาทเชน จวน ณาต และ ฮวต ตาดการแปลพระคมภรพระธรรมวนย (Vinaya) ในพทธศาสนาเพ)อใหศาสนกชนเขาใจและปฏบตตนใหถกตองตามคาสอนขององค พระสมมาสมพทธเจาน ,นเปนส)งท)ถกตองและสาคญกวาการรกษาธรรมเนยมปฏบตของพวก “ธรรมเกา”

ดวยเหตน% ในชวงตนศตวรรษท( 20 จวน ณาต และ ฮวต ตาดจงไดรวมมอกบฝร(งเศสในการคอยๆ ขบเคล(อนพระพทธศาสนาในกมพชาใหดาเนนไปท% งในทางท(แตกตางจากการปฏรปศาสนาในสยาม การปลกฝ)งความคดและการปฏบตตนใหบรสทธ9

ตามแบบนกคดสมยใหมซ)งสงผลใหมการตดความเช)อเร)องของวญญาณและภตผซ)งท)เปนท)นยมออกไป สาหรบพระภกษนาม จวน ณาต และ ฮวต ตาด แลวเร)องราวอนพสดารท)ปรากฏในพระไตรปฎก เชน เร)องพระเวสสนดรกบชชกเปนเพยงเคร)องจงใจใหผคนสนใจในธรรมของพระพทธองค ซ)งแตกตางไปจากในสวนของพระวนยท)สมควรทาการแปลความใหถกตองตรงตวจากพระคมภรในภาษาบาล ส)งท)พระภกษท ,งสองรปรวมกนทาคอการการแปลคาอธบายพระธรรมวนยดวยภาษาชาต ซ)งจะสงผลใหผคนเกดความเขาใจและ ปฏบตตนไดอยางถกตอง ดวยความคดเชนน , ภาษาเขมรจงกลายเปนภาษาของชาต และเปนผลผลตของ”ภาวะสมยใหม”ท) จวน ณาต และ ฮวต ตาดตองการใชเปนเคร)องมอในการอธบายความเปนศาสนาของชาต102

ในระหวางสงครามโลกคร ,งท) 2 ขณะท)ฝร)งเศสตองการท)จะเปล)ยนเปล)ยนแปลงวธการสะกดภาษาเขมรให “ทนสมย”โดยใชรปแบบท)ถกตองตรงกนท)วท ,งประเทศตามอยางอกษรโรมน ไดถกปญญาชนชาวเขมร โดยเฉพาะกลมพระสงฆออกมาขดขวางโดยอางเปนการทาลายประเพณอนดงามของประเทศ ความคดท)จะเปล)ยนแปลงการจดการระบบของอกษรในลกษณะเดยวกบท) ในยคอาณานคม กลบมาประสบความสาเรจในยคสงคมราษฎรนยม เน)องจากในเวลาน ,ประเทศกมพชาไดรบเอกราชจากฝร)งเศสตลอดท ,งปญญาชนและ ผ นาทางการเมองของรฐบาลสงคมราษฎรนยมซ)งเคยลกข ,นมาตอตานความคดของฝร)งเศส ตางหนกลบมามายอมรบหลกการท)วาภาษาเขมรควรถกกาหนดข ,นเพ)อควบคมความถกตองและสรางมาตรฐานรวมกนข ,นมาในสงคม103 เพราะหลกขางตนจะเปนประโยชนในการบรหารงานราชการแผนดนของรฐบาลและ การเผยแพรพระธรรม

102Penny Edwards, Cambodge: The Cultivation of A Nation, 1860-1945 (Bangkok: Silkworm

Books, 2008) pp. 116-117. 103 Penny Edwards, ”Making a Religion of the Nation and Its language: The French Protectorate

1863-1954 and the Dhammakay,” in John Marston and Elizabeth Guthrie (eds.), History, Buddhism, and New Religious Movements in Cambodia, p. 80.

151

คาสอนขององคสมมาสมพทธเจาของคณะสงฆดวยเหตน ,สมเดจสหนและพระสงฆ จงหนมาใหการสนบสนนการมพจนานกรมภาษาเขมรฉบบทางการของพทธศาสนบณฑตยโดยกลาวถง ”ความทนสมย” วาเปนเปาหมายในการทาพจนานกรมฉบบน ,ข ,น

พจนานกรมเขมรน! เพ'งจะเกดมข!นเปนคร!งแรกท'สดในกมพชรฐ; เราม

ความหวงวา อนาคตขางหนานานไป, โดยกาลงพยายามและความหม'นเพยรของ

พวกนกปราชญเขมรช!นหลง, พจนานานกรมน! จะมคาศพทเพ'มข!นพรอมท!ง

ระเบยบการอนถกตองวเศษวศาลกวาน!ข!นอกเปนแน;ดจดง ศพทวจนาธบาย

(DICTIONAIRE ENCYCLOPEDIQUE) ของนานาประเทศ ซ'งทาเพ'มแลวเพ'ม

อกหลายหนหลายครา กยงไมรจกหมดจกส!น, มแตวเศษมากข!นโดยลาดบน!น

แลว 104

เม)อมองเฉพาะคานาท)ปรากฏขางตนในพจนานกรมจะพบวาตามความเขาใจของ

คณะผจดทาแลว พจนานกรมน ,จงเปนเปนเคร)องหมายหน)งซ)งจะนาความเจรญ ในทาง

ดานอกษรศาสตรมาสกมพชา ซ)งสอดคลองกบนโยบายทางการศกษาของสมเดจพระ

นโรดมสหนท)เรยกวา เขมรยานกรรม (Khmerization) ท)เร)มตนดาเนนการในป ค.ศ. 1958

โดยการปฏรปการศกษาคร ,งน ,เปนความพยายามท)รฐบาลกมพชาตองการกาหนดใหมการ

ใชภาษเขมรแทนภาษาฝร)งเศสในการเรยนการสอน มการผลตตาราเรยนชดใหมเปน

ภาษาเขมรแทนตาราเรยนภาษาฝร)งเศส มการตดรายวชาท)เก)ยวเน)องกบฝร)งเศสออกไป

และหน เนนเน ,อหาวชาท)สรางเสรมคณลกษณะประจาชาต วฒนธรรมและอารยธรรมผาน

ทางหลกสตรวชาภมศาสตร ประวตศาสตร และภาษาเขมร105 จากนโยบายขางตนของ

รฐบาลกมพชาตามทศนะของ นกวชาการทางดานอกษรศาสตรในยคหลง เชน ฆง ฮก ฑ

เหนวานโยบายน ,ทาใหสงคมเขมรไดรบการพฒนาเปนอยางมาก โดยเฉพาะดาน

วรรณกรรมและวฒนธรรม 5 ปหลงจากไดรบเอกราชภาษาและวฒนธรรมอยางฝร)งเศสท)

เคยถกใชสอนเยาวชนในสถานศกษาไดเปล)ยนมาใชภาษาและวรรณกรรมเขมรแทน ใน

104 BuTÆsasnbNÐitÊ, “esckþÍR:rBÆrbs®kmCMnMu,” ใน vcnanuRkmExµr PaKTI vcnanuRkmExµr PaKTI vcnanuRkmExµr PaKTI vcnanuRkmExµr PaKTI 1 PaKTIPaKTIPaKTIPaKTI 2

e:HBum¬elÍkTÍ 5 (PñMeBj; BuTÆsasnbNÐitüÇ 1968),TMB&r N. [พทธศาสนบณฑตย, พจนานกรมภาษาเขมรภาค1 ภาค 2 พมพคร ,งท) 5 (พนมเปญ: พทธศาสนบณฑตย, 1958) หนา ณ ].

105 Chau Seng, “The Development of Education in Cambodia,” Kambuja 3 (June 1965): pp. 68-69.

152

เวลาตอมายงไดเกดการจดต ,งสาขาวชาดานอกษรศาสตรและมนษยศาสตรข ,นท)

มหาวทยาลยกรงพนมเปญ106

การขยายตวแบบกาวกระโดดของการศกษาในสมยสงคมราษฎรนยมทาใหจานวนของผ มการศกษาเพ)มข ,นอยางมาก สงผลทาใหเกดการขยายตวของส)งพมพตางๆ ตามมาดวย อาท ยอดวางจาหนายของหนงสอพมพในกรงพนมเปญระหวางค.ศ.1962-1963 อยในราว 51,300 – 51,800 ฉบบตอวนกลาวคอ หนงสอพมพภาษาเขมร 4ฉบบ ยอดพมพ 10,100 ฉบบ ภาษาฝร)งเศส 3 ฉบบ ยอดพมพ 7,900 – 8,400 ฉบบภาษาเวยดนาม 1 ฉบบ ยอดพมพ 4,600 ฉบบ และภาษาจน 5 ฉบบ ยอดพมพ 28,700 ฉบบ และเพ(มเปน 70,000 ฉบบตอวน ในป ค.ศ. 1967107 ตลอดชวงทศวรรษท) 1960 มวารสารจานวนเพ)มข ,นโดยสมเดจสหนเองทรงใชส)งพมพเหลาน ,นเพ)อประโยชนทางการเมองดวย โดยเฉพาะวารสารจานวนหน)งท)พระองคเองทรงเปนเจาของ ผ อานวยการ และบรรณาธการ เชน การทรงเปนผ อานวยการวารสาร Le Sangkum – revue political illustratee ซ)งเปนวารสารรายเดอน ภาษาฝร)งเศส โดยสมเดจสหนทรงมคอลมนจดหมาย

ท)สงถงพระองคจากสหชวนและ สหชวน∗ทรงนพนธคอลมนปญญาชนเขมร (les Elites Khmers) เปนตน นอกจากน ,วารสารเลมน ,ยงม การตน บทความและขาวประจาเดอนสาหรบเผยแพรแนวความคด อดมการณ ตลอดจนการเผยแพรแนวทางและนโยบายของสงคมราษฎรนยมสราษฏรเขมร108 ส)อส)งพมพประเภทตางๆในยค “สงคมราษฎรนยม” น ,นแมจะมจานวนเพ)มข ,นเปนอยางมากตามการขยายตวของระบบการศกษาท)ถกจดใหเปนนโยบายท)สาคญของรฐบาลของสมเดจสหน แตตามการประเมนของแฮรส ซ เมตา (Harish C Metha) กลบแสดงใหเหนวาภายใตการปกครองของสมเดจสหนน ,นส)อมวลชนแขนงตางๆ ของกมพชาลวนถกจากดการนาเสนอใหเปนไปตามท)พระราชประสงคของสมเดจพระสหนและรฐบาลสงคมราษฎรนยม109

106 XIg hukDIÇ malIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTI malIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTI malIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTI malIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTI 20 ‘PñMeBj; Gg−rÇ 2002ç’ TMB&r 20

[ฆง ฮกฑ, บษปมาลาวรรณกรรมเขมรครสตศตวรรษท� 20 (พนมเปญ; อองโกร, 2002), หนา 20] 107 W.E. Willmort, The Political Structure of the Chinese Community in Cambodia. (Bristol: The

Athlone Press,University of London, 1970), p.177.) ∗ สหชวนและสหชวนคอสมาชกหญงและชายของสงคมราษฎรนยม 108 ธบด บวคาศร . “เอกสารมหาบรษเขมร: การศกษางานเขยนประวตศาสตรสมยใหมของกมพชา”

(วทยานพนธปรญญามหาบณฑต. สาขาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547), หนา79. 109 Harish C Metha, Cambodia Silence the Press under six Regimes (Bangkok: white lotus, 1997), p.37.

153

ตามทศนะของจอหน มารสตนแลววารสารกมพชสรยาเปนวารสารทางดานศลปะ

ประเพณท)มอทธพลมากท)สดในยคสงคมราษฎรนยม วารสารฉบบน ,มการออกวาง

จาหนายอยางตอเน)องเปนประจาทกๆ เดอนโดยมเน ,อหาแบงออกเปนสามสวนใหญๆคอ

ดานศาสนา ดานอกษรศาสตรและดานเหตการณสาคญๆ ในสงคม ซ)งเร)องราวท)เก)ยวของ

กบปราสาท “พระวหาร” ไดถกนาเสนอลงในวารสารกมพชสรยาในฐานะเหตการณท)ม

ความสาคญและในฐานะผลงานแปลจากบทความภาษาฝร)งเศสเปนภาษาเขมร อน

สามารถจดใหอยในแผนกอกษรศาสตรไดเชนกน ดวยความท)วารสารกมพชสรยาเปนวาร

ภาษาเขมรเลมแรกท)มสวนในการเผยแพรเอกสารตางๆ ท)ชวยสรางตวตนและสถาปนา

ความคดเร)องพทธศาสนาและเร)องชาต 110 วารสารน ,ไดรบการตพมพเผยแพรในวงกวาง

เร)มตนพมพเผยแพรนบต ,งแต ค.ศ. 1925โดยช)อกมพชสรยาน ,นมความหมายถงดวง

อาทตยแหงกมพชา โดย ยร อน ปญญาชนชาวเขมรในสมยสงคมราษฎรนยมไดกลาวถง

วารสารเลมน ,ในโอกาสท)วารสารออกพมพจาหนายเผยแพรอยางตอเน)องมากกวา 30 ปวา

กอนป ค.ศ.1925 กอนท'จะมการออกวารสารเลมน! ในชวงน!นประเทศ

กมพชา เหมอนกบอยในโลกท'มดสนทเพราะไมมดวงอาทตย111

พทธศาสนบณฑตยกอต ,งข ,นใน ค.ศ.1930 ภายหลงจากท)มการจดต ,งหอพระบรรณาลยแหงกมพชา (Royal library of Phom Penh )ข ,นกอนในค.ศ. 1921112 ดวยการสนบสนนจากขาราชการของฝร)งเศสท)เปนสมาชกของ สานกฝร)งเศสแหงปลายบรพาทศ (Ecole française d’Extrême-Orient EFEO) เชน ซซาน การปเลซ ท)ตองการจะเหนคณะสงฆกมพชาเปนอสระจากการอทธพลของโดยคณะสงฆสยาม113 นอกจากการเปนท)ประกอบกจทางศาสนา ท)ประชมสงฆพทธศาสนาบณทตย รวมกลมของบรรดาพระสงฆหวกาวหนา เชน จวนนาต และฮวตแตธ แลว พทธศาสนบณฑตยยงเปนแหลงเกบรวบรวมคมภรทางศาสนา โดยพทธศาสนบณฑตยยงไดรบการสนบสนนทางการเงนจากฝร)งเศส

110Penny Edwards, Cambodge: The Cultivation of a Nation, 1860-1945, p. 301.

111 yUr Gu)n,RbvtþénTsSnvCRbvtþénTsSnvCRbvtþénTsSnvCRbvtþénTsSnvC þI km<úCsuriyakm<úCsuriyakm<úCsuriyakm<úCsuriya 30 (tula 1958 ): 934 [ยร อน, “ประวตของวารสาร

กมพชสรยา” กมพชสรยา 30 (ตลาคม1958: 934) ] 112 David P. Chandler, Brother Number One (Bouldr: Westview Press, 1992), p.16. 113

Nat Rsag yinlMbUr eaghukeb:g esAsurasI. RRRRbvtþiseg¡bbvtþiseg¡bbvtþiseg¡bbvtþiseg¡bBuTsasnbNidSBuTsasnbNidSBuTsasnbNidSBuTsasnbNidS TMB&r 20. [เณยด เสรยง ยน สมบร เสง ฮกเมง บง ภกเคยบเรย, ประวตสงเขปพทธศาสนบณฑตย , หนา 20]

154

เพ)อตพมพวรรณกรรม นทานพ ,นบาน คมภรทางพทธศาสนา และเร)องท)เก)ยวกบพธในราชสานก 114และดาเนนการรวบรวมจดตพมพการตพมพตานานและนทานพ ,นบานเปนตอนๆในนามของกลมผศกษาธรรมเนยมโบราณเขมร โดยตอมามการพมพรวมเลมเปน 9 เลม ในระหวางป ค.ศ.1959-1964 115 สวนท)เก)ยวกบตานานเมองและสถานท)อนเน)องดวยพระนครม 2 เลม 116 ใน ค.ศ.1927 พทธศาสนบณฑตยไดพมพหนงสอนาชมเมองพระนครเปนภาษาเขมร 117 และใน ค.ศ. 1933วารสาร กมพชสรยา กมการแปลบทความของ หลยส ฟโนต ผ อานวยการสานกฝร)งเศสแหงปลายบรพทศ เร) อง กาเนดพระนคร (Origine d’Angkor) เปนภาษาเขมร แลวนาลงตพมพในวารสาร กมพชสรยา เปนตอนๆ นอกจากน ,ยงมการแปลงานของ ยอช เซเดส เร)อง กษตรยผ ย)งใหญแหงกมพชา: ชยวรมนท) 7 ใน ค.ศ.1933 118

4.2.2 บทบาทในการเผยแผความเช�อ

แนวทางท)คณะสงฆซ)งจดเปนปญญาชนแบบจารตของเขมรกาลงดาเนนอยจงสอดรบกบส)งรฐบาลสงคมราษฎรนยมและสมเดจสหนท)ทรงตองการน ,นคอการสรางสงคมนยมพระพทธศาสนาตามอดมคตของขบวนการสงคมราษฎรนยม ในชวงทศวรรษท 1950-1960 ภายใตนโยบายการพฒนาประเทศกมพชาของสมเดจพระสหน พระองคจงไดพยายามท)จะควบคมกลไกตางๆ ของคณะสงฆดวยหวงท)จะใหคณะสงฆชวยสงเสรม

114 Penny Edwards, Cambodge: The Cultivation of A Nation, 1860-1945, pp.303-308. 115 Judith M. Jacob, The Traditional Literature of Cambodia: A Preliminary Guide (New York:

Oxford University Press), p.20.

116ดรายละเอยดในRbCuMer]geRBgExµrPaK RbCuMer]geRBgExµrPaK RbCuMer]geRBgExµrPaK RbCuMer]geRBgExµrPaK 5 TakTgedayedÍmkMeNItRbvtþisasaTakTgedayedÍmkMeNItRbvtþisasaTakTgedayedÍmkMeNItRbvtþisasaTakTgedayedÍmkMeNItRbvtþisasaRsþRsþRsþRsþ

nigPUmisanigPUmisanigPUmisanigPUmisaRsþ Rsþ Rsþ Rsþ énRbeTskm¬uCaénRbeTskm¬uCaénRbeTskm¬uCaénRbeTskm¬uCae:HBum¬elÍkTÍ 2 PñMeBj:GbrM, 2003). [ประชมเร�องเพรงเขมร ภาค 5

เก�ยวกบตนกาเนดประวตศาสตรและภมศาสตรของประเทศกมพชา (พนมเปญ: อบรอม, 2003)]. และ

RbCuMer]geRBgExµr PaK RbCuMer]geRBgExµr PaK RbCuMer]geRBgExµr PaK RbCuMer]geRBgExµr PaK 6 TakTgPUmisaTakTgPUmisaTakTgPUmisaTakTgPUmisasasasasaRsþnigRbvtþiRsþnigRbvtþiRsþnigRbvtþiRsþnigRbvtþisasasasaRsþRsþRsþRsþ e:HBum¬elÍkTÍ 2 PñMeBj:GbrM, 2003).

[ประชมเร$องเพรงเขมร ภาค 6 เก$ยวกบภมศาสตรและประวตศาสตร พมพคร% งท( 2 (พนมเปญ: อบรอม, 2003)].

117 ด ตวอยางใน:g xatÇ mK<ueTsk¾nKrmK<ueTsk¾nKrmK<ueTsk¾nKrmK<ueTsk¾nKr e:HBum¬elÍkTÍ 2(PñMeBj;BuTÆsasnbNÐitü.1957)

[ปาง ขต, มคคเทสกพระนคร พมพคร% งท( ๒ (พนมเปญ: พทธศาสนบณฑต, 1957 )

118 Penny Edwards, Cambodge: the Cultivation of a Nation, 1860-1945, p.243.

155

อานาจทางการเมองของพระองค ทรงใหความสนพระทยเปนอยางย)งในผลประโยชนท)จะทรงไดรบจากการมความสมพนธอนดกบสถาบนสงฆ119ดวยเหตน ,ในพจนานกรมภาษาเขมรฉบบของพทธศาสนบณฑตยจงปรากฏคาอธบายหลายคาท)เปนเหมอนคาโฆษณาชวนเช)อประเภทหน)งของหนวยงานของรฐในยคสงคมราษฎรนยมเชน คาอธบายคาวาสงคมราษฎรนยมถกอธบายวา

สงคมนยมของราษฎรท'วท!งประเทศซ'งรวมกนอยางสามคคเปนอนหน'ง อนเดยวกนภายใตลทธความเช'ออยางเดยวกน ไมมการคดแปลกแยกสงคม ราษฎรนยมน!คอลทธการปกครองประเทศกมพชา(ซ'งประกอบไปดวย) ความม เอกราช นโยบายความเปนกลางระหวางประเทศ สงคมนยมพระพทธศาสนา ท'ม ความบรสทธQ ดงาม สงคมราษฎรนยมน!เกดข!นในปพ.ศ. 2499/ค.ศ. 1955 โดย สมเดจพระยพราชนโรดมสหน พระประมขรฐกมพชาพระองคเปนอครผนาของ รฐบาลตลอดไปทรงไดรบการถวายความเคารพมาอยางยาวนาน โดยไมม ใ ค ร คดรงเกยจนบต!งแตท'สงคมราษฎรนยมเกดข!นมาประเทศกมพชากมความ เจรญกาวหนาข!นในทกๆ วน ประชาพลรฐมความสขสบาย จงสวาวภกตและ ปฏบตตาม (สมเดจสหนและระบอบสงคมราษฎรนยม) โดยไมลงเลใจ ไมคดถอย หลงจะมงไปแตขางหนา120

การใหความหมายของคาในขางตนยงสอดคลองกบการดาเนนการดานอ)นๆของพทธศาสนบณฑตยเชน การปลกฝ)งความคดเร)อง ความรกชาต ศาสนา พระมหากษตรยเชน บทความจานวนมากของโบ บนกเขยนประจาพทธศาสนบณฑตท) อางวานาเร)องมาจากนทานตางๆ ท)มอยในประเทศเขมรมาเขยนเปนเร)องส ,นองประวตศาสตรในแผนกวรรณคดของวารสารกมพชสรยา ต ,งแตชวงตนของยคสงคมราษฎรนยม121โดยโบ บ กลาวในคานาของเร)องผ รกชาต ศาสนา พระมหากษตรยวา

เ ร' อ ง เ ก' ย วกบ ผ ส ล ะ ช ว ต เ พ' อ ป อ ง กน ป ร ะ เ ทศชา ต ช ว ย บ า ร ง

พระพทธศาสนา และปกปองพระมหากษตรยหรอบคคลอ'นๆน!ไมใชความคด

119 Milton E Osborne, Politics and Power in Cambodia: the Sihanouk year (Camber well Victory: Longman, 1973), pp. 16-17.

120BuTÆsasnbNÐitÊ , vcnanuRkmExµr PaKTI vcnanuRkmExµr PaKTI vcnanuRkmExµr PaKTI vcnanuRkmExµr PaKTI 1 PaKTIPaKTIPaKTIPaKTI 2 ,TMB&r 1157. [พทธศาสนบณฑตย, พจนานกรมภาษาเขมรภาค1 ภาค 2, หนา 1157]. 121 สถตผลงานของนกเขยนทานน ,สามารถตรวจสอบไดจากการรวบรวมบทความท)ไดรบการตพมพลงใน

วารสารกมพชสรยาต ,งแตตนจนถง ปค.ศ. 1926 –1965 ซ)ง ฑก เคยมรวบรวมไว โปรดดDIk Kam, ÉksarÉksarÉksarÉksarkm<úCsuriyakm<úCsuriyakm<úCsuriyakm<úCsuriya [ฑก เคยม, เอกสารกมพชสรยา] ท)ตพมพลงในวารสารกมพชสรยาต ,งแตฉบบเดอนมกราคม ค.ศ. 1966 ถงปปลาย ค.ศ. 1967

156

เฉพาะของขาพเจา หากแตเปนเร'องท'พบไดท'วไปซ'งมผเขยนไวแลวมากมาย

ขาพเจาเพยงนาเร'องเหลาน!นมาตพมพลงไวในท'น! ดวยขาพเจาเหนวาเร'องเหลาน!

มสารประโยชนกบท!งบรรดาบรษสตร ท!งแกคนหนมสาวและคนชราใหตระหนกท'

ทกวนน!บานเมองมวาความเจรญรงเรองกเพราะมผ ยดม'นในคาสอนของ

พระพทธศาสนา เคารพและปฏบตตามพระราชดารขององคพระมหากษตรย

และชวยเหลอซ'งกนและกนดวยเหตน'เราจงควรเอาเร'องของผรกชาตศาสนา

พระมหากษตรยมาเปนแบบอยางในการดาเนนชวต122

ความเหนของเหลานกเขยนประจาของกมพชสรยาขางตนไมตางท)พบในวงการวรรณกรรมของกมพชาในยคสงคมราษฎรนยม ท)นยายองประวตศาสตรมกจะกลาวเชดชความย)งใหญและความรกในแผนดนเกด พรอมท)จะสละชพเพ)อปกปองแผนดนเกด โดยเร)องราวเหลาน ,ตางถกเขยนข ,นอยางสอดคลองกบบรบทในยคสงคมราษฎรนยมท)กมพชาตองเผชญกบภยคกคามจากประเทศเพ)อนบานซ)งถาปราศจากความรวมมอรวมใจกนของคนในประเทศกมพชากพบกบความลาบาก หากราษฎรประชาชนและพระมหากษตรยไมรวมมอกนปกปองประเทศ123ล เธยมเตง หน)งในนกเขยนคนสาคญและเปนผ ดารงตาแหนงผ อานวยการของพทธศาสนาบณฑตจงไดกลาวถงเปาหมายในการเขยนหนงสอของนกเขยนยคใหมของกมพชาวา

ในสมยน!นกเขยนควรทมเทกาลงกายกาลงสตปญญาของตนในภารกจ

ท!งหลายเพ'ออทศแกความเจรญรงเรองของประเทศชาต ซ'งขาพเจาของเรยกให

ส!นๆวา “ การสรางชาต”124

ในยคสงคมราษฎรนยมวารสารกมพชสรยากมบทบาทไมแตกตางจากวารสารในการกากบดแลอ)นๆของรฐบาลสงคมราษฎรนยมซ)งมกจะแทรกเร)องราวพระราชกรณยกจของสมเดจสหนและอดมการณทางการเมองท)ขบวนการสงคมราษฎรนยมท)สมเดจสหน

122 bU)bU".er}gGñkesñhaCati sasna mhakSRt km<úCsuriyakm<úCsuriyakm<úCsuriyakm<úCsuriya 28 (kmPa 1956 ): 228

[โบ บ, “ผ รกชาต ศาสนา มหากษตรย” กมพชสรยา 28( กมภาพนธ 1956: 228) ] 123 Klairung Amaratisha, The Cambodia Novel: A study of its Emergence and Development. Ph.D. Thesis University of London, 1998), pp. 229-230.

124 lI Zametg “ParkicénGñkniBnÆkñugkarsagzati ” km<úCsuriyakm<úCsuriyakm<úCsuriyakm<úCsuriya 41 (mkra1969 ): 138 [ล เธยมเตง, “ภารกจของนกเขยนในการสรางชาต” กมพชสรยา 41 ( กมภาพนธ 1969: 138) ]

157

นามาปรบใชกบสถานการณตางๆ เชน มการนาเอาพระราชกรณยกจน ,ของสมเดจสหนในฐานะผ นาของรฐมาเผยแพรและเปรยบเทยบกบกษตรยในยคพระนครวา

พระราชกรณยกจท'ทรงปฏบตตามประเพณของกษตรยของสมเดจพระ อครมคคเทศกทรงอปถมภพระพทธศาสนา ดวยการเสดจไปประกอบพธบญ ตางๆ ทรงตรสส'งสอนบตรหลานราษฎรของพระองคใหยดม'นในหลกของ พระพทธศาสนาและมความคดในการสรางชาตทรงปฏบตตนเปนตวอยาง ทรง บรจาคทรพยจานวนมากเพ'อการบรณะวดอาราม ดวยพระราชกรณยกจตางๆ ของพระองคทาใหเราเหนตรงกนวาสมเดจสหชวนทรงเปนสญลกษณในการสราง ช า ต ศ า ส น า ใ ห เ จ ร ญ ร ง เ ร อ ง ท! ง ท า ง ธ ร ร ม แ ล ะ ท า ง โ ล ก ด จ ด ง ท' พระมหากษตรยในสมยเมองพระนครปฏบต ทรงโปรดใหสรางบารายเกบกกน!า สรางโรงพยาบาลรกษาโรค125

กลาวโดยสรปจะพบวาการขยายตวอยางมากของผ มการศกษาแบบใหมท)ขยายตวนบต ,งแตหลงยคอาณานคมผนวกกบนโยบายการเรงพฒนาระบบการศกษาโดยใชภาษาเขมรเปนภาษาราชการโดยเฉพาะในยคสงคมราษฎรนยมน ,นสงใหเกดการขยายตวของส)อส)งพมพ วารสารกมพชสรยาเปนวารภาษาเขมรเลมแรกท)ถกพมพเผยแพรในวงกวางโดยวารสารฉบบน ,กมความคลายคลงกบวารสารเลมอ)นรวมสมยสงคมราษฎรนยมกลาวคอเปนเคร) องมอของรฐในการถายทอดอดมการณทางการเมองของรฐโดยเฉพาะในสวนของสมเดจพระนโรดมสหนลงไปยงผอาน โดยในสวนของวารสารกมพชสรยาน ,นดจะมบทบาทอยางมากในการเผยแพรองคความรเก)ยวกบอารยธรรมเขมรยคพระนคร ท ,งท)เปนผลงานวจยของนกวชาการและท)ถกเขยนข ,นในรปแบบงานวรรณกรรม เม)อผนวกกบแนวความคด สงคมนยมพระพทธศาสนา (Buddhist Socialism) เขากบ การนาเสนอขาวสารตางๆของส)อมวลชนจงตองสอดคลองกบอดมการณทางการเมอง “ยคใหม” ของสมเดจพระนโรดมสหนคอ ซ)งสมเดจพระนโรดมสหนทรงพยายามผกพระราชกรณยกจของพระองคใหมพระราชกรณยกจท)ความสอดคลองกบกจวตรของพระเจาชยวนมนท) 7 126

125 Emn Qum, “sunÞrkza shCIvin Emn Qum GnurdÆelxaZikarRksYgZmµkar”

km<úCsuriyakm<úCsuriyakm<úCsuriyakm<úCsuriya 36 (mkra1964): 105-106. [แมน ฌม , “คาปราศรยของสหชวนแมน ฌม ปลดกระทรวงธรรมการ” กมพชสรยา 36 (มกราคม 1964): หนา 105-106].

126 Jerrold Schechter, “Cambodia’s The people‘s prince” The new face of Buddha Buddhism, Nationalism and Communism (New York; Coward McCann, Inc,1967), p. 85.

158

ดวยเหตน ,สถาบนการศกษาเก)ยวกบพระพทธศาสนาท)ถกจดต ,งข ,นดวยแนวคดสมยใหมในกรงพนมเปญ เชน โรงเรยนภาษาบาล (Sala Pali) พระราชบรรณาลย(Royal library) โดยเฉพาะพทธศาสนบณฑตย (Buddhist Institute) ท)ถกต ,งข ,นชวงกลางทศวรรษท) 1930 เปนเคร)องมอท)ชวยถกทอแนวคด “ธรรมใหม”(New doctrine)ใหประสบความสาเรจกลายเปนคานยมใหมของพระพทธศาสนาและอตลกษณใหมของชาวกมพชา127 เพ)อใหราษฎรยอมรบและปฏบตตามตามแนวทางท)สมเดจพระนโรดมสหนทรงทาใหแนวคดทางการเมองท)ทรงสรางข ,นประสบความสาเรจในการนาเอกราชโดยสมบรณมาใหกมพชาในป ค.ศ. 1953 และในชวงระยะตนของระบอบสงคมราษฎรนยมสมเดจพระนโรดมสหนทรงประสบความสาเรจในการสรางบารมสวนพระองค (Personal charisma) โดยทรงซ)งทรงประกอบพระราชกรณยกจของกษตรยเขมรแตโบราณ ทรงแสดงบทบาทกษตรยนกพฒนาผ ย)งใหญเทยบเทาพระเจาชยวรมนท) 7128 ใหกบสมเดจพระนโรดมสหนท ,งในรฐสภาและทางการเมองนอกสภา จงทาใหพระองคสามารถควบคมมตมหาชน (Public opinion) ของประชาชนในการท)จะสรางความขดแยงกบไทยเพ)อการเรยกรองปราสาท”พระวหาร”จากประเทศไทยได

คาวามตมหาชน (Public opinion) โดยท)วไปมกหมายถงความคดเหนของ

ประชาชนโดยท)วไป ซ)งมกแสดงออกมาดวยการพด เพ)อแสดงทศนคตหรอแนวโนมของ

บคคลท)จะแสดงปฏกรยาตอส)งใดส)งหน)งในลกษณะใดลกษณะหน)ง129 เชน การขดเขยน

การประทวงเพ)อตอตานหรอสนบสนนการกระทา การสนบสนนการกระทาของรฐ หรอ

ผ นาแหงรฐ การแสดงออกดวยการประทวงหนาสถานทตไทยในกรงพนมเปญตามท)

หนงสอพมพฝายไทยรายงานวามหลายพนคนน ,นไมอาจหมายความวาน ,เปนความเหน

โดยรวมของชาวเขมรท ,งหมด ( Public) หากเปนความเหนของชาวกมพชาจานวนหน)งท)

อาศยอยในกรงพนมเปญ ซ)งอาจกลาวไดวาคนกลมน ,เปนคนกลมท)ไดรบรขอมลเร)องเขา

พระวหารจากส)อของรฐบาลมากกวาประชาชนสวนอ)นๆ ทาใหคนกลมน ,ออกมาแสดง

ความเหนซ)งแมจะไมใชภาพรวมของความเหนของประชาชนแตในฐานะท)คนกลมน ,อาศย

127 Anne Ruth Hansen, How to Behave Buddhism and Modernity in Colonial Cambodia1860-1930 (Chiang Mai: silkworm, 2008), p.5. 128 Klairung Amaratisha, The Cambodian Novel; A study of its Emergence and Development, p. 171. 129 สวสด9 สคนธงรงส. ประชาธปไตยกบการวดมตมหาชน. (กรงเทพฯ : ดวงกมล, 2518), หนา 82.

159

อยในเมองและรบรขาวสารท)รฐบาลกมพชาส)อสารออกมาไดมากท)สด จงอาจอปมานได

วา คนกลมน ,เปนตวแทนของมหาชนชนชาวกมพชาตามท)

วอลเตอร ลปเบอรแมน(Walter Lippman) เรยกวา “เสมอนภาพในหวท)เก)ยวกบ

โลกภายนอก (Stereotype) ท)ถกถายทอดโดยส)อมวลชนแขนงตางๆ ในยคท)หนงสอพมพ

เปนส)อกลางท)นาความเหนของชนช ,นนามาสรางมตมหาชนท)ครอบงาความคดและการ

กระทาของคนในสงคมซ)งนกคดดานวฒนธรรมศกษาไดเรยก “วฒนธรรม”หรอการครอง

ความเปนใหญอนหมายถง culture as a way of life ระบบทางความสมพนธในชวต

ความสมพนธระหวางผ นากบผตาม ถามองจากมมของผ นา กเปนความสามารถในการนา

โดยความยนยอมพรอมใจของผตาม (leadership by consent) และถามองจากมมของผ

ตามกเปนการยอมปฏบตตามผ นาโดยไมตองบงคบ (non-coercive compliance) ยนด

ทาตามอยางกระช ,นชดและกระตอรอรน ถงขนาดผ นาไลกไมยอมไปดวยซ ,า130 ซ)งรวมท ,ง

การมองวฒนธรรมเปนเวททางการเมองระหวางชนช ,นผ นา (Leading class) ท)ควบคม

ปจจยการผลตและ ควบคมอดมการณและระบบการเมอง (Political society) กบชนช ,นผ

ทาทายอานาจหรอชนช ,นท)ถกครอบงา (Dominated class) ท)ตองการเปล)ยนแปลงระบบ

ความสมพนธท)เปนอยเดม เพราะการทางานของวฒนธรรมศกษามใชเพยงเพ)อใหรหรอ

เขาใจ หากแตเปนปฏบตการทางการเมองท)มงเปดเผยใหเหนถงกลไกและความสมพนธ

ทางอานาจท)บดเบ ,ยว รวมท ,งเปดเผยใหเหนถงความเอารดเอาเปรยบท)คนกลมหน)งกระทา

ตอคนอกกลมหน)งผานกจกรรมธรรมดาสามญในชวตประจาวนจนกลายเปนเร)องปกต

วสยไปโดยปรยาย

ดงน ,นเม)อเมยะคะลน เสง (Meaklyn Seng) นกวจยของ Coordination Center for Southeast Asian Studies ทาการสารวจความเหนของประชาชนชาวกมพชาจานวน 650 ตวอยาง ใน ค.ศ. 1961 จงพบวาชาวกมพชาจานวนมากท)มวทยเปนเคร)องมอสาหรบรบฟงขาวสารจากรฐบาลตางรสกไมเปนมตรกบนโยบายของรฐบาลไทย131 ทศนะของชาวเขมรโดยเฉพาะชาวเมองพนมเปญท)แสดงความความรสกตอตานไทยและเม)อถกกระตน

130 เกษยร เตชะพระ, “อานาจนา (Hegemony)” มตชนรายวน 12 ตลาคม 2550 หนา 6 131 Meaklyn Seng, Cambodian Radio Listening and Reaction Study, (Coordination Center for Southeast Asian Studies, 1961).

160

ใหเกดการแสดงออกซ)งความขดแยงไดอยางมประสทธภาพ ในวนท) 27 พฤษภาคม 1958 จงไดเกดการเดนขบวนบรเวณหนาสถานเอกอครทตไทยในกรงพนมเปญ ซ)งปรากฏวาในการเดนขบวนน ,ปรากฏวา ขาราชการช ,นสงหลายคนของกมพชาและนายตารวจซ)งสวมเคร)องแบบไดเขารวมประทวงทางการไทยอยางแขงขน สรางความวตกกงวลใหกบคณะเจาหนาท)ทตของไทยในพนมเปญเปนอยางมาก เชน ตามบนทกประสบการณของเจาหนาท)ไทยประจากรงพนมเปญรวมสมยท) ม.ร.ว. เบญจาภา ไกรฤกษ ไดทาการสมภาษณ โดยทานไดเขยนบรรยายวาทาทของชาวเขมรรอบๆ สถานทตไทยในกรงพนมเปญในระหวางท)ไทยกบกมพชากาลงจะตดความสมพนธทางการทตวาเปล)ยนไปอยางรวดเรวมาก132

วธท)ดท)สดวธหน)งท)รฐบาลจะใชเพ)อกระตนความไมพอใจของชาวเขมรน ,นคอการโจมตไทยวากระทาการละเมดดนแดนกมพชา ดวยความละโมบ ขอกลาวหาท)วาไทยทาการโดยความละโมบเปนส)งท)ปรากฏไดอยางตอเน)องแทบเปนปกตเม)อปญญาชนชาวเขมรรวมสมยอธบายถงกรณปราสาท “พระวหาร” มตทางศลธรรมจงเปนประเดนท)ปญญาชนเหลาน ,หยบยกมาอธบายการกระทาของไทยวาเปนส)งท)เกดจากความละโมบของไทย ในหนงสอเร)องความสาคญสงเขประหวางกมพชาและเสยม (ไทย) ในสวนท)เก)ยวกบประเดน “พระวหาร”วานอกเหนอจากนโยบายการขยายอานาจของรฐบาลไทยท)ตองการเปนมหาอานาจในเอเชยอาคเนยแลว ปจจยดานจตใจกเปนเง)อนไขสาคญอกประการท)กาหนดพฤตกรรมของเซยม

นอกเหนอจากจากนโยบายท'ไดกลาวไวแลว ในทางจตวทยา กเปนอกประเดนหน'ง ตรงน!ขอใหระลกวา ความอยากไดอยากมของไทยน!นไมมท'ส!นสด แมวาตองใชกาลงเพ'อใหไดมา เพ'อประโยชนของตน ไทยถงกบอางวาปราสาท “พระวหาร”เปนผลงานสรางของกษตรย ไทยอางวาพระมหากษตรยไทยสราง “พระวหาร” เซยมไดมองหาวธเช'อมโยงตวเองเขากบอารยะธรรมอนย'งใหญของเขมร ... ดวยอาณาจกรของพวกเขามศลปะท'เขาสรางข!นเองเพยงมโบราณสถานเลกๆนอยๆ เทาน!นท'ยงหลงเหลออย ทาใหเกดความรสกอายเม'อบรรดานกทองเท'ยวมาเยอนจงอยากไดปราสาทท'มความสมบรณอยาง เชนปราสาท “พระวหาร”133

132 เบญจาภา ไกรฤกษ, เนาขแมร ( กรงเทพฯ : มตชน 2547) หนา 56.

133 Eb"n nut. RbvtiþsaRsþseg¡bGMBITMnak'TMngExµrRbvtiþsaRsþseg¡bGMBITMnak'TMngExµrRbvtiþsaRsþseg¡bGMBITMnak'TMngExµrRbvtiþsaRsþseg¡bGMBITMnak'TMngExµr----esümesümesümesüm ,TMB&r 32-33.

[ แปนนต, ประวตศาสตรสงเขปเก�ยวกบความสมพนธเขมร-สยาม, หนา 32-33].

