14 ақпан 2020 жыл жұма №18 (18970)

Төрлетіп бұрқасынды, ызғарлы ақпан,Тал-терек қабағына мұз-қар қатқан.Түр-түсі кіршіксіздей көрінгенмен, Тосыны-ай мінезінің бізге аңдатқан!

АҚОРДА

Әсел ҚИБАШ

Елордада Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың қатысуымен «Birgemiz» атты республикалық Волонтерлер фронт-кеңсесінің ашылу рәсімі өтті. Қазақстан Президенті волонтерлік жобаларды үйлестіретін әрі қоғамдық монито-

ринг жасайтын және волонтерлікті бүкіл еліміз бойынша оқытып, насихаттайтын фронт-кеңсенің жұмысымен таны-сты. Сондай-ақ, Мемлекет басшысына «Qazvolunteеr.kz» онлайн-платформасы көрсетілді. Қасым-Жомарт Тоқаев өз сөзінде Волонтер жылында көптеген ауқымды жобалар қолға алынатынын атап өтті.

– Қазақстанда волонтерліктің бірте-бірте жалпыұлттық

сипатқа ие болып келе жатқанын көріп отырмыз. Бұл үдеріс Волонтер жылында атқарылатын іс-шаралардың арқасында азаматтарымызды одан әрі біріктіре түсетініне сенімдімін.

Игі істер біздің мәдени бірегейлігіміздің ажыра-мас бөлігіне айналды. Елімізде 200-ден астам волон-терлік ұйым бар. Онда 50 мыңнан астам еріктілер жұмыс істейді, – деді Мемлекет басшысы.

«Birgemiz» фронт-кеңсесі ашылды

7-бет.

Қасым-Жомарт Тоқаевқа Қостанай облысының әлеуметтік-экономикалық дамуы, Президент тапсырмаларының орындалуы туралы есеп берілді.

Архимед Мұхамбетов өңірдегі тұрғын үй құрылысының, соның ішінде халықтың әлеу-меттік әлсіз топтарына арналған баспаналар салудың оң қарқыны, көпбалалы отбасыларға

қолдау көрсету үшін қабылданған шаралар, сондай-ақ, арнайы техника мен автомобильдер шығару жөніндегі маңызды индустриялық жо-балардың жүзеге асырылуы туралы баяндады.

Қасым-Жомарт Тоқаев азық-түлік бағалары-ның өсуіне жол бермеу шараларын қабылдау-дың маңызды екенін атап өтіп, Арқалық Жылу энергиясы орталығын қайта қалпына келтіру жұмыстарын тезірек аяқтауды тапсырды.

Мемлекет басшысы облыс әкімін қабылдады

Сурет Ақорда сайтынан алынды.

14 ақпан 2020 жыл 2

БАС РЕДАКТОР ƏЛЕМІ

Жанұзақ АЯЗБЕКОВ

ЕЛ СӨЗІ

АЙМАҚ

Айтолқын АЙҚАДАМОВА

Қарабалық ауданының әкімі Н.Өтегенов тұрғындар алдындағы қорытынды есеп беру кездесуін өткізді. Жиынға облыс әкімінің орынбасары С.Карплюк қатысты.

Аудан әкімі Н.Өтегенов есепті кездесуінде 2019 жылға арналған ауданның әлеуметтік-экономи-калық дамуының негізгі көрсет-кіштеріне тоқталып, сонымен қа-тар алдағы міндеттерді айқындады. Былтырғы жылдың қорытындысы бойынша Қарабалық ауданының әлеуметтік-экономикалық дамуы оң көрсеткіштерге ие. Ауданның экономикасына былтырғы жылы 5,1 млрд теңге инвестиция құй-ылған. Физикалық индекс көлемі 149,1 пайызды құрап отыр.

Есепті жылы 3,3 млрд теңгенің өнімі өндірілген. «Бизнестің жол картасы - 2020» бағдарламасы ая-сында 2 млрд теңгеге 61 жоба жү-зеге асқан. «Қарапайым заттар эко-номикасы» бағдарламасы аясында былтыр екі жоба қолға алынған. Ауылшаруашылығы саласында мал қатары өскенімен, егін өнімі ауа райының қолайсыздығынан төмендеген.

– Аудан көлемінде 32 ЖШС мен 194 шаруа қожалығы бар. Егін өнімі ауа райы қолайсыз болса да жаман болмады. 180,2 мың гектардан 225 мың тонна егін жиналды. Ауыл-шаруашылығына қажетті техника қатары да жаңартылды. Ауданда 98 шаруашылық мал өсірумен ай-налысады. «Сыбаға» бағдарламасы бойынша 520 бас ірі қара алынды, – деді аудан әкімі.

Аймақтарды дамыту бағыты бойынша былтыр су тартуға байланысты екі инвестициялық жоба басталған. Оның бірі – Бөр-ліде, екіншісі – Надеждин ауылында. Бұл бастамаға 1,4 млрд теңге бөлінген. Биылғы жылы бұл баста-малар аяқталады. Автомо-биль жолдарын жөндеуге қатысты есепті жылы 575 млн теңгенің екі жобасы жүзеге асты.

Халықты жұмыспен қамту ісі де жақсы жолға қойылған. «Еңбек» бағдар-ламасы бойынша 25 адам арнайы білім алып, 92 адам курстарға жі-берілген. «Бастау бизнес» жобасы аясында 212 адам кәсіпкерлікті игерген. 34 адам арнайы грантқа ие болған.

Есепті жылы ауданға 5 жас дәрі-гер келген. Олардың барлығына да баспана берілген. Өткен жылы 25 млн теңгеге стационардың жылу жүйесі жөнделді. Орталық ау-руханаға керекті медициналық құрылғылар алынған. Мәдениет саласына да біраз қаражат бөлініп, материалдық-техникалық базасы жаңартылған.

Былтыр мемлекеттік жастар са-ясатын дамытуға бөлінген қаражат 30 пайызға өскен. Жастар іс-шара-ларға белсенді қатысады. Жастарға арналған түрлі орталықтардың жұмыстары жандана түскен. Өт-кен жылы ауданда алғаш рет жас отбасыларды қолдау мақсатында «Ұшқан ұя» жобасы қолға алынып, өткізілген. Былтыр ауданға бар-лығы 55 жас маман келген екен. «Дипломмен – ауылға!» бағыты бойынша 33 маман келіп, көтер-

меақы алған. «Жасыл ел» жастар жасағы алғаш құрылып, 20 жас жұ-мыспен қамтылған.

– Үстіміздегі жылдың 20 ақпа-нында өткен «Nur Otan» партия-сының кеңейтілген отырысында Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың көпбалалы отбасы-ларды баспанамен қамтамасыз ету турасындағы үндеуі Қарабалық ауданы кәсіпкерлері мен шаруа қожалықтары арасында кең қол-дау тапты. Аудан әкімдігінің ба-стамасымен бизнес өкілдері өткен жылы 4 көпбалалы отбасына бас-пана сатып алып берді. Осындай игі бастамаға қолдау көрсеткен «Зерно-вая индустрия» Агрохолдингі бас-шыларына, жеке кәсіпкерлер Г.Кри-гер мен О.Петоян, Зубченко және Тауасаров шаруа қожалықтарының басшыларына тағы да бір мәрте алғыс айтқым келеді. Келер жылы да бірнеше жоба қолға алынбақшы. Су құбырын тарту, жол жөндеу және де мемлекет тарапынан жүк-телген барлық бағдарламаларға қатысып, елдің әлеуетін арттыруға өз үлесімізді қоса бермекпіз, – деді аудан басшысы.

Қарқынды Қарабалық

Шұға ҚОҢҚАБАЙ

Өңірдегі екі оқу орны бірігеді. Арнайы Үкімет қаулысы шықты. Бұл туралы бұқаралық ақпарат құралдарымен өткен брифингте А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университетінің рек-торы Алма Досжанова мәлім етті. Сонымен қатар, ол Ахаң атындағы жоғары оқу орнының бес жылдық жоспарымен таныстырды.

Басты өзгеріс А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университеті мен Ө.Сұлтанғазин атындағы Қостанай мемлекеттік университетінің біріктірілуімен тікелей байланысты. Ректор мәлім-дегендей, облыс орталығындағы екі білім ордасы қосылып, А.Бай-тұрсынов атындағы аймақтық мем-лекеттік университетке айналады. Мұндағы мақсат – білім сапасы ғана емес, ғылыми зерттеу деңгейі бойынша республикадағы ең үздік жоғары оқу орны атану.

– Біз екі университетті бірік-

тіру туралы қаулыны алдық. Осы-ның негізінде ҚР Білім және ғылым министрлігі бекіткен Жол картасы әзірленді. Жол картасына сәйкес ҚР Қаржы министрлігі Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті мүліктерді бағалаумен айналысады. Бірігу нәтижесінде А.Байтұрсынов атындағы аймақтық мемлекет-тік университеті үш институттан тұрады: аграрлық-техникалық, пе-дагогикалық, экономикалық және құқықтық. Жалпы қаржыландыру 3,5 млрд теңгені құрап отыр.

Коммерциялық емес акционерлік қоғамға көшу – бұл университеттің дербестігін дамытуға, оқыту сапа-сын арттыруға, жаңа технологиялар-ды тартуға кезекті қадам. Қаржылық мәселелер директорлар кеңесі деңгей-інде қаралатын болады, – деп түсін-дірді Алма Досжанова.

Директорлар кеңесінің құра-мына облыстың ірі кәсіпорында-ры мен тауар өндірушілері кіреді. Олар барлық әкімшілік құрамды және өңірлік университет ректо-ры кім болатынын шешеді. Оқы-

тушыларға келер болсақ, олар бір-бірін толықтыратын болады және ешқандай қысқарту болмайды. Бірақ басқарушы қызмет саны аза-яды. Олардың қысқаруы есебінен үнемделген ақша және басқа қыз-меткерлердің жалақысын көтеруге жұмсалады. Студенттер үшін жаңа мүмкіндіктер ашылады.

– Енді барлық студенттер әске-ри кафедрада оқи алады. Сондай-ақ, біздің университет қабырғасында қосымша білім беру барлық деңгей-інде оқитын студенттер үшін қол-жетімді болады, – деп толықтырды Алма Досжанова.

Жаңашылдықтардың қатарында білім бағдарламасын жаңарту мін-деттері тұр. ЖОО жанынан бар-лық мамандық бойынша біліктілік емтихандарын қабылдайтын жұмыс берушілер кеңесі құрылмақ.

Мұның сыртында, алдағы жылы университет меншікті үлгідегі ди-пломдар беруді бастайды. Мемлекет-тік-жекеменшік әріптестік аясында 500 орындық жаңа жатақхана салу да жоспарға еніп отыр.

Бірігу мақсаты – білімді шыңдау

* Құдайға құл болудың мәнісін біл! Құдайға құл болудың мәнісі не? Мәнісі – Құдайдың өзі секіл-ді Жаратушы болу. Зат жасап шығару. Бардан бар жасап шығару. Міне, құл болудың мәнісі! Біз оны адамға құл болумен шатастырамыз да жүреміз.

* Ибн Синаға біреу келіп: «Мына дүниеде да-уасы жоқ дерт бар ма?», – деп сұрайды. Ибн Сина: «Иә, ондай дауасыз дерт бар. Ол жақсының жаманға мұқтаж болуы», – деген екен.

* Біз бір қисайып алсақ, түзелуіміз, бір жантай-сақ түрегелуіміз қиын.

* Егер біреу саған арқаңнан түкірсе, онда сен алда келе жатқаның.

* Біреулерге қарайлама, өз бетіңше өмір сүр, олардың үмітін ақтау маңызды емес. Сен бәрібір оларсыз-ақ дүниеден өтесің. Өз жеңісіңді өзің көресің!

* Қазық бастан хан шықпайды, бүйрек беттен би шықпайды. Көптен би шығады, аздан батыр шығады.

* Кейінгі кезде семинар, бизнес-тренингтен көз ашпайтын болдық. Елге ақыл айтып ақша табатын бизнесі жоқ бизнесмендер кебейіп кетті. Бар ақша-сын сонда салып, бизнесі жүрмей қалған соң өзіне қол жұмсағандар да бар екен. Одан да істің көзін тауып, сол ақшаға тәуекелдеп өз бетіңнен бизнес ашып көрші, сол сатан семинар да, бизнес-тренинг те, өмірлік сабақ та болады! (Жолымбет Мәкіш)

* Жұмбақ: тойда – мақтайды, сыртта – даттайды. Ол кім?

* Адамдар да кітаптар сияқты әріптері бірдей, мазмұны әртүрлі.

* Адамдардың да екі түрі бар біреулер басқалар-дан жақсылық іздейді, енді біреулер іштей назала-нып туған секілді

* «Бүркіт қаншама биікке өрлеп ұшқанымен бәрібір көкке жете алмайды ғой, несіне тырмысып ұмтыла береді, біз құсап төменде ұшып жүре бер-мей ме?» – дейтін көрінеді шымшық. Осы пиғыл қазақта көп.

* Қазіргі адамдар күнделікті өмірінде: отбасын-да болмасын, туыстық карым-қатынасында, жұмыс-та, қызметінде болмасын, қоғамдық ортада, жи-налған жерде болмасын - біреуді сыртынан сөз ету, жамандау, бұрын өмірден өткен, не қазір өмір сүріп жүрген адамдардың сыртынан өсек айту, оларды жамандау адамдардың қалыпты әдетіне айналды.

* Қазақ мойынға жіп салмайды. Қазақ оны сай-тан есінен тандыра аздырып, өзін-өзі білмей, буы-нып өледі деп ырымдайды.

* Қазақта қыздардың кіндігін көрсетіп жүруге тыйым салынады деп жаман ырымға жориды. Абы-ройы ашылып, ары төгіледі, бағы таяды, кіндігі кір-леп, шайтан ұялайды, ішкірне ауруына шалдығып, өміріне қатер төнеді деп ұйғарады.

* Екі қолды төбеге қоймайды. Жамандық істен қолға түскен тұтқындар ғана екі қолын төбесіне қой-ып жүресінен отырады. Сондай жамандық көрін-бесін деген ырымы.

* Бос бесікті тербетпейді. Баласы өліп, бағы сөніп, өзегі өртенген, содан есалаң күйге ұшыраған әйел ғана солай істейді. Сондай жамандық болмасын деген ырымы.

* Өзін ұстай алмайтын қыз әр еркектің ермегі, өзін ұстай алмайтын қыз бір еркектің ертеңі.

* Әсіресе, қазіргі интернет желілерде мадақпен бірге ғайбат сөздің өршу тенденциясы да мораль-дық - этикалық тұрғыдан ешқандай сын көтермейді, адамдар барлық құқықтық нормалар шеңберінен шығып кеткендей, бұл баршаны ойландыруға тиіс.

314 аќпан 2020 жыл

Елімізде жемќорлыќтыњ ал-дын алу маќсатында ±заќмерзімді баѓдарлама ќабылда-нып, б±л баѓытта т‰рлі ж±мыстаратќарылып жатыр. Арнайы мони-торингтік топ м‰шелері, єсіресе,зањнамаларды жетілдіру ісіне денќою керектігін айтады. Сондыќ-тан, ќоѓамѓа зањ жобаларыныњтетіктерін тиімді т‰сіндіру ма-њызды. Осы баѓытта Сыбайласжемќорлыќќа ќарсы іс-ќимылагенттігі облыстыќ департаментіЌостанайда семинар μткізді. ОѓанЌазаќстандаѓы парламентаризм-ді дамыту ќорыныњ президентіЗєуреш Батталова арнайы ша-ќыртылды.

‡йренеріміз кμпСыбайлас жемќорлыќќа ќар-

сы іс-ќимыл агенттігі облыстыќдепартаментініњ бастамасыменм±ндай семинарлар жиі ±йымдас-тырылады. Маќсат – зањ талап-тарын халыќ арасында кењірект‰сіндіру, зањнамаларѓа сарапта-ма ж‰ргізу. Б±л механизм зањна-малыќ жєне нормативтік ќ±ќыќ-тыќ актілерді єзірлеу сатысындаыќтимал жемќорлыќ ќылмыстартєуекелдерін аныќтауѓа жєнежоюѓа м‰мкіндік береді.

Ашыќ диалог алањына адво-каттар, зањгерлер мен ќоѓамдыќбірлестік μкілдері жиналды. Се-минарда нормативтік ќ±ќыќтыќакті жобаларына сыбайлас жем-ќорлыќќа ќарсы сараптамаж‰ргізудіњ мањыздылыѓы єњгімеарќауына айналды. Сан салада

ќабылданѓан зањнамаларды єлдеде жетілдіру ќажет. Б±л жемќор-лыќтыњ алдын алып, зањсыз-дыќќа жол бермейді. Ќазаќстан-даѓы парламентаризмді дамытуќорыныњ президенті, республи-калыќ арнайы мониторингтік то-быныњ м‰шесі Зєуреш Баттало-ва жиналѓандармен семинарμткізу барысында μзекті болѓанбіраз д‰ниені ашып айтып, жол-дарын кμрсетті.

Семинарѓа ќатысќандар м±н-дай басќосулардыњ пайдасы кμпекенін айтады. Зањ нормаларынаќатысты толѓандырѓан сауалдаржетерлік. Іс-шара аясында сарап-тама жасаудыњ негізгі ќаѓидала-ры, аќпараттыњ ашыќтыѓынажєне ќолжетімділігіне ќатыстыќ±нды аќпараттар берілді.

Куєгерлерге – ќомаќты сыйаќыОблыста. Былтыр жемќорлыќ деректері туралы хабар-

лаѓан 8 т±рѓын аќшалай сыйаќы алды. Оларѓа жалпы сомасы1 млн тењге ќаржы тμленген. Енді м±ндай сыйаќыныњ кμлеміеселене т‰седі. Жања ќаулыѓа сєйкес, ќ±ќыќб±зушылыќќа куєболѓан азаматтарѓа таѓайындалатын п±л 10 млн тењгеге дейін±лѓайтылады. Жемќорлыќ дерегі бойынша Call-орталыќтыњ‰зіліссіз ж±мыс істейтін 1424 нμміріне хабарлауѓа болады.

Б±л сізге ойыншыќ емес...Ќостанай. Бала денсаулыѓына зиянды ойыншыќтар аныќ-

талып, сμрелерден алынып тасталды. Ќауіпті μнімдердіњ80%-ы Ќытайда μндірілген, ќалѓан 20%-ы Ресей, Украина,¤збекстан елдерінен келген. Єсіресе, Ќытайдан єкелінген"Барби Beauty" жєне "L.O.L. Fruit doll", "Racing Super" ой-ыншыќтары токсикологиялыќ-гигиеналыќ кμрсеткіштергесєйкес келмеді.

Зымыран ќалдыѓы ќ±ладыЖанкелдин. Союз-2 тасыѓышыныњ ќалдыѓы Аќкμл

ауылыныњ солт‰стігіне ќарай, елді мекеннен шамамен 15-20шаќырым ќашыќќа ќ±лаѓан. Б±л – Тентексай ќонысыныњмањы. Сол к‰ні ±лттыќ ѓарыш орталыѓыныњ мамандары келіп,орнын жинап-тазалап, ќалдыќтарды алып кеткен. Мамандарболжамды ќ±лайтын орны мен уаќыты жайлы т±рѓындарѓаескертілгенін айтады. Б±л – осы аумаќ ‰кіметаралыќ келі-сіммен белгіленген кейінгі зымыран ќалдыѓыныњ алѓашќ±лауы.

Заманауи кμрмеЛисаков. Ќалалыќ музейде "Ќазіргі єлемдегі Абай" атты

кμрме жайылды. Кμрмеге Абайдыњ Adobe Photoshop баѓдар-ламасымен жасалѓан суреттері, μлењдері жєне ќара сμздеріќойылды. Б±л жерден дананыњ шыѓармашылыѓы туралы жа-зылѓан материалдармен де танысуѓа болады. Сондай-аќ, план-шет кμмегімен дыбыс жазбаларын тыњдауѓа да м‰мкіндік бар.Келушілердіњ кμбініњ Абайдыњ єндеріне ыќыласы ауды.

Ќызмет алу жењілдейдіАмангелді. Аудан єкімдігі жанынан фронт-кењсе ашыл-

ды. Рєсімге аудан єкімі Ємірхан Асанов бастаѓан мекеме-±йым басшылары, мемлекеттік ќызметкерлер ќатысты. Ор-талыќтыњ атќаратын ќызметтері т‰сіндірілді. Фронт-кењсехалыќќа ќызмет кμрсетудіњ заманауи стандарттары бойын-ша атќару техникасымен жабдыќталѓан. М±нда азаматтарѓаарналѓан аныќтама б±рышы, т±лѓалардыњ ќ±жаттарын ќабыл-дау бμлмесі бар. Бμлмелерде ж±мыс істеуге барлыќм‰мкіндіктер жасалѓан.

Зейнеткерге ш‰йліктіРудный. 29 жастаѓы рудныйлыќ азамат мас к‰йінде 82

жастаѓы зейнеткерді соќќыѓа жыќќан. Оќиѓа кμппєтерлі‰йлердіњ бірінде, кіреберісте болѓан. Жас жігітке зейнеткеркμршісініњ μз пєтеріне ќоќыстан зат таси беретіні ±намаѓан.Сол ‰шін ќарияѓа ќол кμтеріпті. Жапа шегушініњ шаќыруы-мен келген полицейлер ќарттыњ ‰йініњ жинаќы, ќоќыссызекеніне кμз жеткізді. Басб±зар єкімшілік жауапкершіліккетартылды.

Ізгі іске ж±мылѓанДенисов. Астаналыќ жастар бастаѓан "Біз біргеміз" чел-

ленджін аудан жастары жалѓастырды. Ќар к‰реу акциясына200 адам ќатысќан. Олар Зааятский ауылындаѓы 39 ауланыњќарын аршыды. Осылайша, ¦ОС ардагерлері, тыл ењбеккер-лері, жалѓызбасты зейнеткерлер мен м‰мкіндігі шектеуліжандарѓа кμмек кμрсетіп, алѓысќа бμленді.

Жаѓдай жітібаќылауда

Кμктемгі су тасќынына єзір-лік – кезек к‰ттірмейтін шара.Биыл жылдаѓыдан ќар анаѓ±рлыммол т‰сіп, су тасќыны ќаупі арт-ты.

Арќалыќ ќалалыќ Тμтеншежаѓдайлар бμлімініњ маманыЌайыржан Ж±маќановтыњ айту-ынша ќалаѓа ќарасты Екідіњ жєнеЌызылж±лдыз ауылдары, сон-дай-аќ ќала іргесіндегі Северныйыќшам ауданы сияќты елді ме-кендерді су басу ќаупі бар. Аза-маттыќ ќорѓаныс пен тμтеншежаѓдайлардыњ барлыќ ќ±рылым-дары оѓан саќадай сай, су тасќы-ныныњ салдарын жою ‰шінќажетті ќ±рал-жабдыќтар, техни-ка, жанар-жаѓар май μзге де мате-риалдардыњ бєрі жеткілікті.

Ќала басшылыѓы тарапынансу басу ќаупі бар елді мекендердіалдын ала жеткілікті мμлшердеазыќ-т‰лік, дєрі-дєрмектерменќамтып, сондай-аќ мерзімдік ке-

"Алюминстрой" ЖШС-ніњ 2 ж‰ктиегіш жєне 4 "Хова" самосвал-дары ж‰ргізуде. Ќазіргі тањдаќала кμшелерінен шамамен 20мыњ текше метр ќар сыртќа шы-ѓарылды.

Ќала жєне ќалаѓа ќарастыелді мекендерді жаппай ќардантазарту ж±мыстары алдаѓы нау-рыз айыныњ басында ќарќын ала-ды деп к‰тілуде.

Арќалыќ ќаласы.

зењдеріндегі барлыќ науќастармен ж‰кті єйелдерді ќалаѓа эва-куациялау кμзделген. Жергіліктітμтенше жаѓдайлар бμлімі μз ке-зегінде апатты жаѓдайдыњ алдыналу ‰шін суды соруѓа арналѓанмотор сорѓыларын, жол талѓамай-тын "Нива" жєне "ГАЗель" мар-калы автокμліктерін жєне μзге детехникаларды ±дайы бабында±стайды.

Ќаланы ќардан тазартуды

Облыстыќ тауарлар мен кμрсетілетінќызметтердіњ сапасы мен ќауіпсіздігін баќы-лау департаментінде медициналыќ маскабаѓасын кμтермеуге ќатысты басќосу μтті.

Жаќында облыс орталыѓында медициналыќмаска баѓасын т±раќтандыру жєне ‰здіксіз ќам-тамасыз ету туралы меморандумѓа ќол ќойылѓанболатын. Нєтижесінде, маска баѓасы μњір дєріха-наларында б±рынѓыдай 25-30 тењге аралыѓындасаќталуда. Облыстыќ ТКЌСЌБД басшысыныњорынбасары Сєуле Ержанованыњ айтуынша, ме-морандум ќол ќойылѓан к‰нінен бастап к‰шінеенді жєне 2020 жылдыњ 30 сєуіріне дейін ќолда-ныста болады.

Б‰гінде облыс аумаѓында 280 дєріхана ж±мысістейді. Ќазіргі тањда "Фармаком Импэкс", "Айбо-лит", "Забота", "Биосфера" дєріханаларында ме-дициналыќ маска жеткілікті. Ал "Цветная" ЖШСдєріханасына 65 000 дана медициналыќ маскажеткізілмек. Жалпы, облысќа жаќын арада 1 мил-

Д‰рлігуге негіз жоќ

Айтолќын АЙЌАДАМОВА

ЌарлыѓашОСПАНОВА

лион маска келіп т‰седі деп к‰тілуде. Фармацевт-тердіњ айтуынша, сондыќтан айтарлыќтай д‰р-лігуге негіз жоќ.

М±рат Ж‡НІС¦ЛЫ

14 ақпан 2020 жыл 4

БІЗДІҢ ЗЕРТТЕУ

Жұматай КӘКІМЖАНОВ

ҚАТАРЫМЫЗ КЕМІП БАРАДЫ

ҚР Ұлттық экономика министр-лігінің Статистика комитеті жа-риялаған мәліметке жүгінсек, ел аумағындағы табиғи өсім тоқы-рап, көрші мемлекеттерге қоныс аударғандар қатары көбейіпті. 14 облысты сүзгіден өткізген Статис-тика комитеті 6 облыс жағдайы-ның мүшкілдігін тілге тиек еткен. Тұрғындары кетіп, кеміп жатқан облыстардың бел ортасында Тобыл өңірі де бар.

Сала мамандарының мәліметтері-не жүгінсек, Шығыс Қазақстан облы-сы адамы азайған аймақтар тізімінің ең басында тұр. Мұндағы табиғи өсім 7 660 адамға артқанымен, көшіп кет-кендердің саны 16 539 жеткен. Осы-лайша ШҚО халық саны 8 879 адамға қысқарыпты.

