462
7/30/2019 2 Rhetorica, poetica http://slidepdf.com/reader/full/2-rhetorica-poetica 1/462 A 9 \ . c -,- n -r P" i £,f r\ r ^. .' v/ - - -*• > ARISTOTELIS OPERA CUM AVERROIS COMMENTARIIS Vol. II VENETIIS APUD JUN.CTAS 1562-1574 MINERVA G.m.b.H., Frankfurt am Main Unveranderter Nachdrudc 1962

2 Rhetorica, poetica

Embed Size (px)

Citation preview

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    1/462

    A 9 \ . c -,- n -r P" i ,fr\ r ^ . .' v / - - - * >A R I S T O T E L I S O P E R A C U MA V E R R O I S C O M M E N T A R I I S

    Vol. II

    V E N E T I I S A P U D J U N . C T A S1 5 6 2 - 1 5 7 4

    M I N E R V A G.m.b.H. , Frank fu r t a m MainUnve rande r t e r Nachdrudc 1962

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    2/462

    Secundum Voliimen..A R I S T O T E L I S

    DE R H E T O R I C A,E T P O E T I C A

    L I B R I,C umAVERROIS IN E O S D E M

    P A R A P H R A S I B V SQ u o r u m ntunerw , ~ V o f t pagmtnonflr t f*

    V E N E T I I S A P V D I V N C T A S .M . D . L X I I .

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    3/462

    I N H O C S E C V N D O V O L V M I N EHC C O N T I N E N T V R .A R I S T O T E L I S ArtisRhetoricae libriTres,M.AntonioMaiorano interprete.Rhetonca adAlexadru^Fracifco Phi le lpho interprets.DePoetic^PetroVi&Qrio,patritioFlorentino inter-prete.A V E R R O I S Pa r aph r a f e s i n l i b r osT resRhe to r i co r u ,AbramodeBalmesmterpre te .DeRhetorica Perfiiafiua Traftatiis.DeRhetorica DemonftratiuaTra6:atu5.Paraphrafis m l ibrum Poetics, a Jacob Mant ino/ l a tmitatedonata.Libriquid em omnesrecogniti,ac in Summas nonnull i iomnes vero inCapita diuifi .Su mma ru m 5acCapi tumindex 5 in vo lumia i s inido,

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    4/462

    INDEX SVMMARVM, AC CAPITVML I B R O R V M , QVI IN HOC V O L V M I N EC O N T I N E N T '/R.

    S um m a ,acCapita Primi li/ D e rt i l ita e to tu .c* .6.bri arris Rhetoric? Demaioreacminorebono. C a p u tAriftotelis. 7. H . X >S V M M A L I B R U jpecics , a c cuti ta twn mores adE xhetwitei cw le

    mcntiA, eitu utility D C Honet to A C Uitdabilt:t c ,e J f e n t t 4 , ( M l > i e { to demonflrtt tmum genus fertinef.a c inftrumentis.Dc t r i p h f t nht cap.y . 14. J >torices, c a u p t r u m t t f g c n t n b m , D C a c c H f a t i < m e , & d e f e n f t o n e , e [ H t p j o r u m f m l f t u , c i r c a < J H * u n u m a d iudtctaleg e r m pertinent iat

    q u o d f y u e r f i t u r , a c qititmt utat t t r p r t m u m t i e e o , e p t o d e f t inmriamcxqwjt taenarrat to. foLi.^t a f f e r r e . C a p . l o . iG.ffDe t i f d c m xhetoncam a c diale- Z ) e lucundis.cap.n. 18. Sflic* e j f c . E O S , ^m A * RhetoricA < ^ H o m o d o f e habentes,&e p u b u iAMe^nft.feripfcrnntJefettHo tmur ian tur .ca . i l . lo.Cf e f a c n o n rctte j c r i p f i j f i .< 2 u * J i t De t nm nA tiwre^3fa i p f i u s utihtM.cap.i* f.i.B D C maiorc * c mtnoreQ u t a ' J i t J K h e t o n c a r f u o e l e i t t f J u b t e cap, 14fhun ,qutmodoje a d D t a l e t f t c a De i n a r t i f i c i a l i f i d c . C a . if 23.7

    t 0 r > o j-f ; / .-'-- S u m m a , a c Capita Secundi If(ipalib.oratto cohctatur. C .2-t.a v . . r,Y^ f -, , J- r .> bn aras RhetoncaeDe Trwtts Rhetoric *,/tu Ca r u mi p f o r u m . ^S V M M A L I E R r .\E homtnu A f f e f t i l i uDe quil tm Dehberatio e j j e f e l e a t . J / t u m , ac f i r tun* M o n k .Cap.j.. 6\L De pofithh a c impofibili,4)npliDe DehyeranttumfnetFelicit(tte fcatione C f ' utt tenttAtione cmfcilicet:de ys,in quibtu i p f a c o n j i ftis orattonibus communions.f a t : a e d e t p f i r u m u n o t p t o i f r f i n - De fro\> Atiom gtn eri\nu t Exemp l o ' f . a c Ethymemate:eo^tuu8+ ij to

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    5/462

    Index in lib.De SententU item t tstmptcatoe&r' 4t tenU4t ionei6.B noe e c n thy m e m at i s loc u .ne c r e -

    auditor e s a f f i c i e n d i f o n t . fu ta t i t ta ,e t afprmatiua enthymematat l t t ter faeef tes .C.zj . f i .J?Summa^cCapitaTerrijIi

    Rhecoric?.S V M M A L I B R I * .\E t f s , q u , * add t t t tone j

    s uerewndia , C T " initerecufidia. 1. J .qmtionei te p t r t m e t .DeIK t imore,et e i t t s cotrario.c. f. ) o f 1PE t f s , q u , * add t t t tone j d o -

    1.JI>eG r 4 t i a . ca . j . t f J D e p & t t b u s hetoric*.c . i . ibid.Decommiferat ione.CaS. 34-C Dt eloquutimis iurtt t te.C.i .D ein d t ^M t U n e .C A . ^. tf.B D e F n g t d i s . C a . ^D einu t d ia .c a f . io . $6,D De imagine.Caf .+De^emtdatione.c.u. $ 7 ' < * > * De L a t t n i t a t e . C a j .D e m o n y u t w u e n u m . C a . i l . yj . l De ^ m p l i t t u l t n e a c br c ui t a t e e t oD e m o n b M f e n u m . C a . i $ . 38.1) q m t i o m s . c a . 6 .D e m o n b . a t a t v medi^.c.i^9.a neD e c o r a t eloquutione.c.j.D c m o n b u s n o b i l m m . C . 11) . }9-E De Numero.Caf .S .Demonlw d i w t u m . c . i G . }9- H Defendente Orationt> a c eius ca nD e m o n b u s p o t e n t i u m c r for tu - traria.c

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    6/462

    R k c t & P o e .Capk&Paraphrafis Auerrois S e r m o d e a c c u f t t l o n t , & t t e f e n f oinlibrQs R.htorkorum ne.ca.i$. 5)0.1:Ariftotel is . & e t o c u d i sit M i n n a .

    C A P I T A * * t i ( x

    \D e uti l i ta te a r t is o ~- 7i,CTradatus. cap- ta Paraphrafis in

    definition x h e t o n c * , & > C M dum lib. Rhetoricora.dm ji o n e .Ca .1 .i. 73. S e r m oDegener hu s prtmiffiiritm huitts Derebar t i s . cap . $ . 74.0? C M /j j e E x e m f l o . ca , ^ . jyp s e r m o d e i r a m l e n i e n t t b u s .

    t> e E n t hym e m a t e . c . j . 7f./ 107.//pef ine J ingi i lorumge ne r urn c a n ? * D C t im ore. cap . 6 .

    is pr&prus u m c u i ^ g e - > Serm o d e v,erecnndu }a r u W j C r p r t n t o d e p r o - rioi^r inner ecundia.c.S . 113.1?/?y;w delileratiuo.c.%. jj.G D C con&tttt tione GratiA^ redi-& e l o c t s wferenttbus W H a M M i C r t u g r a t i a r u r n . c - 9 ' liG.^4n.oxia.cap'^ ' 8i.E D e dolorc .Cap. io. l\6.lD C locis i n f e r ent ibus magis I U H A - De/itperbt ' t .cap. H. 1 1 8. Ht i t i u m s i e l m a g u n o x i u m . C a p . D e t n m d i a . C a p . i i . liy.F10. 8^.G n e g a u a i o . C a p . l $ . I1O.C

    $ > e rebus , quie t s fit bond p e r f H < t ~ D e c owpaf ione W contrifiatione.fa > ( t u t difliiafioftatutvrum. ca. C a p . 1 4. ilo.fi11. $ 6 .L & e n tor i lus iHuenum.C.1^. iti.FSertnp d e Uiide.y t t t tuperatione. Dfdecrepitorti monl f .c . iG .nz - CC a p . l l . $7.7 D f , mori l t t s enum.c.ij. itySD e

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    7/462

    Index in Lib. Rhet . & Poe.f tdri fy texetes f a b u Capita Paraphm(Ts 4la s o p o r t e a t : &a q m b u s I o n s , G o r d u b f nils' in . i'i^Tragoedi* i p j i w o p u s ducatt tr . Poerioe Anno,

    c a p . u . z o p . < _ / 4 t e l t s .DeAfonbus.cap.i l . iio.DDe agmtionujpeciebus.c.i^.iio.2 -.__..__ V o t & ' ^t-.t fa t imitaJ f ftfto decorum jit in i p p s f a b t t fe^^^j t toms Bettera:ac.ex qttiI t s muemendum. cap.i^.. ln.c ^^^)M tu s f en n o M ^ u tn it ^-C o n f i f f o s / e r m o n e s prius tn\nit ter fi^^aj] tto o r a t n e f t t r . C d p i i .-85^

    J j t m - t j f e e x p l t c a d o s : fof tmodttm De d u e t t s a l i j s imt ta t tonis d i f f e -Efifoebalegitime con&itttenda. r e n t t j s p enes res ' imitate : a c p # ?cap.i), 2,11. n e s imitrtndimodum.cd.'L. $ 9 ,D e c o n e x i o n e , f o l u t i o n e % Falwl** De c a u f i s , a q u i i t M t ortaefrpjetivcap,i6. 21 i.l ea,zr d e d l u j H i l x t s i p f i m f y e c t b -DequatttorTragceJivegeneriltus. bus.capj . 118.1:Q u o p a t f o T r a g o e d i a a p p e l l a n d a O H * f i t Tragcedt* ejjenttedefni*e l d t u e r f a , a e d e emtan tio:et quot,ac ^ H a j l n t i p f i u t p 4 rgaedi4.cap.ij. ^ll.L pe j w t & u s . T r a g R d iDe choro.cap.iS. iu,C cap.j,De Sententia.ca.i9. 2i i ,D De T r a g o f d i * p a r t t l m s eptanm:De d i t f i o n e , e i u 4 p a r t t l ? ( t t f a cp a r - w f d e dtcatur em s o p u s . . r j e Mori"t ium fpectebw.cap.io, zizJ? b u S j u A g n i t i o n e & p t f o d q S j C o n n * -DetH c1ion isM rtttie.cap .il. 113.^ x i o n 6 , S o l H t i q n e ^ f a b t d e e . < J 3 cu m T r a g o e d i * c o n u c W^tiffeftionibus ,J en Sentfy-De o b t e f l i o n i b t i s in poet**, carun- De d i t t i < m c t < t e t ins fartilusjy ifd e m t f c f i l u t t o m b u s . c a p . i l , . 11^ jius "\irtute ,pe imitations f f c ~ytra mehorjtt tmi ta t io , E p o p o e i - rotca, grpeccatis a c d e f e n J i o H t -(4 n e,4n Tragtc4.caf . i l . u6.L b u s Poetarnm.cap. j . 11$.^

    FINIS

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    8/462

    A R I S T O T E L I SA R T I S R H E T O R I C A E

    Hctprica Dial e c f t i c a e

    L I B E R P R I M V S .M. A n t o n i o M n u a r d g i o

    S V M M * t I B R l .De Rhetorices cum DialccTica,conucnientia JeJus vtilitatc, eHentia,fub iec to , ac in f t iumcnt is ,Dc triplici Rhetorices, Cau f a rumvegcaenbu s,ipforum fin ibus,circa qua; v n u m qu o d q ;vciictur, a c q u i b u s v t a t u r , cxquif iwenairatio.

    Dtti fdem f JKtoric4m,acD:ale t f icAmcj f t .Eoiqi t ide ?J)ttorica a n t e \riflott-lemjcrif jerunti deftfluo/eta c n o n rtflejcriffijje. Q w e f i t i f f i t t sC a p . i.