161

ตามคาอธบายท)ส)อของรฐบาลสงคมราษฎรนยมเผยแพรความเหนของสมเดจแปน นตและปญญาชนทานอ)นๆท)ไดกลาวถงในขางตนจะพบวาในยคสงคมราษฎรนยมท)มเปาหมายคอหวนกลบไปหาสงคมในอดมคตคอ สงคมท)ราษฏรในฐานะผ ถกปกครองและกษตรยหรอผปกครองตางดารงชวตอยางสอดประสานซ)งกนและกนดวยตางกยดม)นและและปฏบตตามแบบแผนหรอกฎอนดงามของพระพทธศาสนา ระเบยบหรอแบบแผนท)ชาวเขมรและประเทศกมพชายดถอจงคอหลกของพระพทธศาสนา ดวยเหตน ,เม)อฝายรฐบาลไทยไดสงกาลงเขายดครองปราสาท “พระวหาร” จงถกรฐบาลกมพชานาเอามตทางศลธรรมมาอธบายวา ไทยเปนฝายผดเพราะไดละเมดท ,งกฎของศลธรรมและกฎหมายระหวางประเทศ ตามทศนะของสมเดจสหนและสมเดจแปน นตซ)งอาจรวมไปถงชาวเขมรในยคสงคมราษฎรจงพรอมท)จะ “ยอมจาย” เพ)อปกปองผลประโยชนของตน ในเวลาตอมาหลงจากท)แนวคดขางตนน ,ไดถกนามาเผยแพรผานส)อตางๆ ของซ)งรฐในยคสงคมราษฎรนยมความ “ละโมบ”ของทางการไทยจงถกอธบายวาเปนสาเหตหลกของปญหาของความขดแยงเร)องปราสาท “พระวหาร”และมมมองทางศลธรรมน ,เองท)ไดกลายเปนสวนหน)งในคาอธบายท)เปนท)ชวยสรางความยอมรบไดอยางสนทใจใหแกชาวเขมรท)มฐานความคดความเขาใจเก)ยวกบศลธรรมแบบพระพทธศาสนา 4.3สรป

ภายหลงจากท)กมพชาเปนฝายชนะคดความและไดสทธ9 ในการครอบครองปราสาท ”พระวหาร”ตามคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศคาอธบายท)ชาวเขมรไดรบรจงสอดรบและสนบสนนอดมการณในการตอส เพ)อเรยกรองสทธอนชอบธรรมเหนอปราสาท”พระวหาร”ของรฐบาลกมพชา ภายใตระบอบสงคมราษฎรนยมท)มสมเดจสหนเปนผ นารฐบาลส)อมวลชนภายใตการกากบของรฐรวมท ,งองคกรสงฆจงไดมสวนอยางสาคญในการชกนามวลชนชาวเขมรใหเหนสอดคลองหรอถกครอบงาดวยอดมการณท)เรยกวาสงคมนยมพระพทธศาสนา เม)อประเดนเร)องปราสาท “พระวหาร” ถกหยบยกเอามาใชตอสกบไทยมตท)หนวยงานของรฐนาเอามาใชจงไดอางองอยกบหลกศลธรรมของพระพทธศาสนาเพ)อเช)อมโยงการกระทาของฝายไทยวาละเมดศลธรรมอนด ในขณะท)การกระทาของฝายกมพชาถกอางองวาเปนการกระทาเพ)อปกปองสทธ9อนชอบธรรมของตนในการปกปองโบราณสถานซ)งในทายท)สดโบราณสถานแหงน ,กถกเปล)ยนสถานะจากศาสนาสถานท)สรางเพ)ออทศแดเทพเจาในศาสนาพราหมณฮนดใหไดเปล)ยนไปเปนพทธสถานซ)งสอดคลองกบอดมการณของรฐและความเช)อของชาวเขมรในยคสงคมราษฎรนยม

บทท� 5 ความเส�อมของสงคมราษฎรนยมและปราสาท“พระวหาร”

5.1 ปราสาท”พระวหาร”กบสมเดจสหน เม)อศาลยตธรรมระหวางประเทศ (International Court of Justice) ตดสนใหไทยตองถอนกาลงออกจากพ ,นท)ปราสาท”พระวหาร” และใหปราสาทแหงน ,ตกเปนของกมพชา สมเดจสหนไดทรงประกาศความเปนเจาของปราสาทน ,ใหราษฏรชาวเขมรรบรผานทางส)อ

ส)งพมพประเภทตางๆ ไดแก วารสาร หนงสอพมพ งานวรรณกรรมองประวตศาสตร∗ และแบบเรยนซ)งอยภายใตการกากบดแลของรฐบาลสงคมราษฎรนยม เร)องราวของปราสาท “พระวหาร” ถกนาเสนออยางอยางตอเน)องเพ)อตอกย ,าวาปราสาทแหงน ,เปนของชาวเขมร ในอกดานหน)งภาพปราสาท”พระวหาร”ยงไดถกพมพเผยแพรในรปของตราไปรษณยากรท)ระลกและธนบตรมลคา 100 เรยลซ)งมมลคาสงในการใชซ ,อขายแลกเปล)ยนสนคาได เหตการณการตดสนคดความระหวางไทยและกมพชาไดรบการนาเสนอในรปของละครเวทเพ)อเปนอนสตใหชาวเขมรระลกถงปราสาทพระวหารในฐานะชยชนะท)ไดมาอยาง

ยตธรรมตามคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศ∗∗ ปราสาท” พระวหาร” จงเปนเคร)องมอท)สมเดจสหนและทางการกมพชาใชเพ)อตอกย ,าใหชาวเขมรระลกถงประวตศาสตรอนย)งใหญของชนชาตเขมร ผ เปนทายาทของกษตรยแหงเมองพระนคร โดยทรงโยงเร)องราวของปราสาทหลงน ,เขากบพระราชกรณยกจของพระบรพกษตรยกมพชาท)แผพระเกยรตขยายอานาจออกไปยงดนแดนซ)งในปจจบนเปนสวนหน)งของท ,งไทย ลาว และเวยดนาม ซ)งในสวนของความหมายอยางหลงน ,สอดคลองกบนโยบายทางการเมองของสมเดจสหนผทรงอางวาพระองคเปนทายาทของผสรางปราสาทนครวด1

∗ ในปค.ศ. 1966 มล สาเรย อางวามนวนยาย 2 ท)เก)ยวของกบปราสาท “พระวหาร”ออกมาคอเร)อง “พระ

วหาร” มรดกเขมรและเร)องพระบาทสรยวรมนท) 1 โปรดด muj s'arI sB©sB©sB©sB©anuRkmGkSrsisü(ExµranuRkmGkSrsisü(ExµranuRkmGkSrsisü(ExµranuRkmGkSrsisü(Exµr (PñMeBj;

(n.d.),1999),TMB&r 187, 189. [มญ สาร, ศพทนกรมวรรณกรรมเขมร (พนมเปญ: (ม.ป.ท.) ,1999), หนา 187 และ 189]

∗∗ รายละเอยดความพยายามท)จะส)อเร)องราวของปราสาท “พระวหาร”ของรฐบาลกมพชาโปรดดขางหนา 1 RBHraCCIvERBHraCCIvERBHraCCIvERBHraCCIvERRRRbv&tþiRBHbv&tþiRBHbv&tþiRBHbv&tþiRBH:TsemþcRBHneratþmsIhnuóbyuvraC:TsemþcRBHneratþmsIhnuóbyuvraC:TsemþcRBHneratþmsIhnuóbyuvraC:TsemþcRBHneratþmsIhnuóbyuvraCGtItRBHecAGaNacRkkmËuCGtItRBHecAGaNacRkkmËuCGtItRBHecAGaNacRkkmËuCGtItRBHecAGaNacRkkmËuCaaaa

(PMñeBj: RksUgB&t(man1959), TMB&r 1. [พระราชชวประวตในพระบาทสมเดจพระนโรดมสหนอดตเจากรงกมพชา (พนมเปญ: กระทรวงขอมลขาวสาร, 1959), หนา 1].

163

5.1.1ปราสาท “พระวหาร”และองคกษตรย

ในชวงตนของการอางสทธ9การเปนเจาของปราสาท”พระวหาร” รฐบาลกมพชาได

ต ,งคณะทางานเพ)อศกษาขอกฎหมายสนธสญญาท)ฝร)งเศสและสยามไดทารวมกน เพ)อใช

ในการส คดกบรฐบาลไทย นอกเหนอจากการอางความชอบธรรมในการเปนเจาของ

ปราสาท “พระวหาร”ตามพนธะขอสนธสญญาและกฎหมายระหวางประเทศท)ไทยและ

กมพชาตองปฏบตรวมกนแลว กมพชายงอางความชอบธรรมเก)ยวกบประวตการกอสราง

ปราสาท ”พระวหาร” วาเปนผลงานการสรางของบรรพบรษของชาวเขมร งานของ

คณะกรรมการถาวรของกมพชาประจาองคการสหประชาชาตมเน ,อหาสวนใหญกลาวถง

ความชอบธรรมตามสนธสญญาท)ฝร)งเศสในฐานะประเทศผ ใหการอารกขากมพชา

ระหวางป ค.ศ. 1884-1953 ไดอางถงประเดนน ,เพ)อสรางความชอบธรรมในการ

ครอบครองปราสาท โดยอางถงศลาจารกท)พบบรเวณปราสาทวาเปนส)งท)โยงปราสาทแหง

น ,เขากบราชวงศกษตรยแหงเมองพระนครซ)งเปนหลกฐานยนยนวาปราสาท ”พระวหาร”

เปนของกมพชาวา

ศลาจารกท'น'ท!งหมดพบวาเปนภาษาเขมรและสนสกฤตซ'งแตงข!นตามพระราชดารของพระมหากษตรยเขมร หรอชนช!นสงท!งหลาย ต!งแตรชสมยของพระบาทยโศวรมนท' 1 ผสรางเมองยโศธรประจนถงพระบาทสรยวรมนท' 2 ผส รางปราสาทนครวด มจารกท' เ ปนประโยชนจานวนมากสาหรบงานประวตศาสตรของประเทศกมพชาท'สาคญคอจารกของทวากรบณฑตผเปนราชครของพระมหากษตรยเขมรท!งหลายซ'งเสวยราชยสบสนตวงศมาต!งแตรชสมยพระบาทหรญยวรมนท' 3 จนถงพระบาทสรยวรมนท' 2 สรปไดวามปราสาท “พระวหาร” มความเช'อมโยงกบปราสาทนครวดได2

2 KNHebskkmµGciéRnþy(énRbeTskm¬uCaRbcMaenAGg−karshRbCaCati,

bJºaRbJºaRbJºaRbJºaR::::saTRBHviharsaTRBHviharsaTRBHviharsaTRBHvihar (n.d.),RksYgBt(man, 1960), TMB&r 5-6 [คณะผแทนถาวรของกมพชาประจาองคการสหประชาชาต, ปญหาปราสาท “พระวหาร” ((ม.ป.ท.) : กระทรวงขอมลขาวสาร, 1960), หนา 5-6] .

164

การท)คณะกรรมการถาวรของกมพชาประจาองคการสหประชาชาตอางถงขอความในศลาจารกเพ)อ กแสดงถงความชอบธรรมในการเปนเจาของปราสาท พระวหาร “ อาจอธบายไดวาเปนเพราะหนาท)ของคณะกรรมการถาวรของกมพชาประจาองคการสหประชาชาตกมลกษณะไมตางจาก หนาท)ของปญญาชนชาวเขมร คอการสบทอดองคความรตามแนวคดของฝร)งเศส โดยนามาปรบใชในปจจบน ดงน ,นเม)อมการอธบายถง “พระวหาร” ปญญาชนเหลาน ,จงอางอง ปราสาทหลงน ,เขากบประวตศาสตรกมพชาแนวท)มกษตรยเปนศนยกลาง

ความหมายของ”พระวหาร” ท)พทธศาสนบณฑตยทาการเผยแพรใหความหมายไวในตอนตนของยคสงคมราษฎรนยมจงเช)อมโยงโบราณสถานกบพระมหากษตรยในราชวงศ “วรมน” ซ)งนกวชาการฝร)งเศสไดอธบายไววาเปนยคสมยแหงความศวไลซของกมพชา และอางวาการแสดงอานาจบารมของกษตรยในวงศวรมนขางตนน ,นไดสงผลดมาถงราษฏรชาวเขมรอกดวยด)ง เชน การพบจารกการสรางศาสนสถาน และโรงพยาบาลในยคพระนคร แบบเรยนในยคสงคมราษฎรนยมจานวนมากกเลอกหยบเอาเร)องราวของกษตรย ผสรางโบราณสถานท)เปนประโยชนออกมาอยางมากมากลาวถง โดยเฉพาะพระบาทชยวรมนท) 7 ท)ไดรบการกลาวถงอยาง “เกนจรง” วา

มเจาหนาท'แพทยและเคร'องเวชภณฑยาเพยงพอ เจาหนาท'หมอเหลาน!จะประจามท!งนกปรงยาและคนทาอาหารและ คนทาความสะอาดประจาอย ในแตละปจะมการเบกยาสมนไพร น!าผ!ง การบร ฯลฯ สาหรบการใชในโรงพยาบาลท'ต!งอยในเมองใหญและตามชนบท3

การขยายความประวตศาสตรรชสมยพระบาทชยวรมนท) 7 โดยเฉพาะพระราชกรณยกจในการสรางโรงพยาบาลและถนนน ,นดจะเปนการกลาวถงพระราชกรณยกจและพระมหากรณาธคณของกษตรยในทานองเดยวกบท)กษตรยยคปจจบนของกมพชาคอสมเดจสหนทรงปฏบตในฐานะ หวหนารฐบาล (Chief of State) คาอธบายเก)ยวกบพระบาทชยวรมนท) 7ในแบบเรยนจงเปนหน)งในเคร)องมอทางการเมองท)สมเดจสหนใชเพ)อปลกระดมความสามคคและสรางใหชาวเขมรระลกถงอดตอนย)งใหญของชาต ดงเชนท)เคยทรงกลาวตอประชาชนวา

3 pa GYm épEpg esamGum. RbvtþsaRRbvtþsaRRbvtþsaRRbvtþsaRsþénRbeTskmsþénRbeTskmsþénRbeTskmsþénRbeTskmËuËu ËuËuCaCaCaCa zzzzññ ññaaaak'k'k'k''TITITITI 9 zzzzññ ññakakakak'' ''TITITITI 8 zzzzññ ññakakakak'' ''TITITITI 7 ((n.p.):

IRC printing, 1992), TMB&r 73. [ชาอวม ไพเพง โซมอม, ประวตศาสตรประเทศกมพชาช ?นท� 9 ช ?นท� 8 ช ?นท� 7, ((ม.ป.ท.): IRC printing, 1992),หนา 73] .

165

“ในรชสมยของพระเจาสรยวรมนท' 2 และพระเจาชยวรมนท' 7 อาณาจกรพระนครขยายออกไปกวางไกลกวาสมยใดๆ ของกมพชา เปนเหตผลสาคญอยางย'งในอนท'เราจะภมใจในกษตรยเมองพระนคร” 4 และ ...เม'อกลาวอยางถงท'สดแลวพวกเราชาวกมพชาลวนเปนทายาทท'สบทอดประเพณความย'งใหญท'บรรพบรษ....5 และ …ชาวกมพชาท'แมจะเปนชาตเลกๆ จงจะตองสบทอดความย'งใหญเหลาน!นเพ'อสรางความเจรญรงเร'องใหชาตในปจจบน6 ปราสาท “พระวหาร”ในฐานะท)เปน“อนสาวรย”หรอสถานท)พงระลกถง จงม

ลกษณะคลายกบศาสนสถานหรอส)งกอสรางอ)นๆ เชนปราสาทหนตางๆ ในสมยเมองพระ

นครและพระราชประวตของพระบาทชยวรมนท) 7 ส)งเหลาน ,ไดเปนเคร)องมอท)รฐบาล

กมพชาของสมเดจสหนนามาปรบใช โดยเฉพาะในบรบทท)เกดความขดแยงเร)องดนแดน

และปญหาเร)องการดาเนนนโยบายตางประเทศท)ขดแยงกนระหวางกมพชาและไทย

ปราสาท “พระวหาร” ไดถกนามาใชเพ)อสนองวตถประสงคทางการเมอง เชนในป ค.ศ.

1968 ซ)งเปนปท)กมพชาฉลองเอกราชจากฝร)งเศสเปนปท) 15 วารสาร Realities

Cambodgiennes ซ)งเปนวารสารของกรมพระราชวง7ไดตพมพบทความท)บรรยายถงงาน

เฉลมฉลองการไดปราสาท”พระวหาร”กลบคนจากไทยวา

วทยและโทรทศนแหงชาตไดเผยแพรรายการพเศษซ'งจดข!นเน'องใน

โอกาสการได(ปราสาท“พระวหาร”)กลบคนมาในตอนเยนราษฏรกวาพนคนไดมา

รวมตวกนท'ลาน กวางบรเวณพระราชวงเพ'อชมระบาและการแสดงละครยอน

เร'องราวในอดตท'แสดงโดยมหาวทยาลยวจตรศลปะของรฐ8

4 คากลาวของสมเดจสหนอางใน John P Armstrong, Sihanouk Speaks (New York: Walker and

Campany,1964), P.27-28. 5 พระราชดารสของสมเดจสหน อางใน Milton E. Osborne, “History and kingship in contemporary

Cambodia” Journal Southeast Asian History 7 (March 1966) : 4. 6 คาประกาศผานวทยท)กรงพนมเปญในวนท) 11 มกราคม ค.ศ. 1959 อางใน Ibid. 7 Esr cug hSg' kUdbU"mU"TI, GñGñGñGñkEhhmesþckøaykEhhmesþckøaykEhhmesþckøaykEhhmesþckøayzazazazaGñGñGñGñktsU"ktsU"ktsU"ktsU" ERbsMnUredAy lwm vasna

(PñMeBj;BuTÆsasnbNÐitü, 2004), TMB&r 207. [แส จง หสง กด ปมงต, จากผตดตามพระองคกลายเปนผตอตาน แปลโดย สม วาสนา (พนมเปญ: พทธศาสนบณฑต,2004), หนา 207]

8 Realities Cambodgiennes June 21 1968 Cited in Ly Daravuth and Ingrid Muan (eds.). Cultures of Independence: An Introduction to Cambodian Arts and Culture in the 1950’s and 1960’s (Phnom Penh: Reyum, 2002.), p. 87.

166

หลงจากท)ศาลยตธรรมระหวางประเทศตดสนใหกมพชาเปนฝายชนะคดและเปนเจาของปราสาท “พระวหาร” สมเดจสหนทรงเรยกรองใหไทยยอมรบเสนเขตแดนปจจบนของกมพชา9 ทางดานรฐบาลไทยน ,นแมจะยอมปฏบตตามคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศดวยการถอนกาลงออกจากบรเวณปราสาท แตไทยไดขอสงวนสทธ9ในการโตแยงคาตดสนและไดลอมร ,วลวดหนามก ,นเขตแดนกมพชาบนยอดเขาไว ไมใหฝายกมพชาเขาถงพ ,นท)ปราสาทไดโดยงาย พนเอกถนด คอมนต รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศของไทยในขณะน ,นไดใหสมภาษณวา จะยงทนทท)ฝายกมพชารกล ,าเขามาในเขตแดนไทย10 ดวยเหตน ,แมศาลยตธรรมระหวางประเทศจะตดสนใหกมพชาเปนฝายชนะคด แตการแยงชงปราสาท”พระวหาร”ระหวางไทยและกมพชากยงไมส ,นสดลง รฐบาลกมพชามองวาการกระทาของไทยเปนการ “ทาทาย” คาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศ 11 ดวยเหตน ,ความขดแยงระหวางไทยและกมพชาจงไมอาจยตลงได และการแยงชงปราสาท”พระวหาร”กยงดาเนนอยตอไป ส)งน ,ย)งกระตนใหสมเดจสหนและรฐบาลกมพชาตองสงเสรมความเขาใจใหแกราษฏรชาวเขมรวาปราสาทหลงน ,เปนของกมพชา โดยเนนการอางสทธ9อนชอบธรรมวาปราสาทหลงน ,เปนหน)งในมรดกทางอารยธรรมอนย)งใหญของบรรพชนชาวเขมร ตามคาฟองของรฐบาลกมพชาตอศาลยตธรรมระหวางประเทศ ในการน ,ไดระบถงจารกเก)ยวกบปราสาท ”พระวหาร”หลกหน)ง ซ)งแปลโดยนกวชาการชาวฝร)งเศส ออกเผยแพรในป ค.ศ.187912 ซ)งสรยวฒ สขสวสด9กลาววา เปนจารกหลกแรกท)เก)ยวของกบปราสาท” พระวหาร” เรยกวาจารก “พนมเปรยะฮวเฮย” (Phnom Preah Vihear) 13 อาเบล แบรแกน (Abel Bergaingne) ซ)งไดศกษาจารกหลกน ,เสนอวา จารกระบชวงเวลาการสรางปราสาท”พระวหาร” คอ ศกราช 815 ซ)งตรงกบรชสมยของพระเจายโศวรมนท) 1 อยางไรกตาม ยอรช เซเดส (Gorge Coedes)แยงวาปราสาท ”พระวหาร” มไดสรางข ,นในรชสมยของพระเจายโศวรมน14

9 Roger M Smith, Cambodia's Foreign Policy (Ph.D. Thesis, Cornell University, 1964), p.156.

10

Bangkok World, June 17 1962, Cited in Ibid., p. 150.

11 Ibid., p. 151. 12 ตางประเทศ, กระทรวง, เขาพระวหารคาพพากษาศาลยตธรรมระหวางประเทศ, (พระนคร: โรงพมพสานกทาเนยบนายกรฐมนตร, ๒๕๐๕), หนา ๑๒๑. 13 สรยวฒ สขสวสด9, ปราสาทเขาพระวหารศาสนบรรพตท�โดดเดนท�สดในภาคพ ?นเอเชยอาคเนย (กรงเทพฯ: เมองโบราณ, 2536), หนา54

14 rs' cRnþabuRt , , , , “R:saTRBHvihar” Paper presented at the congress 5th Socio-cultural research congress on Cambodia12-14November 2002 (n.p.), (n.d.),p. 674. [รวะซ จนตราบตร, “ปราสาท “พระ

167

ในหนงสอ Inscriptions du Cambodge Tome IV (ตพมพใน ค.ศ. 1954) เซเดสอางถงจารกหลกอ)นๆ ท)เก)ยวกบ “กมรเตงชคตศรศขเรศวร”ไดแก จารกพนมสนดก K. 194 ท)เขาไดอาน แปล และตพมพในวารสารของสานกฝร)งเศสแหงปลายบรพาทศ ใน ค.ศ. 1943 และจารกท)พบบรเวณปราสาทเปรยะฮวเฮยคอจารก K.380-383 เซเดสช ,วาจารก K. 380 กลาวถงการท)พระเจา สรยวรมนท) 1 ทรงสรางศวลงคนาม “สรยวรเมศวร” ไวท)ชยเกษตร และตอมาใน ค.ศ. 1018 พระองคไดทรงสรางศวลงคอก 3 องคเพ)อนาไปประดษฐานท)ศรศขเรศวร อศานตและศรสรยทร15 อยางไรกด แมจารกจะระบวาปราสาท”พระวหาร” สรางข ,นหลงรชสมยพระบาทยโศวรมนท) 1 แต เซเดสเองกเหนดวยกบความคดท)วา ศาสนสถานแหงน ,อาจเร)มตนสรางในรชสมยพระบาทยโศวรมนท) 1 เซเดสระบในหนงสอ “รฐในเอเชยอาคเนยท)ไดรบอารยธรรมอนเดย” วา

ในรชกาลของพระเจายโศวรมนท' 1 น!เร' มมการกอสรางเทวาลยในศาสนาฮนดลทธไศวนกายถวายพระศขรศวร (พระศวะ บนยอดเขา) ข!นบนเขาพระวหารระหวางประเทศกมพชาและ ประเทศไทย16

นกวชาการยคปจจบนของไทยอธบายวา เดมกอนท)จะมการสรางเทวาลยบรเวณท)ต ,งของปราสาท ”พระวหาร” พ ,นท)น ,นนาจะเปนพ ,นท)ศกด9สทธ9ของผคนในแถบน ,มากอน ตอมาจงมการสรางศาสนสถานท)ปรากฏช)อในจารกในสมยหลงวา “ศขเรศวร” แปลวาผเปนใหญแหงขนเขา เทากบวาศาสนสถานแหงน ,คอรปจาลองของเขาไกรลาศอนเปนท)ประทบของพระศวะ17 นกวชาการชาวฝร)งเศสน ,นเนนการศกษาไปท)จารกและอางถงจารกกวา 1550 หลกในการเขยนประวตศาสตรท)ครอบคลมระยะเวลากวา 2000 ปของกมพชาข ,นมา18แตกยงยอมรบวาปราสาท”พระวหาร”สรางข ,นในสมยของพระบาทยโศวรมน

ดวยเหตท)องคความรทางโบราณคดของกมพชาไดรบอทธพลมาจากการวางรากฐานการศกษาของฝร)งเศส จงพบวาแมกมพชาจะไดรบเอกราชแลวคาอธบายของฝร)งเศสยงคงมอทธพลตอการเขยนประวตศาสตรของกมพชา และประวตศาสตรของ วหาร”” Paper presented at the congress 5th Socio-cultural research congress on Cambodia12-14November 2002 (ม.ป.ป.), (ม.ป.ท.), หนา 674.] 15 George Coedés, Inscriptions du Cambodge Tome IV (Paris; BEFEO, 1954), p. 264 .

16ยอรจเซเดส , ประวตศาสตรเอเชยอาคเนยถง พ.ศ. 2000, แปลโดยหมอมเจาสภทรดศ ดศกล, พมพคร ,งท) 4 (กรงเทพฯ: สามลดา, 2549), หนา175.(สะกดตามตนฉบบภาษาไทย) 17ธดา สาระยา, ปราสาทพระวหาร พมพคร ,งท) 3 (กรงเทพฯ: เมองโบราณ, 2542), หนา 71.

18 rs' cRnþabuRt, RbvtþsaRsþExµr PaKerOgeRBgniTan nig tamryHsilacarikRbvtþsaRsþExµr PaKerOgeRBgniTan nig tamryHsilacarikRbvtþsaRsþExµr PaKerOgeRBgniTan nig tamryHsilacarikRbvtþsaRsþExµr PaKerOgeRBgniTan nig tamryHsilacarik ((n.p.), L

Harmattan, 1998) TMB&r13.[รวะซ จนตราบตร, ประวตศาสตรเขมร ภาคตานานนทานกบการศกษาตามศลาจารก((ม.ป.ป.), L Harmattan, 1998) หนา 13]

168

กมพชายงคงรกษารปแบบโครงเร)องท)นกวชาการชาวฝร)งเศสวางรากฐานไว หนงสอประวตศาสตรท)ใชในการเรยนการสอนในยคสงคมราษฎรนยมจงยงคงอางถงผลงานการศกษาของนกวชาการชาวฝร)งเศส เชนในหนงสอพระราชพงศาวดารของประเทศกมพชาท) โร โกวต เขยนข ,นและไดรบอนญาตจากสานกพระราชวงใหพมพเผยแพรไดระบถงผลงานของยอรช เซเดส และเอเตยง เอโมนเยร ซ)งตางเปนผ มบทบาทและไดรบการยอมรบมาถงปจจบนในฐานะผสรางความรความเขาใจเก)ยวกบปราสาท “พระวหาร” มาเปนหลกฐานช ,นรองในการแตงหนงสอรวมกบหลกฐานพ ,นเมองและพงศาวดาร19

แนวคดเร)องการสรางปราสาท”พระวหาร” ในรชสมยพระบาทยโศวรมนท) 1 น ,นนกวชาการชาวเขมรจากยคสงคมราษฎรนยมไดผนวกแนวคดน ,เขากบจนตนาการอนกวางไกลวาดวยการขยายอานาจของอาณาจกรเขมรโบราณ ดงน ,นขอความท)ปรากฏในหนงสอแบบเรยนยคสงคมราษฎรนยมท)ระบวาในรชสมยของพระบาทยโศวรมนท) 1 น ,นนอกจากทรงโปรดใหสรางปราสาท ”พระวหาร”แลว

ทรงดารใหสถาปนากรง “ยโศธรประ” ข!นเปนราชธานแหงใหมเม'อ พระองคเสดจสวรรคตพรมแดนของกมพชาท'ทรงขยายออกไปดวยสนตวธม อาณาเขตจากท' ราบในประเทศลาวไปจรดอาวไทยและจากชายฝ'งโกซงซน (คอ บรเวณทางตอนใตของเวยดนาม) ไปจนถงประเทศพมา20

ในยคสงคมราษฎรนยมน ,น มการยดโยงประวตศาสตรของปราสาทพระวหารเขากบเร)องราวการขยายอานาจออกไปยงบรเวณท)ต ,งของพนมฏองแรกซ)งเปนภเขาท)ขวางก ,นพรมแดนไทยและกมพชาในปจจบน โดยเฉพาะในแบบเรยนน ,นไดผนวกเร)องของอานาจกษตรยเขมรเหนอดนแดนน ,อยางตอเน)อง เชนในหนงสอของเลยง ฮบอาน มการสรปความหนงสอ “กมพชาวตาร”อนเปนแบบเรยนท)มอทธพลท)สดเร)องหน)งในยคสงคมราษฎรนยม∗ และไดรบการนามาใหนกเรยนในช ,นตางๆ สอบแขงขน หนงสอน ,เรยกผปกครองของดนแดนบรเวณพนมฏองแรกท)พระบาทสรยวรมนท) 1 ยกไปปราบวา “กษตรยเมองข ,น”

19 rç eKaviT, RBHraCBgSavtarrbsRbeTskm¬RBHraCBgSavtarrbsRbeTskm¬RBHraCBgSavtarrbsRbeTskm¬RBHraCBgSavtarrbsRbeTskm¬uCauCauCauCa (n.p.),(n.d.) TMB&r K-g. [โร โกวต, พระราช

พงศาวดารของประเทศกมพชา(ม.ป.ป.)(ม.ป.ท.) หนา ค-ง].

20 Ca GYm épEpg esamGum. RbvtþsaRRbvtþsaRRbvtþsaRRbvtþsaRsþénRbeTskmsþénRbeTskmsþénRbeTskmsþénRbeTskmËuËu ËuËuCaCaCaCa zzzzññ ññaaaak'k'k'k''TITITITI 9 zzzzññ ññakakakak'' ''TITITITI 8 zzzzññ ññakakakak'' ''TITITITI 7.

(n.p.),: IRC printing, 1992),TMB&r 27-28. [ชาอวม ไพเพง โซมอม, ประวตศาสตรในประเทศกมพชาช ?นท� 9 ช ?นท� 8 ช ?นท� 7 (มปท.): IRC printing, 1992) หนา27-27]. ขอความในวงเลบเปนของผวจย

∗ ในหอจดหมายเหตแหงชาตกมพชาและหอสมดแหงชาตในกรงพนมเปญ ตางไมปรากฏตวเอกสารช ,นน , ความสาคญของงานช ,นน ,และเน ,อหาบางสวนถกนามากลาวถงและแนะนาใหครผสอนใชหนงสอเลมน ,ในการสอนวชา

169

ทรงผกสมพนธกบกษตรยประเทศจนและจามเพ'อปราบประเทศราช(กษตรยเมองข!น) ตามรายทางจากพนมฏองแรกกบตนเลแมน!า (คอแมน!าเจาพระยา) ซ'งเปนประโยชนในการปองกนภย21

การอางความสาคญของพ ,นท)พนมฏองแรกน ,นมมาต ,งแตสมยอาณานคม โดยแบบเรยนของกระทรวงศกษาธการท)ผลตออกใชในปค.ศ. 1952 ไดใหขอมลเก)ยวกบรชสมยของพระบาท สรยวรมนวาพระองคโปรดใหสรางปราสาท” พระวหาร” ในตอนตนรชกาลเกดความวนวายอนเน)องมาจากสงครามภายในระหวางกษตรยเขมรกบผ อางตนเปนกษตรย เม)อทรงข ,นครองราชยจงทรงทาสงครามกบเมอง “ประเทศราช”น ,น

พระบาทสรยวรมนท' 1 ทาสงคราม 3 ปโดยตอมาสามารถปราบกบฏไดท!งหมดโดยเฉพาะบรเวณพนมฏองแรกกบตนเลแมน!า (คอแมน!าเจาพระยา)22

คาวาเมองประเทศราชซ)งปรากฏในแบบเรยนกมพชาต ,งแตสมยอาณานคมสะทอนความคดท)วารฐหรออาณาจกรของชาวเขมรในสมยโบราณมความเหนอกวาชนชาตอ)นๆ บนแผนดนสวรรณภม โดยพจนานกรมฉบบพทธศาสนาบณฑตยไดใหความหมายของคาวา “กมพชา”ซ)งเปนคาท)ชาวเขมรใชเรยกประเทศของตนในปจจบนวา

“กอมพช”หรอ”กอมพ”เปนคานามท'มาจากภาษาบาลสนสกฤตแปลวา ทองเม'อ รวมกบคาวา “เจย” ซ'งแปลวาเกด, ท'เกด จงมความหมายวาสวรรณภม คอดนแดนกาเนดของทองเราอาจเรยกประเทศของเราวา “กมพชารฐ”กได ประเทศกมพชากได23

ประวตศาสตร โปรด ด “PaKRbv&tiþsaRsþ” RKUbeRg}nRKUbeRg}nRKUbeRg}nRKUbeRg}n 16 (ExmIna-emsa 1964): 67-68. [“แผนก

ประวตศาสตร” ครผสอน 16 (มนาคม-เมษายน 1964): 67-68].

21 lag hab'Gan, seg¡bkm¬uCavseg¡bkm¬uCavseg¡bkm¬uCavseg¡bkm¬uCavtartartartarCMCMCMCMnUysµardnUysµardnUysµardnUysµardII II IþsRmabIþsRmabIþsRmabIþsRmabb'b'b'b'eeeebkUCnRbLgvijÃbnb&RtbkUCnRbLgvijÃbnb&RtbkUCnRbLgvijÃbnb&RtbkUCnRbLgvijÃbnb&Rt

bMeBjbMeBjbMeBjbMeBjbfmsikSabfmsikSabfmsikSabfmsikSa e:HBum¬elÍkTÍ 3 (PñMeBj: KimKI,1955), TMB&r 13 . [ เลยง ฮบอาน, สงเขปกมพชาวตารสาหรบการสอบระดบประถมศกษา, พมพคร ,งท) 3 (พนมเปญ: กมก, 1955) หนา13]. ขอความในวงเลบเอยงเปนของผแปล

22 ksYgsikSaZikar, BBBBgSavtaénRbeTskmËuCagSavtaénRbeTskmËuCagSavtaénRbeTskmËuCagSavtaénRbeTskmËuCa (PñMeBj; eragBumËRBHbrmraCvMag,1952),.TMB&r18

[กระทรวงศกษาธการ, พงศาวดารในประเทศกมพชา (พนมเปญ: โรงพมพพระบรมราชวง, 1952), หนา 18]. 23

BuTÆsasnbNÐitü , vcnanuRkmExµrvcnanuRkmExµrvcnanuRkmExµrvcnanuRkmExµr PaKTÍPaKTÍPaKTÍPaKTÍ 1 PaKTÍPaKTÍPaKTÍPaKTÍ 2 e:HBum¬elÍkTÍ 5 (PñMeBj; BuTÆsasnbNÐitü, 1968) TMB&r 24. [พทธศาสนาบณฑตย, วจนานกรมเขมร ภาคท� 1 ภาคท� 2, พมพคร ,งท) 5

(พนมเปญ: พทธศาสนาบณฑตย),หนา 24].

170

คาอธบายศพทในพจนานกรมสมยสงคมราษฎรนยมระบใหรฐของชาวเขมรมความเปนมาท)ยาวนานยอนไปถงสมยตนประวตศาสตร ขอความตอนตนของแบบเรยนประวตศาสตรกมพชาไดใหความสาคญกบกาเนดของดนแดนเขมรในลกษณะเดยวกนวา

ในสมยกอนประเทศกมพชากบดนแดนโกซงซน ท!งหมดเปนมหาสมทร ทางตะวนออกตดกบพนมอนนม ทางเหนอตดกบเชงเขาพนมฏองแรก แตในมหาสมทรน!มเกาะมากมายและโดยท'มการทบถมของตะกอนท'ละนดเร'อยๆ เกาะเลกเหลาน!จงกลายเปนเกาะขนาดใหญ เกาะขนาดใหญน!เรยกวา เกาะโคกทลอกเพราะมตนทลอกตนหน'งงอกข!น ทกวนน!เรยกวาองกอรปเรยในสรกไปรกบาส(เขตตาแกวทกวนน!) 24 ดนแดนพนมฏองแรกไดรบการนยามวาเปนดนแดนของชาวเขมรมาต ,งแตแรกเกด

ประเทศกมพชา จนถงยคท)ต ,งอาณาจกเขมรชาวเขมรกมอานาจเหนอดนแดนอนเปนท)ต ,งของปราสาท ”พระวหาร” ดงน ,นเม)อกมพชากบไทยมความขดแยงกนเก)ยวกบเอกสารท)เผยแพรโดยหนวยงานของรฐบาลกมพชา กมพชาจงเผยแพรขอความซ)งระบถงอาณาบรเวณของปราสาท” พระวหาร” วา

ซากปรกหกพงของปราสาทแหง “ พระวหาร” อนศกดQสทธQและนาเล'อม ใสต!งอย บนเทอกเขาฎองแรกอนเปนจดภมศาสตรท'เปนศนยกลางของอาณาจกร เขมร ต!งตระหงานอยรมของทาง ทศใตของทวเขาอนเปนสวนปลายของอาณา เขตของอาณาจกรทางตะวนตก25

ผ เขยนแบบเรยนประวตศาสตรและวารสารในสมยสงคมราษฎรนยมมทศนะวาการสรางศาสนสถาน ท)เรยกวา“พระวหาร” และการทาสงครามเพ)อปราบปราม”ประเทศราช” น ,นเปนการแสดงอานภาพของกษตรยเขมรในสมยเมองพระนคร โดยจารกไดยนยนถงอทธพลของกษตรยเขมรท)แผขยายออกไปยงประเทศขางเคยง ซ)ง เดวด พ แชนดเลอร เรยกความคดเก)ยวกบการสรางศาสนสถานและจารกท)แผขยายออกไปอยางกวางขวางตามพระราชดารของกษตรยวา ทาใหเกดความคดเร)อง“กมพชเทศ” (Kambuja Desa) อน

24r eKaviT, Emer[nsegEmer[nsegEmer[nsegEmer[nsegÎÎ ÎÎbBgSavtarRbeTskmbBgSavtarRbeTskmbBgSavtarRbeTskmbBgSavtarRbeTskmËuËu ËuËuCasMrab'karRblgepSg>CasMrab'karRblgepSg>CasMrab'karRblgepSg>CasMrab'karRblgepSg> , TMMMB&r Xç [โร โกวต, แบบเรยนสงเขปพงศาวดารสาหรบการสอบตางๆ, หนา ค].

25 “ Preah Vihear case background to dispute” Cambodian Commentary 3 (March 1962): 18.

171

หมายถงความคดเก)ยวกบดนแดนเดยวท)มประชากรท)หลากหลายแตพวกเขากจงรกภกดตอสากลกษตรย (Universal King) องคเดยวกนข ,น26

แบบเรยนประวตศาสตรต ,งแตหลงสงครามโลกคร ,งท) 2 มคาอธบายท)สอดคลองกบบรบททางการเมองของกมพชา ในชวงเวลาน ,นกวชาการชาวฝร)งเศสใหความสาคญกบการเช)อมโยงสมเดจสหน กษตรยพระองคใหมท)ข ,นครองราชยใน ค.ศ. 1941 กบประวตศาสตรสมยเมองพระนครเปนอยางมาก เพนน เอดเวรด มองวาเปนความพยายามท)จะปกปองอาณานคมของตน โดยเอาใจผ ปกครองชาวเขมรท)ตนต ,งข ,น27 ในป ค.ศ. 1951 ไมนานกอนท)ฝร)งเศสจะใหเอกราชแกกมพชา ฟลปป สแตรน (Philippe Stern) อดตภณฑารกษแหงพพธภณฑกเมต (Guimet) กรงปารส ไดเขยนบทความลงในวารสารของสานกฝร)งเศสแหงปลายบรพาทศเพ)ออธบายถงพระราชกจสาคญสามประการของกษตรยในสมยเมองพระนครคอ

1. การสนบสนนการสรางแหลงชลประทานเพ)อบชาเทพเจา 2. การยกยองบดามารดาและบรรพบรษโดยการสรางเทวรปฉลองพระองค 3. การสรางเทวาลยบนภเขาสาหรบเฉลมพระเกยรตพระองคเอง28

ปญญาชนชาวเขมรไดสบทอดองคความรน ,ตามแนวคดของฝร)งเศส โดยในวารสารกมพชสรยาฉบบเดอนกรกฎาคม ค.ศ. 1957 เรยย บก นกเขยนประจาของพทธศาสนาบณฑตยไดแปลเอกสารขององรมาเชลภณฑารกษชาวฝร)งเศสประจาปราสาทนครวดเพ)อเผยแพรในบทความท)ช)อ “ศลปะในพระราชอาณาจกรเขมร” โดยไดกลาวถงความย)งใหญของศลปะในเขมรโบราณหรอ “กมพชรฐ” วาแสดงถงความศวไลซของประเทศโดยมปราสาทหนตางๆ ท)ทาใหระลกถงความย)งใหญของกมพชรฐซ)งอยในระดบเดยวกบอารยธรรมกรกโบราณหรอฝร)งเศสในยคโกธค โดยไดบรรยายถง” พระวหาร”วา

“ พระวหาร”(ปราสาท)คอส'งเฉพาะท'พระมหากษตรยทรงสรางข!นเปนอนสาวรย เพ'อระลกถงพระมหากษตรยหรอขนนางองคหน'งๆ โดยในปราสาท

26 David P. Chandler, A History of Cambodia, 2ndupdated (Chiang Mai: Silkworm Books, 1993),

p35. 27Penny Edwards, Cambodge: The Cultivation of A Nation, 1860-1945 (Ph.D. Thesis, Monash

University, 1999), pp. 244-245. 28 Philippe Stern, “Diversité et rhythem des foundations royales khméer” BEFEO 44(February

1952): 649-685. อางถง ในเดวด แชนดเลอร, ประวตศาสตรกมพชา . แปลโดย พรรณงาม เงาธรรมสารและคนอ)นๆ, พมพคร ,งท) 3 (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2546), หนา387.

172

จะมมปชนยสถาน∗ซ'งไดรบการตกแตงใหเปนตวแทนของอตเทพกษตรย (Dui Roi) แทนความหมายของเขาพระสเมรหรอภเขาศกดQ สทธ (Montagne Sacre) อนเปนท'ประทบของเทพยดา29

คาอธบายขางตนช ,ใหเหนวา ช)อ “พระวหาร”น ,นถกใชในความหมายวาเปน

“อนสาวรย∗” หรอสถานท)อนพงระลกถง ซ)งเก)ยวของกบพระราชกรณยกจของกษตรยเขมรโบราณ ตามคาอธบายท)ปรากฏในบทความสมยสงคมราษฎรนยม ศาสนสถานท)เรยกวา “ พระวหาร” ...น!นเปนกจการท'แสดงถงอานภาพของกษตรยเขมร...30

ถงแมคาอธบายวาปราสาท”พระวหาร” มความเก)ยวของกบกษตรยเขมรในอดต

ไปจนถงสมเดจสหน จะเปนคาอธบายท)ทรงพลงท)สดในการยนยนความชอบธรรมและ

ความเปนเจาของปราสาทแหงน , แตในทางการเมองระหวางประเทศจะพบวาทางการ

กมพชาเองไดพยายามสรางความเขาใจถงความชอบธรรมในการเปนเจาของปราสาทแหง

น , โดยต ,งแตป ค.ศ. 1954 เปนตนมารฐบาลกมพชาไดเรยกรองใหทางรฐบาลไทยถอน

กาลงทหารออกจากบรเวณปราสาท ในป ค.ศ. 1957 รฐบาลไทยไดรองขอใหรฐบาล

กมพชารวมกนจดต ,งคณะกรรมการปกปนเสนเขตแดนของสองประเทศข ,น แตทางรฐบาล

กมพชาปฏเสธขอเสนอโดยช ,แจงวาการดาเนนการปกปนเขตแดนระหวางสองประเทศได

ดาเนนการเปนท)เรยบรอยมาเปนเวลาหลายปแลว โดยอางถงสนธสญญาฉบบตางๆ ท)

∗ หมายถงท)ซ)งควรบชา BuTÆsasnbNÐitü, vcnanuRkmExµrvcnanuRkmExµrvcnanuRkmExµrvcnanuRkmExµr PaKTÍPaKTÍPaKTÍPaKTÍ 1 PaKTÍPaKTÍPaKTÍPaKTÍ 2 [พทธศาสนาบณฑต,

พจนานกรมเขมร ภาคท� 1 ภาคท� 2 หนา 585]. 29

bag'rimaSal, “ silüHnwgGdIténRBHraCGaNacRkExµrsilüHnwgGdIténRBHraCGaNacRkExµrsilüHnwgGdIténRBHraCGaNacRkExµrsilüHnwgGdIténRBHraCGaNacRkExµr” .ERbsMrUleday r"aybuk'kmËuCsuriya 29 (Exkkþda 1957): 630. [บางรเมยซาล, “ศลปะกบอดตในพระราชอาณาจกรเขมร” กมพชสรยา 29 (กรกฎาคม 1957):630]. เนนโดยผวจย

∗ ในความหมายท)วไปหมายถง...เจดยสถานท)สรางไวเปนท)ระลกถงบคคลหรอเหตการณท)ไมอาจลมได

โปรดด BuTÆsasnbNÐitüç vcnanuRkmExµrPaKTÍvcnanuRkmExµrPaKTÍvcnanuRkmExµrPaKTÍvcnanuRkmExµrPaKTÍ 1 PaKTÍPaKTÍPaKTÍPaKTÍ 2 TMB&r 1628. [พทธศาสนาบณฑต, วจนานกรม

เขมร ภาคท� 1 ภาคท� 2 หนา1628]. 30 bag'rimaSal, “silüHnwgGdIténRBHraCGaNacRkExµrsilüHnwgGdIténRBHraCGaNacRkExµrsilüHnwgGdIténRBHraCGaNacRkExµrsilüHnwgGdIténRBHraCGaNacRkExµr” .ERbsMrUleday

r"aybuk'kmËuCsuriya kmËuCsuriya kmËuCsuriya kmËuCsuriya 29 (Exkkþda1957): 630. [บางรเมยซาล, “ศลปะกบอดตในพระราชอาณาจกรเขมร” กมพชสรยา 29(กรกฎาคม 1957): 630].