Екінші орында Солт үстік Қа-зақстан облысы. Халық саны бір жылда айтарлықтай кеміген, қазір-гі уақытта айтулы аймақты 549 008 адам мекен етеді.

Ал Қостанай облысы тұрғындары-ның қатары бір жылда 4 258 адамға кеміген: 6 747 адам өзге аймақ, өзге елдерге қоныс аударған, табиғи өсім көлемі 2 450 ғана. Статистика коми-тетінің 2020 жылдың 1 қаңтарындағы есебіне сүйенсек, облыс тұрғындары-ның саны – 868 537.

Елордамен іргелес жатқанына қарамастан, Ақмола облысы да "ми-нусқа" кеткендердің қатарында. Об-лыстағы табиғи өсім 4 935. Ал қоныс аударғандардың саны – 6 747. Дәл қазіргі уақытта айтулы облысты 736 775 адам мекен етеді.

Павлодар облысындағы жағдай да көңіл көншітпейді. Бұл аймақты 752 322 адам мекен етеді. 5 653 адам қо-ныс аударған, табиғи өсім 4 122 адам-ды құрайды. Сондай-ақ, Қараған-ды облысы халқының 1 331 адамға қысқарғаны да белгілі болып отыр.

КӨРШІГЕ ҚАРАЙ Қ ЫРЫНД АП...

Еліміздің қа лған өңірлерінде өсім байқалады. Комитет келтір-ген мәліметтерге жүгінсек, елорда халқының саны 57 628 адамға, алма-тылықтар 62 301 адамға көбейген. Сондай-ақ, Шымкент қаласы(27 085), Ақтөбе (12 101), Алматы (16 744), Аты-рау (11 584), Батыс Қазақстан (4 668), Жамбыл (4 837), Қызылорда (9 210), Маңғыстау (20 736), Түркістан облыс-тарында табиғи өсім байқалған.

Жа лпы, қ азақстан дықтардың қатары бір жылдың ішінде 237 751

адамға көбейіп, тұрғындар саны 18 633 318-ге жеткен. Сыртқа кеткен-дердің саны 130 мыңға жақындайды. Өзге мемлекетке қоныс аударғандар-дың басым бөлігі, атап айтқанда 50 мыңы былтыр Ресей азаматтығын алыпты. Көрші елдің төлқұжатын иемдену жағынан қазақстандықтар-дың у краиндерден кейін екінші орында тұрғанын айта кеткен жөн.

Ресей Федерациясының Ішкі істер министрлігінің мәліметінше, 2019 жылы РФ-да тұруға 14 450 қазақстан-дыққа рұқсат беріліпті. Рұқсат құжа-тын оған дейін 35 328 отандасымыз алған екен. Бұған қоса қазақ елінің 48 901 азаматына Ресей аумағында уақытша тұру құқығы берілген.

2019 жылы көрші елді сағалаған қ а за қс та н д ық тард ың са ны 56 0 мыңнан асып жығылады. Оның 247 473-і жеке сапармен барса, жұмыс бойынша – 136 208, білім алу мақса-тында – 90 782, турист ретінде – 37 011, өзге мақсатпен 48 593 отандасы-мыз шекарадан өтіпті. Жалпы соңғы жылдары Ресейде түбегейлі қалған-дардың қатары көбейген. Мәселен, 2018 жылы Ресей азаматтығын 45 362, 2017 жылы 40 718 қазақстандық алыпты.

НЕ СЕБЕП?

Кетіп жатқандардың дені – тепсе темір үзетін азаматтар екенін айта кеткен абзал.

"Жастардың жақын елдерге көп-теп кетуінің түрлі себебі бар, – дей-ді "Жас Атамекен" жас кәсіпкерлер клубының төрайымы Зарина Көк-жанова. – "Көпті жау алмайды" де-гендей, сырт мемлекеттерде біздің азаматтарымыз топтасып өмір сүруді қалайды. Қатарластарының бірі сырт мемлекетке оқуға кетсе, қалғанда-ры да соның ізімен, сол білім алып жатқан жерге баруға тырысады. Қай жағынан алып қарасаңыз да, біздің еліміз Ресеймен тығыз байланыста. Содан да болар, көрші елдің кез кел-ген қуысынан таныс, ілік-жұрағат

тауып алуға болады. Жастарымыз со-ларды сағалап кетуде. Тағы бір айта кетерлігі, Ресей Федерациясында шетелдіктердің білім алуына ерекше жағдай жасалған. Ол жақтың оқу ор-даларының өкілдері біздің аймағы-мызға келіп, түсіндіру, үгіт-насихат жұмыстарын тұрақты жүргізіп оты-рады. Тегін білімімен қызықтырып, біздің азаматтарымызды өздері-не тартып алуға тырысады. Кейбір мемлекеттердің дипломдары мемле-кетіміздің заңдарына қайшы келіп, нострификациялауға (заңдастыруға) келмей немесе қиындықтары көбейіп жатады. Осыдан сескенген азамат-тарымыз сол білім алған жағында қалып қоюда".

«Жастарымыздың әлемнің озық елдерінде, беделді білім ошақтарын-да тәлім алып жатқанына қуануымыз қажет, – дейді пікір білдіруші. – Ел-басымыздың өзі арнайы "Болашақ" бағдарламасын құрып, қазіргі жас мамандардың біліктілігін арттыруға күш салды. Біз, олардың білім алуға кеткендеріне емес, елге қайтып ора-лу-оралмасына алаңдауымыз керек. Өзге елде білім алғандар өз еліне қызмет қылсын десек – жастарымыз-дың бойындағы патриоттық сезімін оятуымыз керек. Оны отбасынан қолға алғанымыз жөн. Сондай-ақ, еліміздегі оқу ордаларының сапасын арттырып, жастарымыздың өз елін-де білім алуына жағдай жасауымыз қажет".

ҚОС ЕЛДІҢ "Қ ЫЗЫҒЫН"

КӨРМЕК

Өзге мемлекетке көшіп кеткен-дердің арасынан туған жерін қимай жүргендер де табылуда. Екі елдің төлқұ жатын қатар ұстағандарды біздің заңның кешірмейтінін айта кеткен жөн. Былтырдың өзінде заңды белінен басқан 500 адам анықталған.

"Қос азаматтықпен жүргендер жиі кездесуде. Басқа мемлекеттің азаматтығын қабылдағанына қара-мастан, 500-ге жуық азамат біздің мемлекеттің төлқұжаттары мен құ-жаттарын пайдаланған. Бұл фактілер анықталып, заңды бұзғандар жауап-кершілікке тартылды, олардың ба-сым бөлігі елден шығарылды", – де-ген еді мәжілісте осы мәселе жөнінде есеп берген ҚР Ішкі істер вице-ми-

нистрі Марат Қожаев.Құ зырлы орган өк і лінің мә-

ліметінше, көп жағдайда заң бұзушы-лар шекарадан еш кедергісіз өту мақ-сатында, сондай-ақ екі елден қатар әлеуметтік көмек алу үшін осындай әрекетке барады екен.

Ел Конституциясының 10-бабы-ның 3-тармағы мен "Қазақстан Рес-публикасының азаматтығы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 3-бабына сәйкес басқа мемлекеттің азаматтығын алғандар Қазақстан азаматы болып қала алмайды. Он-дайлар басқа мемлекеттің азамат-тығын қабылдамас бұрын ҚР аза-маты қатарынан шығарылуы тиіс. Яғни, 30 жұмыс күні ішінде шетел азаматтығын алғанын тиісті орган-дарға хабарлап, Қазақстан Республи-касының паспортын және жеке куәлі-гін ішкі істер органдарына немесе Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің шет елдердегі мекемелеріне тапсыруға міндетті. Заң талаптарын орындамағандар әкімшілік жауапқа тартылып, 100 АЕК мөлшерінде айыппұл төлейді. Сондай-ақ, ел аумағына екіншілей енгізілмейтін болады.

"ӨЗГЕ ЕЛДІҢ СҰЛТАНЫ БОЛҒАНША..."

Өкінішке қарай, қазіргі өскелең ұрпақ осы мақалды жалғастырып әкете алмайды. Жалғастырғанның өзін де, мән-мағынасына ү ңі ліп жатқандары шамалы. Себебі, ата-ананың өзі бұған дұрыс мән бер-мейді. Қолында билігі, қалтасын-да қаржысы бар кейбір ағаларымыз іні-қарындастарымызды шет елдер-ге, "жақсы өмірдің жетегіне" жіберу-ге тырысып жүр. Оқысын, өнсін, жер көрсін! Одан кейін ортамызға қайта оралып, еліне, халқына қызмет қыл-сын демекпіз.

"Тәрбие – отбасынан басталады. Отаныңды сүю де осы арада қалыпта-сады. Отбасында елін сүйіп, елдігін құрметтеп өскен бала өзге елге мой-ын бұрмайды. Мемлекетіміз мұндай жастарымыздың сағын сындырмай, жақсы әрі тегін білім алуына жағдай жасауы керек. Сонда ғана қатарымыз қалың болады», – деп ойын түйіндеді Зарина Көкжанова.

ҚОСТАНАЙДАН КЕТКЕНДЕР КӨП

514 аќпан 2020 жыл

Ќазаќстанда т±тынушылардыњ ќ±ќыќтарынќорѓау мєселелері бойынша кейбір зањнамалыќактілерге μзгеріс енгізу жоспарланѓан. Ондат±тынушылардыњ ќ±ќыќтарын б±зѓаны ‰шінжосыќсыз кєсіпкерлердіњ жауапкершілігінќатањдату кμзделіп отыр. Жања зањ жобасыныњт±жырымдамасына сєйкес, сатушы т±тынушыѓабаѓдарлануы, сондай-аќ шаѓымдарѓа тез єрі жеделден ќоюы тиіс. Осы жєне басќа да мєселелер туралыЌостанай облысы т±тынушылардыњ ќ±ќыќтарынќорѓау департаментініњ басшысы Айбек Т±рышовайтып берді.

ЗАЊ ЖЄНЕ ЗАМАН

– Айбек Шампан±лы,б‰гінгі тањда т±тынушылар-дыњ ќ±ќыќтарын ќорѓаубойынша жања мемлекеттікорганныњ ќ±рылѓаны белгілі.Осы туралы айтып μтсењіз?

– Кєсіпкерлікті ќолдау даѓда-рысќа ќарсы пєрменді шаралар-дыњ бірі болып табылады. Сон-дыќтан кєсіпкерліктіњ дењгейікμтеріліп, экспорт жєне импорткμлемі де артуда. Оѓан ќоса тау-арлар (ж±мыс, ќызметтер) т‰ріде кμбеюде. Єрине б±ндай жаѓ-даяттарда тиісті емес сападаѓытауарлар (ж±мыс, ќызметтер)μткізілуі м‰мкін. Осыѓан орай,сатушы мен сатып алушы м‰дде-лерініњ тењгерімін саќтау маќса-тында мемлекеттік реттеу шара-лары ќабылданѓан. Осы шаралараясында 2019 жылдыњ маусымайыныњ 17-к‰ні Мемлекет бас-шысыныњ Жарлыѓымен Саудажєне интеграция министрлігіќ±рылды.

Б±л Жарлыќты ж‰зеге асырушењберінде Ќазаќстан Республи-касы ‡кіметініњ 2019 жылѓы10 шілдедегі №497 ќаулысыменСауда жєне интеграция ми-нистрлігі жанынан т±тынушы-лардыњ ќ±ќыќтарын ќорѓау бой-ынша Н±р-С±лтан, Алматы,Шымкент ќалаларында, облыс-тарда аумаќтыќ департамент-тері мен комитет ќ±рылѓан.

– Сіздіњ басќаруыњыздаѓыдепартаменттіњ негізгі міндет-теріне тоќталып μтсењіз?

– Ќазаќстан РеспубликасыСауда жєне интеграция ми-нистрініњ 2019 жылѓы 25 шілде-

С±рањыз, жауап береміз– Меніњ білгім келгені, м‰гедектер ‰шін м‰лік салыѓын жєне

жер салыѓын есептеу кезінде жењілдік бар ма?Айбек ЖАРЌЫНБАЕВ.

Ќостанай ќаласы.

– М‰гедектер меншік ќ±ќыѓындаѓы барлыќ салыќ салу объектілерініњ жалпыќ±ныныњ 1500 еселенген мμлшердегі айлыќ есептік кμрсеткіші шегінде м‰лік са-лыѓын тμлеуден босатылады. М‰гедектер мыналар бойынша: т±рѓын-‰й ќоры,оныњ iшiнде, жанындаѓы ќ±рылыстар мен ѓимараттар алып жатќан жер учаскелерi;‰й мањындаѓы жер учаскелерi; ќ±рылыс алып жатќан жердi ќоса алѓанда, жеке(ќосалќы) ‰й шаруашылыѓын ж‰ргiзу, баѓбандыќ жєне саяжай ќ±рылысы ‰шiнберiлген жер учаскелерi; гараждар орналасќан жер учаскелерi бойынша жер са-лыѓын тμлеуден босатылады.

СІЗ Т¦ТЫНУШЫСЫЗ, БІРАЌ...

Бетті єзірлеген Ш±ѓа ЌОЊЌАБАЙ

– Жеке т±лѓалардыњ жергілікті салыќ бойынша берешегін ќалай тек-серуге болады?

Кенжеѓали АХМЕТБЕКОВ,

Арќалыќ ќаласы.

– Салыќтыќ берешектіњ, оныњ ішінде кμлік ќ±ралына салыѓы бойынша берешектіњбар-жоѓын Мемлекеттік кірістер комитетініњ (www.kgd.gov.kz) сайтында "Электрондыќызмет" – "Салыќтыќ берешектіњ жоќ (бар) екені туралы мєлімет" бμлімінде ЖСН енгізуарќылы, сондай-аќ "Электронды ‰кімет" порталында не жергілікті жері бойынша МКБтексеруге болады.

дегі №7 б±йрыѓымен Т±тынушы-лардыњ ќ±ќыќтарын ќорѓау ко-митетініњ Ќостанай облысыт±тынушылардыњ ќ±ќыќтарынќорѓау департаменті ќ±рылды.Мемлекеттік орган ретінде де-партаменттіњ мєртебесі, оныњќ±ќыќтары мен міндеттері бекі-тілген. Ережеге сєйкес департа-менттіњ негізгі міндеттері облысаумаѓында т±тынушылардыњќ±ќыќтарын ќорѓау саласындаѓымемлекеттік саясатты іске асыру-ды ќамтамасыз ету жєне мемле-кеттік органдардыњ т±тынушы-лардыњ ќ±ќыќтарын ќорѓау са-ласындаѓы мемлекеттік саясаттыіске асыруды ќамтамасыз етубойынша ќызметін салааралыќ‰йлестіруді ж‰зеге асыру. Ќа-зіргі тањда т±тынушылардыњќ±ќыќтары мен м‰дделері б±зыл-ѓан сєттен бастап кењес беремізжєне т‰сіндіру ж±мыстарынж‰ргіземіз.

"Т±тынушылардыњ ќ±ќыќта-рын ќорѓау с±раќтары бойыншабірќатар Ќазаќстан Республика-сы зањнамалыќ актілеріне μзге-рістер мен толыќтырулар енгізутуралы" зањныњ жобасы єзір-ленді.

Шаѓымдарды ќараудыњ ‰шсатылы ж‰йесін ±йымдастыру,дауларды ќаралу ‰шін сотќадейінгі институттарды бекіту,т±тынушылардыњ ќ±ќыќтарынќорѓау саласында шаѓымдарынќабылдау маќсатында Бірыњѓайаќпараттыќ ж‰йесін ќ±растырукμзделген.

– Шаѓымдардыњ ‰шсатылы ќаралуын ќалай

т‰сінуге болады?– Б±л арада бірінші сатысын-

да міндетті т‰рде шаѓым 10 к‰нішінде сатушымен ќаралатынболады. Онымен ќоса тауарлар(ж±мыс, ќызметтер) μткізу орын-дарында уєкілетті органныњжєне сотќа дейінгі реттеу инсти-тутыныњ байланысын ќалып-тастыру міндеті де ќосылады.Кейбір жосыќсыз сатушылардышаѓымдарды елемеуі себептієкімшілік жауапкершілікке тар-ту мєселесі ќаралѓан.

Екінші сатысында шаѓымсотќа дейінгі реттеу институты-ныњ немесе уєкілетті органныњќарауына т‰седі. Зањ жобасын-да сатушымен дау с±раќтарысотќа дейінгі тєртіпте шешімінтапќан болса, оны єкімшілікжауапкершіліктен босату ќарас-тырылѓан.

‡шінші сатыда т±тынушы-лардыњ сот органдарына μтініш-пен ж‰гінуі. Яѓни, бірінші жєнеекінші сатылар дауларды сотќадейінгі реттеу институттарыныњболуын кμздейді, сонымен ќосат±тынушыныњ алдында биз-нестіњ єлеуметтік жауапкерші-лігініњ жоѓарлауына ыќпал етеді.

– Шаѓымдарды Бірыњѓайаќпараттыќ ж‰йесі арќылыќабылдау жайында не айта-сыз?

– Мемлекеттік басќару ќ±ры-

лымдарыныњ міндеттері азамат-тардыњ ќ±ќыќтарын ж‰зеге асы-ру рєсімдерін оњтайландыру.Сондыќтан т±тынушылардыњќ±ќыќтарын ќорѓау саласындашаѓымдардыњ бірыњѓай аќпа-раттыќ ж‰йе арќылы ќабылда-нуы осы маќсатты кμздейді.

Б±л арада "бір терезе" ќа-ѓидаты бойынша ќызмет ететін,ќ±ќыќтары б±зылѓан єлеуеттіт±тынушыны сатып алынѓантауарѓа (істелінген ж±мысќа,кμрсетілген ќызметке) ќатыстышаѓымныњ нысандарымен, ќор-ѓаушыныњ мєліметтері ментізімін ќамтитын бірыњѓай он-лайн алањ ќ±ру талап етіледі.Б±л ж‰йе сотќа дейінгі реттеусубъектілеріне жєне ќ±зырлымемлекеттік органдарѓа ќол-жетімді болады. Яѓни, т±тыну-шы μзініњ ќ±ќыќтарын б±зылу-дан ќорѓау ‰шін кμп с±раќтар-ды ‰йінен шыќпай осы ж‰йе ар-ќылы шеше алады.

– Сіз с±хбат барысындат±тынушылардыњ ќ±ќыќта-рын ќорѓау ж‰йесіндегіќатысушылардыњміндеттілігін ќатањдатутуралы ескерттіњіз.

– Кєсіпкерлік субъектілеріне"Б±зушылыќтарды жою туралы"±сыныстардыњ жєне ескерту-лердіњ талаптарын орындау аб-зал. Айыпп±л санкцияларын

негізгі т‰рде μрескел б±зушы-лыќтар, яѓни:

– т±тынушыны б±зылѓанќ±ќыќтарын кєсіпкердіњ μзіне,мемлекеттік органѓа немесе дау-ларды сотќа дейінгі реттеусубъектісіне ж‰гіну арќылыќорѓау туралы аќпараттандыр-мау;

– т±тынушыныњ талабынажазбаша жауап бермеу;

– т±тынушыныњ ќаржы ќар-жатын уаќытында ќайтармаѓаны‰шін ќолданылады.

Ескерілген Зањ жобасы ќо-ѓамдыќ бірлестіктерге келесі:

– тауар сату орындарына ба-ру;

– тауарларды (ж±мыстарды,ќызметтерді) ќоѓамдыќ сатыпалуды ж‰зеге асыру;

– тауар (ж±мыс, ќызметтер)сату орындарына барѓанда ды-быс, бейнежазбаѓа т‰сіруді ќол-дану ыќпал ететін шараларынбере отыра олардыњ рμлдерінарттырады.

– Єњгіме соњында департа-менттіњ б‰гінгі ќызметітуралы айтып μтсењіз?

– С±хбат барысында айтыпμткендей, μз ќызметтеріміздітиісті зањ аясында атќарамыз.Яѓни, барлыќ т±рѓындар арасын-да аѓарту жєне т‰сіндіру ж±мыс-тарын ж‰ргіземіз. ¤ткен 2019жылы т±тынушылардыњ ќ±ќыќ-тарын ќорѓау маќсатында "Фе-мида+" ќоѓамдыќ бірлестігіменбірге біздіњ облысымыздыњаудандарында жєне ќалаларын-да семинарлар μткіздік. Т±тыну-шылардыњ ќ±ќыќтарын т‰сін-діру маќсатында телеарнадантиісті аќпарат берілді.

¤ткізілген шаралар нєтиже-сінде т±рѓындардыњ ыќыласынаие болдыќ, б±л ж±мысты оданєрі жалѓастыруды жоспарлапотырмыз. Біздіњ кењсе Ќостанайќаласы, Майлин кμшесі 2/2 ‰ймекенжайында орналасќан. Кезкелген т±тынушыѓа біздіњ меке-меніњ есігі ашыќ.

Сондай-аќ, 8 705 320 31 00,8 (7142) 53-60-46 сенім телефон-дарына хабарласуына болады.Єр т±тынушы б±зылѓан ќ±ќыќ-тары жμнінде dzpp_kst@mail.ruпоштасы арќылы білуіне бола-ды.

Таѓы бір айтатын жайт,т±рѓындар ‰шін instagramzpp.kostanay, Facebook, Telegramєлеуметтік желілерінде μзќ±ќыќтары туралы аќпарат білу-ге болатын параќтар ашылѓан.

– Єњгімењізге рахмет!

бейбітшілік дењгейі, ж±мсаѓыраќайтќанда, "‰здік емес" жаѓдайдаболса да, жергілікті халыќ саныт±раќты т‰рде жєне жылдан-жылѓа μте ќарќынды μсуде. На-ѓыз парадокс! Жєне де єлеумет‰шін дєст‰рлі отбасы жєне ту-ысќандыќ ќ±ндылыќтары єдет-те μте биік дењгейде т±р.

Демек дерекке ж‰гінсек, эко-номикалыќ артта ќалу – демо-графиялыќ жаѓдайѓа кері єсерінтигізіп т±рѓан жоќ. Б±л μте ‰лкенпарадокс, себебі логикаѓа с‰йен-сек, "μте жоѓары μмір сапасыѓана адам санын арттыру керек"емес пе?!

Ќазаќстан – дамушы елдергежатады. ¦лыбритания, Норве-гия, Швеция, Германия жєнеШвейцариядаѓыдай экономика-лары ењ дамыѓан мемлекеттерсанатында т±рмаса да, кμптегенАзия жєне Шыѓыс Еуропа елде-рімен салыстырѓанда єлдеќайдатыныш жєне ќолайлы жаѓдайѓаие. Ќазаќстан Республикасы‰шін єлемде адам саны бойын-ша "64-ші орында" болуы аздыќетіп т±р. Ќуанышќа орай, ‡кіметтарапынан дєст‰рлі отбасылыќќ±ндылыќтарды ќолдау, жас от-басыѓа пєтер алу ‰рдісін жењіл-дету, аналарѓа жаѓдай жасау, жаскєсіпкерлерге жєне отбасылыќзањды кіші кєсібіне ќаржылыќдемеу кμрсету іс-шараларынжалпы мемлекет дењгейіндеќолѓа алып жатыр. Б±л т±стаоралмандарды репатриация жа-сау да мањызды ‰рдіс екендігін

КЕЊ мен КЕМ(Демографиялыќахуал туралы ой)

Ѓаламдыќ урбанизация таќы-рыбы да μзекті. Ќазаќстанда жал-пы ќала халќы ауыл халќынанкμбірек, ауыл мєселесі μзектібоп т±р. Ќалалардыњ, єсіресе,Елорданыњ халыќ саныныњ μсуієлбетте тамаша, дегенмен мыќ-ты ауыл – мыќты аграрлыќ сек-тор ѓана емес, мыќты мемле-кеттілік! Б±л мєселеге де ќатыс-ты ‡кімет "Дипломмен –ауылѓа!" жобасы жєне басќа даєлеуметтік-ќаржылыќ жоспар-ларды ж‰зеге асырып жатыр.Ауыл инфраќ±рылымын ѓанаемес, мєдениетін де дамыту ке-рек. Себебі кєсіби сауатты,мєдениеті μте жоѓары дамыѓанауылдар ертењгі мєдениетті детєрбиелі Ќазаќстанныњ, оныњішінде еліміздіњ барлыќ ќалала-рыныњ да, Елорданыњ да μрке-ниетті даму кепілі болар еді!

Таѓы да бір ќызыќты жєнетабиѓи-биологиялыќ т±рѓыданμте ж±мбаќ таќырып – т‰рлімемлекеттер ішіндегі жыныстыќќ±рамныњ єрт‰рлі болуы.Єлбетте, жауыр боп кеткен мєсе-ле "неге тμл Еуропада ќарттаркμп, ал Шыѓыс елдердінде жас-тар басым" деген ѓаламдыќ таќы-рыпты ќозѓамаѓан к‰нніњ μзінде,Жер бетінде елу пайыз ер адамжєне елу пайыз єйел адам деген-дей идеалды жаѓдайды жасаум‰мкін еместігін т‰сінеміз! Б±лтабиѓи кμрсеткіштер єр елдеєрќалай. Мысалы, Ќазаќстан,Ресей, Украина жєне Белорус-сияда єйел саны єдетте кμбірек,ал Т‰ркия, Таяу Шыѓыс жєнеСолт‰стік Африка елдерінде ке-рісінше ер адам саны басым екен.Ењ бастысы, Ќазаќстандаѓыб‰гінгі єйел саны орташа есеп-пен алѓанда ер адам санынаншамамен тек 8%-дан аспайды.

Жалпы, ќазіргі еліміздегі де-мографиялыќ жаѓдай белгілі бірдењгейде т±раќты болѓанымен,к‰йеуге шыќпаѓан ќыздар саны-ныњ с‰р-бойдаќ жігіттердіњ са-нынан кμбірек болуы ќарым-ќатынастыќ-психологиялыќыњѓайсыздыќтар тудырып,кейбір адамдар арасында "ќазаќќызы неге ќазаќ жігітін менсін-бей, μзге ±лт μкілдер арасынансерік тањдап ж‰р?!" деген аран-датушы, дегенмен орындыс±раќтарды тудырды. Жауапоњай, шамамен 25-35 жыл б±рынќыздармен салыстырѓанда ќазаќ±л балалары азыраќ туды. Сон-дыќтан т±рмыс ќ±ру керек бол-ѓан соњ, μзге ±лт μкілдерінен жартањдауѓа мєжб‰р єрі толыќќ±ќылы. Єрине, б±л ќазаќ ‰шінќауіпті. Жалпы, болашаќта "ерадам аздыѓы" мєселесі μткірле-не т‰ссе (Ќ±дай саќтасын!), ке-лесідей ресми зањ тууы ыќтимал:"Болашаќ к‰йеудіњ тек ѓанат±раќты єрі шын экономикалыќм‰мкіндігі жетсе, тек ѓана шы-найы жеке толыќ т‰сіністік,сенім жєне симпатия орын алѓанжаѓдайда жєне тек ѓана барын-ша ерікті шешім жасау кезінде –екі єйел алуѓа болады"! Б±л бірболжам ѓана!