    ( ingatjperfpicuu ef t ,cer ta via, a tquea r t e comprehend! poiTe*l icetenim caufam i tuer i , cur f idq u i e x v f u , 0 q u i fo r tu i tohaccfaciunt , id, quod voiu^af fequat u n h o c au tem ip fum iam arrisopus cffe , nemo eft qu i n fatea 'tu n Sed qu i h a d c n u s de A r*tedicendi confcr ipferunt : pai>u am q u an dam eius particuJariiconfecerun t ,p roba t ionesen im ^f o l a e ad ar tem per t inet /e l iquavero fun t a d d i t a m e m a . a t i ft in i h i l de en thymemat ib 9 l oquutu ' r ,quod corpus eft^c funda*rrientumfideifiaciedae,der)S ver o , q u a c f un t extra rem pofita,plu r ima pertra

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    9/462

    Rhcto r ico rumG reipropMOEfutt t j fedadinoiujQxd u i u d i c e n i p e r t i n e n t - Qu'odliid in o iBus iudici ' is f ieret , q u o di n a l i q u i b u s ' c i u i t a t i b u s e r i am

    I K > C q?e f iXatqj in iilis prsccipuequic bonis legib5 ' funda tae fun t ,n i h i l f a n e i f t i h a b e r e n t , d e q u ou e r b u m facere p o f f e n t c e s n ex i f t im an t j l eg ibus ho c caue r iopo r t e r c tqu idame t i a rn eovtiit u r jCVproh ib en t o r a t o r e qu i c xqu am ext ra cam dicere,queadxm o d u m A t h e n i s f i t in Ar iopaxgo.cVredequidem hocfentiut:"neq j . n . conuen i t i ud i cemd i f t o rqu ere ,a tqu e in f lede re ad i nd ixgf la t ion em,ve l m id iam , uel m ifer icordiarn . idem.n.ef t jac f igse a m , q u a v f u r u s eft , regulaobl iquam, a c t o r t u o f a m eff iceret,Praeterea no n d u b i u m eft, eius,qu i cot rouer f i am habet, nu l l asaliaseife par te is: qu am doce re ,rem au t efTe,aut non efife,aut fax(flam au t no factam fu i l l ev t rua u t e m m a g n a f i t an parua , iuf taan i n i u f t a , f i l a t o r l eg i snon defin i u i t j i p f u m p e r f e i u d i c e m itelx

    ^ ligere oportet,nonautabadoribu s difcere. Max ime vero expe/d it bene i n f t i t u t a s legesomnia,quaecunq? pof lu n^co plecf t i , acdef in i re ,min imam^{ par te ipfislogefaci l ius ef t ,vnum,aut pauxco s inuenire,q? multos,qu i bexflc fent ianr , & leges ferre,ac vexr c i ad ica repof f i n t tde inde jqu i alegum la t iones logo tgc,diligext i tpc6f idera t i6e f iu t , iud ic iaver op i e runq j fub i t a a tq j r epe t ina

    r Jpfos dfce> Kpta to resxqu i t a te i -n ja tq jv t i l i t atern rc(Ttegfpicere',ac t u e r i .Illcftn m a x i m u m oiu m,c^ legislaton's i ud ic i i i no n de f ingulis , necpdcprccfennbus r e b u s eft, fed dcfutur is ,cY de v n i u e r f o g n e , fen/tent ig vero r node r aco r & . i udexde p r x f e n t i b u s iam,cV def in i r i srebus di fceptan t ,ac f t a tuu t,quif a p e n u m e r o velamore,v?odiove lv t i l i t a t e p ro p r i a r r i o u eh t u ri t a , v t n u l l o pacf loampl iusver itatem intelligerCjae vide re fa t i sq u c a n t j C u m p r o p r i a v o l u p t a s , ta u t m o l e f t i a vero i u d i c i o t en e 'bras of funda t , In 'cxceHsigi turrebus(vt a n te a d i x i ) qu a m mi n im i s i u d i c e m i p m d o m i n u m co( l i tuere oportet.v e r u m vtru f aeta res f i t an no n facla>ruturaa :rtn o fu tu ra , f i t nee ne f i t , iudicib*ipf is o m n i n o f t a t u e n d u r e l i q u er enece f l ee f t ^ecp . n .vHomor l er i pot,vt hf c legislator puidea t*Quae cum ita fe habean t :perfpixcu u eft,eosad a r t c rn ea reducexr e 5 q f u n t extra propoHta matex^r i a m , quicu 'qj res ai iasexpi ica t ,vt qu id piocemium,qu id narrat i o n e h a b e r e o p o r t e a t , & quidvnaquf 'q j a l i a ru partiu.mhil.n.al iud r ibi ,pponunt,qp,vt iudioea l iquo moaff ic iant . de ar t i f ic iofisvero,pbationibus n e verbiiq u i d e fac iu t ,quib 9 fo l i s acer I argumetatioib

    9, d C a rgu t^o r a to rfit: Atcp hacde ca,cu eadc via atqu e r one deliberat ioes, &C iud i 'ciatraden t: f i tcpdel iberat ion istradatio fpeciofior 6cciui tatib9v t i l i o r

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    10/462

    LiberPrim us. A vtilior,q p conuetofu d t iudicior u r d e i l l a qu i d e n i h i l dicunc,deiud ic r j sau toesar teconfc r iberea g g r e d i u t u n n a i n del ibera t iuo

    gnt !cgem i n u s ,pdeftjea,q f un textra cam 5diccre:minusqj calli 'dica t is^acfa l lac iaecapaxef t fent e t i^d id iOjCpiud ic ium/ed rnagis aperta eft, ac populans .h icn,difeeptator ipfe de fuis, ac,p'pr t j s r eb 9 i u d i c a t . i t a q j n ih i l a 'l iud opus eft, qjo f tendere , remita f e habere ,quemadmodum isait ,qui fentent iam dicit . In i ud iB crjsvero nequaquam hoc fat ise f t , fed aud i to r i s a l um occupa^re per m agni intereft : qm de a ^l icnis rebus f u t u r n ef t iudiciii ' ,i taqjfaepeiudices ad volupta tef e fe references^ ad gratiam andientcs,! i t igantibus gratif icanxt u r , non vere i ud ican r .Arq j ho cin ca eft,vt mul t i s in locis ( H c u tantea dixi) lex prohibeat ,al icjdextra cam dicere,q -cio collocacis i y l f us fiat, acerri-*m u in a rgumen t and o , d i argu-t i f l f i m u m ora to r em f u t u r u r m o - *do prgtereai tel : igar,qu3E{Itmate r ia ,quam t r a < f t e n t : d C in quaver fen tu r en t h y mema t a cVquom o do adem o f t r a t i u i s fyllogifxm i s d i f t i n g u a n t u r , eiufde,n.faxcultatiseft,cV qu id veru, 8 C gdueri f imile fit,intelligere.Huc a ccedi t , q>holes ipfl a n a t u r a a d veri tatem fa t is i n fo rma t i func& ( . in maior i r e rum parte veri tat e m c o n f e q u u n t u r qu a prop tereiufdchoisef t ,qu i ad vemcoq-c iendum ap tus lit, et ad res probabiles ita fe habere , vt facileeas indagare quea t J a i g i t u r cu rfj,qui de Arte dicedi fcribunt ,q |f u n t extra cam per fequutur , 6 Ccu r ad i u d i c i a l e genus magis incl inarun t , fa t i sof tenfum eft*Vti l is eft a u t Khetor ica ggeaq > res verae, ac i u f t o e n a t u r a me-l io res ,acpotent ioresfunt , q5c5 jtrariar.qj fi no r e c f t e iud ic ia exerceantur ,necef leef t , easa falfis,d C i n iqu i s fuperari .I ioc a u t c vi"tupera t ione,ac reprehef ionedig n u m eft.practerca apd 'quofd lhomines,etf i exquiOtam fcien^tiam haberemus.non facile eiTeeargumetis ,abea dudis, dicedoperfuadere.q,n.a fcientia profitci f c i t u ro r a t i o ,munusope ran t 'q u e d o d o r i s r e q u i r i t ,q u o d i aper fuadendo f i e r i n o n p o t e f t ,Sed oem proba t i on? , di oroneA i acorn- '

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    11/462

    RhctoricorumC a*c6ibusacprobabilibus ducexreopuseft,vt inTopicis et dixintus,cumdoceremus,quocu m

    i mp e r i t a mu l t i t u d i n e c o g r e d i ed u m fi t . iamveroetop9 eft,rescontrar ias dicendo per fuaderepoll^quemadmodum in fylloxgifmis ac differed! rone fieri fcvlet:nonquidem,vt v t r u n q u e f aciamus,neqj .n .quze mala f u n t ,per fuadere oportet ,fed ne lateacnos,quohoc fieri poffi t,d C figsh u i u f m o d i ora t ione n o n iu f tevtatur,eam refellere valeamus,H Ex a l r j s an t a r t i b u sn u l l a e f t , qin contrar ias par teis ditferatverum Dialedicx, ac Rhetoricstin hoc proprium eft. ambae n eodem mo in vtranqj parte d i f xf e r u n t j & co n t r a r i a col l igut fedt fires, qua: his ar t ibus fubie in ar te diccdi tais, q falxlacibusv t i t u r argumetatidib9,q^ is,qui fcia cdtetus^as refugi t Moratorvoca tu r t i n diiTerendi verorone dif t incla f u n t n o i a n aqui f tud io fallcdi duc i t u r , foph if t a ,qu i aut iacul ta tem qu idemh c t fajlendijfcd e a n 6 v t i t u r , d i aledicus appel la tur .Sed age iamde ipfa a r t e diccre a g g r e d i a m u r6 V quo,qu ibusq ; a r g u mc t a t i o tbus ea,qux,ppof i ta f u n t , affe*q u i p o t e r i m u s . ru rRss crgo,tailqi iam apncipio,n a t u r a m e iusdef in iendo , \per iamus , dc:ndeetiain de reliquis dicamui*Qyid

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    12/462

    Liber Pr imusA . QtaJJi tKl j t toriea, t f H e J e i m f u b i e f l u m amciendo,prOUtOplufuerit,au

    o d o Jiad Dialcftica h a b e a t ttx t jvi lnu r tb tu f r i nci palilusoratio conficia*tut. Caf.i.E S t igi tur R hetor ica vis fydam,ac r acu l t as i nuen iendi,qu id in quaqs re fit adper fuadendum accommodatu *hoc .n .nu l l iusa r t i s a l te r ius offiCiu ef tmam artes,!ix fingule tat ueadoce re>acproba re conten

    ditore:aliae denique in ipfa ora-tioe,cum au t probatur a l iqu id ,au t probari v i d e t u r Q u j a vitorica fitpropagoqu a e da m , &qua f i pullulatioDialedicae: &facu l ta t is eius,quae de moribustradat,quam redeciuilem fcietiam appellabimus. atqaejideoKheto r ica f ib i habitum,'ac forxt n amfc i en t ixc iu i l i s induci t :cVqui hu i c arti incumbut,partimignoradonererum,partim i n a /nigloria dud i jpa r t im.a l r j s etiahuman is}cauf is ciuilem fe tenexre fcienriam pro f i t en tu r : cumI particula t a n t u m qu a e d a m , d Cimago Dialedicae fit, quemadxtnodum i n i t i o d ix im u s . n eu t r ac n i m e a r u a l i c u i u s definitae reifcientia eft, vt quaera t , quomoxdo resea fe fe habeatrfed facultates quaedam f u n t i nuen i ed i , qdIquaqp reprobabiliter dici pofx

    fit, lam igitur dev t r i u fq j vi acpoteftate, quocp m o d o i n t e r fecon iun dae f in t >fat is(vt opinor)didu eft Jn probationibusaut,quae a u t vcre dem o n f t r a n t , a u t

    tmv iden t u rdemon f t r a rC jquex fa d m o d u m in Diale

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    14/462

    LibcrPr lmus 4in DfalecYica q a i dcm fyl logif ' vtSocra t is ,au tHfppl ia5,fedqd't nuS j in Rhetor ica uero en thy* o ib ' qu i i t a a io fun t a rTec f t i rquea d m o d u m e t Diale

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    15/462

    Rhttoricorum< * alteru r n autem a d pcrfuadedu Quarepfpicuu eft^eoru^ttqui Kh a u d q u a q u a m accommodatu bu sen t hy mema i a fu i n t , a l i q u aeo,q>ne qu idee^nece l l a r i a i f edplu r imac in eis verfe tur ,quac ali ter etia^ f a e p e e x p a u c i o r i b ^ e n t h y m e euen i re pof lun t : ck q ita fehaxmafit^primus i l l ea tcp i t eger b ea t a d id , cu i u s eit veri f imile t;H fy l logifmus.f iquid enim notu, cud fe habet id, q u o d genera^ Lataut iOly i t t genere, a l t e rum au tem f i cu t i,pijsvi&or corona d o n e t u r , n o quod in vn iue r fo genere f i t , adopus ef t addere:omnes- n. ho c id,quo in pa rt e* q u i n ex his ip^

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    16/462

    Liber Primus. 5A idem em,qudJ ex t r emu m M * antea di fpu tau imus .Qudd atix I>qu c v l t i m u i n , g e n u s a u t e m i l * t eexem p lu f i t i d e m , q 3 i n d u >lu d f ignoruqi t j i ta f e habe t ad c l iOye tqu ib us I r eb us i nd uc l i oid,cui9 f ignum eft,ficuti f ingux f i t , of tenfum eft , fed m n o n i ta

    lar res ad vn iue r fum genus , tax fe het,vt pars ad totu,neqj vcle eft,vt, figs a f f i rmare t , f ignu to tu ,ad parte, neq? vt totu, ade f t ev i r o s f ap i en tds e f l f e e t i a i u t o t U j V e r u n ^ v t p a r s a d p a r t e ,itos, qu i a Socr. era t lapiens, & & quod f imile ef t , ad id cui eft.i u f t u s ^ i o cq u iden i c cn e ftgnii f imi le ,c run .amboi l l a ,q fumuxe,icd facile dif& Iu i ac refelli pox tur ,fub code genere poli te fue^teft,ct f i verum f u e r t t i d ,q3di r i n t ,&a l t e rum altero no t iuse tcirur .nihi l . t i . in fe nrmi j i abe t , ape r t i u s f i t , t unc id exemplumneq; n tce lTanococ lud i t .Quod ef t jVt j f iqu ispbareve l i t , Dio^i iquis i ta dicat,H u n c homine n y f i u m appetere domina tumB acgrotare f ignum e eo , q? febr ix regiu,cu fa lu t i s fugcuf todes pe ?Iabora t 5au t , Hacc m u lie r pepex tat,c\ dicat ,Pi f i f t ra t f i an t e a curit,qrn l ac h a b e t : iam ho c eri t f todes peti)flfe,cum regnu appef i rmu,etnecef lar ieconclufum. teret,c\,cii eosimpetraf let ,eyxr ann ide occupafife, Theagene*qn e ideMegar i s fecifle,et aliosy

    quo f cunq j noue r i t , idefecii le ,omnes exemplu f ient Dionyxhoc f ignorum genus folut egmer ium ac propr ia nota vocatur,folutr, 'qj f i vern f u e r i t i d ,quod dr, refelli n o n pot.r u m genus f i g n o r u m ,q c t i t a f e f i i ^u e adhu c i gn o r a t j a n e adehabe t ad id ,cui9ef t f ignumcut i , quod eft in vniu erfo genere,ad id,qc! inparte ef t , ithoct j f iquis dicerer ,Hunc ho

    cacuf todespeta t ,h{c.n ,o iafubcode genere ac propofi to continentur^quicuq? regnu appe-'t i t ,cuftodes fa lut is f u s e pet it . I aminem fcbri laborare f ignu eft ig i tu r vnde probationes illf d ueo,q> crebro refpirat* fed hoc fa c u n t u r , q fpeciem habet democile folui pot,etia fi verura f u e ^ ftradi,declaratii eft.In ipf isauxr i t jqm accidit it eu j ,qui febri te e n t h y m e m a t i b u s max iman o n l abora t ,a l iqn crebro refpi e f td r i a ,qu3eocs f e r^ plur imiirare .Quid i g i t u r verif imile fit> f a l l i t: a tq j cade eft e n t h y m e m a& q u i d f ignu ,& propr i a no t a , t ud r i a ,qu3e ind i f l e r end i r onequafy rone d i f l f e r a n t ,fatis pro fy lPorum eft. na en thymema t atemporedi