173

ฝร)งเศสทากบสยาม และระบวาการกาหนดเสนเขตแดนบรเวณปราสาท” พระวหาร”น ,น

ดาเนนการเปนท)เรยบรอยแลวตามสนธสญญาสยามฝร)งเศสในป ค.ศ. 190431

5.1.2 ปราสาท “พระวหาร”กบความชอบธรรมในระดบสากล

แมวาทางการกมพชาจะปฏเสธการรองขอของรฐบาลไทยใหรวมจดต ,งคณะกรรมการรวมเพ)อปกปนเขตแดนระหวางกนข ,นมาใหม การเสนอความเหนของรฐบาลไทยกชวยกระตนใหรฐบาลกมพชาจดต ,งหนวยงานเพ)อทาหนาท)พจาณาในกรณท)เกดขอพพาทในการกาหนดเขตแดน32 เอกสารของคณะกรรมการถาวรของกมพชาประจาองคการสหประชาชาตเปนหลกฐานท)ตกทอดจากยคสงคมราษฎรนยมและไดรบการพมพข ,นใหมเพ)อจาหนายและเผยแพรทางอนเตอรเนตอยางกวางขวางในปจจบน มประเดนเร)องความขดแยงระหวางกมพชาและไทยเร)องปญหาปราสาท”พระวหาร” พมพเผยแพรคร ,งแรกเปนภาษาเขมรและภาษาฝร)งเศสในป ค.ศ. 1960 โดยกระทรวงขอมลขาวสารของกมพชา เอกสารน ,ไดพยายามช ,ใหเหนวารฐบาลอาณานคมฝร)งเศสและรฐบาลกมพชาหลงไดรบเอกราชแลวตางพยายามขอเจรจากบรฐบาลไทยหลายคร ,งในเร)องปญหาปราสาท”พระวหาร” โดยรฐบาลกมพชาตองการใหรฐบาลไทยถอนกาลงทหารและตารวจออกจากบรเวณปราสาทแตไมไดรบการตอบสนองเปนเหตใหคณะกรรมการถาวรของกมพชาประจาองคการสหประชาชาตมความเหนวา การนาเร'องข!นสการตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศ นาจะเปนทางออกท' ดสาหรบการแกปญหาดวยสนตวธ33 เอกสารของคณะกรรมการถาวรของกมพชา ประจาองคการสหประชาชาตมเปาหมายเพ)อใชส)อสารหรอเตรยมขอมลสาหรบโตแยงกบทางการไทย ดงน ,นส)งท)จะสรางความชอบธรรมใหแกรฐบาลกมพชาในการครอบครองปราสาท”พระวหาร” คอการให

31 KNHebskkmµGciéRnþy(énRbeTskm¬uCaRbcMaenAGg−karshRbCaCati,

bJºaRbJºaRbJºaRbJºaR::::saTRBHviharsaTRBHviharsaTRBHviharsaTRBHvihar (n.d.),RksYgBt(man, 1960), TMB&r 19 [คณะผแทนถาวรของกมพชาประจาองคการสหประชาชาต, ปญหาปราสาท “พระวหาร”(ม.ป.ท.) : กระทรวงขอมลขาวสาร, 1960), หนา 19]

32 Ibid., p. 46. 33 Ibid., p. 41

174

ความสาคญอยางมากกบท)ต ,งของปราสาท จงมการอางถงแผนท)ท)ฝร)งเศสและองกฤษไดเคยทาไวในเน ,อหาสวนหนาสด โดยระบวา

“พระวหาร”ต!งอยบนเทอกเขาฎองแรกตรงผาสงพรมแดนระหวางประเทศไทยกบประเทศกมพชา “พระวหาร”ต!งอยบนระดบความสง 625 เมตรตามแผนท'ภมศาสตรของฝร'งเศส หากยดตามแผนผงภมศาสตรขององกฤษแลวสง 616 เมตร34 เอกสารของคณะกรรมการถาวรของกมพชาประจาองคการสหประชาชาตได

อธบายประวตการกอสรางปราสาทโดยเร)มตนไมแตกตางจากงานช ,นอ)นๆ ท)รฐบาลกมพชาผลตข ,นใชส)อสารกบชาวเขมร โดยอางวาปราสาทหลงน ,สรางข ,นในรชสมยของพระบาทยโศวรมนท) 1 มาจนกระท)งถงถงรชสมยของพระบาทชยวรมนท) 6 สรปความในตอนทายเร)องประวตการสรางปราสาท”พระวหาร”วา

การกอสราง(ปราสาท”พระวหาร”) อยางตอเน'องหลายตอหลายคร!งน!ทา ใหสถาปตยกรรมท'ถกสรางแตละคร!งดแตกตางกนไป35

ส)งท)แตกตางออกไปจากหลกฐานในยคกอนหนาคองานของคณะกรรมการถาวรของกมพชาประจาสหประชาชาต คณะกรรมการน ,ใหความสาคญมากกบเร) องขอกฎหมายระหวางประเทศ โดยกลาวถงสนธสญญาหลายฉบบท)สยามไดทากบฝร)งเศสต ,งแตค.ศ. 1863 ถง ค.ศ. 1953 โดยอางวาในขณะน ,นกมพชาเปนรฐในอารกขาของฝร)งเศส และสรปวาเม)อรฐบาลไทยยอมรบในสนธสญญาท)ทากบฝร)งเศส กมพชาในฐานะผ สบทอดอานาจจากฝร)งเศสจงมความชอบธรรมท)จะอางสทธ9ความเปนเจาของปราสาท ”พระวหาร” สนธสญญาท)ลงสตยาบนระหวางฝร)งเศสกบเซยมระบวา ปราสาท”พระวหาร”เปนสวนหน)งของดนแดนท)ฝร)งเศสไดจากไทยตามสนธสญญา ป ค.ศ. 1904 สาหรบพ!นท'”พระวหาร” ไดถกกาหนดเสนเขตตามอนสญญาป ค.ศ. 1904 และมการทาการตกลงกนวาดวยอนสญญาน!พ!นท'ขางตนเปนของเขมร เรยบรอยแลว กอนกลบมาทาสญญากนอกคร!งในป ค.ศ. 190736

ในปค.ศ. 1963 ภายหลงเสดจไปบาเพญกศลและเชญธงชาตกมพชาข ,นสยอด

เสาในบรเวณปราสาท “พระวหาร” กระทรวงขอมลขาวสารของกมพชาไดเผยแพร

บทความเร)อง “เขมรเราไดรบชยชนะในข ,นตนท)ศาลระหวางประเทศในคด”พระวหาร” โดย

34 Ibid.,p.1. 35 Ibid., p.57. (ความในวงเลบเปนของผวจย) 36 Ibid., p. 19.

175

ฮ นม เปนผ เขยนบทความลงในวารสารนกชาตนยมและมการนาลงพมพซ ,าในวารสาร

กมพชสรยา ธรรมเนยมของการเขยนบทความในยคสงคมราษฎรนยมมการยอพระเกยรต

สมเดจสหนพระประมขของรฐวาเปนท)รกของราษฏร และทรงมสวนรวมอยางมากในการ

ตอสในช ,นศาล37

ฮ นมไดกลาวถงขอถกเถยงกนระหวางคณะทนายความของกมพชากบคณะ

ทนายความฝายไทยในประเดนท)วาศาลยตธรรมระหวางประเทศวามอานาจในการตดสน

คดความหรอไม โดยคณะทนายความฝายไทยเหนวาศาลโลกไมมอานาจในการตดสนคด

ความเน)องจากรฐบาลไทยไมมขอผกมดกบศาลโลก เน)องจากไทยไมไดแถลงรบรอง

อานาจตดสนของศาลฯ เชนเดยวกบกรณท)ศาลฯตดสนวาไมมอานาจตดสนกรณท)

ประเทศบลกาเรยฟองรองวาประเทศอสราเอลรกล ,าดนแดนของตน เพราะจากบลกาเรย

ไมไดแถลงยอมรบอานาจของศาลยตธรรมระหวางประเทศ38

คณะทนายความของกมพชาไดคดคานขออางของทนายความฝายไทยโดยนา

หลกฐานมาแสดงวารฐบาลไทยไดแถลงยอมรบในอานาจการตดสนคดความของศาล

ยตธรรมระหวางประเทศไปเม)อวนท) 20 พฤษภาคม ค.ศ. 1950 ดงน ,นไทยจงมพนธะท)ตอง

ปฏบตตามคาตดสนของศาลฯ39ฮ นม อางในบทความวาความสาเรจของกมพชาท)ชนะ

คดคร ,งน ,เปนผลมาจากการท)ศาลยตธรรมระหวางประเทศตดสนโดยยดหลกกฎหมายท)

คมครองสทธของกมพชาตามสนธสญญาท)ฝร)งเศสไดทากบสยามในป ค.ศ. 1904 ฮ นม

ยงอธบายถงชยชนะคร ,งน ,ของกมพชาวาเปนไปตามขอสญญาท)ระบใหกมพชาสบทอด

37

hU)-nwm,

“,Exµrey]gTTUlC&yCMnHCaelIdMbUgenAtilakarGnþCatiGMBIrer]gRBHvihar”kmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriya” 34(kmÖH 1963): 216). [ ฮ นม, “เขมรเราไดรบชยชนะในข ,นตนท)ศาลระหวางประเทศในคด”พระวหาร”” กมพชสรยา 34(กมภาพนธ 1963):216]. 38 สมพงศ ชมาก, กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมอง พมพคร ,งท) 3 (กรงเทพฯ: ดานสธาการพมพ, 2548), หนา 311.

39 hU)-nwm,

“Exµrey]gTTUlC&yCMnHCaelIdMbUgenAtilakarGnþCatiGMBIrer]gRBHvihar”kmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriya

34(emsa1963): 413). [ ฮ นม, “เขมรเราไดรบชยชนะในข ,นตนท)ศาลระหวางประเทศในคด “พระวหาร”” กมพชสรยา 34(กมภาพนธ 1963): 413 ].

176

ความชอบธรรมในการครอบครองดนแดนตอจากฝร)งเศสตามสนธสญญาท)ฝร)งเศสไดทา

ไวกบสยาม

จากกรณชยชนะคร!งน!ทาใหเราเขาใจวาการปกปองความถกตองตามท'

ไดมการ ใหสตยาบน(ระหวางฝร'งเศสและสยามในปค.ศ. 1904) หรอการเคารพ

ขอกฎหมายท'ระบไวเปนลายลกษณอกษรเปนส'งสาคญในการอยรวมกนอยาง

ปกตสขของคนในรฐตางๆ ตามท'กฎหมายของเขมรไดระบไววาจะใหการคมครอง

กรรมสทธQ ของเอกชน เหมอนกบท'อาเดมารด เลอแคลร ขาหลวงใหญประจา

กมพชาไดเคยกลาวไววา พระมหากษตรยและขนนางตองปฏบตตามส'งท'ตนให

สตยวาจาไว คากลาวขางตนทาใหเขมรนาเอา(ขอความในสนธสญญา)ไปใชตอส

กบไทยในช!นศาล นบต!งแตศตวรรษท' 16 เปนตนมากฎหมายของเขมรไดระบวา

ไดใหความคมครอง การซ!อขายใหเชาหรอการแลกเปล'ยน ดวยเหตน!เม'อประเทศ

กมพชาไดรองเรยนไปยงศาลยตธรรมระหวางประเทศในดานหน'งจงเปนการ

กระทาเพ'อรกษาผลประโยชนท'พงไดตามธรรมเนยมอนชอบธรรมท'มกฎหมาย

รองรบการปฏบต40

คาอธบายของฮ นมและคณะกรรมการถาวรของกมพชาประจาองคกาสหประชาชาตมลกษณะรวมกนคอ ตางอธบายถงเหตผลวากมพชามสทธอนชอบธรรมในการเปนเจาของปราสาท “พระวหาร” เพราะกมพชายดหลกกฎหมายระหวางประเทศและสนธสญญา ท)กมพชาและไทยมพนธะรวมกน ดเหมอนวาคาอธบายน ,จะเปนคาอธบายหลกท)ปรากฏในสงคมเขมร เพราะแมแตสมเดจสหนเองกทรงอางถงความเปนสากลของหลกการท)ศาลยตธรรมระหวางประเทศใชในการตดสนใหกมพชาเปนฝายชนะคดวา

การคดคานการเขาครอบครองปราสาท “พระวหาร”ดวยสนตวธของ กมพชาจงเปนเร'องท'สมเหตสมผลและสามารถนาไปประยกตใชกบกรณตางๆ ได ท'วโลกขาพเจายงไดถามกลบไป(ยงนกขาวท'ทรงมพระดารสดวยวา)มหรอท'

40

hU)-nwm,

“Exµrey]gTTUlC&yCMnHCaelIdMbUgenAtilakarGnþCatiGMBIrer]gRBHvihar”kmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriya 35 (ósPa1963): 546-548 ). [ฮ นม, “เขมรเราไดรบชยชนะในข ,นตนท)ศาลระหวางประเทศในคด”พระวหาร” กมพชสรยา 35 (พฤษภาคม 1963): 546-548]. ขอความในวงเลบเปนของผวจย

177

ประเทศหน'งใดยนยอมทจะยอมสละดนแดนของตนเพ'อปรบปรงความสมพนธ กบประเทศเพ'อนบานใหดข!น41

คาอธบายในแนวทางทางท)องกบหลกสากลเร)องสนธสญญาระหวางประเทศท)นานาชาตตางใหการยอมรบจงไดถกบรรจไวในแนวทางการสอนของครในยคสงคมราษฎรนยม ดงพบวา ใน วารสารครผสอน(กรบองเรยน)ซ)งออกโดยกระทรวงศกษาธการเพ)อใชเปนคมอแนะนาการสอนและตดตอกบสมาชกครในยคสงคมราษฎรนยม ฉบบเดอนกมภาพนธและมนาคมป ค.ศ. 1964 แผนกวชาประวตศาสตรของวารสารไดใหขอเสนอแนะเก)ยวกบการสอนในหวขอกาเนดความขดแยงระหวางกมพชากบไทย โดยนาเอาเน ,อหาในหนงสอ ปญหาเก)ยวกบปราสาท”พระวหาร” อนเปนผลงานของคณะกรรมการถาวรของกมพชาประจาองคการสหประชาชาตมาใชสอนโดยทางวารครบองเรยนไดนาเอางานขางตนมาตพมพแยกออกเปนสองตอน42 เพ)อเผยแพรความเหนของคณะกรรมการถาวรของกมพชาประจาองคการสหประชาชาต ใหเปนท) รบรของเยาวชนเขมร เชนเดยวกบการจดพมพธนบตรมลคา 100 เรยล ท)มรปปราสาท”พระวหาร” เปนฉากหลงออกมาเปนท)ระลก ใน ค.ศ. 1963 43 มเพยงภาพวาดพ ,นท)บรเวณปราสาท “พระวหาร”และตวอาคารโคประช ,นท) 4 โดยไมมพระบรมสาทสลกษณของสมเดจสหนอยในธนบตร

ธนบตรรป”พระวหาร” ท)พมพในยคสงคมราษฎรนยมมขนาดใหญกวาธนบตรท)ใชในกมพชาปจจบนซ)งพมพเปนคร ,งท) 3 ในป ค.ศ. 2007 เลกนอย โดยธนบตรท)พมพในป ค.ศ. 1963 มภาพสวนประกอบของ ”พระวหาร”ท ,งสองดาน ดานหน)งเปนรปพ ,นท)บรเวณของปราสาทในแบบมองจากมมสง ซ)งทาใหเหนโครงรางแผนผงของปราสาทอยางสมบรณ โดยภาพท)นามาพมพน ,เปนภาพท)เอเตยง เอโมนเยรรางไวเม)อคร ,งเดนทางมาพบปราสาทหลงน , ในการพมพภาพน ,รฐบาลกมพชาไดเขยนสเขมเพ)มลงไปในบรเวณตนไมรอบปราสาทท)ทอดยาวจากบนไดหนดานขวา ทาใหเหนวาแผนผงของปราสาทและดนแดนในอธปไตยของกมพชาเปนพ ,นท)สขาวท)ดเดนชดข ,นจากบรเวณขางเคยง ทาง

41 “Preah Vihear case verdict” Cambodian Commentary 3(May June 1962): 25. (ความในวงเลบเปนของผวจย)

42ด“edImkMenitGMBIrbJºaR:saTRBHvihar ” RKUbeRg]n RKUbeRg]n RKUbeRg]n RKUbeRg]n 17(kumÖH 1964): 45-58. [“ตนกาเนดเก)ยวกบปญหาปราสาท”พระวหาร”” ครผสอน 17(กมาพนธ 1964):45-58]. 43 Geofferey P Oldman Banknote of Cambodia an illustrated price guide for collectors 2 nd ((Auckland: Millimem, 2008.), p.13.

178

ซายมอท)มท)วางสาหรบพมพลายน ,ารปพระพกตรของพระโพธสตวอวโลตเกศวรอยตดกบสวนชะงอนผาและเปยตาด

อกดานของธนบตรเปนภาพลายเสนสน ,าเงนสลบลวดลายสขาว ของโคประหลง

ท) 4∗ ท)มบนไดหนทอดจากดานลางข ,นมายงจดแรกสดของปราสาท รปรางของปราสาท”พระวหาร”ท)นามาพมพถกตดทอนเฉพาะสวนซ มประตหนาสด กบโครงสรางเสาของอาคารท)อยทางดานตะวนออก โดยวางรปปราสาทสวนน ,ไวดานซายของธนบตร ดานขวาเปนจดประทบลายน ,ารปพระพกตรพระโพธสตวอวโลตเกศวร โดยมตวเลขเขมรแสดงมลคา 100 เรยลขนาดใหญกากบไว ตรงกลางของธนบตรดานน ,มตวหนงสอสน ,าเงนและเขยวแกระบมลคาของธนบตรเปนภาษาเขมรและมลายมอช)อของผ เก)ยวของ 3 ช)อเรยงตดกนและขอความวา “ผ ทาธนบตรปลอมจะถกลงโทษตามกฎหมายไวลางสด ดานขางดานตะวนออกของภาพปราสาท”พระวหาร”น ,นจะมลายรศมของสญลกษณทรงกลมซ)งนาจะหมายถงพระอาทตยท)ฉายแสงสกไสวจากฝ)งกมพชา

ภาพท)14 ธนบตรรปปราสาท “พระวหาร”ท)ออกในยคสงคมราษฎรนยม44

∗ การเรยกช)อลาดบโคประระหวางกมพชาและไทยน ,นแตกตางกนโดยทางไทยนยมนบโคประจากบนไดหน

ข ,นมาแต ในท)น ,ผวจยจะใชการเรยกแบบกมพชาท)ถอเอาปราสาทองคกลางหรอ “ภวาลย” หรอปราสาทหลงกลาง ดรายละเอยดละเอยดในภาคผนวก

44 ธนบตรรปปราสาท “พระวหาร” ภาพโดยผวจย

179

แมวาศาลยตธรรมระหวางประเทศจะตดสนใหกมพชาเปนฝายชนะคด แตการแยงชงปราสาท”พระวหาร”ระหวางไทยและกมพชากไมส ,นสดลง ทางฝายไทยดาเนนการลอมร ,วปดทางไมใหชาวเขมรข ,นไปยงปราสาท ซ)งตามมมมองของกมพชาแลวน)คอการ “ทาทาย”คาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศ 45 สมเดจสหนและรฐบาลกมพชาจงตองเรงสงเสรมความเขาใจใหแกราษฏรวาปราสาทหลงน ,เปนของกมพชา ในการน ,สมเดจสหนทรงเชญเสดจสมเดจพระสงฆราชท ,งฝายมหานกายและธรรมยตข ,นไปในการบาเพญพระราชกศลบนปราสาท “พระวหาร” พรอมกบเชญธงชาตกมพชาข ,นสยอดเสาในบรเวณปราสาท ตอหนาคณะทตนานาประเทศ นบเปนมาตรการตอบโตท)สมเดจสหนและรฐบาลสงคมราษฎรนยมใชเพ)อสรางความเขาใจใหแกราษฎรชาวเขมร และเพ)อใหนานาชาตเหนวากมพชามความชอบธรรมในการครอบครองปราสาทแหงน , รฐบาลกมพชาและสมเดจสหนยงพยายามอธบายถงชยชนะตามคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศวาเปนไปตามหลกสากล โดยเนนไปท)การกระทาของฝายไทยท)ใชนโยบายรกรานและใชกาลงเขายดปราสาท “พระวหาร” วาเปนการกระทาดวยความละโมบ

ภาพท) 15 สมเดจสหนเสดจเยอนปราสาท “พระวหาร”46

45Cambodge d’ Aujourd’ hui s[ecial number (September –December 1962) cited in Roger M

Smith, Cambodia's Foreign Policy , p.151. 46ภาพประกอบบทความของฮ นมในวารสารกมพชสรยาตอกย %าถงความชอบธรรมในระดบสากลของ

กมพชา hU)-nwm,

“Exµrey]gTTUlC&yCMnHCaelIdMbUgenAtilakarGnþCatiGMBIrer]gRBHvihar”kmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriya 35(mIna 1963):

180

5.1.3 การตอสทางการเมองผานทางวฒนธรรมของสมเดจสหน

นโยบายหน)งท)ทาใหสมเดจสหนสามารถรกษาอานาจของพระองคไวไดตลอดระยะเวลากวา 15 ปหลงจากทรงสละราชสมบตและต ,งขบวนการสงคมราษฎรนยมข ,นมาคอ การควบคมความคดความเหนของราษฏรใหเปนไปในทศทางเดยวกน ทรงกาจดผ ท)มความเหนแตกตางดวยขอกลาวหาวาเปนการหม)นพระบรมเดชานภาพ 47 พรอมไปกบการคกคามอยางลบๆและการประณามฝายท)เหนตางจากพระองค แนวทางการตอส เพ)อรกษาอานาจนาทางการเมองของสมเดจสหนอกประการหน)งคอ การเผยแพรพระราชกรณยกจท)ทรงอางวาทรงทาเพ)อประเทศกมพชาผานทางส)อตางๆ ของรฐ ทรงดาเนนแนวทางน ,อยางตอเน)องตลอดชวงทศวรรษท) 1960 ซ)งชวยเสรมสรางอานาจของสมเดจสหนใหมความม)นคง ดวยเหตน ,จงพบวาจานวนวารสารฉบบตางๆเพ)มมากข ,น แตวารสารสวนใหญกเปนไปเพ)อประโยชนทางการเมองของสมเดจสหน เพราะทรงเปนท ,งเจาของ ผ อานวยการ และบรรณาธการของวารสารของรฐฉบบตางๆ

สมเดจสหนทรงเปนผ อานวยการวารสาร Le Sangkum – revue political illustratee ซ)งเปนวารสารรายเดอนภาษาฝร)งเศส โดยสมเดจสหนทรงมคอลมนจดหมายท)

สงถงพระองคจากสหชวนและ สหชวน∗ทรงพระนพนธคอลมนปญญาชนเขมร (les Elites Khmers) วารสารเลมน ,ยงม การตน บทความและขาวประจาเดอนสาหรบเผยแพรแนวความคด อดมการณ ตลอดจนการเผยแพรแนวทางและนโยบายของสงคมราษฎรนยมสราษฏรเขมร48 แฮรส ซ เมตตา (Harish C Mehta) เหนวาภายใตการปกครองของสมเดจสหนน ,นส)อมวลชนแขนงตางๆ ของกมพชาลวนถกจากดการนาเสนอขาวสารใหเปนไปในแนวทางท)พระองคปรารถนา49 เชนวารสาร Realites Cambodgiennes ท)ออกโดยสานกพระราชวง หรอ Kambuja และ Cambodian Commentary ท)ออกโดย

320 ). [ ฮ นม, “เขมรเราไดรบชยชนะในข ,นตนท)ศาลระหวางประเทศในคด “พระวหาร”” กมพชสรยา 35(มนาคม 1963): 320]. 47 David P. Chandler, A History of Cambodia, p.197.

∗ สหชวนและสหชวนคอสมาชกหญงและชายของสงคมราษฎรนยม 48 ธบด บวคาศร . ““เอกสารมหาบรษเขมร”: การศกษางานเขยนประวตศาสตรสมยใหมของ

กมพชา” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547), หนา79.

49 Harish C Mehta, Cambodia Silence the Press under six Regimes (Bangkok: white lotus 1997), p. 37.

181

กระทรวงขอมลขาวสารสงคมราษฎรนยม ไปยงส)อมวลชนตางประเทศตางกนาเสนอภาพ “กมพชาท)ไดรบการพฒนา” ออกมาอยางนาสนใจจนสมเดจสหนไดรบพระสมญญานามจากส)อของรฐบาลท)ทรงกากบดแลวาทรงปกครองประเทศไดย)งใหญเทยบเทากบพระเจาหลยสท) 14 50 ในจดหมายท) เดจสสเยอร ปงคารราล (Dajussieu Pontcarral)สมาชกจากปารสท)ไดเขยนจดหมายมาขอตอสมาชกภาพ ไดยนยนความสาเรจของพระองคในการพฒนากรงพนมเปญใหมความทนสมย สมเดจสหนไดทรงนาจดหมายขอตอสมาชกขางตนมาตพมพในวารสาร Kambuja โดยทรงอางถงความเหนของผ ท)ไดอานวารสารวา

ฉนชอบงานพมพน!มากท!งรปภาพท'นาเสนอและบทความประกอบ มน

ทาใหฉนเปล'ยนความคดเก'ยวกบนโยบายพฒนาประเทศท'สมเดจสหนทรงเลอก

ใหกบประเทศของพระองค51

ภาพการพฒนากมพชาใหเปนชาตท)มความทนสมยจงเปนส)งหน)งท)รฐบาลสงคมราษฎรนยมพยายามนาเสนอจนประสบความสาเรจ ความสาเรจน ,ยงอาจมาจากการท)สมเดจสหนทรงใหการรบรองอยางดแกนกขาวนกหนงสอพมพตางประเทศ ท ,งไดประทานสมภาษณอยางเปนกนเองแกพวกเขา บทความเร)องหน)งกลาวชมการเตบโตอยางทนสมยของกรงพนมเปญซ)งแตกตางจากความเหนของปญญาชนฝายซายซ)งกลาวโจมตวาการตดตอการรบความชวยเหลอจากสหรฐอเมรกาเปนสาเหตของความเส)อมทรามทางสงคม

ไว∗

เม'อเทยบกบในชวงกอนปค.ศ. 1953 พนมเปญยงเปนเพยงเมองเลกๆ ท'

มประชากรราว 110,000 คน แตในทกวนน!มประชากรกวา 500,000 คน จงไดม

การวางแผนผงเมองใหมเพ'อรองรบปญหาท'จะเกดข!น ในชวงสามปท'ผานมาไดม

การขยายเมองไปทางทศตะวนตกเฉยงใต อาคารสถาปตยกรรมสมยใหมสามส'

หลงถกสรางรมถนนสายท'ตดข!นมาใหม52

50 Esr cug hSg' kUdbU"mU"TI, GñGñGñGñkEhhmesþckøaykEhhmesþckøaykEhhmesþckøaykEhhmesþckøayzazazazaGñGñGñGñktsU"ktsU"ktsU"ktsU" ,

TMB&r 59-60. [แส จง หสง กด ปมงต, จากผตดตามพระองคกลายเปนผ ตอตาน , หนา 59-60] 51 Harish C Mehta. Silence Cambodia the Press under six Regimes, p. 46.

∗ ดรายละเอยดขางหนา 52 “Phnom Penh‘s building boom” Cambodia today (March-April 1959) cited in Ly Daravuth and

Ingrid Muan (eds.). Cultures of Independence: An Introduction to Cambodian Arts and Culture in the 1950’s and 1960’s (Phnom Penh: Reyum, 2002.), p. 56.

182

ดานการสงเสรมงานวรรณกรรม สมเดจสหนทรงสนบสนนดานการเงนและการดาเนนกจกรรมของสมาคมนกเขยนเขมร (Association of Khmer Writer) ซ)งมท)ทาการอยในเขตพระบรมราชวง สมเดจสหนประทานเงนสนบสนนในโอกาสแรกต ,งสมาคมและยงไดประทานเพ)มอกจานวน 10,000 เรยล สาหรบผชนะรางวล “อนทรเทว”(Indradevi) ในการจดประกวดวรรณกรรม การสนบสนนทางดานการเงนและอานาจทางการเมองของพระองคทาใหสมเดจสหนสามารถใชประโยชนจากสมาคมนกเขยนเปนเคร)องมอหน)งในการเสรมอานาจทางการเมองและใชเพ)อการสรางชาตตามแนวทางท)ทรงวางไว เปนท)มาของวรรณกรรมนยมเจาสหนในชวงเวลาท)ยงทรงครองอานาจ53 สมาคมนกเขยนเขมรมบทบาทในการกระจายความรไปสประชาชนจานวนมาก เชน การเผยแพรงานเขยนของสมาคมซ)งโดยท)วไปเปนบทความท)แสดงความนยมในตวสมเดจสหน โดยมการกระจายเสยงทางวทยในกมพชาทกวนศกร54 การถายทอดผลงานของนกเขยนท)อยในพระอปถมภของสมเดจสหน นกเขยนเหลาน ,ตางมสวนในการผลตผลงานท)สะทอนความรสกเปนปรปกษหรอตอตานการขยายดนแดนของไทย ซ)งสรางความไมพอใจและตอตานใหกบชาวกมพชาเปนอยางมาก ในชวงเวลาท)ไทยสงกาลงทหารเขายดพ ,นท)ปราสาท”พระวหาร”อกคร ,ง จงปรากฏวามการผลตงานวรรณกรรมท)แสดงความรสกเปนเจาของปราสาทออกมา เชนเร)อง ”พระวหาร”มรดกของเขมร55 ภายใตพระอปถมภของสมเดจสหน นกเขยนชาวเขมรมสวนในการผลตงานเขยนท)แทรกความรสกเปนปรปกษหรอตอตานการขยายดนแดนของไทย เชน ในบทนาของนวนยายเร)อง เปรยะบาตพญายาด [พระบาทพญายาด] ซ)งพมพคร ,งแรกใน ค.ศ.1966 กย โฬด ระบวาไดแรงบนดาลใจในการแตงเร)องวามท)มาจากการท)ไทย” ข ,ขา” ผ เปนพนธมตรกบสหรฐอเมรกาไดรกรานดนแดนอดรเมยนเจยโดยกลาวในคานาวา

กองทพแหงชาตอนกลาหาญของเราไดออกไปสละชวตเพ'อปกปองกน ดนแดนน!น ดวยความมงม'น นายทหารทหารช!นสงของเราสองนายคอ ทาน อม ซยาด กบทาน แกว ซองเวยด ไดสละชวตไปแลว พลทหารนายกองตารวจพรอม ท!งยวชนรวมของทานซ'งไดตอสปองกนแดนดนอดรเมยนเจยตดชายแดนไทย ศตรของเราน!, ผเขยนนยายขออทศเร'องเปรยะบาตพญายาดน! ซ'งเปนเร'องตอส

53 Klairung Amaratisha, The Cambodian Novel; A Study of its Emergence and Development, p.

173. 54 Ibid., p. 206

55Mmuj s'arI sTÞanuRkmGkSrsisü(ExµrsTÞanuRkmGkSrsisü(ExµrsTÞanuRkmGkSrsisü(ExµrsTÞanuRkmGkSrsisü(Exµr (PñMeBj;(n.d.),1999), TMB&r 187. [มญ สาร, สทธาน

กรมวรรณกรรมเขมร (พนมเปญ: (ม.ป.ท.) ,1999), หนา 187]

183

กาจดเสยมจนไดชยชนะน! จาเพาะดวงวญญาณทานท!งส!นน!น โดยซ'อตรง และ ดวยความเคารพอยางลกซ!ง 56

ในชวงเวลาหลงจากท)ไทยสงกาลงทหารเขายดปราสาท”พระวหาร”อกคร ,งในปค.ศ. 1966จงปรากฏวามวรรณกรรมท)แสดงความรสกตอตานไทยและนโยบายไมเปนมตรหรอย ,าความเปนเจาของปราสาท “พระวหาร” เชนงานเร)อง” พระวหาร”มรดกของเขมรออกมา57 ฆง ฮกฑ กลาววาแนวเร)องตอตานไทยเปนหน)งในแกนของเร)องของนยายองประวตศาสตรท)มบทบาทอยางสาคญในการสรางความรสกชาตนยมใหเกดข ,น และถกใชเพ)อจดมงหมายทางการเมอง 58 จงกลาวไดวาทศนะเชงลบท)มตอไทยมาแตเดมน ,นย)งทาใหความขดแยงเก)ยวกบปราสาท”พระวหาร” ขยายความรนแรงออกไป ผลท)ตามมาคอนกเขยนและนกประวตศาสตรยคสงคมราษฎรนยมตางผลตผลงานข ,นเพ)อแสดงทาท)ตอตานนโยบายท)ไมเปนมตรของรฐบาลไทย ส)งน ,ชวยตอกย ,าความเปน “ผ ราย” ของไทยในประวตศาสตรกมพชา โดยตอกย ,าวาไทยหรอ “เซยม” เปนตวการทาลายความรงเรองของอาณาจกรเขมรโบราณ

ในชวงสงคมราษฎรนยมเปนอกชวงเวลาหน)งท)ทางการกมพชาจะนาเอาปญหา

เร)องความขดแยงความสมพนธระหวางไทยและกมพชาท)เตมไปดวยเร)องราวของการรบ

พงเพ)อแยงชงผคนและดนแดนตางๆมาผนวกไวในแบบเรยนหรอนาเสนอผานส)อรวมสมย

ตางๆ แปน นต นายกรฐมนตร ผ ท)รบราชการสบเน)องต ,งแตในสมยอาณานคมฝร)งเศสจน

ข ,นมามอานาจในตาแหนงรฐมนตรของประเทศกมพชากวา ๑๐ คร ,ง59 จะพบวาผ เขยนน ,น

มทศนะท)วาเซยมหรอไทยน ,นเปน “ตวราย” ในประวตศาสตรของกมพชาเน)องจากเปนผ

รกรานท)นาความเส)อมมาสอาณาจกรกมพชาโบราณ และเปนผ นาเอาสมบตอนมคาและ

56 Kuy Lut, “óbrimbriecäT,” kñug RBH:TBjayätRBH:TBjayätRBH:TBjayätRBH:TBjayät (PñMeBj; (n.p.), 2004), [กย โฬด “ คาอทศ”

ใน พระบาทพญายาด(พนมเปญ: (ม.ป.ป.), 2004 ) ไมมเลขหนา.].

57

muj s'arI sTÞanuRkmGkSrsisü(ExµrsTÞanuRkmGkSrsisü(ExµrsTÞanuRkmGkSrsisü(ExµrsTÞanuRkmGkSrsisü(Exµr (PñMeBj; (n.d.),1999), TMB&r 187. [มล สาเรย, สทธาน

กรมวรรณกรรมเขมร (พนมเปญ: (มปท.) ,1999), หนา 187] 58 Khing Hoc Dy, Ecrivains et expressions littéraires au Cambodge au XXème siècle, vol.2,

(Paris: L’Harmattan, 1993), อางในธบด บวคาศร, ““เอกสารมหาบรษเขมร”: การศกษางานเขยนประวตศาสตรสมยใหมของกมพชา” หนา 89.

59 Justin Corfield, Laura Summers, Historical Dictionary of Cambodia. (Lanham: The Scarecrow Press, 2003), p. 322.

184

ชาวเขมรไปเปนเชลยเม)อคร ,งท)ตอาณาจกรเขมรโบราณ แตกเพ)อโจมตไทยในกรณท)ขายด

ปราสาท “พระวหาร”วา

กองทพไทยกไดเขาปลนสะดมหลายตอหลายคร!งทายท'สดกตเมองพระ

นครแตกถง 2 คร!ง60

ขอความท)ไมตางจากหนงสอแบบเรยนในยคสงคมราษฏรนยม “สงเขปกมพชาว

ตาร” ของเลยง ฮบอานท)กลาวกกลาวถงเหตการณท)เซยมตเมองนครธมไวดวยความเจบ

ใจวา

หลงการสรบกวาหน'งปเซยมกยดเมองนครธมได เซยมทาลายประตนคร

ธมทางดานตะวนออก(แลว)เขามาปลนทาลายสมบต (และ) จบชาวเขมร

กวาหน'งแสนคนกลบไปเซยม61

การเนนย ,าชวงเวลาในศตวรรษท) 14-15 เปนแนวทางท)นกเขยนกมพชาใชเพ)ออธบายความลมสลายของอาณาจกรพระนคร โดยโจมตวาประเทศเพ)อนบานท ,งไทยและเวยดนามตางเปนผอยเบ ,องหลงการลมสลายของเมองพระนคร เชน ในตานานพระโค-พระแกวซ)งตพมพคร ,งแรกในทศวรรษท) 1860 ซ)งเดวด แชนดเลอร อธบายไววาวรรณกรรมเร)องน ,คอตนแบบหน)งในการอธบายการลมสลายของเมองพระนครตามแนวทางของฝร)งเศส62 จงปรากฏวาในชวงเวลาท)ความสมพนธระหวางไทยและกมพชามปญหาเน)องจากกรณปราสาท ”พระวหาร” งานเร)องพระโคพระแกวจงไดรบการนาเสนออยางมความหมายเชงสะทอนความไมเปนมตรและผ ทาลายความย)งใหญของอาณาจกรเขมร นอกจากนกเขยนสามญท)วไปและงานท)อางองถงแนวคดขางตนแลว ยงมผลงานพระนพนธและพระดารสของสมเดจสหนอกเปนจานวนมาก ซ)ง จอหน พ อารมสตรอง (John P Armstrong) กลาวถงไดปรากฏพระดารสในทานองวาไทยเปนสาเหตท)ทาใหเมองพระนครอาณาจกรกมพชาอนย)งใหญลมสลาย

60

Ebn nutç RbvtþisasRsþRbvtþisasRsþRbvtþisasRsþRbvtþisasRsþseg¡bGMBÍTMnakTMngExµrseg¡bGMBÍTMnakTMngExµrseg¡bGMBÍTMnakTMngExµrseg¡bGMBÍTMnakTMngExµr----es{mes{mes{mes{m (PñMeBj; GbSra, 1997),

TMB&r6. [แปนนต, ประวตศาสตรสงเขปเก�ยวกบความสมพนธเขมร-สยาม (พนมเปญ: อบซรา, 1997), หนา 6].

61 lag hab'Gan, seg¡bkm¬uCavtarseg¡bkm¬uCavtarseg¡bkm¬uCavtarseg¡bkm¬uCavtarCMnUysµardCMnUysµardCMnUysµardCMnUysµardII II IþsRmabIþsRmabIþsRmabIþsRmabb'b'b'b'ebkUCnRbLgvijÃbn ebkUCnRbLgvijÃbn ebkUCnRbLgvijÃbn ebkUCnRbLgvijÃbn

b&RtbMeBjb&RtbMeBjb&RtbMeBjb&RtbMeBjbfmsikSabfmsikSabfmsikSabfmsikSaTMB& 18 . [เลยง ฮบอาน, . [ เลยง ฮบอาน, สงเขปกมพชาวตารสาหรบการสอบระดบประถมศกษา, พมพคร ,งท) 3 (พนมเปญ: กมก, 1955) หนา18]. ขอความในวงเลบเอยงเปนของผแปล

62เดวด พ แชลเลอร, ประวตศาสตรกมพชา, หนา127-128.

185

พวกไทยปรารถนาอยางแรงกลาท'จะทาใหอาณาจกเขมรอนรงเรองดบสญไป พวกน!ไมคดเพยงแคการทาลายบานเมองของเราเทาน!น พวกเขายงไดสงหารชาวเขมรท'ตอตาน จบตวชาวเขมรไปเปนทาสและไมยอมใหกลบบานเมอง...63

สมเดจสหนไมพอพระทยนโยบายตางประเทศท)แตกตางกนระหวางรฐบาลกมพชาและรฐบาลไทย และดวยความท)ทรงหวาดระแวงวาไทยมความคดท)จะยดครองดนแดนของเขมรเชนเดยวกบท)เกดข ,นในอดตจนเปนเหตใหอาณาจกรกมพชาลมสลาย ดงน ,นนอกเหนอจากการท)สมเดจสหนทรงอางความชอบธรรมในการเปนเจาของปราสาท”พระวหาร”แลวพระองคยงใชเร)องปราสาท “พระวหาร”ในการจดประกายความไมพอใจทาท)หรอนโยบายตางๆของไทยดวย โดยในเดอนมกราคมป ค.ศ. 1962 กอนท)ศาลยตธรรมระหวางประเทศจะตดสนใหกมพชาไดครอบครองปราสาท “พระวหาร” สมเดจสหนไดประกาศแกราษฏรชาวเขมรวา การปกปองปราสาท”พระวหาร”เปนส'งท'ถกกาหนดไวในกฎหมายวาดวย ความเปนอนหน'งอนเดยวกนอนมอาจแบงแยกไดของพระราชอาณาจกรกมพชา การปกปองปราสาท”พระวหาร”จงเปนหนาท'ซ'งทกคนตองปฏบตอยางไมอาจละ เวน ดวยหากเรา ยนยอมยกดนแดนสวนน!ของเราไปเทากบวาเราพรอมใจท'จะอย ใตการปกครองของเขาซ'งเทากบเปนการฆาตวตายหรอยอมใหเขา(คนไทย)ลบช'อ ของประเทศของเราออกจากแผน ท'และประวตศาสตรของโลก เราจงยอมไมได เปนอนขาดท'จะเสยดนแดนแมหน'งคบ64

แมสมเดจสหนจะทรงปลกระดมชาวเขมรดวยการอางเหตการณในประวตศาสตรและความหวาดระแวงท)พระองคมตอประเทศเพ)อนบาน แตสถานการณปจจบนท)กมพชาตองเผชญกสามารถยนยน “ความหวาดระแวง”ของพระองคได เชน เหตการณในป ค.ศ. 1966 เปนเวลากวา 4 ปหลงจากท)ศาลยตธรรมระหวางประเทศตดสนใหปราสาท”พระวหาร”เปนของกมพชา แตคาตดสนน ,ดเหมอนวาไมอาจหยดย ,งความตองการครอบครองปราสาทพระวหารของรฐบาลไทยได ในปเดยวกนน ,ไทยไดสงกาลงทหารเขายดครองปราสาทน ,อกคร ,งเปนชวงเวลาส ,นๆ กอนท)กมพชาจะใชกาลงผลกดนออกไป ผลจากการ

63 John P Armstrong, Sihanouk Speaks (New York: Walker and Company, 1964), p.30.

64

mIEsn RtaeN, RbvtþisaRsþénRBHraCRbvtþisaRsþénRBHraCRbvtþisaRsþénRBHraCRbvtþisaRsþénRBHraCNacRkNacRkNacRkNacRkkmkmkmkmËuËu ËuËuCasmCasmCasmCasm&¬PaBrvagRbCaC&¬PaBrvagRbCaC&¬PaBrvagRbCaC&¬PaBrvagRbCaCnExµrnExµrnExµrnExµr----ézézézéz‘PñMeBj; (n.d.) ,2005 ),TMB&r 134. [ เมแซณ ตราเณ. , ประวตศาสตรพระราชอาณาจกรกมพชาสมพนธระหวางประชาชนเขมร-ไทย (พนมเปญ; (ม.ป.ป.), 2005), หนา134].