Батырбек ‡РІСТЕМБЕКОВ.

614 аќпан 2020 жыл

СОЊЃЫ 29 жыл ішіндеЌазаќстан халќыныњсаны едєуір μсіп, 18

миллионнан асты. Дегенмен,біздіњ ел жер кμлемі (белгілі бірдењгейде, табиѓи ресурс кμрсет-кіштері жаѓынан да) єлем бойын-ша 9-шы орында т±р. Мен, єрине,перфекционист емеспін, біраќм±ндай жаѓдайда аздап ‰йлесімжетпей т±рѓан сияќты. Келі-семін, мемлекеттіњ жер кμлемімен халыќ саны бір-бірімен ылѓи‰йлесе бермейтіндігініњ одан дажарќын мысалдары бар!

Иє, Єлемдегі (жер кμлемі бой-ынша 1-ші орындаѓы) ењ ‰лкенРесейдіњ жалпы б‰гінгі халыќсаны тек 9-шы орында (146,78млн) екен. Бір ќызыѓы: 10-шыорында жер аймаѓы ыќшамдауМексика (126,57 млн) т±р.Ќазіргі тањда жер аумаѓы Алжир-ден де єлдеќайда кіші Бангла-деш (халыќ саны 8-ші орында),Нигерия (7), Пєкістан (5) жєнеИндонезия (4) єлдеќайда жоѓарыдєрежедегі халыќ тыѓыздыѓынаие боп т±р. Бразилия мен АЌШ-тыњ демографиялыќ жєне гео-графиялыќ жаѓдайлары μз "бере-келігімен" бір-бірімен ‰йлесіпт±р, дегенмен єлем бойыншасаны жаѓынан ењ кμп жєне μсудинамикасы бойынша ењ ќар-ќынды кμрсеткіштер – Ќытай(1 млрд 394,5 млн) мен ‡ндістан-да (1 млрд 343,2 млн).

Кμріп т±рѓанымыздай, б±лєлемде парадокстар кμп. Иє,Ќазаќстан жер кμлемі жаѓынанмєртебелі 9-шы орында т±рсада, халыќ саны бойынша тек ѓана"орташалау" 64-ші орында (18,55млн) ѓана орналасќан. Адам саныбойынша дєл алдымызда т±рѓан(дегенмен, жер кμлемі бізденкμбінесе кішілеу) 10 ел: Чили(19,21 млн), Сенегал (19,25 млн),Румыния (19,53 млн), Мали(19,65 млн), Буркина-Фасо (20,87млн), Шри-Ланка (21,32 млн),Нигер (23,31 млн), Камерун(24,34 млн), Аустралия (25,48млн) жєне Солт‰стік Корея(25,66 млн).

Ал, біздіњ кμршілес ¤збек-стан (33,65 млн) халыќ саны бой-ынша Ангола, Перу жєне Вене-суэладан озып, тіпті 43-ші орын-да т±р. Украина соњѓы бес жыл-дыњ ішінде орын алѓан μзініњк‰рделі жаѓдайына ќарамастан,салыстырмалы т‰рде т±раќты(41,84 млн) 36-шы орында т±р.Дегенмен, жер кμлемі бойыншабізден ірі Аустралия тек 54-шісатыда, Канада – 41, Аргентина– 31, ал бізден жер кμлемі сєлѓана кіші Алжир – халыќ саныбойынша 33-ші орында т±р!

Дегенмен т‰сініксіз єріќызыќты жайт бар. "Ауќатты",μркениетті елдерде жергіліктіхалыќ саны аз (баяу табиѓи μсім)болса, "сєл кедейлеу" елдердіњхалыќ саны (ќарќынды табиѓиμсім) кμп. Б±л расында да μтеќ±пия жаѓдай, себебі артта ќалу-шы елдердіњ медицинасы да,тамаќ μнеркєсібі, ж±мыспенќамту дењгейі де, μмір с‰ру са-пасы да, тіпті ќауіпсіздік пен

К¤ЗЌАРАС

атап μту керек.Таѓы бір мањызды мєселе

бар. Еуропада 2015-ші жылданбері миграциялыќ кризис орыналуда. Тым кμп мигранттар са-нын Еуропа "игере" алмай жа-тыр, екінші жаѓынан мигранттаржања ќоѓамѓа толыќќанды мєде-ни єрі зањнамалыќ дењгейде сіњу-ге кμбінесе бас тартуда. ‡лкенќарама-ќайшылыќпен Оњт‰стікжєне Шыѓыс Еуропа елдерітиімдірек айналысуда, дегенменСолт‰стік Батыс Еуропада б±лмєселе μте μзекті жєне тым терењќарама-ќайшылыќтарѓа толы.Бір шетінен, толеранттылыќќ±ндылыќ, екінші шетінен мем-лекеттік ќауіпсіздік деген де±ѓым бар емес пе! Ќ±дайѓа ш‰кір,Ќазаќстанда мигранттар кμбіне-се ішкі миграция μкілдері жєнебасым кμпшілігі μзіміздіњ адам-дар – ауылдан кіші ќалаѓа, ауылмен кіші ќаладан облыс орталы-ѓына, облыс орталыѓынан Шым-кент пен Алматыѓа, сосын бар-лыѓы Н±р-С±лтан ќаласынакμшуге асыѓады. Біраќ бар-жоѓы1,2 млн адамы бар бас ќалаб‰гінгі ѓаламдыќ стандарттар‰шін тым аздыќ етеді. Елорда-мыз келешекте барлыќ кμрсет-кіш бойынша еліміздегі ењ ал-дыњѓы ќалаѓа айналуы керек,ќуатты алып "локомотив" болуыкерек!

Кμші-ќон таќырыбын жал-ѓастырсаќ, Ќазаќстанда ше-телдік мигранттар кμп емес,соныњ μзінде олар "μзіміздіњ"

ѓасырлар бойы бірге жаќсыќарым-ќатынаста боп келе жат-ќан, кμрші елдерден келген єріменталитет жаѓынан жаќынтєжік, ќырѓыз, μзбек, армян,єзірбайжан, украин жєне т.б.азаматтары. Дегенмен, мемле-кеттік ќазаќ тілін (жєне орыс тілімен аѓылшын тілін де), Ќазаќ-станныњ тарих-мєдениетін,елдіњ Ата Зањы мен зањнамасынинтеллектуалды жєне тєжіри-белік т±рѓыдан игерген ењбекмигранттарына азаматтыќ беруартыќ болмас еді. Сосын олар-дыњ барлыќ азаматтар сияќтыбарша инстанцияларѓа ресмижєне ашыќ тіркелуге м‰мкін-діктері туар еді, салыќты толыќкμлемде тμлеуге, тарифтерді де,кредитті, аренданы, ипотеканыЗАЊ аясында (!) сауатты т‰рдетμлеп т±руѓа єрі м‰дделі, єріміндетті болар еді. Яѓни, б±л зањ-сыз ењбек мигранттарын жєнешетелден келген ќылмыскерлерсанын азайтар еді. Дегенмен,μзіміздіњ жергілікті жастарѓа"ќара ж±мысќа" шошымай бара-тындай барлыќ жаѓдай жасаукерек. Єлеуметтік тењсіздік мєсе-лесін шешу ‰шін ењ тμменгі жа-лаќы нормасыныњ сатысын жо-ѓарылатып, табыс бойынша са-лыќты енгізу керек. Миллионер-лер табысына тікелей пропорци-оналды салыќ тμлеуге ќиналмас,ќиналса – "бейресми" табыс барекендігініњ дєлелі болар еді,біраќ б±л антимонополияѓаќатысты таќырыптар.

14 ақпан 2020 жыл 7

Қасым-Жомарт Тоқа-ев Қазақстан азамат-тарын жаһандық және аймақтық мәселелерді

шешетін халықаралық волонтерлік бастамаларға белсенді түрде тарту-ды ұсынды.

– Қазақстан 116 елдің 20 милли-оннан астам еріктілерін біріктіретін Дүниежүзілік экологиялық «World Clean up day» науқанына қосылуға дайын. Отандастарымыздың БҰҰ, ЮНИСЕФ, AIESEC ұйымдарының еріктілік бағдарламаларына және басқа да халықаралық бастама-ларға атсалысуы әртүрлі мемле-кеттердің тәжірибесімен танысуға және елімізге үздік волонтерлік тәжірибені тартуға мүмкіндік бе-реді, – деді Президент.

Президенттің пікірінше, мемле-

кет волонтерліктің инфрақұрылы-мын қалыптастыруға қолдау көр-сетуі тиіс. Оның ішінде, аймақтық фронт-кеңселер барлық еріктілерге өз идеяларын немесе нақты волон-терлік жобаларын іске асыруға көмектесуі қажет.

Іс-шара соңында Қазақстан Президентіне «Birgemiz: Asyl mura», «Birgemiz: Bilim», «Birgemiz: Saýlyq», «Birgemiz: Sabaqtastyq», «Birgemiz: Taza Álem», «Birgemiz: Úmit» секілді жобалар танысты-рылды.

Сондай-ақ, фронт-кеңсенің ашылу рәсіміне Қостанай облы-сынан бір топ делегаттар барды. Құрамында жастар ресурстық ор-талығының қызметкерлері, жастар көшбасшылары, барлығы 29 адам барып қатысты. Фронт кеңсенің

ашылуына байланысты біздің об-лыста да түрлі секциялар өткізу жоспарланып отыр. Еріктілер Рес- публика бойынша жеті бағытта жұмыс істейтін болады. Ал біздің облыстағы еріктілер «Таза әлем» бағыты бойынша жұмыс атқармақ. Сонымен қатар, Волонтерлер жылы аясында еріктілерге 1 млн теңге көлемінде грант берілетін болады.

Волонтерлік жобаларды үй-лестіретін әрі қоғамдық монито-ринг жасайтын және волонтерлік-ті бүкіл еліміз бойынша оқытып, насихаттайтын фронт-кеңсесінің ашылу салтанатына Қостанай об-лысынан бір топ делегат қатысты. Ашылу рәсімінде Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев Волон-тер жылында көптеген ауқымды жобалар қолға алынатынын атап

өтті. Волонтерлер өздерінің іс-әре-кетімен аса маңызды реформаларды жүзеге асыруға нақты үлес қосып, еңбекқорлық, әлемге ашықтық арқылы озық технологияға және жоғары еңбек өнімділігіне не-гізделген жаңа экономиканың құрылуына үлесін қоспақ. Оған біздің облыстың еріктілері де

атсалысатын болады. Бұл үдеріс Волонтер жылында атқарылатын іс-шаралардың арқасында аза-маттарымызды одан әрі біріктіре түсетініне сенімдімін, – дейді «ГрИн» Қостанай облысының Азаматтық Альянсы қоғамдық қорының төрайымы Динара Өте-баева.

Еріктілер жылы мектепке дей-інгі ұйымдар мен бастауыш білім беру ісін жаңа сапалық деңгейге көтеруге де өз ықпалын тигізуде. Соның бір дәлелі, «Золотой клю-чик» бөбекжай-балабақшасын-дағы ересек «Қуыршақ» тобының бүлдіршіндері мектепке дейінгі мекеме мен бастауыш буын ара-сындағы сабақтастықты нығайту мақсатында А.Байтұрсынов атын-дағы бастауыш гимназиясына саяхат жасады. Балабақша мен мектеп арасындағы сабақтастық негізінде мұғалімдер мен тәрбие- шілер оқу-тәрбие жұмысының міндеттерімен өзара танысып, балабақшаның жоғарғы топтары мен мектептің бірінші сыныбы- ның бағдарламалар мазмұнын қарастырып, мұғалімдер мен тәрбиешілердің біріккен педа-гогикалық кеңестерінде бала-лардың мектепке дайындығы мәселесін талқылап, басқа да

жұмыстарды жүзеге асыруда.– Өткен жылы Қазақстан-Ре-

сей жастар форумы аясында Қа-зақстан Республикасының Пре-зиденті Қасым-Жомарт Тоқаев келесі жыл «Еріктілер жылы» болатынын мәлімдеген еді. Міне, осы маңызды да белен-ді істі қолдаған қазақ әліпбиін құрастырған қоғам қайраткері Ахмет Байтұрсынов атындағы бастауыш гимназияның табал-дырығын аттаған бүлдіршін-дерімізді мектеп директорының оқу-тәрбие ісі жөніндегі орын-басары Салтанат Қайсерқызы жылы жүзбен қарсы алып, мек-теп өмірімен, ұстаздармен және оқушылармен таныстырды. Даярлық сыныбының жетек-шісі Күләш Дүйсентайқызы ба-лаларды сыныппен, мектептегі оқушылардың партада отыру ережесімен және балабақша мен мектептің арасындағы байланыс

пен айырмашылықты ажырату тұрғысында өз ойын білдірді. Ба-лабақша бүлдіршіндерінің оқуға деген ынталарын арттырып, пар-таларына отырғызып, қолдарына қалам ұстатып, әріптерді жазуға өздерінің еріктерімен қолғабыс танытқан оқушылардың бірі Абай Құнанбаевтың өлеңдерін жатқа оқуды, бірі мәтін бойын-ша әңгімелеуді үйретті. Мектеп оқушыларының бұл игі істерін еріктілер қозғалысына өзіндік үн қосуы деп айтуға болады, – дейді «Золотой ключик» бөбек-жай-балабақшасының тәрбие- шісі Анар Жүсіпбекова.

Сонымен қатар, балабақша тәрбиеленушілері гимназияға саяхатында А.Байтұ рсынов мұражайын аралап, туған жер табиғатымен танысып, рухани азық алды.

Арқалық қаласы.

Еріктілер – ел тірегі

Мұрат Жүнісұлы

«Nur Otan» партиясы Арқа-лық қалалық филиалының «Jas Otan» жастар қанатының және Арқалық қаласы әкімдігінің ішкі саясат бөлімі Жастар ресурстық орталығының еріктілері қаладағы жалғызбасты қарт кісілердің үй-лерін қардан тазалауға атсалысты.

– Қала жанындағы ауылдар-дағы көмекке зәру жалғызбасты қариялардың үйлеріне барып, ау-лаларын қардан тазартып жатыр- мыз. Кейбірінің отын-суларын да тасып бердік. Мұндай санат-тағы адамдардың мекенжайла-рын анықтауға Арқалық қаласы

әкімдігінің жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі көп көмегін тигізді. Бүгінгі күн-ге дейін осындай 10-нан астам жалғыз тұратын қарттарға қолға-бысымызды бердік. Бұл іске қа-ланың жоғары және кәсіптік оқу орындары да айтарлықтай үле-стерін қосуда. «Жаңбырмен – жер көгерер, батамен – ер көгерер» де-мекші, ата-әжелеріміздің батасын алып жатқанымызға дән ризамыз және оны алдағы уақытта да жалғастыратын боламыз, – дей-ді «Nur Otan» партиясы Арқалық қалалық филиалының «Jas Otan» жастар қанатының төрағасы Да-нияр Қожахметов.

Арқалық қаласы.

Әсел ҚИБАШ

Еріктілер жылына орай Қостанай облыстық Ыбырай Алтынсарин мемориалдық музейі ерік-тілер ұйымындағы өнер-білімге, мәдениетке жақын жастармен бірлесе отырып, «Туған жер» арнайы жо-басы аясында Қостанай облысы бойынша «Ұлы Дала Ұстазы» ғылыми экспедициясын өткізуді қолға алып отыр. Осыған орай, қазақстандық жастар күніне ар-налған «Болашаққа – үміт, жастарға – сенім» атты еріктілермен бірге еркін кеш өтті. Мақсат – ерік-тілер жылына орай өңіріміздегі ерікті жастармен бірлесе отырып, облысымыздағы мәдени шаралар-дың ауқымын кеңейту, бірлесіп тың бастамаларды ұйымдастыру, музейлік қор жиынтығын толықты-ру. Аталмыш шараға Қостанай облыстық мәдениет басқармасының бөлім басшысы Әсел Мусина, Қо-станай облысы жастар саясаты басқармасы ақпа-раттық-әдістемелік секторының жетекшісі Жұпар Қожахмет, Қостанай облысы Жастар ресурстық ор-талығы еріктілер штабының жастары, 2019 жылғы Қостанай облысы жастары Алтын кітабының лау-реаттары қатысты.

– Еріктілер жылы аясында тарихи, мәдени жұмыс- тарға тарту мақсатында Ы.Алтынсарин мемориал-дық музейі еріктілермен бірлесіп жұмыс істейтін боламыз. Мұндағы мақсат – музейдің ғылыми қыз-

меткерлерімен бірге тарихи экспедиция жұмыста-рына тарту. Бұл бастама негізгі үш бағыттан тұра-ды. Біріншісі – «мобильді поэзия» жобасын қолға алу. Бұл бағытта еріктілер Ы.Алтынсариннің өлеңін оқып, ұялы телефондарына түсіріп, бізге жолдайды. Екіншісі – ерікті экскурсия жүргізушілерді жасақтап шығару. Үшінші бағыт – еріктілерді музей қорына жәдігер жинауға жұмылдыру, – дейді Ы.Алтынса-рин мемориалдық музейінің директоры Марғұлан Оспанов.

Шара барысында Қостанай облысы жастары Ал-тын кітабының лауреаттары жеткен жетістіктері мен бағындырған белестері жайында баяндады.

суретті түсірген Б.АХМЕТБЕКОВ.

«Birgemiz» фронт-кеңсесі ашылды

ж астар жәдігЕр жинайды

Жұмыла іске кірісті

1-бет.

814 аќпан 2020 жыл

‡ш адамды жаќсылыќќабастаѓанды ѓалым біл,

Оныњ ісін ж±ртќа жайып,ќолдан келсе тєлім ќыл.

* * *Тоныњды асып тастама,Асыњды бер басќаѓа,Ќонаѓыњды жасќама,Дањќыњды ол жаяды.

* * *Кμзімніњ жанары сμнді,Басыња ажал тμнді,Шыбыным ќайда ќонды,¦йќыдан мені оятар.

* * *¦лым, меніњ μсиетіммен жанды

ауызыња ќаратќын,Ѓалым болып, біліміњді ел ішіне

таратќын.

* * *Мењдіќыз жанарыњмен ѓашыќ еттіњ,Ойлауды сені ѓана кєсіп еттім,Отына орап ќойып ќасіреттіњ,Жаным-ау, енді неге ќашыќтайсыњ?

* * *Ел басшысы болсањ егер,

жаѓымды істі кєсіп ет,Бек ќасында адамдарѓа жаќсылыќты

тасып μт.

* * *Жанымды жар к‰йігі жабырќатты,Басќаны меніњ дертім тањырќатты.К‰ндерден кμњіл м±њы ауыр тартты,Содан да жапыраќтай сарѓаюым.

* * *Тау-даланы жайќалтќан Еділ суы,Кμлшік-кμлдер мањайда оныњ буы,Аќ шортандар ж‰зеді айдынында,Жаѓалары кμз тартќан ќалыњ нуы.

* * *Жігітім, кеттіњ неге жылы орныњнан,Айырылып, ќолыњдаѓы бар ќорыњнан?Ќайтейін, жаяулыѓыњ μз сорыњнан,Атыњнан б±дан былай ‰мітіњді ‰з!

* * *Кμріп неге ќашпадыњ,Ќу нєпсіњнен аспадыњ,Биік таудан аспадыњ,Ќолѓа т‰стіњ ќор болып?!

* * *Жасалар ќыстыњ ќамы ќ±тты жаздан,Ойласањ шіркін ѓ±мыр тіпті аз да.

* * *Ќонаќжай жомарт кетіп,

д‰ние ќарањ ќалды,Жинапты б±л мекенге μњкей

ќу-сарањды.

* * *Тєњірін ±мытып, д‰ние жинады,Туысын тиынѓа бола ќинады.

* * *Білімді адам еткен инабаты,Талайлар жан н±рынан сыйѓа батты,

Ешкімді астамдыќпен ќинамапты,Халыќќа ‰лгілі істі μсиет ќып.

* * *Ќонаќты ќарсы алѓын, асыњды к‰ттірме,Ќуана жар салѓын, бір затын зыттырма.

* * *О, аяулы с‰йіктім,Басып жолын киіктіњ,Таудан асып биік тым,Ќалай жеттіњ, б±л жерге?

* * *Ќар кетіп, туды міне, кμктем айым,Ал енді, суѓа ќараќ єрбір сайым.Сμзімді тыњда к‰лмей еркетайым,Жайнады жарыќ ж±лдыз кμк аспанда.

* * *Б±лаќтан су ішелік сылдыраѓан,Жайќалтып жапыраѓын сылдыраѓан,Арудыњ єнін естіп сыњѓырлаѓан,Келелік ќайѓы-м±њды алыстатып.

* * *Залым жан ќонаќты ±ры деп ќарайды,Ел сыйын серініњ жолда тонайды.

* * *¤згерді заман к‰ймелі,Парасатты ой сиреді,Естіні есікке с‰йреді,Білімсіз, з±лым басшы боп.

* * *Аќымаќ есін жиып ірге ќ±рсын,Ќастаспай ќой мен ќасќыр бірге ж‰рсін,Жайќалѓан μмір бетін г‰лге б±рсын,Береке, ел ішіне тєртіп орнап!

* * *Деді сеніњ жолыњда,Азап тарттым с‰йіктім,Тас ‰гілді ќолымда,Ащысынан к‰йіктіњ.

* * *Кμршіњді, туысыњды ќ±рметте,Таралар тєлімі оныњ сыры кμпке,Сый алсаќ ќарымына ќ±ры кетпе,Онан да артыќ б±йым дайындаѓын.

* * *Ќыс ызѓары басылды,Барша г‰лдер ашылды,Жердіњ беті жасыл-ды,Жайнады єлем, жєннєттай!

* * *Ќаћарланып атылдым,Арыстандай аќырдым,Батырын жерге батырдым,Енді мені кім ±стар?!

* * *К‰ліп келген адамныњ бетіне

к‰л шашпаѓын,Жаќсылыќ ет ќашан да,

ќалыбыњнан аспаѓын!

* * *Таѓдырдыњ жазуынан аса алмайсыњ,Кез болар тасќын суды тоса алмайтын.

* * *Т±лпардыњ туа біткен шабысы бар,Басатын жолдыњ жаќын, алысы бар,Нμсердіњ кездестірер сан ісі бар,Келемін жануармен желдей есіп.

* * *Кμњілді шарап ішіп жылыталыќ,¤мірдіњ ќалды бізді дуы танып,Ќайѓыны аз да болса ±мыталыќ,Бір мезгіл μзімізге ерік беріп.

* * *Б±зыраш жєне ќ±тырды,Ісі бардай ±тымды,Келу жолын ±сынды,Батырларын іріктеп.

* * *Алудан аманатты зерікпеді,Тойымсыз єдетіне ерік берді,Айламен алањдатты кμрікті елді,Достыќтыњ адамшылыќ шартын б±зып.

* * *Ањызаќтан єуе айналып жерге т‰сті,Таратты опасыз дос, ќалыњ к‰шті,‡рейлі сонан халыќ к‰йге т‰сті,Жау ќолы Ќара Ертістен μтпекші боп.

* * *Заманныњ ќас д±шпаны с±ѓанаќ ќол,Апарар с±мдыќтарѓа с‰рењсіз жол,Т±с-т±стан оѓан атса ќаптаѓан ќол,Су тартылып, ау болды жермен жексен.

* * *Арланды ќоймай ќуып, єлсіреттім,Жμніне жіберсін бе аршын екпін?Жотасын к‰жірейтіп айбат шекті,Мен оны сойылменен тартып μттім.

* * *Ќыспенен жаз тартысты,Кездері бар єрт‰сті,Ќырын ќарап айтысты,Бірін-бірі ±туѓа.

* * *Шμл дала кμктемде жайќалыпты,¤згеше таулар басы ой танытты.Бар жєйі д‰ниеніњ байќалыпты,¤рімдей уыз г‰лдер шешек атып.

* * *Оќты кμзбен атысып,Шыќты ерлер майданѓа.Ондай кезде сын болар,¤з сертінен тайѓанѓа.Ќаќтыѓысты ќарулар,Оњай соќпай жай жанѓа,Ќынапќа ќылыш сыймады,Ќанмен ж‰зі ќалыњдап.

* * *Ќар, м±з т‰гел еріді,Аѓу – судыњ ерігі.Аќ б±лттыњ желігі ,Ќайыќ боп кμкте ж‰зеді.

* * *Бμрідей шулап жыласты,¤зекті μртеп м±њ ащы.Дауыстар кμкке ±ласты,Кμз жастан кμп жан соќыр боп.

* * *Жарасы жайсањ ердіњ ауыр тартты,Жанын кμп ќан тоќтамай, жабырќатты.Сонан да ќайран сабаз тауѓа тартты,Енді оны ќалтарыстан кім табалар?!

* * *Ту тігілді шатырѓа,Дабыл ќаќты батыр да.Жау айналып паќырѓа,Т±тќындалар ќашќаны.

* * *¦йќыдан енді оянды,Ісіне д±шпан μкініп.Ел болуѓа ой алды.Алѓан соњ, біз бекініп.

* * *Жау т±тќынѓа алынды,Азаптан ќорќып жалынды,Ќылмысына малынды,Бар еркінен айырылып.

* * *Жеткіз меніњ сμзімді білімді адамдарѓа,Тай ат болса – енесі артына алањдар ма?!

* * *¤з ќ±нын малмен тμлеуге,Болсын деп ісі елеуге,Тењемей оны селеуге,Т±тќынныњ бірін босаттым.

* * *Ќ±лан ќырда жосылды,Архар -ќ±лжа ќосылды.Жайлап жазыќ тμсіњді,Ойнаќтайды оркиік.

Т‰бі бір т‰ркі тілі

914 аќпан 2020 жыл

мейтін Ялтаныњ тањѓаларлыќ алдамшы к‰зіболатын. Ќоршаудыњ ар жаѓында к‰н шу-аѓында кіршіксіз аппаќтыѓымен ќайдаѓыбір беймєлім г‰л б±талары алаулап т±р.Г‰л шешектері єрбір єлсіз лептен, не д±ры-сыраѓы, ауа тынысынан тμгіліп т‰сіп жа-тыр. Мен осынау б±таны Антон Павловичотырѓызѓанын білетін едім жєне соныњкішкентай ѓана бір б±таѓын ескерткіш ре-тінде сындырып алып кеткім келсе де оѓанќол тигізуге ж‰регім дауаламады. Аќырын-да со б±таѓа ќол соза бердім де дереу тар-тып ала ќойдым. Тμменнен, бау ішінен ма-ѓан Каштанка атты сабалаќ жирен т‰стікішкентай ит шєуілдеп ‰ре бастады. Ол арт-ќы аяќтарымен топыраќты тырналап лаќ-

тырып, Чехов б±ны ќалай жазса, содан ай-нытпай:

– Ыр-ыр-р...ігє-іго-ігє! Ыр-ыр-р...іго-ігє-ігє! – деп ‰ріп т±р.