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    17/462

    Rheto tkommnScogtiita,penn9 '

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    18/462

    Liber Pr imus.A bet titetioiiis finis ad aud i to r srefeiiur.Neceffe eft aute,vt is,qu i audit,vel au fcu l t a t o r taivtumfit jVel et difceptator,difce

    ptatdrvero,cj uel de pter i t is ftatuat,vtl de futur is :et de fu tu r i scjd f ta tui t jVt isqu i in concioedicente audi t : deprx te r i t i sauxtem,vtiudex.atvero aufcu l t a /to r oora to r i s facu l t a te iudicat*Quare neceffe eft tria caufarueffe genera,deliberationis,iudict j ,exornat ionis 4 Deliberationn i sau t emduae f un tpa r t e s t a l 'B tera fuaf io ,a l tera di f fua f io . nad C qu ip r iu a t e de r e a l iquade liberant y d C qu i publiceconcioxnant/uperbonu al teru t ru effi/Ciunt . iiidicii) vero par t es fun taccufatio,& defenfio: qu i ,n.intudicio verf an tu r , ho ru m altexrum facere oportet* exornat ioxHis deniqj partes f un t laus,et vit upe r a t i oQu in etiam h o r u mf r ium generum teporadif t inx&a f u n t . n a deliberation! f u t uxru tempus d a t u r t qu i en im de/l iberatjfiuefuadeatjfiuediiTuax^ dear,defu tur is deliberate iud ixdo veroprxteritu t empus eftpropo f i t um, nam de rebus iafecfhs Temper hie quidem accu/lat,illeautem defend! t exornationis jnaxime qu ide propriueft pracfens t empus . qu i enimhudant jVel v i tupe r an t alique,*a quf tune in eo fun t , confide/fant,fed t ame ctpracterita renainifcentes comemorant ,e t de f uturis conieJaispractereacu i(j generi ^ppo^

    fituse,& cu m triafintgenera , 0tres et erun c fines: nam in deliberando f inis eft vtilitas,&de^trimetu* qu i .mfuade t a l iqu id ,i l lud, tanqua melius, fuadet,cV:qu i dif fuadet , tanqua deteriua,dif fuadet :a l ia veroola hu e re/f e run tu r , yt f iquid iu f tu au t i ai u f tu , honef tum au t tu rpe dicatur . in iudicr js , quid aequu,auti n i quu f i t ,qri t : f iqua vero f un tal ia ,huc r e fe run tu r . in exorna-t i on ib us ,qu i l aud a t e t v i t upexrant,honef tu d C tu rpe fibi pro/ponunt ;cV rcliqua oia hu e refer un t .Quod au tem hi f i n e f ines,Evnicuiqi generi propo(iti,illudagte declara t , quod de alrjs rexbu s in terdu ne con tendun t quidem:vt i iudicio, quin, feceric ra u t q u i n Ixferi t : fed nemo un>qua, in iu f te f e feciffe, fa te re tu r :al ioquin om nis ftat irn controluerfia tol leretur.eodemmodo,qu i confu lun t , alia f x p e n u m oro non curan t , fed n u n q u a m f aterentur,fe vel in u t i l ia fuadere^vel ab vti l ibus retrahere * quid ^f a c p e non verentur dicere, none f f e i n i u f t um,au t finitimospapulos,aut eos, qu i nihil lg ferut,in fe ru i tu te redigere. fimili raxt i one , qu i l audan t au t vitupexrat,no illud a t t edu t ,vtru is,dequ o dicu t,vtil ia an inut i l ia f e *cerit: fed et imagna f a c p e l audeponur,(iqs, vtili tate ^ppria nogle&a, honef tu aligd erfccerit Jvt Achille ieo laudat,q> opi tu^l a tus e P atroclo fodali fuo , qu auis fcirct ca de ca fe m o r i t u r u ,cu

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    19/462

    Rhetoricorum cu l iccTe te iv iue r^hu ic ig i tu ftnors e iu fmod i i p r im i shone /fta fui t , vi ta vero fuiflet vt i l i s.Per fp icuum eftauteexr js , q d i

    < f t a fun t , n on ah te r hec t rac tar ipofle: ni t! q u i s p r i mo co rumpropones habue r i t * proponesvcro rhctorn ,f u n t propriae re/ru m notaf,verifimilia,& f i gna :n a m o mn i s f y l f t i s ex propon ixbu s conf la tur .cn r h y m e m a v e /ro f y l F u s qu id a m ef t , qu i con/f tat ex p r a e d i c f t i s rhe to ru pro /ponibus.Srd quia ,q f ier i nul loH m o d o p u t , ea neq; pn t ia m e llefacra,necp poftea fieri:(na ea taxt u r n flunt,qu3e f ier i p o f l u n t j C Odem mo,qu f n u n q u a f ue r un t ,nec^ f u t u r a i un t jCa j no fieri poxteft,vt a u c f a d a f in t ,au t v n q u afian t.) id neceiTe eft,vt qui con*den io f t r a t i uo genere ver fa tu r ,propofi t iones habeac de eo, qctf ier i pote i t , au t non pot:ex qu ibus intel l igatur ,v t r um resia^< f t a fit an non f a c f i a ,< X vtrf i f u ^t u r a f i t an non.Prgterea }cii omi ies ,qu i l audan t&vi tupe ran t ,qu i fuade te t di i tua dent ,qui accu fan t & de fendun t , n o fo lumfiidida demon f t r a r econen ru r,(ed et, rem vel m a g n a vel par/u5 ee ,vel bona velmalam,velhonef tavel t u r p e m , v e l x q u avel i n i q u a , aut per feconf iderat a a u t a l i a r um compara t ione :perfpicuum eft, eose t i aopor tere d em a gn i t ud i nee tp a r u i t a t ereru,& de maior i Q t minori .p/pones habere,atcB illas d i. senc

    ratim &figillatim,vt,q3mai* Kbonu au c minus , q3m aiu s peccam au t meritu }et de a lns codemodo. Sed hacflenusdicf tuef t ,q u a r u m r e r f i praepofi t ionesf i /bi para reora to rem neceiTe eft*deinceps vero de vnoquocpgenere feparat im d icemus ; vt,Qf int ea, ex qu ibus del ibera t iuoconficitur,et,ex qu ibus orario>lies demof t r a t iua r , ter t io vero,de q u i bu s e f t i u d i c i u m

    D e < j u i l u s d e t i b e r a t i o e j f e j o l e a t *C a p . 4.A C p r imo q u i demv i den *d u m eft , in q u i b u s bo/n is a u t m a l i s ver/et is,qu i del ibera t : neqj.n* v e r f a t u rin omn ib us , f e d in eis tfn ,quaen a t u r a m earn habenr ,v t d t f ie>ri d C no n f ieri posfin t.qu^cucpvero necclTarie vel ia f u n t , velpof thac erun t , vel q f ier i no poteft v t au t n u n cf i n c , a u ta l iquado f i a n t , d e f ) s f a n e deliberation o n eft.Neqj tn de omn ib us , ^c8tingere folet, eft del ibera t io :cu a l iqua vel n a t u r a , velifo r

    L ft - VIt u n a b o n a l i n t ,qux au c con tm

    Mgere,aut n o n cot ingere pnt,dequ ib 9 nemo del iberare pote f tSed planu eft in r j s e f f e deliberat i one ,de q u i b u s conful tamus*.ea vero funt , quaead nos tm re*ferr i p n t : & q u o r u pr inc ip iurnagendi i nno f t r oa rb i t r i opo texftatecp fitum e f t , na vfcp eo confu l tando procedimus,donec inuener imus,vtru a riobis ea fie/ri,an no n f ieri posf in tSingulaigicur diligenter enumerare,a tqu e

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    20/462

    Liber Pr imusA queinfpeciesdigcrere ,dequixbusf t a tuere fo len t* & q u a t u mfier i pof le tcxver i ta tepcrpenxdere, nih i l opus eft I prxfent ia ,neqj.nJioc Rhetor ic^ ar t i s o f f i xc ium eft, f e d alterius, q diligent ius e taccura t ius ver i t a t e i nueftiget,tm vero abeft,vt a l iqu idRhetoric*det rahamus,v t etia#k>ngc piura con cedam us,q?reveraconcedi debeant .Qupd,n.ancea dixim u s,veru ef t : nexpe Rhetor jca ex ana ly tica fc i a , parteciui l is fecultatis,qin$ moribusver fa tu r ,e f l fecof la ta .(loiilis e f t a u t epa r t im qu id emDialecfticf, par t im vero fophixfiicisdifputationibuStQupd (iquis vd D ialeifiica, vcl hanc art e , n o n t a n q u a m facultates/edt a n q u a fcietias, exqu ifit iu s t ra^fare voluer i t ,im pr udens caruna tu ra penitus euercec eo q>, i l xl a so rnand i f tud io captus , t ran(eat in fcientias,^ ia res a l iquasccrtas,i qu ib us verfentur , fub^iedashalsent, n o a u t e r a t i oes ,6 C a rgumen ta tm . ve ru m nos,^$vtil i tatem afferent h u i c a r t i :inpra t fent ia pert ra

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    21/462

    RhetoricorumG lo ruan imaduer te rCj&queexitu ilia habuer in t , fpedare : na ef imilibus rebus f imiliaeucnireconfueue run t . D e cuftodiarex

    gionis qu i d i&urus eft, fcire debet,qu a ronecuf tod i r iposf i t ,& q u o t e i r e i copiac,qualesquefint nece ffa rix, praeterea locos,przf id ia f in tco l locanda ,q ,n i f ifit peri tus regionis, fcire no poter i t , Atqjhaec ideo no fcendafunt ,vt , fi m ino r fit , qua oporxteat,augeat cuf tod ia , f iquarexdudans,auferat,8 ad locos m aH gisoppor tunos t raducat .deann o n a videdu erit ,quanta., qua--l isqj ciu ita t i f u f f i c e r e posfit, er,cu iu sgen eri sf i t ea,qu3e ibi na^f c i t u r , &qua ea l i und e im po r t atur^,q l inteae res,qua s exportare,& qu as ipor tare opor teat :vt conuen r i oneS j&pad ionescu eis r7an r,quibufcu opus e f t du o f un t . n . h o m i n u m genera ,quos obferuare neceiTeeft}nea'ciuibus o f f endan t u r : nempe,cjpo t emio r e s f unc ,&qu i r eb usfuppedi tadis vt i le ee p o f l u n t ,

    I Haecoia fubti l i ter v iuend i f a ^cul ta te habeat opo r t e t , qui deciuitatis fecuri ta te cdful tufuseft* Sed i l lud non paru i pondexr iseft ferendar i i legum ra t ioneintelligere, cum in legibus pofit a f i t t o t i u s ciu i tadsfa lus . I taqjfcire necefle eft ,quot fint Reruxpu genera, d C qu f cuiq? generiprofint,cV quac i n te r i tum adfexrat:f iue ilia Reip.propr ia f in t ,fiuealiena,& ei co t ra r i a , vocoa u t c ea propria Reip, qux in te

    r i tum adfe ra t^uon ia ,cepto o ptim o ciui tat is ftatu, rel iqu3eomnesRefp& cu remi tt u n t : & c u m e f f e run t i n t e r eu t :vt popularis f t a tus n o n fo lumremif lus fit imbecillior, Q i tanxde in paucpru d o m i n a t u m dexl ab i tu r /ed et ,f ivehementer e f fera tur , in ter i t . queadmodu vitia prauka tesqj naf i , gvelgryvpuSjVel fimus fi t , no n tm remiffx ad mediam recflaq? fo rman iveniunt, fed e t vehementer au>(ft3c,vt fi valde f iat gtypus,autfim us nafus, co tandem peruex Lnian t ,v t ne naf i qu ide fo rmamnafus haberevideat. I l lud au tcinferedis legibus vti l isfimumeft,non folum aduer tere 3d conf iderare, qu i fnam Reip. f ta tusameacto tern pore pfuer i t : fedc t a p u d exterasliat iones, quqeReip,fpecies,cjbus homin ibusconuen ian t , i taqj perfpicuu eftad legum ferendaru fcient iamp lu r im u conduce re t e r r a ruper ag r a t i onem, i q u a mu l t a r u mgent ium i n f t i t u t a , legesqj licetagnofcere. at vero in c o f i l f j s pu Mblicis h i f t o r i a r u , d i an t iqu i t axt iscogni t io mirifice vt i l i sef t .Sed haec omnia videre,ciui l j |sf c i a e non au t em Rhetorics propriu officiu c Res igi t maxlae,qu aru cogni tionem eu habereopo r te t ,qui bene coful tur9 fi t^haec fere funt .deinceps vero dicam9,quovel ex his ipfis,vfexalr js, q inde l ibe r a t i onecadu t ,diad fuadendu,& ad d i ( T u a d e V >d u a rgumeta ducereposfim 9*De

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    22/462

    Liber Primus.A EeJ t l i lera t t lumjwef / t l ic i ta te . fdehisin quibfipficojif!at,etc d e i f f o r t t.C..