186

ปะทะกนคร ,งน ,มทหารและพลเรอนชาวเขมรเสยชวตไป 5 คน65 สรางความไมพอใจแกรฐบาลกมพชาเปนอยางมาก ชาล เมเยอร บนทกไววาสมเดจสหนรบส)ง กบนาย เฮอเบอรท เดอ รบบง (Herbert de ribbing) ผแทนเลขาธการสหประชาชาตท)เดนทางเขามาสงเกตการณความเคล)อนไหววาจะไมทรงยอมคนสมพนธทางการทตระดบปกตกบไทย จนกวารฐบาลไทยจะเคารพในอธปไตยเหนอดนแดนกมพชา66 การระงบความสมพนธทางการทตระหวางกมพชาและไทยน ,นดาเนนมานบแตท)คดความเร)องปราสาทพระวหารอยในการพจารณาของศาลยตธรรมระหวางประเทศ จนภายหลงศาลมคาตดสนออกมาแลวท ,งสองประเทศกยงไมคนความสมพนธในระดบปกต

ไมเคล ลเฟอร เหนวาเร)องน ,มสาเหตจากการท)กมพชาเช)อวารฐบาลไทย ยงใหการสนบสนนทางการเงนและแหลงพกพงใหแกกองกาลงเขมรเสร (Khmer serei) ซ)งเคล)อนไหวตอตานรฐบาลกมพชาอยตามชายแดนท)ตดกบไทย67 ในปเดยวกบท)เกดการปะทะกนตามแนวชายแดนของสองประเทศสมเดจสหนยงไดทรงอานวยการสรางภาพยนตรเร)องวหารศกด9สทธ9 (Divine Sanctuary) หรอช)อในภาษาเขมรคอ”เปรยะฮวเฮยร”ออกเผยแพร68 จงดเหมอนวาปราสาท”พระวหาร”ไดกลายเปนเคร)องมอท)สมเดจสหนทรงใชเพ)อตอสทางการเมองในภาวะท)อานาจในการปกครองประเทศของพระองคกาลงเส)อมถอยและถกทาทายท ,งจากปจจยภายในและภายนอกประเทศซ)งรมเราเขามา จนเปนจดเร)มตนของความเส)อมของสงคมราษฎรนยม

ในปค.ศ. 1965 ภายหลงจากท)รฐบาลกมพชาประกาศตดความสมพนธทางการทตกบสหรฐอเมรกา สมเดจสหนทรงพระนพนธบทความตางๆ ลงในวารสารท)รฐบาลกากบดแล เพ)อโจมตนโยบายตางประเทศของสหรฐอเมรกาและพนธมตรในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต คอไทยและเวยดนามใต โดยประเดนสาคญท)สมเดจสหนทรงนามาโจมตประเทศไทยคอกรณ ปราสาท“พระวหาร” ทรงพระนพนธบทความเร)อง “ผกลนกน

65 Marie Alexandrine Martin, Cambodia: A Shattered Society, Translated by Mark W. (McLeod

Berkeley: University of California Press, 1994), pp. 90-91.

66

sØal emery, eRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµr ERbsRmUledayTI Xayu (n.p.), (n.d.)

TMB&r 258. [ซหาล เมเรย, เบ ?องหลงรอยย ?มของเขมร แปลโดย ต เฆยย (ม.ป.ท.)( ม.ป.ป.), หนา 258]. 67 Michael Leifer, Cambodia; The search for Security (New York; Frederick, 1967), p. 90.

68 Eliza Romney, “ King, political, artist the film of Norodom Sinanouk “ (Master thesis of Arts, Politics school of Sociology politic and Anthropology Humanity and Social science La Trobe University, 1998), p.78.

187

ดนแดนเขมร” เพ)อโจมตวาท ,งไทยและเวยดนามเปนศตรท)ทาใหอาณาจกรพระนครลมสลายและเขาครอบครองดนแดนท)เปนสวนหน)งของอาณาจกรเขมรโบราณ

หนงสอประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใตท!งหมดตางกลาวตรงกน วาเพ'อน บานของเราคอประเทศไทย(พวกสยาม)ต!งแตครสตศตวรรษท' 15 และ ประเทศเวยดนาม (พวกอนนม) ต!งแตครสตศตวรรษท' 17 ตางไดละเมดดนแดน อนชอบธรรมของชาวเขมรอยางสม'าเสมอ จนทาใหอาณาเขตของกมพชามขนาด เทาในปจจบน ดวยความยนยอม ของฝร'งเศสจกพรรด เบาได(Bao Dai) ผเปน บรรพบรษของโงดนเดยมกไดครอบครองดนแดนโคชนไชนา (Cochin China) และหมเกาะของกมพชาเชน เกาะโคเตราล (Koh Tral) หรอท'เวยดนามเรยกใน

ปจจบนน!วาภควอค (PhuQuoc)69

ประเดนท)สมเดจสหนทรงเลอกหยบยกมาเสยดสไทยนอกจากเปนเร)องราวในประวตศาสตรท)คนไทย”แตงข ,นมา”คอพธปฐมกรรมซ)งหลกฐานของชาวตะวนตกและงาน

ประวตศาสตรเขมรตางเหนวาไมเกดข ,นจรง70มาเช)อมโยงกบเหตการณจรงในปจจบนรวมสมยท)คนไทยไมอยากจดจาคอการท)มพนธะตองคนดนแดนท)ยดมาใหแกกมพชาตามสนธสญญาวอชงตนป ค.ศ.1946 โดยทรงนพนธวา

นกแตงประวตศาสตรไทยไดอธบายไวอยางสมบรณโดยอาศยการอาง ตามการ บนทกของชนชาตตนวากองทพสยามกวาหน'งแสนคนไดกรฑาทพเขายด ดนแดนทางใต ของบอนเตยยเมยนเจย ปาสก เตรยง เซาะตรงและเขาตกรง ละแวกเมองหลวงของเขมรไดโดยยงไดอางวากษตรยสยามไดเอาโลหตของ กษตรยเขมรลางพระบาท เร'องแตงน!ตอบสนองความตองการในยคปจจบน(ของ คนไทย) ดวยความสาเรจของกมพชาใน ปจจบนท'อางถงสนธสญญาวอชงตน ในปค.ศ.1946ท'ใหไทยตองคนดนแดนท'ยดไปในป ค.ศ.1941แกประเทศกมพชา นอกจากน!ตามคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศท'กรงเฮกในปค.ศ.1962 ท'ใหไทยคนปราสาท”พระวหาร”แกกมพชาทาใหผนาของไทยท'กรงเทพฯโกรธเปน

69 Norodom Sihanouk, The eaters of Khmer Earth. Kambuja 9 (December 1965): 14.

70

โปรดด eGg sut , ÉksarmhabursExµrÉksarmhabursExµrÉksarmhabursExµrÉksarmhabursExµr PaKTÍ PaKTÍ PaKTÍ PaKTÍ 3 ‘PñMeBj; (n.d.) ,2008 ), TMB&r 57-80. [เอง สต, เอกสารมหาบรษเขมร ภาคท) 3 (พนมเปญ; (ม.ป.ป.), 2008), หนา57-80].

188

ฟนเปนไฟ และเรงใหสฤษดQ ธนะรชตถงแกความตายเรวข!น สฤษดQ ธนะรชตคอ

คนท'เคยพดวาสกวนหน'งจะเอาเลอดสหนมาลางเทา71

อกวธการหน)งท)รฐบาลกมพชาใชเพ)อโจมตฝายไทยท)ยงคงตรงกาลงอยบรเวณปราสาท “พระวหาร”คอการโจมตไทยวาตองการทาลายหรอสรางความเสยหายใหกบตวปราสาท โดยโจมตทาทน) ง เฉยของเลขาธการสหประชาชาตวา ร เหนเปนใจกบนายกรฐมนตรของไทยในการใชกาลงกบฝายกมพชา

ภาพท) 16 ปราสาท”พระวหาร” กาลงถกโจมตโดยผ นาไทย72

5.2 ภาวะความเส�อมของสงคมราษฎรนยม

เม)อมองยอนกลบไปในยคการปกครองของสมเดจพระนโรดมสหนและสงคมราษฎรนยม มมมองตอยคสมยดงกลาวของแตละบคคลจงมกจะแตกตางกนออกไปตามแตความคดและอดมการณท)แตละบคคลยดถออย สาหรบในกรณของตรง เงย และผแตงแบบเรยนท)ใชอยในปจจบนซ)งเขยนข ,นหลงการปฏวตลมลางระบอบการปกครองของสมเดจสหนในปค.ศ. 1970 แบบเรยนประวตศาสตรของชาตจงไมปรากฏเร)องราวของสงคมราษฏรนยม ซ)งตามทศนะของปญญาชน ส)อมวลชน และ ประชาชนชาวกมพชาท)จงรกภกดตอสมเดจพระนโรดมสหน 71 Norodom Sihanouk, The eaters of Khmer Earth. Kambuja 9 (December 1965): 16.ความในวงเลบเปนของผวจย

72 ภาพจากหอสมดแหงชาตถายโดยผวจย 21 มถนายน 2008

189

จานวนไมนอยตางเหนตรงกนวา ชวงเวลาด)งกลาวเปน “ยคทอง” ชวงหน)งของประวตศาสตรกมพชา73 โดยเฉพาะเม)อเปรยบเทยบกบชวงเวลากอนหนา และในภายหลง สงคมราษฎรนยมน ,นเปนระบอบการปกครองแบบใหมท)สมเดจสหนทรงต ,งข ,นและทรงใชอยางมประสทธภาพเพ)อการดาเนนนโยบายตางๆ จนประสบความสาเรจ ภายใตเง)อนไขของสงคมราษฎรนยมท)สมเดจสหนทรงมอานาจอยางเบดเสรจเดดขาดในการดาเนนนโยบายปราสาทอนเก)ยวกบปราสาท ”พระวหาร”ซ)งถกโยงวาเปนหน)งในความสาเรจตามแนวทางการดาเนนนโยบายเพ)อปกปองประเทศจากการรกรานและการคกคามอธปไตยจากประเทศเพ)อนบาน

5.2.1 ความเส�อมทางเศรษฐกจของกมพชา

นบต ,งแตป ค.ศ. 1954 เปนตนมาสหรฐอเมรกาเขามามบทบาทในการใหความชวยเหลอทางการเงนและการทหารแกกมพชานบต ,งแตเม)อคร ,งท)มการประชมท)กรงเจนวาเพ)อหยดย ,งการส รบในอนโดจน สหรฐอเมรกาไดเสนอตวท)จะออกคาใชจายในการดาเนนการประชม การใหความชวยเหลอทางเศรษฐกจและการทหารแกกมพชาโดยผานฝร)งเศสซ)งเปนแกนนาในการทาสงครามกบขบวนการเรยกรองเอกราชของโฮจมนห เปาหมายของสหรฐท)ใหความชวยเหลอแกกมพชาคอตองการชกนาใหกมพชาเขารวมกบตนในการปองกนโลกเสรจากการรกรานของคอมมวนสตในนามขององคการสนธสญญาปองกนภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Southeast Asia Treaty Organization – SEATO) สาหรบสมเดจสหนแลวทรงใหเหตผลของการรบความชวยเหลอจากสหรฐอเมรกาวา

แนนอน เราตองการมกองกาลงของเราเอง แตเรามความสนใจในการ บรณะ ประเทศ มากกวา โดยเฉพาะการสรางเสนทางคมนาคมตดตอกบโลก ภายนอก ซอมถนนและสะพานและโดยท'วไปกตองการสรางใหประชาชนท' ลาบากยากเขญของเราไดรบส'งจาเปนในชวตประจาวนบาง เชน การปรบปรง

73 ตวอยางเชนบทความ “Looking back in fondness on Cambodia ‘s golden era” Phnom Penh Post

(June 2008): 3.หรองานของ Ly Daravuth and Ingrid Muan (eds.). Cultures of Independence: An Introduction to Cambodian Arts and Culture in the 1950’s and 1960’s, ตางประเมนคาวายคสงคมราษฎรนยมเปนทองยคหน)งในประวตศาสตรของกมพชา

190

ทางดานการศกษาและสาธารณสข ดวย เหตน!ขาพเจาจงตองรบขอเสนอของ สหรฐอเมรกาอยางยนด74

งบประมาณท)สหรฐอเมรกาใหแกกมพชาในแตละปเพ)มมากข ,น สงผลใหอทธพลทางเศรษฐกจของสหรฐอเมรกาเขามาแทนท)อทธพลของฝร)งเศส ท ,งในรปแบบการเขามาควบคมกจการและการลงทนใหม การลงทนเพ)อผลตสนคาของสหรฐทาใหปรมาณการนาเขาสนคาเพ)อใชในการผลตมมากข ,น ตามขอมลของเขยว สมพน ความชวยเหลอของสหรฐอเมรกาท)มตอระบบเศรษฐกจของกมพชาสงผลให กมพชาตองนาเขาวตถดบตางๆ มท)มาจากสหรฐอเมรกาจานวนถง 40 เปอรเซนตของการนาเขาท ,งหมด ส)งน ,ทาใหความชวยเหลอจากสหรฐอเมรกาไมใชเปนเพยงความชวยเหลอทางเศรษฐกจเทาน ,น แตเปนการผลกดนระบบเศรษฐกจของกมพชาใหมความใกลชดกบอเมรกาและจะถกอทธพลของสหรฐฯครอบงาในท)สด75 นอกเหนอจากปรมาณงบประมาณจานวนมากท)ทมไปกบการนาเขาวตถดบเพ)อการผลตสนคาเพ)อสงออกของบรษทสญชาตอเมรกน งบประมาณจานวนมากท)สหรฐใหแกกมพชาอกราว 94 ลานดอลลาหสหรฐ ยงเก)ยวของกบความชวยเหลอทางการทหารซ)งไดแกการจายเปนงบประมาณดานอาวธและเงนเดอนสาหรบทหารชาวอเมรกนท)ทางานเคล)อนไหวใหความคมครองกมพชาและชายแดนรอบขาง 76 งบประมาณจานวนมากดานการทหารท)สหรฐอเมรกาใหแกกมพชาไดนาความม)งค)งมาสบรรดานายทหารและธรกจท)เก)ยวของกบทางการทหาร เชน การจดสรางท)พกและสถานท)พกผอนสาหรบนายทหารอเมรกนท)เขามาปฏบตงานในกมพชาซ)งเปนปจจยท)ทาใหอตราการขยายตวทางเศรษฐกจของกมพชากอนการตดรบความชวยเหลอจากสหรฐอเมรกาเตบโตถงรอยละ 8 ตอป 77 จานวนเงนความชวยเหลอจากสหรฐอเมรกาจงเปนงบประมาณจานวนสาคญท)กระตนระบบเศรษฐกจของกมพชาใหดาเนนไปอยางปกต ในขณะเดยวกนกสรางกลมผลประโยชนท)มความใกลชดกบอเมรกนข ,นมา

ผลประโยชนระหวางอเมรกนและกลมผลประโยชนชาวเขมรไดแก นายทหารและพอคาท)นาเขาและสงออกสนคาจากตางประเทศ ซ)งไดรบอานสงคจากการรบความ

74นโรดม สหน วลเฟรด เบอรเชท, สงครามระหวางขาพเจากบซไอเอ แปลโดยสทธนนท (กรงเทพฯ: สารสยาม,), หนา 122. 75 เขยว สมพนธ, เศรษฐกจกมพชากบการพฒนาอตสาหกรรม แปลโดยภวดลทรงประเสรฐและคณะ (กรงเทพฯ: อมรนทร, 2525), หนา 56.

76 Roger M Smith, Cambodia's Foreign Policy, pp. 122-123. 77 Marie Alexandrine Martin, Cambodia: A Shattered Society, p.78.

191

ชวยเหลอจากสหรฐอเมรกาอาจจะไมใชปญหาสาหรบสมเดจสหน หากสหรฐไมบบบงคบและละเมดนโยบายเปนกลางระหวางประเทศของกมพชามากจนเกนไป โดยเฉพาะภายหลงจากท)วกฤตการณในประเทศลาวมความตงเครยดสงข ,น การท)สหรฐสงกาลงทหารเขาไปแทรกแซงกจการภายในของประทศลาวเปนการละเมดขอตกลงท)กรงเจนวา (Geneva Agreement on Indochina 1954) ท)ประกาศใหลาวและกมพชาเปนประเทศเปนกลางภายใตรฐบาลของกษตรย78

การท)สหรฐอเมรกาและพนธมตรเขาแทรกแซงกจการในลาวจงกระทบกบความม)นคงของกมพชาอยางมาก ผนวกกบทาทของสหรฐอเมรกาท)สมเดจสหนทรงเหนวาอยเบ ,องหลงการลอบสงหารนายโงดนห เดยม (Ngo Dinh Diem) ผ นาของเวยดนามใตและนองชาย79 ซ)งเปนส)งท)ทาใหทรงเหนถงความไมนาไววางใจของผ นาอเมรกนซ)งมกดาเนนยทธวธสนบสนนผ นาหลายๆ ฝายในอนโดจน ท ,งฝายรฐบาลและฝายตอตานในเวลาเดยวกน ปจจยเหลาน ,ลวนสงผลตอความสมพนธระหวางสหรฐอเมรกาและกมพชา การตดการรบความชวยเหลอทางเศรษฐกจและทางทหารของสหรฐอเมรกาของกมพชาเปนแนวทางหน)งท)สมเดจสหนเร)มใชเพ)อตอบโตทาทท)แขงกราวของรฐบาลสหรฐอเมรกาซ)งสมเดจสหนทรงเหนวาคกคามอธปไตยของกมพชาดวยการสนบสนนประเทศเพ)อนบานของกมพชาคอไทยและเวยดนามใตใหจดหาแหลงพกพงและสนบสนนการดาเนนงานของกลมเขมรเสรคอฝายนยมแนวทางของสหรฐอเมรกาท)มเซง งอกทญ อดตศตรทางการเมองของพระองคเปนแกนนาโดยการดาเนนการตอตานรฐบาลของพระองคตามแนวชายแดนมาต ,งแต ป ค.ศ.195680

การใหความสนบสนนฝายตอตานรฐบาลของสหรฐอเมรกาแมจะมมากอนหนาแลวแตกลบย)งสรางความหวาดระแวงใหแกสมเดจสหนอยางมาก ในภาวะท)สหรฐอเมรกากาลงจบตาการดาเนนนโยบายตางประเทศท)ยดถอในแนวทางเปนกลางของกมพชา โดยสหรฐและพนธมตรตางมองวาทาทเปนมตรกบกลมประเทศสงคมนยมดวยมองวาเปนส)งท)คกคามความม)นคงของภมภาค สหรฐจงไดใชพนธมตรในภมภาคคอไทยและเวยดนามใต

78 ไมเคล ลเฟอร, พจนานกรมการเมองสมยใหมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต (กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2548), หนา 536. 79 David P Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War, and Revolution since 1945 (Chiang Mai: Silkworm Books, 1991), p.130. 80 Marie Alexandrine Martin, Cambodia: A shattered Society, p. 45.

192

ใหใชกาลงทหารกดดนกมพชาตามแนวชายแดน81 ส)งน ,สรางความไมพอใจใหแกสมเดจสหนเปนอยางมากโดยเฉพาะในเหตการณท)ทตของสหรฐอเมรกาประจากรงพนมเปญส)งหามไมใหรฐบาลกมพชาใชอาวธท)สหรฐมอบใหในการทาสงครามกบพนธมตรซโต (SEATO) ของอเมรกาโดยขวาถากมพชาทาเชนน ,นสหรฐจะตดการใหความชวยเหลอแกกมพชา82 ดวยเหตน ,ในป ค.ศ. 1963 ในการประชมสภาสมาสชาต (National Congress) สมเดจสหนทรงนาตวสมาชกของเขมรเสรสองคนท)ถกจบกมตวมาแสดงในกรง ตอหนาท)ประชมโดยทรงประณามการกระทาของชาวเขมรท ,งสอง และทรงไตสวนผ ตองหาท ,งสองดวยพระองคเองวา ท ,งสองคนวาขบวนการเขมรเสรไ ด รบความชวยเหลอจากสหรฐอเมรกาใชหรอไม เม)อท ,งสองผ ตองหาไมยอมตอบขอซกถามใดๆ กถกประชาชนท)รวมในสภาสมาสชาตรมปาส)งของเขาใสจนไดรบบาดเจบ ในเวลาตอมาผ ตองสงสยท ,งสองคนกถกตดสนประหารชวตและ นโยบายตดการรบความชวยเหลอจากสหรฐอเมรกาของสมเดจสหนกอนมตจากสภาสมาสชาต83โดยสมเดจสหนทรงอภปรายตอท)ประชมถงสาเหตท)ทรงตองการตดการรบความชวยเหลอจากสหรฐอเมรกาวา

เราไมอาจทาใหเอกราชของชาตมความสมบรณไดหากยงตองพ'งพา ความชวยเหลอทางเศรษฐกจ (จากสหรฐอเมรกา) แมพวกเขา (ชาวอเมรกน) จะ อางวาความชวยเหลอของเขาจะทาใหเศรษฐกจของเรามความเจรญกาวหนา แต หลายปมาน!กมหลกฐานชดเจนแนนอนแลววาเงนชวยเหลอของเขากลบทาให ตองเผชญกบปญหาการ คอรปช'นของเหลาผมอานาจท!งหลาย ดวยเหตน!เพ'อให ประเทศของเรามความเจรญรงเ รองไมประสบกบความทกขยากเหมอน ประเทศอ'นๆ เชนประเทศไทยหรอ เวยดนามใต เราจะตองทาการตดการรบความ ชวยเหลอจากสหรฐอเมรกา84

81

Ed{b supl, sRg−am nwgsnÞÞiPaBenAsRg−am nwgsnÞÞiPaBenAsRg−am nwgsnÞÞiPaBenAsRg−am nwgsnÞÞiPaBenAkm¬uCakm¬uCakm¬uCakm¬uCa kkkktþtþtþtþatMbnnifknþasklatMbnnifknþasklatMbnnifknþasklatMbnnifknþaskl 1955-1991,

(PñMeBj;suxlaP), 2005).TMB&r 60. [เดยบ โสะพอล, สงครามกบสนตภาพในกมพชาปจจยภายในภมภาคและปจจยระดบสากล (พนมเปญ:สขลาภ, 2005), หนา34-35. ]. 82 โปรดดรายละเอยดการโตเถยงระหวางทตอเมรกนกบสมเดจสหนในนโรดม สหน วลเฟรด เบอรเชท, สงครามระหวางขาพเจากบซไอเอ แปลโดยสทธนนท หนา 136-137.

83 David P Chandler, The tragedy of Cambodian History: Politics, War, and Revolution since 1945, pp.133-134.

84

sØal emery, eRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµreRkaysamjjwmrbsExµr, TMB&r193. [ซหาล เมเรย, เบ ?องหลงรอยย ?มของเขมร), หนา193].

193

นอกเหนอจากความสาคญทางทหารแลวการ รบความชวย เหลอจากสหรฐอเมรกายงเปนท)มาของงบประมาณในแตละปของกมพชาโดยคดเปนรอยละ 57 ของเงนท)ตางประเทศใหความชวยเหลอแกกมพชา โดยตามขอมลของเดยบ โสะพอลอาจารยประจามหาวทยาภมนทรนตศาสตรช ,ใหเหนวาในชวงเพ)อตอบสนองแผนการพฒนาประเทศระหวางป ค.ศ. 1956-1968 ซ)งรฐบาลวางแผนใหเศรษฐกจของประเทศเตบโตข ,นรอยละ 3 ตอปน ,นรฐบาลตองใชเงนถง 3.5 ลานเรยลเพ)อพฒนาโครงสรางทางสงคมเศรษฐกจ85 ความชวยเหลอทางการเงนแกกมพชาของรฐบาลสหรฐน ,นเปนส)งสาคญในการกระต นระบบเศรษฐกจของกมพชาในกรงพนมเปญเงนชวยเหลอของทางสหรฐอเมรกาชวยสรางงานมากมายแกชาวเขมร ต ,งแตพนกงานเสรฟอาหารและเคร)องด)ม ชางซอมรถยนต ชางซอมเคร)องปรบอากาศ พนกงานเสมยน คนเดนหนงสอ คนขบรถ หญงโสเภณ86 ดงน ,นภายหลงจากตดการรบความชวยเหลอจากสหรฐเพยงไมนาน มลตน ออสบอรน ซ)งพานกอยในกรงพนมเปญชวงน ,น จงพบวาบรรดายานชานเมองซ)งเคยเปนท)รวมกนของชาวตางประเทศดเงยบเหงาลงไป ในขณะผลจากความชะลอตวเศรษฐกจกสงผลให “เช ,อราย”คอการคอรปช)นในวงการราชการกย)งขยายวงกวางออกไปและมความรนแรงย)งข ,นเน)องจากจานวนเงนท)เคยมอยในระบบหายไปทาใหบรรดาขาราชการตองหาผลประโยชนจากทางอ)นๆ เชน การขดรดจากประชาชน ดวยเหตน ,เม)อออสบอรนไดพดคยกบเยาวชนเขมรจงพบวา พวกเขาจานวนมากตางเร)มรสกวาแนวทางของกลมนยมซายอาจเปนทางเลอกท)ดกวาในการขจดความไมเทาเทยมกนในสงคมและปญหาการคอรปช)นขยายตว87

85

ed{b supl, rbbsgK−mraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenAClvibtþnigkrbbsgK−mraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenAClvibtþnigkrbbsgK−mraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenAClvibtþnigkrbbsgK−mraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenAClvibtþnigkarCYlrlMarCYlrlMarCYlrlMarCYlrlM 1955-1970 (PMñeBj: suPaB, 2005), TMB&r 299-300. [เดยบ โสะพอล, ระบบสงคมราษฎรนยมจากมหาชยชนะถงการลมสลาย 1955-1970 (พนมเปญ: สเพยบ, 2005), หนา299-300]. 86 William Shawcross, Sideshow Kissinger, Nixon and the Destruction of Cambodia (Lon don: Andre Deutsch, 1979), p. 58. 87 Milton E Osborn, Before Kambuchea: Prelude to Tragedy (Bangkok: Orchid press, 2004), pp. 16-17.

194

5.2.2 ภาวะความเส�อมทางสงคมในกมพชา

ปญหาการคอรปช)นในวงราชการเปนปญหาหน)งของกมพชาในยคสงคมราษฎรนยมท)ชาวตะวนตกท)เขาไปใชชวตในกมพชาสงเกตเหนไดโดยงาย เม)อตองเขาไปตดตอราชการท)ตองมการจายเงนหรอมอบ “ของขวญสนน ,าใจ”ใหแกเจาหนาท)หรอขาราชการ88 คณะกรรมการสมเดจสหน(Samdech Ov teams) ซ)งไดช)อวาเปน “รฐบาลคขนาน”ของสมเดจสหนเน)องจากเปนการรวบรวมบตรหลานขนนางเช ,อพระวงศท)มความใกลชดกบสมเดจสหนและสาเรจการศกษาจากตางประเทศในการเขามาทางานรายลอมองคสหนเองกเปนชองทางหน)งในการคอรปช)นระดบนโยบาย เน)องจากบคคลกลมน ,จะคอยทลยยงและกดกนไมใหบรรดาขาราชการท)มความสจรตและผ เช)ยวชาญดานตางๆ สามารถเขาทลถวายรายงานปญหาตางๆ ท)เกดจากการบรหารงานท)ผดพลาดของคณะทางานของสมเดจสหนได89 ส)งน ,ถอวาเปนตวอยางหน)งในการทจรตเชงโครงสรางในยคสงคมราษฎรนยม เน)องจากบคคลเหลาน ,ตางอาศยความใกลชดองคสหนในการเรยกรบสนบนหรอผลประโยชนจากผประกอบการนกธรกจท)ตองการความสะดวกสบายในการประกอบกจการเชน เจาของบอนการพนนชาวเขมรเช ,อสายจนไดจายเงนเดอนละ 40,000 ดอลลาหสหรฐใหแกพระมเหสโมนก อชซ) (Monique Iizzi) 90ทาใหเกดการสรางถนนระยะทางหลายกโลเมตรจากทาเรอไปยงบอนคาสโนท)กรงเกป (Kep) ในสภาวะทางเศรษฐกจท)ฝดเคองเน)องจากการตดการรบความชวยเหลอจากสหรฐอเมรกาสงผลใหรฐบาลจาตองหาทางเพ)มรายไดเขาสรฐ ในดานหน)งสมเดจสหนไดตดสนใจเปดบอนการพนนใหท ,งชาวเขมรและชาวตางชาตเขามาใชบรการในกรงพนมเปญซ)งกอใหเกดความพนาศลมจมแกประเทศ ชวงหกเดอนหลงของปค.ศ. 1969 ชาวกมพชานบพนคนไดสญเสยเงนนบลานเหรยญท)โตะพนน คนท)มเช)อเสยงหลายคนและคนยากจนนบสบไดทาอตวนบาตกรรมหลงจากเผชญกบความสญเสยหมดตว และครอบครวนบรอยประสบภาวะลมละลาย91

88 Milton E Osborn, Politics and Power in Cambodia the Shihanouk year, p. 84. 89 Marie Alexandrine Martin, Cambodia: a Shattered Society, p. 86. 90 Milton E Osborn, Before Kambuchea: Prelude to Tragedy, p.25.

91 เดวด แชนดเลอร, ประวตศาสตรกมพชา พมพคร ,งท) 3 แปลโดยพรรณงาม เงาธรรมสาร, สดใส ขนตวรพงศ, วงเดอน นาราสจจ (กรงเทพฯ: มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรแหงประและมนษยศาสตร, 2546), หนา 321.

195

สมเดจสหนไดพยายามแกไขปญหาการคอรปช)นดวยการทลเชญพระองคเจาสสวตถ9มนเรส พระญาตผ มภาพลกษณท)ดในสายตาของประชาชนท)ไดรบการศกษา เขามาทาหนาท) “ตรวจสอบ” การทางานของสมาชกรฐสภา ซ)งกลบสงผลใหเกดความไมพอใจในหมสมาชกสงคมราษฎรนยมเพราะความพยายามในการตรวจสอบการทางานกระทบกบผลประโยชนท)ไมชอบธรรม สมาชกรฐสภาและบรรดาคณะรฐมนตร นกการเมองกลมน ,จงกดดนดวยการไมใหความรวมมอในการทางานกบพระองค เปนเวลาหลายเดอนจนตองทาใหพระองคเจาสสวตตมนเรศ ทรงลาออกจากตาแหนงในท)สด92 ตามการประเมนผลของระบอบสงคมราษฏรในชวงเวลาหลงปค.ศ. 1966ในมมมองของบคคลท)มโอกาสอยรวมในเหตการณและผลจากการประเมนจากคนในยคหลงตางช ,ใหเหนวาเปาหมายของการตดการรบความชวยเหลอจากสหรฐอเมรกาซ)งสมเดจสหนทรงอางวาทรงมจดประสงคเพ)อปกปองประเทศกมพชาไมใหตองเผชญพบกบอนตราย เชนเดยวกบท)เวยดนามใตและลาว เผชญคอตองกลายเปนสมรภมของสหรฐในการตอตานภยจากลทธคอมมวนสตซ)งขดแยงกบแนวนโยบายเปนกลางระหวางประเทศ93น ,นดจะลมเหลว สาหรบเหลาปญญาชนท)นยมแนวทางของสงคมนยมเชน เขยวสมพนธน ,นในชวงแรกแมจะเหนดวยกบการตดการรบความชวยเหลอจากสหรฐอเมรกา ท)เขามองวาย)งทาใหกมพชาตองตกเปนสวนหน)งในโครงสรางทนนยมของตางชาตและในท)สดกเงนชวยเหลอจากสหรฐอเมรกากจะเปนเพยง”การเบกทาง”ใหแกผลประโยชนของประเทศสหรฐอเมรกา94 ทางดาน ฮ ยวน (Hou Yuon) กไดเขยนบทความแสดงความเหนในป ค.ศ. 1964 วาเหนดวยกบแนวทางการตดการรบความชวยเหลอของสหรฐอเมรกาและหนมาใชแนวทางพ)งพาตนเองจะโดยเหนวาส)งน ,จะเปนประโยชนอยางมากกบประชาชนตวเลกๆ

ความเปนเอกภาพของชาวเขมรในปจจบนจะเกดข!นไดเม'อเราชาวเขมร ตระหนกถงอนตรายของจกรวรรดนยมอเมรกาท'สรางความขดแยงข!นในภมภาค (คอเปนศตรของ ชาวอนโดจน)ความแตกตางระหวางจกรวรรดนยมอเมรกน(และ สมน)กบชาวเขมร(และอนโดจน)เปนสาเหตของความขดแยง การรวมพลงกนเพ'อ

92 Milton E Osborn, Before Kambuchea: Prelude to Tragedy, p. 90.

93 Milton E Osborn, Politics and Power in Cambodia the Shihanouk year (Hong Kong: Longman, 1973), p. 86. 94 เขยว สมพนธ, เศรษฐกจกมพชากบการพฒนาอตสาหกรรม แปลโดยภวดลทรงประเสรฐและคณะ, หนา 84.

196

ตอตานจกรวรรดนยมอเมรกนและสมนเปนหนทางท'จะปกปองเอกราช สนตสข นโยบายถอความเปนกลาง การพฒนาบร ภาพเหนอดนแดน95

ตามแนวคดของปญญาชนท)นยมแนวทางฝายซายหรอสงคมนยมตางเหนวาการสนบสนนการจดต ,งระบบสหกรณจะเปนส)งท)ชวยแกปญหาการนาเขาและการรบความชวยเหลอจากตางประเทศได ในดานหน)งหลงจากการตดการรบความชวยเหลอจากสหรฐทาใหนโยบายการพ)งตนเอง หรอ“สงคมนยมพระพทธศาสนา”ของกมพชา โดยเฉพาะโครงการสหกรณในพระราชดาร (Office royal de cooperation) ซ)งเปนตามแนวทางท)สมเดจสหนทรงรเร)มต ,งแตป ค.ศ. 1956 กลบไดรบการสนบสนนเพ)มมากข ,นจากรฐ ดงน ,น จงพบวา เพ)อสงเสรมการจดการการผลตของเกษตรกรใหมประสทธภาพและ การใหความสนบสนนสนเช)อแก ราษฏรมจานวนเพ)มมากข ,น โดยเม)อถงป ค.ศ. 1968 สหกรณประเภทตางๆ ในกมพชามจานวนถง 2,292 แหง96 การเพ)มข ,นของจานวนสหกรณในกมพชาในดานหน)งเปนความพยายามของสมเดจสหนท)จะลดบาทบาทฝายนยมขวาท)ไดรบแนวทางการรบความสหรฐอเมรกาจนร)ารวย สมเดจสหนทรงไมไดปรารถนาท)จะใหกมพชาเปนรฐสงคมท)แบบเขมขน97 การดาเนนการของระบบสหกรณท)มคณะทางานของสมเดจสหน จงเนนความสาคญไปท)การพยายามเปล)ยนใหเกษตรกรรายยอยหนมาใชเทคโนโลยการผลตท)ทนสมยข ,นในการทาการเกษตรแบบเดยวกบท)ประสบความสาเรจในประเทศจน98นบต ,งแตท)กมพชาไดรบเอกราชเปนตนมาสหรฐอเมรกาเปนหน)งในประเทศมหาอานาจท)ใหความชวยเหลอทางเศรษฐกจและการทหารแกกมพชาอยางตอเน)อง ซ)งตามขอมลของโรเจอร เอม สมธแลวเงนชวยเหลอของสหรฐอเมรกาน ,นเม)อเทยบเปน

95 Hou Yuon, “Solving rural problem a Socialist programe to safeguard the nation” thranslated by Chanthou Boua In Ben Kiernan Chanthou Boua, Peasants and Politics in Kampuchea 1942-1981(Lon Don: Zed press.1982), p.137 (ความในวงเลบเปนของผวจย).

96 GnusSavriy(eCayrUbPaB énGnusSavriy(eCayrUbPaB énGnusSavriy(eCayrUbPaB énGnusSavriy(eCayrUbPaB énkmñuCasg−mraRsþniymkmñuCasg−mraRsþniymkmñuCasg−mraRsþniymkmñuCasg−mraRsþniymxagxagxagxagksikmµksikmµksikmµksikmµ (PñMeBj; racaGnþzati),TMB&r 8. [หนงสอภาพท�ระลกในกมพชา ยคสงคมราษฎรนยมเกษตรกรรม, (พนมเปญ: รามาการพมพ), หนา 8]. 97 David P Chandler, The tragedy of Cambodian history: politics, war, and revolution since 1945, pp.133-138. 98 Kao Kan” Les relation Sino-Cambodgiennes1963-1970(Thèse pour le doctorat en études politiques, Paris Ecole pratique hautes études 6e section, 1973), Cited in Marie Alexandrine Martin, Cambodia: A shattered society, p.45.

197

เปอรเซนตตองบประมาณในแตละปของรฐบาลกมพชาแลวจานวนความชวยเหลอมเพ)มมากข ,นทกๆ ปในชวงระหวางปค.ศ. 1958-196299

หลงตดการรบความชวยเหลอจากสหรฐอเมรกาแลวรฐบาลกมพชายงมนโยบาย กระชบความสมพนธกบกลมประเทศสงคมนยมโดยเฉพาะจนและสหภาพโซเวยต จงปรากฏวามการนาเอาวธการดาเนนการจดการเศรษฐกจแบบสงคมนยมมาใชในกมพชามการโอนกจการของเอกชนมาใหธนาคารแหงชาตของกมพชา (Bank of Cambodia) ดาเนนการ เกดการแปลงสนทรพยของเอกชนมาใหหนวยงานของรฐเปนผ ดาเนนงานแทน (Nationalization) ความพยายามขางตนของรฐบาลกมพชาดานมเปาหมายท)จะควบคมการนาเขาและสงออกของรฐใหมประสทธภาพมากข ,น กลบย)งสรางปญหา โดยเฉพาะการสงออกขาวน ,น ความพยายามควบคมราคาและบงคบซ ,อขาวในราคาต)าจากชาวนากลบย)งทาใหมการลกลอบสงออกขาวเพ)มจานวนมากข ,น ในขณะท)การดาเนนงานอยางขาดความชานาญการ ยงสงผลใหรฐขาดดลทางการคาและตองสญเสยรายไดจากการเกบภาษขาออก100

เพ)อแกปญหาน ,สมเดจสหนไดทรงพยายามหาความชวยเหลอจากตางประเทศ เชนจาก ฝร)งเศส สหภาพโซเวยตและจนเพ)อนามาทดแทนสภาพคลองทางเศรษฐกจท)ขาดหายไป แตกไมอาจหาประเทศใดท)ยนดจะรบภาระคาใชจายท)สงเทากบท)สหรฐอเมรกาใหแกกมพชาได101 ท)สาคญทาท)หวาดระแวงของสมเดจสหนวาสหรฐอเมรกาจะแทรกซมเขามายงสงผลกระทบตอการดาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจตางๆ โดยเฉพาะภายหลงจากท)นายทรงศกด9 กจพาณชย (Songsankd Kitchapanich) ผ อานวยการธนาคารแหงกรงพนมเปญ (Bank of Phnom Penh) ธนาคารท)ใหญท)สดในพนมเปญซ)งถกกลาวหาวาเปนสายลบของหนวยสบราชการกลางของสหรฐอเมรกา(Central Intelligence Agency CIA.) จนตองลอบนาเงนสดราว 4 ลานดอลลาหสหรฐหนออกจากจากกมพชาและขอล ,ภยทางการเมองไปท)กรงเทพฯ102 ตามรายงานของธนาคารโลกระบวาในชวงตนของสมยการปกครองของสมเดจสหนน ,นการประเทศกมพชามอตราการเตบโตทางเศรษฐกจเฉล)ยปละ

99 Roger M Smith, “ Cambodia” In George Milurman Kahin (eds.), Government and politics of Southeast Asia 2 nd (Ithaca: Cornell University Press,1968), pp. 669-670.

100 David P. Chandler, A history of Cambodia, 2nd (Chiang Mai: Silkworm Books, 1993), p. 201. 101 ธบด บวคาศร, ประวตศาสตรกมพชา (กรงเทพฯ: เมองโบราณ, 2547), หนา 102.

102 Justin Corfield, Khmer stand up a history of the Cambodian Government 1970-1975 (Victoria: Center of Southeast Asian Study Monash University,1994), p. 35.

198

5 เปอรเซนต แตภายหลงจากการตดการรบความชวยเหลอจากสหรฐอเมรกาและปญหาความขดแยงกบประเทศเพ)อนบาน (และสหรฐอเมรกา) สองถงสามปตอมาอตราการเตบโตทางเศรษฐกจของกมพชากลดลงเหลอเฉล)ยปละ 3 เปอรเซนต103

ตามทศนะของปญญาชนท)จบการศกษาจากตางประเทศและตอมาไดเขารวมกบกลมเขมรแดง เชน ฮ นม กเหนวา การดาเนนนโยบายในรปสหกรณของรฐน ,นมผลเสยคอย)งทาใหแรงจงใจในการเพาะปลกของเกษตรกรลดนอยลง สงผลใหอตราผลผลตตอหนวยการผลตตกต)าเหลอ เพยงแปดสบถงหน)งรอยกโลกรมตอหน)งเฮกตารในแตละปการผลต104 ปญหาทางเศรษฐกจท)ตกต)าไดสงผลใหเกดปญหาสงคมตางๆ ตามมาโดยเฉพาะปญหาหน ,สนทางการเกษตรกรของเกษตรกรรายยอยท)เพ)มข ,น การสญเสยท)ดนทากนใหแกนายทนเพ)มมากข ,นจนเกดการวางงานของประชาชนท)สญเสยทดนทาการจากการเพาะปลกท)ลมเหลว ในชวงทศวรรษท) 1960 น ,นจานวนประชาชนจากสวนตางๆ ของประเทศท)ตองเขาไปหางานทาในเมองหลวงหรอเมองใหญมจานวนมากข ,น105 สอดคลองกบภาวะความชะลอตวทางเศรษฐกจท)สงผลกระทบอยางรายแรงตอจานวนอตราตาแหนงงานท)ม นอกจากน ,ตาแหนงงานท)มอยกไมเหมาะสมกบวฒการศกษาของนกเรยนนกศกษาท)ทยอยจบการศกษาออกมาจานวนมาก106 ดวยเหตน ,บรรดานกเรยนนกศกษาจานวนหน)งจงเร)มไมพอใจในแนวนโยบายของสมเดจสหนและหนไปสนบสนนอดมการณของครหวรนแรงจน เกดการรวมกลมเปนกองกาลงตอตานรฐบาลโดยมฐานท)ม)นอยในชนบทและชายแดนตดกบประเทศเพ)อนบาน 107

ดวยความท)หวาดระแวงวาประเทศเพ)อนบานโดยเฉพาะไทยท)มการตรงกาลงทหารอยตามบรเวณแนวชายแดน ภายหลงจากท)สภาสมาสชาตไดลงมตใหรฐบาลกมพชาตดการรบความชวยเหลอจากสหรฐอเมรกานกโทษท ,งสองคนซ)งถกนาตวข ,นไปแสดงตอหนาท)ประชมคอ เปรยบ อน (Prep In) และเซง ซาน (Saing San) กถกสมเดจส

103 เขยน ธระวทย และสณย ผาสข, กมพชา: ประวตศาสตร สงคม เศรษฐกจ ความม�นคง การเมอง

และการตางประเทศ (กรงเทพฯ: สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2543), หนา 73. 104 Hu Nim “ Les sevices publics économiques du Cambodge (Thèses pour le doctorat en droit, Phnom Penh, 1965), p.206. cited in Marie Alexandrine Martin, Cambodia: A Shattered Society, p. 76. 105 เขยว สมพน, เศรษฐกจกมพชากบการพฒนาอตสาหกรรม แปลโดยภวดลทรงประเสรฐและคณะ หนา 62. 106 Klairung Amratisha, The Cambodian Novel: A study of Its Emergence and Development (Ph.D. Thesis, University of London, 1998), p.190. 107 Milton E Osborn, Politics and power in Cambodia the Shihanouk year, p.92.