Мен еркімнен тыс к‰ліп жібердім. Ќан-ден ќ±лаѓын едірейтіп, шоќиып отырдыда, єлде нені тыњдай бастады. К‰н шуаѓыоныњ мейірімді кμзіне тікелей т‰сіп т±рды.Тμњірек тыныш, жылы. Тењіз жаќтан к‰нн±ры, ‰лкен шымылдыќ секілді кμк т‰тінболып, аспанѓа кμтеріліп барады, сол шы-мылдыќтыњ ар жаѓынан теплоход жуан даќ±діретті даусын бμліп-бμліп ‰ш рет ќыш-ќырды. Бμлмелерден мен Мария Павловна-ныњ даусын есіттім, кенеттен ж‰регімніњќатты ќысылып кеткені сондай, кμз жасым-ды єзер тыйдым. Б±л не туралы? Б±лμмірдіњ безб‰йрек ќаталдыѓы туралы, тымболмаса μзіміз оларсыз μмір с‰ре алмай-тын кейбір кісілерге, біз солардыњ ќолы-ныњ єрдайым иыѓымыздан ќаќќанынсезініп ж‰ру ‰шін, сол μмір оларѓа μшпесμмір бермесе де ±заќ ѓ±мыр сыйлауы ке-рек еді ѓой деп ойладым.

Ќоршаудыњ сыртыњдаѓы г‰лдер шешегібаяу т‰сіп жатты. Мен г‰л к‰лтелерініњепелектеп ±шќанына ќарап отырып, МарияПавловна уаќытынан б±рын кіріп, меніњжан тебіренісімді кμріп ќалмаса екен депќорыќтым да μзімді єдейі, осы бір б±та-ныњ єрбір б±таѓыныњ ќабыѓы астындаѓынєр-сμлініњ т±раќты мєњгілік ќозѓалысы –баяу шулап жатќан тењіз ‰стіндегі кμкшыраќтарыныњ т‰нгі ќозѓалысы сияќты,т±раќты мєњгілік ќой деген оймен μзімдіж±бата бастадым.

Мария Павловна келді де бірден Леви-тан туралы сμйлей бастады, μзініњ оѓанѓашыќ болѓанын сμз етті, сμйлеп т±рѓанкезде кішкентай ќыз тєрізді, ±ялѓанынанќызараќтай берді. Неге екенін ќайдам, єй-теуір Мария Павловнаныњ сμзін тыњдаѓан-нан кейіи, мен:

– Єрбір кісініњ μзініњ "Ит жетелеген би-кесі" болуы керек. Жоќ болса, ондаміндетті т‰рде болады, – дегенім ѓой. Ма-рия Павловна ж±мсаќ ќана жымиып ќойдыда ештење деп жауап ќатпады.

Б±дан кейін де мен жылдыњ єр мезгілін-де Чеховтыњ ‰йіне талай рет бардым. Ішінеμте сирек кіретінмін. Кμбінесе ќорасынас‰йеніп азѓана т±рѓасын, кетіп ќалатынедім. Б±л ‰й, єсіресе, ќыста тым тартымдыболатын. Б±лдыр т‰нек тењіз ‰стінен тμніпт±ратын. Одан пароход оттары к‰њгірт-теніп кμрінетін, тењізшілердіњ єњгімелері-нен меніњ бір білетінім, кейде пароход па-лубасынан д‰рбімен ќараса, жасыл аба-журлы шам жарыѓында Чехов кабинетініњтерезесін кμруге болады екен. Осынаушамныњ жарыѓы елдіњ ењ шетінде жаѓыл-ѓаны, со жерден Ресейдіњ тењіз жиегінекеліп ‰зіліп ќалатынын, одан єрі ќарай т‰нжамылып, Кіші Азияныњ ежелгі елдеріжатќаны туралы ойлаудыњ μзі бір т‰рліѓажайып еді. Мен таѓы бір жазѓанымныњж±мбаѓын шештім: "Ялтадаѓы ќыс, Яйла-даѓы ќар, оныњ Аутка ‰стіндегі жарыѓы".Иє. Ќыста Яйлада тоќымдай ѓана ж±ќа ќаржатты. Ол ай сєулесімен шаѓылысады. Т‰нтыныштыѓы таудан жылжып, Ялтаѓа т‰сті.

Чехов м±ныњ бєрін біз сияќты кμрген,бєрін де білген. Баѓзы бір кездері ол шам-ды μшіріп, ќарањѓыда жалѓыз μзі ±заќуаќыт ќарап отырады екен.

Кейде ол сыртќа шыѓады екен, біраќшешесі мен ќарындасын ќорќытпау ‰шін,жасырынып шыѓады екен. Атаѓы баршаєлемге жайылып кетсе де, ел-ж±рты ±мыт-ќан кісідейін, ±йќысыздыќ азабынан, т‰нќарањѓылыѓында бір μзі ±заќ уаќыт сен-деліп ж‰ретін болыпты. Біраќ м±ндай кеш-терде атаќ-дањќы оѓан онша ауыр тимесекерек.

Ал дєл ќасында орыс єдебиетініњ бас-панасына айналѓан ‰йі аѓарып кμрініпт±рѓан ѓой. Оныњ ішінен Купринніњ, Мак-

сим Горькийдіњ, Мамин-Сибиряктіњ, Ста-ниславскийдіњ, Бунинніњ, Рахманиновтыњ,Короленконыњ дауыстары естілмей ќалѓа-лы ќашан, біраќ олардыњ жањѓырыѓы єлісонда т±раќтап ќалѓандай еді. Жєне осы-нау ‰й солардыњ ќайта оралуын к‰тіпт±рѓандай болатын. Олардыњ ќайтып ке-луін ‰йдіњ ќожайыны да т‰немелікте, жал-ѓыз μзі оњаша ќалѓанда ѓана, торыѓуы мензарыѓуы ешкімді толќыта алмайтын кездеѓана, алањдап к‰тіп т±рѓандай болатын.

Чехов жμніндегі орасан мол мемуарлыќєдебиетте, бір кезде болмаса, бір кезде Че-ховтыњ жылаѓанын еске алѓан жан жоќ деседе болады. Біраќ соѓан ќарамастан, Чеховажалынан біраз уаќыт б±рын, Савва Мо-розовпен бірге Оралѓа келгенде, оныњ кμзжасын, мєселен, жазушы Тихонов (Сереб-ров) кμріпті. Б±л шын мєнінде, тірліктенлаќтырылып тасталѓан жєне μлім халіндегіжалѓызбасты адамныњ ж±рттыњ бєріненжасырѓан жеті т‰ндегі кμз жасы болатын.Ол μзініњ кμз жасы мен азап-тозаѓыњ ќайы-рымдылыѓы себепті, орасан зор ерж‰-ректігі мен дегдарлыѓы себепті – жаќын-жуыќтарыныњ тіршілігіне кірбіњ келтірмес‰шін, айналасындаѓы ж±ртќа, тіпті кμњі-сіздік кμлењкесін де т‰сіргісі келмегені ‰шінжасыратын болѓан.

Мен таѓы бір жазѓанымныњ басын аш-тым: "Ресей, єманда аз" – меніњ есіме бірденаќын Луговской екеуміздіњ кешќ±рым Че-ховтыњ кабинетінде камин-пештіњ алдын-да т±рып, Левитанныњ "Маялар" суретінеќарап т±рѓан кезімізді есіме т‰сірдім.

Балшыќты ќолтабан ‰стіндегі с±рѓылтымырт пен аќшыл ай, тартар ќ±стыњ ќыш-ќырѓаны, со т‰нге ќоса басќа да ж‰здегент‰ндер бойы жай, текке т±рѓан орман-то-ѓайлардыњ байтаќ кењістігі. ¤йткені олар-дыњ ќайыњдарыныњ дымќыл да жылтыра-ѓан жапыраќтарын ешкім де кμрмеген, солжамыраѓан жапыраќтардыњ ж±мбаќ сыб-дырын ешкім де естімеген.

Ормандар кμптен иесіз ќалѓан, ќ±лазыпжатыр. Т‰н олардыњ ‰стімен жеке, жалѓызμзі алыстаѓы атар тањѓа ќарсы бостан-босќа ж‰рген сияќты. Ештењені кμрмей-білмей, осы арада – Ќырымда бар уаќытынμткізетініне Чеховтыњ ж‰регі сыздапауырады, ал аѓаш ‰йдіњ таќтайлы тμбесін-де, не туѓан кμлдердіњ тыным-тыныс тап-ќан ш‰њейттерінде жалтылдап т±ратын т‰нсуреттерін байќап-баќылауы ‰шін, ол ќайт-кенде де сонау жаќта, Ресейде, солт‰стік-те болуѓа ынтыќ еді. Ол Ресейге барѓысы-аќ келеді, оныњ єлі айтылмаѓан да, ашыл-маѓан да с±лулыѓын кμре алмаѓанына, текболжап ќана білетініне ренжіп, к‰йіп-жа-нады, азаптанады. ¤зініњ ой-пікіріне ќара-ѓанда, тым ќысќа, ќ±нарсыз дерлік ѓ±мырыжайлы, оны тек ±шќыр ќанатыныњ ±шы-мен бір сипап ќана μткен ѓ±мыры жайлыμкініш, осынау жылы ±ядай ‰йінде онышексіз азапќа салар еді. Тек оныњ жалѓызμзін ѓана емес. Неге екенін ќайдам, осы ‰йгетап болѓан єрбір адам, єсіресе, ол μз ѓ±мы-рын елеусіз μткізіп алып, енді ѓана есінжинаѓан болса, ол сонда μз ѓ±мыры туралытабанда ойлай бастайтын.

Єсілінде, Чехов ѓ±мырыныњ жарасым-

Сіз μзіњіздіњ єрбір к‰ніњізді минутынанкейін минутын: б‰кіл кездесулеріњізді,сμйлесулеріњізді, ой-пікірлеріњізді, ќылыќ-тарыњызды, б‰кіл оќиѓалар мен μзіњіздіњде, μзгелердіњ де жан-ж‰ректеріњіздіњ халінесіњізге т‰сіріп кμріњізші, сонда сіз осы-нау уаќыт тасќынын ќалпына келтіру‰шін, т±тас бір кітапты не екі, тіпті ‰шкітапты жазу керек екеніне кμзіњіз аныќ же-теді!

Бір к‰ні Чеховтыњ ѓ±мыр баяншысыА.П.Роскин ќысты к‰ні Ялтадаѓы Жазушы-

лар ‰йінде жиналѓан бізге осынау "ж±мыс-сымаќпен" айналысып кμріњіздерші дедієзілдеп.

Біз Роскинніњ идеясын ќуана ќарсыалдыќ. Єркім μзініњ "Бір к‰нніњ кітабын"жаза бастады, біраќ ±замай б±л істі бєрімізде тастадыќ. "Ж±мыссымаќ" тіпті тєжіри-белі жєне ж±мыс ќабілеті мол шеберлердіњμздері ‰шін де аса ауыр, кісініњ єл-дєрменіжетпейтін нєрсе болып шыќты. Б±л ж±мыскезінде жазушылар ‰шін тым ауыр болыптабылатын таќырып, сюжет пен компози-ция жμніндегі ќам-ќарекеттер μз-μзінент‰сіп ќалып жатса да б±ныњ бєрін μмірдіњμзі ±сынады ѓой, ол кісі жадыныњ мігірсізіс-ќимылыњды, ќыруар уаќытыњды ж±м-сауыњды талап етеді екен.

Мен бір газетке Чехов туралы маќалажазуѓа уєде бердім. Біраќ оны бастауынбастасам да, со мезетте, біз μзіміз "маќала"деп атайтын жанрды, тап ќазір жазу асаќиын екеніне, тіпті м‰мкін емес екенінекμзім жетті. Орыс тіліндегі Чеховќа ќа-тысты деуге болатын к‰ллі сμздер баяѓыдаайтылып, баяѓыда ќолданылып ќойылѓансияќты еді. Чеховќа с‰йіспеншілік біздіњсμздік байлыѓымыздан асып т‰скен бола-тын. Ол єрбір ‰лкен махаббат сияќты,біздіњ ењ тањдаулы айтылар сμзімізді тымтез ж±мсап бітіргенді. Енді ќайталау менбос сμз айту ќаупі тууы ѓажап емес.

Чехов туралы айтылар сμз айтылыпбіткен тєрізді. Біраќ єлі де болса, Чеховбізге м±ра етіп, біздіњ мінез-ќ±лќымызѓабайланысты не ќалдырѓаны жμнінде жєнеол μзініњ ѓ±мыр тіршілігімен б‰гіндері Че-ховты ќастерлейтіндер μмірін к‰ні б±рынайќындап беріп кеткені туралы тым аз ай-тылѓан. Бізге єрќашан да тірі жєне с‰йкімдіболып кμрінетін "Чеховтыњ сезімі" тура-лы, аса к‰шті де дегдар сезімі туралы еш-тење айтылмайды десе де болады.

Міне, сол себепті де мен маќаланы жаз-бауѓа, тек темекі ќ±тысындаѓы жазбаларым-ды ќарап шыѓу жμніндегі бір шешімгекелдім. М‰мкін, соныњ бір жерінен, μзімеде єлі айќын емес "Чеховтыњ сезімі"жμнінен бірдење табылып ќалар. Сол жаз-балар, жоѓарыда айтќанымдайын, μтеќысќа. Мєселен: 1950 жыл. Мен ‰йде жал-ѓызбын. Сабалаќ ќанден тμменде ‰ріп жа-тыр. Дєст‰р бойынша, оны Каштанка депатайды. Жадым дір етіп, μткен уаќыттыќалпына келтіре бастады.

Б±л жайт 1950 жылдыњ к‰зінде болѓанеді. Мен Ялтадаѓы Чехов ‰йіне, Мария Пав-ловнаѓа бардым. Ол жоќ екен, ол кμршіле-ріне, бір жаќќа кетіпті, мен оны ‰йде оты-рып к‰тпекші болдым. Кемпір дєйекшісімені айванѓа ертіп апарды.

Єлде г‰л шешегін т‰сіріп бітпегенкμктем бе, єлде енді ѓана г‰л жайнап жат-ќан мμлдір к‰з бе – не екенін т‰сінуге кел-

ды да мєнді-мањызды ќасиеттері μзгекісілердіњ μз ѓ±мырларын соѓан ќарап тек-серіп кμруге к‰штеп кμндіретін болѓан.

"Фотографиялар тізбегі" деген жазу Че-ховтыњ кμптеген суреттерін бірден тауыпалатын бір кешті есіме салды. Оларды менгимназиялыќ суреттерінен бастап, ажалы-ныњ алдында ѓана т‰скен ењ соњѓы суреті-не дейін жылдарына ќарап, жайып таста-дым. Б±дан μткен μнегелі нєрсені менб±рын м‰лде кμрмеген едім. Оныњ ойсызтоѓышардан жєне жењіл-желпі єдепсіздеук‰лкісі бар, ќуыс кеуде єзілкештен, ішкісарайы ѓажайып с±лу, дегдар да байсалдыерлікке толы адамѓа айналатын Чеховтыњб‰кіл μмір жолы, ќайран ќаларлыќтай ай-ќын кμрініп т±рды. Ол μзін-μзі тєрбиелепμсірді де, біздіњ бєрімізге, адамдарѓа жєнеμзініњ жазушылыќ ісіне парасат биігіненќараудыњ ќатал сабаѓын беріп кетті.

Соњѓы екі жазбам тым шолаќ, тек бір-бір сμзден ѓана т±рады екен. Бірінші жазу-ым "кемењгер", ал екіншісі – "ќайырымды-лыќ". Біраќ б±л жазбаларда мен ‰шін ешбіркμмескі нєрсе жоќ еді.

Чехов – кемењгер жазушы. Б±л – даусыз.Біраќ оныњ м‰лде μзгеше ќарапайымдылы-ѓын сыйлап, ол туралы жазѓан кісілердіњешќайсысы б±л жμнінде тікелей ашыпайтпаѓан. Тіпті Чехов кμз ж±мѓаннан кейінде, біз, оны ашуландырып аламыз ба деп,б±л жайт туралы аныќ айтудан да ±яламыз.Б±л сμзге Чеховтыњ μзі тыйым салып кет-кен болатын.

Наѓыз ±лы адам ќалай ќарапайым болса,Чехов та тап солай ќарапайым еді деседі.Ол пањдыќќа, менменсуге, маќтаншаќ-тыќќа єсте тμзбейтін болѓан. "Ол ешќан-дай дарыны жоќ жазушыѓа тєн ќасиет, олењ бірінші пірєдар μзі сияќты к‰псініп,пањданып бітеді" деп жазды. Ќарапайым-дылыќ – орыс халќыныњ аса ±лы сипатта-рыныњ бірі. Орыстыњ жай ќатардаѓы жєнетамаша адамдарыныњ баршасы ќарапайымболѓан. Олардыњ бірде-бірі μзін-μзі маќ-таумен, бμтендерді улап-шулап ќуып шы-ѓумен айналыспаѓан, μз басын ж±рттыњбєріне μнеге етіп кμрсетпеген.

Халыќтыњ ар-±ятыныњ к‰ші мен таза-лыѓы – ќарапайымдылыќта, ал оныњ ќуыскеуделігі мен аќыл-ойыныњ жетіспеушілігі– маќтаншаќтыѓында."Ќарапайымдылыќ"жазбасына байланысты кμп нєрсені айтуѓаболады.

Чеховтыњ μз басыныњ ќарапайым адамретіндегі ќайырымдылыѓы жайлы да ай-туѓа болады, біраќ оныњ жазушы ретіндегіќайырымды да бауырмал болѓанын айтуодан гμрі єлдеќайда мањыздыраќ. Тегінде,біздіњ єдебиетімізде адамдарѓа асќан мейір-бандыќпен ќарайтын, одан μткен кісі бол-маѓан, ол сол адамдар ‰шін жєбір-жапашегіп, оларѓа кμмек кμрсетуге ±мтылыпотырѓан.

Рас, ол ќайырымды болѓан, біраќ аяусызќатал да бола алады екен, ол кектене дебілген, бєрін де кешіре беретін, ж±мсаќмінезді уаѓызшыл болмаѓан. Біраќ ол адам-ныњ ќайѓы-ќасіретініњ т±њѓиыќ терењдігімен оныњ бейшара баќытсыздыѓыныњс±мдыѓын да жете білген жєне дєрігер дежазушы ретінде кєміл білген, сол себептіде адамдардан бір-біріне мейірімді болу-ды талап еткен. Чеховтыњ б±л мєсележμніндегі ел-ж±ртќа тигізген єсері орасанзор болѓан жєне солай болып ќала бередіде. Италияныњ алдыњѓы ќатарлы киносы-ныњ: "Рим он бірінші саѓатта", "Велосипед-терді ±рлаушылар", "Машинист", "Поли-цейлер мен ±рылар", "Жол ‰стіндегі арман-дар" сияќты ‰лгілі н±сќаларыныњ бєрідерлік Чеховтыњ гуманизмінен, бауырмал-дыѓынан шыќќан.

Чеховтыњ осындай ќайырымдылыѓы,оныњ талѓампаз гуманизмі біздіњ єдеби-етіміздіњ кейбір шыѓармаларында жетіс-пейді. Б±л оларды ж±тањдандырып, єдеби-еттіњ аса мањызды ќасиеттерініњ бірі –оќырманныњ жан ж‰регіне єсер етук‰шінен айырады.

¤зімніњ ескі темекі ќ±тысынан тапќанжазбаларымды т‰сіндірудіњ жай-к‰йі осы.Соныњ арќасында мен аса иманж‰зді кісіжєне тамаша жазушы Чехов туралы ойла-рыммен бμлісуге м‰мкіндік алдым.

Аударѓан Єбілміжін Ж±мабаев.

Єлем єдебиетінен

Константин Паустовский

14 ақпан 2020 жыл 10

Қара сөздер(Басы газеттің өткен санында)

ҮШІНШІ СӨЗ...Ол қыстауынан айырылған және біреуге тиі-

спек, я болмаса орынсыздығынан елден кетпек – әр қазақтың ойы осы.

Осылар біріне бірі достық ойлай ала ма? Кедей көп болса, ақысы кем болар еді, малдан айырылған-дар көбейсе, қыстауы босар еді деп, мен ананы кедей болса екен деп, ол мені кедей болса екен деп, әуелде ішімізбен қас сағындық. Әрі-беріден соң сыртымыз-ға шықты, жауластық, дауластық, партияластық. Осындай қастарға сөзім өтімді болсын және де ептеп мал жиюға күшім жетімді болсын деп, қызметке бо-лыстық, билікке таластық.

Сонан соң не момынның баласы бөтен жаққа шығып, еңбек қылып, мал іздемейді, егін, сауданың керегі жоқ болады. Өз басын өзі осындай таласпенен кісі көбейтеміз деп партия жиғандардың бүгін біреуі-не, ертең біреуіне кезекпен сатады да жүреді. Ұрылар тыйылмайды. Ел тыныш болса, оның ұрлығын ешкім сүйемес еді. Ел екі жар болған соң, кім ант ішіп ақтап, арамдығын жақтап, сүйеймін десе, соған жақ болып сүйеніп, бұрынғыдан ұрлығын әлденеше есе асырады.

Елдегі жақсы адамдардың бәрінің үстінен бекер, өтірік «шапты, талады» деген әртүрлі уголовный іс көр-сетіп, арыз береді. Оған дознание - тергеу шығарады. Өтірік көрмегенін көрдім деуші куәлар да әлдеқашан дайындап қойылған, бағанағы жақсы адам сайлауға жарамасы үшін. Ол адам басын құтқармақ үшін жаман-дарға жалынса, оның да адамдығының кеткені, егер жа-лынбаса, тергеулі, сотты адам болып, ешбір қызметке жарамай, басы қатерге түсіп өткені. Ол болыс болғандар өзі қулық, арамдықпенен болыстыққа жеткен соң, мо-мынды қадірлемейді, өзіндей арам, қуларды қадірлейді, өзіме дос болып, жәрдемі тиеді деп, егер қас болса, бір түрлі өзіме де залал жасауға қолынан келеді деп.

Осы күнде қазақ ішінде «ісі білмес, кісі білер» деген мақал шықты. Оның мәнісі: «ісіңнің түзулігінен жетпес-сің, кісіңнің амалшы, айлалылығынан жетерсің» деген сөз. Үш жылға болыс сайланады. Әуелгі жылы «Сені біз сайламадық па?» деп елдің бұлданғандығымен күні өтеді. Екінші жылы кандидатпенен аңдысып күні өтеді. Үшінші жылы сайлауға жақындап қалып, тағы болыс болып қалуға болар ма екен деп күні өтеді. Енді несі қалды? Осы қазақ халқының осындай бұзықшылыққа тартып, жылдан жылға төмендеп бара жатқанын көрген соң, менің ойыма келеді: Халықтың болыстыққа сай-лаймын деген кісісі пәлен қадәрлі орысша образование алған кісі болсын. Егер де орталарында ондай кісісі жоқ болса, яки бар болса да сайламаса, уезный начальник пенен военный губернатордың назначениесімен болады десе, бұл халыққа бек пайдалы болар еді. Оның себебі: әуелі – қызметқұмар қазақ балаларына образование бе-руге ол да - пайдалы іс, екінші – назначениемен болған болыстар халыққа міндетті болмас еді, ұлықтарға мін-детті болар еді.

Уә және назначение қылғанда тергеуі, сұрауы барлығына қарамаса, өтірік арыз берушілер азаяр еді, бәлки жоғалар еді. Уә және әрбір болыс елде старши-на басы бір би сайланғандық, бұл халыққа көп залал болғандығы көрініп, сыналып білінді. Бұл билік деген біздің қазақ ішінде әрбір сайланған кісінің қолынан келмейді. Бұған бұрынғы «Қасым ханның қасқа жолын, Есім ханның ескі жолын», Әз Тәуке ханның Күлтөбенің басындағы күнде кеңес болғанда «Жеті жарғысын» біл-мек керек. Әм, ол ескі сөздердің қайсысы заман өзгер-

гендікпенен ескіріп, бұл жаңа заманға келіспейтұғын болса, оның орнына татымды толық билік шығарып, төлеу саларға жарарлық кісі болса керек еді, ондай кісі аз, яки тіпті жоқ.

Бұрынғы қазақ жайын жақсы білген адамдар айтып-ты: «Би екеу болса, дау төртеу болады» деп. Оның мәнісі –тақ болмаса, жұп билер таласып, дау көбейте береді дегенмен айтылған сөз. Өйтіп би көбейткенше, әрбір болыс елден толымды-білімді үш-ақ кісі билікке жыл кесілмей сайланса, олар түссе, жаманшылығы әшкере білінгендікпенен түссе, әйтпесе түспесе.

Ол билерге даугер адамдар қалмай, екеуі екі кісіні билікке таңдап алып, үстіне біреуді посред-никке сайлап алып, біте берсе; егер оған да ынты-мақтаса алмаса, бағанағы үш бидің біреуін алып, яки жеребемен сайлап алып жүгінсе, сонда дау ұзамай, бітім болар еді.

1891

ТӨРТІНШІ СӨЗӘрбір байқаған адам білсе керек: күлкі өзі бір

мастық екенін, әрбір мас кісіден ғафил көп өтетұғы-нын да, әрбір мастың сөйлеген кезінде бас ауыр-татұғынын. Бұлай болғанда, күлкіге салынған кісі не шаруадан, не ақылдан, не бір ұят келерлік істен құр, ғафил көп өткізіп отырса керек. Осындай ғафилдік көп өткізіп, өлмеген кісінің не дүниеде, не ахиретте басы бір ауырмай қалмаса керек.

Әрбір уайым-қайғы ойлағыш кісі не дүние ша-руасына, не ахирет шаруасына өзгеден жинақырақ болса керек. Әрбір жинақылықтың түбі кәніш болса керек. Енді олай болғанда, үнемі уайым-қайғыменен жүре аламыз ба? Үнемі күлмей жүруге жан шыдай ма екен? Жоқ, мен үнемі уайым-қайғыменен бол демеймін. Уайым-қайғысыздығыңа уайым-қайғы қыл дағы, сол уайым-қайғысыздықтан құтыларлық орынды харекет табу керек һәм қылу керек. Әрбір орынды харекет өзі де уайым-қайғыны азайтады, орынсыз күлкіменен азайтпа, орынды харекетпен азайт!