    E Stau tem & pr i u a t i m f ingul is j&publ icefere onrn ib us finis quid a propofitus, ad quern aciem ment i s d i /i r igeteSjOmnia vel expetut,velf u g i u n t : a t q $ ( v c i n f u m m a d i xca) ca eft felicitas,et partes eius,Q u a r e fumamus,xempl i gra,non fubti l i ter quide/ed fimplici ter ,quidfel ici tas f i t j&excj 'bus conf ten te ius partes.de hacB , n ,&d e i i squ3ead hanc r e f e r u 'lur, f t . de contrar i) hu i c oes fuafiones ,didiffuafioues ee folec:q < n.foelicitate efficere pnt ,au ca l iquam eius par tem ,aucexm i n o r e m a i c r e ^ a funcamplexta fit, vel vi t am cu m fecuri a teC i u cund i s f ima , vel bonurd , fir^m u m q j d a t u m poflesiionu, 6Cco rp o rum ^ um faculta te cuf todiendi,atq? amplificadi:omnes n .fere con fite tu r , felici tate autv n u m h o r u m , a u t plura f i m u lefle.Quod f i felici tas e f thu iu f 'modi rnecefle ef t , eius parteisfle nob i l i t a tem,gr2 t iam,ami 'c iuam proborum h o m i n u m ,diuit ias,bonam prolenr,multixt ud inem f i l iorum^aci lemfenedittem^praetercacorporis Yir^

    tutes,vt bonam vaktudinem,&pulchritudinem,vireis, magnitudinem,cer tandi robur:qu i netiam gloriam }hono rem, proxfperam f o r t unam,v i r t u t em, a j tqu e eius parteis,prudentia,fofxt i tud inem,iuf t ic iam, temptra^tiam.hac.n.ratione nu l l i u s reiad bene,beateqj v iuendu indixgepit is,cui bona omn i a ecquaeineo f u n t , & quae extrinfecusa d u e n i u n t , a f i a t i m adfuer in t ,nam,pter haec,nulla bona fun t .In ipfo vero f u n t ea , quae vel ina n i m o fant,vel in corpore.ex^ t r i n f ecusaduen iun t jV t nobili'tas}amici .pecuni^,honor.opesetiam atq j fo r tunaadefTeoporterecenfemus:i ic .n,Jiecvita(ecur isf ima.Haec igi tur f ingula ,quid f in t jdcf in icdo aperiem 9*Nobilitasgentis, et ciu i tadsca e f t j f i i p f a e x fefefuosciueisgepuit,vd faltem vetuf tam oHgine habuit,d i. fi pr imi duclovres eius il juftres fuerunt .mines fit,et fi ex ea famil ia m u lci i l luftres fueru t & C viri 6Cmuxl ieres,&iuuenesetfeniores.Bona veroproks,&mul t i t udo &tiorum,quid fit,oibus n o t u meft.

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    23/462

    Rhe to r i co rum-7 * * fi uuenes in ea f ue r i n t : & bonadrvel exvir t u t e corporis,vt,cu m a g n i t u d i n e , pu l ch r i t ud i 'ne,vireis,certadi robur habet,vel ex vi r t u t e an im i : na teperatia,& for t i tudo iuuen is v i r t u /tes fu n t , p r iua t im a u tem bonaproles, d i mu l t i t u de fi l iorum ftelligitur,cum qu is mul t o s , d Chmdi vi r tu t ibus inftru

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    24/462

    Liber P r i m u s .A c V c o n f p e c l u se u i t a t i o n e s t n u vmera,quoc apud f ingulas gen/te is in precio i u n t . E t e n i m m u ^n u s ef tcVpcffesf ionislargi t io ,

    & honoris i nd ic i a .quo fit, vtauar i ,

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    25/462

    Rhctoricorum6 rfl , nee vi tam prod ucerepote'r i t ,necprofpera f o r t u n am r e t inere Eft e t alia ra t io , qua qu iset f ine viribus,&bona valetux

    d i n e d i u viuedi facultatem in xu e n i a t : mul t i .n .f ine corporisv i r t u t i b u s i n l o n g u m t e m p u svi tam prorogant . fed in prjfent i a n i h i l opus eft d e h m o i r e b 9exquif i tedifputare. Grat ia vexro , bonorum'qj v i ro rum amicit i a q u i d f i t ,igno ra r i no poteft,mo,quid f i tamicus, in te l l igat .Eft .n . is amicus , qu i quecunqs** a rb i t r a tu r ei,qu c a m a t , bonoee,eiusipf iuscau(afaci t .cui ig itu r mul t i f u n t h m o i , i s g r a t i o xf u s d r r c u i v e r o b o n i viri talesf un t , is bonos amicos habere pd ica tu r . Profpera f o r t una eft,cu,qux a f o r t u n a p r o u en i u n tbona vel omnia> vel p l u r i m a ,vel maximaa l i cu i vel Hu t , veliam p r j f t o ad fun t .E f t a u t c f o rxt u n a n o n n u l l o r u caufa , quae eta b a r t i b u s ef f ic iun tur : fed plexn in (peo rum caufa eft , q n u l l aar tef ier i po f fu n t , v t eo ru m, q

    * n a t u r a qu idem f iunt , fedetc5'tra na t u r a m f ier i pnt.nam boxuse valetudinis ars caufa e,pulxch r i t ud in i s au tem,cVmagn i tud in is ipfa n a t u r a . O m n i n o bo xna i l l a proficifcii tu r a f o r tu n a ,qu( ma xime folent i nu id ia co xcitare. qu in e teo rum bonoru,quae prf ter omnem ronem euen iun t , f or t u n a caufa eft: vt,f icf ra t io atc^ intelligentia cu icpditeri fratres deformes f u n t , hie claret* d (. quaecuncp fingulis ina u t e fo rmdfus, au t f i thefauru reb^vnicuicp ratio t r ibui t ,a tmel tin venietes,iterfecli f u n t .h^c.n .omnia f o r t une beneficiocont ingere vide n tu r . Devi r tute , qm in exo rn a t i o n emax i mepropr ius eft eiusloc9,cii de l audando verba faciemuSjtuc, gdftatuendu fit,accurate explica*b imus . Quac igi t fpedare oportet eos,qui fuadent , t a n q u a fuxt u r a , a u t pnc fen t ia , perfpicui ie f t , cVru r f usqu id i f t u adc t : f un t '.n.eis,quac iam dicta f u n t , cont r a r i a : Sed qm deliberanti propofi taeft vtilitas,cV qui,delibeqfpeclant ad f inem del ibera t :ea vero fun t , q in fingulis a < f t i onibu s prof un t . cV,quod ,pdeft,boni i ef t , ideode bono a tq jv t ili g?neratim mi hi dicedum,6V,qua: l in t e ius in i t i aa to^e lemcxta,qux rendum a rb i t r o r ,

    'Dtv t i l i ,acb o>H>. C .MPO n a m u s er g o bo n u m i defle,q3 ip fum gg fe fit ex;petend um,^,cu ius grafolemus a l iud expetere :&q

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    26/462

    Libe r Primus.A I I ludquQcpbonuef t ,quoprxxfeme res bene fe habec y nee goq u a a m p l i u s d e l i d e r a t j d t , q3per fe fu f f i c i ensef t .qu ine t , qef

    hxc ipfa conficiendi ,&cuftoxdiendi vim habec, bond eft, &quod hxc eadcm co n feq u u n t ,&quod co.ntraria depellic,afqsi n t e r i m i rp uob us au t modisal iquidefie cofequens dr,velenim fimul,vel poftea : vt, fixquis difcit,cofequitur,vt fciat ,fed poftea, fi bene valet, c o n f e < >quit,vt valeat,fed fimul.QuxB conficiendi vimhabent , t r ibusmodis d i c u n t u r , parr im , vtbene valere,ccorp* habere betie conf t i tucum ,conficiens eftbonocva le tud in is , p a r t i m , v tcibar ia ,qug fa lubria funt ,cVcoficientiaianitatiSjparcin^vtexerci tat iocorporis,quar plerun^q u e b o n a m e f f f c i tva lc rud ine .His ita pofitis,nccelTe eft, bo noru adeptioes efte bonas,acqj etm a l o r u m depulfiones: huic.n*f imul m a lum no habere confe^quens eft :illi au t poftea bonu^ habere.item et pro mino r e bo^no maioris adeptio,cV proma^iore malo mino r is bona eft: naid t o tum,quo m a i u s mi n o r i pxftatjf i t i l l ius quide adeptio,hu^iusau t edepuKio .V i r t u t ese t t abonas ee necelTeeft, na, qui easposfident, bene a f F e c f t i f u n t t d Cipfte multa ,ac magn a bona co^f iciunt : atqj earu la 9 in adioneconf if t i t . fed de fingu lis v i r t u t ib u s , qua:, qualesq; f ine, alio inloco diccndum erit. Voluptas

    prjtcrea bona eft: omn enim Dan i mantes naturae i n f t i ndueaexpetuntquaredeiuf t ic iam, for t i tud inem,ma *gnan imi t a t em, magnificentiS,acc^al ioshuiufmodi an imi hab i t u s : f u n t . n . hae virtutes anixmi, tu rn bonam valetudinempu lch r i t ud inem, caeteracp eiutgeneris, qua: corporis virtuetes fun t ,& mu l t a rum rerilbovn ar um coficientes: vt bonavaletudo voluptatis,^ vit{.itacpres optima v ide tu reebona valetudo,quon i am d u a s res e f f f xciat,qux plu r imi abhominib9xf t tman tunhoce f tvo lup t a t e ,ACvi ram-Diu i r i a rum vfus,tt-u *ctusqj bonus eftthxc.n.eft pofxfesfionis virtus,&mul to run tcommodorum conficiens.Amicus,et amicit ia bona fun t :nam amicus propter f e eft expctend us,& mul to rum bononlefficiens:honor pr{terea,6Cglpr i a , fun ten im res iucunda t ,mult a cpcommodaad fe run t : etpleruncp acc id i t , v tmhomimbu$ea fint , propter qux honorani,diccdi quo^facu l t a s , c V agen/B di

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    27/462

    Rhetor icorumC d i ,qn" i exe i smu l t abona ,pue /n i u n t . Item ingenri acumen boa n eft,et roem oria,et docili tas,d f . an itn i celeres mot9, cgteraqj

    riu s generis oia :nam eiufrrxvdi facilitates bonoru conficientes e l T e fo len t : code m o d e f c f a eocs,et3rtes,viuere q u o q j ipsii:n am e t f i n ih i l a l i u dbo n i confequa t u r , pp fe tii ip fum expetcVd u m eft, id etia, q3 i u f t u m , eftb o n u t n a m ad cocm vt i l i ta temper t ine t ,Hfcqu ide fe re fun t ,qoesbonaeffe co r i f i t en t u^ fun tH alia, dequ ibusco t r oue r f i a eft ,quaei l l is a rgumen t i sbonae tTep r o b a n t u r : C u i u s contrar i i i emalum, i l lud bonfi eft,& id,cui u s c o t r a r i u h o f t i b u sp r o d e f t :v t , f i n o f t r o s c i u e i s e e t imidosmaxime conduci t hof t ibus: g^fpicuu eft ,ciuib 9 maxime pro/delTe fo r t i tud ine .& omo,quodin imic i cup iu t , &4110 gaudc t ,e ius con tra r iu v t i le nobis ec vid e t u r : ideo r e < f t e didi i e ab Homero , Certe I f t icia Pr i am us afficeretur.neq;tnhocperpetuove ru m e f tma in t e rdu f i e r i pot,v t e a d e res ad uerfarr ' jsv t i l t ratead fe r a t : v n d e prouerb io dicit ,hom ines ab i n f o r t u n i ] S , ( 3 C ma'l i s coc i l i a rhquo t i e s idcv t r i f tpde t r imen tu ad f e r t . Id ct bonueft, in quo n ih i l n im ium ec p o*left : quod ,n .ma ius e f t , qi con^uenia t . id ef t m a h i m . Et,c u i u sc a m u l t i labores la lcepci i u n t ,a u t m u l t i f u m p t u s f a A i , b o n i iiam elle vide tu r , 6 > C i a f i n i s e x i ^f t imatur , mul t a r fu^ moleftiax

    r u m t i n i s , q u i c q u i d a u t e finis 1 Crat ionem h a b e t , id cer tebonue f t , vnde h m o i didla vulgo ia -d a n t u r , Certe P r i amo gloria,6 C T u r p e eft manere d iu , d t $*u e r b i u m i J i u d , I n f o r ibus hy >driam:dd quod mul t i expetfi t ,S i pro quo digladiari in ter feconfueuerunt ,q3,n . omnes exxpctunt , id b o n u m e f i f e fupra di"x i m u f y n u l t i vero, t a n q u a o mnes,vulgo vidc tu r ,& quod eftl a udab i l e , nemo n. id l a u d a t ,quod bonu no eft,5C quod etiain imici acma leuo l i holes lau^ ^dan t : na ,quod illi l a u d a n t , qu imala inde perpesfi fun t , perldeef t , acf i iam om nes bonu ideef a t e ren tu r * q u c a d m o d u .n . illif un t improb i ,quosamic i v i t uperant,f ic illi b om,quosnequcin imic i v i tupc r an r . i o f econ t umelia : i f f e ( f l o s a1 S imon ide poe^t a C o r i n t h n e x i f t i m a r u t , q?i tacecini lTetjCorinthios non mcuf a t I l i u : & q3 a l iquis ex p rud et ibus & L bon i s viris,ac mul ie r ibu s pcellere iud icau i t ,v t , V l y ff e r n Pallas, Helena T hefe9, tres Mi l J a r d e a e P a r i d e m , Achille H o / m cr u s : 6d o m n i n o qcfiqj altjsc u n f u l t o p r x po n u m , f ta t u u n t.n .hommes eafacere , quoe f u ^pra dida funt ,cV,qug mala f in tin i tn ic is , a m i c i s a u t e b o n a : &quae f ie r i posf int .harc a u t c d u obu s m o d i s i n t c i i i g u n t u r , v e l qquoquo mo f ie ri poiTunt , velquac tacile nul loq; negocio. facil i a v e r o d i c u n t u r e a , qup'd f l 'ne moleftia, ve lb reu i t emporeconfici