199

หนตดสนวามความผดในขอหาเปนสายลบของตางชาตท)แทรกซมเขามาหวงยดจงหวดเกาะฮกง108 ผ ตองหาท ,งสองตองถกประหารชวตดวยการยงเปา การประหารชวตนกโทษท ,งสองไดถกถายทาภาพยนตรออกเผยแพรตามโรงภาพยนตรในกรงพนมเปญดวย ตามบนทกของลอง โทบล (Long Tbol) ชาวเขมรท)มชวตรวมสมยไดบนทกความทรงจาขางตนน ,วาภาพการสงหารบคคลท ,งสองกลายเปนส)งท)ชาวเขมรกลาวขวญถงในแงของความโหดรายของสมเดจสหน โดยเฉพาะพระดารสท)ทรงตรสผานวทยวา สาหรบฝนรายในยามค)าคนของพระองคน ,นการสงหารพวกเขมรแดง (และเขมรเสร) ถงพนคนกไมอาจทาใหทรงขมตาหลบได109พระดารสท)ตรสวาทรงไมกลวการตกนรกในขางตนขดแยงกบแนวคดของพระพทธศาสนาเม)อผนวกกบการปราบปรามราษฏรท)แสดงความไมพอใจรฐบาลท)ขยายตวข ,น ไมเวนแมแตพระสงฆ ทรงกลาวหาวาพระสงฆท)เปนแกนนาประทวงรฐบาลซ)งเปนชาวเขมรท)ผนยมลทธเหมาการปราบปรามราษฏรและพระสงฆท)ตอตานรฐบาลน ,ย)งสงผลใหความนยมในสมเดจสหนในหมของประชาชนและพระสงฆย)งตกต)าลง110

ในยคสงคมราษฎรนยมบรรดาเยาวชนชาวเขมรยงตองตองเผชญกบความไมเปนธรรมจากระบบเสนสายและการใชท)ตองตดสนบนใหแกบรรดาขาราชการตลอดจนการใชอานาจเกนเลยของขาราชการท)อาศยอานาจในการจบกมประชาชนผบรสทธ9 โดยกลาวหาวาเยาวชนเปนสมาชกของขบวนการตอตานรฐบาลสงผลใหเยาวชนและชาวบานท)บรสทธ9

และตองเผชญกบความทกขยาก เชนในกรณของชาวบานในจงหวดเกาะฮกงท)มเตย บญ (Tea Banh) เปนหน)งในชาวบานท)ถกกลาวหาจากผ ใหญบานและตารวจวา วาเปนสายขาวใหแกกลมเขมรอสระจนถกนาตวไปสอบสวนและเจาหนาท)ของรฐยงหวงจะสงหารชาวบานท)ไมมความผดโดยไมผานการตดสนของศาล การใชอานาจโดยไมชอบของเจาหนาท)ของรฐน ,เองท)สรางความไมพอใจใหแกชาวบานตามชนบทหางไกลและนาไปสการใหความชวยเหลอแกบรรดาขบวนการตอตานรฐบาล อยางลบๆ111

108 Realities Cambodgiennes July 26 1963, Cited in Roger M Smith, Cambodia's Foreign Policy, p.152 . 109 Long Tbol, km¬uCa (Cambodia) an annotated chronology of event from the French protectorate: 1863-1953(n.p.), (n.d.), p. 172.(ความในวงเลบเปนของผวจย) 110 Ian harrist, Cambodian Buddhism history and practice (Chiang Mai: Silkworm, 2006), p. 153.

111

Nwm suvtþi,CCCCnEdlRtUve:nEdlRtUve:nEdlRtUve:nEdlRtUve:jjjj' (PñMeBj;rahu(, 2007), TMB&r 32-33. [ณม สวตต, คนท�ถก

ยง (พนมเปญ: เรยฮ, 2007), หนา32-33].

200

5.2.3 ภาวะความเส�อมในทางการเมองของสมเดจสหน

จากสถานการณทางเศรษฐกจและการเมองระหวางประเทศท)กาลงประสบปญหาทาใหสมเดจสหนทรงเลอกท)จะมบทบาทอยางมากในการแกไขปญหาเหลาน , โดยเสดจเยอนประเทศตางๆ เพ)อขอรบความชวยเหลอทางเศรษฐกจและการทหารตลอดจนเรยกรองใหนานาประเทศรบรองสถานะความเปนกลางระหวางประเทศของกมพชา112 ซ)งทรงใหสมภาษณแกส)อมวลชนท)ฝร)งเศสวาการแทรกแซงจากตางประเทศน ,เองท)ทาใหบรรดา “ลกๆ”บางสวนของพระองคเอนเอยงไปสทางท)ไมถกตองแตทรงยงเช)อวาชาวเขมรอกจานวนมากยงคงจงรกภกดตอพระองค113 ความม)นใจในตนเองวาทรงสามารถควบคมจนทรงละเลยท)จะใหความสนใจในการเลอกคดเลอกผ ท)จะลงสมครเขารบการเลอกต ,งของสงคมราษฎรนยมท)จะมข ,นในชวงป ค.ศ. 1966 โดยทรงตรสกบบรรดาผสมครจานวนมากท)จะเสนอตวเขามาเปนตวแทนของสงคมราษฎรนยมในการเลอกต ,งวา

ขาพเจารสกไมพอใจนกกบสมาชกท'ไดเลอกไวในป ค.ศ. 1962 พวกเขา ไดสราง ความไม พอใจ ให แ กบรรดาผ ล งคะแนน สยง เ ล อกต! ง ความ ไ ร ความสามารถหรอความไมเขาใจถงรฐธรรมนญ (หรอกฎ) ของสงคมราษฎรนยม ทาใหสมาชกทาใหโจมตและตอตานสงคมราษฎรนยมเราจะตองจดการกบกบ สมาชกเหลาน!ในทนท114

ในปน ,ซ)งมการจดการเลอกต ,งสภาผแทนราษฏร สมเดจสหนจงไดทรงสละสทธ9ในการคดเลอกบคคลท)จะเขามาขอเปนตวแทนของสงคมราษฎรในการเลอกต ,ง โดยเปดใหมการแขงขนกนภายในซ)งกลบสงผลใหบรรดาสมาชกของสงคมราษฎรฝายนยมขวาท)มเงนและอานาจตลอดจนมความใกลชดกบชาวตะวนตก เชน ดจ ราซ (Douc Rasy) มโอกาสมากกวานกการเมองท)นยมซาย ในการเขาเปนตวเลอกของสงคมราษฎรนยมในการเลอกต ,ง กระน ,นฝายนยมซายท)มช)อเสยงและเปนท)ช)นชอบของประชาชน ท ,งเขยวสมพน ฮ นมและ ฮ ยวนเปนนกการเมองท)สมเดจสหนเหนวาเปนศตรของระบอบสงคมราษฎรนยม

112 David P. Chandler, A history of Cambodia, p. 194.

113

sØal emery, eRkaysamjjwmreRkaysamjjwmreRkaysamjjwmreRkaysamjjwmrbsExµrbsExµrbsExµrbsExµr, TMB&r 118. [ซหาล เมเรย, เบ ?องหลงรอยย ?มของเขมร, หนา118].

114 David P Chandler, The Tragedy of Cambodian History: Politics, War, and Revolution since 1945, 154.

201

ตางผานการเลอกต ,งเขามา ในขณะท)เหลานกการเมองท)ใชนโยบายของสงคมราษฎรเพ)อหาเสยงกลบไมไดรบเลอกต ,งเขามา115 ทางดานตวแทนของสงคมราษฎรนยมท)นยมขวาตางอาศยเงน อานาจและบารมสวนตวในการเลอกต ,งและชนะการเลอกต ,งเขามา ไมไดอาศยความสมพนธท)ใกลชดกบสมเดจสหนเปนปจจยในการผานการเลอกต ,งเขามาเหมอนการเลอกต ,งคร ,งกอนๆ 116 ดงน ,นกลมนยมขวาและนยมซายท)ผานการเลอกต ,งในปค.ศ. 1966 จงไมไดรสกเปนหน ,บญคณสมเดจสหนเหมอนเชน บรรดาผแทนราษฏรในรนกอนๆ เชนเดยวกบกลมท)นยมแนวคดฝายซายกเหนวาแนวนโยบายสงคมนยมท)ทรงนามาใชน ,นเปนพวก “ลทธแก” คอนาเอาแนวคดแบบสงคมนยมมาใชแบบผดๆ เชน ใชเพ)อรกษาฐานอานาจของสมเดจสหนมากกวามงปฏวตสงคมทาใหการดาเนนงานตามแนวคดสงคมนยมของกมพชาในสมยของสมเดจสหนไมมประสทธภาพ117

ผลจากการเลอกต ,งในปค.ศ. 1966 สมาชกรฐสภาท)ชนะการเลอกต ,งเขามาจงเปนกลมท)มแนวคดนยมขวาหรอมผลประโยชนรวมกบอเมรกนเปนอยางมาก โดยสมเดจสหนทรงกลาวในภายหลงวา การท)ทรงใหอสระในการแขงขนของสมาชกรฐสภา ทรงไมไดคดเลอกตวบคคลเพ)อลงสมครรบเลอกต ,งเปนความผดพลาดของพระองคเน)องจากทรงหลงเช)อไปกบคาโฆษณาหลอกลวงของซไอเอท) โจมตถงความเปนภาวะท)ไมเปนประชาธปไตยของกมพชา แตพวกซไอเอกลบใหความสนบสนนทางการเงนแกบรรดา

สมาชกรฐสภาสมยท) 6 จนไดรบการเลอกต ,งเขามา118 บรรดาสมาชกรฐสภาท) 6 น ,นตางใหการสนบสนนลอน นอล (Lon Nol) ผ เปนนายทหารท)มผลประโยชนเก)ยวของกบสหรฐอเมรกาข ,นเปนนายกรฐมนตรและไดรบการสนบสนนจากบรรดาชาวเขมรเช ,อสายจนท)ไมเหนดวยกบนโยบายเศรษฐกจของสมเดจสหน119

ลอน นอลน ,นเปนหน)งในทหารนกการเมองท)สมเดจสหนใหความไววางพระทยจนเตบโตในทางการเมองและกลายเปนผ นาทางการเมองฝายท)นยมขวาท)สาคญในรฐสภา เม)อผลการเลอกต ,งออกมาวานกการเมองฝายขวาไดรบชยชนะยงเปนโอกาสใหบรรดานกการเมองฝายขวาหาทางท)จะกาจดบรรดานกการเมองฝายซาย ซ)งสงผลใหนกการเมอง

115 Ibids,.

116 ed{b supl, rbbsgK−mraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenAClvibtþnigkarCYlrlMrbbsgK−mraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenAClvibtþnigkarCYlrlMrbbsgK−mraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenAClvibtþnigkarCYlrlMrbbsgK−mraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenAClvibtþnigkarCYlrlM

1955-1970 TMB&r 79. [เดยบ โสะพอล, สงครามกบสนตภาพในกมพชาปจจยภายในภมภาคและปจจยระดบสากล, หนา 79]. 117 นโรดม สหน วลเฟรด เบอรเชท, สงครามระหวางขาพเจากบซไอเอ, แปลโดยสทธนนท หนา 46. 118 David P. Chandler, A History of Cambodia, p. 195.

119 Justin Corfield, Khmer stand up a history of the Cambodian Government 1970-1975, p. 52.

202

และประชาชนจานวนมากถกสงหารและถกจบกม120 สมเดจสหนน ,นแมทรงจะไมไววางใจบรรดานกการเมองท)นยมแนวทางฝายซายนก แตเพ)อคานอานาจกบบรรดานกการเมองฝายขวาท)มอานาจมากข ,นทกขณะสมเดจสหนกไดทรงแตงต ,งหนวยงานท)เรยกวารฐบาลเงา (Counter Administration) ข ,นมาโดยหวงวาใหหนวยงานน ,ซ)งประกอบไปดวยบรรดานกการเมองฝายซายและ คนสนทของสมเดจสหนจะทาหนาท)ตรวจสอบการทางานของ

รฐบาลฝายนยมขวาได121 ในระหวางท)ทรงทมเทพระวรกายใหแกการแกปญหาระหวางประเทศของกมพชาท)สมเดจสหนทรงเหนวาการปองกนไมใหกมพชาตองตกเปนสมรภมรบของสงครามตอตานคอมมวนสตของฝายเสรนยมเปนส)งสาคญย)งกวา ดงน ,นในทางการเมองระหวางประเทศสมเดจสหนจงยงคงอางวาทรงเลอกดาเนนนโยบายตางประเทศแบบเปนกลางโดยทรงเลอกมปฏสมพนธท)ดกบฝายสงคมนยมอยางเวยดนามเหนอท)ยอมใหสญญาวาจะเคารพในอธปไตยของกมพชา แมวาจะทาใหทรงตองเผชญกบความขดแยงกบประเทศเพ)อนบานท)นยมแนวทางเสรนยมของสหรฐอเมรกาดวยทรงเหนวาใน

ทายท)สดฝายท)นยมอเมรกนจะพายแพ122

ในระหวางท)สมเดจสหนกาลงดาเนนนโยบายผกสมพนธกบบรรดาประเทศสงคม

นยม เชนการยอมรบสถานะทางการทตของแนวรวมปลดปลอยเวยดนาม(National

Liberal Front) หรอN.L.F อยน ,นในกมพชากเกดความวนวายทางการเมองข ,นซ)งถก

ตความวาเปนการเร)มตนของการลกข ,นเพ)อตอตานรฐบาลอนแสดงออกซ)งสภาวะความ

ขดแยงทางการเมองท)เปนปญหาลกๆของกมพชา เม)อบรรดาชาวนาในซมลวต (Sam

luat) ในจงหวดบตฏอมบองไดทาการลกข ,นตอตานนโยบายเรยกคนท)ดนและบงคบซ ,อ

ขาวในราคาต)ากวาทองตลาดของรฐบาล ในการลกข ,นประทวงน ,ชาวนาไดจบอาวธข ,นมา

ทาลายแปลงการเกษตรของรฐ มการสงหารหวหนาหมบานและทหารยามตลอดจนปลน

ปนท)มออกไปดวย123 ซ)งตามทศนะของนกสงคมศาสตรชาวฝร)งเศสผ มโอกาสอยใน

120 ed}b supl, rbbsgK−mraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenAClvibtþnigkarCYlrlMrbbsgK−mraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenAClvibtþnigkarCYlrlMrbbsgK−mraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenAClvibtþnigkarCYlrlMrbbsgK−mraRsþniymBImhaz&yzMnHQanenAClvibtþnigkarCYlrlM

1955-1970 TMB&r 317. [เดยบ โสะพอล, สงครามกบสนตภาพในกมพชาปจจยภายในภมภาคและปจจยระดบสากล, หนา 317]. 121 ธบด บวคาศร, ประวตศาสตรกมพชา, หนา 105. 122 Milton E Osborn, Before Kambuchea: Prelude to Tragedy, p.171. 123 Ben Kiernan Chanthou Boua, Peasants and politics in Kampuchea 1942-1981, pp.166-167.

203

กมพชาชวงปลายยคสงคมราษฎรนยม เซรจ ทอรน (Serge Thion) เหนวาพวกเขาเหลาน ,

เพยงแตลกข ,นมาตอสกบนโยบายรฐท)ขดกบประเพณปฏบต ด ,งเดมของตน124

เม)อพจารณาความรสกของสมเดจสหนในเวลาน ,นดวยพ ,นฐานความเปนอดต

พระมหากษตรยสมเดจสหนยอมมความหวาดระแวงในฝายซายมากกวาฝายขวา ผนวก

กบการท)ฝายขวากาลงมอานาจในทางการเมองและ การมอทธพลตอส)อมวลชนของ

นกการเมองฝายขวาอยางนาย ดค ราซเจาของหนงสอพมพพนมเปญเพรสท)ไดโฆษณา

ชวนเช)ออยางตอเน)องวาฝายซายกาลงวางแผนลมลางสถาบนกษตรย125 ไดสงผลใหการ

ตดสนใจแกไขปญหากบฏซมลวตของสมเดจสหนเปนไปอยางรนแรง ดวยทรงเช)อวาฝาย

ซายอยเบ ,องหลงการลกข ,นมาทาการกบฏตอตานรฐบาล สงผลใหมประชาชนโดนจบกม

กวาส)พนคนโดนจบกมและมกลมเขมรแดง (Khmer Rouge) กวาหน)งพนหารอยคนโดน

สงหาร126

การตดสนใจใชมาตรการรนแรงกบบรรดา ชาวนา“ลกๆของพระองค” ท)ลกข ,น

ตอตานอานาจรฐของสมเดจสหน นอกจากจะไมไดชวยแกปญหาแลว ส)งน ,ยงเปนการ

กระตนใหบรรดาชาวนาท)มความไมพอใจนโยบายทางเศรษฐกจของรฐหนไปใหการ

สนบสนนแกฝายตรงขามกบรฐบาล จนเกดการลกข ,นมาตอตานรฐบาลอกหลายคร ,ง

โดยเฉพาะการลกข ,นตอตานของชาวนาตามบรเวณเขตชายแดนดานตะวนออกเฉยงเหนอ

ท)มการเคล)อนไหวของกองกาลงเวยดนามเหนอและกองกาลงตอตานรฐบาลกมพชา(พ ,นท)

ปลดปลอยของเขมรแดง)127 การใชความรนแรงตอประชาชนผบรสทธ9ส)งน ,ดย)งแสดงออก

ใหเหนถงสภาวะความเส)อมใน “ศลธรรม” ท)กากบความชอบธรรมในพระราชอานาจทาง

การเมองของสมเดจสหนมากย)งข ,นโดยเฉพาะชวงหลงทศวรรษท) 1960น ,นสมเดจ

124Esr cugEsr cugEsr cugEsr cughSgkhSgkhSgkhSgkø)g m)Um)ugTI GµkEhhmeø)g m)Um)ugTI GµkEhhmeø)g m)Um)ugTI GµkEhhmeø)g m)Um)ugTI GµkEhhmesþckøayCaGµksþckøayCaGµksþckøayCaGµksþckøayCaGµktsUtsUtsUtsU)vibdþiRsug)vibdþiRsug)vibdþiRsug)vibdþiRsugExµrExµrExµrExµrer}ber}geday

lwm casna TMB&r 107. [แซ ทง ฮสง กลด โบโมงต , จากผตดตามเสดจกลายเปนผ ตอตานความวบตแหงประเทศเขมร, หนา107].

125 บณฑต ธนาธนะ, การปกครองของเจาสหนฯ หนา 127. 126 Douc Rasy, Khmer representation at the United Nation p. 53 cited in Ben Kiernan Chanthou

Boua, Peasants and Politics in Kampuchea 1942-1981, p.166. 127 Ibids., p.167.

204

พระสงฆราชแหงคณะมหานกาย จวน ณาต ทรงเยนชาไมกระตอรอรนท)จะปฏบตภารกจ

ของประมขทางสงฆเพ)อสนบสนนโยบายตางๆ ตามท)สมเดจสหนประสงค128 ตามขอมล

ในหนงสอชวประวตของพลเอกเตย บญ รฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหมของกมพชาใน

ปจจบน ซ)งไดลกข ,นจบอาวธข ,นส กบรฐบาลท)ใชอานาจโดยไมชอบของสมเดจสหนมา

ต ,งแตตนทศวรรษท) 1960 จะพบวาหลงเหตการณปราบกบฏท)ซม ลวตการปราบปราม

ฝายตรงขามของรฐทวความรนแรงข ,นสงผลใหกลมท)เคล)อนไหวตอตานเดมกบเยาวชนท)

หนออกจากกรงพนมเปญไดหนการกวาดลางเขาไปยงเขตประเทศไทยและรวบรวมกาลง

เสบยงอาหารและอาวธใหพรอมสาหรบการทาสงคราม129

สมเดจสหนและระบอบสงคมราษฎรนยมท)ทรงต ,งข ,น มกประกาศวาพระองคเปนผ รกชาต แตชาตนยมของพระองคน ,นกลบมพระองคเปนศนยกลาง ดจดงกษตรยในเมองพระนครโดยมราษฎรเปนเพยงองคประกอบในชาต บททางของราษฎรท)สาคญจงไดแกการเปนแรงงานภายใตการบญชาการออกคาส)งของสมเดจสหน สงคมราษฎรนยมท)เปนการจาลองยคพระนครโครงสรางสงคมแบบพระนครเอาไว สมเดจสหนทรงขมเอาราษฎรใหอยใตพระบารมพระองค บท โนกอรเรยจ [นครราช] ซ)งเปนบทเพลงชาตท)ถกแตงข ,นและใชอยางเปนทางการจงแบงเน ,อหาออกออกเปน 3 บท โดยเร)มตนถงการสรรเสรญพระบารมพระมหากษตรยเขมร โดยเฉพาะพระราชกรณยกจในสรางปราสาทเขมรในยค

โบราณซ)งปรากฏในบทท) 2 สวนบทท) 3 กลาวถงของเขมรซ)งถอพระพทธศาสนา 130 การวางความท)กลาวสรรเสรญคณพระมหากษตรยไวในลาดบตนน ,น โดยนยยะคอการแสดงถงสถานะท)สงกวา เหนอกวาของสมเดจสหน ผ อางตนวาเปนผ รกษาสถานะกษตรยวาอยเหนอราษฎร และกษตรยท)มาในบทเพลงชาตน ,นกเปน “วงษกษตราผสรางปราสาทหน”

ซ)งสะทอนถงอดมคตท)เปนตนแบบของรฐกมพชาในยคสงคมราษฎรนยมวาน ,นดวยไมไดยดถออดมการณแบบรฐประชาชาตท)ประชาชนเปนใหญ ซาย โบเรย ขาราชการซ)งจบการศกษาจากฝร)งเศสแลวกลบมารวมงานกบสงคมราษฎรกลาวเปรยบเทยบระหวางกมพชากบฝร)งเศสไวอยางนาสนใจวา

128 Ian Harris, Buddhism, Power and Political Order (New York: Routledge, 2007), p. 153.

129

Nwm suvtþi, , CnEdlRtUve:CnEdlRtUve:CnEdlRtUve:CnEdlRtUve:jjjj' , TMB&r 78. [ณม สวตต, คนท�ถกยง, หนา 79]. 130 cab BinÇ RbvtþibTnKrraCePøgCatiExµrRbvtþibTnKrraCePøgCatiExµrRbvtþibTnKrraCePøgCatiExµrRbvtþibTnKrraCePøgCatiExµr (PñMeBj; GbSra,1995 )TMB&r 5-6.

[จาบ ปน, บทเพลงชาตนครราชเขมร (พนมเปญ: อบสรา ,1957 )หนา 5-6].

205

สาหรบชาวเขมรแลวเสรภาพเปนส'งท'ไดรบพระราชทานมาจากองค

อธปตย แตกตางจากในฝร'งเศสท'เสรภาพยอมเปนชยชนะท'ประชาชนไดมาจาก

การตอสเรยกรอง ไมใชเปนเพยงเสรภาพอนโงเขลาท'ไดทรงพระราชทานมาใหแก

ราษฎรท'โงๆน!คอส'งท'พบไดในความเปนประชาธปไตยแบบกมพชา131

ราษฎรในสมยสงคมราษฎรนยมเปนเพยงสวนประกอบสาคญท)สาคญของ

ประเทศท)อยใตผปกครองคอสมเดจสหน เม)อจะอธบายถง ไตรสรณฐานของประเทศ คอ

คณลกษณะเดนอนเปนศนยรวมของคนในชาตสามประการ คาขวญท)ถกใชอยาง

แพรหลายในหนงสอ ส)อส)งพมพในสมยสงคมนยมซ)งถกบญญตข ,นใหเปนคาขวญของยค

โดยซม วา (Sim Var) ท)ปรกษาคนสาคญซ)งไดดารงตาแหนงเลขาธการท)วไปของสงคม

ราษฎรนยมกาหนดใหคาขวญท)ประจาของสงคมราษฎรนยมคอ ชาต ศาสนา และพระ

ราชวงศ132 ดวยเหตท)แทบไมมพ ,นท)ใหแกราษฎรหรอประชาชนนกในคาอธบายเก)ยวกบ

ไตรสรณฐานคอลกษณะ 3 ประการของประเทศราษฎรจงอยในฐานะท)เปนส)งซ)งจรรโลง

ชาตใหรงเรอง เปนแรงงานท)จะทาใหชาตกมพชามความย)งใหญ ดง เชน ขอความหน)งใน

หนงสอรวมสมยสงคมราษฎรนยมท)ระบวา

เราเปนชาวเขมร ซ'งตองรจกภาษาและอกษรชาตของเราใหมากกวา

อกษรชาตอ'น พรอมท!งทาอกษรศาสตรของชาตใหมคณคาสงข!นสาหรบยวชน

ชาตของเราท!งปจจบนและอนาคต เพ'อใหพลรฐมสมรรถภาพบรบรณดวยคณ

ของการศกษา.เพราะวาการศกษาน!เปนองคกรหน'งซ'งสาคญมาก เปนเคร'อง

อบรมนสยของพลรฐใหมสตปญญา ใหมรงสรศมรงเรองสวางไสวระบอลอเล'อง

ไมใหใหชาตอบจนตอไป ในอนาคต ซ'งเปนกรณยกจของท!งราษฎรท!งขาราชการ

ตองปฏบตใหสมบรณ 133

131 Say Bory, L’administration rurale au Cambodge et ses projects de réforme p.24. Cited in

Marie Alexandrine Martin, Cambodia: A Shattered Society, p.63. 132 Long Tbol, km¬uCakm¬uCakm¬uCakm¬uCa (Cambodia) an Annotated chronology of Event from the French

Protectorate: 1863-1953, p.131. 133 RBHó:livgS ‘sUr hay’Ç éRtsrNdðanrbsRbeTséRtsrNdðanrbsRbeTséRtsrNdðanrbsRbeTséRtsrNdðanrbsRbeTs ‘PñMeBj; Kim esgÇ 1953’Ç

TMB&r 5-6. [พระอบาลวงส (สว หาย), ไตรสรณฐานของประเทศ (พนมเปญ: คม เสง ,1957), หนา 5-6.]

206

ดวยภาวะความเส)อมทรามทางดานตางๆ ท)สงคมราษฎรและสมเดจสหนทรงเผชญเปนเวลาหลายปในท)สดเวลาหกโมงเชาของวนท) 18 มนาคม ค.ศ. 1970 ระหวางท)สมเดจสหนประทบอยในสนามบนท)สหภาพโซเวยตและกาลงเสดจตอไปยงประเทศจนนายพลลอน นอล ซ)งดารงตาแหนงนายกรฐมนตรและสมเดจสสวตถ9 สรมาตะซ)งมบทบาทนาในรฐสภาท)มาจากการเลอกต ,งในป ค.ศ. 1966 จงไดเปดประชมสภาสมยพเศษเพ)อถอดทอนสมเดจสหนออกจากตาแหนงประมขของรฐ โดยในเวลาตอมาอน ตม (In Tam) ประธานรฐสภาซ)งข ,นมามอานาจสงสดตามรฐธรรมนญไดเผยแพรมตของรฐสภาท)ถอดทอนสมเดจสหนออกจากตาแหนงโดยอธบายวาเปนเพราะทรงใชอานาจอยางเผดจการ ทรงลดทอนอานาจของสมาชกรฐสภาท)มาจากการเลอกต ,งของประชาชน และทรงไมประพฤตตนอยในหลกทศพธราชธรรมอนด

ประวตศาสตรเขมรกอนสงครามโลกคร!งท' 2 ชาวเขมรตองอยภายใต ผปกครองท'ยดหลกทศพธราชธรรม หลงสงครามโลกคร!งท' 2 การปกครองของ เขมรเปนไปตามขอกาหนดท'บญญตไวในรฐธรรมนญ ในตอนน!เปนท'ชดเจนแลว วากษตรยไมอาจทรงใชอานาจอยางเดดขาดเผดจการได ไมอาจตดสนประหาร ชวตพลรฐหรอยนยอมมอบดนแดนแมเพยงบางสวนเพ'อรกษาไวซ'งอานาจของตน ได...ดวยเลงเหนถงความเส'อมทรามของลทธราชานยมด'งท'ไดกลาวในขางตน ขาพเจาอน ตมประธานรฐสภาในนามของประชาชาตชาวเขมร ขอใชโอกาสใน วนท' 9 ตลาคมค.ศ.1970 น!ต!งแตเวลา 7 นาฬกาเปนตนไปประกาศจดต!ง ประเทศเขมรข! นเ ปนประเทศสาธารณะรฐแตเพยงหน' ง เ ดยวซ' งไ มอาจ

แบงแยกไดและใหมช'อเรยกอยางเปนทางการวาสาธารณะรฐเขมร134

การลมลางระบอบการปกครองท)มกษตรยเชนสมเดจสหนเปนผ นาลงสงผลใหบทบาทของสมเดจสหนในการเรยกรองทวงสทธ9ในการครอบครองปราสาท “พระวหาร”คนจากการเขายดครองโดยรฐบาลไทยเปนส)งท) ประวตศาสตรกมพชาสมยใหมไมไดทาการมการบนทกไว ในแบบเรยน-ประวตศาสตรท)ใชอยในปจจบนจงกลาวถงเฉพาะในสวนท)เปนคาตดสนท)ชอบธรรมของศาลยตธรรมระหวางประเทศไมไดกลาวถงเร)องราวหรอการตอสของรฐบาลสงคมราษฎรนยมเพ)อใหไดมาซ)งชยชนะเหนอไทย ดงปรากฏเน ,อความในแบบเรยนในยคปจจบนของกมพชาวา

ในปค.ศ. 1954 ประเทศไทยไดยกกองทพเขามายดปราสาท “พระวหาร” ไว ปราสาทหลงน!เปนผลงานศลปะซ'งต!งอยบนพนม” พระวหาร” การกระทาของ

134 GñkCatiiym 12 (tula 1970): 7. [นกชาตนยม 12(ตลาคม 1970):7].

207

ไทยถอเปนการขโมยมรดกทางประวตศาสตรของชาวเขมร โดยเปนความ พยายามท'จะผนวกสราง แผนท'ใหมของไทย ประเทศกมพชาจงเรยกรองไปยง ศาลยตธรรมระหวางประเทศท'กรงเฮกเพ'อความยตธรรม หลงการ พ จ า ร ณ า อยางถ'ถวนศาลโลกกไดประกาศคาตดสนในวนท' 15 มถนายนป ค.ศ. 1962 ให ไทยถอนกาลงออกจากตวปราสาท135

ในขณะท)การดาเนนงานเพ)อความเจรญของกมพชาในชวงสงคมราษฎรนยมของสมเดจสหนกลบไมไดรบการกลาวถงหรอไมปรากฏเน ,อหาในแบบเรยนวชาสงคมศาสตรในยคปจจบนของกมพชา ปรากฏการณเชนเดยวกนน ,เคยปรากฏข ,นนบต ,งแตชวงเลาท)สมเดจสหนทรงถกปลดออกจากตาแหนง ในหนงสอแบบเรยนประวตศาสตรเขมรภาค 1-2 ท) ตรง เงย แตงข ,นเพ)อใชในโรงเรยนระดบประถมศกษาและมธยมศกษาในยคสาธารณรฐเขมร โดย ตรง เงยผ เขยนไดใหเหตผลในการแตงแบบเรยนประวตศาสตรสองเลมน ,ข ,นกเพ)อ ยกตวอยางท)แสดงใหเหนถงอบายท)ประเทศเพ)อนบานใชเพ)อแยงชงดนแดนของเราไปโดยไมไดตองการใหเกดความโกรธแคนตอประเทศเพ)อนบาน หากแตตองการใหเหนวาการแตกความสามคคของคนในชาตและไมยอมเรยนรประวตศาสตรอาจจะทาใหตองเสยดนแดนอกในอนาคต การท)ตรง เงย กลบไมไดกลาวถงยคสงคมราษฎรนยมซ)งมเหตการณจานวนมากเก)ยวพนธกบการรกรานจากประเทศเพ)อนบานและมเร)องราวการไดและเสยดนแดนของเขมร จงเปนส)งท)แปลก ซ)งอาจกลาวไดวาการท)นกประวตศาสตรเขมรเลอกท)จะไมเขยนเร)องเก)ยวกบยคสงคมราษฎรนยมอาจเก)ยวของกบความปลอดภยของผ เขยนหรออาจเก)ยวของกบจดยนทางการเมองของนกประวตศาสตรเขมรแตละคนในยคสมยหน)ง ดงน ,น ตรง เงยจงไดกลาวฝากใหเปนหนาท)ของนกวจยทานอ)นท)จะเขยนเร)องราวในยคตอไป(สงคมราษฎรนยม)ใหลกหลานชาวเขมรไดรในอนาคต136

การผกความหมายความสาคญของปราสาท “พระวหาร”ในงานเขยนประวตศาสตรของกมพชาในยคหลงสงคมราษฏรจงไดหนไปอธบายกรณปราสาท “พระวหาร ดวยคาอธบายเพยงสองชดโดยไมกลาวถงพระราชกรณยกจของสมเดจสหน คาอธบายสองอยางท)ถกนามาใชเพ)ออธบายเร)องปราสาท “พระวหาร” จงไดแก หน)งปราสาท “พระวหาร” เปนสวนหน)งในส)งกอสรางภายใตอานาจของชาวเขมรผ เปนเจาของ

135 KNHkmµkarniBnæ. sikSasgÁm sikSasgÁm sikSasgÁm sikSasgÁm 12121212 EpñkTIEpñkTIEpñkTIEpñkTI 1111 PUmiRbvtþviTüa RbvtviTüaPUmiRbvtþviTüa RbvtviTüaPUmiRbvtþviTüa RbvtviTüaPUmiRbvtþviTüa RbvtviTüa e:aHBum<elIkTI 5 (PñMeBj; Gbrm 2008) TMB&r 159. [คณะกรรมการนพนธ, สงคมศกษา12 แผนกท� 1 ภมศาสตรประวตศาสตร พมพคร ,งท) 5 (พนมเปญ: อบรม, 2008), หนา 159].

136 Rtwg ga. RbvtþisasRtExµr PaK RbvtþisasRtExµr PaK RbvtþisasRtExµr PaK RbvtþisasRtExµr PaK 1 nig nig nig nig 2 (PñMeBj; (n.d.), 1973), TMB&r 294. [ตรงเงย, ประวตศาสตรเขมร ภาค 1 และ 2 (พนมเปญ: มปท. 1973), หนา 294].

208

โบราณท)มอาณาเขตกวางใหญ ครอบคลมพ ,นท)ราบซ)งเปนประเทศพมาลาวและไทยในปจจบน137 และสองคอ ปราสาท “พระวหาร”เปนชยชนะของพวกเรา (ชาวเขมร) เหนอประเทศไทยซ)งเปนไปตามคาตดสนอยางยตธรรมของศาลโลก138

5.3 สรป

กลาวโดยสรปความหมายแฝง หรอชดคาอธบายท)แฝงอยเบ ,องหลงปราสาทเปรยะวเฮยหรอ “พระวหาร”จงเปรยบเสมอน “พ ,นท)” ท)แมแตคนในประเทศกมพชากแยงชงการนยามหรอใหคาอธบาย โดยเฉพาะภายหลงจากท)สมเดจสหนถกปฏวตในป ค.ศ. 1970สงผลใหอานาจทางการเมองของพระองคลดลง บทบาทของพระองคในฐานะผ นาทางการเมองในยคสงคมราษฎรนยมกลายเปนส)งท)นกประวตศาสตรเขมรเองไมไดกลาวถงนก สวนเร) องปราสาท”พระวหาร” ท)จดไดวาเปนหน)งในโยบายท)ประสบความสาเรจของสมเดจสหนภายใตระบอบสงคมราษฎรนยมกถกนาเสนอเพยงในฐานะเหตการณหน)งท)กมพชามชยชนะและไดดนแดนท)ไทยยดไปอยางไมชอบธรรมกลบคนโดยตดบรบททางการเมองในยคท)สมเดจสหนมอานาจสงออกไป ตรงขามกบบรบททางการเมองของกมพชาในยคท)เรยกวาสงคมราษฎรนยม คอนบต ,งแตชวงเวลาระหวาง ค.ศ. 1957-1970 ท)ปราสาท ”พระวหาร”น ,นถกสมเดจสหนนาไปใชอยางมากในเง)อนท)กมพชามความขดแยงกบประเทศไทย ไมเพยงแตในชวงท)คดความอยภายใตการไตสวนของศาลยตธรรมระหวางประเทศเทาน ,น โดยหลงจากการท)ศาลตดสนออกมาแลวแตฝายไทยยงไมลมเลกความตองการปราสาทหลงน ,ทางรฐบาลกมพชาภายใตการนาของสมเดจสหนจงไดนาเอาความรทางโบราณคดและประวตศาสตรท)ฝร)งเศสวางรากฐานไวมาใชเพ)อใชตอบโตความคดกบฝายไทย สงผลใหช)อของปราสาทซ)งปรากฏในจารกวา “กมรเตงชคต

137

s)n sMNag rs' cRnþbuRd, Éksarseg¡bsþIGMBIrÉksarseg¡bsþIGMBIrÉksarseg¡bsþIGMBIrÉksarseg¡bsþIGMBIrR:saTRBHviharR:saTRBHviharR:saTRBHviharR:saTRBHviharGtItkalruger]gnigmaTPaBCatiExµrsBrabTsSnkcösikSarbs'saRsþacarSraCbNiÎsPakmËuCanigsiSGtItkalruger]gnigmaTPaBCatiExµrsBrabTsSnkcösikSarbs'saRsþacarSraCbNiÎsPakmËuCanigsiSGtItkalruger]gnigmaTPaBCatiExµrsBrabTsSnkcösikSarbs'saRsþacarSraCbNiÎsPakmËuCanigsiSGtItkalruger]gnigmaTPaBCatiExµrsBrabTsSnkcösikSarbs'saRsþacarSraCbNiÎsPakmËuCanigsiStzñakbriJÃab&RtCaxËsCMnanTI tzñakbriJÃab&RtCaxËsCMnanTI tzñakbriJÃab&RtCaxËsCMnanTI tzñakbriJÃab&RtCaxËsCMnanTI 2 enAR:saTRBHvienAR:saTRBHvienAR:saTRBHvienAR:saTRBHviharharharharGnøgEvgGnøgEvgGnøgEvgGnøgEvg ézézézéz\\ \\TITITITI 1-7 ExemsaExemsaExemsaExemsa 2002 (n .p.)

(n.d.). TMB&r12-13ç [สอน สาณาง รวะซ จนทรบตร, เอกสารสงเขปเก�ยวกบประวตปราสาท “ พระวหาร” อดตกาลอนรงเรองกบความภาคภมใจของชาตเขมร สาหรบการทศนะศกษาของคณาอาจารยราชบณฑตสภาแหงกมพชาและนกศกษาข ?นสงท� 2 ณ ปราสาท”พระวหาร” อลองแวงและองกอร วนท� 1-7 เมษายน 2002 (ม.ป.ท.), (ม.ป.ป.), หนา12-13].

138 hU)-nwm, “Exµrey]gTTUlC&yCMnHCaelIkdMbUgenAtulakarGRnþCatiGMBIrer]gRBHvihar” kmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriya 34(kmÖH 1963): 216). [ฮ นม, “เขมรเราไดรบชยชนะในข ,นตนท)ศาลระหวางประเทศในคด”พระวหาร””

กมพชสรยา 34 (กมภาพนธ 1963): 212].

209

ศรศขเรศวร” ถกปรบไปใหทนสมยและเขากบสถานการณในปจจบนท)กมพชาเผชญวาปราสาท “พระวหาร” ท)สาคญท)สดปราสาท ”พระวหาร”ไดถกผกเขากบรสกความรกความหวงแหนดนแดนและภาคภมใจในอารยะธรรมอนย)งใหญของชาวเขมร ซ)งตามคานยามเชนน ,จงเปนความชอบธรรมอยางสงย)งของชาวเขมร และประเทศกมพชาในฐานะรฐชาตท)จะนามาใชอธบายถงสทธของตนเหนอปราสาท”พระวหาร”แทนท)คาอธบายในมตความชอบธรรมตามแนวทางอนเปนสากลซ)งกมพชาไดเคยอางถงขอผกมดตามสนธสญญาท)สยามทากบฝร)งเศสจนทาใหกมพชาเปนฝายชนะคดความตามคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศ หลงคาตดสนในป1962 คาอธบายน ,ไมมพลงพอในการอธบายหรอสรางความเขาใจใหกบชาวเขมรไดเพราะผลการตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศยงไมอาจทาใหไทยหยดความพยายามท)จะอางสทธในการเปนเจาของศาสนาสถานซ)งต ,งอย ระหวางชายแดนของประเทศเพ) อนบานท ,งสองประเทศ

บทท� 6

บทสรป

ปราสาท “พระวหาร”ตามความเขาใจของคนไทยโดยท)วไป คอโบราณสถานท)สรางเพ)ออทศแดพระศวะเทพเจาผ เปนใหญและสถตอยบนเขาไกรลาสตามคตความเช)อของศาสนาพราหมณ แตสาหรบชาวเขมรซ)งบนธงชาตไดใชภาพปราสาทนครวดเปน”สญลกษณ”ของชาตซ)งสบทอดความย)งใหญมาจากยคเมองพระนครดวยความคดเชนน ,ปราสาท” พระวหาร”ในฐานะส)งกอสรางท)เปนมรดกตกทอดจากสมยเมองพระนครจงมความหมายท)พเศษแตกตางออกไปจากความคดของคน ไทย ในยคสงคมราษฎรนยมความหมายของปราสาท”พระวหาร”จงไดถกโยงเขากบพระปรชาสามารถของพระมหากษตรยเขมรในฐานะท)ทรงเปนผสรางความย)งใหญใหแกพระราชอาณาจกร

ภายใตระบอบสงคมราษฎรนยมท)สมเดจสหนทรงดารงตาแหนงประมขแหงรฐ (Chief of State) ท)มพระราชอานาจเดดขาด ผานทางระบอบการเมองท)กดกนนกการเมอง ทรงทาลายระบบพรรคการเมองผานการผนวกเอานกการเมองท ,งหมดใหรวมกบขบวนทางการเมองท)ทรงเรยกวาสงคมราษฎรนยม(Sangkum Reastr Niyum) นกการเมองตามระบบสภานตบญญต (National Assembly) ท)มาจากการเลอกต ,งถกทาลายหรอถกลดบาทบาท โดยการท)ทรงคดเลอกราษฎรจากท)วประเทศใหมาชมนมกนภายใตสภาสมาสชาต (National Congress) ซ)งจดข ,นในบรเวณพระราชวง ภายใตระบบสงคมราษฎรนยมท)ราษฎรยงคงใหความเคารพสมเดจสหนในฐานะอดตพระมหากษตรยและพระบดาแหงเอกราช ทาใหในระยะแรกทรงสามารถควบคมนโยบายตางๆ ไดอยางมประสทธภาพ ในกรณท)เก)ยวกบปราสาท”พระวหาร”สมเดจสหนทรงดารวาเปนการเรยกรอง “ความเปนธรรม”ใหกมพชา ดวยเหตน ,จงทรงนาเร)องข ,นสการพจารณาของศาลยตธรรมระหวางประเทศ ในปจจบนมแชล ตราเน (Michel Trane) นกประวตศาสตรผ มช)อเสยงชาวเขมรไดอางถงพระราชดารสของสมเดจสหนตอนหน)งวา

การรกษาไวซ'งปราสาท”พระวหารเปนขอกาหนดท'บญญตไวในกฎหมายของกมพชาซ'งอางถงความเปนหน'งเดยวกนของพระราชอาณาจกร ซ'งไมอาจแบงแยกไดหากเรายนยอมมอบดนแดนสวนน!ใหแกผอ'นเทากบวาเรายอมอยใต

211

การปกครองของเขา ยอมใหเขาลบประเทศเราออกจากแผนท'และประวตศาสตรโลก เราจงไมอาจยอมไดเปนอนขาดท'จะเสยดนแดนแมคบเดย.1

นกประวตศาสตรจานวนหน)งมทศนะวากรณปราสาท ”พระวหาร” จงเปนพระราชกรณยกจท)กษตรยพงกระทาเพ)อปกปองดนแดนเขมรจากการรกรานของเพ)อนบานคอไทย ในยคสงคมราษฎรนยมสมเดจสหนกทรงมพระราชดารสและทรงปฏบตพระราชกรณยกจนานาประการตามธรรมเนยมราชประเพณของกษตรย เชน เสดจเปนประธานในพธแรกนาขวญบรเวณลานพระบรมราชวงในกรงพนมเปญ ดงน ,นเม)อสมเดจสหนทรงเปนผ นาในการย)นฟองตอศาลยตธรรมระหวางประเทศใหไทยถอนกาลงทหารท)เขายดครองปราสาท”พระวหาร”และคนโบราณวตถท)ไทยยดไปใหแกกมพชา ส)งน ,ยอมเปนพระราชกรณยกจสาคญของสมเดจสหนและ เปนส)งท)เอกสารรวมสมยตางๆในยคสงคมราษฎรนยมพงบนทกไว แตดวยความทกขยากและ “โศกนาฏกรรม”ท)ชาวเขมรตองพบเจอในยคเขมรแดงและสงครามกลางเมองหลงการส ,นสดของระบอบสงคมราษฎรนยมไดสงผลใหหลกฐานรวมสมยจานวนมากถกทาลายไป จงเปนอปสรรคในการท)จะทาความเขาใจถงบทบาทของสมเดจสหนในการตอส เพ)อใหไดรบชยชนะเหนอประเทศไทยตามคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศในกรณคดปราสาท ”พระวหาร”

ตามหลกฐานทางราชการรวมสมยสงคมราษฎรนยมท)หลงเหลอและไดรบการ

เผยแพรในปจจบน∗ คองานเร)องปญหาปราสาท”พระวหาร” ท)คณะกรรมการถาวรของกมพชาประจาองคการสหประชาชาตพมพเผยแพรในป ค.ศ. 1960 งานช ,นน ,มวตถประสงคในการจดทาเพ)อรวบรวมขอมลและความเหนเพ)อใชโตแยงกบรฐบาลไทย จงไดแสดงหลกฐานประเภทสนธสญญาตางๆเพ)อใหเหนถงความชอบธรรมในการเปนเจาของปราสาท “พระวหาร”ของกมพชา และยงไดนาหลกฐานตางๆ มาแสดงใหเหนวา รฐบาลฝร)งเศสในยคอาณานคมและรฐบาลกมพชาหลงไดรบเอกราชตางมความพยายามหลายคร ,งในการรองขอใหทางการไทยถอนกาลงออกจากปราสาท ”พระวหาร” อนเปนสวนหน)งของกมพชาตามแผนท)ปค.ศ.1907 และอาศยขอสนธสญญาท)สยามและฝร)งเศสตกลงใหสตยาบนกนไวต ,งแตป ค.ศ. 1904 หลกฐานราชการท)ตกทอดมาจากยคอาณา

1 mIEsn RtaeN, RbvtþisaRsþénRBHraCNacRkRbvtþisaRsþénRBHraCNacRkRbvtþisaRsþénRBHraCNacRkRbvtþisaRsþénRBHraCNacRkkmkmkmkmËuËu ËuËuCasmCasmCasmCasm&¬PaBrvagRbCaCnExµr&¬PaBrvagRbCaCnExµr&¬PaBrvagRbCaCnExµr&¬PaBrvagRbCaCnExµr----ézézézéz

‘PñMeBj; (n.d.) ,2005 ). TMB&r 134. [มแชล ตราเณ , ประวตศาสตรพระราชอาณาจกรกมพชาสมพนธระหวาง

ประชาชนเขมร-ไทย (พนมเปญ; (มปป.), 2005), หนา 134].