Шығар есігін таба алмай, уайым-қайғының ішіне кіріп алып, қамалып қалмақ, ол өзі де - бір антұрған-дық. Және әрбір жаман кісінің қылығына күлсең, оған рахаттанып күлме, ыза болғаныңнан күл, ыза-лы күлкі – өзі де қайғы. Ондай күлкіге үнемі өзің де салынбассың, әрбір жақсы адамның жақсылық тапқанына рахаттанып күлсең, оның жақсылықты жақсылығынан тапқандығын ғибрат көріп күл. Әрбір ғибрат алмақтың өзі де мастыққа жібермей, уақы-тымен тоқтатады. Көп күлкінің бәрін де мақтағаным жоқ, оның ішінде бір күлкі бар-ау, құдай жаратқан орныменен іштен, көкіректен, жүректен келмейді, қолдан жасап, сыртыменен бет-аузын түзеп, бай-бай күлкінің әнін сәндеп, әдемішілік үшін күлетін бояма күлкі.

Адам баласы жылап туады, кейіп өледі. Екі ор-тада, бұ дүниенің рахатының кайда екенін білмей, бірін-бірі аңдып, біріне-бірі мақтанып, есіл өмірді ескерусіз, босқа, жарамсыз қылықпен, қор етіп өт-кізеді де, таусылған күнде бір күндік өмірді бар ма-лына сатып алуға таба алмайды.

Қулық саумақ, көз сүзіп, тіленіп, адам саумақ – өнерсіз иттің ісі. Әуелі құдайға сыйынып, екінші өз қайратыңа сүйеніп, еңбегіңді сау, еңбек қылсаң, қара жер де береді, құр тастамайды.

1891(Жалғасы газеттің келесі санында)

Ауданымызда «Тіл мен тарих – құламайтын бәйтерек» атты апталық жоспарға ілінген-ді. Осы шара шеңберінде өңіріміз-ге жақсы таныс тұлға – Төлеу-тай Есенжолқызының еңбек жолына арналып, «Дара жол» бағдарламасы өтті. Шараға ұс-таздың әріптестері, шәкірттері, дос-құрбылары қатысты.

Бағдарлама барысында кей-іпкеріміздің ұстаздық жолды қа-лай таңдағаны, бұл мамандықты алып жүргендегі қиындығы мен қызықты сәттері, ең алғашқы еңбек жолын бастаған кездері айтылды. Сондай-ақ бүгінде жақсы жетістікке жетіп, өмірден өз орындарын тапқан шәкірт-тері, бірнеше жыл бірге жұмыс істеген әріптестерімен бөлісер тәжірибесі, осы жолда жеткен ұстаздың белестері жайында сауалдар қойылып, толыққанды жауап алынып, тәлімі мен берері мол әсерлі кеш болды.

Ұзақ жол жүріп келе жатқан адам қиядан қиялап, ойдан ойыс-тап, тау-дөңестен тауқымет тар-тып өтіп келе жатып, бір бекетке өкше тірегенде артта қаншама із қалды, енді алдымда қанша жол бар екен демей ме? Дәл осы си-яқты аман-есен тіршілік кешетін адамның белгілі бір уақытта осындай ой сезінетіні бар. Біздің кейіпкеріміз де әрбір жүріп өт-кен жолына қарайлап, есеп беріп, көпке үлгі бола білген тұлға. «Ұстаздық патшалық құрудан да қиын» деген бар, осы жол-да өлшеусіз еңбек етіп, Төлеу-тай Есенжолқызымен бірге жұ-

мыс істеп келе жатқан, ұстаздар-дың ұстазы Ғиуаз Ақбайзенұлы алғашқы еңбек жылдарындағы жақсы естеліктерімен бөлісіп, апайдың еңбекқорлығын, ұй-ымдастырушылық қабілетін жоғары бағалайтынын жеткізді.

Ұста з, құ рбы ре т ін дег і естеліктерімен Ғалия Абдрах-манқызы, Мәнсия Қыдырәліқы-зы, Камила Сапарбекқызы ойла-рын ортаға салып, кейіпкердің ұстамдылық қасиетін, осы жол-да табандылықпен еңбек етіп, бірталай жетістіктерге бірге жеткенін, талай-талай жақсы дү-ниелерді бірге тудырғандарын айтып, әлі күнге дейін сырлас дос екендіктерін жеткізді.

Бүгінде ұстаздан тәлім-тәр-бие алып, өмір жолдарына азық еткен шәкірттері – Сағынғали Зәкірұлы, Нұрлыбек Қалмұ-ханұлы – ауданымыздағы білікті басшылар. Олар да тәжірибелі тұлғадан мол тағлым алғанда-рын, күні бүгінге дейін айтқан әрбір тәлімі естерінде қалғанын, апайдың әрбір шәкірт үшін жа-нын салып жұмыс істеп, жас ба-ланың өмірден өз орнын табуы-на көп еңбектенгенін жеткізіп, жүрекжарды лебіздерін білдірді.

Ұстаздың соңынан ерген қызы Индира мен күйеу баласы Рауан да ұстаздың отбасылық өмірдегі, ана, әже ретіндегі бейнесін толғаныспен жеткізіп, анаға деген балалық көңіл-дерінің шексіздіг ін айтып, алғыстарын ақтарды. Кенжесі Нұржан алыста жүрсе де өзінің жылы лебізін арнайы осы кеш үшін бейне сәлемдеме түрінде жолдады. Сонымен қатар, Төлеу-тай Есенжолқызының тәрбиесін көріп, алдынан өткен, бүгінде еліміздің әр өңірінде жұмыс істеп, білікті маман болып жүр-ген шәкірттері де ұстазына де-ген алғыстарын жеткізді. Кеш барысында әсем әндер шырқа-лып, жақсы тілектер айтылды. Сансыз пікірлер мен лебіздерді тыңдай отырып, ұстаздың сөзі мен ісінің арасында алшақтық жоқ екенін байқадық.

Саягүл МУХАТИНА. Амангелді ауданы.

ДАРА ЖОЛ

Т УҒАН ЖЕРДІҢ Т ҰЛҒА ЛАРЫ

ДАРА ДАРА

1114 аќпан 2020 жыл

Ќ±лдыњ тамы немесе Ќ±лдыњбелгісі – Торѓай даласында орна-ласќан кμне зират. Д‰бірдіњ ќы-рындаѓы адырлы биіктеу ќырат,±рыныњ (ќ±дыѓы) сайы дегенжерге жаќын, биіктігі он метрденасатын с±пы там. Пішіні ќысќаконус пен цилиндр ќосындысытєріздес. Биеніњ с‰ті мен жыл-ќыныњ ќылын жєне ши ќосыпќара саздан сылап салѓан. Наѓызтаза ќазаќы технология. Салынутєсілі де μзгеше. Шамамен ХІХѓасырдыњ 25-27 жылдары бойкμтерген. Тай±лы Ќ±л (1799/1800 ж. – 1825/26 ж.) аралыѓын-да μмір с‰рген, ќазаќ халќыныњќаћарман ±лы, ќолбасшы, ба-ћад‰р батыр Шаќшаќ Жєнібектарханныњ шμпшегі. Яѓни, Жєні-бек батырдыњ ‰лкен ±лы – Дєуіт-бай тарханныњ т±њѓышы – атаќ-ты Шомаќ бидіњ немересі. Ортаж‰зге аты мєлім текті т±ќымнаншыќќан. Ќ±л бабамыз μз уаќы-тында ортасына сыйлы, елге сμзіμтетін батыр єрі басќарушылыќќабілеті болѓан.

Ќ±л мен Ќыз ѓашыќтыќ дас-танына келер болсаќ, μткен жылыЌ±л атамыздыњ тікелей ±рпаќта-ры – Хасен±лы Серікбай, Хасе-нов Асќар мен Теміржан баста-ѓан бір топ Торѓайдан 52 шаќы-

рым жерде орналасќан Ќ±л баба-мыздыњ басына белгі ќойып,аќсаќалдарды жинап Ќ±раноќытып, ас берген болатын. Солуаќытта Ќ±л атамыздыњ зираты-нан 15-20 метр жерде осыѓан±ќсас таѓы бір зиратќа кμзімізт‰сті дейді барѓан кісілер. С±рас-тыра келе б±л зираттыњ Аќтμбеμњірініњ тумасы, кіші ж‰здіњшμмекей руынан шыќќан Єйім

¦ЛЫ ДАЛАНЫЊ ЖЕТІ ЌЫРЫ

Балпанќызына тиесілі екені аныќ-талды. Б±ѓан кμз жеткізу ‰шінжоѓарыда айтќан ±рпаѓы Хасе-нов Теміржан Аќтμбе облысынабарып, ел аѓаларымен, ауыл аќса-ќалдарымен кењесіп Єйім Балпан-ќызыныњ тарихы турасындаєњгімелеседі. Белгілі болѓандай,кіші ж‰здіњ елінде "Ќ±л мен ќыз"немесе "Талайлы Ќ±л мен Єйімќыз" деген дастан єлі к‰нге дейін

ел аузында саќталѓан екен. Демек,Ќ±л бабамыз бен Єйім ќыздыњарасында махаббат хикаясы бол-ѓан деген т±жырым жасауѓа бо-лады.

Дастанныњ жазбаша н±сќасы-на келсек, авторы – Ырѓыз ауда-ныныњ тумасы Баќтыгерей Нау-ќан±лы. 1943 жылы 83 жастаѓыДосжан деген ќарттыњ єњгімелепайтуынан жазып алынып, дастан-

ѓа айналдырылѓан. Кμлемі 1543жолдан т±рады. Таѓы бір н±сќа-сын Ырѓыз ауданы, ¦зынкμлауылыныњ тумасы Жμкей Шањ-ѓытбай±лы /1901-1969/ жазыпќалдырѓан екен. "Талайлы ќ±лмен Єйім ќыз" – жыр дастаныноќи отырып тμмендегідей талдаужасауѓа болады. Оќиѓа шамаменХІХ ѓасырдыњ І-ші жартысындаКіші ж‰з елінде орын алѓан. Жыр-дастанда бай есігінде ќ±лдыќкешкен Талайлы деген μнерпаз,аќын, шешен, балуан жігіт μзќожайыны – Балапан (Балпан)байдыњ Єйім деген ќызына ѓашыќболып, махаббат жолында ќазаѓа±шыраѓан екі жастыњ ќайѓылытаѓдыры баяндалады. Біздіњ айт-паѓымыз мынадай: біріншіден –оќиѓа ХІХ ѓасырда болѓан деген-ге келісуге болады. Біраќ, сол ке-зењде суреттелген байдыњ ќолын-даѓы ќайдаѓы ќ±л?! Тай±лыЌ±лдыњ жоѓарыда текті, дєулеттіжерден шыќќанын айттыќ. Яѓни,дастандаѓы б±л жолдар шын-дыќќа жанаспайды. Екіншіден,оќиѓаныњ негізгі желісі махаббатхикаясымен емес, Балпан (Бала-пан) байдыњ тоќалыныњ ±л туу-ына байланысты мањайдаѓы елдіжиып, ат шаптырып, ±лан-асыртой жасауынан басталады.‡шіншіден, Талайлы есімі мен олтуралы ешбір деректіњ жоќтыѓы.Ол егер ќ±л болса, ќай жєне ќан-дай соѓыстан т‰скен ќ±л?!. Шыќ-ќан жері дастанда неге кμрсетіл-меген?! Єлде, Орта ж‰зге таны-мал атаќты Жєнібек тарханныњ(фельдмаршал) немесе одан тара-

ѓан т±ќымдарыныњ намысынасызат т‰сірмес ‰шін оќиѓажелісін басќаша ќ±рѓан ба дегеной келеді.

"Ќ±л мен ќыз" – дастанындаѓыТалайлы Ќ±л дегеніміз – ол Тай-±лы Ќ±л. Жалпы эпикалыќ жыр-дастанда єсірелеу, тењеу, кμркем-деу, сияќты т.б. ќ±ралдар жиіќолданылѓандыќтан тарихи оќиѓабіршама μзгеріске ±шырауыыќтимал. Жєне б±л оќиѓаныњорын алѓанына да екі ѓасырдайуаќыт μткен. Негізінен, Ќ±л –адам есімі, ќазаќ халќында, жал-пы хаќ дінімізде бар м±сылман-ша есім.

"Ќ±л мен ќыз" – ѓашыќтыќ дас-таныныњ таѓы бір н±сќасына зерсалсаќ, Єйім ќызды былайша су-реттейді: "Он тоѓызѓа келіп, бойжеткен Єйім ќыз, ел ішінен μзінелайыќ жар іздеп ж‰рген кез бола-тын. Балпан байдыњ тоќалы ±лтуып, ±лан-асыр той жасалады.Сол тойѓа ќатысуѓа Орта ж‰зжігіттерін бастап келген Тай±лыЌ±лды кμрген Єйім ќыз бірденѓашыќ болып, кμњіл ќосып, той-дан соњ ќашуѓа бекінеді". Не се-бепті Ќ±л бабамыз Єйім ќыздыайттырып алмады деген с±раќ-тыњ туындауы зањды. Б±ѓан се-беп, біріншіден намысшыл кішіж‰з жігіттері таласып, ѓашыќ бо-лып ж‰рген ќыздарын кμлденењкμк аттыѓа (орта ж‰здіњ жігітіне)оњайлыќпен бермес еді жєнеаќыры солай болды да. Екінші-ден, Тай±лы Ќ±лдыњ елде бєйбі-шесі мен П±сырман жєне Тμледеген екі ±лы бар болатын. 25-26

жасар жігітке Єйімдей с±лу єріаќылды ќызды тоќалдыќќа беру-ге єкесі Балпан бай да, басќала-ры да келіспесі аныќ. Дастан не-гізінде т‰йін жасайтын болсаќ:жиыннан соњ Ќ±л мен Єйім ќызμз ойларын ж‰зеге асырмаќ ни-етте тез арада елден ±зап кету‰шін жолѓа аттанады. Хабаршыдереу ќыздыњ туыстарына бол-ѓан жайды жеткізіп, бес ќаруысайланѓан кіші ж‰з жігіттеріненќуѓыншылар жасаќталып, екіжастыњ соњына т‰седі. Екі к‰ндікжерге ±зап кеткен Ќ±лдыњ тобы,"¦рыныњ ќ±дыѓы" – деген жергетоќтап, μз жерімізге жеттік, ендіќуѓыншылар келмес деп, ќамсыздемалып жатќанда т±тќиылданќуѓыншылар жетіп, ќапылыстабарлыѓын да ќырып салѓан екен.Єрине, μз кезегінде олар да ќар-сылыќќа ±шырап, шыѓын болѓан.С‰йгенініњ ќайтыс болѓанынкμрген Єйім ќыз сол мањнан 2-3шаќырым жердегі сайда орналас-ќан суѓа (сорѓа) кетіп μледі. Дас-танныњ соњы ќуѓыншы жігіт-тердіњ Єйім ќыздыњ суѓа кет-кенін кμрген соњ, аттары менкиімдерін ѓана єкетіп, ќыздыњс‰йегін алмай кетуімен аяќтала-ды. Б±л ќанды оќиѓаныњ арты руаралыќ ќаќтыѓысќа ±шырамай,екі жаќтыњ ‰лкен аќсаќалдары-ныњ себепші болуымен, ќ±н тμлеу-мен бітіскен. Ал екі зираттыњарасы неге алшаќ орналасќан де-сек, екеуініњ м±сылманша аќ не-келері ќиылмаѓандыќтан солайжерленген екен. Дастанныњ то-лыќ н±сќасы ЌР Білім жєнеѓылым министрлігі Орталыќ ѓы-лыми кітапхананыњ ќорында саќ-талѓан.

Ќорытындылай келе, Ќ±л менЌыздыњ арасындаѓы махаббат,яѓни хикая желісі "Ќозы-Кμрпеш– Баян С±лу", "Ењлік – Кебек" сияќ-ты махаббат дастандарыныњ же-лісіне ±ќсас. Ќай кезде болмасын,ќай дєуірде болмасын кμп-шіліктіњ, т±тас елдіњ ќарсылыѓы-на ±шыраса да бас ќосќысы кел-ген шын ѓашыќтар ќаншама?!Б±л бєлкім екі ѓашыќтыњ арасын-да ѓана орын алатын басќаѓат‰сініксіз тєтті сезім?! Басќа μлке-лерде болѓан махаббат жыр-дас-тандары Торѓай даласында даболѓан деп айтуѓа негіз бар. Ел-басымыз айтќандай "Рухани жањ-ѓыру" μз μлкењді тану, тарихыњмен дєст‰ріњді, ата-тегіњді білу,ќ±рметтеу. Жоѓарыда айтылѓанќорым секілді тарихи кμне орын-дарды, сонымен ќатар тарихиоќиѓаларды жас ±рпаќќа жеткі-зу, насихаттау. М±ныњ барлыѓыќазынаѓа толы μлкеміздіњ оданары зерттелуіне жол аша т‰седі.

Єл-Фараби СЕРІКОВ,журналист.

Н±р-С±лтан ќаласы.

Ќ±л Тай±лы ±рпаќтары

Ќ±л мен Ќыздыњ зираттары

Білім кμкжиегін кењейтпек Академиялыќ ±тќырлыќ

баѓдарламасы аясындаА.Байт±рсынов атындаѓыЌостанай мемлекеттікуниверситетіне ПольшадаѓыВарминск-Мазуруниверситетініњ профессоры,РhD докторы Ян Мичинскикелді.

Мєртебелі мейман бір айбойы "Мал шаруашылыѓы

μнімдерін μндірутехнологиясы" кафедрасындак‰ндізгі оќу бμлімініњстуденттері, магистранттарымен докторанттарына дєрісоќымаќ ниетте. Екі елдіњынтымаѓын ныѓайтып, білімкμкжиегін кењейтуді кμздегеншетелдік маман алѓашќыдєрісінде "Антибиотиктер менкокцидиостатиктердіњ табиѓи

баламалары" таќырыбынќозѓады. Білім ордасыбасшылыѓыныњ мєліметінше,екі ел арасындаѓы єріптестікќарым-ќатынас ежелденорнатылѓан. Айтулы оќуордасыныњ оќытушыларыЌостанайѓа жиі шаќыртуалады. Игі шара алдаѓыуаќытта да жалѓасын таппаќ.

Айнаг‰л БЕКБОЛАТОВА.

14 ақпан 2020 жыл 12

Ең кЕрЕмЕт жас Жасы 95-ке келген Өксікбай атты абыз ақсақал-

дан:" Ең керемет жас қай жас екен?" – деп сұрапты. Сонда ол кісі: "70 жас екен, шырағым", – депті. "Мен таңқалдым" дейді Мұхамеджан ағамыз. Себебі, әдет-те, адамдар 25-30 не 40 жасын айтады ғой. Сондықтан "неге 70 жас?" деп сұрадым. Сөйтіп едім, ол кісі :"Ей балам, жас кезде адам бойында күш-қуат көп бола-ды, ол адамды әр нәрсеге ұрындырады. Сөйтіп жа-ныңдағы жақыныңның, өмірдің қадірін білмей біраз

жерге кеп қалады екенсің. 40-тан аса берген кезде бала-шаға өседі, елмен араласасың, біреумен таласа-сың, абыр-сабыр өмірде жүріп, көп нәрсеге мән бере қоймайсың. Ал, жасың 70-ке келген кезде жақының кім, жатың кім, досың кім, қасың кім, балаң қандай, немерең қандай, өмірде не тындырдың, артыңа қарау- ға бір сәт мүмкіндігің болады екен", – деді. Сосын мен айттым. Сіз 70-ті мақтайсыз, елдің бәрі 100-ге кел" деп тілек айтады, сіз соған кеп қалдыңыз ғой, неге соны ауызға алмайсыз?" деп едім, "Ей балам, оны айтып жүрген 100-ге келмеген адамдар ғой" деді. Ал «неге?», – деп едім. "Е, балам, 70-те үйге өзің кіріп-

шыға аласың, елге, топқа қосыла аласың, ал 90 жаста топтан қала бастайсың, сенімен сырласатын адам қал-майды. Сондықтан құр 95 деген жасың болмаса, сенің қадіріңді біліп, қасыңда отыратын адам қалмайды екен, шырағым", – деді. Сол кезде мен түсіндім "Е, шіркін, 95-ке келген 10 бала тәрбиелеген ақсақалдың сөзінен ұққаным, дүниеде қандай биікке жетсең де, өмірдің қандай қызығын көрсең де, соңында сырла-сатын, сұхбаттасатын, сені түсінетін, сыйлайтын, әр белесіңді білетін адамың қалмаса, бәрі бекер екен, ең қымбат нәрсе сол екен ғой дүниеде деген ой түй-дім", – деді.

Құнанбайдың ҚатЕрлі дЕрті

Дала дәрігері емдеп жазған, ауруынан құлан-жа-за сауықтырған тарихи тұлғалардың бірі – Құнанбай қажы Өскенбайұлы. Бұдан бұрын әкесі Өскенбайды да емдеген тәуіпке риза болғандықтан, би ата өзінің туған қарындасын ұзатқан екен. 1833 жылы шешек ау-руына шалдыққан аға сұлтан Құнанбайды емдеу үшін арнайы алдыртқан. Ырғызбай Шыңғыстауда болады. Ахат Шәкәрімұлының «Құнанбай туралы» естелігінде Құнанбайдың шешек ауруына қалай ұшырағаны жайлы

деректер келтіреді. «Құнанбайдың жарадан қалған оң жақ төсінің астыңғы жағында алақандай беріш тыр-тығы, оң жақ жауырынының астында бармақ басындай тыртық орны болған. Құнанбай бұдан бұрын да, бала жігіт күнінде ажалға тап болып, одан және ел болып, құдайдан тілеп алып қалады» деді арыстың ұлы Ахат.

Атағы алысқа жеткен Құнанбайды «құдайдан тілеп алып қалған» оқиғаларды белгілі поляк революционері А.Янушкевичтің жазбаларынан да оқимыз. «Кезінде ол көрікті еркек болған. Бұдан бірнеше жыл бұрын шешек оны Мирабо секілді көрден бір-ақ шығара жаздаған, қазір оның бетінде содан қалған іздер бар. Ол көсіліп сөйлеп кеткенде, тыңдаушылар оның сиқы қашып, реңі тайған жүзін мүлде ұмытады. Қатерлі дерттің табы жерлестерінің мүсіркеп, оның жолында бәйек болға-нын Құнанбайдың есіне әлсін-әлсін түсіріп отырады.

Осының өзі оның қызметі мен маңызының дәлелі. – Мен жанымды қайда қоярымды білмей жатқа-

нымда, – деді ол маған тебірене, – адамдар күні-түні менің киіз үйімді апыр-топыр болып қоршап тұратын. Олардың көз жасы мені шыжғырып әкетіп бара жатқан отты сөндіріп, менің тірлігімді Алламнан жалбарынып сұрап алып қалды. Еуропаның білімге сусындаған ел-дерінің бірінде көз жұмып бара жатқан от тілді, орақ ауызды шешенді ақтық сәтте халық осылай мүсіркеп пе еді.

… Цивилизациядан кенже қалған халыққа қараған-да маңдайының соры қалыңырақ бұл халық өзіне пана болған адамның өмірін құдайдан сұрап алып қала ма, алғыс сезімі тасқындаған олар өлген адамға Пантеон орнатты, – деп тамсанады еуропалық Адольф пақыр.

(Заңғар Кәрімхан парақшасынан)

Бұрынғы қазақ қоғамында үйлен-ген екі жасқа отбасын құруға көмекте-сетін бірегей жүйе болған. Ол — енші деп аталған. Енші дегеніміз, келіншек алған жігіттің әкесінен бөлек отау бо-лып шыққанда көтеріп беретін үйі, арнайы бөліп, бөлектеп беретін мал дәулеті деген сөз. Егер үйленген аза-маттың әкесі енші бөлуге шамасы аз ауқатсыз адам болса, оның жағдайлы ағайын-туыстары өзара бірлесіп, отау болуына қол ұшын берген. Қалайда үйленген екі жас басында баспанасыз, күнелтетін күнкөріссіз қалу деген атымен болмаған. Яғни, екі жастың бас құрап үй болуы екі адамның ғана емес, бүтін ауылдың игілікті ісі ретін-де қаралған. Сондықтан жас отбасы-лары «панасыз қаламыз-ау», деп еш уайым жемейтін.

Мұндай ізгілікті дәстүр қазір де қазақы отбасыларында сақталып

келеді. Балалары үйленсе ешқандай пенделік есеп-қисапсыз балалары-на баспана әперуге бар дәулеті мен қаржы-күшін жұмсайды. Соның арқа-сында бұл күнде қазақ жастарының көбі әке-шешесіне арқа сүйейді. Ауыл-дық жерлерде тұратындарының бас-паналы болуы онша қиынға соқпай-ды. Ежелгі ауылынан ауылдықтардың қалтасы көтерерлік баспана табылады.

Бірақ… Бұл күнде тәуелсіздіктен кейінгі он-неше жылда қазақ елін-де урбанизацияның жаңа кезеңі өте қарқынды жүріп кетті. Жаңа үйленген жас отбасылар оқу іздеп, жұмыс іздеп, қызмет қуып, күнкөріс қамымен қалаға ағылуда. Ал үйленген екі жастың ең басты ділгір мәселесі – баспана екені белгілі. Ауылда қалған әке-шешесі жиған-тергенін түгін қоймай сатса да қазір Қазақстанның Алматы, Астана секілді орталық қалаларын қойып, об-

лыстық қалаларынан баласына баспана сатып әперуге шамасы жетпейді. Себебі, өткен қоғамнан оған меншікке қалған еш дәулет жоқ. Қазір жаңа үйленген қазақ жастарына үкіметтен арнайы енші бөлу әлі толық шешімін таппаған мәселе болып отыр. Тәуелсіздік алған, өз тізгіні өзіне тиген үкімет өз елінің жаңа отбасына өзі көмек көрсетпесе басқа кім көмек бермек? Сондықтан жас отбасыларға “Мемлекеттік енші беру” деген тұжырымдама жасайтын кез кел-ді. Бұл ұлттық мемлекет құрудың бір тірегі. Ұлттық идеологияның да нақты, жанды көрінісі болмақ. Отан деген әрбір отбасынан бастау алатын аксиома болса, мемлекеттік істің де ең басты көмек көрсететін бастау көзі осы жас отба-сылары болуы шарт. Бұл — жаңалық емес, бұрыннан бар ізгі үрдістің қайта жаңғырған түрі ғана.

(Абай Хамза)

Отырмыз. Қасымызға бір әйел келіп отырды. Құрбым оған шәй ұсын-ды. Ол қуана келісті. Әңгіме-дүкен құрып отырдық. Ол әйел бізге былай деді: «Қыздар, сондай жассыңдар, сендерге бояудың не керегі бар?» Біз таң қалдық. «Жас емеспіз ғой. Неше түрлімен ауырамыз». Немен ауыраты-нымызды айтып үлгерместен, ол бізге бәрін өзі айтты. «Сенде – қаназдық, ал сенде – ұйқы безі дұрыс жасамайды». Аузымыз ашылды. «Қалай білдіңіз?» дейміз. Ол: «Тілдеріңе қарап» деді. Ал біз бутерброд жеп отыр едік.