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    28/462

    Liber Primus. iiA confici poflfiint: difficile na nq jvel moleftia, vei tem po ris loir-g i t ud inede f i n i t u r JBonaquoqpilia fun t quae i t a f iunt , vt hom i

    nes v o i u n t , v o l u n t a u t c ue l n i 'h il habere mali ,velfalte m in 9nial i ,qVboni: quod t uceuen i t ,cum poena vel no s l a tue r i t , velpufilla fuerit * E t , q u a e propriaiimt,& qnu l lusa l i usposOde t ,& q reliquis pfta n t, bona funt :in his n.hono r fpeda tu r : & qipfis congruent ia f u n r . q u a l i afunt ,quae vel propte r genus,0B f ami l i a ,ve lp rop te re ius ip f iusfacultatem a l icui c o n u e n i u n t :&qua: f ib ideef l fe p u t a n t , e t i ai i p a r u a f u e r i n t , nam n ih ilomin u s ea f i b i agenda e f t e f t a t uu t :c t q u f f ine labore ad ex i tum g *d ucun tu r , n a f u n c ex eo genere,quae fieri po lTun t j t anquam f a ^cilia:dicunt ur aute ea l ine labore ad e x i t u m perduc i , qu g velomnes,vel mult i ,vel pares,velinfefioresre

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    29/462

    Rhetor icorumC Aim eft,fuperatur,&fi, qct maxximum eft I al iquo gcnere maxarimo al terius generis pf t ab i t ,

    et genus generi, 3d contra fi gexn u s generi praeftabit , et q < J eftm a x i m u m maximo:vt,f i ma xxim*vir maxima muliere maxio rer i t ,e t ia f implic i rervir i m ulieribus maiores erut:6 V , f i m ulieribus viri maiores fine, etiamax imus vir maxima mul ieremaiorer i t .eandem.n.habetraxt tonem exuperantiae generu,eteorum ,quae f u n t i n ipfis genexHribus max ima :&qn huic i l l 3f i ier it con fequen s, hoc au te illino fueric, cerce hoc m a i u s eric Tribusaute modisa l iquidcoxfcqu i d i c i t u r , a u t vnocVeodetempore,aut delceps,aut vi acpoteftate: n a m vfus eius,quodconfequi tu r , in altero con(ifticvnovero&eodem tempore vita bon am vale tudinem confeqtur/ed non contti,neqp.n. boxnava l e t udo confequ i tu r vita:deiceps a u t e m ,vt difciplinamconfeq ui cur fcia: vi ac poteftax

    ^ ce,vt facrilegi u rn facere pluse,q j f u r a r i r n a m q u i facrilegiumfeci t jCtiam furabi tI l ia quoqjtna io ra fu nc , quae rem magnanagis exuperarm necefle eft.n,Vteciam illam maiorem exuperent,6d,quae maiori boni conficiencia funt,ea maiora f un t boxsia:hoc enim maioris boninaxtura poftulat jVt m a i u sbonumconficiat.fld concra,maius i l ludbonum eft,cuius conficiens efttnaiu8:vtjfi,q3eft fajubre, ma

    giseft expetendum, qua}quod Keft i u c u n d u m : cerce bona valet udo volupcace maior erit: cV,quod pp fe expetedum>eo > q3prop t e r a l i ud : vt vires corpo^ris rebus fa lubr ibus pnef t an t thae nanqp propter aliud,illae vero propter fe expetu tur . Qupdeft boni propr ium, & quod raxt ionem finis habet,eo maius c,quod non habet , nam hoc ake^r i u s g r ac i ae f t , i l l ud a u t e m f u iipf ius, vcexercicatio f t t bonaevaletudin isgrat ia . E t quod m inuscgetal iOjVelal i is , m a i u s e , !quia magis,c alia,fe ipfo ef t coten t u r n , i llud au tem m i n u s in>digere dr, q u o d v e l pauciorixbus,vel faci l ior ibus indigetE tqn res a l iqua f ine altera no ef t ,auc non e J T c pot,altera vero fixne hac,certe ilia maio r eft,idnmagis qua m alia,fe ipfo conte^tu rn e f t , quod n o indiget.itaqsmaius bonu v ide t u r : 6 V , f i hocalicuius rei prlcipium fuerit,ilxlud au tem non fuer i t : d t tfi hoccaufafuer i t j i l lud au tem no,eaxdemfe re r a d o n e : q m f i n e c a u ' **f y y d t fine principio fieri no po xtef t ,vtal iquid fir, au t fiat * Et,cu m du o principia f u n t , quoda * maiore principio pficifci tur ,maiuseft:cV }cum d u a c f u n t c a ufar,quod a maior i canafci t ,maxiuseft, &cotra propofit is duoxbus principrjs, qct rei maiorisprtcipiu eft, i l lud eft m ai us ,et,propof i t is duabuscauf is ,qmaioris rei caft,illa ef t maior . Exrjs, quz d i < f t a funt jBfpicuu ef t ,

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    30/462

    Liber Pr imus 1 2 ,A vt roq jmo pofle al iquid ma ius m a i o r eft .na ill* fines flint, hec Dv ide r i . i i a^ f ihocp r inc ip iume , a u t e m n o f u n t f i n e s . E t q u o r ui l lud au t no n cft ,videbitur e f f emaius,& c o n t r a , f i non pr inc i '

    pium hoc eft,illud vero eft pri*c ip ium.quod .n .v l t imu r T n i s q jcft,maiuseft:no,qc! pr inc ip iu :quemad mod d L e o d a m a s , c f iCalliftrati i accufare t ,d ix i t , eti,qu i conf i l i udedera t , ma gis inculpaefTe,qr,qui f e e l us com miferae,necp.n.fcelus i l l ud com-rnifTum fuiiTet, n i f i d u s a u c t o r&con f i li a r ius ex t i t i i f e t . a t ve-^ ro,cum accufaret C h a b r i a : di^xit,eum magis peccalTe., q u i t'e^cera t ,q,quiconfuluera t : n eq u e.n . f lagi t iumexmilTet ,n if i elleti n u e n t u s , qu i faceret .huius.n*grat iadel iberanc,vt , q u o d f ta^ perantiac meliores f u n t , & h o ^tu tumfuer i r ,e f f ic ia r . Ht, qu od nef t iorum honef t iores,Et ,quorariu s eft , aff luet i eft pr j f t a t i 9 :Vt a u r u m ferrorq* q u a m u i s min u s f i t vtile: t amen e ius p o f T e f x(10 maio ri s j f t ima tu^qu i a d i f x

    opera pulchr io ra a u t t u r p i o r ?f un t , ipfa f un t m a i o r a , 6 > C quoxr u m vi r t u t es au t u i t i a m a i o r a ,e topera ,maiora f u n t , q u o n i a ,ut fe haben t c au f f d C pr inc ipiai ta etia cuen ta . a tcp u t euen ta f eh a b e n t j i t a c t c a u f x & p n c i p i a ,6 ( 1 q u o r u m exuperan t i a magisexpetcda ,au t mcl io ref t , u t a c i tte uidere magis expetendu eft,qi olfacere, ergo etia ui fus olfa^c f t u prarf ta t ior : c V fociorum f t udio fum efle,magis decet, q p pe^c u n i a r u m , q u a re f tudi i i focio.-ru m co mpa r an do ru m,q u a pe^cu n i a r u l audab i l i us e f t , < 3 d conxuerfo ordine reru meliorii exii*ru m cupidi tates honeftiores,etmeliores su t ,ea quo qj melioralunt,ct ra r i us ef t , enim fcientia f ehabe t , i t a etiau e r u m , & unaquaeque fcierv/d L cont ra ,nonnunqua ,qc!pro/ tia,quod ipfius eft propr iumcl iu iusef t ,di fn*ci l ior ipraef ta t : pr aec ip i t , a c t r ad i t . a t que hacf ic.n.fe habet,vt vo lumus . P rg de caufa r e rum exqu i f i t io rum,terea id m a i u s ef t , cu iusco t r a^ &pu lchr io rumet i am fcientifr i um,e f tma ius , e t cu iuspr i ua / f u n t eadem ra t ion e tales.tio>maior:

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    31/462

    Rhetoricorumn u e f l f e i ud ica r en t , au t an tea iudicarunt , id efle tale neceffe eft,flue fimpliciter in o m n i b u s rexbus. f iue i ea re,cui* pcrin f un t ,i ud i ca re . e f t au t em ho c e t ia inalqs omn ibus com une, u-t privdenies in te l l igant , d C q u i d , d Cquancu et quale: prou t unaqcpars,&fciet ia tradic. A t nos,hocloco de bon i s uerba fac imus:na an t e abonum id efleftatuixm us,quo d res omnes,fi prudeVt iam haberent,fibi eligerent,exquope r fp i cuue f tma iu s ide lTebonu,quod prudent i a magisexpet i t : 6c id,quod melior ib9adef t , f iue f implici ter> ( iue exa par te , q u a meliora funcvtfo r t i tudo robori pr( f ta t : 6 C q3vir rnelior cligeret vel abforuxt e , v e lqua t enusme l i o r e f t :v ti n i u r i am acciperc potius,q^ in -ferre.Id etia, quod i u cund us eftmagis eft expetendu, q p m i n u si u c u n d u . n a m omnia volup taxtern f e q u u t u r t & e i u s i p f i u s c ai ucundev iue recup iun t .qu ib i ?

    * r ebusbon i , f f u i sq5na tu r a ia anobis fupra1 definita eft. iucunxdi us a u t i l l u d , eft qcf& m i n u shabecmoleftiae,& diu t i u s perxdurat:& q3pulchrius eft mixnuspu lchro :nam p u l c h r u a u ceft i uc i idu ,au t propter fe expe*t edum, E a quocp maio r abonaf u n t j q u o r u f i b i h o m i n e s , a u tamicis audores ee malun t ,quoru au t e min ime vo lun t audoxres dTe,ea m aio ra Aim m a l a : etd iu t u r n i o r a bonab reu i o r i b 9 ,

    & ftabiliora incerttoribus: n5 Kd iu t u r n i o r um ufus temporepf tat , f tabil iorum autem volun*tate:quonia quod ftabi le ac firm u m eft, uo lun t a t i b us noft r ispraefto temper ade f t :& eopax(3o,quo d coiuga t is , et cafibusfimilibusalia con f equun t : ut,fi fortiter f e gerere pu lchr ius ,8t magis expetendu eft,qua t e Vpe r an t e r , ed amfo r t i t ud o m axgis erit expetcnda, qp tempera>tia,& for tem eile magis,qu^ine f l f e tmpera tem.Et ,quod onvnesexpetun t ,maiusef t ,qp , q3tnon o mnes, &quod pltires,qpq9pauciores:bonum,nid e f f edixim 9 ,quod omnes expetut,i tac^ m aiu sid bonum eft quodmagis expet i tur:6V quod au taduerfari ) ,authoftes,aut difce-p t a t o r e s , au tqu i uereiudicarepof lecen fen tu r , I l lud.n.perinxde eft,ac fi oes tale eiTefaterent:ho c au tem, a c f i q u i in fua potef ta teremhabent ,6ieius ualdefun t in te l l igen tes .Atc^ in te rdui llud maiu shabetu r , cu ius oespar t ic ipesfun t : l abes .n ,a tque **i gnomin i a eft, no i l lud partici*pare : i n te rdumi l lud}cu ius nexm o, au t p auc i fun t par t icipes:id.n.eft r a r i us : cVquj l audabixliora:n am eade f un t honeftioxra: 6 V ea ,qu ibus maiores honores t r i b u u n t u n hono r enim taquam 5ft imatio qu f dam eft :etqu ibus p c e n x maiores cofti tu>t a e f u n t : 3 d quae maiora fun t ets:quae omnes magrtaeffe confi tetu n a u t qux magnoru fpeciemprx

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    32/462

    Liber Pr imusA prx fcferunt .ECjquac in parteisdif lecantur ,maiora vide tu r : n ain eis apparet p l u r i m u m re rumquaedam e x u p e r a m i a . v n d e e -

    t iam Poeta fc r ib i t Mcleagrumab vxoread bell u m hac ra t idefu i f leconci ta tum:Q u o t mala c o n c u r r u t , quotiescrudel i tervrbemDi r i p t u n t hoftes: pereunt iuue^Ilicet ignis edax eu ertit tecfta do

    morum:Abducun ta ' i ) natos.-B Praetereacomponendo^quafi fuperf t ruendo fic,vt maius a^l iqu id v i d e a t u n q u e m a d m o d uEpicha rmus facere cofueu i t . napar t im eadem fere ra t ione , qu a .diu i f io ,c t iamcompof i t io , ma'gnam of tend i texuperan t i a ,pa rt i m q u i a p r i n c i p i u m , d C caufarerum m a gna ru t n e f i f e videcur.Q u o n i a m au tem id,quod d i f f f xcilius ef t ,&ra r ius ,habc tu rma^ius,accidic,aut etiam occafioes,xtateSjlocijtempora, facultatesresmagnas eff ic iant . l iquid emC fupra vireis,6ifupra ftatem,6Cfupraxqualeis}dC f i oppo r tune ,f i locOjUtempore geftu fueri t ,magnicudinem habebit&in rebu s honeftis ,& inbonis,& iniu f t i s , atq? etiam in contraries:quo f e n f u f a d u m eft epigramain vidorem i l ium Olympiorii:His humer i s an te , impof i t a mixhi corbe,redibamE x Argo,preilus pifcibus, inTegeam:& lphicrates,fe ipfum laudans,

    i c ad i ceba t tEx quib*Jnitqs ad Dhfcpuen i :Atq j id ,qcJ ' inam,5di n f i t um eft, aJT umpto & adue t tt k >m a iu s , q u o n i am etiam d i f f icil ius eft,vnde Poe ta inqu ic ,Ip femeodid ic i Marten&rei m a g n x max ima pars,vtPericles,cumfunebretn ora t io^nem habere t ,d ix i t , i uuen tu te &ciui tatebello fub l a t a , n o ali ter,ac fi ver ex a n n o tolleret:& quaei ng r a u i o r i t em po re f u n tv t i li a ,vt in fenectute, 6d in morbo .Ecd u o b u s propo fit is, id quod f in iprop inqu iu se f t , e t i ama iu s & &quod p r iua t im alicui prodeft*m a i u s eft ipfi, qp quod o m n i b 9abfo lu ter&quod fieri poteft ,melius,cp qd'no ponillct.n. i ipfo e,g deliberatjhoc a u t no : c V quaein ipfo f ine vita:manent :na m agis f inis ra t ionem h a b e n t , quoc( tint ipfi fini accommodata , a t - que vic ina . E t q u a c rei ver i ta tefpedan tes/umimus,an teponeda Aint ris,qux ad opin ione , eoru m au tem,quaead op in ionemfpedantjhaec defini t io ef t : u t e af in t ,quacnemo aggrederetu^fi ^ilia clam ho mi n i bu s foreexif t imare t .h inc e f t ^qu ibu fda m acc ipe rebene f i c ium,quam face^re,prxftant ius videri pofTettil*lud enim,etiam f i lateat,expetitur ,conter re au tem beneficiumin a l t e rum, f i l a t e a t , non f anev ide t u r q u i f q u am ex p e t e r e .E Cqu i cqu id mag i sop t a t hominesef i re ,quamvider i ,maiusef t : naad veritate magisaccedi t : ideoAtnc,qui dicanciuf t i r iam t enue