∗ สามารถดาวโหลดเอกสารน ,ไดทาง http://khmervipheak.wordpress.com/category/ [2010, March 1]

212

นคมน ,เปนขอสนบสนนสาคญท)รฐบาลกมพชาและคณะทนายความไดใชในการโตแยงวารฐบาลไทยยอมรบในแผนท)และสนธสญญามาตลอดเพ)อเรยกรองความชอบธรรมของตนจากศาลยตธรรมระหวางประเทศ

ในปค.ศ. 1962 เม)อศาลยตธรรมระหวางประเทศตดสนใหกมพชาเปนฝายชนะคด โดยมคาส)งใหอธปไตยเหนอปราสาท “พระวหาร”ตกเปนของกมพชา และรฐบาลไทยตองถอนกาลงออกจากบรเวณท)เขาครอบครอง ตลอดจนคนโบราณวตถท)ยดไปนบต ,งแตป ค.ศ. 1954ใหแกรฐบาลกมพชา เหตการณน ,เปนชยชนะท)สาคญมากรฐบาลของกมพชาจงมการพมพธนบตรท)มรปปราสาท ”พระวหาร” ออกใชหลงคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศ แตเปนท)นาสงเกตวาในธนบตรท)พมพออกมาใชไมปรากฏวามพระบรมสาทสลกษณของสมเดจสหน ซ)งมเหตผลตรงกบท)มพระราชดารสแกราษฎรชาวเขมรท)มาชมนมแสดงความยนดเม)อทราบขาวชยชนะของกมพชาวา

ชยชนะในคร!งน!ไมไดเปนผลมาจากปจจยใดปจจยหน'ง ไมใชดวยลาพงความสามารถของขาพเจา แต(ชยชนะน!) คอผลสาเรจท'เกดข!นจากการสนบสนนจากคนทกชนช!นในชาตซ'งไดปฏบตตามหนาท'ของตนอยางเตมความสามารถ ซ'งขาพเจาตองขอขอบคณบรรดาสมาชกของราชวงศ เหลาบรรดาขาราชการ สมาชกของขบวนการเยาวชนราชนยม และราษฎรทกเพศทกวยท'ไดใหความชวยเหลอแกขาพเจา2

พระราชดารสในขางตนสอดคลองกบคาอธบายของ ฮ นมปญญาชนฝายซายรวมสมย ท)อธบายถงชยชนะของเขมรวาเปนเร)องของการการรกษากฎและขอปฏบตระหวางประเทศซ)งศาลยตธรรมระหวางประเทศไดตดสนไปอยางยตธรรม ในดานหน)งหลกฐานประเภทหนงสอตาราเรยนท)ผลตข ,นเพ)อใชในยคสงคมราษฎรนยมไดแสดงใหเหนวาอยางนอยดนแดนเทอกเขา สวนท)เรยกวาพนมฏองแรกอนเปนเสนพรมแดนธรรมชาตท)ก ,นกลางระหวางกมพชาและไทยกเปนส)งท)ถกอางถงในฐานะพ ,นท)ซ)งพระมหากษตรยเขมรแผพระราชอานาจไปปกครอง ภาพปราสาท “พระวหาร”ท)ปรากฏในธนบตรท)ออกใชในยคสงคมราษฎรนยมจงแสดงใหถงความสาคญของดนแดนอนเปนท)ต ,งของปราสาท”พระวหาร”ท)กมพชาไดคนกลบมา

2 Preah Vihear case verdict” Cambodian Commentary 3(May-June 1962): 25.(ความในวงเลบเปนของผวจย)

213

หลงคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศรฐบาลไทยยงคงอางสทธ9ในการโตแยงคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศ รฐบาลไทยไดดาเนนการลอมร ,วก ,นแยกเขตแดนสวนท)เปนของไทยกบ”พระวหาร”ท)เปนของกมพชาออกจากกน การกระทาของรฐบาลไทยทาใหรฐบาลกมพชาไมพอใจและเหนวามความจาเปนตองใหความสาคญย)งข ,นกบการอางสทธ9ในฐานะเจาของปราสาท ดวยเหตน ,ในป ค.ศ. 1963 สมเดจสหนจงเชญเสดจสมเดจพระสงฆราชท ,งฝายมหานกายและธรรมยตในกมพชารวมท ,งบรรดาทตานทตจากนานาประเทศข ,นไปรวมเปนสกขพยานในการเชญธงชาตกมพชาข ,นสบรเวณปราสาท”พระวหาร”

ในยคสงคมราษฎรนยมเปนชวงเวลาท)รฐบาลใหความสาคญกบแนวคดท)เรยกวา “สงคมนยมพระพทธศาสนา”ดวยเหตน ,การไดปราสาท “พระวหาร” กลบคนมาตามคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศจงถกกลาวย ,าวาเปนความ “ชอบธรรม”ของกมพชา ในขณะท)การเขายดปราสาทดวยความโลภของไทยเปน”ส)งผด" เหตการณน ,ไดรบการนามาตอกย ,าผานส)อตางๆของรฐอยเสมอ ชวยตอกย ,าภาพลกษณความเปน “ผ ราย”ของไทยในทศนะของชาวเขมร ” ภาพ” หน)งท)รฐบาลสงคมราษฎรนยมไดนาเสนอแกชาวเขมรจงเปนภาพของปราสาท “พระวหาร”แปลงเปนท)ประดษฐานพระพทธรปโดยเอกสารทางราชการของกมพชาเรยกโบราณสถานแหงน ,วา พทธาราม หรอ วหารวดราง โดยมภาพผ นาฝายรฐบาลไทยกาลงหนกระบอกปนมายง

ในชวงปลายยคสงคมราษฎรนยมเม)อสมเดจสหนตองทรงเผชญกบ “ความเส)อม”จาก พระราชอานาจ อนเปนผลมาจากการดาเนนนโยบายท)ผดพลาด การแทรกแซงทางการเมองจากภายนอกประเทศ และการเตบโตข ,นอยางรวดเรวของนกการเมองท ,งฝายนยมขวาและนยมซาย ทาใหสมเดจสหนทรงหนไปใหความสนใจอยางมากในกจกรรมทางศลปะและวฒนธรรม ทรงอาศยส)อส)งพมพท)รฐบาลสงคมราษฎรนยมควบคม ทรงพระนพนธบทความเพ)อตอบโตความคดของคนไทยโดยเฉพาะความคดท)วา “เขมรไมใชขอม” และการท)ไทยยงอางสทธ9ความเปนเจาของปราสาท “พระวหาร” ทรงอานวยการสรางภาพยนตรท)มช)อเร)องเปนภาษาเขมรวา “เปรยะฮวเฮยร” (Preah Vihear) เพ)อใหราษฎรชาวเขมรระลกถงเหตการณในป ค.ศ. 1958 ท)รฐบาลไทยไดสงกาลงทหารเขายดปราสาท “พระวหาร” ผลจากการท)ทรงใชแนวทางดานวฒนธรรมในการตอบโตและตอกย ,าทาทไมเปนมตรของไทยไดกระต นใหปญญาชนชาวเขมรและ นกเขยนรวมสมยหยบยกเอาประเดนเก)ยวกบปราสาท ”พระวหาร”หรอเร)องราวในรชสมยของพระบาทสรยวรมนท) 1 ผสรางปราสาทหลงน , หรอเหตการณในประวตศาสตรมาสรางความชอบธรรมในการเปน

214

เจาของปราสาท เหตการณท)ไทยรกรานอาณาจกเขมรในยคอดตยงถกนามาใชแตงนวนยายเพ)อสรางความรสก “ตอตานไทย”และสงเสรมภาพลกษณท)ดของกษตรยเขมร ไมนานกอนท)ลอน นอล และสรมาตะผ นาทหารท)มแนวคดนยมขวาจะปฏวตระบอบสงคมราษฎรนยม รฐบาลของสงคมราษฎรนยมท)มลอน นอลเปนนายกรฐมนตรจงยงคงอนมตใหมการตพมพแบบเรยนสาหรบนกเรยนในระดบมธยมศกษาเลมหน)ง ซ)งในคานาตอนตนเลมระบถงเปาหมายของการแตงวาเพ)อใหผ เรยนไดรถงประวตศาสตร เกดความรสกรกในพระมหากษตรยของเรา...3

ในเดอนมกราคมป ค.ศ. 1970 ลอน นอลยงไดต ,งสถาบนมอญเขมร (Mon Khmer Institute) ข ,น4 โดยในเวลาตอมา (ค.ศ. 1974?) หนงสอเลมหน)งท)ออกโดยสถาบนน ,ไดเผยแพรผลการศกษาท)วาเขมรและขอมเปนคนกลมเดยวกนและเปนชนชาตท)มอานาจปกครองเหนอดนแดนน ,มาอยางยาวนาน คาอธบายน ,เปนการตอกย ,าแนวคดท)สมเดจสหนเคยทรงอธบายตอบโตฝายไทยใหเปนรปธรรมข ,น โดยอาศยการอางองผลการศกษาทางดานอกษรศาสตร ประวตศาสตรและ โบราณคดของนกวชาการชาวฝร)งเศสมาชวยยนยนความคดท)วา ขอมกบเขมรเปนชนชาตเดยวกน5 หลงจากท)นกการเมองฝายขวาท)มลอน นอลและสรมาตะซ)งมความใกลชดเปนพนธมตรกบรฐบาลสหรฐอเมรกาไดลมลางระบอบสงคมราษฎรนยมและอานาจของสมเดจสหนลงไปในชวงเดอนมนาคม ค.ศ. 1970 ปรากฏขาวตอมาวารฐบาลสาธารณรฐเขมรยนดท)จะพฒนาความสมพนธทางการทตกบไทยและพรอมจะพฒนาบรเวณปราสาท “พระวหาร”ใหเปนแหลงทองเท)ยว6 แตทางการกมพชาเองยงคงยนยนวาปราสาท”พระวหาร”เปนของกมพชาตามการตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศ ในสวนของการสอนวชาประวตศาสตรยคใหมจงไดบรรจเร)องปราสาท”พระวหาร”ในแบบท)นกการเมองฝายขวาเองกใหการยอมรบวาปราสาทและอธปไตยเหนอดนแดนแหงน ,เปนสทธอนชอบธรรมของประเทศกมพชาซ)งไมอาจสงมอบคนใหแกไทยหรอแมกระท ,งไมอาจยอมใหไทยใชสทธ9ในการขอข ,นทะเบยนรวมปราสาทแหงน ,

3 Ca GYm ép Epg esamGum. RbvtþsaRsþénRbeTskmRbvtþsaRsþénRbeTskmRbvtþsaRsþénRbeTskmRbvtþsaRsþénRbeTskm¬u¬u ¬u¬uCaCaCaCazñzñzñzñakTakTakTakT II II 9 zñzñzñzñakakakakTITITITI 8 zzzzñakñakñakñakTITITITI 7

(PñMeBj;: IRC printing, 1992 TMB&r x. [ชา อวม ไพเพง และโซม อม, ประวตศาสตรในประเทศกมพชาช+นท$ 9 ช+น

ท$ 8 ช+นท$ 7 (พนมเปญ: IRC printing, 1992), หนา ข]

4 Long Tbol, km¬uCakm¬uCakm¬uCakm¬uCa (Cambodia) an annotated chronology of event from the French protectorate: 1863-1953 (n.p.), (n.d.), p. 229.

5 โปรดดรายละเอยดใน qRtaRbmßDI , EEEExµrxµrxµrxµr××××xmxmxmxm (n.p.), (n.d.), TMB&r c .[ ฉตรา เปรมฤด, เขมร=

ขอม (ม.ป.ป.), (ม.ป.ท.) หนา จ ] 6Tropical report, June 24 1970, p. 1.

215

เปนมรดกทางวฒนธรรมของโลก เน)องจากลกษณะเฉพาะของโบราณสถานแหงน ,นอกจากจะเปนสญลกษณความเหนอกวาของอารยธรรมเขมรแลวโบราณสถานท)ต ,งอยระหวางแดนกมพชาและไทยยงเปนสญลกษณท)เปนส)งแสดงออกซ)งชยชนะเหนอไทยของท ,งฝายรฐบาลกมพชาและประชาชนชาวเขมร

216

รายการอางอง

ภาษาไทย

การตางประเทศ, กระทรวง. เขาพระวหารคาพพากษาศาลยตธรรมระหวาง ประเทศ. พระนคร: โรงพมพสานกทาเนยบนายกรฐมนตร, 2505.

กรณรงค เหรยญระว. อานาจความรในวาทกรรมงานทางประวตศาสตรศลปะและ โบราณคดเขมรในประเทศไทย วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขา ประวตศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร; 2545. กาญจนา นาคสกล. อานภาษาเขมร. พมพคร ,งท) 2. กรงเทพฯ: สานกพมพจฬาลงกรณ มหาวทยาลย, 2539. ใกลรง อามระดษ. “คาอธบายการถายคาเขมรเปนไทย”. ใน เขยน ธระวทย และสณย ผาสก. กมพชา: ประวตศาสตร สงคม เศรษฐกจ ความม�นคง การเมอง และการตางประเทศ. กรงเทพฯ: สถาบนเอเชยศกษาจฬาลงกรณ มหาวทยาลย, 2543.

กอบเก ,อ สวรรรณทต เพยร. นโยบายตางประเทศของรฐบาลพบลสงคราม พ.ศ. 2481-2487. กรงเทพฯ: สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2532.

เกษยร เตชะพระ. “อานาจนา (hegemony)” มตชนรายวน 12 ตลาคม 2550. ขรพรรษ ธรรมรส. ผลกระทบตอจงหวดศรสะเกศในกรณพพาทระหวางไทยกบ กมพชา เร�องปราสาทเขาพระวหาร พ.ศ. 2502 – 2505 วทยานพนธปรญญา อกษรศาสตร มหาบณฑต, ภาควชาประวตศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรว โรฒ, 2546.

เขยว สมพนธ. เศรษฐกจกมพชากบการพฒนาอตสาหกรรม. แปลโดย ภวดล

ทรงประเสรฐ, ปนดดา เลศล ,าอาไพ และ จราภรณ รนจรญ (บรรณาธการ).

กรงเทพฯ: สถาบนเอเชย, 2525.

คกฤทธ9 ปราโมช, ม.ร.ว. ถกเขมร. พระนคร: ชยฤทธ9, 2496.

คมอการพมพวทยานพนธ. กรงเทพฯ: หนวยมาตรฐานวทยานพนธและเผยแพร งาน มาตรฐานการศกษา บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2544.

217

เจโรม คาราเบล ความขดแยงของการปฏวต : อนโตนโอกรมชกบปญหาของ ปญญาชน แปลโดย สมบต พศสะอาด กรงเทพฯ : มลนธโกมลคมทอง, 2525. โจวตากวาน. บนทกวาดวยขนบธรรมเนยมประเพณของเจนละ. แปลโดย เฉลม ยง บญเกด. พมพคร ,งท) 2. กรงเทพฯ: มตชน, 2543. จารส ดวงธสาร และประหยด ศ. นาคะนาท. ความเมองเร�องเขาพระวหาร. พระนคร: สาสน สวรรค, 2505.

ฉ)า ทองคาวรรณ. หลกภาษาเขมร. พมพคร ,งท) 5. กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน, 2527.

ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. สญวทยา โครงสรางนยมและหลงโครงสรางนยมกบ การศกษารฐศาสตร. กรงเทพ ฯ: วภาษา, 2545.

ไชยวฒน ค ,าช (บรรณาธการ). ญ�ปนศกษา. กรงเทพฯ: สถาบนเอเชยศกษาจฬาลงกรณ มหาวทยาลย, 2530. ชาญวทย เกษตรศร. การสารวจแนวพรมแดนไทย พมา ลาว กมพชา. กรงเทพ ฯ: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2540. ___________. ประวตการเมองไทยสยาม พ.ศ. 2575-2500. พมพคร ,งท) 5 กรงเทพฯ: มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2551. ___________. “ ลทธชาตนยมไทย – สยามกบกมพชาขอพพาทปราสาทพระวหาร (กลบมาเยอน)” เอกสารประกอบการแสดงปาฐกถาพเศษ ปวย อ�งภากรณ คร?งท� 11. คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร วนท 9 มนาคม พ.ศ. 2552 ณ คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลย ธรรมศาสตร.

แชนดเลอร, เดวด. ประวตศาสตรกมพชา. แปลโดย พรรณงาม เงาธรรมสาร, สดใส ขนตวรพงศ และ วงเดอน นาราสจจ. กรงเทพฯ: มลนธโครงการตารา สงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2540.

ชมพล เลศรฐการ. บทบาทเจาสหนสงครามและสนตภาพกมพชาในการเมองโลก. กรงเทพ: ธญญา พบลเคชน, 2534.

ด จ อ ฮอลล. ประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใต: สวรรณภมอษาคเนยภาค พสดาร เลม 1 พมพคร ,งท) 3 ชาญวทย เกษตรศร (บรรณาธการ), กรงเทพฯ: มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2549.

218

ดารงราชานภาพ, สมเดจฯ กรมพระยา. นราศนครวด. กรงเทพฯ: มตชน, 2545. ___________. นทานโบราณคด. พมพคร ,งท) 13 กรงเทพ: รงวฒนา, 2513. ดาเนร เลขะกล. “ปราสาทพระวหารใครสรางขอมหรอเขมร? “ อ.ส.ท. 3 (สงหาคม 2505): 7 ในสานกโบราณคด กรมศลปกร,” เอกสารประกอบการสมมนาเร)ององค ความรจากปราสาทพระวหาร ณ หองประชมสานกหอสมดแหงชาต กรงเทพมหานคร วนท) 25 กมภาพนธ 2551. โดนลด เค สแวเรอร. “ธมมกสงคมนยมของทานพทธทาสภกข” ใน โดนลด เค สแวเรอร. ธมมกสงคมนยมพทธทาสภกข. กรงเทพฯ: แกวการพมพ, 2525. ทศนา ทศนมตร. สงครามอนโดจน และสนธสญญาท�ทาใหไทยตองเสยเขาพระ วหาร กรงเทพฯ : แสงดาว, 2552. ทวช สภาภรณ. ภยดานอนโดจน. กรงเทพมหานคร: โรงพมพอกษรสมพนธ, 2509.

ท�ระลกสยามรฐพพธภณฑสวนลมพนพระพทธศกราช 2468 กรงเทพฯ;สานกพมพ แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2549.

โทชฮาร โยชกาวา, สญญาไมตรญ�ปน-ไทยสมยสงครามโลก .แปลโดยอาทรฟ ง ธรรม สาร กรงเทพฯ: มตชน, 2550. ธดา สาระยา. ปราสาทพระวหาร. พมพคร ,งท) 3 กรงเทพฯ: เมองโบราณ, 2542. ธดา สาระยา. ปราสาท (เขา)พระวหาร พมพคร ,งท) 4 กรงเทพฯ: เมองโบราณ, 2552. ธบด บวคาศร. ประวตศาสตรกมพชา. กรงเทพฯ: เมองโบราณ, 2547.

___________. “เอกสารมหาบรษ” : การศกษางานประวตศาสตรสมยใหมของ กมพชา.

วทยานพนธปรญญามหาบณฑตทต, ภาควชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547. ธนาสฤษฎ9 สตะเวทน. ความสมพนธระหวางไทยกบกมพชาระหวางพ.ศ. 2496- 2504. วทยานพนธปรญญามหาบณฑตทต, ภาควชาความสมพนธระหวาง ประเทศ บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2518. ธารงศกด9 เพชรเลศอนนต, สยามประเทศไทยกบ “ดนแดน” ในกมพชาและลาว. กรงเทพฯ: มลนธโครงการสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2552.

นภดล ชาตประเสรฐ. เจานโรดมสหนกบนโยบายความเปนกลางของกมพชา. กรงเทพฯ: มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2540.

219

นยนา โปรงธระ. ภาษาเขมรสาหรบนกทองเท�ยว กรงเทพฯ: ท)ระลกงานพระราชทาน เพลงศพ อาจารยนยนา โปรงธระ วนท) 9 ธนวาคม 2544, 2544.

นธ เอยวศรวงศ. ประวตศาสตรและการวจยทางประวตศาสตร. เอกสารประกอบการ สมมนา เร)อง การวจยสาขามนษยศาสตร ของสภาวจยแหงชาต ณ ศนย สารนเทศ จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 22-24 สงหาคม 2523.

___________. “สานกเลกและสานกใหญ” มตชนสดสปดาห 29 (ตลาคม 2551): 25. ___________.“วฒนธรรมคอระบบความสมพนธ”ในชาตไทยเมองไทยแบบเรยน อนสาวรย วาดวยวฒนธรรม รฐ และรปแบบของจตสานก พมพคร ,งท) 2 กรงเทพฯ: มตชน, 2547.

นธ เอยวศรวงศ และอาคม พฒยะ. หลกฐานทางประวตศาสตรในประเทศไทย. กรงเทพฯ: บรรณกจ, 2525.

นชจร ใจเกง. “ระลกชาตในแบบเรยนภาษาไทย,”อาน 1 (2กรกฎาคม-กนยายน 2551) จง ลากตวร. เขมรในทศนะเจานโรดมสหน. แปลโดย สวาง วงศพวพนธ.

พมพคร ,งท) 2. กรงเทพฯ: ดวงกมล, 2521.

บรบาลบรภณฑ,ขน. จดหมายเหตการณเสดจตรวจโบราณวตถสถานมณฑล นครราชสมาของสมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมพระยาดารงเดชานภาพ พ.ศ. 2472. กรงเทพ: อมรนทร, 2531. บณทต ธนาธนะ. การศกษาการปกครองของเจาสหน วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, ภาควชาการปกครอง บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2519. เบน แอนเดอรสน, ชมชนจนตกรรมบทสะทอนวาดวยกาเนดและการแพรขยาย ของชาตนยม แปลโดยชาญวทย เกษตรศรและคนอ)นๆ. กรงเทพฯ : มลนธตารา สงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2552. เบญจาภา ไกรฤกษ, เนาขแมร กรงเทพฯ : มตชน, 2547 บรรจบ พนธเมธา. “คาอธบายการใชพจนานกรมภาษาเขมร-ไทย,” ใน พจนานกรม เขมร-ไทย ฉบบทนพระยาอนมานราชธน เลม 1 ก-ต กรงเทพฯ ทนพระยา อนมานราชธน, 2517. ประพฒน ตรณรงค. พระชวประวตและผลงานของสมเดจกรมพระยาดารงราชาน ภาพกรงเทพฯ:(ม.ป.พ.), 2518. ปรดา ศรชลาลย. “ขอมไมใชเขมร” สราญรมย 15 (พฤศจกายน: 2502)

220

รงพงษ ชยนาม. รวมบทความวชาการรฐศาสตร. พมพคร ,งท) 5 นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2549. ราชบณฑตยสถาน, สารานกรมไทยฉบบราชบณฑตยสถานเลมท� 3 กาลทาส-ขอม แปรพกตร พระ นคร: โรงพมพรงเรอง, 2502. มตชนรายวน ฉบบวนท) 5 กมภาพนธ พ.ศ. 2551. ไมเคล ลเฟอร. พจนานกรมการเมองสมยใหมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต กรงเทพฯ : สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2548. มนส ปยะกลชยเดช. “ อดมการณเม)อแบบกรมช เม)ออดมการณตองถกวพากษ หลายมต ของอดมการณและความสมพนธกบการครองความเปนใหญ” 27 รฐศาสตร ผจดการ, กองบรรณาธการ. ปราสาทพระวหารความจรงท�คนไทยตองร. พมพคร ,งท) 2 กรงเทพฯ: บานพระอาทตย, 2552. ยอรจ เซเดส. ประวตศาสตรเอเชยอาคเนยถง พ.ศ. 2000. แปลโดยหมอมเจาส ภทรดศ ดศกล พมพคร ,งท) 4 กรงเทพฯ: สามลดา, 2549. ราชกจจานเบกษา เลมท) 58 ภาคท) 2 (21 ธนวาคม 2484). ในเทยมจนทร อ)าแหวว, บทบาททางการเมองและการปกครองของจอมพลป. พบลสงคราม พ.ศ. 2475 - พ.ศ. 2487. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, ภาควชาการปกครอง บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2521. วสนต ปญญาแกว. “วฒนธรรมศกษาในประเทศองกฤษจากซายใหมถงสจวต ฮอลล” เอกสารประกอบการ ประชมประจาปทางมานษยวทยาคร?งท� 7 ยกเคร�อง เร�องวฒนธรรมศกษา วนท) 28 มนาคม พ.ศ. 2551 วนย พงศศรเพยร. “งานเขยนทางประวตศาสตรของเอเชยตะวนออกเฉยงใต กลมประเทศภาคพ ,นทวป” ใน รวมบทความประวตศาสตร. ฉบบท) 16. 2537. นโรดม สหน วลเฟรด เบอรเชท, สงครามระหวางขาพเจากบซไอเอ แปลโดย สทธนนท กรงเทพฯ: สารสยาม, 2522. วทยา สจรตธนารกษ . “สหน-การนาประชาธปไตยมาสกมพชาและบทบาทของสหนใน การพฒนาการเมอง: การศกษาเบ ,องตน” วารสารสงคมศาสตร 2 (เมษายน 2514) สมพงศ ชมาก, กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมอง. พมพคร ,งท) 3 กรงเทพฯ: ดานสธาการพมพ, 2548.

221

สานกธรรมเนยบรฐบาล. วจตอนสรณ คณะรฐมนตรพมพเปนท�ระลกในงาน พระราชทานเพลงศพพลตรหลวงวจตวาทการ ณ เมรวดเทพศรนทราวาส 16 สงหาคม 2505 กรงเทพฯ: สานกทาเนยบนายกรฐมนตร, 2505. ศรอกษรจากด. คาพพากษาศาลโลกคดเขาพระวหาร. กรงเทพฯ: ศรอกษร, 2505. ศรศกด9 วลลโภดม และวลยลกษณ ทรงศร. เขาพระวหารระเบดเวลาจากยคอาณา นคม. กรงเทพฯ: มตชน, 2551. สรเชต วราคามและ วชย สมมาตร ผลเกด. ปราสาทเขาพระวหาร. บรรมย: เรวตการ พมพ 2535. สวสด9 สคนธงรงส. ประชาธปไตยกบการวดมตมหาชน. กรงเทพฯ : ดวงกมล, 2518. สายชล สตยานรกษ . ความเปล�ยนแปลงในการสรางชาตไทยและความเปนไทย โดยหลวงวจตรวาทการ กรงเทพฯ: สานกพมพมตชน, 2545. สร เปรมจตต. สงครามระหวางไทยกบเขมรและเขาพระวหารของไทย. พระนคร: แพรพทยา 2502. สดา สอนศร (บรรณาธการ), เอเชยตะวนออกเฉยงใต การเมองการปกครองหลง ส ?นสด สงครามเยน, พมพคร ,งท) 2 กรงเทพฯ: โรงพมพ มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2538. เสนย ปราโมช. คดเขาพระวหาร. พระนคร: โรงพมพสานกทาเนยบนายกรฐมนตร, 2505.

สพฒศร วรสายณห “การปกครองแบบเทศาภบาลมณฑลบรพา” ใน วฒชย มลศลปและ สมโชต อองสกล. มณฑลเทศาภบาลการศกษาเปรยบเทยบมณฑล เทศาภบาล: วเคราะหเปรยบเทยบ. กรงเทพฯ: สมาคมสงคมศาสตรแหง ประเทศไทย, 2524.

สรยวฒ สขสวสด9, หมอมราชวงศ. ปราสาทเขาพระวหาร: ศาสนบรรพตท�โดดเดน ท�สดใน ภาคพ ?นเอเชย อาคเนย. กรงเทพฯ : เมองโบราณ, 2536. สวสด9 สคนธงรงส. ประชาธปไตยกบการวดมตมหาชน. กรงเทพฯ : ดวงกมล, 2518. สานกนายกรฐมนตร. “ ประกาศของคณะปฏวตฉบบ 2 วนท) 20 ตลาคม พ.ศ. 2501” อางในคณะรฐมนตร, ประมวลสนทรพจนของจอมพลสฤษด� ธนะรชต พ.ศ. 2502-2505 พระนคร: โรงพมพสานกนายกรฐมนตร, 2503. สานกเลขาธการคณะรฐมนตร. “หวขอการประชมคณะรฐมนตร คร ,งท) 35/2497 วนท) 7 มถนายน 2497” ใน ณรงค พวงพศ. ยอนรอยความสมพนธไทยกบ ประเทศเพ�อนบานชวง พ.ศ.2496-2506. กรงเทพฯ: อกษรเจรญทศน 2545.

222

สโมสรผ ส)อขาวหนงสอพมพ. สมดปกขาวสมพนธภาพระหวางประเทศไทยกบ กมพชา พระนคร: สโมสรผ ส)อขาวหนงสอพมพ, 2502. อเลกซานดรา เดนนส, “วฒนธรรมศกษากบอตลกษณชาตพนธในสรนทร” เอกสาร ประกอบการประชมประจาปทางมานษยวทยาคร?งท� 7 เร�อง "ยกเคร�อง เร�องวฒนธรรมศกษา" กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร, 2551.

ภาษาฝร$งเศส

Coedes Gorge. Inscriptions du Cambodge Tome IV, Paris; BEFEO, 1954.

Coedés,George “ Essai de classification des documents historiques conservées á la Bibliothèque de Ecole Française d ' Extrême Orient “ BEFEO18 (1918): 15. Etudes Cambodgienes “XVI anniversaries de L’ independence retrospective

1953-198” 15(July-September 1968):18.

Le Sangkum 1(August 1965):18-19.

Norodom Sihanouk. L’action de S.M.Norodom Sihanouk pour l’indépendance

du Cambodge 1941-1955, preface de S.E. Samdech Penn Nouth. Phnom

Penh: Ministère de l’ Information, 1959.

Norodom Sihanouk. Notre socialisme bouddhique. Phnom Penh: Minister of

Information, 1969.

Norodom Sihanouk. Sangkum Reastr Niyum le développement général du

Cambodge Année 1960 (n.p.), Rama printing, 1991.

___________. XVe Anniversaire de l’indépendance: Rétrospective 1953-1968.

Etudes Cambodgiennes 15 (Juillet-Septembre 1968): 10-44.

223

ภาษาเขมร km¬ukm¬ukm¬ukm¬uCCCCaaaa “sg−mraRsþniym “40-41 (mkra 1956): 51. [กมพชา “สงคมราษฎรนยม “ 40-41 (มกราคม 1956); 51].

km¬uCakm¬uCakm¬uCakm¬uCa elxBiess, (mkra: 1954:24)[, กมพชา ฉบบพเศษ (มกราคม 1954: 24)]. kariyal&yénRBHraCvMag, RRRRbbbbHeTskm¬ucasmµ&yzµIHeTskm¬ucasmµ&yzµIHeTskm¬ucasmµ&yzµIHeTskm¬ucasmµ&yzµI Saigon: Francais á Dutre Mérida,

[สานกพระราชวง, ประเทศกมพชาสมยใหม ไซงอน: ฟรอนส อ ดรท เมเรอร]. RksYgBt(man.. RBHraCCIvRbv&tþiRBH:TsemþcRBHneratþmsIhnuóbyuvraCGtItRBHecaGaNa cRkkmËuCa PMñeBj: RksUgB&tman, 1959. [กระทรวงขอมลขาวสาร“ พระราช

ชวประวตของพระบาทสมเดจพระนโรดมสหนอปยวราชอดตพระเจากรง

กมพชา” พนมเปญ: กระทรวงขอมลขาวสาร, 1959] RksYgsikSaZikar, BgSavtaBgSavtaBgSavtaBgSavtarénRbeTskmËurénRbeTskmËurénRbeTskmËurénRbeTskmËuCaCaCaCa PñMeBj; eragBumËRBHbrmraCvMag, 1962.

[กระทรวงศกษาธการ. พงศาวดารในประเทศกมพชา พนมเปญ: โรงพมพพระ

บรมราช วง, 1962].

RksYgBt(man “RBHraCBiZIbuNüenAPñMR:saTRBHvihar” kmkmkmkmËuËu ËuËu uu uuCsuriyaCsuriyaCsuriyaCsuriya 34 (mkra1963): 89- 93. [ กระทรวงขอมลขาวสาร “พระราชพธบญท(พนมปราสาท “พระวหาร””

กมพชสรยา 34 (มกราคม 1963): 89-93].

Ekv GIuv. RRRR:saTRBHviharBit:saTRBHviharBit:saTRBHviharBit:saTRBHviharBitCasæCasæCasæCasæitkñugECnGZibetyüPaBrbs'itkñugECnGZibetyüPaBrbs'itkñugECnGZibetyüPaBrbs'itkñugECnGZibetyüPaBrbs'kmkmkmkmËËËË úCaya"gBitR:kúCaya"gBitR:kúCaya"gBitR:kúCaya"gBitR:kdddd sn©urkzaGbGrsaTrxUbGnusavrIy(qñMaTI 46 énTivaXñHkþIRbsaTRbHviharenA

TIRkugLaeG ézáTI 15 Exmizuna qñMa1962-2008 . (n.p.), (n.d.). [แกวอว ,

ปราสาท “พระวหาร” สถตในอธไตยของกมพชาอยางแนนอน สนทรพจน แสดงความยนดในโอกาสราลกปท( 46 ในวนชนะคด ปราสาท“พระวหาร”

ณ กรงเฮกวนท( 15เดอนมถนายน1962-2008 (ม.ป.ท.) ( ม.ป.ป.)].

ex{v pMu, “snþiPaBtamKtiBuTÆsaRsna” kmËukmËukmËukmËuCsuriyaCsuriyaCsuriyaCsuriya 28 (kkªda:1956): 607-608. [เคยม ชม, “สนตภาพตามคตพทธศาสนา” กมพชสรยา 28 (มกราคม 1956): 607-608].

224

Kuy LUt . RBH:TBRBH:TBRBH:TBRBH:TBjayätjayätjayätjayät . PñMeBj; (n.d.), 2004, [กย โฬด “คาอทศ” ใน พระบาท

พญายาด พนมเปญ: (ม.ป.ท.), 2004].

KNHkmµkarniBnæ. sikSasgÁmsikSasgÁmsikSasgÁmsikSasgÁm 4e:HBumËelIkTI 6 PñMeBj: Gb'rM. 2006. [คณะกรรมการ

นพนธ. ศกษาสงคม4. พมพคร ,งท) 6 พนมเปญ: อบรม, 2006]. ___________. sikSasg<sikSasg<sikSasg<sikSasg<m m m m 5. e:HBum ËelIkTI 4 PñMeBj: Gb'rM 2005. [คณะกรรมการ นพนธ. ศกษาสงคม 5. พมพคร ,งท) 4 พนมเปญ: อบรม, 2005].

___________. sikSasgsikSasgsikSasgsikSasg<<<<mmmm 7 PUmiRbvtþviTüaPUmiRbvtþviTüaPUmiRbvtþviTüaPUmiRbvtþviTüa PñMeBj: Gb'rM, 2008. [คณะกรรมการนพนธ.

ศกษา สงคม 7 ภมประวตวทยา. พนมเปญ: อบรม, 2008].

KNHkmµkarniBnæ.sikSasg<sikSasg<sikSasg<sikSasg<mmmm 9 EpñkTIEpñkTIEpñkTIEpñkTI 1 PUmiRbvtþviTüaPUmiRbvtþviTüaPUmiRbvtþviTüaPUmiRbvtþviTüa e:HBum ËelIkTI 2 PñMeBj; Gb'rM, 2000. [คณะกรรมการนพนธ. สงคมศกษา 9 แผนกท� 1 ภมประวตวทยา พมพคร?งท� 2 พนมเปญ: อบรม, 2000].

___________. sikSasg<sikSasg<sikSasg<sikSasg<mmmm 10 EpñkTIEpñkTIEpñkTIEpñkTI 1 PUmiRbvtþviTüaPUmiRbvtþviTüaPUmiRbvtþviTüaPUmiRbvtþviTüa <e:HBum ËlIkTI 8 PñMeBj: GbrM, 2007) [คณะกรรมการนพนธ. ศกษาสงคม 10 แผนกท� 1 ภมประวต วทยา. พมพคร ,งท) 8 พนมเปญ: อบรม, 2008].

___________. sikSasg<sikSasg<sikSasg<sikSasg<mmmm 12 EpñkTIEpñkTIEpñkTIEpñkTI 1 PUmiRbvtþviTüa RbvtviTüaPUmiRbvtþviTüa RbvtviTüaPUmiRbvtþviTüa RbvtviTüaPUmiRbvtþviTüa RbvtviTüa e:HBum ËelIkTI 5 PñMeBj:GbrM 2007 [คณะกรรมการนพนธ. ศกษาสงคม 12 แผนกท� 1 ภม ประวต วทยา.พนมเปญ:อบรม, 2007]. KNHebskkmµGciéRnþy(énRbeTskm¬uCaRbcMaenAGgkarshRbCaCati, , bJºaRbJºaRbJºaRbJºaR::::saTRBHviharsaTRBHviharsaTRBHviharsaTRBHvihar (n.p.),RksYgBt*man, 1960. [คณะกรรมการถาวรของ กมพชาประจาสหประชาชาต, ปญหาปราสาท “พระวหาร” (ม.ป.ท.) : กระทรวงขอมลขาวสาร, 1960)]

RKUbgRr}n “ PaKRbvt&tËisaRsþ “16 (mIna-emsa 1964):67-68. [กรบองรน “ แผน ประวตศาสตร” 16(มนาคม-เมษายน 1964): 67-68].

___________. “edImkMeNItGMBIrbJºaR:saTRBHvihar “17 (kumÖH1964): 45-58. [กรบอง รน “ตน กาเนดเก)ยวกบ ปญหาปราสาท “พระวหาร”17(กมาพนธ 1964):45- 58].

___________. “PUmiPaKviTüa” 22(mIna-emsa1969): 6. [กรบองรน “ภมภาควทยา” 22

(มนาคม-เมษายน 1969): 6].

225

XIg hukDIç TidðPaBTUeTAénGkSrsaTidðPaBTUeTAénGkSrsaTidðPaBTUeTAénGkSrsaTidðPaBTUeTAénGkSrsaRRRRssssþþþþExµExµExµExµrrrr ç Paris; L’ Harmattan, 1997, [ฆง ฮกฑ,

ลกษณะท�วไปของวรรณคดเขมรParis: L’Harmattan, 1997].

___________.malIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTImalIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTImalIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTImalIbTGkSrsil|¾ExµrstvtþTI 20‘PñMeBj; Gg−r, 2002’, [ฆง ฮกฑ, บ

ษปมาลาวรรณกรรมเขมรครสตศตวรรษท� 20 . (พนมเปญ; อองโกร, 2002)]

cab BinÇ RbRbRbRbvtþibTnKrraCePøgCatiExµrvtþibTnKrraCePøgCatiExµrvtþibTnKrraCePøgCatiExµrvtþibTnKrraCePøgCatiExµr PñMeBj; GbSraÇ 1995. [จาบ ปน, ประวตบท

เพลงนครราชเขมร พนมเปญ: อบสรา ,1957 ]. ed{b supl, rbbsgrbbsgrbbsgrbbsg−−−−mmraRsþniymBImhaC&mmraRsþniymBImhaC&mmraRsþniymBImhaC&mmraRsþniymBImhaC&yyyyCMCMCMCMnHQanenAnHQanenAnHQanenAnHQanenAdlvibtþnigkarddlvibtþnigkarddlvibtþnigkarddlvibtþnigkardYlrlMYlrlMYlrlMYlrlM

1955-1970 PMñeBj: suPaB, 2005, [เดยบ โสะพอล, ระบบสงคมราษฎรนยม

จากมหาชยชนะถงวบตและการลมสลาย 1955-1970 พนมเปญ: โสเภยพ,

2005]. ___________.sRg−am nwgsnþsRg−am nwgsnþsRg−am nwgsnþsRg−am nwgsnþiPaBenAkm¬uCaiPaBenAkm¬uCaiPaBenAkm¬uCaiPaBenAkm¬uCa ktþatMbnnigktþasklktþatMbnnigktþasklktþatMbnnigktþasklktþatMbnnigktþaskl 1955-1991.

PñMeBj;suxlaP, 2005). [เดยบ โสะพอล, สงครามกบสนตภาพในกมพชาปจจย

ภายในภมภาคและปจจยระดบสากล พนมเปญ: สกเลยภ, 2005].

qRtaeRbmßDI , Exµr×xm (n.p.), (n.d.),[ ฉตรา เปรมฤด, เขมร= ขอม (ม.ป.ป.), (ม.ป.ท.)]

Ca GUm ép Epg esamGum. RbvtþRbvtþRbvtþRbvtþisaRsþénRbeTskmisaRsþénRbeTskmisaRsþénRbeTskmisaRsþénRbeTskmËuËu ËuËuCaCaCaCa zñzñzñzñaaaak'k'k'k''TITITITI 9 zñzñzñzñakakakak'' ''TITITITI 8 zñzñzñzñakakakak'' ''TITITITI 7.

(n.p.): IRC printing, 1992 [ชาอวม ไพเพง และโซม อม, ประวตศาสตร ประเทศกมพชาช ?นท� 9 ช ?นท� 8 ช ?นท� 7(ม.ป.ท.): IRC printing, 1992] . CÍvtakVan´, kkkkMNtehturbsCÍvtakVanGMBIRbéBNIénGñk®sukecnLaMNtehturbsCÍvtakVanGMBIRbéBNIénGñk®sukecnLaMNtehturbsCÍvtakVanGMBIRbéBNIénGñk®sukecnLaMNtehturbsCÍvtakVanGMBIRbéBNIénGñk®sukecnLa. PñMeBj; mhaNt, 1973. [จว ตากวน. จดหมายเหตของโจวตากวน เก�ยวกบประเพณของ ชาวเมองเจนฬา. พนมเปญ: มหาณาด, 1973].

Nat Rsag yinlMbUreaghuk eb:g esAsurasI, RbvtiþsaRsRbvtiþsaRsRbvtiþsaRsRbvtiþsaRsþBuTsasnbNiÐüþBuTsasnbNiÐüþBuTsasnbNiÐüþBuTsasnbNiÐü . PñMeBj:

X 7 Design group, 2005.[เลยด ซรางยน ลาโบร ฮกเบงโซโซะเรยเซย,

ประวตศาสตร สงเขปพทธศาสนาบณฑต พนมเปญ: X7 design

group,2005]. Nwm suvtþi . CnEdlRtUveKCnEdlRtUveKCnEdlRtUveKCnEdlRtUveK::::jjjj' . PñMeBj; rahu, 2007. [ณม สวตต9, คนท�ถกยง พนมเปญ: เรยฮ, 2007].