Айтуынша ол Воронежден келіпті, емші екен. Енді немен емделсек бола-ды деп сұрадық. Ол жақында Қытай-да болғанын айтты. Ресейде оның бір бүйрегін алып тастау туралы шешімге келген екен. Ал, қытайлар таңертең сарымсақ соруға кеңес беріпті. Ағза өзі қалпына келеді деп.

Күнде таңертең тұрғанда адам аузы «қоқысқа» айналып тұрады. Сарымсақтың бір талын кесіп, соның

бір тілігін аузыңа салып сору керек. Жарты сағат.

Сарымсақтың уыты сілекеймен бірге қанға өтеді. Тамыр мен лимфа-ны тазартады. Ауыз қуысын емдейді, қызылиектің қанауы тоқтайды. Бірақ шырыштың қабынуынан сақтану үшін аз-аздан бастаған абзал. Ал-дымен, бір талын бір-ақ сормай, со-дан бір кесіп алып тістеу керек. Дымы қалмаған сәтте түкіріп тастайсыз. Иісі шықпау үшін таңғы ас ішу керек. Тісті содан соң шайған дұрыс. Кофенің дәнін шайнаса, иістен дым қалмайды. Немесе ақжелкеннің бір талын тіске басыңыз.

Емші бізге Ванганың сөзін еске салды: «Жер бетінде сарымсақ бол-са, адам да өмір сүреді». Көп адам сарымсақты мөлшерден көп жеу пайдалы деп ойлайды. Бірақ ол асқа-занға ауыр. Ал, ауызға салып сорған сарымсақ асқазанға түспейді. Бірден қанға өтеді. Бұл емді еш жерден кез-дестірген емеспін деді. Өте пайдалы

екен. Тек арасын үзбеу керек. Дертің жазылғанша сора беру керек. Тұмау-дан жақсы қорғайды. Денсаулығына мән берген адам өмірін күрт өзгертуге дайын болсын. Зиянды әдеттерден бас тартуға тура келеді. Темекі, ішімдік, артық тамақ ішуден тыйылсын. Сонда сарымсақтың әсері тез білінеді.

Мен бұл емге бірден сендім. Қан аздық бар еді. Қан толтыратын дәріні көп ішетінмін. Бәрін доғардым да, сарымсақ соруды әдет қылдым. Бір айдан соң қан тапсырып, тексерт-тім. Гемоглобин 120 көрсеткенде таң қалғанымды көрсеңдер. Бұған дейін 86-дан артық көтерілген емес. Сосын бүйректі УДЗ-дан өткіздім. Пиелонеф-рит жазылыпты. Бронхитпен ауыратын құрбыма айттым. Жөтелден құтылу үшін ол да сарымсақ соруға көшті. Бі-раз уақыттан соң жөтелі басылды. Ерні көгеріп кететін, сонысы да қойды. Күй-еуінің бүйрегінде тас бар еді. Сарым-сақтан соң несеп тазарып, бүйрегінде-гі тас өзі түсті. Терісі тазарды.

ДОСҚА ТІЛЕК

Жас келгенде жаныңда жарың болсын,Аурудан аулағырақ жаның болсын.Қолғабыс беріп тұрар керек кезде,Ақылды ұрпағыңның бары болсын.

Өзіңнің қара шаңырақ үйің болсын, Күн көріске жетерлік күйің болсын.Әркімге көзді сүзіп көмек тоспай, Қартайғанда айналаңа сыйың болсын.

Ұрпағыңа жөн айтар халің болсын,Өзің жүріп тұратын әлің болсын.Ауру қысып бойыңды жайлағанда,Ем қылып ішетұғын дәрің болсын.

Шөл қысқанда дастарқаның дайын тұрсын, Сүт қатқан қою күрең шайың тұрсын. Нан менен тәтті тағам араласқан, Сап сары қолдан шыққан майың тұрсын.

Алыс-жақын ағайын аман болсын,Хабарласып тұратын заман болсын.Кезінде туыстарға берген көмек,Жас ұлғая шаңырағыңа сый боп толсын.

Әрдайым қонақ күтер жайың болсын, Ақ дастарқан жайылып дайын болсын.“Сыйға – сый, сыраға – бал” дегендей ақ, Үйіңде қазы-қарта, майың болсын.

Ең дұрысы, бірге өскен досың болсын, Жұбайы бар қатарлас қосың болсын. Жастайыңнан өткерген өмірді еске ап,Қыран құстай серпіліп көңіл толсын.

Есігіңнің алдында аулаң болсын, Ойын қуған немере сонда толсын. Бір мезгіл сыртқа шығып дем алғанда,“Е Алла, Разымын” деп көңіл толсын!!!

Мемлекет енші берсе...

САРЫМСАҚ

20 аќпан20 аќпан20 аќпан20 аќпан20 аќпан,,,,,бейсенбібейсенбібейсенбібейсенбібейсенбі

6.05 Aqparat. 6.35 М.ф. 7.00Tansholpan. 10.00 "Шытынаѓантаѓдыр". 12.00 Niet. 14.00Aqparat. 14.10 "Кμсем". 16.00Бір к‰н. 16.25 "ЌазыналыЌазаќстан". Д.ф. 17.00 Aqparat.17.15 "Єулет ары". 18.00 "Шы-тынаѓан таѓдыр". 20.00Aqparat. 20.35 Ashyq alan.21.30 "Кμсем". 22.30 "Єулетары". 23.20 Nur Tilek. 23.50Ќайырлы кеш, Ќазаќстан! 0.50Шымкент шоу. 1.50 Футбол."Байер". "Порту".

6.00 Жањалыќтар. 7.15"Бєсеке". 7.40 Ќызыќ times.8.40 "Мезгілсіз махаббат". 9.30"Баќталас". 10.20 "Листопад".12.00 Жањалыќтар. 12.30 Бас-панаѓа баѓыт. 13.00 "Татьяни-на ночь". 14.50 "Мезгілсіз ма-

1314 аќпан 2020 жыл

аќпанныњ17-нен 23-не дейінАпталыќ телебаѓдарлама

17 аќпан,17 аќпан,17 аќпан,17 аќпан,17 аќпан,д‰йсенбід‰йсенбід‰йсенбід‰йсенбід‰йсенбі

6.05 Masele. 6.35 М.ф. 7.00Tansholpan. 10.00 "Шытынаѓантаѓдыр". Т.х. 12.00 Niet. 14.00Aqparat. 14.10 "Кμсем". Т.х.15.10 Apta. 16.00 ¦лттыќ арна-да ±мытылмас єндер. 17.00Aqparat. 17.15 "Єулет ары".Т.х. 18.00 "Шытынаѓан таѓдыр".20.00 Aqparat. 20.35 Ashyqalan. 21.30 "Кμсем". 23.20 Жур-налистік зерттеу. 23.50 Ќайыр-лы кеш, Ќазаќстан! 0.50Aqparat. 1.20 Niet.

6.00 7 к‰н. 7.00 "Бєсеке".Т.х. 7.30 Ќызыќ times. 8.40"Мезгілсіз махаббат". Т.х. 9.30"Тайталас". Т.х. 10.20 Т.с. "Ли-стопад". 12.00 Жањалыќтар.12.30 Баспанаѓа баѓыт. 13.00Т.с. "Татьянина ночь". 14.50

18 аќпан,18 аќпан,18 аќпан,18 аќпан,18 аќпан,сесесесесейсенбійсенбійсенбійсенбійсенбі

6.05 Aqparat. 6.35 М.ф. 7.00Tansholpan. 10.00 "Шытынаѓантаѓдыр". 12.00 Niet. 14.00Aqparat. 14.10 "Кμсем". 16.00Menin Qazaqstanym. 16.25"Ќайсар". Д.ф. 17.00 Aqparat.17.15 "Єулет ары". 18.00 "Шы-тынаѓан таѓдыр". 20.00Aqparat. 20.35 Ashyq alan.21.30 "Кμсем". 23.20 Т±лѓа.23.50 Ќайырлы кеш, Казаќ-стан! 0.50 Azil alemi. 1.50 Фут-бол. "Боруссия" – "ПСЖ".

6.00 Жањалыќтар. 7.15"Бєсеке". 7.40 Ќызыќ times.8.40 "Мезгілсіз махаббат". 9.30"Баќталас". 10.20 "Листопад".12.00 Жањалыќтар. 12.30 Бас-панаѓа баѓыт. 13.00 "Татьяни-на ночь". 14.50 "Мезгілсіз ма-хаббат". 16.30 Ќызыќ times.

"Мезгілсіз махаббат". 16.30Ќызыќ times. 17.45 "Абдулха-мид хан". Т.х. 19.30 Жањалыќ-тар. 20.00 "Баќталас". Т.х.21.00 Итоги дня. 21.40 "Листо-пад". 23.15 "Абдулхамид хан".0.50 Тμрлетіњіз.

7.00 Тобыл тањы. 9.00 Aptaаqparat. 10.00 "Тар заман". Т.х.11.00 Ел м‰ддесі. 12.00ТалантTime. 13.00 Arqaаqparat. 13.15 Д.ф. 13.30 Arqaаqparat. 13.45 М.с. 18.00 Arqaаqparat. 18.20 Елбесік. 18.40Arqa аqparat. 19.00 Перваястудия. 19.30 "Тар заман".20.30 Arqa аqparat. 21.10 Ал-даспан. 21.30 Arqa аqparat.22.10 Сазды сєлем. 22.20 "Ќай-ран к‰ндер". Т.х. 0.00 Arqaаqparat. 0.30 "Жаныњда ж‰ржаќсы адам". Д.ф.

6.00 Єн мен єзіл. 6.30

17.45 "Абдулхамид хан". 19.30Жањалыќтар. 20.00 "Баќталас".21.00 Итоги дня. 21.40 "Листо-пад". 23.15 "Абдулхамид хан".0.50 Тμрлетіњіз.

7.00 Тобыл тањы. 9.00 Arqaаqparat. 10.00 "Тар заман".11.00 IQ-дода. 11.30 "Желденж‰йрік кμліктер". М.х. 12.00ТалантTime. 13.00 Балаларѓабазарлыќ. 13.30 Елбесік. 13.45М.с. 18.00 Arqa аqparat. 18.20Регион 10. 19.00 Первая сту-дия. 19.30 "Тар заман". 20.30Arqa аqparat. 21.10 Меніњ ќол-тањбам. 21.30 Arqa аqparat.22.10 Сазды сєлем. 22.20 "Ќай-ран к‰ндер". 0.00 Arqa аqparat.0.30 "Жаныњда ж‰р жаќсыадам". Д.ф.

6.00 Єн мен єзіл. 6.30К‰лдірген. 7.00 ‡здік єзілдер.8.00 М.с. "Маша и Медведь".

QAZAQSTAN

QAZAQSTAN

QAZAQSTAN

ХАБАР

ХАБАР

QОSТАNАI

АСТАНА

АСТАНА

АСТАНА

НТК

НТК

7 АРНА

7 АРНА

АЛАУ

АЛАУ

ЕВРАЗИЯ

КТК

ЕВРАЗИЯ

КТК

хаббат". 16.30 Ќызыќ times.17.45 "Абдулхамид хан". 19.30Жањалыќтар. 20.00 "Баќталас".21.00 Итоги дня. 21.40 "Листо-пад". 23.15 "Абдулхамид хан".0.50 Тμрлетіњіз.

7.00 Тобыл тањы. 9.00 Arqaаqparat. 10.00 "Тар заман".11.00 Первая студия. 11.30"Желден ж‰йрік кμліктер". М.х.12.00 ТалантTime. 13.00 Arqaаqparat. 13.15 К‰ншуаќ. 13.30Arqa аqparat. 13.45 М.с. 18.00Arqa аqparat. 18.20 Иммунитет.18.40 Arqa аqparat. 19.00 Пер-вая студия. 19.30 "Тар заман".20.30 Arqa аqparat. 21.10 Ал-даспан. 21.30 Arqa аqparat.22.10 Сазды сєлем. 22.20 "Ќай-ран к‰ндер". 0.00 Arqa аqparat.0.30 "Жаныњда ж‰р жаќсыадам". Д.ф.

6.00 Єн мен єзіл. 6.30

К‰лдірген. 7.00 ‡здік єзілдер.8.00 М.с. "Маша и Медведь".10.00 "Кулфи". Т.х. 11.30 "Ќараниет". Т.х. 12.30 Ќош келдіњіз!13.30 Каznet. 14.00 Т.с. "Глу-харь". 16.30 Vine time. 17.00"Біреудіњ есебінен". Д.ф. 18.00"Сыла". 20.00 Astana times.21.00 "Ќара ниет". 22.00 "Кул-фи". 23.25 "Бір болайыќ". Т.х.0.25 Vine time. 0.55 "Глухарь".2.55 Kaznet.

7.00 Разминка. 7.15 Б‰лдір-к‰лдір. 7.40 Ж±лдыздар шеруі.8.10 "Ауылдастар". Т.х. 9.00 Екіезу. 9.30 Т.с. "Универ". 10.00Т.с. "Фитнес". 10.30 На ножах.11.20 Школа экстрасенсов.12.35 Однажды в России.13.05 Х.ф. "Пиксели". 15.00Ќалаулым сен. 18.00 Ревю.18.30 "Ќыз ќиялы". Т.х. 19.30"Фитнес". 20.00 Х.ф. "Пророк".22.00 Х.ф. "Астрал: Глава 2".0.00 "Ќыз ќиялы". Т.х. 1.00

КТК

ЕВРАЗИЯ

19 аќпан19 аќпан19 аќпан19 аќпан19 аќпан,,,,,сєрсенбісєрсенбісєрсенбісєрсенбісєрсенбі

6.05 Aqparat. 7.00Tansholpan. 10.00 "Шытынаѓантаѓдыр". 12.00 Niet. 14.00Aqparat. 14.10 "Кμсем". 16.00Т±лѓа. 16.30 "Кμшпенділер".Д.ф. 17.00 Aqparat. 17.15"Єулет ары". 18.00 "Шытына-ѓан таѓдыр". 20.00 Aqparat.20.35 Ashyq alan. 21.30"Кμсем". 23.20 Бір к‰н. 23.50Ќайырлы кеш, Ќазаќстан! 0.50"¤нер ќырандары" театрыныњконцерті. 1.50 Футбол. "Атлан-та" – "Валенсия".

6.00 Жањалыќтар. 7.15"Бєсеке". 7.40 Ќызыќ times.8.40 "Мезгілсіз махаббат". 9.30"Баќталас". 10.20 "Листопад".12.00 Жањалыќтар. 12.30 Бас-панаѓа баѓыт. 13.00 "Татьяни-на ночь". 14.50 "Мезгілсіз ма-

хаббат". 16.30 Ќызыќ times.17.45 "Абдулхамид хан". 19.30Жањалыќтар. 20.00 "Баќталас".21.00 Итоги дня. 21.40 "Листо-пад". 23.15 "Абдулхамид хан".0.50 Тμрлетіњіз.

7.00 Тобыл тањы. 9.00 Arqaаqparat. 10.00 "Тар заман".11.00 Первая студия. 11.30"Желден ж‰йрік кμліктер".М.х. 12.00 ТалантTime. 13.00Arqa аqparat. 13.15 Регион 10.13.45 М.с. 18.00 Arqa аqparat.18.20 Наследие. 18.40 Arqaаqparat. 19.00 Первая студия.19.30 "Тар заман". 20.30 Arqaаqparat. 21.10 Серпін. 21.30Arqa аqparat. 22.10 Саздысєлем. 22.20 "Ќайранк‰ндер". 0.00 Arqa аqparat.0.30 "Жаныњда ж‰р жаќсыадам". Д.ф.

6.00 Єн мен єзіл. 6.30

К‰лдірген. 7.00 ‡здік єзілдер.8.00 М.с. "Маша и Медведь".10.00 "Кулфи". 11.30 "Ќараниет". 12.30 Ќош келдіњіз! 13.30Каznet. 14.00 "Глухарь". 16.30Vine time. 17.00 "Біреудіњ есе-бінен". Д.ф. 18.00 "Сыла". 20.00Astana times. 21.00 "Ќараниет". 22.00 "Кулфи". 23.25 "Бірболайыќ". 0.25 Vine time. 0.55"Глухарь". 2.55 Kaznet.

7.00 Разминка. 7.15 "Ауыл-дастар". 8.05 "Ќыз ќиялы". 9.00Ревю. 9.30 "Универ". 10.00"Фитнес". 10.30 Где логика?11.20 Школа экстрасенсов.12.35 Однажды в России.13.05 Х.ф. "Колония". 15.00Ќалаулым сен. 18.00 Ревю.18.30 "Ќыз ќиялы". 19.30 "Фит-нес". 20.00 Х.ф. "Забойныйреванш". 22.05 Х.ф. "Другоймир: Войны крови". 23.50 "Ќызќиялы". 0.40 "Ауылдастар".1.30 Ревю. 2.00 К‰лкі базар.

6.00 Ќыздар арасында. 7.00"Азулылар єулеті". 8.00"Элиф". 8.50 "Мажор 3". 10.10Смеяться разрешается. 11.45"Мата Хари". 12.50 "Зыњ-зыњК‰лпєш". 13.50 "Кєрі келсеіске". 14.30 Q-елі. 14.50 КВН.16.00 "Один-единственный инавсегда". 17.10 "Мата Хари".18.10 "Мажор 3". 19.15 "Гранд".21.00 "Бастыќ боламын". 22.00"Элиф". 23.00 "Азулыларєулеті". 0.00 Х.ф. "Будь круче".2.00 "Один единственный и на-всегда".

6.00 Ризамын. 7.00 Информ-бюро. 8.00 "Жанкешті ханым-дар". 10.00 Єзілдер жинаѓы.10.30 Х.ф. "Пришельцы 3: взя-тие Бастилии". 13.00 "Ќарамаржан". 14.00 Ералаш. 15.00Экстрасенсы детективы. 17.00"Сеня-Федя". 18.00 "Улетныйэкипаж". 20.00 Информбюро.

QAZAQSTAN

ХАБАР

АСТАНА

7 АРНА

АЛАУ

НТК

КТК

ЕВРАЗИЯ

АЛАУ

7 АРНА

10.00 "Кулфи". 11.30 "Ќараниет". 12.30 Ќош келдіњіз! 13.30Каznet. 14.00 "Глухарь". 16.30Vine time. 17.00 "Біреудіњ есе-бінен". Д.ф. 18.00 "Сыла". 20.00Astana times. 21.00 "Ќараниет". 22.00 "Кулфи". 23.25 "Бірболайыќ". 0.25 Vine time. 0.55"Глухарь". 2.55 Kaznet.

7.00 Разминка. 7.15 "Ауыл-дастар". 8.05 "Ќыз ќиялы". 9.00Ревю. 9.30 "Универ". 10.00"Фитнес". 10.30 Где логика?11.20 Школа экстрасенсов.12.35 Однажды в России.13.05 Х.ф. "Пророк". 15.00Ќалаулым сен. 18.00 Ревю.18.30 "Ќыз ќиялы". 19.30 "Фит-нес". 20.00 Х.ф. "Колония".22.00 Х.ф. "Другой мир: Про-буждение". 23.50 "Ќыз ќиялы".0.40 "Ауылдастар". 1.30 Ревю.2.00 К‰лкі базар.

6.00 Ќыздар арасында. 7.00

"Азулылар єулеті". 8.00"Элиф". 8.50 "Мажор 3". 10.10Смеяться разрешается. 11.45"Мата Хари". 12.50 "Зыњ-зыњК‰лпєш". 13.50 "Кєрі келсеіске". Т.х. 14.30 Q-елі. 14.50Тамаша. 16.00 "Один-един-ственный и навсегда". 17.10"Мата Хари". 18.10 "Мажор 3".19.15 "Гранд". 21.00 "Зыњ-зыњК‰лпєш". 22.00 "Элиф". 23.00"Азулылар єулеті". 0.00 Х.ф."Истории призраков". 2.00"Один единственный и навсег-да".

6.00 Ризамын. 7.00 Информ-бюро. 8.00 Т.х. "Жанкешті ха-нымдар". 10.00 Єзілдер жи-наѓы. 10.20 Х.ф. "Пришельцы2: коридоры времени". 13.00"Ќара маржан". 14.00 Ералаш.15.00 Экстрасенсы детективы.17.00 "Сеня-Федя". 18.00"Улетный экипаж". 20.00 Ин-формбюро. 21.00 "Ќара мар-жан". 22.00 What`s Up? 23.30

Єзілдер жинаѓы. 0.00 "Поли-цейский с Рублевки". 2.00 Ал-дараспан, Шаншар, Нысанаєзілдері.

6.00 Жєдігерлер ќ±пиясы.6.25 Кел, ойнайыќ. 7.00 Разбу-дильник. 9.00 РТН. 9.30 Ма-ленькое путешествие по род-ному краю. 10.00 Жањалыќтар.10.30 Кμкейтесті с±хбат. 11.00¤мір аѓымы. 13.00 "Туѓан елдіњт‰тіні". 14.00 "Отблески". 15.00Сєтті к‰н. 16.00 Ж‰ректенж‰рекке. 18.00 Жањалыќтар.18.25 Кμкейтесті с±хбат. 19.00"Туѓан елдіњ т‰тіні". 20.00 РТН.20.30 В ладу с природой. 21.00"Слепой". 23.00 Жањалыќтар.23.30 Кμкейтесті с±хбат. 0.00РТН. 0.30 Группа здоровья.1.00 ¤мір аѓымы. 3.00 Ж‰рек-тен ж‰рекке.

6.00 Т.с. "Когда зовет серд-

це". 6.45 Той заказ. 7.15 Жа-њалыќтар. 8.00 Доброе утро.11.00 Ералаш. 11.10 Мужское/Женское. 12.00 Qalayym live.15.35 На самом деле. 16.45Пусть говорят. 18.00 Жања-лыќтар. 18.45 Basty prime.20.00 Новости. 20.45 "Улицыразбитых фонарей 16". 22.00П@утinа. 22.50 "Улицы разби-тых фонарей 16". 0.30 "Триг-гер". 1.25 П@утinа.

7.05 КТК ќоржынынан. 7.20Жањалыќтар. 7.50 "Жан ќ±р-бым". 8.50 "М±њайма, Нефи-се". 9.50 Новости. 10.30 Т.с."Розыск". 11.30 "Мельник".13.30 "Отражение радуги".15.40 "¤гей ана". 17.00 "Жанќ±рбым". 18.00 "Ќара тењіз".19.30 Жањалыќтар. 20.00 Ас-тарлы аќиќат. 21.00 Новости.21.40 "Мельник". 23.40 "Отра-жение радуги". 1.30 "М±њайма,Нефисе".

ХАБАР

НТК

"Ауылдастар".

6.00 Ќыздар арасында. 7.00Шап-шаншар. 8.50 Х.ф. "Пос-ледний легион". 11.00 Х.ф. "Ко-нан Варвар". 13.15 Гу-гулет.13.50 "А жобасы". К.ф. 16.00Т.с. "Один единственный инавсегда". 17.10 Т.с. "МатаХари". 18.10 Т.с. "Мажор 3".19.15 Т.с. "Гранд 2". 21.00"Зыњ-зыњ К‰лпєш". Т.х. 22.00Т.с. "Элиф". 23.00 "Азулыларєулеті". Т.х. 0.00 Х.ф. "Герой".2.00 "Один единственный инавсегда".

6.00 Ризамын. 7.00 Информ-бюро. 8.00 Єзілдер жинаѓы.9.00 Х.ф. "Пришельцы". 11.30Х.ф. "План побега". 14.00 Ера-лаш. 15.00 Экстрасенсы детек-тивы. 17.00 Т.с. "Сеня-Федя".18.00 Т.с. "Улетный экипаж".

20.00 Информбюро. 21.00 Т.с."Ќара маржан". 22.00 What`sUp? 23.30 Єзілдер жинаѓы.0.00 Т.с. "Полицейский с Руб-левки". 2.00 Алдараспан, Шан-шар, Нысана єзілдері.

6.00 Жєдігерлер ќ±пиясы.6.25 Кел, ойнайыќ. 7.00 Разбу-дильник. 9.00 РТН Подробно-сти. 9.40 В ладу с природой.10.00 Жањалыќтар. 10.30Кμкейтесті с±хбат. 11.00 ¤міраѓымы. 13.00 "Туѓан елдіњт‰тіні". Т.х. 14.00 Т.с. "Отблес-ки". 15.00 Сєтті к‰н. 16.00Ж‰ректен ж‰рекке. 18.00 Жа-њалыќтар. 18.25 Кμкейтестіс±хбат. 19.00 "Туѓан елдіњт‰тіні". 20.00 РТН. 20.30 Руха-ни жањарту. 21.00 Т.с. "Сле-пой". 23.00 Жањалыќтар. 23.30Кμкейтесті с±хбат. 0.00 РТН.0.30 Группа здоровья. 1.00¤мір аѓымы. 3.00 Ж‰ректенж‰рекке.

8.00 Доброе утро. 11.00Ералаш. 11.10 Мужское/Жен-ское. 12.00 Qalayym live. 15.35На самом деле. 16.45 Пустьговорят. 18.00 Жањалыќтар.18.45 Basty prime. 20.00 Ново-сти. 20.45 Т.с. "Улицы разби-тых фонарей 16". 22.00П@утinа. 22.50 "Улицы разби-тых фонарей 16". 0.30 Т.с."Триггер". 1.25 П@утinа.

7.05 Дау-дамайсыз. 7.30"Жан ќ±рбым". Т.х. 8.30"М±њайма, Нефисе". Т.х. 9.30Смеяться разрешается. 12.10Х.ф. "Семьянин". 13.40 Х.ф."Ты мой свет". 15.40 "¤гейана". Т.х. 17.00 "Жан ќ±рбым".18.00 "Ќара тењіз". Т.х. 19.30Жањалыќтар. 20.00 Астарлыаќиќат. 21.00 Новости. 21.40Т.с. "Мельник". 23.40 Т.с. "От-ражение радуги". 1.30 "М±њай-ма, Нефисе".

QОSТАNАI

QОSТАNАI

QОSТАNАI

21.00 "Ќара маржан". 22.00What`s Up? 23.30 Єзілдер жи-наѓы. 0.00 "Полицейский сРублевки". 2.00 Алдараспан,Шаншар, Нысана єзілдері.

6.00 Жєдігерлер ќ±пиясы.6.25 Кел, ойнайыќ. 7.00 Разбу-дильник. 9.00 РТН. 9.30 Руха-ни жањарту. 10.00 Жањалыќтар.10.30 Кμкейтесті с±хбат. 11.00¤мір аѓымы. 13.00 "Туѓан елдіњт‰тіні". 14.00 "Отблески". 15.00Сєтті к‰н. 16.00 Ж‰ректенж‰рекке. 18.00 Жањалыќтар.18.30 Кμкейтесті с±хбат. 19.00"Туѓан елдіњ т‰тіні". 20.00 РТН.20.30 Маленькое путешествиепо родному краю. 21.00 "Сле-пой". 23.00 Жањалыќтар. 23.30Кμкейтесті с±хбат. 0.00 РТН.1.00 ¤мір аѓымы. 3.00 Ж‰рек-тен ж‰рекке.

