11. Hafta

Para Piyasasında Denge: LM (Liquit Money) Modeli

• Para piyasasının dengede olduğu (reel para arzının, reel para talebine

eşit olduğu) faiz ve reel gelir düzeylerini gösteren eğriye, LM eğrisi denir.

i LM

Y (Reel Milli Gelir, Üretim, İstihdam)

• LM üzerindeki tüm noktalarda para piyasası dengededir.

• Likidite: Bir finansal varlığın hiçbir kısıtlamaya, gecikmeye,

engellemeye, ara işleme (dönüştürme, bozdurma, kontrol ettirme) tabi

olmaksızın ve değer kaybına uğramaksızın ödemelerde kullanılabilme

hızını ifade eder.

• En likit varlık; ulusal paradır. Sonra sırasıyla döviz, altın, hisse senedi,

bono ve gayrimenkuller gelir.

Para piyasasının dengesi; reel para arz ve

reel para talebine, o da milli gelir ve faize

bağlıdır.

Para Talebi (L): Kişilerin ellerinde tutmak istedikleri para miktarıdır. Cepteki nakit

para ile vadesiz hesapta tutulan para

miktarına eşittir.

𝑳 = (𝑀

𝑃)𝐷= 𝐹(𝑌, 𝑖) = 𝒌 ∗ 𝒀 – 𝒉 ∗ 𝒊

Burada k; Para talebinin gelire duyarlılığını

h; Para talebinin faize duyarlılığını

ifade etmektedir.

**Kişilerin gelir düzeyi arttıkça, para talebi

de artar. (Zenginlerin çocukları

babalarından daha çok para talep ederler.

Zenginler daha çok para harcarlar,

yanlarında daha çok para taşırlar). Bu

nedenle gelirle (Y) para talebi (L) arasında

pozitif yönlü bir ilişki vardır.

L=F(Y, i)

+

Likidite Tercihleri Teorisi: Faiz oranı artarsa,

kişilerin para talebi düşer. Daha az nakit

taşıma arzusunda olurlar. Çünkü faiz; parayı

elde tutmanın alternatif maliyetidir. Bu

maliyet arttığı kişiler daha az para talep

ederler. Bu nedenle faiz oranı ile para talebi

arasında negatif yönlü bir ilişki vardır.

L=F(Y, i)

-

• L= (𝑀

𝑃)𝐷: 𝑅𝑒𝑒𝑙 𝑃𝑎𝑟𝑎 𝑇𝑎𝑙𝑒𝑏𝑖

• Likidite tercihleri teorisinde 𝑖 ↓→ (𝑀

𝑃)𝐷 ↑

𝑖 ↑→ (𝑀

𝑃)𝐷 ↓

• Reel Para talebinin denklemi; L = (𝑀

𝑃)𝐷 = 𝑘 ∗ 𝑌 − ℎ ∗ 𝑖

olduğu için, reel para talebi eğrisi, negatif eğimlidir.

i

L= (𝑀

𝑃)𝐷

(M/P)

Para Arzı: Merkez Bankası tarafından piyasaya sürülen

para miktarıdır.

(𝑀

𝑃)𝑆: 𝑅𝑒𝑒𝑙 𝑃𝑎𝑟𝑎 𝐴𝑟𝑧ı

Para arzı, MB tarafından belirlenir ve piyasa faiz

oranından bağımsızdır. Bu nedenle dik bir doğru olarak çizilir.

i (𝑀

𝑃)𝑆

M/P

Para Arzı Tanımları

1. Dar Anlamda Para Arzı (M1): Dolaşımdaki ve ticari

bankaların kasalarındaki nakit paralar ve vadesiz

mevduat hesaplarında tutulan paraları ifade eder.

2. Geniş Anlamda Para Arzı (M2): M1+Vadeli

mevduatları ifade eder.

3. Toplam Para Arzı (M3): M2+Repo+Para Piyasası

Fonları

Para Piyasasında Denge ve Faiz Oranın Belirlenmesi

PARA ARZINDAKİ ARTIŞIN ETKİLERİ

LM • Reel para arzının, reel para talebine eşit olduğu

noktalarda denge faiz oranı belirlenir.

• Para piyasasının dengeye geldiği faiz oranları ile bu

faiz oranında ulaşılan reel milli gelir düzeyi

arasındaki ilişkiyi gösteren eğriye de LM eğrisi adı

verilmektedir.

i LM

Y

LM EĞRİSİNİN TÜRETİLİŞİ

LM EĞRİSİNİN EĞİMİ

LM eğrisi pozitif eğimlidir. Faiz oranında bir artış reel para talebini düşürür. Para talebini sabit para arzına eşitlemek için gelir düzeyinin yükselmesi gerekir. Buna uygun olarak para piyasasının dengesi faiz oranında bir artışın gelir düzeyinde bir yükselme ile telafi edilmesi gerektiğini ima eder, ki bu da i-Y düzleminde pozitif eğimli bir ilişkiyi ortaya koyar.

L = (𝑀

𝑃)𝐷 = 𝑘 ∗ 𝑌 − ℎ ∗ 𝑖

Eşitliğinde faiz oranını çekelim;

i = +𝑘

ℎ𝑌 −

1

ℎ(𝑀

𝑃)𝐷

Burada i’nin Y ye göre türevini aldığımızda, LM’in eğimine ulaşırız.

𝜕𝑖

𝜕𝑌|𝐿𝑀 =

𝑘

ℎ

elde edilir.

LM EĞRİSİNİN EĞİMİ

𝜕𝑖

𝜕𝑌|𝐿𝑀 =

𝑘

ℎ

• Eğimin büyüklüğü ise ;

• para talebinin gelire duyarlılığına (k)

• para talebinin faize duyarlılığına (h)

bağlıdır.

• Para talebinin gelire duyarlılığı, k büyüdükçe ve faize duyarlılığı, h düştükçe LM eğrisi dikleşecektir.

LM Eğrisinin Konumunun Değişmesine Yol Açan Faktörler: Para Arzının Değişmesi

LM EĞRİSİNİN KONUMUNUN DEĞİŞMESİNE YOL AÇAN FAKTÖRLER: PARA TALEBİNİN DEĞİŞMESİ

Kredi kartı kullanımı arttığında, kişilere sanki ek para verilmiş gibi olur, genişletici bir para politikası etkisi yapar ve LM sağa kayar.

PARA PİYASASINDA DENGESİZLİKLER

𝑴𝑺 > 𝑴𝑫

𝑴𝑺 < 𝑴𝑫

MAL VE PARA PİYASALARINDA EŞ ANLI DENGE

Mal ve para piyasalarında eşanlı denge; IS ile LM’in kesiştiği noktada

gerçekleşir.

DENGE GELİR DÜZEYİ VE FAİZ ORANINDA DEĞİŞMELERE YOL AÇAN FAKTÖRLER

Genişletici maliye politikaları; (Kamu harcamalarının arttırılası, Transfer ödemelerinin arttırılması, vergilerin azaltılması) IS eğrisini sağa doğru kaydırır. Genişletici para politikaları; (Para arzının arttırılması, kredi kartı kullanımının yaygınlaşması) LM eğrisini sağa doğru kaydırır.

DENGE GELİR DÜZEYİ VE FAİZ ORANINDA DEĞİŞMELERE YOL AÇAN FAKTÖRLER

MAL VE PARA PİYASALARINDAKİ DENGESİZLİKLERİN GİDERİLMESİNE YÖNELİK POLİTİKALAR

Dışlama etkisi

Sterilizasyon politikaları