226

Nut Nara"g, “buBVeyaK ”kµug Eb)NarhVIlIrTIRkugTwkGg−rCMhrGarüZm(ExµrTIRkugTwkGg−rCMhrGarüZm(ExµrTIRkugTwkGg−rCMhrGarüZm(ExµrTIRkugTwkGg−rCMhrGarüZm(ExµrERbsMrUletay Nut Nara PñMeBj; CEDORECK,2003,. [นต เณยเรยง “ บทนา” ในแบรนารด ฮวอเยร, เมองน ?าเมองพระนคร แปลโดยนต ณาราง พนมเปญ: CEDORECK, 2003]

Rtwg ga. RbvtþisasRtExµrRbvtþisasRtExµrRbvtþisasRtExµrRbvtþisasRtExµrPaKPaKPaKPaK 1 nig nig nig nig 2 PñMeBj; (n.d), 1973, [ตรง เงย, ประวตศาสตร เขมร ภาค 1 และ 2 พนมเปญ: (ม.ป.ท.), 1973] . tUc QYgç :tdMabgsm&yelakm©as:tdMabgsm&yelakm©as:tdMabgsm&yelakm©as:tdMabgsm&yelakm©as e:HBum¬elIkTI 2, PñMeBj; Cedoreck,1994. [โตจ ณวง. บตดอมบองสมยทานเจาคณ พมพคร ,งท) 2, พนมเปญ: Cedoreck ,1994].

Zmµkar RksUg, RBBuTÆsasna enARbeTsRBBuTÆsasna enARbeTsRBBuTÆsasna enARbeTsRBBuTÆsasna enARbeTskmËuCakmËuCakmËuCakmËuCasegÎbsegÎbsegÎbsegÎb PñMeBj; RksUgZmµkarÇ 1961. [ธรรมการ, กระทรวง. พระพทธศาสนาในประเทศกมพชาโดยสงเขป

พนมเปญ: กระทรวงธรรมการ, 1961]. nYn eX}n . r&dðr&dðr&dðr&dðRbharRbharRbharRbhar 1932 BIBIBIBIeeees{meTAs{meTAs{meTAs{meTAézLgézLgézLgézLgþþþþ PñMeBj; (n.p.) 1971. [นวน เฆอน .

รฐประหาร1932 จากสยามเปนไทยแลนด พนมเปญ: (ม.ป.ท.), 1971]. neratþm sIhnu semþcRBH, sckþIbrisckþIbrisckþIbrisckþIbriyayGMBIGtþRbeyaCn(sg−mraRsþniym yayGMBIGtþRbeyaCn(sg−mraRsþniym yayGMBIGtþRbeyaCn(sg−mraRsþniym yayGMBIGtþRbeyaCn(sg−mraRsþniym énsemþcRBHyuvraCótþmRbénsemþcRBHyuvraCótþmRbénsemþcRBHyuvraCótþmRbénsemþcRBHyuvraCótþmRbwkSawkSawkSawkSa: (n.p.),RksYgeXasnakarCat iþ,1955. [นโรดมสหน

, สมเดจพระ, คาอธบายเก$ยวกบเร$องอรรถประโยชนในสงคมราษฎรนยมของ

สมเดจพระยพราชท$ปรกษาช+นสง (ม.ป.ท.): กระทรวงโฆษณาการชาต, 1955,].

___________.esckþIEzøgkarN(cMeBaHrdsPaénsemþcRBHóbraesckþIEzøgkarN(cMeBaHrdsPaénsemþcRBHóbraesckþIEzøgkarN(cMeBaHrdsPaénsemþcRBHóbraesckþIEzøgkarN(cMeBaHrdsPaénsemþcRBHóbraCCCCkalBIézÂTIkalBIézÂTIkalBIézÂTIkalBIézÂTI 2 tula tula tula tula 1955 (n.p.), (n.d.),[นโรดม สหน สมเดจพระ พระราชปรารภตอรฐสภาของสมเดจ

พระ ยพราช เม$อวนท$ 2 ตลาคม 1955 (ม.ป.ท.)(ม.ป.ป.)]. ___________. esckþIEzøgkarénsemþcRBHóbyuvrapneratmsIhnuRbZan sg<þmraRsþniym kñugsm&yRbpMsmaspatielikTI 3 ” kmËuCakmËuCakmËuCakmËuCaelx 49(kkªda 1 956):3 [นโรดม สหน สมเดจพระ, “คาแถลงการณในสมเดจพระยพราช นโรดมสหน ประธานในสงคมราษฎรนยมในสมยประชมสมาสชาตคร ,งท) 3” กมพเจย49 (กรกฎาคม , 1956): 3]. neratþm sIhnu semþcRBH, lTÆisg−mniymBuTÆsasnarbs'eyIglTÆisg−mniymBuTÆsasnarbs'eyIglTÆisg−mniymBuTÆsasnarbs'eyIglTÆisg−mniymBuTÆsasnarbs'eyIg (n.p.), R ksYgeXasnakarCat ii, 1965. [นโรดม สหน, สมเดจพระ, ลทธสงคมนยม

227

พระพทธศาสนาของเรา (ม.ป.ท.) กระทรวงโฆษณาการชาต, 1965]. ___________. ótþmKtiKalbMNótþmKtiKalbMNótþmKtiKalbMNótþmKtiKalbMNgnwgkrNIykic©ényuvCnraCsg−mniymgnwgkrNIykic©ényuvCnraCsg−mniymgnwgkrNIykic©ényuvCnraCsg−mniymgnwgkrNIykic©ényuvCnraCsg−mniym (n.p.): RksYgeXasnakarCat i,1958. [นโรดม สหน สมเดจพระ. อดมคตวตถประสงค และหนาท�ของยวชนราชสงคมนยม (ม.ป.ท. ): กระทรวงโฆษณาการชาต, 1958,]. b"n sarI. eRb[beZ[ber}gCªaRsRBan nwger}gb"nvIrhSnI sarNabNbJ©bkarswkSa PñMeBj; saklviTüal&yPUminPñMeBj, 2003, [ปอน สาร, เปรยบเทยบเร�อง ผกาซรอโปน กบเร�องปอลวซน พนมเปญ: มหาวทยาลยภมนทรพนมเปญ ,2003]. :g xat. mK<ueTsk¾nKrmK<ueTsk¾nKrmK<ueTsk¾nKrmK<ueTsk¾nKr e:HBum¬elÍkTÍ 2 PñMeBj; BuTÆsasnbNÐitüÇ 1957). [ปาง ขต,

มคคเทสกพระนคร, พมพคร% งท( 2 พนมเปญ: พทธศาสนบณฑตย, 1957].

___________. “GriyZm(Exµr” kñug y"g' ZI GtþsjÃaNRbeTskmËuuCaPñMeBj;(n.d.),2000, [บาง ขต, “อารยธรรมเขมร” ใน ยวง เธย อตลกษณของประเทศกมพชา พนมเปญ: (ม.ป.ป.),2000]. bU) bU". er}gGñkesñhaCati sasna mhakSRt kmËukmËukmËukmËuCsuriyaCsuriyaCsuriyaCsuriya 28 (kmÖH 1956 ): 228-237 [บ โป, “เร)องผ รกชาต ศาสนา มหากษตรย” กมพชสรยา 28( กมภาพนธ 1956:

228-237)].

Eb¨n nutç RbvtþisasRtseg¡bGMBÍTMnakTMngExµrRbvtþisasRtseg¡bGMBÍTMnakTMngExµrRbvtþisasRtseg¡bGMBÍTMnakTMngExµrRbvtþisasRtseg¡bGMBÍTMnakTMngExµr----es{mes{mes{mes{m PñMeBj;GbSra, 1997, [แปน นต,

ประวตศาสตรสงเขปเก�ยวกบความสมพนธเขมร-สยาม พนมเปญ: อบสรา

,1997].

RbvtþisegÎbénRBHraCebskkmµRbyuTÆTamTavÉkraCsMrabRbeTskm¬uCaRbvtþisegÎbénRBHraCebskkmµRbyuTÆTamTavÉkraCsMrabRbeTskm¬uCaRbvtþisegÎbénRBHraCebskkmµRbyuTÆTamTavÉkraCsMrabRbeTskm¬uCaRbvtþisegÎbénRBHraCebskkmµRbyuTÆTamTavÉkraCsMrabRbeTskm¬uCa

PMñeBj:erAgBumµbrmraCvMag, 1956.[ประวตสงเขปในพระราชกจตอสเพ�อ

เรยกรองเอกราชสาหรบประเทศกมพชา พนมเปญ: โรงพมพพระบรมราชวง,

1956].

BuTÆsasnbNÐitü, vcnanuRkmExµrvcnanuRkmExµrvcnanuRkmExµrvcnanuRkmExµr PaKTÍPaKTÍPaKTÍPaKTÍ 1 PaKTÍPaKTÍPaKTÍPaKTÍ 2 e:HBum¬elÍkTÍ 5 PñMeBj;

BuTÆsasnbNÐitü, 1968. [พทธศาสนบณฑตย. พจนานกรมเขมรภาคท� 1

ภาคท� 2 พมพคร ,งท) 5 พนมเปญ: พทธศาสนบณฑตย, 1968].

228

___________. RbCuMer]geRBgExµrRbCuMer]geRBgExµrRbCuMer]geRBgExµrRbCuMer]geRBgExµrPaKPaKPaKPaK 5TakTgedayedÍmTakTgedayedÍmTakTgedayedÍmTakTgedayedÍm

kMeNItRbvtþisasRtnigPUmisasRtkMeNItRbvtþisasRtnigPUmisasRtkMeNItRbvtþisasRtnigPUmisasRtkMeNItRbvtþisasRtnigPUmisasRt énRbeTskm¬uCaénRbeTskm¬uCaénRbeTskm¬uCaénRbeTskm¬uCa. :HBum¬elÍkTÍ 3 PñMeBj;

rsµÍbdivtþi,Ç 1990ç [ประชมเร$องเพรงเขมร ภาค 5 เก$ยวกบเดมกาเนด

ประวตศาสตรและภมศาสตรของประเทศกมพชา พมพคร% งท( 3 พนมเปญ:รสม

ปฏวต,1990].

BuTÆsasnbNÐitü, RbCuMer]geRBgExµr PaKRbCuMer]geRBgExµr PaKRbCuMer]geRBgExµr PaKRbCuMer]geRBgExµr PaK 6 TakTgPUmisasRtnigRbvtþisasRtTakTgPUmisasRtnigRbvtþisasRtTakTgPUmisasRtnigRbvtþisasRtTakTgPUmisasRtnigRbvtþisasRt

e:HBum¬elÍkTÍ 2 PñMeBj:Gb'rM, 2003. [ประชมตานานและนทานพ ?นบานภาค

6 เก�ยวกบภมศาสตร และประวตศาสตร พมพคร ,งท) 2 พนมเปญ: อบรม,

2003].

Buy Ka, EsÈgyl'BI rdðaPi:lkm¬uCanimUy>kðuEsÈgyl'BI rdðaPi:lkm¬uCanimUy>kðuEsÈgyl'BI rdðaPi:lkm¬uCanimUy>kðuEsÈgyl'BI rdðaPi:lkm¬uCanimUy>kðugryHeBlgryHeBlgryHeBlgryHeBl 6TsvtSr(cugTsvtSr(cugTsvtSr(cugTsvtSr(cugeeeeRkayRkayRkayRkay. PMñeBj:

BnWøExµr, 2006 . [ปย เคย, การทาความเขาใจเก$ยวกบรฐบาลหน$งๆของประเทศ

กมพชา ในชวง ระยะเวลา 6 ทศวรรษหลง พนมเปญ: ปนเลอ แขมร, 2006].

“RBHraCCIvRbvtþénsemþcRBHmhasuemZaZibtICYn Nat RBHsg|raCzñak'TI 1

énKNHmhanikay” kmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriya 41 (tula 1969):1127-1136 ) “พระราช

ชวประวตของ สมเดจพระมหาสเมธาธบดจวน ณาตพระสงฆราชในคณะ

มหานกาย” กมพชสรยา 41(ตลาคม 1963): 1127-1136].

mas, bNþaMtamasbNþaMtamasbNþaMtamasbNþaMtamas e:HBumËpSayeday XIg hukDIÇPñMeBj; Gg−r, 2007. [เมยะฮ.

คาส$งสอนของตาเมยะฮ พมพเผยแพรโดยฆง ฮกฑ พนมเปญ; อองโกร, 2007]. mIEsn RtaeN . RbvtþisaRsþénRBHraRbvtþisaRsþénRBHraRbvtþisaRsþénRBHraRbvtþisaRsþénRBHraCaCaCaCaNacRkNacRkNacRkNacRkkmËukmËukmËukmËuCasmCasmCasmCasmË&nðPaBrvagRbCaCË&nðPaBrvagRbCaCË&nðPaBrvagRbCaCË&nðPaBrvagRbCaCnExµrnExµrnExµrnExµr---- ézézézézPñMeBj; (n.d.) ,2005 . [ มแชล ตราเณ. ประวตศาสตรพระราชอาณาจกร

กมพชาความสมพนธระหวางประชาชนเขมร-ไทย พนมเปญ; (มปป.), 2005]. Emn Qum, “sunÞrkza shCIvin Emn Qum GnurdÆelxaZikarRksYgZmµkar” kmËukmËukmËukmËuCsuriyaCsuriyaCsuriyaCsuriya 36 (mkra 1964): 105-106. [แมน ฌม , “คาปราศรยของสหชวน

แมน ฌมปลดกระทรวง ธรรมการ” กมพชสรยา36(มกราคม 1964):105-106].

muj s'arI . sB©sB©sB©sB©anuRkmGkSrsisü(ExµranuRkmGkSrsisü(ExµranuRkmGkSrsisü(ExµranuRkmGkSrsisü(Exµr . PñMeBj; (n.d.),1999. [มญ สาร . ศพทนกรม

วรรณกรรมเขมร. พนมเปญ: (ม.ป.ท.) ,1999]

229

rç eKaviTç RBHraCBgSavtarrRBHraCBgSavtarrRBHraCBgSavtarrRBHraCBgSavtarrbsRbeTskm¬uCabsRbeTskm¬uCabsRbeTskm¬uCabsRbeTskm¬uCa e:HBum¬elÍkTÍ 2ç PñMeBj; sarm&næÇ 1969.[โร โกวต, พระราชพงศาวดารของประเทศกมพชา พมพคร% งท( 2

พนมเปญ: สารมนต, 1969)],

___________. EmerEmerEmerEmer}}}}nsegnsegnsegnsegÎÎ ÎÎbBgSavtabBgSavtabBgSavtabBgSavtavvvvRbeTsRbeTsRbeTsRbeTskmËuCasMrabkmËuCasMrabkmËuCasMrabkmËuCasMrab'' ''karRblgepSgkarRblgepSgkarRblgepSgkarRblgepSg PñMeBj: Duc

QWT, 1959. [โร โกวต. แบบเรยนสงเขปพงศาวดารกมพชาสาหรบการสอบตางๆ

พนมเปญ: ฑจฌท, 1959].

rs cRnþabuRtç RbvtþisasRtExµrPaKer}geRBgniTannigtamry;silacarikRbvtþisasRtExµrPaKer}geRBgniTannigtamry;silacarikRbvtþisasRtExµrPaKer}geRBgniTannigtamry;silacarikRbvtþisasRtExµrPaKer}geRBgniTannigtamry;silacarik Paris;

L’Harmattan, 1998 . [รวะฮ จนตรบต, ประวตศาสตรเขมร ภาคเร$องตานาน

นทาน ตามศลาจารก . Paris; L’Harmattan, 1998] .

___________________. “R:saTRBHvihar” Paper presented at the congress 5 th Socio- cultural research congress on Cambodia12-14November 2002. (n.p.), (n.d.). [ รวะซ จนตราบตร, “ปราสาท “พระวหาร””(n.p.),(n.d.)]. ___________. neya:yvatTIniymrbs'éz kmkmkmkm¬uCazµI¬uCazµI¬uCazµI¬uCazµI 9 tula 2008;k3. [รวะซ

จนตรบตร, นโยบายการขยายดนแดนของไทย กอมปเจยทเมย 9 ตลาคม 2008: ก3 ]. raCkic©RbeTsraCkic©RbeTsraCkic©RbeTsraCkic©RbeTskmËukmËukmËukmËuCaCaCaCa cuHézáTI 22 kkªda qñaM 1964 raCkic©qñaMTI 20 elx 5

[ราชกจในประเทศกมพชา ลงวนท( 22 กรกฎาคม 1964 ราชกจานเบกษา ปท( 20 หมายเลข 5]. lI Zametg . “ParkicénGñkniBnÆkñugkarsagzati ” kmËukmËukmËukmËuCsuriyaCsuriyaCsuriyaCsuriya 41 (mkra1969 ): 136-

144 . [ล เธยม เตง. “ภารกจของนกเขยนในการสรางชาต” กมพชสรยา 41 ( มกราคม 1969: 136-144)]. ywm Dit, bTbj©aclnabTbj©aclnabTbj©aclnabTbj©aclnayuvCyuvCyuvCyuvCnraCsg−mniymnraCsg−mniymnraCsg−mniymnraCsg−mniym, PµMeBj: (n.d.), 1958 [ ยม ฑต,

ขอกาหนดขบวนการยวชนราชสงคมนยม พนมเปญ: (ม.ป.ป.),1858].

vg suZara, “Rbvtþiseg¡bénR:saTRBHvihar “ GGGGbGrsanrxYbGnusSavrIybGrsanrxYbGnusSavrIybGrsanrxYbGnusSavrIybGrsanrxYbGnusSavrIyqµMaqµMaqµMaqµMa 46 EnTiraQµkþEnTiraQµkþEnTiraQµkþEnTiraQµkþIR):saTBHvihar enATIRkugLaeG ézIR):saTBHvihar enATIRkugLaeG ézIR):saTBHvihar enATIRkugLaeG ézIR):saTBHvihar enATIRkugLaeG éz\\ \\TITITITI 15ExmifunaExmifunaExmifunaExmifuna qµMaqµMaqµMaqµMa1962-2008

(n .p.) (n.d.). [วง โสเธยรา,”ประวตสงเขปของปราสาท “พระวหาร” เฉลม

230

ฉลองราลกปท$ 46 ในวนชยชนะคดปราสาท”พระวหาร” ณ กรงเฮก วนท$ 15 เดอน

มถนายน 1962- 2008. (ม.ป.ท.) (ม.ป.ป.)].

hSk sWEds, kMBUlesþcRkugkMBUlesþcRkugkMBUlesþcRkugkMBUlesþcRkugkmñuCakmñuCakmñuCakmñuCaC&yvrµ&nTIC&yvrµ&nTIC&yvrµ&nTIC&yvrµ&nTI 7 ERbecjPasaExµredayCMu emA PñMeBj;RBHraCbN‚al&y, 1935. [ฮสก เซอแฎซ, กษตรยผย$งใหญท$สดแหง

กมพชา พระบาทชยวรมนท$ 7 แปลโดยจม เมา พนมเปญ: พระราชบรรณาลย,

1935]. saKU samit. RRRRsukExµrsukExµrsukExµrsukExµrkarvivtþn(clnaneyabaykarvivtþn(clnaneyabaykarvivtþn(clnaneyabaykarvivtþn(clnaneyabay. PMñeBj: Gg−rvtþ, 2000.

[ซาก ซาเมต. ประเทศเขมร ววฒนาการขบวนการทางการเมอง. พนมเปญ: ออง โกวต, 2000]. sØal emery. eRkays¯amjjwmrbsExµeRkays¯amjjwmrbsExµeRkays¯amjjwmrbsExµeRkays¯amjjwmrbsExµrrrr ERbsRmUledayTI Xayu (n.p.), (n.d.)

.[ซหาล เมเรย, เบ+องหลงรอยย+มของเขมรแปลโดย ต เฆยย (มปท. มปป.)]. su)n h)an. “GkSrsaRsExµrRkaysm&yGg<r” kmËukmËukmËukmËuCsuriyaCsuriyaCsuriyaCsuriya 31(mkra1959):402 -

403.[ซน เฮยน. “;วรรณคดเขมรหลงยคองกอร” กมพชสรยา 31(มกราคม 1959): 402-403]. sU eNm . “BuTÆniymnwgCatiniym” km¬uzsuriyakm¬uzsuriyakm¬uzsuriyakm¬uzsuriya 31 (vicika: 1959): 1205-1210.

[ส แณม, “พทธนยมกบชาตนยม” กมพชสรยา 31 (พฤศจกายน : 1959) : 1205- 1210]. Esr cug hSg' kUdbU"mU"TI, GñkEhhmesþckøayGñkEhhmesþckøayGñkEhhmesþckøayGñkEhhmesþckøayzazazazaGñktsU"GñktsU"GñktsU"GñktsU" ERbsMnUredAy lwm vasna PñMeBj;BBBB uTÆsasnbNÐitü . 2004. [แส จง หสง กด ปมงต, ผตดตามพระองค

กลายเปนผตอตาน แปลโดย สม วาสนา พนมเปญ: พทธศาสนบณฑตย, 2004]. lag hab'Gan

.seg¡bkm¬uCavseg¡bkm¬uCavseg¡bkm¬uCavseg¡bkm¬uCavtartartartarCManUysµardCManUysµardCManUysµardCManUysµardII II IþsRmabIþsRmabIþsRmabIþsRmabab'ab'ab'ab'ebkUCnRbLgvijÃbnb&RtbMeBjebkUCnRbLgvijÃbnb&RtbMeBjebkUCnRbLgvijÃbnb&RtbMeBjebkUCnRbLgvijÃbnb&RtbMeBjbfbfbfbfmmmmsikSasikSasikSasikSa

e:HBum¬elÍkTÍ 3 PñMeBj: KmK I,1955,. [เลยง ฮบอาน, สงเขปกมพชาวดารคมอ

สาหรบการสอบแขงขนระดบประถมศกษา, พมพคร% งท( 3 พนมเปญ: ตมเกอล,

1955].

hS. sIECs. edImüIyl'edImüIyl'edImüIyl'edImüIyl'kankankankan'Etcüas''Etcüas''Etcüas''Etcüas'GMBIGgGMBIGgGMBIGgGMBIGgÁrÁrÁrÁr ERbsMrUleCaymu:j sarI (n.p.),

(n.d.),1999 [ ยอรช เซเดส, ความเขาใจเบ+องตนเก$ยวกบองกอร, แปลโดย โมล ซาร

(ม.ป.ท.) (ม.ป.ป,) ,1999)].

231

bag'rimaSal. “ silüHnwgGdIténRBHraCGaNacRkExµr ” .ERbsMrUleday r"aybuk'

kmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriya 29(kkªda 1957): 623-636. [บางรเมยซาล, “ศลปะกบอดตในพระ

ราชอาณาจกรเขมร” 29 กมพชสรยา (กรกฎาคม 1957): 623-636].

RhVgsV&r bu"gsUt . Rbvt<isegbén RbeTskmñuCaRbvt<isegbén RbeTskmñuCaRbvt<isegbén RbeTskmñuCaRbvt<isegbén RbeTskmñuCa . PñMeBj; CCC; 2006, [ฮรวง ซวร ปง

ซวฎ. ประวตสงเขปในประเทศกมพชา พนมเปญ: ccc, 2006].

hU)-nwm “Exµrey]gTTUlC&yCMnHCaelIkdMbUgenAtulakarGRnþCatiGMBIrer]gRBHvihar” .

kmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriya 34 (ExkmÖH 1963): 212-218. [ฮ นม, “เขมรเราไดรบชยชนะใน

ข%นตนทศาลระหวางประเทศในคด “พระวหาร” กมพชสรยา 34(กมภาพนธ

1963): 212-218].

___________. “Exµrey]gTTUlC&yCMnHCaelIkdMbUgenAtulakarGRnþCatiGMBIrer]gRBHvihar”

kmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriya 35 (mIna1963): 318-329). [ฮ นม, “เขมรเราไดรบชยชนะในข%นตนท(

ศาลระหวางประเทศในคด ”พระวหาร” กมพชสรยา 35(พฤษภาคม 1963): 318-

329].

___________. “Exµrey]gTTUlC&yCMnHCaelIkdMbUgenAtulakarGRnþCatiGMBIrer]gRBHvihar”

kmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriyakmËuCsuriya 35 (DsPa 1963): 545-548). [ฮ นม, “เขมรเราไดรบชยชนะในข%นตน

ท(ศาลระหวางประเทศในคด ”พระวหาร” กมพชสรยา 35(มนาคม 1963): 545-

548].

hYt tatÇ semþcRBHmhasuemZaZibtÍ . kkkkllllüaNmiRtrbsxüaNmiRtrbsxüaNmiRtrbsxüaNmiRtrbsx\\ \\ MuKWsemþcRBHsg¹raCMuKWsemþcRBHsg¹raCMuKWsemþcRBHsg¹raCMuKWsemþcRBHsg¹raCCYn CYn CYn CYn

NatNatNatNat . PñMeBj; BuTÆsasnbNÐitü, 1993. [ฮวต ตาด, กลยาณมตรของขาพเจา

คอสมเดจพระสงฆราช จวน ณาต. พนมเปญ: พทธศาสนบณฑตย, 1993].

Gaedm"ar LWEkør. RbvtþisaRsþénRbeTsRbvtþisaRsþénRbeTsRbvtþisaRsþénRbeTsRbvtþisaRsþénRbeTskmËukmËukmËukmËuCaCaCaCa ERbsMmUleCayenB em"gXan ehATIXayu (

Phnom Penh; Documentation Center of Cambodia , 2005). [อาเดมาร เลอ

แกลร, ประวตศาสตรในกมพชานบแตศตวรรษท$ 1 ในครสตศกราชจนถงปจจบน แปล

โดย ทมาย (นามปากกา) (Phnom Penh; Documentation Center of

Cambodia, 2005)].

yUr G)un. “RbvtþiénTsSnavdIþkmËuCasuriya” kmËukmËukmËukmËuCsuriyaCsuriyaCsuriyaCsuriya 30 (tula 1958 ): 933-939.

232

[ยร อน . “ประวตในวารสารกมพชสรยา” กมพชสรยา 30( ตลาคม 1958: 933-

939)].

GñkCatiiniym 12 (tula 1970): 7. [นกชาตนยม 12(ตลาคม 1970): 7]. eGg sutç ÉksarmhabursExµr RBHraCBgSavtarExµrtamsasRtasøwkrwtBit«tEkøgkøayÉksarmhabursExµr RBHraCBgSavtarExµrtamsasRtasøwkrwtBit«tEkøgkøayÉksarmhabursExµr RBHraCBgSavtarExµrtamsasRtasøwkrwtBit«tEkøgkøayÉksarmhabursExµr RBHraCBgSavtarExµrtamsasRtasøwkrwtBit«tEkøgkøay

PaKTÍPaKTÍPaKTÍPaKTÍ 1----8 PñMeBj: (n.p.), 2000, [เอง สต. เอกสารมหาบรษเขมร พระราช

พงศาวดารเขมรตามคมภรใบลานจรงแทไมปลอมแปลง ภาค 1-8 พนมเปญ;

(ม.ป.ท.), 2000].

GnusSavriy(eGnusSavriy(eGnusSavriy(eGnusSavriy(eddddayrUbPaB én ayrUbPaB én ayrUbPaB én ayrUbPaB én kmñuCa sg−mraRsþniym xagkmñuCa sg−mraRsþniym xagkmñuCa sg−mraRsþniym xagkmñuCa sg−mraRsþniym xagÓsahkmµÓsahkmµÓsahkmµÓsahkmµ cÊabcÊabcÊabcÊab'' ''TI TI TI TI 1 PñMeBj;

racaGnþzat i [หนงสอภาพท$ระลกในกมพชา ยคสงคมราษฎรนยมดาน

อตสาหกรรม ฉบบท$1, พนมเปญ: รามาอนนตเจยต].

GnusSavriy(eCayrUbPaB GnusSavriy(eCayrUbPaB GnusSavriy(eCayrUbPaB GnusSavriy(eCayrUbPaB énénénénkmñuCasg−mraRsþniymkmñuCasg−mraRsþniymkmñuCasg−mraRsþniymkmñuCasg−mraRsþniymxagsikSaZikar xagsikSaZikar xagsikSaZikar xagsikSaZikar cÊabcÊabcÊabcÊab'' ''TÍ TÍ TÍ TÍ 2 PñMeBj;

racaGnþzat i. [หนงสอภาพท$ระลกในกมพชา ยคสงคมราษฎรนยมดานการศกษา

เลมท$ 2 พนมเปญ: รามาการรามาอนนตเจยตพมพ].

GnusSavriy(eCayrUbPaB GnusSavriy(eCayrUbPaB GnusSavriy(eCayrUbPaB GnusSavriy(eCayrUbPaB énénénénkmñuCasg−mraRsþniymkmñuCasg−mraRsþniymkmñuCasg−mraRsþniymkmñuCasg−mraRsþniymxagsikSaZikarxagsikSaZikarxagsikSaZikarxagsikSaZikarcÊabcÊabcÊabcÊab'' ''TI TI TI TI 3 PñMeBj;

racaGnþzat i), [หนงสอภาพท$ระลกในกมพชายคสงคมราษฎรนยมดานการศกษา

เลมท$ 3 , พนมเปญ: รามาการรามาอนนตเจยต].

GnusSavriy(eCayrUbPaB én GnusSavriy(eCayrUbPaB én GnusSavriy(eCayrUbPaB én GnusSavriy(eCayrUbPaB én kmñuCa sg−mraRsþniym xagkmñuCa sg−mraRsþniym xagkmñuCa sg−mraRsþniym xagkmñuCa sg−mraRsþniym xagsuxaPi:l cÊabsuxaPi:l cÊabsuxaPi:l cÊabsuxaPi:l cÊab'' ''TITITITI 4

(n.p.), (n.d.) [หนงสอภาพท�ระลกในกมพชายคสงคมราษฎรนยมดาน

การสาธารสขเลมท� 4 (ม.ท.พ.) (ม.ป.ป.)].

GnusSavriy(eCayrUbPaB énGnusSavriy(eCayrUbPaB énGnusSavriy(eCayrUbPaB énGnusSavriy(eCayrUbPaB énkmñuCakmñuCakmñuCakmñuCasg−mraRsþniym xagsg−mraRsþniym xagsg−mraRsþniym xagsg−mraRsþniym xagsaZarNkarsaZarNkarsaZarNkarsaZarNkar cÊabTIcÊabTIcÊabTIcÊabTI 5 (PñMeBj; racaGnþzati) [หนงสอภาพท$ระลกในกมพชา ยคสงคมราษฏรนยมดาน

กจการสาธารณะ เลมท$ 5 , พนมเปญ: รามารามาอนตเจยต].

ó:livgS sYr hay . éRtsrNdðanrbsRbeTséRtsrNdðanrbsRbeTséRtsrNdðanrbsRbeTséRtsrNdðanrbsRbeTs PñMeBj; KimesgÇ 1953.

[พระอบาลวง สว หาย, ไตรสรณฐานของประเทศ พนมเปญ: คม เสง,1953].

233

ภาษาองกฤษ

Armstrong, John P. Sihanouk Speaks. New York: Walker and Company, 1964.

Aymonier, Etienne. Isan Travelers Northeast Thailand’s Economy in 1883-

1884.

Translated by Walter EJ Tips. Bangkok: White Lotus press, 2008.

Aymonier, Etienne.Le Cambodge Tome I.Paris: Ernest Leroux, 1901.

Aymonier, Etienne. Journal Asiatique (April-June 1883): 451.

Aymonier, Etienne. Khmer Heritage in Thailand: with Special Emphasis on

Temples, Inscriptions, and Etymology. Translated by E. J. Tip

Bangkok: White lotus, 1999.

Ayres, David M. Anatomy of a Crisis: Education, Development, and the State

in Cambodia 1953-1998. Honolulu: University of Hawai’i Press, 2000.

Brown, Frederick Z and Timberman David G. (eds.), Cambodia and the International Community: The Quest for Peace, Development, and Democracy. Singapore: Asia Society Institute of Southeast Asian Studies, 1999. Cambodian Commentary 3 (December 1959): 12.

Cambodian Commentary 4(September 1963): 22.

Chandler, David P. A History of Cambodia. 2nd Chiang Mai: Silkworm Books,

1998.

___________.Brother Number One: A Political Biography of Pol Pot.. revised ed.

Bouldr: Westview Press, 1992.

Chandler, David P. Facing the Cambodian Past: Selected Essays 1971-1994.

Chiang Mai: Silkworm Books, 1996.

234

Chandler, David P. The Land and People of Cambodia. NewYork: Harper

Collins, 1991.

Chandler, David P. The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and

Revolution since 1945 Chiang Mai: Silkworm Books, 1991.

Chau Seng. “The development of Education in Cambodia”. Kambuja 3(June

1965).

Cœdès, George. Angkor: An Introduction. Translated by Emily Floyd Gardiner.

London: Oxford University Press, 1963.

___________. Indianization of Southeast Asia. Honolulu: (n.d.), 1968.

___________.. The Making of Southeast Asia. Translated by H.M. Wright

California: University of California, 1966.

Coe, Michael D. Angkor and the Khmer Civilization. Singapore: Thames and

Hudson, 2003.

Corfield, Justin. Khmers stand up: A History of the Cambodian Government

1970-1975. Victoria: Centre of Southeast Asian Studies, Monash

University, 1994.

Corfield, Justin and Laura Summers. Historical Dictionary of Cambodia.

Lanham: The Scarecrow Press, 2003.

Edwards, Penny. Cambodge: The Cultivation of A Nation, 1860-1945.

Ph.D.Thesis, Monash University, 1999.

___________. Cambodge the Cultivation of a nation, 1860-1945. Bangkok:

Silkworm Books, 2008.

Edwards, Penny. (ed.). The Buddhist Institute a Short History. Phnom Penh: x7

design Group, 2005.

235

Field, Michael. The Prevailing Wind Witness in Indo-china. Lon don: Methuen, 1965.

Flood, Thadeus E. Japan’s Relations with Thailand: 1928-41. Ph.D. Thesis, University of Washington, 1967.

Garnier, Francis. Travels in Cambodia and Part of Laos: The Mekong Exploration Commission Report 1866-1868. Vol1. Bangkok: White Lotus Press, 1996.

Oldman, Geofferey P. Banknote of Cambodia an Illustrated Price Guide for Collectors, 2 edition Auckland: Millimem, 2008. Goslier, Georges. “Prak Vihêar” In Marguerite Triaire, Indochina Throught Text. Hanoi : The Gioi Publishers, 2000. Grant, Helen and Darryl, Collins Leon, Building Cambodia new Khmer Architecture1953-1970 Bangkok: Key publisher, 2006. Gratross, Helen. “The Sangkum Reast Niyum Buddhism and Nationalism after Independence” In Paper of the Congress 5th Socio-cultural Research Congress on Cambodia12-14November 2002. Groslier, Bernard Philippe. Indochina. Translated by John Hogarth Geneva: Nagel, 1966.

Groslier, Bernard Philippe. Angkor: Art and Civilization. translated by Eric Ernshaw Smith Singapore: Donald Moore, 1966. Hansen Anne Ruth. How to Behave Buddhism and Modernity in Colonial Cambodia1860-1930. Chiang Mai: silkworm, 2008. Harris, Ian. Cambodian Buddhism History and Practice. Chiang Mai: Silkworm, 2006. Higham, Charles. The Civilization of Angkor. London: Weidenfeld & Nicolson, 2001.

International Court of Justice., ICJ Reports. Judgment 15 VI 1962. Netherlands: The Hague. 1962.

236

Jacques, Claude and Lafond, Filippe. The Khmer Empire Cites and Sanctuaries

5th -13thCentury. Translated by Tom White Bangkok: River, 2008.

Jacob, Judith M. The Traditional Literature of Cambodia: A Preliminary Guide.

New York: Oxford University Press, 1996.

Jenna, Raoul M. The Cambodian Constitutions1953-1993. Bangkok: White

Lotus, 1995.

Jeldres, Julio A. The Royal House of Cambodia. Phnom Penh: Monument

Books, 2003.

___________. (ed.), Shadows of Angkor Memoirs of HM King Norodom

Sihanouk of Cambodia volumes one. Phnom Penh: Monument Books,

2005.

Kahin, George Milurman (eds.). Government and Politics of Southeast Asia.

2 ndIthaca: Cornell University Press,1968

Klairung Amratisha. The Cambodian Novel: A Study of Its Emergence and

Development. Ph.D.Thesis, University of London,1998.

“Khmer socialism” Cambodian Commentary 5(January 1960): 5.

Keyes, Charles F. “Communist Revolution and the Buddhist Past in Cambodia”

In Charles F. Keyes, Laurel Kendall and Helen Hardacre (eds.). Asian

Vision of Authorities: Religion and the Modern States of East and

Southeast Asia Honolulu: University of Hawai’i Press, 1994.

Kiernan, Ben. How Pol Pot Came to Power: Colonialism, Nationalism and

Communism in Cambodia, 1930-1975. 2nd. New Haven: Yale University

Press, 2004.

___________. Chanthou Boua. Peasants and Politics in Kampuchea 1942-

1981. Lon Don: Zed press, 1982.

237

Kobkua Suwannathat-Pian. Kings, Country and Constitutions: Thailand's Political Development, 1932- 2000. London: Routledge Curzon, 2003. Leifer, Michael “ The Cambodian election” 7 Asian Survey (November 1962):24. ___________. Cambodia; the Search for Security. London: Pall ma press, 1967.

___________. The Frailer of Political Institutlization in Cambodia, Modern Asian

Study 2 (April 1968):129.

.Ly Daravuth and Muan, Ingrid (eds.). Cultures of Independence: An

Introduction to Cambodian Arts and Culture in the 1950’s and 1960’s.

Phnom Penh: Reyum. 2002.

Marston ,John. “ The Cambodian hospital for monk” In Ian Harris. Buddhism ,

Power and Political Order. New York: Rutledge, 2007.

Martin, Marie Alexandrine. Cambodia: A Shattered Society. Translated by Mark

W. McLeod. Berkeley: University of California Press, 1994.

Mehta, Harish C. Cambodia Silenced: The Press under Six Regimes. Bangkok:

White Lotus, 1997.

Ministry of Foreign Affair, Relation between Thailand and Cambodia. Bangkok:

Ministry of Foreign Affair,1959.

Munson, Frederick P. (eds.). Area Handbook for Cambodia. Washington: the

American University Foreign Area Studies, 1963.

Norodom Sihanouk. “Buddhism in the world today” Cambodians Commentary3

(January-February 1961): 22.

___________. Cambodia neutral: The dictate of necessity. Forgien Affairas

36 (July 1958)

___________. The Eaters of Khmer Earth. Kambuja 9 (December 1965): 13-17.

238

Norodom Sihanouk. “Press conference held on the war effort of the royal

Cambodian army and operation Samakki ” Cambodia Cambodian

magazine special (January1954: 29).

___________. “Princely problems” Cambodian Commentary 9(April –May 1960):

5-6.

___________. “Massage to the Cambodian people from his royal highness

prince Norodom Sihanouk ” Cambodian Commentary 9 (June-July 1960):11.

___________. The royal Action for Independence of Cambodia. Phnom Penh:

15thaniversary 1969,

Osborne Milton E. “History and kingship in contemporary Cambodia”

Journal Southeast Asian History7(March 1966): 9

___________. Before Kampuchea: Preludes to Tragedy. Bangkok: Orchid Press,

2004.

___________. King-making in Cambodia: From Sisowath to Sihanouk.

Journal of Southeast Asian Studies 4 (September 1973).

___________. “History and Kingship in Contemporary Cambodia” ” Journal of

Southeast Asian History 7 (March 1966): 4.

___________. The French Presence in Cochin China and Cambodia: Rule and Response 1859-1905. Bangkok: White Lotus, 1997. ___________.Journal Southeast Asian History 7 (March 1966): 11. Pap ,Peter Gyally. “Reconstructing the Cambodian policy Buddhism, kingship and the quest for legitimacy” In Ian Harris, Buddhism, Power and Political Order (New York: Rutledge, 2007 Preschez, Philippe. Essai sur la Democratie au Cambodge translated by . Philippe Devillers Paris: National des sciences politiques, 1961 “ Preah Vihear case background to dispute” Cambodian Commentary 3(March 1962): 22.

239

“Preah Vihear case verdict” Cambodian Commentary 3(May June 1962):25. Ponchaud Francois. A short History of Cambodia. Phnom Penh: CCC, 2007 Robinson, David. Dictionary of Modern Politic. 3th Lon Don and New York: Europa publication, 2002. Romney, Eliza. “ King, political, artist the film of Norodom Sinanouk “Master thesis of Arts, Politics school of Sociology politic and Anthropology Humanity and Social science La Frobe University, 1998. San Yun, “Preah Vihear who is behaving properly ?“ Cambodian Commentary 3 (December 1959): 13. Samboon Suksaman. Buddhism and Political Legitimacy Bangkok: Chulalongkorn University, 1993. Scheetor, Jerrold. The new Face of Buddha; Cambodia the people‘s prince

New York; Coward McCann, 1967. Singh, L. P. “The Thai – Cambodian temple dispute’ 2 Asian Survey

(October 1962):23-26. Slocomb, Margaret, “ The nature and role of ideology in modern Cambodia state” 37Journal of Southeast Asian Studies (October 2008): 380 Status de Sangkum Reastr Niyum (Pnom Penh, 1955) In Roger M smith, “Cambodia” Southeast Asia Document of Political Development and Change (Ithaca: Cornell University press, 1974 Sisowath Sirimatak. “The reason the deposition of Prince Sihanouk”

Khmer Information Bulletin1 (March 1970):1. Seng, Meaklyn. Cambodian Radio Listening and Reaction Study.

Coordination Center for Southeast Asian Studies,(n.d.) 1961. Smith Roger M. “Prince Norodom Sihanouk of Cambodia” 7 Asian Survey

(June 1967):359.

___________. Cambodia's Foreign policy Ithaca, New York: Cornell University

Press, 1965.

Shawcross, William. Sideshow Kissinger, Nixon and the destruction of

Cambodia Lon Don: Andre Deutsch,1979.

240

Steinberg David J. Cambodia: Its People, Its Society, Its Culture. New Haven:

HRAF Press, 1985.

Sulak Sivaraksa. Thai thoughts on the one hundredth Anniversary of Diplomatic

relations between Japan and Siam. Bangkok: Pridi Bonomyong Intitute,

1987.

Long Tbol. km¬uCa (Cambodia) an annotated Chronology of event from the

French Protectorate: 1863-1953(n.p.), (n.d.)

Toshiharu, Yoshikawa , Field Marshall Pibulsonggram’s Government and The

Pacific War. Bangkok: Foundation for the Promotion of Text Books on

Social Sciences and Humanities, 1985.

Tropical report, June 24 1970, p. 1.

Tully, John. Cambodia under the tricolour: King Sisowath and the ‘Mission

Civilisatrice’ 1904-1927. Victoria: Monash Asia Institute, Monash

University, 1996.

Willmort W.E. The Political Structure of the Chinese Community in Cambodia.

Bristol: London University Press, 1970.

Vickery, Michael. Cambodia and its neighbors in the 15thCentury. Paper

presented to the Workshop on Southeast Asia in the 15th Century and

the Ming Factor, Singapore, July 18-19, 2003.

Vickery, Michael. Cambodia after Angkor, The Chronicular Evidence for the

Fourteenth to Sixteenth Centuries. Ph.D.Thesis, Yale University, 1977.

___________. History of Cambodia Pnom Penh: Pre Angkor Study Society, 2002.

Yang Sam. Khmer Buddhist and Politic1954-1984. Newington: Khmer studies

institute, 1987.