6.00 Т.с. "Когда зовет серд-

,,,,,

31 АРНА

31 АРНА

31 АРНА

31 АРНА

, , , , ,

К‰лдірген. 7.00 ‡здік єзілдер.8.00 М.с. "Маша и Медведь".10.00 "Кулфи". 11.30 "Ќараниет". 12.30 Ќош келдіњіз! 13.30Каznet. 14.00 "Глухарь". 16.30Vine time. 17.00 "Біреудіњ есе-бінен". Д.ф. 18.00 "Сыла". 20.00Astana times. 21.00 "Ќараниет". 22.00 "Кулфи". 23.25 "Бірболайыќ". 0.25 Vine time. 0.55"Глухарь". 2.55 Kaznet.

7.00 Разминка. 7.15 "Ауыл-дастар". 8.05 "Ќыз ќиялы". 9.00Ревю. 9.30 "Универ". 10.00"Фитнес". 10.30 Где логика?11.20 Школа экстрасенсов.12.35 Однажды в России.12.55 Х.ф. "Забойный реванш".15.00 Ќалаулым сен. 18.00Ревю. 18.30 "Ќыз ќиялы". 19.30"Фитнес". 20.00 Х.ф. "Ева: Ис-кусственный разум". 22.00Х.ф. "Чужой: Завет". 0.20 "Ќызќиялы". 1.10 "Ауылдастар".2.00 Ревю. 2.30 К‰лкі базар.

6.00 Ќыздар арасында. 7.00"Азулылар єулеті". 8.00"Элиф". 8.50 "Мажор 3". 10.10Смеяться разрешается. 11.45"Мата Хари". 12.50 "Бастыќ бо-ламын". 13.50 "Кєрі келсе іске".14.30 Q-елі. 14.50 КВН. 16.00"Один-единственный и на-всегда". 17.10 "Мата Хари".18.10 "Мажор 3". 19.15 "Гранд".21.00 "Бастыќ боламын". 22.00"Элиф". 23.00 "Азулыларєулеті". 0.00 Х.ф. "Дыши вомгле". 2.00 "Один единствен-ный и навсегда".

6.00 Ризамын. 7.00 Информ-бюро. 8.00 "Жанкешті ханым-дар". 10.00 Єзілдер жинаѓы.11.00 Х.ф. "Параграф 78".13.00 "Ќара маржан". 14.00Ералаш. 15.00 Экстрасенсыдетективы. 17.00 "Сеня-Федя".18.00 "Улетный экипаж". 20.00Информбюро. 21.00 "Ќара

маржан". 22.00 What`s Up?23.30 Єзілдер жинаѓы. 0.00"Полицейский с Рублевки".2.00 Алдараспан, Шаншар,Нысана єзілдері.

6.00 Жєдігерлер ќ±пиясы.6.25 Кел, ойнайыќ. 7.00 Разбу-дильник. 9.00 РТН. 9.30 Дач-ные радости. 10.00 Жањалыќ-тар. 10.30 Кμкейтесті с±хбат.11.00 ¤мір аѓымы. 13.00 "Ту-ѓан елдіњ т‰тіні". 14.00 "Отблес-ки". 15.00 Сєтті к‰н. 16.00Ж‰ректен ж‰рекке. 18.00 Жа-њалыќтар. 18.25 Кμкейтестіс±хбат. 19.00 "Болашаќ". Т.х.20.00 РТН. 20.30 Маленькоепутешествие по родномукраю. 21.00 "Слепой". 23.00Жањалыќтар. 23.30 Кμкейтестіс±хбат. 0.00 РТН. 0.30 Группаздоровья. 1.00 ¤мір аѓымы.3.00 Ж‰ректен ж‰рекке.

6.00 Т.с. "Когда зовет серд-

це". 6.45 Той заказ. 7.15 Жа-њалыќтар. 8.00 Доброе утро.11.00 Ералаш. 11.10 Мужское/Женское. 12.00 Qalayym live.15.35 На самом деле. 16.45Пусть говорят. 18.00 Жања-лыќтар. 18.45 Basty prime.20.00 Новости. 20.45 "Улицыразбитых фонарей 16". 22.00П@утinа. 22.50 "Улицы разби-тых фонарей 16". 0.30 "Триг-гер". 1.25 П@утinа.

7.05 КТК ќоржынынан. 7.20Жањалыќтар. 7.50 "Жан ќ±р-бым". 8.50 "М±њайма, Нефи-се". 9.50 Новости. 10.30 "Ро-зыск". 11.30 "Мельник". 13.30"Человек без сердца". 15.40"¤гей ана". 17.00 "Жанќ±рбым". 18.00 "Ќара тењіз".19.30 Жањалыќтар. 20.00 Ас-тарлы аќиќат. 21.00 Новости.21.40 "Мельник". 23.40 "Чело-век без сердца". 1.30 "М±њай-ма, Нефисе".

,,,,,

,,,,,

це". 6.45 Той заказ. 7.15 Жа-њалыќтар. 8.00 Доброе утро.11.00 Ералаш. 11.10 Мужское/Женское. 12.00 Qalayym live.15.35 На самом деле. 16.45Пусть говорят. 18.00 Жања-лыќтар. 18.45 Basty prime.20.00 Новости. 20.45 "Улицыразбитых фонарей 16". 22.00П@утinа. 22.50 "Улицы разби-тых фонарей 16". 0.30 "Триг-гер". 1.25 П@утinа.

7.05 КТК ќоржынынан. 7.20Жањалыќтар. 7.50 "Жан ќ±р-бым". 8.50 "М±њайма, Нефи-се". 9.50 Новости. 10.30 "Ро-зыск". 11.30 "Мельник". 13.30"Отражение радуги". 15.40"¤гей ана". 17.00 "Жанќ±рбым". 18.00 "Ќара тењіз".19.30 Жањалыќтар. 20.00 Ас-тарлы аќиќат. 21.00 Новости.21.40 "Мельник". 23.40 Т.с."Человек без сердца". 1.30"М±њайма, Нефисе".

,,,,,

, , , , ,

21 аќпан21 аќпан21 аќпан21 аќпан21 аќпан,,,,,ж±маж±маж±маж±маж±ма

6.05 Aqparat. 6.35 М.ф. 7.00Tansholpan. 10.00 "Шытынаѓантаѓдыр". 12.00 Niet. 14.00Aqparat. 14.10 "Кμсем". 16.00Иман μзегі. 16.25 "Азамат".Д.ф. 17.00 Aqparat. 17.15"Єулет ары". 18.00 "Шытына-ѓан таѓдыр". 20.00 Aqparat.20.35 Ashyq alan. 21.30"Кμсем". 22.30 Ш.Ќалдаяќов-тыњ єндері. 23.20 Parasatmaidany. 23.50 Ќайырлы кеш,Ќазаќстан! 0.50 Aqparat. 1.20Niet.

6.00 Жањалыќтар. 7.15"Бєсеке". 7.40 Ќызыќ times.8.40 "Мезгілсіз махаббат". 9.30"Баќталас". 10.20 "Листопад".12.00 Жањалыќтар. 12.30 Пат-риот. 13.00 "Татьянина ночь".14.00 Давайте говорить. 15.00

14адам". Д.ф.

6.00 Єн мен єзіл. 6.30К‰лдірген. 7.00 ‡здік єзілдер.8.00 М.с. "Маша и Медведь".10.00 "Кулфи". 11.30 "Ќараниет". 12.30 Ќош келдіњіз! 13.30Каznet. 14.00 "Глухарь". 16.30Vine time. 17.00 "Біреудіњ есе-бінен". Д.ф. 18.00 "Сыла". 20.00Astana times. 21.00 "Ќараниет". 22.00 "Кулфи". 23.25 "Бірболайыќ". 0.25 Vine time. 0.55"Глухарь". 2.55 Kaznet.

7.00 Разминка. 7.15 "Ауыл-дастар". 8.20 Vine Time. 8.40Екі езу. 9.00 Ревю. 9.30 "Уни-вер". 10.00 "Фитнес". 10.30 Гделогика? 11.20 Школа экстра-сенсов. 12.35 Однажды в Рос-сии. 13.05 Х.ф. "Ева: Искусст-венный разум". 15.00 Ќалау-лым сен. 18.00 Х.ф. "ЛемониСникет: 33 несчастья". 20.00Х.ф. "Альфа". 21.55 Х.ф. "Пла-

нета обезьян: Война". 0.30 "Анаж‰регі". Т.х. 1.20 Екі езу. 1.40К‰лкі базар. 2.00 Vine Time.

6.00 Ќыздар арасында. 7.00"Азулылар єулеті". 8.00"Элиф". 9.00 "Мажор 3". 10.10Смеяться разрешается. 11.45"Мата Хари". 12.50 "Бастыќ бо-ламын". 13.50 "Кєрі келсе іске".14.30 Q-елі. 14.50 Юморина.17.15 Х.ф. "Затмение". 19.00Дизель шоу. 21.30 Гу-гулет.22.00 "Элиф". 23.00 "Азулыларєулеті". 0.00 Х.ф. "Рэмбо: Пер-вая кровь". 2.00 КZландия.

6.00 Ризамын. 7.00 Информ-бюро. 8.00 Концерт. 11.00 Х.ф."Параграф 8: фильм второй".13.00 "Ќара маржан". 14.00Ералаш. 15.00 Экстрасенсыдетективы. 17.00 "Сеня-Федя".18.00 "Улетный экипаж". 20.00Информбюро. 21.00 Х.ф. "Мил-

QAZAQSTAN

ХАБАР

АСТАНА

НТК

7 АРНААЛАУ

ЕВРАЗИЯ

КТК

лиард". 23.00 Єзілдер жинаѓы.0.00 "Полицейский с Рублев-ки". 2.00 Алдараспан, Шаншар,Нысана єзілдері.

6.00 Жєдігерлер ќ±пиясы.6.25 Кел, ойнайыќ. 7.00 Разбу-дильник. 9.00 РТН. 9.30 Руха-ни жањарту. 10.00 Жањалыќтар.10.30 Кμкейтесті с±хбат. 11.00¤мір аѓымы. 13.00 "Болашаќ".14.00 "Отблески". 15.00 Сєттік‰н. 16.00 Ж‰ректен ж‰рекке.18.00 Жањалыќтар. 18.25Кμкейтесті с±хбат. 19.00 "Бо-лашаќ". 20.00 РТН. 20.30 Владу с природой. 21.00 "Єкесерті". Т.х. 23.00 Жањалыќтар.23.30 Кμкейтесті с±хбат. 0.00РТН. 0.30 Группа здоровья.1.00 ¤мір аѓымы. 3.00 Ж‰рек-тен ж‰рекке.

6.00 Той базар. 7.00 Жања-

14 аќпан 2020 жыл

22 аќпан22 аќпан22 аќпан22 аќпан22 аќпан,,,,,сенбісенбісенбісенбісенбі

6.05 Aqparat. 6.35 Qyzyqeken... 7.25 Концерт. 8.40 "24саѓат табиѓат ќ±шаѓында". 9.30М.х. 10.00 "Шытынаѓан таѓ-дыр". 12.00 Nur Tilek. 12.35"Перизаттар". М.ф. 14.10"Кμсем". К.ф. 15.10 Шаншар -25. 18.00 "Шытынаѓан таѓдыр".20.00 Masele. 20.35 Журна-листік зерттеу. 21.00 Айтыс.21.30 "Кμсем". 22.30 С.Майѓа-зиевтіњ концерті. 0.30 Nur Tilek.1.05 Ауылдастар.

6.00 Тамаша. 7.30 Кμрімдік.8.30 М.с. "Тобот". 10.00 Доро-гая Ќымбат. 10.30 НеТуристы.11.00 Олжалы отбасы. 11.30Ж±лдызды жекпе-жек. 13.15

От всего сердца. 14.15 Меж-дународный фестиваль твор-ческой молодежи "ЖасStar".15.30 Ќызыќ times. 16.40"Пєленшеевтер". 17.30 "Мез-гілсіз махаббат". 21.00 7 к‰н.22.00 Т.с. "Шерлок". 23.40 Т.с."Черный список". 0.30 "Бєсе-ке".

8.00 Тобыл тањы. 9.00 Arqaаqparat. 10.00 "Желден ж‰йріккμліктер". М.х. 10.15 "Тар за-ман". 12.00 В пятницу вече-ром. 13.00 Иман иірімі. 13.20"Желден ж‰йрік кμліктер". М.х.17.00 Серпін. 17.20 "Кейкі мер-ген". Т.х. 19.00 Иммунитет.19.30 Топжарѓан. 20.00 Біздіњайтыс. 21.00 Аpta aqparat.21.30 Акцент. 22.00 Саздысєлем. 22.20 "Т±њѓиыќ арбау-ында". К.ф. 0.30 "Жаныњда ж‰ржаќсы адам". Д.ф.

6.00 Єн мен єзіл. 7.00 ‡здікєзілдер. 8.50 М.с. "Маша иМедведь". 10.00 "Кулфи". 11.30"Ќара ниет". 12.30 Ќошкелдіњіз! 13.30 Ел аузында.14.20 Vine time. 14.50 М.ф."Буба". 15.20 М.ф. "Ну, пого-ди!". 15.50 Х.ф. "Бриллианто-вая рука". 18.00 "Сыла". 20.00Итоги. 20.40 ‡здік єзілдер.20.55 Лотерея 777/ Кеnо. 21.00"Ќара ниет". 22.00 "Кулфи".23.25 Алдараспан. 2.45 Тойжыры.

7.00 Б‰лдір-к‰лдір. 7.50"Том мен Джерри". М.х. 8.30Vine Time. 9.20 InstaTv.kz. 9.30Х.ф. "Лемони Сникет: 33 не-счастья". 11.15 Х.ф. "Альфа".13.10 М.ф. "Монстры противпришельцев". 15.00 Байќа, ба-лаќай! 15.50 Beka + 100 kg.

16.30 Vine Time. 16.50InstaTv.kz. 17.10 Опмай-оп-май. 18.00 Х.ф. "Планета обе-зьян: Война". 20.40 Х.ф. "Ве-ном". 23.00 Х.ф. "Битва заземлю". 1.00 Vine Time. 1.20Ж±лдыздар шеруі. 2.20 Екі езу.

6.00 Ќыздар арасында. 6.50Ќуырдаќ. 7.30 Гу-гулет. 8.00Айнаонлайн. 9.00 "Гранд".15.00 КВН. 17.10 "Зыњ-зыњК‰лпєш". 19.00 "Бастыќ бола-мын". 21.00 Х.ф. "Вавилонн.э.". 23.15 Х.ф. "Помпеи 3D".1.15 Х.ф. "Дыши во мгле".

6.00 Єзіл студио. 7.00 Ри-замын. 8.00 Бауыржан шоу.9.00 Готовим с Адель. 9.30Битва экстрасенсов. 12.20Єзілдер жинаѓы. 13.50 Х.ф."Танцор диско". 16.50 "Милли-ард". 18.50 М.ф. 20.50 М.ф.

QAZAQSTAN

ХАБАР

АСТАНА

НТК

7 АРНА

АЛАУ

ЕВРАЗИЯ

КТК

23 аќпан,23 аќпан,23 аќпан,23 аќпан,23 аќпан,жексенбіжексенбіжексенбіжексенбіжексенбі

6.05 Qyzyq eqen... 7.00Сєлем, Ќазаќстан! 8.20Aqsayyt. 8.45 Dara jol. 9.30 М.х.10.00 "Шытынаѓан таѓдыр".12.00 Ауылдастар. 12.30Т.Тμреєлініњ концерті. 14.10"Кμсем". 15.10 "Гарри Поттержєне ажал сыйы". К.ф. 18.00"Шытынаѓан таѓдыр". 20.00Арта. 20.45 Т±лѓа. 21.10 Кμњілтолќыны. 21.30 "Кμсем". 22.30Azil alemi. 23.50 "Троя". К.ф.2.25 Ауылдастар.

6.00 Тамаша. 7.00"ЖасStar". 8.15 М.с. "Тобот".9.00 Бокс. Д.Уайлдер – Т.Фью-ри. 12.10 Жауынгер. 12.30 Се-нат аксакалов. 13.00 "Баќта-

лас". 15.40 Концерт. 17.00 Х.ф."Женщина-кошка". 18.45Мєжіліс.kz. 19.15 Ж±лдыздыжекпе-жек. 21.00 7 к‰н. 22.00Большая неделя. 23.00 Ќызыќtimes. 0.15 "Черный список".1.00 "Бєсеке".

8.00 "Желден ж‰йріккμліктер". М.х. 8.25 ¤.Айния-зов. 10.05 "Кейкі мерген". 11.40¦лт ±ланы. 12.00 Біздіњ айтыс.13.00 Єуендер єлемі. 13.30"Желден ж‰йрік кμліктер". М.х.17.00 Атам±ра. 17.20 "Кейкімерген". 19.00 Эрудит. 19.30Qazaqstan tynysy. 20.00 Втренде. 21.00 Аpta aqparat.21.30 Меніњ ќолтањбам. 22.00Сазды сєлем. 22.20 Х.ф. "28панфиловцев". 0.30 "Жаныњдаж‰р жаќсы адам". Д.ф.

6.00 Єн мен єзіл. 7.10 Ал-дараспан. 9.20 М.с. "Маша иМедведь". 10.00 ТелеБинго.10.25 "Кулфи". 11.55 "Ќараниет". 14.00 Х.ф. "Бриллианто-вая рука". 16.10 Vine time.16.40 ‡здік єзілдер. 18.00"Сыла". 20.00 Аstanа аптасы.20.40 Аяулы алаќан. 20.55 Ло-терея 777/Кеno. 21.00 "Ќараниет". 22.00 "Кулфи". 23.25 Bastimes. 1.05 Ел аузында. 1.50Итоги. 2.30 Ќызыќ болѓан.

7.00 Б‰лдір-к‰лдір. 7.50"Том мен Джерри". М.х. 8.30Vine Time. 9.10 InstaTv. 9.30М.с. "Снупи и мелочь пузатаяв кино". 10.50 М.ф. "Монстрыпротив пришельцев". 12.20Х.ф. "Веном". 15.00 Опмай-опмай. 15.50 Beka + 100 kg.

QAZAQSTAN

ХАБАР

АСТАНА

НТК

ЕВРАЗИЯ

КТК

7 АРНА

16.15 Екі езу. 17.15 InstaTv.kz.17.35 Vine Time. 18.00 Х.ф."Мальчик в девочке". 20.00Х.ф. "Битва за землю". 22.10Однажды в России. 23.00 ¦-Nightshow. 0.00 Ж±лдыздаршеруі. 1.20 "¦лы шоумен". К.ф.

6.00 Ќыздар арасында. 6.50Ќуырдаќ. 7.30 Гу-гулет. 8.00Айнаонлайн. 9.00 М.с. "Фикси-ки". 9.30 Юморина. 11.30 Х.ф."Затмение". 13.20 Дизель шоу.15.00 КВН. 17.00 Шап-шаншар.18.40 "А" жобасы 2". К.ф. 21.00Х.ф. "Славные парни". 23.15Х.ф. "Отпетые напарники".1.20 КZландия.

6.00. Єзіл студио 7.30 Ри-замын. 8.30 Бауыржан шоу.10.00 Готовим с Адель. 10.30Тамаша Live. 11.00 Єзілдер

22.40 Концерт. 1.00 Єзіл сту-дио. 2.30 Ризамын.

6.00 ¤мір аѓымы. 8.00 Жа-њалыќтар. 8.25 Кμкейтестіс±хбат. 9.00 РТН. 9.30 В ладус природой. 10.00 Єн салайыќ.10.30 Ќазаќ даласыныњ ќ±-пиялары. 11.00 ¤мір аѓымы.13.00 Т.с. "Стрелок". 14.30 Онсаусаќ. 15.00 Ж‰ректен ж‰рек-ке. 17.20 Кењ μлкеніњ кербезсыры. 17.45 Он саусаќ. 18.05¦лы даланыњ кμне шаћарла-ры. 18.30 Дємдес болайыќ.19.00 РТН Подробности. 20.00"Стрелок". 22.00 ¤мір аѓымы.0.00 Твое кино. 0.30 Три това-рища. 2.00 Зеленая волна. 3.00Ж‰ректен ж‰рекке.

6.00 Чужие дети. 6.45 Та-

"Аќиќатќа ар серік". Д.ф. 16.00Религия. Сегодня. 16.20Ќоѓамдыќ талќылау. 17.20"Єбу Насыр Єл-Фараби". Д.ф.17.45 "Абдулхамид хан". 19.30Жањалыќтар. 20.00 "Баќталас".21.00 Итоги дня. 21.40 "Листо-пад". 23.15 "Абдулхамид хан".0.50 Тμрлетіњіз.

7.00 Тобыл тањы. 9.00 Arqaаqparat. 10.00 "Тар заман".11.00 Первая студия. 11.30"Желден ж‰йрік кμліктер". М.х.12.00 ТалантTime. 13.00 Arqaаqparat. 13.15 Иман иірімі.13.30 Arqa аqparat. 13.45 М.с.18.00 Arqa аqparat. 18.20 Ак-цент. 18.40 Arqa аqparat. 19.00Первая студия. 19.30 "Тар за-ман". 20.30 Arqa аqparat. 21.10Кμненіњ кμзі. 21.30 Arqa аqparat.22.10 Сазды сєлем. 22.20 "Ќай-ран к‰ндер". 23.00 В пятницувечером. 0.00 Arqa аqparat.0.30 "Жаныњда ж‰р жаќсы

маша city. 7.35 Той заказ. 8.05Жањалыќтар. 8.50 ¦шќалаќ.9.00 Т.с. "От печали до радос-ти". 12.45 Фабрика грез. 13.10Superqala.kz. 14.25 Лучшевсех. 16.10 Х.ф. "Без шансов".18.00 Жањалыќтар. 18.35Superqala.kz. 20.00 Главнаятема. 20.30 Сенат online. 20.55Т.с. "Кладовая жизни". 22.00П@утinа+. 23.00 "Кладоваяжизни". 0.45 Х.ф. "Альпинис-ты". 2.25 П@утinа+.

7.05 "‡лкен ‰й". Т.х. 7.30Кμњілді отбасы. 8.30 Єйелќырыќ шыраќты 2. 9.30 Вер-ните мне красоту. 10.40 Х.ф."Одиночка". 14.30 Х.ф. "Пере-летные птицы". 18.10 Шан-шар. 18.40 Єн шашу. 21.00Большие новости. 22.00 Х.ф."Одиночка". 1.30 Свадьбавслепую.

жинаѓы. 12.15 Х.ф. "Танцуй,танцуй". 15.10 М.ф. 17.10 М.ф.19.10 Х.ф. "Суррогаты". 21.00Битва экстрасенсов. 23.50Х.ф. "Семьянин". 1.30 Алдар-аспан, Нысана, Шаншарєзілдері.

6.10 Ж‰ректен ж‰рекке. 8.30Єн салайыќ. 9.00 ¤мір аѓымы.11.00 Он саусаќ. 11.20 РТНПодробности. 12.00 Малень-кое путешествие по родномукраю. 12.45 Рухани жањарту.13.00 Т.с. "Стрелок 2". 15.00Ж‰ректен ж‰рекке. 17.30 ¤міраѓымы. 19.35 Дємдес болайыќ.20.00 "Стрелок 2". 23.00 Сєттік‰н. 0.00 Три товарища. 1.45Зеленая волна. 3.00 Ж‰ректенж‰рекке.

6.00 Чужие дети. 6.45 Тама-

ша city. 7.35 Той заказ. 8.00Жањалыќтар. 8.35 ¦шќалаќ.8.45 Воскресные беседы. 9.00Т.с. "Печенье с предсказани-ем". 12.45 Content. 13.15 Точь-в-точь. 16.10 Х.ф. "Офицеры".18.00 Basty bagdarlama. 18.35Кешкі кездесу. 20.00 Аналити-ка. 20.55 "Кладовая жизни".22.00 П@утinа+. 23.00 "Кладо-вая жизни". 0.45 Клуб веселыхи находчивых. 2.45 П@утinа+.

7.05 КТК-да Ќабатов. 8.10Концерт. 9.00 Х.ф. "Одиночка".13.30 Х.ф. "Привет от аиста".17.30 Х.ф. "Нужна невеста спроживанием". 19.30 "Улытамшылар". Т.х. 20.30 Дау-да-майсыз. 21.00 Портрет неде-ли. 22.00 Слуги народа. 22.30Х.ф. "Кино по понятиям". 0.20Свадьба вслепую. 1.30 "Шо-мурад пен Дурдона". К.ф.

АЛАУ

QОSТАNАI

QОSТАNАI

QОSТАNАI

лыќтар. 7.45 Ж±ма уаѓызы.8.00 Доброе утро. 11.00 Ера-лаш. 11.10 Мужское/Женское.12.00 Qalayym live. 15.30 Да-вай поженимся. 16.20 Откры-тие Китая. 16.55 Жди меня.18.00 Жањалыќтар. 18.45 Зањсμйлесін. 20.00 Новости. 20.45Поле чудес. 22.00 Т.с. "Обо-рванная мелодия". 23.00П@утinа. 0.00 "Оборваннаямелодия". 1.35 П@утinа.

7.05 КТК ќоржынынан. 7.20Жањалыќтар. 7.50 "Жанќ±рбым". 8.50 "М±њайма, Не-фисе". 9.50 Новости. 10.30"Розыск". 11.30 "Мельник".13.30 "Человек без сердца".15.40 "¤гей ана". 17.00 "Жанќ±рбым". 18.00 "Ќара тењіз".19.30 Жањалыќтар. 20.00 Єйелќырыќ шыраќты 2. 21.00 Но-вости. 21.40 Х.ф. "Одиночка".1.10 "М±њайма, Нефисе".

31 АРНА

31 АРНА

31 АРНА

,,,,,

"Рухани жањѓыру" ќоѓамдыќ сананы жањѓырту баѓдар-ламасын ж‰зеге асыру аясын-да кєсіптерді зерделеуде шы-ѓармашылыќ єдісті жанданды-ру, оларды єрі ќарай сєтті тањ-дау, білім алушылар мен педа-гогтарды бірлескен ќоѓамдыќмањызды кєсіби баѓдар беруќызметіне тарту маќсатындаосындай атаумен облыстыќ фо-рум μтті. Іс-шараны Ќостанайоблысы єкімдігініњ білім бас-ќармасы ±йымдастырды.

Аталмыш шараѓа Ќоста-най облысыныњ 19 аймаѓынанжалпы орта жєне ќосымшабілім беру ±йымдарыныњ 8-11сыныптарынан 149 оќушы ќа-тысты. Форумныњ конкурстыќбаѓдарламасы 4 номинациябойынша μтіп, ќазылар алќасы

"Кєсіптер єлемін ашамыз"оќушылардыњ белсенділігі мен жоѓары дайындыѓын атапμтті. Форумды ќорытындылай келе, "Осындай мамандыќбар" номинациясы бойынша 1-орынды Алан Ќазыбеков

Єсел ЌИБАШ

иеленсе, "Кєсіп – кеше, б‰гін, ертењ" номинациясында1-орын "Час пик" командасына б±йырды. Ал "Адам ре-сурстары: болашаќ капиталы" номинациясында Мєди-на С‰лейменова мен Дариѓа Мнашева топ жарды. "Мен –кєсіптер єлеміндемін" єдеби конкурсында Аида Бітімбе-кова ‰здік деп танылды.