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    33/462

    Rhe to r i co rumG pufi l lacpre efle: q u o n i am praexf ta t iuf tum v i d e r i , q u a m e e fedbenevalere n o n i tem :6i quoda d m u l t a s r c s eft vtilius,vt a d

    v i u en du m , c \ I adben e v i u e n d u6i ad vo lup t a t em, d i ad res ho'neftas con ficiendas: q u ao b r emdiuitiae,cY bona va le tudo t n a x im a e f l e b o n a v i d e n t u r , q m o e sc o m m o d i rates in (e haben t :6Cqd'minus her m ole f t i g t&quodvoluptati c o n i u n r t i i ef t ,na plur a f u n t vno:elr.n . i l l i c & v o h i xptas,qct'e b o n u , & i n d o l c t i a , E tH duobusp ropo f i t i s , i dqd ' e idemre i adiudtu 1 erTicit, vt t o t u rn m ai u s f i t jm a g i s e f t e x p e t e du m . E t ,< j cum pre fen r i a f l i n t , clam efleno po f l un t ,ma i o r a funt ,qp quacl a ten t ,qm ad ver i t a t em magisaccedut j i t aqj locuplcteefTemaxiusbonum vider i poteft jqpexixf t imari :& qu o d amabi le , &ca>-r u m efr ,his qu i d e m f o l um : i l l isautcualiisbonisconiudu quare non gq ua l is pcena le^ ibus eftc o n f t i t u t a , f i q u i s a l t e r o c a p t u mI oculo caeca uer i t ,

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    34/462

    Libe r Prim usA let igitiir, finem vn iu fcu iu fqueReip .cogni tumhaberernam eai ingulx qurun t ,quae ad finemf u u m t en du n t : e f t a u t democra

    tiaefinislibertas, oligarchix dixuitiae ,ariftocrati q u j a d d i f c i xplina legesijj ciu i ta t i s pe r t i nc t ,t y r an id iscu f tod ia Pe r fp icuuef t ig i tur ,opor teredif t inda, & Ccognita habcre o mn ia ,qu ae adfinem fpeclant,vt mores,vt iftituta,rcs vtileis.nam ofs,quxcuque el igunt , ad f inem f uum referun t* E t qm f ides no n tmarguxB ment is fit;fedtorone,qug dicetis mores exprimit(credim 9* n .ei}qui i t aa f fedus e f f ev ide t , v tau t vir b onus apparea t , au t bexncuoluSjaut v t r u n q ; . ) opus eftvnmfcuiufq} R e i p . mo res benecognitos haberetmores.n.cuiufque ciuitat iSjOrone exprcffi,nexcelTeef t jVtadperfuadedu vimh a b e a n t m a x i m a m , qu i qu ideexeis ,qante dida fun t fac i le cognofci potcrun t .na ex eo,quodf ibiquacijjciuitas propofuit ,axperte mores cognofcunt:propoC n u n t a u t e a f i b i j q u f ad f ine referunt .Sed ia q fibi.pponeredebean t i l l i ,qui fuadet a l iqua , tanq?fu t u ra ,& in f ta t ia , d t vn poflin targu men ta deco,qcfvti le eft fumere,& pterea de mor ibus , &If t i tu t is ,quib 9 f ingu l i c iu i t a tumftatusreguntjquibusronibus,cVquopolT imus dicendi copiahabere ,quan tu d e c u i e i n h a c a rte quaerere diximu s:na in l ibrisde Rep,de his accurau us per tradatum eft.

    uf a d d e m o n - DJ b r a t i t m m g t u M t per t inen t .C4.j>.Eincepsau tem de v i r t ut e c x l vit io, de hone f t a te& t u r p i t u d i n e d icam 9 :l audan t i .n , d C v i t upe ran t i f u n thi propofi t i f ines f imulet i l l udc o m m o d u m cofequetur , vt diihaec agimus,et ilia declarcmus,vnd e mores nof t ros of tendam*q u o d e r a t fecund u rn proba t ion

    n i sgenus :cx t ) fdem,n Jocis6inos ip fos ,

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    35/462

    Rhetor icorumG &quaepo te f t omne i s omnibusin rebus adiuuare.partesautemv i r t u d s fun t iuf t i t ia , for t i tude,

    temperantia,magnin*centi2,magnahimi tas , l iberali tas,manfuetudOjprudeht ia/apiet ia . Neceffeeft au tem , o m n i u m v i r t u t ueas efle maximas,qu3cTuntalrjsvn l i f l im j , f iquidem vir tus eftfacultasbeneficia conferendiAtcp hac de cau fa iuf ti, deforcesviri maximehonoran tu r :h i ,n.i nbel lo , illi vero etiam in pacemu lt is vt i lesfun t , deindeliberaH lesideo f u n t l hono re , qu o d fo rt unas fuas erogannneque de pecunt jsd igladiantur , qua rum rel iqu i mortales magnopere cupid i f u n t . E f t a u t e m i u f t i t i av i r /tus ,perquam finguli res fuas habent,&eomodo,quoiex praecipi t j iniuft icia vero,pe.r q u am a^l ienacont ra legem pofl ldentur .Fortit u do e f tv i r t u s , pe r quamhomines res honef tas i nper icul isaggrediuntuneasip gerut ,vtlexpraecipi t j^ felegum minixftrosprebent,timiditasverovi

    * t iumef tcon t ra r ium.Temperaxtia vi r t us eft,cuius opera h o m ines i t acorpor is volupta tes m oderan tur rvt lex i u be t . intern per amiav i t i um e f t con t r a r ium.Liberali t a s e^qu^pecun r j s f uppedi t and isplu r ibus benefaci t :cu i cotraria eft illiberaliras.MaVgnan im i tas eft vir tus,quae maxx i m a i n a J i o s beneHciaconfert*huicco t ra r ia ean im i pa ru i t a s4Magnificentia virtue, q in fumxp t ibus faciendisampli tudinem

    fequi tur . hu ic etia au imi parui^ Ktas ,& tenu i tas eft cotraria* PrUdentia ef t v i r tus ronis, per quade bonisi rebus ,&.mal is - ,q adbeatam vi ta m per t i nen t , holesbeneconfii lerepofiTunt* Ac devirtxite qu idem ,8t vi t ip ,de^ppar t ibus eorum,quant i i ad hacprarceptionem a t t i ne t , fatis inprxfentia d i < f t u m e f t * n a m caetera dtgnofcere , non eft difficile tplanumef t .n .easres quoc virtutis efficictes fun^neceflario ho /nef tasene,quoniam ad vi r tu ter e f e r u n t u rS i q u f a v i r tu te prorTci lcuntu^qualesfunt vi r tu t i sf ignif icationes ddadtiones.Q mau tem f igna, &hu iu fmod i res,qu x fun t al icu i9bon i opera,autaflfectioneSjhoneftoe fun t : nerefxf e eft,vt quaccuncp fort i t ud in i sopa, au t ngna f u n t , vel fort i tergef ta ,0n te t iahonef ta4 Etquxi u f t a f un t opera ,quxque iu f tef iu t :no tn,q i u f t e pa t imur , f un thonef ta .na i hac fola vi r tu te ,nof e r n pe^qd*! ufte fit,eft honef tu:in Iucda.np02na,qlegibusipo>-f i ta eft tu rp i u s e i ufte, q; in i ufte plecl icfedia l i jsvi r tu t ibus vn oatqj code mo fe fe reshet.t ea,qu ibus premium propof i tue f thonor,honef ta funt : c^ qua ; magis honore,q?poecunia compexfantuncxl qux,cum f in t expeteda , potiu s a liena c a u f a , qp fuafiut:6

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    36/462

    LiberA f r udumaf f e r un t i n am qa f f e ru teius ipfius grat ia f u n t : S > C quae-cunque m o r t u p faepius,q5 viuocontingerc folent:. nam,quae vis

    uo fiunt j ipfius gratia fada videripoffunt:& quecunfjt opera fixun t a li o rum caufa: min us en imipfius gratia: d C quae I alienis negocrjscurandiSjbene conficiun/t u n n o n a u t e m in f u i s & quejvp t e r e o s f i u n t , a q u i b u s benefitcium accept u m fuer i t : hoc.niuftum ef t : ( 3 d bene fada in alios:quoniam a d prop r ium f r u d uB non r e f e r un tu r : d C eorum con/-traria,propter qua: folent h o m ines erubefcere.nam propter tu rp i a >c u m a u t e a d i c u t a u t f a c i u tvelcum diduri f adur iq j f u n t ,c r ub e f cun tquem a d m od um A lcaco poetae refpondi t Sapphocum enim ille dixif le t jCupio tecum quaedam loqui,fed me dexterrec pudon i l l a hc i nqu i t : S i tebona rum a u t h o n e f t a r u m r e r udefiderium teneret:neq; l inguatuaf lagi t iurn aliquod proferretentaret:non fane pudor oculostuos occupafletrfed de r e i u f t a l ibere verba fecifTes. Ht ea }dc quibu s homines a n g u n t u r , cu m tnn o n m e t u a n t f u n t h o n e f t a d er j s enim angutur^ foliciti fun thomines}qu x redaad gloriamt endun t . Honeft iores et iam eoxru m vir tutes d f . ope r a f un t , qu ina t u r a fun t meliores, vt viri,^mulieris,& vir tu tes illcc^quib9ali) magis f rugi pofl int qiram illi i qu ib u s funt :qua de cau f a i u/ftu Dciuftitia honefta ef t ;Qu i ec

    Pr imus 1 5hofteis pot ius vlcifci qua cu iL Dl i s i ng ra t i am redire hone f tumeft.nam par pari referre, iul lumeft:quod au tem iu f tu m, ef t etiaho n e f t u m, praeterea viri fo rdseft,non pat i fe infer iorem efleV i d o r ia q u o q j c V h o n o r i reb9honeft is su t r expe tun t u r en im,et fi n u l l u m f r u d u m fe ran t : 8 > Cq u an dam vi r tu t i s exuperan t i ao f t e n d u n n E t quae memo r i a a licu iuso rna t , hone f t a fun t :&quato magi so r nan t , t a n to fun t hoxnef t iora . Et qu f m o r t u u et conf eq u u n t u r , 6Cq u ibu s ho n o r co / Em i t a t u r dd qua: eximia funt ,qxque fo lu sa l iqu i s posiidet,honef t io ra pu tan tu r :ma gis.n . reshui u fmodi celebrantur : c Y prxdiam in im e fruduofa,magis.n*liberalia fun t , Et qu f propria f ingula rum f un t , habe tu r honefta:cVquae fun t ind icia reru,apud f in*guJas gente is laudataru : vt apcfLacedgmonios alere comam honef tum eftteft.n. i ngenu i t a t i s f ignu:neq?,n.facile e ei qui comaali t ,al iquid lerui le o p 9exequ i ,Honef t ue f t e tnu l l a a r t eexe rce Fre mercena r ia : na l iberi holsp^pr i f i e f t , n6ada l t e r i u s arbi t r i l lviuereAfTumeda pr j t e r e a f un tea ,q u xv i c i n a fu n t 6d proximarebu s ipfis,vel ad l aude ,ve l adv i tupe r a t i onem: vt i i c a u t u m& fibi f identem hominem>t imid u m6 d i n f i d i o f u mv o c e mu s , f if a t uum bonur i i : f i le tum mafueCum:cVinquaq; re f e r n per ex co- fequent ibus id ,quod o p t i m u mvidetur cap iamus : vt f i i r acunxd u m ,

