www.anatili.kz e-mail : anati l i_gazetі@mail .ruwww.twitter.com/anati l ikzwww.facebook.com/anati l ikaz

№52 (1362) 23 желтоқсан

2016 жыл –5 қаңтар 2017 жыл

1990 жылғы наурыздың 22-сiнен

бастап шығады

Сөзi жоғалған жұрттың өзi де жоғалады

ОЙТОЛҒАММҰРАЖАЙ – ЖАДЫНЫҢ ЖАҢҒЫРЫҒЫ

КИНО ӘЛЕМІБӘРЕКЕЛДІ!

ҚҰРМЕТ

Бүгі

нгі с

анда

:

Тілім менің –тірлігімнің айғағы Намыс сынға түсер сәтСыр бойы тұнған

сұлулық4-бет 6-бет5-бет

Жиналғандар алдында ТҮРКСОЙ халықаралық ұйымының Бас хатшысы Дүйсен Қасейінов, Еуразия Жазушылар одағының т(рағасы Якуп -мероғлы, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ ректоры Ғалымқайыр Мұтанов және басқалар с(з с(йледі.

Халықаралық конкурсқа Қазақстан тарапынан 35 шығарма келіп түскен. Қазылар алқасының шешімі бойынша бірінші орынның жүлдегері жазушы Берік Шаханов, ал екінші, үшінші жүлделердің иегерлері жазушылар Айгүл Кемелбаева, Кәмел Жүністегі болды.

Басқосуда аталған конкурстың Түркі

М.>уезов атындағы Қазақ мем-лекеттік академиялық драма театрын-да КСРО халық артистері, ҚазКСР Мемлекеттік сыйлықтарының лауреат-тары, актер Ыдырыс Ноғайбаевтың 85 жылдығы мен актриса Фарида Шәріпованың 80 жылдық мерейтойы на орай еске алу кеші (тті. Кешке әйгілі актерлердің к(рермендері, (мірде

дос, сахнада серіктес болған аға буын актерлар, театр ұжымы, журналистер қатысты.

Кеште Қазақстанның халық артистері Асанәлі >шімов, Сәбит Оразбаев, Нүкетай Мышбаева, Есмұқан Обаев, Роза >шірбековалар естеліктер айтып, к(рермен к(ңілінде атақты актерлардың бейнесін қайта тірілткендей болды.

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев жұмыс сапары барысында Алматының жаңа мұражайы экспо-зициясымен танысты. Бұл мұражай �ңірдің бай тарихи-мәдени мұрасын кеңінен к�рсететін ірі ғылыми әрі мәдени орталық болып саналады.

– >лемдегі кез келген ірі қалада музей-

лер (те к(п. Бұған біздің де ерекше назар аударғанымыз ж(н. Музейлер туристерді к(бірек тарту үшін қажет, ал туризм – әрбір мемлекеттің экономикасының маңызды саласы, – деді Мем-лекет басшысы.

Музей қорында 40 мыңға жуық экспонат, соның ішінде бейнелеу (нерінің туындылары,

қазақ этнографиясының үздік топтамасы, түрлі дәуір мен мәдениетке жататын тұрмыстық заттар, нумизматика жәдігерліктерінің жиынтығы және басқа мұралар бар. Мұражай экспозициясы 11 залдан тұрады, онда мультимедиалық технология-ларды қолдану арқылы Алматының к(не дәуірден қазіргі заманға дейінгі тарихы бейнеленген.

Тәуелсіздік.Ең қастерлі ұғым.Осыдан 25 жыл бұрын біз ұлы бақытқа кенелдік. Тәуелсіздігімізді жарияладық. Күллі әлем Қазақстанды мойындады. Жер жүзінде Қазақ елі барын, қазақ деген халық барын бұрынғыдан да тереңірек біле түсті. Тәуелсіздік мерекесі жер-жерде тойланды. Бұл расында да Ұлы мереке. Мерекелердің төресі. Содан болар халық қуанышында шек жоқ.Мерекеге байланысты ең үлкен салтанат Астана қаласында өтті. Оған Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев қатысты. Алқалы басқосуға қоғам қайраткерлері, лауазымды тұлғалар, қарапайым еңбеккерлер, рухани сала өкілдері, спортшылар жиналды.Жиында Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев сөз сөйледі. Елбасының с(зі газетіміздің 2-3 беттерінде жарияланып отыр.

Қазақстан Жазушылар одағының әдебиетшілер үйінде Махмұт Қашқари атындағы халықаралық әдеби конкурстың жүлдегерлерін марапаттау рәсімі болды. Оны Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының төрағасы Нұрлан Оразалин ашты.