Конкурстыњ жењімпаздары мен ж‰лдегерлері Білімбасќармасыныњ грамоталарымен жєне аќшалай сыйлыќ-тармен марапатталды. Бірінші орын алѓан конкурсант-тар ШЌО ¤скемен ќаласында μтетін республикалыќ фо-румда Ќостанай облысыныњ намысын ќорѓайтын бола-ды.

1514 аќпан 2020 жыл

Макеев Кайнет Катаевичтыњ сенімді μкілі Мусинов Алдаберген Мажитович, кепілм‰лкін соттан тыс μткізу тєртібінде Ќостанай облысы, Сарыкμл ауданы, Тагил ауылдыќокругініњ жер иелігінде орналасќан шаруа ќожалыѓын ж‰ргізу ‰шін арналѓан:

– аумаѓы 130,2 (бір ж‰з отыз б‰тін оннан екі) га, кадастрлік нμмірі 12-190-027-340;– аумаѓы 60,5 (алпыс б‰тін оннан бес) га, кадастрлік нμмірі 12-190-027-391 жер

учаскесіне жер пайдалану ќ±ќыѓын сату бойынша сауда-саттыќ μткізілетіндігі туралыхабарлайды.

Сатып алу баѓасы сауда-саттыќ μткізілгеннен кейін 10 к‰нтізбелік к‰н ішінде ќолма-ќол аќша ќаражатымен енгізіледі.

Сауда 2020 жылы 24 аќпанда саѓат 10.00-де Ќостанай облысы, Сарыкμл ауданы,Тагиль селосы, "Сатаев" ШЌ ѓимаратыныњ кењсесі мекенжайы бойынша μтеді.

¤тінімдер 2020 жылы 23 аќпан саѓат 17.00-ге дейін сенім білдірілген т±лѓаныњ орна-ласќан жері бойынша ќабылданады: Ќостанай облысы, Сарыкμл ауданы, Тагил селосы,"Сатаев" ШЌ ѓимаратыныњ кењсесі.

Байланыс телефоны: 8-777-301-10-43.

Доверенное лицо Макеева Кайнета Катаевича Мусинов Алдаберген Мажитович, в по-рядке внесудебной реализации залогового имущества объявляет о проведении торговпо продаже права землепользования земельными участками с кадастровыми номерами:

– 12-190-027-340 площадью 130,2 (сто тридцать целых две десятых) га;– 12-190-027-391 площадью 60,5 (шестьдесят целых пять десятых) га., предназна-

ченные для ведения крестьянского хозяйства, расположенные в землевладении Тагиль-ского сельского округа, Сарыкольского района, Костанайской области.

Покупная цена вносится наличными денежными средствами в течении 10 календар-ных дней после проведения торгов.

Торги состоятся 24 февраля 2020 года 10 часов по адресу: Костанайская область,Сарыкольский район, село Тагильское, офис здания КХ "Сатаев".

Заявки принимаются в срок до 17 часов 23 февраля 2020 года по месту нахождениядоверенного лица: Костанайская область, Сарыкольский район, село Тагильское, офисздания КХ "Сатаев".

Контактный телефон: 8-777-301-10-43.

Еске алу"‡ш ж±рттыњ ±лыѓы да, ±лысы да" бола білген

Елкей Ерлан Ѓабдыжауат±лыныњ арамыздан кетке-ніне де биыл бір жылдыњ ж‰зі толады. Аѓайын, туыс,бауырдыњ, дос-жаран мен жолдас-жораныњ ќуаныш-ќайѓысын бірге кμтеріп єрќашан ќасынан табылатынЕрлан наѓашымыз арамызда ж‰ргенде, аќпанныњ14-інде 56 жасќа толар еді. Амал нешік, кенеттен на-ѓашымыздыњ дєм-т±зы таусылып о д‰ниелік болды.Алла таѓала артында ќалѓан ±рпаќтарына ±заќ ѓ±мырнєсіп етсін деп д±ѓа тілеп, ќ±ран баѓыштаймыз.

Еске алушылар: бауырлары, жиендері.

Ардагер μткен жол

Аќпан айыныњ тоѓызы к‰ніМењдіќара ауданынан ќаралыхабар жетті. 81 жасында ЌазаќКСР Жоѓарѓы Кењесініњдепутаты, Мењдіќара ауданы-ныњ ќ±рметті азаматы ХамзаН±рѓалиев μмірден озды.

Тыњ ардагері туралы кμлемдімаќала бірінші рет 1981 жылы"Коммунизм тањында" басылып-ты. Авторы – Ќасымхан Алдабер-генов. С±рапыл соѓыс басталѓан-да Хамзаныњ жасы ‰ште ѓана еді.Єкесі Н±рѓали ±рыс шебіне кетіп,оралмады. Бар ауыртпалыќ ана-сы Дєлєпразѓа т‰скен. Тылдажетісіп т±рѓан ештење жоќ.Ж±мысќа жарар егде кісілер са-

наулы ѓана. "Ќаратал" совхозынаќарайтын Ќаражар ауылындадμњгелетуге даяр кєсіп те жоќ.Бєрі к‰нделікті тірліктіњ ќамы-мен ж‰р. К‰рек ±стай алмаса да,анасыныњ басына т‰скен бес бат-пан ж‰кті жењілдетуге тырысќанол, ќолдаѓы бір-екі малды ќара-ды, отын тасыды. Сμйтіп, тμртсыныпты бітірді. Оќу аяќталы-сымен Боровскойдаѓы СПТУ-ѓат‰седі. Оны бітірген соњ таѓыалты ай механизатор курсынаяќтайды. М±рты енді-енді те-біндеп келе жатќан бала кμп ±за-май Ќаратал совхозыныњ ќатар-даѓы тіркемешісі болды. Жастыќжігері мен ќабілетініњ арќасын-да ол ќысќа мерзімде тракторрμлін ±стайды. Б±л уаќыттардабірнеше колхоз бірігіп, шаруа-шылыќ ісіне кіріскен.

1954 жылдыњ сєуір айы. Жастракторшы Хамза жауапты

ж±мысќа, тыњ игеруге т‰сті.Б±л науќанныњ басталуы-мен аудан, облыс μміріндеелеулі μзгерістер, б±рын-соњды атќарылмаѓан ‰лкенжобалар ж‰зеге асатынынсезді. Бір жаѓынан, далаж±мысында шыныќќан,ќара ж±мыстыњ ќалпынбілетін он алты жастаѓыжігіт ‰шін тыњгерлерменбірге ќоян-ќолтыќ ж±мысістеу ќиын емес-ті. Кейінтыњ бригадасыныњ басшы-сына кμтерілді. Ењбекті±тымды ±йымдастыра білу– ќиындыќты жењудіњтетігі. Осы істі ілгерікμрсеткішпен бастаѓанХамза Н±рѓалиев басќарѓанбригаданыњ атаѓы шыѓа бас-

тады. Сμйтіп, олар тєжірибелімеханизаторлардыњ звеносынаќосылды. Жерді μњдеу мен бап-тауды дер кезінде єрі сапалыж‰ргізген Ломоносов ауылыныњтракторшысы Х.Н±рѓалиев 1956жылы КСРО Жоѓарѓы Кењесініњмедалімен марапатталды.

Жиын-терін уаќытында тєжі-рибесі толысып ќалѓан Хамза ком-байнѓа отырады. М±нда да μзінеартылѓан ж‰кті абыроймен кμ-терді. Ќысќа азыќ жинау бойын-ша совхозда алдыњѓы орыннанкμрінді. Хамза Н±рѓалиев бастаѓантоп 1959 жылы атаќты "Буре-вестник" совхозына аттанады. Б±лсапта Н±рша Тμлеубаев, Бердібай¦саќбаев, Єбдірахман Жєкеновсекілді механизаторлар бар-тын.

1980 жылѓы желтоќсан. Ќы-рыќтыњ ќырќасына шыќќанХамза Н±рѓалиев Ќазаќ КСР Жо-ѓарѓы Кењесіне шаќырту алады.

Ломоносов сайлау округіненЖоѓарѓы Кењес депутаттыѓына±сынылды. Ал Жамбыл облысы-ныњ Ќостоѓан сайлау учаскесіненН±рс±лтан Назарбаев сайланады.Сμйтіп, ќарапайым тракторшы-ныњ ењбегі республика дєреже-сінде еленді. Бейнет т‰бі – зей-нет. Мањдай терініњ жемісінкμрген Хамза Н±рѓали±лы 1954жылы сєуірден бастап 1994 жыл-ѓа дейін ауыл шаруашылыѓы са-ласында аянбай ењбек еткен. Олμмірініњ соњына дейін немере-лерін баѓып, бойындаѓы μнеге-тєлімін ќалдырып кетті. Неме-ресі Оразѓали Н±рѓалиевтіњ айту-ынша, атасы барынша адал μмірс‰руді μсиет етіп кеткен. Артын-да ќалѓан ±рпаѓы ата аманатынорындауѓа серт берді...

Хамза Н±рѓалиев туѓан жері –Мењдіќара ауданыныњ Ќаражарауылында жерленді.

Ќасќырбай ЌОЙШЫМАНОВ

Ќостанай облысы єкімдігініњ "Єлеуметтік мањызы бар азыќ-т‰ліктауарларына р±ќсат етілген шекті бμлшек сауда баѓаларыныњмμлшерін бекіту" ќаулысыныњ жобасы Ќостанай облысы єкімдігініњресми порталыныњ ќ±ќыќтыќ актілер тарауында http://kostanay.gov.kz/npa/proekty-npa/ орналыстырылѓан.

Проект постановления акимата Костанайской области "Об ут-верждении размера предельно допустимых розничных цен на со-циально значимые продовольственные товары" размещен на офи-циальном портале акимата Костанайской области, в разделе нор-мативные правовые акты http://kostanay.gov.kz/npa/proekty-npa/

Ќырѓызстанда каратэден жастар жєнежасμспірімдер арасында μткен "BSHKEKOREN" атты ХІІІ Халыќаралыќ турнирдеарќалыќтыќ екі спортшы топ жарып, алтын-нан алќа таќты. Олар: апалы-сіњлілі Айшамен Аида Ќалижан (Кейкі батыр атындаѓы№4 мектептіњ 0 жєне 2 сынып оќушылары).

– Аталмыш турнирге: Ќазаќстан, ¤збек-стан, Ќырѓызстан, Тєжікстан, Ресей спорт-шылары ќатысты. Б±л турнир Азия елдерібойынша ‰лкен іс-шара болып есептеле-ді.

Турнирге мыњнан астам спортшыќатысса, соныњ жартысынан астамы ќазаќстанныњењ ‰здік спортшылары болды. Жарыс жаќсы μтті.Спортшыларымыз тартынып ќалѓан жоќ. Біз алдаѓыжылѓа Ресей, ¤збекстан елдерінде μтетін жарыс-тарѓа шаќырту алып келдік, – дейді "Арќалыќ ар-

ЖАС ¦РПАЌ

Ќоржында ќос алтынМ±рат Ж‡НІС¦ЛЫ

ландары" клубыныњ жаттыќтырушысы БаѓланКμкішев.

Ќазіргі тањда білікті бапкердіњ клубында ж‰згежаќын бала тєрбиеленеді. Балалардыњ жас ерек-шеліктері 4-13 жас аралыѓында.

Арќалыќ ќаласы.

Аќтау ќаласында ќазаќ к‰ре-сінен 2005-2006 жылдары туѓанжасμспірімдер арасында μткенЌР Чемпионатында "Арќалыќќалалыќ балалар мен жасμспірім-дер спорт мектебініњ" 2 балуаныж‰лделі орындардан кμрінді.

Атап айтќанда: А.Ќ±нанбаеватындаѓы №6 мектеп-гимназия-ныњ 9 сынып оќушысы ДаниялТабылдинов 50 келі салмаќтаЌазаќстан Республикасыныњ екі

Бір алтын, бір ќола

Булат Федор Захаровичтіњ сенімді т±лѓасы Турбабин Илья Леонидович, кепiлдiкм‰лiктi соттан тыс μткізу тєртібімен Ќостанай облысы, Ќарасу ауданы, Ушаков ауылдыќокругініњ аумаѓында орналасќан шаруа ќожалыѓын ж‰ргізуге арналѓан 12-181-071-091,кμлемі 599,2 га, жер учаскесіне жер пайдалану ќ±ќыѓын сату жμнінен сауда μткізеді.Сатып алу баѓасы ќолма-ќол аќшамен сауда μткiзілген сєттен бастап 5 к‰нтізбелік к‰нішінде енгiзiледi. Реквизиттер тμлеу: KZ236017221000005337 ЖСК, "Народный Банк Ка-захстана" АЌ, HSBKKZKX БСК. Сауда 2020 жылѓы 26 аќпан 10.00 саѓатта мына мекенжай-да болады: Ќостанай облысы, Ќарасу ауданы, Ушаков ауылдыќ округі, Панфилов а.,Потапов кμшесі, 4 ‰й. ¤тінімдер 2020 жылѓы 25 аќпан 18-00 саѓатќа дейiнгі мерзімдесенімді т±лѓаныњ орналасќан жерінде ќабылданады: Ќостанай облысы, Ќостанай ќала-сы., Дзержинский кμшесі, 61Б ‰й, телефон 87752963779.

Доверенное лицо Булат Федора Захаровича Турбабин Илья Леонидович в порядкевнесудебной реализации залогового имущества, объявляет о проведении торгов попродаже права временного возмездного землепользования на земельный участок, рас-положенный на территории Ушаковского сельского округа, Карасуского района Коста-найской области, предназначенные для ведения крестьянского хозяйства, 12-181-071-091 площадью 599,2 га. Покупная цена вносится наличными деньгами в течение 5-тикалендарных дней с момента проведения торгов. Платежные реквизиты: ИИКKZ236017221000005337, АО "Народный Банк Казахстана", БИК HSBKKZKX. Торги состо-ятся 26 февраля 2020 года в 10.00 часов по адресу: Костанайская область, Карасускийрайон, Ушаковский сельский округ, с.Панфилова, улица Потапова, дом 4. Заявки прини-маются в срок до 18-00 часов 25 февраля 2020 года по месту нахождения доверенноголица: Костанайская область, г.Костанай, улица Дзержинского, д.61Б, телефон87752963779.

д‰ркін чемпионы (Жаттыќтыру-шысы – Сайлау Рыздыќов) атан-ды. Даниял б±ѓан дейін Алматы-да μткен ЌР Чемпионатында же-њіске жеткен болатын.

Ал Кейкі батыр атындаѓы №4мектептіњ 9 сынып оќушысыШахнияз Аѓыбаев 70 келі салмаќ-та ќола медалды (Жаттыќтыру-шысы – Алтынбек Болатов) ќан-жыѓасына байлады.

Арќалыќ ќаласы.

14 ақпан 2020 жыл 16

Арқалықта: 7-55-91Рудныйда: 8-714-31-2-72-56Аманкелдіде: 2-17-40

Редакцияныңмекенжайы:

110000, Қостанай қаласы, Əл-Фараби даңғылы, 90

Меншiк иесi:

Қоғамдық-саяси, экономика: 54-79-68.Əлеумет, білім, мəдениет: 54-28-42.Социологиялық зерттеу орталығы:

54-53-21,39-26-25.Жарнама бергіңіз келсе: 39-26-88, 54-33-22.

Бухгалтерия: 54-99-88, 39-26-88

Компьютер орталығы:54-54-45

Корректура: 54-34-49

Бөлiмдер:

Меншiктi тiлшiлер:

Таралымы 10265. Тапсырыс 263. Нөмiрдiң кезекшi редакторлары: Қарлығаш ОСПАНОВА, Əсел ҚИБАШ.

Директор-Бас редакторЖАНҰЗАҚ

АЯЗБЕКОВ

“Қостанай таңы” газетi редакциясы” ЖШС

Газетте жарық көрген оқырман пiкiрi редакция көзқарасымен сəйкес келе бермейдi. Редакция оқырман хаттарына жауап бермейдi, оны қайтармайды. Үш компьютерлiк беттен асатын материалдар қабылданбайды. “Қостанай таңында” жарияланған материалдарды сiлтемесiз көшiрiп басуға болмайды. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұны мен мəтiнiне жарнама берушi жауап бередi.

Редакция авторлар мақаласының мазмұнына жауап бермейді. А – ақылы жарияланым.

Директор-бас редактордың қабылдаубөлмесi: 54-12-66, факс: 54-99-69.

Директор-бас редактордың орынбасары: 54-84-44.

Жауапты хатшы: 54-67-65.Бөлім редакторлары: 54-79-68, 54-28-42.

Газет аптасына үш рет шығады. Газет Қазақстан Республикасы Ақпарат жəне коммуникациялар министрлігінде 22.11.2018 жылы тіркеліп, №17374-Г куəлігі берілген.Газет “Қостанай таңының” компьютер орталығында терiлiп, беттелдi. Офсеттiк басылым. “Қостанайполиграфия” ЖШС баспаханасы. Мекенжайы: С.Мəуленов көшесі, 16.Бағасы келiсiм бойынша.

Айтолқын АЙҚАДАМОВА

Лисаков қаласында «Не? Қайда? Қашан?» интеллекту-алды ойыны қолға алынға-лы бірнеше жылдың көлемі болды. Оқушылар арасында өтетін ойынның жастарға бе-рері мол екен. Әр жыл сайын жастар ойынға жан-жақты дайындалып, үздіктер қата-рынан көрінуге талпынады. Осы ойынның жүргізушісі әрі авторы Максим Сушко биылғы жылдың ойындары жайында әңгімеледі.

– Максим, бұл ертеден келе жатқан танымал ойынның лисаковтық баламасы екені белгілі. Сіздер ойынға аса мән беріп, жылдан-жылға жандандырып, оның деңгейін айтарлықтай көтеріп келесіз-дер. Жалпы бұл бастама қалай қолға алынды?

– Иә, расымен де бұл ойын оқушылар арасында ертеректе тоқсаныншы жылдарда болған еді. Бертін келе ұмытылып кет-ті. 2015 жылы осы жобаны қайта жандандырып, қолға алдық. Ол кезде бізді қалалық білім беру бөлімі, кейін қалалық ішкі сая-сат бөлімі, жастардың ресурстық орталығы қолдады. Былтыр да, биыл да негізгі тақырыпты жастар жылына арнадық. Ағымдағы жыл еріктілер жылы болғандықтан осы тақырыпты көтеріп отырмыз.

– Биылғы ойындарда бұрынғыдан өзгешеліктер бола ма?

– Былтырғы жылы барлығы 8 ойын болды. Қалада жеті мектеп бар. Соған орай жеті ойын және сегізінші үздік команда финалда ойынға шықты. Биылғы жылы сәл өзгеріс енгізіп, шынайы ой-ынға ұқсатып, маусымдық ойын-дарға бөліп жатырмыз. Барлығы 17 ойын болады. Оқушылардан құралған жеті және бір команда

еріктілерден жасақталған. Бізді қалалық ішкі саясат бөлімі мен жастар ресурстық орталығы қол-дайды. Бұл ойындарды тек ерік-тілер тақырыбына арнап қана қоймай, биылғы жылдың мерей-тойлық даталарын да қоспақпыз. Мысалы, көктемгі ойын Ассам-блеяның 25 жылдығына арналса, жазғы ойында Жеңістің 75 жыл-дығына, күзгі ойын Конституция-ға және қысқы ойындар Абай Құнанбайұлы мен Әл-Фарабидің мерейтойына арналады. Ал жел-тоқсанда ақырғы ойын болады. Кім жеңетінін уақыт көрсетеді. Былтыр қаладағы №6 мектеп оқушылары үздік атанған еді.

– Жалпы оқушылардың қызығушылығы қалай?

– О қ у ш ы л а р д ы ң қ ы -зығушылығы керемет. Ерекше дайындықпен келеді. Сұрақтар-дың барлығы да мұғалімдерден жолданады. Бұл ойынға арнайы қаражат бөлінген. Сондықтан сұрақтарға арнайы ақша тігіледі. Бір сұрақтың бағасы биыл 700 теңге көлемінде. Кім дұрыс жауап берсе соған ақша жіберіледі. Ой-ынға 8-11 сынып оқушылары қа-тысады. Олар өз білімдерін тексе-руге, жауапкершілікті арттыруға бағытталған мүмкіндікті жібер-мей, күтіп жүр. Команда құрамы жыл сайын өзгеріп тұрады. Өзім осы ойынның фанатымын деуіме де болады. Бастапқы ой да осы ой-ынның төңірегінде туындаған еді. Балалар үшін жақсы бастама деп ойлаймын. Қазақша да, орысша да өтеді. Осы жобаның авторы да, ойын жүргізушісі де өзім болған-дықтан әр ойынға мұқиятпен қараймын. Биылғы алғашқы ой-ынға қаладағы №1 мектеп шықты. Ойында оқушылар 3:6 есебімен ұтылып қалды. Енді келесі кез-десу 21 ақпанда өтеді. Ол жолы №6 лицей-мектептің оқушылары шығады. Барша жастарға сәттілік тілегім келеді.

Лисаков қаласы.

Ойын ойға жетелейді

ЖАСТЫҚ ШАҚТЫҢ ЖАРҚЫЛЫ

Қасқырбай ҚОЙШЫМАНОВ

Ауыл жастарының спорт, мәдени-рухани шаралармен қамтылуы, бос уақытының тиімді ұйымдастырылуы Жастар жылы миссиясының бір бағыты болды. Нәтижесінде шалғай ауылдардың жастары үшін баспана салынып, өнер, спорт додалары өтті. Оңтүстіктегі Амангелді ауданында да қыруар жұмыс атқарылды. Әсіресе, мәдениет саласында жаңалық жетерлік.

2019 жылы ауданның үздік ән-шісі болып Нұрсұлтан Мұхтаров танылған еді. Са-парғали Ахметжанов, Ғазиза Жұмекенова, Қалибек Деріпсалдин, Лиза Мизамбаева, Анар Мұздаханова, Сүндет Байғожин сынды өнер тұлғаларының ізін ба-сып келе жатқан жас әнші ақпан айының басында «Ар-ман-ай» атты жеке шығармашылық кешін өткізді. Бұл кеш аудандық мәдени демалыс орталықтарының 2020 жылға жоспарланған іс-шараларының басы болды. Бү-гінде аудандық мәдениет үйінде қызмет ететін өнер-паздың ән кешіне Амангелді ауданының басшылығы қатысты. Нұрсұлтан Мұхтаровқа аудан әкімінің алғыс хаты берілді. Сонымен қатар, облыстық халық шығар-машылығы орталығының көркемдік жетекшісі және Амангелді аудандық мәдениет үйінің кураторы Ай-герім Борашқызы басшы Дәмер Елтайұлының құт-тықтау хатын тапсырды. Нұрсұлтанға өнердегі аға-апа-

лары белгілі музыкант, ұстаз Сапарғали Ахметжанов, ҚР еңбек сіңірген әртісі, әнші Ғазиза Жұмекенова, ҚР мәдениет қайраткері, күйші-домбырашы Анар Мұзда-ханова, ақын Саят Әбенов пен әнші Әсет Ақдәулеттер бейнеқұттыұтау жолдады. «Арман-ай» кешін есімі об-лысқа белгілі өнер иесі Нұрдана Тұрысбек жүргізді.

Бүгінде Нұрсұлтан Мұхтаровтың репертуарында 30-дан астам ән бар. Ол эстрада жұлдыздары мен халық шығармашылығын орындап жүр. Әншілік өнері мектеп қабырғасында байқалған.

– Әр әнші үлкен сахналарда өлең айтуды арман-дайды ғой. Байғабыл орта мектебінде жүріп, мектеп-ішілік, аудандық байқауларда жоғарғы орындардан көрініп жүрдік. Менің бірінші шығармашылық кешім де «Арман-ай» деп аталды. Бұған қолдау білдірген аудан басшылығына, «Қостанай таңы» газетінің бас-шысы Жанұзақ Аязбекұлына, облыстық халық шығар-машылығы орталығына алғысымды білдіремін, – деп ағынан жарылды әнші жігіт.

Шығармашылық ән кешінде Нұрсұлтанның әріп-тестері, достары, жерлестері де өнер көрсетті. Облыс

көлеміне танымал дарынды әнші Фариза Жоламанова кеш қонағы болды. Бір жарым сағаттық кеште Нұрсұл-тан халық әнін, жергілікті композитор Қ .Деріпсалдин-нің және қазақ эстрадасының хит әндерін орындады. Концерттің ажарын «Мереке» бишілер тобы аша түсті. Жетекшісі – Д. Молдашева. Кешке облыстық «Қоста-най таңы» газеті ақпараттық қолдау көрсетті.

Әр әншінің биікке көтерілуі – еңбегінің жемісі. Екіншіден, өнер иесіне өнер ұстазы бағыт-бағдар беруі заңдылық. Бұл тұста Лиза Мизамбаеваның есімі еске түсетіні сөзсіз. Лиза Таутанқызы – нешеме әншіні биік деңгейге шығарған әдіскер, өнер тәлімгері. Ол тәуел-сіздік алған сонау тоқсаныншы жылдардан бастап мәдениет, өнер саласында еңбек етіп келеді.

– Мақсатым – өнер жолына түскен жас өскінге дұрыс бағдар беру. Осынау мақсат-міндетіме барын-ша адалдық танытамын. Жалпы, 1991 жылдан бері аудандық мәдениет үйінде жұмыс істеймін. Осы салада алғаш өнерге деген қызығушылық, мәдени іс-шаралар ұйымдастыруға баулыған ҚР Мәдениет қайраткері, белгілі музыкант Сапарғали Ахметжанов еді. Міне, сол ұстазымның бағыт сілтеуімен өнердің, мәдениеттің сүрлеуінде жүрген жайымыз бар. Нұр-сұлтанға да қолдан келгенше рухани қолдауымызды аямай келеміз. Оның болашағы зор. Алдағы уақытта үлкен сахналардан көрінетініне сенемін, – дейді Лиза Таутанқызы.

«Арман-ай» кешінің соңында аудандық мәдени-ет үйінің директоры Олжас Қылдыбаев жас әншіге естелік сыйлық тапсырды. Ал былтыр аудан бойын-ша мәдениет саласында атқарылған шаралар, жеткен жетістіктер туралы Амангелді аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің басшысы Сағынғали Сейдин «Қостанай таңына» сұхбат берді. Сұхбатты газеттің алдағы сандарынан оқи аласыздар.

Суреттерді түсірген Бердіболат КӨРКЕМБАЕВ.

Жас әншінің жетістігі