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    37/462

    Rhetoricorum6 dutn ,&trucu len tu , ingem) dm au topibus)&dignl ta teau

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    38/462

    Liber Primus 1 6A l a u d a r e m ' , q u i n i h i l a d h u c l a udc d i g n u m gef f i t , f i cc r t umha 'beremus,eum talem f u t u r u . A cucrobea t i & Felices appclla t io

    eadem e f t : d i f l f e r t t amen a l a udea tcpencomio .nam q u e m a d m od u n i fehcitas u i r t u cem cot ine t :i t a fe l ic isappe l la t io l audem d iencomium complec l i tu r . Haxb e n c a u t e m q u a n d a m co m m u xnem ipec iem demonf t ra t i uumgenus, & d e l i b e r a t i u u m . n amqu x u t i l i t e r i n fuadendo confixlia dan tu r , e a co mmu t a t o dicenB d igenere in l aur la t iones t ranfexu n t : C u m i g i t u r ea f i ne cxplicata,quac u i r u m probum agereoxpor t c t : f i uo l ue r imuseadem adprceptiones,fuafiones*qj t r a d uccre:dicendi ta n t u rn gen u s m ut a re ,&conuer te re opus er i t r u tfiquis i ta d i ca f .No oportet quexq u a m e f f e r r i an im o p rop tc r ea ,quaedan tu r a f o r t una : f ed p ro . *pte rea . ,qu2e in ip fopof i t a f un t .ho c praeceptum cr i t /ed i l lo m oJ a u s : A n i m o f e fc efferebat ,nonob ca ,qux da t a fibi tue rac a f o r xC t u n a i f e d qu g in fe ipfo pofita habebat .quare ,cum a l iquem l a u xdare uoluer isconf idera , quae il-l ipr^cepta d a r e s : c u m a u t c p r xc ipe reuo l ue r i s u i d e ^ u i d e H e tin eo l a u d a n d u m . dicen di uerogenusnecelTario co t r a r i u m e f t :cu m i d q u o d I m u t a t u r , exproxhibente in n on prohibens trafier i t , V tedu ef t e c mulcis a rgumetis,q ampli f icadi u im habeant ;u t f i f o l u s a u t pr imus , a u t c u mpaucisfocfjs fecii!cdicatur}auc

    ipfi^pot i f i f imuteouir t^eni tui t* Dhaec.n.oia f u n t h one f t a . A t p i ^bu s ec,& occafioibtis amp l incare l ice t ru t f i quap t e r expecftationem fadafuer int :cV fi fepius eade in re fe re l a u d at i o , u t iH ippo loch u : f i cu t i Barmodio,6i Ari f togi ton i pr imisin foro f ta tua : colJocatx funt,eo de mores fe fe hc t in contraries*Q u o d fi no poter is eu per fe copiofelaudarerex al ioru copara-t ione laud es eius amplif icabis:q3 Ifocrates faciebat ex confue^t u d i n e docendi, q ux ad iudiciaIcgenus pertinerenc* fed cu ei*com parare opus eft, qui cu lau^de u ixerunnf ic .n .e iusd ign i t a t eam plificare poteris, fidocueriseumprae f t an t ibusu i r i s an teponendum.Cad i t au tem iexornationes pot i f t imum amplif ied"t io:nam in exuperent ia eft qu g *i p f a r e rum hone f t a r um una habe tu r .qua re f i cu m pref tan t ib 9u i r i s n o potueris:cum alrjsqui^buslibet coferas:ols.n,exupera^t ia u i r t u t em quandam u id e t u rid icare .omnino u e r o e x u n i u e rf is dicendi f o r m i s >q u x t r ibusgener ibuscoesfun t , ampl i f ica /t i odemonf t r a t i uogener i maxime eft accommodata ,nam qu ilaudat resmanifef tas , & cc^aaf u m u n c i c a q u e rcftat eis can /t u r n

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    39/462

    Rhe to r i co rumG t u m m a g n J t u d i n e m & p u l c h r itudi r iem a d i u n g e r e , Exemplaverodel tbera t iuo gencri maxi'm e c o n u e n i u n t : n a m ex praeterit i s f u t u r a consciences, q u i d f i tagendum i t a t u imus .A r gumentat ionesi iudicia l i g n e f u n t m axi ine neceiTariae :. quod.n.fac'Kiefifediciur,propterea.q>eft leert umjCaufamj&proba t ionem req u inc.Haec fere fun t ex qu ibuslaudat iones oes d ( . vi tupera t ion .nes d u c u m u r :& quae refpicerecos opcr te t :qui l a u d a n t dCvi tuH perant:3d v nd e encomia opprobr iaqj con f l an tu r . his.n ,cognirt i squoccon t r a r i a fun t : f ac i l ecoygn o i cu n t u r , n am ex con t r a rqsvi tuperat io conftat*

    dtciale g e n u s per t inen t : a c f r i m u md e co ,quoej l in iur iam a f-ftrrt. Cap. ip.REl iquum eft igi tur ,v t deaccufat ione,& defenfioeverba fac iamus -: 6 C exquo tnumerOjqua l ibus 'q j r a t ioxnescoll igereoporteat , Triavo

    ro fun t ,quae in hocgenere f umer e o po r t e t j p r i mo q u aen am f i n t& q u o c }q u 3 e v t c o n f e q u a m u r ,homines i n i u r i am faciunt :deinde q u o m o d o affe

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    40/462

    A ijs perfpicua funt>quac ia de vir/t u t ibus diximus, part im autemin te l l igentur exrjs , quae de per'tu rbat ionibuspof tea dicemus,Ref ta t , vt explicemu s, cuiu s reigratia foleant hom ines in iu r ia

    L iber P r im u s. 17nes,necefle ef t , vt feptem caufa/rum o r i an tu r ab aliqua,hoc eft,vel a fortuna,vel avi,vel a n a t ur a ,ve l acon fue t ud i ne ,ve l a ra/tione;, vel ab ira, vel a cupidi ta /te,Velle a u t e m , quae aguntho/inferre,d C quomodoaflfe a l iqu i bonis monbus, S > C a f f e Fpartim ab externa vi, Quaeciiqp cflionibus ad agendum impelluveroper fefaciunt,& quoru ipfi tur ,a l iqui verocontrari js, Illudaudores funt,eavel proptercon qu idem cer tecont ingi t ,u t d iue rfuetudinem,vel propter appetixturn fociunt , d C appet i tum qui /dem vel ra t ionis compotem ,Vel expertem rat ionis ,eft autem voluntas,appeti tus bon i cu

    defenforem autem,quot , d C quat a n o n i n f i n t .Omnes autem omnia fac iuntpartim non per fe ipfos, partimueroper fe ipfos:ck, quae nonper fe ipfos faciunt , par t im f o r xtuito,partim neceflarie fac iunt&eorum, quaeneceflar ie,parxtim ab externa vi,partim ab in

    fo s hab i tus an im i diuerfae adiones confequantur ,confeftirmn.fortafletemperant i propter ternpe ran r i amcon t ing i t )vteuopi /niones,d C cupiditates bonae c o > >miten tur , in temperan t i vero,coatione,nemon4 ali ud vult c j id,q u o d b o n u m efTe iudicar i t jap^ t rar iacdei j fdem rebus pe t i t u sue r o r on i s expertesduo ui f ioneshmoi practermittendaefunt,ira,oc cupiditas. Quamob-' fun t ,atq; i l lud confiderand um,run omnia, quac faciunt homi' quae quibus confequent ia fintRcth.Poc'ciiAucr. C fiuc

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    41/462

    Rhe to r i co rumG fiue,n,alb9fit,fiueniger,fiuernagnus,f iue paruus , n ih i l eoru, qdicta funt , ideo cofequi foletrfed,

    f i i u uen i s f i e auc fenex,iuftus auci n m f t u s : ia p lu r imi intereft . & Co fn o videda f u n t o ia quae , cu ma c c i d u n t , h o m i n u m moresva/r iant ,a t fp com mu tan t rv t , f iqu i sf ed iu i t e e f l e ex i f t ime t au tp .vu sperem, permagni i n t e r e r i t , & C Rf o r t u n a t u m au t i n fo r t una t u . f edde his poftea fuo loco d icemus :n u n c ea,quae r e f t an tp r imo pepf e q u a m u r * A f o r t u n a i g i t u r d i '** cu n t u r ea proueni re^quor i i cauxfa incer ta at^; indef in i ta eft, neecer tum fibi f inem propofi tu ha^bent :neq?iemper ,neqj plerilqj,neqj ord in a te f i u t: quoe qu idemoia,ex ipfius for tunae definitionneperfpicua f u n t 4 A n a t u r a prou e n i u n t e a , q u o r u m c a u f a i n i p ^(is conf t i tu ta e f t , < 9 C ordinata,vele n i m fern per, vel plerunqs eodemodo f iunt.de ijs vero,quae contra n a t u r a m fiunt, n i h i l attinethoc loco fubti l i u s difputar ,vt r i i.anaturae a l i q u a vi, anab al iaqua d a m c a u r a g i g n a n t u r t n a f o rtuna e t e o r u m o m n i u m videricaufa pot.Pervim ea f ier id i cuntur,quxcunq; fiuntqu idem abaliquibus, fed t am en cont ra c u - *piditatem^voluntates eo rumi p fo rum,qu i i l J a fac iun t .Confuetudine f a c i un t homines ea,q iaantea faepius f e c e r u n t : d C ideon u n c faci l ius efficiunt, Conf i l ioac r a t i one fiunt,q u ^ prodeilevidentur, 6 C f u n t en u m e r o bono^rum,qu3e fupra diximus:vel ta n

    quam finest uel tSquam ca,qaae Kad f inem perducunt:6C,hoc,qu5do p r o p t e r i p f am v t i l i t a t e f i i i t ,nam eriam intemperantesquxsda m quae f u n t vtilia fac iun t , n ot amen proptervtil i tatem,fed jpptervoluptatem.Propter excandefcentiam au tem 6 > C iram fiuntea,quae advltionem pertinent,d i f f e run t autem i n t e r fe ultio,f u e u e r i n t . I taq j (vt f u m m a t i mdica) qufcuq ; per fe ipfos holesf a c i u n t , e a o l a u e l b o n a f u n t v e l bonavident,vel i u c u n d a f u n t ,ue l fpec i emiucund i t a t i s habet*cV,quon i am, qua; per fe ipfosa^g u n t homnes,ea fponte f ac iun t66, quae non per fe ipfos , ea nonfpon te t f equ i tu r , v t q u a e c u n q u efponte fac iun t , ea uel bona uel fim u la t a bona f int ,uel i u c u d a u eli u cund i t a t i s fpeciem h abenda.Ego enim et iam liberationemm a l o r u m , d C eorum,quaema l auidentur ,66 minoris mal i optionem p r o m a i o r e i n b o n i s c o l l < v

    CO,

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    42/462

    Liber Primus.A co, quodam enim modo fun t expetenda: 6 > C practera rer u m mo^lef tarum,& ea rum,quac moleftguidentur, l i be r a t i onem, ucl mi'

    noris moleftiae optionepro m a ^iori,code m o d o in i u cu n d i s n u ^mero* V i d e d u m ig i tu r ,quae f in tu t i l i a ,quae iucunda . f ed , q u i a d euti l i ia fupra in del iberateuo g & >nered ix imus , re l iquum ef t ,u t inpre/entia de i ucudo difTeramus*Has uero dif ini t iones huicprae/cept ioni fatisfacef debcmus exi'f t imare, quaede f ingul is rebusprolat,neq?obfcurae >neque>ex.'qui f i t ae fue r in t*

    De locundis. Cap, 11.Onamus ig i tu r , uolupta't e m ,m o t u m a n i m i queivdam effe, d (. f u b i t a m , Tubfenfum'q ; cadentem i n f t aura t ioxnem ad explendam n a t u r a m h u i c a u t e m comra r i a e f t mole^f t ia . Q u o d f i uo lup t as eft h u i u modi tperfpicuum ef t , id efle iu'c u n d u m , q u o d eius a f f e < f t i o n i seff icienseft: quod aiit earn e f f e ^dionem i n t e r im i t , a u t quod illicon t r a r i um f ta tum induci t^moxleftu eftneceire eft igi tu r efle iuc u n d u m pl e r u n q j , cu m qu is a did accedit, q u o d ipf i eft ex n a t U 'ra:& pra:cipue,cum ea , q u x f m tanatura, fuam i p fo rum n a t u r ar e c u p e r a r i n t . E c c o r i f u e t u d o iuc u n d a efbid en im,cu i qu i s a f l T u e

    ui r , iam illi t a n q u a m i n n a t u m ,i n f i t u m q j eft ,nam ipfa confue tud o q u a n d a m c u m n a t u r a f i m i l it u d i n c m h a b e t quod .n . c r cb ro

    fit,non m u l t u m abeft ab eo,qcF DTemper fit4quf uero Temper fiiit,a na t u r a p r o u e n i u t , quj crebroacon fue tud ine ,E t ,quod non ef tu i o l en t u m , e f t i u cu n du m : uis,n,contranaturam eftadeo necesfi/tas omnis eft molefta,recleip di^clum eft a poeta quodam,I n f u a u e eft Temper, fieri quod-cunque needle eft,Et fedul i taces,f tudia, contentionnes'qs an imi moleftac funt.h^n*omnia nece f l a r i a , ac uio lentaf un t : n i f i f b r t a f l equ i s i ne i sd i uuerfatusfueri t , tunc.nconfuetux Edo i u cu n d i t a t em par i t , cotrariauero f u n t i ucunda r ideo ceflationes,ocia,relaxationes,lud i,q u i e >tes, f o m n u s in iu c u n d i s ponun/t u r r n i h i l enim h o r u m eft necef a r i um. Id et i am omne , cu ius cup id i t a t e t e n e m u r >e f t i u c u d u m :cupid i t as .n . r e i i ucundg appetixtus ef t ,cupidi ta tu m aliar ra t ionecarent , alisc f u n t cum ra t ione coiun C fames, 6Ccuiu fque nutriment!appetitio:5C, quaegu f t a t u perci^p i u n t u r : d C quae in Venereis re*bus: d C omnino, quae taclu delecftant: d C o d o r u m fuau i um,quin a r i b u s f e n t i u n t u r : 6 d a u d i e n *d i t u i d e n d i q u e cupidi ta tes .cumr a t i one coniuncflae f un t cup id i t ates i l le ,quas al icu ius ora t ione jp ^C i j f u a f i .