Өнердегі өрнекті із

ҚҰНДЫЛЫҚТАР ҚАЗЫНАСЫ

«АЛМАС ҚЫЛЫШ» қазақ тарихынан сыр шертеді

Махмұт Қашқари сыйлығы тапсырылды

әлемі бойынша жүлдегерлеріне де сый-құрмет к(рсетілді. Олардың ішінде үшінші орын жүлдесіне ие болған қазақ жазушысы Берік Шаханов бар.

Жүлдегерлерге диплом мен ескерткіш сыйлық тапсырылды.

Осы салтанат барысында Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының т(рағасы, ақын-драматург Нұрлан Оразалиннің түрік тілінде шыққан «Жерік түндер» және қазақ тіліндегі «Тәуелсіздік толғаныстары» атты кітаптарының тұсаукесері (тті.

Нұркен ЖАНДАУЛЕТҰЛЫ

Санаулы күндерден кейін тағы бір жылды – 2016 жылды шығарып салмақшымыз. Үстіміздегі жыл қазақ елі үшін есте қаларлық, айтулы жыл болды. Бұл жылдың басты ерекшелігі – талай ғасыр аңсап, қолымыз жеткен Тәуелсіздігіміздің 25 жылдығын атап �ттік.

Тәуелсіздік қай халыққа болмасын қымбат. Ал қазақ халқына ол мың есе қадірлі. -йткені ата-бабаларымыз Егемендікке жету жолында жан беріп, жан алысты. Бұған айқын дәлелдің бірі – осыдан 100 жыл бұрынғы ұлт-азаттық к(теріліс. Осы жылы Азаттық қаһармандары еске алынып, олардың ерлік істері кеңінен насихат алды. ЮНЕСКО к(лемінде аталып (ткен Алаштың ардақты перзенті >лихан Б(кейханның 150 жылдығы да ел есінде мәңгі сақталары анық. Дүниені дүр сілкіндірген Желтоқсан к(терілісінің 30 жылдығы да ел тарихында (шпестей жазылып қалды.

Еліміздің Біріккен Ұлттар Ұйымы Қауіп-сіздік кеңесіне сайлануының да мәні зор. Осының (зі Қазақстанның мерейін едәуір (сіріп отыр.

Ел Парламенті Тәуелсіздіктің 25 жылдығы Декларациясын қабылдады. Мұнда осыған дейін бағындырған асуларымыз, болашақта атқарар істеріміз белгіленді. Саяси-құқықтық құжат осынысымен құнды.

Біздің жоғарыда тілге тиек еткеніміз ел (міріндегі айтулы оқиғалар болса, ал экономикадағы, әлеуметтік – рухани сала-лардағы жетістіктеріміз де ауыз толтырып айтарлықтай.

Біз алдағы күндерден тек жақсылық, қуаныш күткен халықпыз. Сондықтан 2017 жыл да елімізге құт, береке әкелді деген берік сенім бар. Бұл жылдағы ең басты оқиға – ЭКСПО к(рмесінің біздің елемізде (ткізілуі. Бүкіл құлақ түріп отырған маңызды шараны жоғары деңгейде (ткізу – мемлекетімізге де, халқымызға да сын. «Болашақ Энер-гиясы» к(рмесіне 100-ден аса мемлекет,10 халықаралық ұйым қатыспақшы.

>р жылды жетістіктерімізбен шығарып салайық.

Жаңа Жылда жақсылықтарымыз к(п бол-сын!

Бедерлі белестергетолы жыл

А л м а т ы ж ұ р т ы н ы ң а л д ы н д а фильмнің тұсауын ҚР Мәдениет және ақпарат министрі Арыстанбек М ұ х а м е д и ұ л ы к е с і п , қ а л ы ң к(рерменге жол тартқан тың туындыға сәттілік тіледі. Аталған шара барысын-да Алматы қаласының әкімі Бауыржан Байбек те с(з с(йлеп, ақжарма тілегін жеткізді.

«Кеше ғана Астана қаласында фильмнің тұсауы кесілді. Халық ықыласпен қабыл алды. Мұндай фильмдердің мақсаты – жас ұрпаққа тарихын таныстыру. Бүгінгі мереке құтты болсын, бірліктің арқасында шығып жатқан фильм бәрімізге қуаныш сыйласын» деді қала бас-шысы.