ภาคผนวก

242

ภาคผนวก ก

ระเบยบการของสงคมราษฎรนยม หมวด 1

การกอต ?งสงคมราษฎรนยม มาตรา 1 สงคมน ,ไดต ,งข ,นระหวางชาวเขมรท ,งหลายท)ยอมรบปฏบตตามระเบยบการน ,อนเปนสงคมประชาชนอนหน)งมช)อวา “สงคมราษฎรนยม” อนน ,สานกงานต ,งอยท)กรงพนมเปญ มาตรา 2 สงคมน ,ประกอบดวยหมมตรซ)งตอบรบคาเรยกรองดวยเสร

หมวด 2 โครงการและวตถประสงคของสงคม

มาตรา 3 การต ,งของสงคมน ,มความประสงคกอสรางโครงราง ผ ท)สมครใจในอนจะประกอบกจการของชมชนสรางความม)นคงและเท)ยงธรรมดวยอดมการณท)จะปลกสามคคธรรมแกประชาชาตเขมร สามคคอนอาจจะไดรบภยจากการมากไปดวยพรรกการเมอง เพ)อใหกาเนดข ,นในประเทศกมพชา ซ)งลทธประชาธปไตย สงคมนยมและความเสมอภาค และทายสดเพ)อใหประเทศชาตกลบสความเจรญรงเรองดงท)ไดเคยมในอดต ท)จะใหเพ)อใหกลบคนมาเชนวาน ,นสงคมจะพยายามใหความรบรองท)ใหมข ,นในความหมายอนแทจรงขององคสามชาต ศาสนา พระมหากษตรย ส)งท ,งสามน ,จะทรงอยไดและจะยงประโยชนแกประเทศชาตกตอเม)อองคการแหงรฐไดคานงถงความตองการของประชาชนและปฏบตงานภายในการควบคมอนแทจรงโดยตรงตลอดเวลาจากประชาชน สงคมมความประสงคจะยกยองคณสมบตทางจตใจ ยกมาตรฐานการครองชพของประชาชนดวยการสรางความเจรญทางสงคม ทางเศรษฐกจ และวฒนธรรม มาตรา 4 ความหมายอนแทจรงของสงคมและแผนปฏบตการของสมาชกมดงตอไปน , สงคมเรามใชเปนคณะพรรคการเมอง

243

สงคมเราเปนสญลกษณแหงความตองการของราษฎรอนต)าตอย แตเปนราษฎรอนแทจรงของกมพชาอนเปนท)รกของเรา สงคมเราเปนองคการรวบรวมชาตเปนอนหน)งอนเดยวกน เพ)อตอส กบความยตธรรมคอรปช)น การรดนาทาเรน และการกดข) อนเปนความช)วรายท)กระทาตอประชาชนและประเทศชาต สงคมเราจะรกษาไวซ)งความสามคคแหงชาต และนากลบมาซ)งประเพณอนดท)ไดเคยสรางความเจรญรงเรองแกประเทศในอดต ประเพณน ,เปนศลธรรมของประชาชนพรอมดวยผคมครองโดยธรรมชาตหรอ ศาสนา พระราชบลลงก สงคมเราต ,งใจจะสงเสรมการปกครองราษฎรนยม ท)อาจประสทธประสาทแตประชาราษฎรอนแทจรงอนประกอบเปนชาตเขมร ไดใชโดยตรงซ)งอธปไตย และอานาจแหงชาตภายในตาบล จงหวด และประเทศตามเจตนารมณของรฐธรรมนญ และตามหลกท)ไดวางไวตามขอเสนอแกไขของบทบญญต ดงไดกาหนดในรฐธรรมนญ คอสมเดจพระเจานโรดม สหน มาตรา 5 สงคมจะมเคร)องหมายซ)งจะไดเลอกข ,นในท)ประชม

หมวด 4 รายไดของสงคมและหนาท�สมาชก

มาตรา 11 สงคมราษฎรนยมมรายไดจาก 1. ผลท)ไดเกดข ,นจากงานตาง ๆ สลากกนแบงส)งของ (วตถ) เปนตน ท)ไดจดทาข ,นประโยชนแกสงคมโดยไดรบอนญาตถกตอง 2. เงนชวยเหลอและผลประโยชนทกอยางท)มผศรทธาให 3. ผลประโยชนจากทรพยแหงสงคม คาเขาเปนสมาชกกบเงนบารงไมตองเสย

หมวด 5 องคการของสงคม

มาตรา 12 สงคมราษฎรนยมประกอบดวย คณะกรรมการกลางหนวย และสมาชก

244

ภาคท� 1 คณะกรรมการ

มาตรา 13 คณะกรรมการกลางต ,งข ,นตามมตของสมชชาแหงชาต เลอกต ,งใหมทก 1 ป และประกอบดวย เลขาธการ 1 ผ ชวยเลขาธการ 3 เหรญญก 1 คนผ ชวยเหรญญก 2 คน คณะกรรมการตองรบการชวยเหลอและคาปรกษาจากประธานท)ปรกษา 1 คน และท)ปรกษาทางการเมอง 3 คน คณะกรรมการน ,มมตดวยการออกคะแนนเสยง ในกรณใดท)มคะแนนเสยง เทากนกใหประธานท)ปรกษา และท)ปรกษาการเมองน ,นลงคะแนนดวย ถาหากวาเสยยงเทากนอกใหประธานเปนผ ช ,ขาด มาตรา 14 ประธานท)ปรกษาตามหลกการ เปนผ ท)ประกอบประโยชนอยางใหญหลวงมาใหประเทศกมพชาและเปนท)รบรองวาเปนวระบรษของชาต เพ)อบทบาทอนรบรองความเปนปกแผนระหวางสมาชกของสงคม และกระตนเตอนใหแสดงบทบาทของชาตข ,นตามพฤตการณท)ตองการ มาตรา 15 เลขาธการมผชวยจดการปกครองสงคม เลขาธการน ,ตองศกษาทกส)งทกอยางอนเปนประโยชนของสงคม และดแลใหมการรวมมอระหวางองคการท ,งหลายของสงคม ในการปกครองสงคมเลขาธการน ,ตองรบคาส)งจากสมชชาแหงชาต เลขาธการต ,งคณะกรรมการพจารณาศกษาข ,น เพ)อสงใหคณะกรรมการกลางซ)งกจการท ,งหลายอนเปนเทคนค เพ)อปฏบตการ มาตรา 16 ท)ปรกษาการเมองตองสงความเหนและขอแนะนาไปยงเลขาธการเพ)อพจารณาใหเปนประโยชนแกสงคม มาตรา 17 เหรญญกมผ ชวยเหรญญกมหนาท)รบผดชอบตอไปน ,รกษาเงนรายไดของสงคมท)ไดมาจากท)ใด ๆ จายเงนตามคาส)งของคณะกรรมการกลางในการน ,ใหมเหรญญกมบญชเงนสดลงรายรบและรายจาย และใหทางบเดอนทกเดอนโดยมเลขาธการลงช)อกากบ มาตรา 18 เหรญญกจะเกบเงนสดใหเกนจานวนท)สมชชาแหงชาตไดกาหนดไวไมไดเงนท)เกนจานวนตองเกบไปฝากไวในธนาคารในบญชของสงคม

245

ภาคท� 2 หนวยท ?งหลาย

มาตรา 19 หนวยท ,งหลายประกอบดวยองคการ ในการรวบรวมการปฏบตงานในทองถ)น คอหนวยตาบลหนวยอาเภอ หนวยนคร หรอ หนวย จงหวด มาตรา 20 หนวยตาบล อาเภอ จงหวดแหงหน)งอยภายใตความอานายการของคณะกรรมการต ,งแต 5 คน - 20 คน ตามความสาคญของตาบล อาเภอ จงหวด กรรมการน ,นไดรบการเลอกต ,งคราวละหน)งป โดยลงคะแนนเสยงเปนทางลบจากสมาชกของหนวย คณะกรรมการน ,ต ,งสานกงานข ,นหน)งแหง ท)มผ อานายการหน)งคนและสมาชก 2 คน มาตรา 21 แตละหนวย ๆ มผแทนหน)งคนท)คณะกรรมการกลางของสงคมไดต ,งข ,นเพ)อดแลงานพเศษของหนวยและสงคม ผแทนน ,แนะนาในคณะกรรมการหนวยในดานท)เก)ยวกบการปกครอง ภายในผแทนใหมเหรญญกหน)งคน ท)คณะกรรมการกลางไดแตงต ,งเปนผ รบผดชอบเก)ยวกบตวเงนและบญชการจายทกอยางจะตองไดรบความเหนชอบจากเหรญญกน ,

ภาคท� 4 สภา

มาตรา 22 มสภาสองอยาง คอ สภาจงหวด สมาสชาต มาตรา 23 การประชมสภาจงหวดหรอการประชมผ แทนตาบลท ,งหมดของจงหวดน ,น ๆ ทก ๆ สามเดอน จงหวดตองเปดสมยประชมของตน การประชมน ,กเพ)อหารอและตอบคาถามของสมาชกท ,งหลายอนเน)องจากกรณของหนวยตาง ๆ เวลาประชมน ,เปนการแสดงออกซ)งความเหนสวนรวม อนจะเปนแนวทางตอไปและเปนการยนยนการแตงต ,งผ สมคร เขาคดเลอกท)วไปหรออยางนอยการ เลอกต ,งน ,นกไดรบการรบรองจากหนวยตาบล อาเภอ และนครแลว การประชมจดต ,งข ,นโดยคณะกรรมการของหนวยท)จงหวด หรอกรงดวยความเหนชอบของผแทนซ)งคณะกรรมการกลางไดต ,งข ,น

246

มาตรา 24 สมาสชาตมการประชมเปนปกต เปนสมยประชมธรรมดาอยางนอยปละ 2 คร ,งแตการประชมวสามญกระทาไดตามความตองการโดยเลขาธการเปนผ เรยกประชม สมสมาสประกอบดวย ผแทนของหนวย ตาบล อาเภอ จงหวด และนครจานวนผแทนแตละตาบล อาเภอ จงหวด จะไดกาหนดในการประชมคร ,งแรกโดยผ กอการ และในการประชมตอไปสภาจะไดกาหนดลวงหนา

หมวด 6 บทบญญตพเศษ

ก. ขอบงคบภายใน มาตรา 25 ขอบงคบภายใน ซ)งกรรมการกลางไดบญญตข ,นเพ)อควบคมการประชมสมชชาแหงชาตหากมปญหาใหนาบทบญญตน ,มาใชบงคบ สมาชกท ,งมวลตองปฏบตตามบทบญญตน , ข. การเปล�ยนแปลงบทบญญต มาตรา 26 บทบญญตน ,จะแกไขโดยสมชชาแหงชาต

การยบเลก มาตรา 27 การทรงอยของสงคมราษฎรนยมไมมกาหนดเวลาแตการยบเลกของสงคมน ,ตองกระทาโดยสมชชาแหงชาต และอยางนอยตองมมต 2 ใน 3 ของสมาชกท)มาประชม มาตรา 28 ถานอยกวามการยบเลกสงคมน ,ทรพยสมบตของสงคมจะตองมอบเปนการกศลตอองคการใดองคการหน)ง โดยสมชชาแหงชาตซ)งมมตใหยบเลกสงคมน ,นเปนผส)ง ท�มา “Status of Sangkum Reastr Niyum” (Pnom Penh, 1955) In Roger M Smith , “Cambodia” Southeast Asia document of political development and change

(Ithaca: Cornell University press, 1974) p. 493-497.

247

ภาคผนวก ข

ลาดบรฐบาลกมพชาตามรฐธรรมนญ ค.ศ. 1947-1975

รฐบาลกอนสงคมราษฏรนยม

ลาดบ รฐบาล ระยะเวลาการดารงตาแหนง จานวน/วน หมายเหต 1. สสวตถ0 ยตวงศ 18 ธ.ค. 1946 ถง 24 ก.ค. 1947 218 มการเลอกต%ง 2. สสวตถ0 วตตฉายาวงศ 25 ก.ค. 1947 ถง 20 ก.พ. 1948 211 3. เฌยน วอม 21 ก.พ. 1948 ถง 14 ส.ค. 1948 175 4. แปน นต 15 ส.ค. 1948 ถง 11 ก.พ. 1948 181 5. แยม สอมโบร 12 ก.พ. 1949 ถง 14 ก.ย. 1949 220 6. เอยว เกส 20 ก.ย. 1949 ถง 28 ก.ย. 1949 9 7. แยม สอมโบร 29 ก.ย. 1949 ถง 2 พ.ค. 1950 216 8. นโรดม สหน 3 พ.ค. 1950 ถง 31 พ.ค. 1950 29 9. สสวตถ0 มนพงศ 1 ม.ย.1950 ถง 31 ธ.ค. 1950 214 10. สสวตถ0 มนพงศ 1 ม.ค. 1951 ถง 2 ม.ค. 1951 61 11. อม เณยงสน 3 ม.ค. 1951 ถง 2 พ.ค. 1951 72 12. อม เณยงสน 14 พ.ค. 1951 ถง 12 ต.ค. 1951 152 13. หย กอนตล 13 ต.ค.1951 ถง 15 เม.ย. 1952 185 14. นโรดม สหน 16 เม.ย. 1952 ถง 23ม.ค. 1953 314 15. นโรดม สหน 24 ม.ค. 1953 ถง 28 ก.ค. 1953 186 16. นโรดม สหน 29 ก.ค. 1953 ถง 22 พ.ย. 1953 25 17. จน ณาก 23 พ.ย. 1953 ถง 6 เม.ย. 1954 135 18. นโรดม สหน 7 เม.ย. 1954 ถง 17 เม.ย.1954 11 19. แปน นต 18 เม.ย. 1954 ถง 31 ก.ค. 1954 105 20. แปน นต 1 ส.ค. 1954 ถง 26 ส.ค. 1955 26 21. แปน นต 27ส.ค. 1954 ถง25ม.ค.1955 152 22. เฬง แงต 26 ม.ค. 1955 ถง 3ต.ค. 1955 251

248

รฐบาลยคสงคมราษฏรนยม

ลาดบ รฐบาล ระยะเวลาการดารงตาแหนง จานวน/วน หมายเหต 1. นโรดม สหน 3 ต.ค. 1955 ถง 5 ม.ค. 1956 95 มการเลอกต%ง 2. อม เฌยงสน 5 ม.ค. 1956 ถง 29 ก.พ. 1956 56 3. นโรดม สหน 1 ม.ค. 1956 ถง 2 เม.ย. 1956 33 4. ฆม ตด 3 เม.ย. 1956 ถง 15 ก.ย. 1956 166 5. นโรดม สหน 15 ก.ย. 1956 ถง 25 ต.ค. 1956 41 6. สาน ยน 25 ต.ค. 1956 ถง 3 ม.ค. 1957 71 7. สาน ยน 3 ม.ค. 1957 ถง 9 เม.ย. 1957 97 8. นโรดม สหน 9 เม.ย. 1957 ถง 26ก.ค. 1957 109 9. สมวา 26 ก.ค. 1957 ถง 11 ม.ค. 1957 170 10. แปน นต 17 ม.ค. 1958 ถง 24 เม.ย. 1958 97 มการเลอกต%ง 11. สม เวย 24 เม.ย. 1958 ถง 10 ก.ค. 1958 78 12. นโรดม สหน 10 ก.ค. 1958 ถง 17 ก.พ. 1959 223 13. นโรดม สหน 17 ก.พ. 1959 ถง 12 ม.ย. 1959 117 14. นโรดม สหน 13 ม.ย. 1959 ถง 19 เม.ย. 1960 311 15 โพ เปรอง 19 เม.ย. 1960 ถง 28 ม.ค. 1961 285 16 นโรดม สหน 28 ม.ค. 1961 ถง 17 พ.ย. 1961 294 17. นโรดม สหน 17 พ.ย. 1961 ถง 6 ส.ค. 1961 263 18. เจาแสน กสลฌม 6 ส.ค. 1962 ถง 6 ต.ค. 1962 62 มการเลอกต%ง 19. นโรดม กอนตล 6 ต.ค. 1962 ถง 25 ธ.ค. 1962 811 20. นโรดม กอนตล 25 ธ.ค. 1964 ถง 7 พ.ค. 1964 134 21. นโรดม กอนตล 7 พ.ค. 1964 ถง 25 ต.ค. 1966 172 22. ลอน นอล 25 ต.ค. 1966 ถง 30 เม.ย. 1967 188 23. นโรดม สหน 1 พ.ค. 1967 ถง 31 ม.ค. 1968 276 24. แปน นต 31 ม.ค. 1968 ถง 13 ส.ค. 1969 195 25. ลอน นอล 14 ส.ค. 1969 ถง 18 ม.ค. 1970 217

249

รฐบาลยคหลงสงคมราษฏรนยม(รฐบาลสาธารณรฐ)

ท$มา Buy Ka, EsÈgyl'BI rEsÈgyl'BI rEsÈgyl'BI rEsÈgyl'BI rCPi:lkm¬uCanImUy>kñuCPi:lkm¬uCanImUy>kñuCPi:lkm¬uCanImUy>kñuCPi:lkm¬uCanImUy>kñugryHeBlgryHeBlgryHeBlgryHeBl 6TsvtSr(cugTsvtSr(cugTsvtSr(cugTsvtSr(cugeeeeRkayRkayRkayRkay

(PMñeBj: BnWøExµr, 2000 .[ปย เคย, การทาความเขาใจเก$ยวกบรฐบาลหน$งๆของ

ประเทศกมพชาในชวงระยะเวลา 6 ทศวรรษหลง (พนมเปญ: ปนเลอแขมร ,2006)]

ลาดบ รฐบาล ระยะเวลาการดารงตาแหนง จานวน/วน หมายเหต 1. ลอน นอล 18 ม.ค. 1970 ถง 21 เม.ย. 1971 35 2. ลอน นอล สรมตะ 7 พ.ค. 1971 ถง 12 ม.ค. 1972 310 3. เซน งอก ทญ 20 ม.ค. 1972 ถง 14 เม.ย. 1973 209 4. หงส ธนหก 15 พ.ค. 1973 ถง 17 เม.ย. 1973 283 5. อน ตม คร% งท( 1 15 พ.ค. 1973 ถง 22 ต.ค. 1973 161 6. อน ตมคร% งท( 2 22 ต.ค. 1973 ถง 7 ธ.ค. 1973 47 7. ฬง โบเรต คร% งท( 1 26 ธ.ค. 1973 ถง 13 ม.ย. 1974 169 8. ฬง โบเรต คร% งท( 2 16 ม.ย. 1974 ถง 21 ม.ค. 1975 279 9. ฬง โบเรต คร% งท( 3 21 ม.ค. 1975 ถง 12 เม.ย. 1975 23

250

ภาคผนวก ค เอกสารเก�ยวกบปราสาท “พระวหาร”ของกมพชา∗∗∗∗

ซากปรกหกพงของปราสาทแหงเปรยะฮวเฮยรหรอท)พานกอนศกด9สทธ9และนาเล)อมใสซ)งต ,งอยบนทวเขาแหงฎองแรก(ดงรก) ท)ตงอนเปนจดยทธศาสตรเปนศนยกลางในทางทศตะวนตกของอาณาจกรเขมร จดสงสดของทวเขาอนเปนท)ต ,งของปราสาท ตวปราสาทสรางข ,นตามระดบความลาดเอยงของพ ,นท)ราบสามเหล)ยมซ)งอยสงจากท)ดนดานลางราว สามพนฟต จากตาแหนงท)ต ,งอนสงตระหงานทาใหสามารถมองเหนท)ราบลมทางเหนอของแมน ,ามลและแมน ,าสท)ทอดตวยาวจากทะเลสาบเขมรซ)งอยหางราว 150 ไมลไดอยางชดเจนทศนยภาพอนกวางไกลสดลกหลกตาของเทพเจาศรขศขรศวรหรอพระศวะผ เปนเทพเจาสงสดท)ปกปองเปรยะฮวเฮย ปราสาท “พระวหาร”หนหนาไปทางทศเหนอซ)งถกกาหนดข ,นกอนตามท)ต ,งทางภมศาสตรซ)งอดมไปดวยวสดท)ใชในการกอสราง อาคารศนยกลางของโบราณสถานมรปแบบโครงสรางแบบพรมดอนมตนแบบจากพระมงกฎบนเศยรของของเทพเจาผ เปนท)เคารพ สวนหลงคาของปราสาทยงคงรกษาความสมบรณของโครงสรางไดหลายศตวรรษแตกถกร ,อคนจากบรรดานกลาสมบตจนทาใหสภาพของปราสาททรดโทรมลงเชนทกวนน , สวนกลางของปราสาท “พระวหาร”ต ,งอยในทศเหนอซ)งมกาแพงสรางลอมรอบหน)งช ,น ปราสาทหลงน ,ประกอบดวยโคประ 5 หลง โคประหลงท) 1 ประกอบดวยสวนของกาแพงท)เปนชองประตออกไปสพระลานท)มบนไดลงมาจากทางทศเหนอ ถดจากบนไดหนออกมาจะพบท)พกรมทางและนาค 2 ตว อยดานขาง ปลายสดของเสนทางน ,จะพบกบโคประช ,นท) 3 ซ)งมบนไดอกอนท)เช)อมไปยงโคประท) 4จากโคประท)ยทางเหนอยงมทางอกเสนหน)งท)เช)อมไปยงโคประหลงท) 5 ซ)งมบนไดหนต ,งอยดานหนา จากทศตะวนออกจรดทศตะวนตกของกาแพงช ,นท) 1 มอาคาร 2 หลงซ)งคาดวาคอบรรณาลยต ,งอยคกนตรงดานขางพระลานกบโคประหลงท) 1 มอาคารขนาดยาวทอดตวจากทางทศเหนอไปยงทศใตจรดกบโคประท) 3 จากดานหนาลาดลงมาทางทศตะวนออกขางโคประท) 4 มสระน ,าหน)งสระ เนนเขาทางดานหนาของปราสาททอดตวยาวลงไปยงท)ราบสงโคราช ผ สรางโบราณสถานน ,มทกษะ ความกลาหาญและความมมานะอยางสงจงสามารถสรางบนไดทางข ,นผานโคประหลงตางๆ จากเหนอจรดใตไดสาเรจ อยางไรกตามทางเขามายงปราสาทท)สะดวกท)สดอกทางคอผานทางชองบนไดหก ทกวนน ,บนไดยงคงขาดการซอมบารง ตามรายงานการตรวจเย)ยมประจาปของทานซวน โบน (Suon Bonn) อดตผ วา

∗ แปลและเรยบเรยงใหมจากเอกสารท(เผยแพรโดยกระทรวงขอมลขาวสารในยคสงคมราษฎรนยม

251

ราชการประจาจงหวดกอมปงธมซ)งข ,นไปสารวจกอนการประกาศคาตดสนของศาลยตธรรมระหวางประเทศในวนท) 15 มถนายน รายงานวายงมบางสวนของบนไดเทาน ,นท)สามารถเช)อมตอกนได ปราสาท “พระวหาร” ถกสรางเสรจสมบรณระหวางครสตศตวรรษ 9 ปลายครสตศตวรรษท) 12 เม)อคร ,งท)อาณาจกรเขมรมอานาจสงสด ในศนยกลางของตวปราสาทถกสรางข ,นในป ค.ศ. 889-900โดยพระบาทยโศวรมนผทรงโปรดใหสรางเมองยโศธรประในเวลาตอมาปราสาทหลงน ,ถกปฏสงขรณในสมยพระเจาสรยวรมนท) 1(ค.ศ.1002-1050) เจาชายผมาจากท)ราบสามเหล)ยมปากแมน ,าองคน ,คอผทรงกรฑาทพพชตบานเมองตางๆ จากบรเวณทะเลสาบเขมรไปถงท)ราบแองราช ตอมาปราสาทหลงน ,ยงไดถกสรางเพ)มเตมในสมยของพระเจาสรยวรมนท) 2 (ราวปค.ศ.1113-1145) พระเจาสรยวรมนท) 2 ผ ดารใหสรางปราสาทนครวดข ,นเปนสสานของพระองค ส)งน ,เปนสดยอดผลงานทางสถาปตยกรรมของชาวเขมร ทาใหแผนผงของปราสาท “พระวหาร” สะทอนแนวคดอนยอดเย)ยมท)มความสดคลองกบความย)งใหญของปราสาทนครวด สวนหน)งของความสาเรจอนย)งใหญตองมอบใหแกพราหมณเทวกรภตา (Devakarapadita) ครอาจารยผ รวมประกอบพธใหแกกษตรยผสถาปนาราชวงศสรยวรมนพราหมณผ น ,แมจะไมมอานาจทางการเมอง แตกลบมสวนในการรวบรวมกาลงพลใหกบพระเจาชยวรมนท) 6 ท)ตองการแยงชงอานาจแหงเทวราชา (God King) ดวยการเขารวมประกอบพธอนศกด9สทธ9ในพนมกเลน หลงจากการสวรรคตของพระเจาชยวรมนท) 6 ดวยความรวมมอของพราหมณทานน ,อกเชนกนพระเจาสรยวรมนท) 2พระราชนดดาของกษตรยองคกอนจงไดข ,นครองราชย ระหวางรชสมยของพระเจาชยวรมนท) 6 พราหมณเทวกรภตาไดเปล)ยนมารบผดชอบหนาท)ท)ปราสาท“พระวหาร” เม)อพระเจาสรยวรมนท) 2ข ,นมาครองราชยพราหมณเทวกรภตากยงคงปฏบตหนาท)ของตนดวยความอตสาหะจนไดรบพระราชทานทองคาเปนส)งตอบแทนจารกหลกสดทายท)พบบรเวณปราสาทระบศกราช 1121 กลาวถงการกลปนาท)ดนและทาสใหแกปราสาท”พระวหาร”ของผบรจาคท)อายกวา 80 ป หลงจากท)ฝร)งเศสผนวกกมพชาเขาเปนรฐในอารกขาในค.ศ. 1863 สยามกถกบบบงคบใหถอนกาลงออกจากดนแดนท)ตนครอบครองในศตวรรษกอนหนา รวมถงจงหวด บอตฎอมบอง (พระตะบอง) เซะเรยโซพวน (ศรโสภน) และ เซยมเรยบ (เสยมเรยบ) การถอนกาลงน ,สยามถกบงคบตามขอตกลงระหวางสยามและฝร)งเศสซ)งไดเจรจากนในวนท) 18 กมภาพนธ ค.ศ.1904โดยใหถอวาเขตแดนของเขมรอยหลงสนปนน ,าของเทอกเขาพนมฏองแรก ในเขตจงหวดกอมปงธม (ขอตกลงขอท) 1) และใหมการต ,งคณะกรรมการ

252

รวมระหวางสยามและฝร)งเศสเพ)อสารวจภมประเทศและขอมลท)จาเปนสาหรบการกาหนดเสนเขตแดน(ขอตกลงขอท) 3) คณะกรรมการน ,กาหนดใหต ,งข ,นและตอมาไดรวมทารายงานฉบบทางการอออกมาในวนท) 2 ธนวาคม ค.ศ. 1907 การประชมรวมกนในป ค.ศ. 1904 ทาใหเกดขอตกลงฝร)งเศส-สยามท)ลงนามในวนท) 23 มนาคม ค.ศ.1907 ภายใตขอตกลงสยามยอมคนดนแดนท)เขมรเสยไปคอ บอตฎอมบอง เซะเรยโซพวน เซยมเรยบ แตวาพธสารแนบทายของขอตกลงยนยอมใหการกาหนดเสนเขตแดนของทวเขาฎองแรกอนเปนท)ต ,งของปราสาท “พระวหาร”การดาเนนโดยคณะกรรมการรวมท)ไดทาการสารวจพ ,นท)และทาการตกลงเปนท)เรยบรอยแลว จงมทาการตกลงตามขอตกลงในป ค.ศ.1905และไดตกลงรวมกนในแผนท)ท ,ง 5 ฉบบโดยมแผนท)ฏองแรกซ)งเปนท ,งของปราสาท “พระวหาร”ต ,งอยในเขตแดนของกมพชาเขามา 544 หลา แตตอมาในภายหลงจากการแผนท)รวมของคณะกรรมการกถกยกเลก โดยท)แผนท)เจาปญหากยงไมไดรบการลงนามอยางเปนทางการ อยางไรกตามแผนท)ท ,ง 5 ฉบบ กยงไดรบการยอมรบโดยปราศจากการประทวงหรอขอสงวนสทธ9จากรฐบาลไทยและยงคงถกใชในเวลาตอมากวา 50 ปในระหวางป ค.ศ. 1934-1935 คณะสารวจอสระท)จดต ,งโดยรฐบาลไทยไดเผยแพรขอมลการสารวจท)แสดงใหเหนวาเกดความผดพลาดอยางย)งในการกาหนดเขตสนปนน ,าบนยอดเปรยะฮวเฮยซ)งไมใชเสนเดยวกบท)กาหนดลกเขาไป 544 หลาจากบรเวณซากปรกหกพงของปราสาท แมวาจะมการคนพบขอเทจจรงน ,แลวแตการกาหนดเสนเขตแดนท)ดาเนนการโดยการประชมในป ค.ศ. 1904 และสนธสญญา ค.ศ. 1907 กยงดาเนนตอไปได จงไดมการลงสตยาบนระดบสงรวมกนในสนธสญญาพนธไมตรและการเดนเรอในวนท) 7 ธนวาคม ค.ศ. 1937 ภายหลงจากท)กองกาลงทางทหารของฝร)งเศสเสยทาในฤดรอนป ค.ศ. 1940 สยามกไดเขายดครองพ ,นท)ของปราสาท โดยมขอตกลงรวมกนระหวางฝร)งเศสไทยในวนท) 9 พฤษภาคม 1941 รบรอง หากแตหลงจากท)ญ)ป นพายแพอยางราบคาบตามขอตกลงวอชงตนลงวนท) 17 พฤศจกายน 1946 เปนผลใหไทยตองคนผลประโยชนท)ไดไปอยางไมชอบธรรมและกลบไปสสภาวะด ,งเดมกอนสงคราม อยางไรกตามขอตกลงรวมกนไดเปดโอกาสใหมการต ,งคณะกรรมการรวมกนระหวางกมพชาไทยและฝร)งเศสในการตดสนปญหาชายแดนเพ)อใ หสอดคลองกบเ ช ,อชาต ภมศาสตร ห รอเศรษฐกจ แมวาคณะกรรมการจะไดประชมกนการดาเนนงานของคณะกรรมการปฏบตงานเปนกวาหน)งป แตกไมมความคบหนาใดๆ ในทายท)สดจงไมมการปรบปรงเสนเขตแดนแตอยางใด

253

ในระหวางน ,นฝายไทยกยงคงครอบครองพ ,นท)บางสวนของปราสาทและยอดพนมเปรยะฮวเฮยไวจนถงในวนท) 10 กมภาพนธ ค.ศ. 1949 สถานทตฝร)งเศสประจากรงเทพฯจงไดย)นประทวงอยางเปนทางการถงทางการไทยท)สงกรรมกรข ,นไปสรางท)พกบนปราสาท “พระวหาร” โดยในปเดยวกนในเดอนมนาคมและกรกฎาคมฝร)งเศสยงคงสงหนงสอไปประทวงทางการไทยเ ร) อยๆ เพ)อใหถอนกาลงออกไปในเดอนมกราคม ป1954 เอกอครราชทตของกมพชาประจากรงเทพฯ กไดทาการประทวงอยางรนแรงในการท)รฐบาลไทยขบไลชาวเขมร สามคนท)ดแลปราสาท “พระวหาร” ออกจากพ ,นท) หลงจากท)ขบไลเจาหนาท)ชาวเขมรออกไปจากบรเวณท)ต ,งของปราสาท “พระวหาร”กาลงตารวจของไทยเขายดครอง มการต ,งคายอยบรเวณตอนเหนอของปราสาท โดยมการปกธงชาตไทยไวบรเวณรมหนาผาดวยน ,เปนการแสดงออกซ)งความด ,อดานของรฐบาลไทย ดวยอารมณความรสกรกชาตท)อดแนนในอกความหมายของธงไตรรงคอนเปนสญลกษณอนมคาสงสงจงถกหนวยงานดานวฒนธรรมของไทยไดเผยแพรดงขอความท)วา “ รมยอดผาสงธงไตรรงคยงคงโบกสะบดอยางปลอดภย ดวยความภาคภมใจ สอนเปนสญลกษณของชาตยงปรากฏชดบนเนนเขา ตดชายแดนของประเทศอ)นท)เราเขายดครองไว” จนถงในป 1954 ตวแทนของรฐบาลกมพชากยงคงกดดนใหรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศของไทยใหถอนกาลงตารวจออกจากบรเวณเปรยะฮวเฮยรในเดอนเมษายน1956 เอกอครราชทตไทยประจากรงพนมเปญไดย)นหนงสอบนทกความรวมมอซ)งรวมเร)องการเสนอแกปญหาของ 2 ประเทศมายงรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศของกมพชา แตวาบนทกความรวมมอน ,กลบไมพดถงขอสญญาท)ไดทาไวกอนหนา รฐบาลแหงราชอาณาจกรกมพชาจงแถลงกลบไปวา ขอตกลงในเร)องเสนเขตแดนจะตองดาเนนไปตามขอสนธสญญาท)ยงมผลบงคบอย หนงสอตอบกลบของเราทาใหรฐบาลท)กรงเทพฯไดคดไตรตรองจนถงเดอน พฤษภาคม 1957 ขอเสนอของฝายกมพชาจงไดรบการยอมรบ มการจดต ,งคณะกรรมการรวมเพ)อศกษาปญหาชายแดน โดยทางฝายรฐบาลแหงราชอาณาจกรกมพชากไดเดนทางไปยงกรงเทพฯเพ)อเจรจาเร)องเศรษฐกจ และขอตกลงทางเทคนคตางๆ แตเน)องจากฝายไทยยงคงยนยนท)จะเจรจาภายใตเง)อนไขท)วารฐบาลกมพชาตองไมยนกรานวาตนเปนเจาของปราสาท"”พระวหาร" ส)งน ,ทาใหการเจรจายตลง ในเดอนธนวาคมปน ,นรฐบาลไทยเร)มสรางความวนวายตามแนวชายแดนดวยการเสรมกาลงทหารเขาประชดชายแดน ฝายไทยไดเรยกเอกอครราชทตของตนกลบและส)งปดชายแดนระหวาง 2 ประเทศ ขอขดแยงระหวางกมพชาและไทยสามารถคล)คลายไปไดดวยแนวทางการเจรจาท)องคการสหประชาชาตเขามาชวยไกลเกล)ยในตนป ค.ศ. 1959 โดยพอถงวนท) 20

254

กมภาพนธท ,งไทยและกมพชาจงมการฟ,นฟความสมพนธทางการทตกนดงเดม แตทางการไทยกยงคงยนยนท)จะไมถอนกาลงออกจากปราสาท “พระวหาร”ทางรฐบาลกมพชาเองจงไดยตความพยายามทจะเจรจากนสองฝายกบรฐบาลไทย และไดนาเร)องขอพพาทระหวางประเทศข ,นสการพจารณาของศาลยตธรรมระหวางประเทศในวนท) 6 ตลาคม การดาเนนการของกมพชาสรางความไมพอใจใหแกรฐบาลไทยผ ไมอาจอดทนตอคาตดสนท)ยดม)นในหลกการได รฐบาลไทยจงไดโตแยงข ,นวาศาลยตธรรมระหวางประเทศไมมอานาจในการตดสน แตศาลยตธรรมระหวางประเทศกไดมคาวนจฉยในวนท) 1 มนาคมวาศาลมอานาจตดสนเม)อถงวนท) 26 พฤษภาคม ค.ศ. 1961 ศาลกเร)มกระบวนการไตสวนคดปราสาท”พระวหาร” คณดน เอชชนสน (Dean Acheson) รฐบรษชาวอเมรกนผ มช)อเสยงและเชยวชาญดานกฎหมายระหวางประเทศไดรวมมอกบศาสตราจารย ปนโต (Pinto) และศาสตราจารยรอยเตอร (Reuter) คณาจารยจากวทยาลยกฎหมายแหงกรงปารสเปนหวหนาคณะตอส ฝายกมพชา สวนฝายไทยไดเสนอช)อทานเซอร แฟรงคโซซต , (Sir Frank Soskice) อดตผพพากษาใหญแหงสหราชอาณาจกรและศาสตราจารยโรลน(Rolin) จากศาลแหงกรงบรสเซลเปนตวแทนฝายไทย เปนท)เหนไดอยางชดเจนในไมชาวาในคดน ,ฝายกมพชาสามารถพสจนใหศาลเช)อไดวารฐบาลสยามไดเคยตกลงยอมรบโดยไมมขอโตแยงในแผนท)ฎองแรกท)พมพเผยแพรในป ค.ศ. 1908 ละฝายกมพชายงสามารถเสนอขอเทจจรงท)วารฐบาลท)กรงเทพฯไมเคยโตแยงความถกตองของแผนท)น ,กวาหาสบป ย)งไปกวาน ,นฝายรฐบาลกมพชายงสามารถโตแยงไดอกวาคณะสารวจพ ,นท)ในป ค.ศ. 1934-1935ซ)งไดสารวจพบวาเสนสนปนน ,าท)กาหนดข ,นกอนหนามความผดพลาดไมตรงกบความเปนจรงจงไดมการตกลงใหมการยตปญหาตามขอตกลงสนธสญญาราชไมตรฝร)งเศสสยามในเร)องปญหาชายแดนในป ค.ศ. 1937 ในวนท) 15 มถนายน ค.ศ.1962 ศาลยตธรรมระหวางประเทศประจากรงเฮกไดตดสนใหประเทศกมพชามสทธเหนอปราสาท “พระวหาร” และยงออกคาส)งตามคาตดสนดวยคะแนนเสยง 9 ตอ 3ใหรฐบาลไทยตองถอนกาลงทหารท)เขายดครองออกจากโบราณสถานบรเวณเนนเขาพนมฏองแรก ซ)งไทยไดเขายดครองต ,งแต ค.ศ. 1954 ผพพากษา 9 ทานท)ตดสนใหกมพชาชนะคดความคอผพพากษาจากประเทศโปแลนด ปานามา สหราชอาณาจกร สหภาพโซเวยต ญ)ป น เปร อตาล และกรสวน 3 เสยงทตดสนใหไทยชนะคดความคอผ พพากษาจากอารเจนตนา ไตหวน และออสเตรเลยโดยผพพากษา อก 12 ทานยงตดสนใหไทยตองคนโบราณท)ยดไปดวย

255

เม)อขาวการผลการตดสนอนนายนดแพรกระจายไปท)วประเทศประชาชนจานวนพนกวาคนไดมารวมตวบรเวณลานหนาพระราชวงเพ)อฟงสนทรพจนของสมเดจสหนผ เปนประมขของรฐ ในวนเดยวกนน ,นสาสนแสดงความยนดจากสถานทตมตรประเทศของกมพชาจากท)วโลกกถกสงมาใหรฐบาลกมพชา จานวนผ ท)มารวมชมนมสรางความประหลาดใจแกองคพระประมข เม)อทรงปรากฏตอหนาผคนท)มาเขาเฝาจากน ,นคณะระบาจากวทยาลยชางหลวงกออกมาแสดง เพ)อเฉลมฉลองในวโรกาสอนย)งใหญ เม)อบคคลช ,นสงทานอ)นๆมาถงบรเวณจดงานสมเดจสหนทรงมพระดารสแกผ ท)มาเขาเฝาวา “ ในฐานะตวแทนของประเทศของขอบคณไปยงศาสตราจารยปนโต คณดน แอชชนสนรฐบรษชาวอเมรกนผ มช)อเสยงและเชยวชาญดานกฎหมายระหวางประเทศและขอขอบคณไปยงพณฯทานตรงกง(Truong Cang) ผ ดาเนนงานในฐานะตวแทนของรฐบาลกมพชาประจากรงเฮก ซ)งไดดาเนนอยางเตมท)จนทาใหกมพชาชนะคด ความดวยผลการลงคะแนนตดสนอยางทวมทน” หลงจากน ,นสมเดจสหนกไดตรสอธบายถงส)งศกด9สทธ9ท)ดลบนดาลใหประเทศกมพชาประสบชยชนะในกรณปราสาท “พระวหาร” วา สมเดจพระราชนและขาพเจาไดวงวอนตอส)งศกด9สทธ9และองคบรณกษตรยในอดตใหชวยเหลอในกรณ “พระวหาร” ตอนน ,พวกเราจงไดทาตามสญญาท)ไดใหไว ตามธรรมดาแลวเม)อไมมผมบนหวยอมทาใหเกดความรสกอบอายแตสาหรบขาพเจาแลวความรสกอบอายกลบลดลง เม)อไดประสบกบความสขสมหวงซ)งคงทาใหขาพเจาเพลดเพลนไปไดอกนาน” “ทายท)สดขาพเจาขอเรยกรองใหชาวเขมรทกคนตระหนกถงผลดอนมากมายจนไมอาจนบไดของความเปนเอกภาพชยชนะคราวน ,กเหมอนกบการดาเนนกจการอ)นๆ หากขาดซ)งความเปนเอกภาพขาดซ)งความพงพอใจในคณคา ตามท)ประชาชนไดประเมนแลว วาคอผลประโยชนท)แทจรงของชาต ยอมไมไดรบความสนบสนนอยางมากมายอยางท)ขาพเจาไดรบ ความสาเรจของพวกเราคงไมอาจเกดข ,นได หากขาดปจจยทางศลธรรมมาสนบหนน ความสกเชนน , จงมพ ,นฐานมาจากความมเอกภาพภายในชาต การรณรงคเพ)อความเปนเอกภาพในชาตจงเปนเหตผลหน)งท)ทาใหเราไดรบชยชนะ ชยชนะคร ,งน ,ไมไดเปนเหตจากปจจยใดปจจยหน)ง ไมไดเกดจากเกดจากบคลกความสามารถของขาพเจา แตเปนผลสาเรจท)เกดข ,นมาจากการท)ขาพเจาไดไดรบการสนบสนนจากมวลชนท)วท ,งประเทศ ซ)งไดทาตามหนาท)ตามปกตของตนอยางเตมท) ส)งน ,คอความจรง ซ)งขาพเจาตองขอขอบคณสมาชกแหงราชวงศ ผ เปนท)เคารพ เหลาขาราชการ สมาชกของขบวนการเยาวชน ราษฎรทกเพศทกวยท)ไดใหความชวยเหลอแกขาพเจา”

256

“เม)อส)งท)ไดสาบานไวสาเรจด)งใจหมาย เราควรจะใชโอกาสน ,ใหเกดประโยชนแกพวกเรา เม)อพลงส)งศกด9สทธ9ไดปกปองและคมครองพวกเราจากความมงรายของคนไทยและเวยดนาม โดยเฉพาะจากสฤษด9 ธนะรชต และโงหดนเดยมได จะดข ,นสกเลกนอยหากพวกเขาสานกไดถงความเปนเพ)อน เพ)อนชาวไทยน ,นไดเคยปฏเสธความหวงดของเราแลว เราทาไดเพยงแตออนวอนขอส)งศกด9สทธ9ใหชวยเปล)ยนจตใจของพวกเขา เราไมไดตองการมตรท)เปนเพยงแคเคร)องอวดอางชยชนะบนใบหนาของตน เราตองการมตรภาพแบบถาวรจากเพ)อนบานของเรา แตเรากลบไมพบการตอบสนองเชนน ,น แมเราจะไดเพยรพยายามสรางข ,นแลว เรายงคงมงท)จะแสวงหามตรภาพท)ต ,งอยบนฐานความเทาเทยมกนอยางแทจรง” ท�มาขอมล KNHebskkmµGciéRnþy(énRbeTskm¬uCaRbcMaenAGg−karshRbCaCati, bJºaRbJºaRbJºaRbJºaR::::saTRsaTRsaTRsaTRBHviharBHviharBHviharBHvihar (n.d.),RksYgBt(man, 1960 [คณะกรรมการถาวรของกมพชาประจาองคการ สหประชาชาต, ปญหาปราสาท “พระวหาร” (ม.ป.ท.) : กระทรวงขอมล ขาวสาร, 1960 “ Preah Vihear case background to dispute” Cambodian Commentary 3(March 1962): 18-23. “Preah Vihear case verdict” Cambodian commentary 3(May June 1962):23-26.

257

ประวตผเขยนวทยานพนธ

นายพงษพนธ พ)งตน เกดเม)อวนท) 27 เมษายน พ.ศ. 2526 ท)จงหวดสรนทรสาเรจการศกษาปรญญาศลปศาสตรบณฑต (เกยรตนยมอนดบ 2) สาขาประวตศาสตรจากคณะมนษยศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหมในปการศกษา 2548 และเขาศกษาตอระดบปรญญามหาบณฑต สาขาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยในปการศกษา 2549โดยไดรบทนอดหนนการศกษาจากคณะอกษรศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลยในปการศกษา 2549-2550 ในปการศกษา 2551 ไดรบทนจาก Southeast Asian Region Exchange Program (SEASREP) เพ)อไปเรยนภาษาเขมรเพ)มเตม ณ กรงพนมเปญต ,งแตเดอน พฤษภาคมถงตลาคม พ.ศ. 2551รวมเปนเวลา 6 เดอน