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    43/462

    Rhetor icorumC fuaf ihomines concipfun t : mulxta.n.&videre,&acquirerecaxpiunCjCum ab alrjs ea laudar i audiunt,

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    44/462

    Liber Primus.A dum vixit>egit>Squibusmori>bus erat prgditus,apud f e repe/tunt* i taqj illud etiam ab Homerodictum eft:Sicait, dC cunfiiperent vlcifci,gaudet* V incere etiam fuaue eftnon folum victori^ ftudiofis/ededarn alrjs omnibus:nam invi/5 (ftoriaquaedaeftexcellentiacopinio,cuius deiiderio cenentur oesaut remisllus,aut vehementiusEt,qrn vincere fua ue eft: neceiTeef t edam, vt oes lu di concertatorij,vt,inquibuspugnfimula/ch ra fun t ,3C i n q u i bu s f i f t u l a ,can tuqscon tendi tu r , S d i n q u i /bu s difputatur , fuaues f int , qm:in eis vincere faepe condngi t , d Cta lorum lud us, d C pilae, d C alex,& . t e f le ra rumEodem modoingrauibus honeftisqjludisfacpscC iucundi tasexif t i t . n am hi tunei ucund i funt , cum quisaffueue/r i t : i l l iveroftadmfunt iucundi ,vt venatio,qui iara af iueuer int , d C eas t ra/flare p o f f u n t . Honos praeterea,bonaq? exiftimatio inter res fuauisfimas numera to r propterea,q>vnicuiqj nafc i tu r h u i u f m o d idefe opinio:q> talis fit, dC q > vir/

    tu t isfitf t u d i o f u s &multoma/'gis, cumhaccaudiuer i t ab eis,quosverefent i re exi f t imat . ta /lesautem f un t vicini podus,q,qui interuallo locorum d i f i u c f r ifunt:5^femiliares,c^ nod:& ci/ues potius,cj externi,d C qu i n u cviuunr,porius^j pofteri, d C pru^dentes magis,q imprudetes, d C .muldmagis, c j pauci: verifimixliuB.n.eft eos:quosdixi,vera fendre.quam > qu i fun t eiscotrarrj,nam,quosa l i qu i sva lde conte/mnit,vtpueros,& belluas,abeisnon cura t fibi honorem au tgloriam attribui:intelligo au teipiiusgloriae caufa:nam,fi curat,propteraliudaiiquid curat* ECamicusres eft iucunda:na ama/r e iucudum eft, neq?.n.quifquavinlamator e f t , qu i non vinogaudeat4contravero , fuaue eftedam amari:nam,qu i ama tu r ,cogitat, f ev i r um ef leprobum:q? eius probitatemexpetantomnes quiearn cognofcunt . amatiautem eft,ipfum propterfe]cariiefle,atq} di l ig i* Admiradone ^quoqj affici i u cundum eft,quia,qu i quem piam admira tu r ,eumedamhono r a t * Adu l a r i prgte/rea res eft i ucunda* atqj etiam affentator ipfetf iquidem admi rant iSj&diligedsfpeciem habetaffentator.Eadem etiarn ffpefacere iucundu m ef t , quod enim fa/miliare eft^etiam i u cundum * E tcommuta t io res eft i u c u n d a , nacommutar i natu rg aecommodatu rn eft , quod enim femper ideeft, in exuperanciam t ranf i t6CC x i j pra:-

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    45/462

    RheiroricorumG pre/entemhabitumcorrumpit:vn benedidKi ef t , Omniumrexru m vicisf i tudo eft i u c t i d a*hacd e c a u f a , quae f i un t in terpof i to

    temporis fpatio, iucuda f u n t , d Chomines,d C respoftlongum te>pus deledant,quoniam pracfentern ftatum c o m m u tant.huc acxcedit etiam,quia id,quod in terspofito tempore fit,rarum eft. Diicere quoq j i u c u n d u m eft:& admirationeduci plerunqj eft fuaxenam,cum admiramur, difcexH r ecup imus ,&,quodef t admi raxbile,def ider ium excitat,atq? indifcendo p ro f i c i f c imu r i neu f t atum,quinobisna tu r a l i s eft,Praetereabeneficia in alios conferre,& C ab alijs accipere, i u c u n d u eft,nam acciperebene f i c i um, eft idaiTequi,quod quis cupit^ conferre autem,eft habere,dC praeftareal r js jacexcel lerecuius vt r iu fq jre i homines cupidi fun t , Qm autern i u c u n d u m ef t , darebenef i^cium: ideopropinquos etiS cor/rigere,&emendare iucundum* efttfii abfoluere, quae ab alijs in/-choataatqueimperfeda relidafu n t.Etquia diicere,6t adm i r a /ri i u c u n d u m e f t: ilia q u o q j om>nia,caetera^? eiuf mo di i u c u n d acffe neceffe eft,quae per im i ta t ionemfadla fu n t tvt pi

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    46/462

    Liber Primus.A H u m , r e r u f c i en t i a , Et,quia ple^riqs homines sut honor i s a u i d i :necelTe eft, vt a l ios reprehcdere ,&coargue re , i u c u n d u m f i t . E t

    q u o i n f t u d i o q u i f q ; p u t a t excellere , ineo asf idue ve r f a r i i u c u i vdii e ,queadrnodu E ur ip ides a i t tN5. qui f ip ad id f r equens ad eft,M a g n a n i q u e in il lo tcpor is par^tern t e r i t ,In quo ipe f e pfta t io re ex i f t imatEodem modo,qu i a ludus ,

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    47/462

    Rhetor icorum6 fu s cft>cu nemo rdbrmidau Eos autvtroq;mo fehabetesiniurioKetiam i n u adu n t , q u i a u t nu l l um f i fun t ,no tn f)de,fed vita d C mcvinimicunT,aut mul tos habent.il ribus i n te r f e cotrarf j :&,qui f la^li enim fe latere poife exift imat , gitia fua faepius occu l t a ru t , au t

    quia nu l l ae f t cu f tod ia :hi vero, deprehefi pcenasno dederut:&,la tent ideo ,qu ia nemo putaret, qu i faepe fua fpe d eiecti {unt, 5 Cco s in q u e q u a m im pe tum f a c f t u infelice exitu hab ue r un t : quidaros,qu i fu i corporis circa fe cu/- enim in h is et rebus,ficut in beL-f todes habeattcV, qu ia paratamdefenflonem habet/e talem ho xm i n e m n u n q u a f u i f l e aufosag^lo,reperiu n t,qui ru rfu s bellijfoivt u n a te tare voluerfitrflC, quibusvoluptas ftati exfacflo .ppofitagrediJlli quoc^ fac iun t in iu r i a , eft, moleftia veropoftea ,vel \u s

    qui velm o d u m ,vellocum ,vel cru eft pfens ,pcena uero fera ta^difpof i tam occultandi ra tion em les su t inco t inetes hoies,na incofacilem habent:&,qu i , et iam f i t ine t ia verfa t in eisreb9oibus,f ac imus celare nonposf int :ta^men vel iudicr) pe r icu lu jma feremouere, vel in l og inquum texquasvehemete r appetut: 6V, c j>b u s c o t r a i a moleftia au t pcenapracfens eft, voluptas aut d C vti>pus diflferre,vel iudices ipfos cor litas pofterior d C d i u t u r n i o r c o nf eque tu r tna cotinetes, d C p rud etiores holes talia cofecf ta turrSt ,rupere pofTunr.cV, qu i l ice t m u lt a t i pecun i a fuer i t t t ame pcena,m u k a m c p poiTunt a f e depellex qu i vider i pofTunt au tca fu fec i fre, au t in l ongum t cpus differre fe,aut neceslitate ipolita,au t naxf o l u t i o n e m: velpropter egeftax t u r a i p u l f i , a u t c o f u e t u d i n e , atittern n ih i l habent,quod amit tex denicp,qui fpe ra t , fe,pbare pof-r epos f in t :6^ ,qu ibusce r t a f u n t f epe r imprudc t i ampecca i r e ,noau t (cienteis, volehteisc^ larfiile:cV,qui fperantfore, u t n o n f unv ]mo iure,fed ex aequo d C b ono f e xcu agatur:& quic f iq ; f u n t in dixgeces. d t iobus au t mo dis ind igeteSjdnrjVr'reru neceflar iaru quaq u i b u s in iuriac q u x f t u m adfex les f u n t mend ic i , au tpauperes ,runt,pceng vero tm i g n o m in i a : vel exu pera t iu rerfi, quales f u n tdiuites:6 rj,de q u i b u s oes beneexiftimant,cV r), de q u ibu s pesfima eft opinio .na i l l i fe latere poff e fpe ran t , qnemode e i s maleexif t imat,hi vero,q?nul lam am

    lucra,u e l magn a ,vel proplqua:pcenx vero vel paru g,vel incerxtae,vel longinqua:: t6 C quibus contra acc id i t , v t , f iquemlac f e r i n t , e x e a r e l a u d e madipifcantur ,v t , f i vna co t i nga tpatris,c\:mat r i s i n iu r i as vlcifci,q u o d Z e n o n i accidi t , pcenf vexr o f i n t a u t pecun ia r i i , a u t exilr),a u t a i i c u i u s h m o i r e i } vtric^.n* p l ius exi f t imat ion is iadhirafacere pnt, Atcg his qu id e de caufi iad

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    48/462

    Liber Primus. iiA act in iu r i am fac iendam aggre/d i u n t u r h o m i n e s . q u o s autem,qualeis l aedan^iam videamus*Eos ig i t u r l aedun t , qui ea pof

    f i den t ,quo rum ip f i f un t i nd igevtc s vel ad vfus vitae necefTarios',vel ad exuperant iam,vel ad perf ruendas voluptates, & cos quiloginqui^eosqui propinquifunt ,na h i facile celeriterfu poC-fun texpi la r i , ab illis verovenitta rda vltiOjVt, qu i Carthaginiefeis d e p o p u l a n t u r : 6 C > qu i f u n tincauti/e^ac fu a n o cuf todi i i t ,B fed credul i f u n t , taleis en im hoxmines facile eft occul te laedere:#,qui f un t inertes ac defides,neq u e e n i m a b e i s i n i u d i c i u mv ocan reform id a n t* d C qui vere->cuttdi fun t ,hu iu fmod i enim h< ymines propter pecun iam digla^diar i n o l u n t : &,qu i i am amul'tis i n i u r i a f u n r a f f e c f t i , neq ue tnvn^ q u e q u a m in i u d i c i u m voca r un t j f un t en i m hi/quod proue rb io fe r t u r ) My fo rum pracda:6t,quos n u n q u a m , d C quos fe'^ piusl3eferunt ,nam v t r i q u e f u n ti n c au t i , illi qu i a fufpic ione ca^rent jhi vero qu i a n o n am p l i u st imen t t f l^qu i f u n t infames, autqu i facile po f fun t accufar i , talesenim iud ic io exper i r i non au xdent ,quia iudices r e fu rmidan t ,necp fi experiantur , f idem facerep o f l u n ^ q u o i n n u m e r o f u n t etii ,qui m u l t i s o d i o f u n t , 5 i q u i \ "u id i am haben t : < 5 t , cont ra quosan f am arr ipere po lTun t , q > au tmaior ibus fu is , au t f ib i , a u t a m ic i s^au t e i s ,quo rum fa lu temca^

    ramhabet,velmalefecerint velfacere ftuduerintnam(vt eft inprouerbio)Sola occaliomaliciaef u f f f c i t Eos etiam l azdun t , qu ivel amici jVel i n imic i fun t , namAmicos laedere facile eft,inimico s au t em f u a u e : d C qu i vacuif u n t ab amicis}6 qu i diccndi facul ta tem nonhabent,nee in re*bus gerendis ftrenui funt ,h i na-que vel iudicio non experiunt,vel antea placantur", vel rem adexi tum nond e d u c u n t : &,qui^bus non vtile eft t empus terere,d u m a u t i ud i c i um f i a t , a u t mu l >t ad i f lb lua tu r ,qua les fun t pe re^grini,& agricolf,5C opifices, nahi,paruaaccepta pecunia, remictunt in iur ias,6d facile defi f tunt :&,qui I alios facpe in iu r io f i fue/runtjCV qu i taleis in iur ias i n t u le runt ,quale is pa t i un t u r , n a fe ren i h i l i n i u r i a e v i d e t u r is fec i f le ,qui quempiam liedit in ea re,qu a f o l i t u s e f t i l l e f a epe alioslae'dere, vt,exempl i gratia, fi quiseum pu l f a r e t ,qu imu l t cs fo l it u sf it cotumeli]S vexare:c^,quiprgter i to t empore male ipfis fece^r u n t a u t facere vo lue run t ,au t inpradent ia volunt,aut poftea faxctur i fun t , habet enim hoc in feiucuditatem,& ho n e f t a t em ,d Cta leef t ,vt , o m n i fere i n i u r i a c a /rere v idea tu r : S > C , quos fi lacdut ,a u t amicis grat i f i 'cantur , au t e isq u o s f u f p i c i u n t , a u t a m o r i b u sf u i s , a u t do m i n i s , a u t e i s a qui'bus o m n i n o penden t , au tiq u i "b u s a l i q u i d c o m m o d i f p e r a n t :f iCquibus cr imina iam intule--r i n c

  • 7/30/2019 2 Rhetorica, poetica

    49/462

    Rhe to r i co rumG rint,& q u i b u f c u m amic i t i amdir imerint j -haec enim fere vidextur nu l l am in f e i n i u r i am conti'nere,quemadmodum f e Callip'pus contra Dionem gef f i t ,S ,quosvidentabalrjs laefum iri,n i f i ip f ip raeoccupauer in t , t u n eenim f ibi no n a mp l i u s deliberad u m c e n f e n t , q u e m a d m o d u mdicit ^ tne f idemus Geloni quae"dam m u n e r a m i f i f i e , q u o d eo sin f e r u i t u t e redegiffet ,quos ipfe

    i n u a d e r e ftatuerat}nifi is pracocxcupaffet,r u n t , q u i b u s cu lpam earn faciledeleant: q u e m a d m o d u m l a f o nThef f a lus dicere folebat, opo r t ere quaedam i n i u f t e facere,vt faxcultas acqu i r a t u r , qu a m u l t a deinde iu f ta f i an t .Ea vero peccatac o m m i t u n t h o m i n e s , quse velomnes alrj,vel m u l t i commictexr e f o l e n t , q u o n i a m f e facile ve/niamconfecuturos ex i f t i m an t :6,qu3efenon diff iculter occul/tarepoile fpera t ta l ia vero sut,q u a e c i t o a b f u m u n t u r : v t cibaxria:veljquaevariari facile pof"f u n t c o m m u t a t a forma>vel colore,vel t em p e r am en t o : vel,quazm u l t i s in locis facile eft ita abdere,vt n o n ap p a r e a t : qual ia f u n ta ,qu2e fac i l ehuc f i i i l l uc tranfxpor tantur :einiuriaittrf '

    pria f i t , a l iqua commun is