К ( р к е м ф и л ь м Қ а з а қ с т а н к и н о т е а т р л а р ы н д а қ а ң т а р д ы ң бесінен бастап, ал телехикаяның

Елордадағы «Қазақстан» орталық концерт залында «Қазақ елі» сериалының кинонұсқасы – «Алмас қылыш» көркем фильмінің тұсаукесері өтті. Ауқымды тарихи жобаның идея авторы – Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев.

(зі жаңа жылдан кейін отандық «Қазақстан» арнасынан, «31 арна-дан» к(рсетілетін болады. «Қазақ елі» – ауқымды жоба. Кинодастанды түсіруге 500-ге тарта адам, 100-ге жуық актер жұмылдырылды. К(ркем фильмнің режиссері Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, режиссер Рүстем >бдірашев фильм ж(нінде (з ойын білдірді.

– Ж о б а ғ а б е л г і л і ж а з у ш ы І.Есенберлиннің «Алмас қылыш» романын лейтмотив етіп алдық. Дегенмен, тұтас кітаптағыдай етіп жасаған жоқпыз. -йткені білесіздер, «Алмас қылыш» – Кеңес (кіметі кезінде жазылған кітап. Ол кезде к(п тарихи деректер жоқтың қасы бола-тын. Біз жаңа тарихи деректерді де пайдаландық, – деді режиссер.

Кеш барысында фильмге түскен

актерлардың біразы сахнаға шығып, к(рермендер ықыласына б(ленді. Фильмге ХV ғасырдағы тарихи оқиғалар арқау болған. >йтсе де негізгі мақсат – Қазақ хандығының құрылуын к(рсету, Алаш ұранды қазақтың бұғауға к(нбейтін арда болмысын дәріптеу, халқымыздың сол замандағы дала демократиясына бағынған тұрмыс-тіршілігінен хабар беру. Ондаған та-рихи ірі тұлғалардың, атап айтқанда, Ақ орданың билеушісі >білқайыр Шайбани, Қазақ хандығының негізін

салған Керей, Жәнібек хандар, Моғолстан билеушісі Есен-бұға, ойраттардың тайшысы -з-Темір, Қасым, Бұрындық, Шах-Мұхамед сұлтандар, атақты Асан қайғы мен Қазтуған жырау, т.б. бейнелері түрлі оқиғалар тұсында жан-жақты ашы-лады. «Алмас қылыш» фильмінің сценарий авторлары: Смағұл Елубай, Тимур Жақсылықов және Рүстем >бдірашев.

Қуаныш ҚАСЫМ

ҚАЗП

ОШ

ТА

Индекс Мерзімі Аймақ/қала Аудан/ауылЖеке жазылушылар үшін

65367 6 айға 1748,16 1859,9412 айға 3496,32 3719,88

Мекемелер мен ұйымдар үшін

15367 6 айға 3202,56 3314,3412 айға 6405,12 6628,68

БАСПАСӨЗ – 2017

«Ана тіліне» жазылыңыз, ағайын!

Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ:ТӘУЕЛСІЗДІК –

МИЛЛИОНДАРДЫҢ ҚАНАТТЫ ҮМІТІ

ЖӘНЕ ОРЫНДАЛҒАН ҒАСЫРЛЫҚ АРМАНЫ

2 №52 (1362) 23 желтоқсан 2016 жыл –

5 қаңтар 2017 жыл

АНА ТІЛІ

Қымбатты отандастар!

Баршаңызды ең ұлы мерекеміз, әрі елдігіміздің асқар асуы – Тәуелсіздіктің 2 5 ж ы л д ы ғ ы м е н ш ы н ж ү р е к т е н құттықтаймын!

Біз 1991 жылы 16 желтоқсанда Тәуелсіздігімізді жер жүзіне жариялап, күллі әлемге паш еттік.

А л д ы м е н к ( н е т ү р і к т і ң б ( р і л і байрағының мұрагері – К(к Туымыз-ды Біріккен Ұлттар Ұйымының т(рінде желбіреттік.

> н ұ р а н ы м ы з д ы ә л е м к ( г і н д е әуелеттік, Елтаңбамызды мәңгілік м(рге айналдырдық.

Т(л теңгемізді енгізіп, Ата Заңымызды қабылдадық, Қарулы Күштерімізді құрып, Шекарамызды шегендедік.

Мемлекеттік тілімізді әлемнің ең биік мінберінен с(йлеттік.

Б і з 1 5 0 0 ж ы л б ұ р ы н К ү л т е г і н ұстынында жазылған «Мәңгілік Ел» ұғымын жалпыұлттық идеяға айналды-рып, ЕЛДІГІМІЗДІҢ 15 ҒАСЫРЛЫҚ ТАМЫРЫНА Н>Р БЕРДІК, мәңгі жасыл етіп гүлдендірдік.

Терең тарихымыз бен мыңжылдық болашағымызды сабақтастырып, Мәңгілік Ел болудың дара жолына түстік.

Бүгінде біз – ана тілімізді түлетіп, ата дінімізді оралтқан айшықты елміз.

Тағылымды тарихымызды түгендеген жоралы жұртпыз, барша қазақтың басын біріктірген бәтуәлі ұлтпыз.

Біз – даламыз бен қаламызды бірге к(ркейткен қуатты халықпыз, Арқа т(сіне Тәуелсіздігіміздің салтанатты символы – елордамызды орнатқан жасампаз жұртпыз.

Достықтың дара дәстүрлерін дамытқан біртұтас ұлтпыз, к(ршімен тату, шалғаймен сыйлас (мір сүрудің (негесін к(рсетіп, салиқалы сыртқы саясатын жүргізген ұлағатты ұлыспыз.

Біз – әлемдік қарусыздану ісінің тізгінін ұстаған к(шбасшы халықпыз, алыс болашаққа к(з тіккен мерейлі мемлекетпіз.

Тұғыры мығым, мәртебесі биік Тәуелсіз Қазақстанды біз бәріміз бірге жасадық.

Мен бүгінгі мерейлі сәтте ел дамуына үлес қосқан әрбір отандасыма айрықша ықыласымды білдіремін.

Киелі, осы ұлы мемлекет құруға, елді біріктіруге, жасаған шаруамызға Алатаудың баурайындағы азаттықтың алтын бесігі – алматылықтар, жағасын қарт Каспийдің толқындары сүйген мұнайлы (лке – атыраулық және маңғыстаулық ағайын, (ндірісті (ңір – ақт(беліктер үлкен үлес қосты.

Кеншілер мекені – қарағандылықтар, байтақ даланың қос жұлдызы – сұлу К(кше мен Баянауыл (лкелерінің және шырайлы Шымкенттің тұрғындары толас-сыз тер т(кті.

Жер жәннаты Жетісу халқы мен ақ жайық ару мекен – батысқазақстандық бауырлар, асты мен үсті тарихи және табиғи байлыққа толы кенді Алтай (ңірі мен талай тарихтың куәсі – Жамбыл тұрғындары ерен еңбектің үлгісін к(рсетті.

Аралы оралып, ақ күріші жайқалған Сыр (ңірі, аймағы әрлі, топырағы нәрлі ал-тын дән даласы – Қостанай мен Солтүстік Қазақстан тұрғындары аянбай еңбек етті.

Азаттығымыздың айшықты айғағы – астаналықтар жасампаздығын паш етті.

Сіздердің әрқайсыңыздың еңбектеріңіз Тәуелсіздіктің тұғырын нығайту жолында маған ересен күш қуат берді.

Риясыз сенімдеріңіз бен шексіз қолдауларыңыз елім үшін түн қатып, түс қашқан қиын күндерде маған үлкен тірек болды.

Мен 25 жыл бұрын, 1991 жылғы 10 желтоқсанда, Қазақстан Респуб-ликасының Президенті қызметіне рес-ми кірісер сәтте «Елім үшін, халқым үшін, Қазақстаным үшін тарихтың қай сынағына да тәуекел деп бас тігуге дайын-мын» деген едім.

25 жыл (ткеннен кейін, Тәуелсіздіктің ұлы тойында осы с(зімді сол күйінде қайталағым келеді.

М е н ү ш і н т у ғ а н Қ а з а қ с т а н ы м а қалтқысыз қызмет етуден артық бақыт жоқ.

Қымбатты отандастар!Құрметті қонақтар!

Б ү г і н м е н б а р ш а х а л қ ы м ы з д ы О т а н ы м ы з д ы ң ұ л ы м е р е й т о й ы -мен құттықтаймын! Бұл – барлық қазақстандықтардың жалпыға ортақ сал-танаты. Тәуелсіздіктің 25 жылы – біздің буынның уақыт (лшеміне сыймайтын теңдессіз ерлігі.

Тәуелсіздік – миллиондардың қанатты үміті және орындалған ғасырлық арманы.

О с ы м е р е й т о й л ы қ ж ы л д а Қазақстанның Біріккен Ұлттар Ұйымы Қауіпсіздік Кеңесіне сайлануының символдық мәні бар. Біз (зіміздің еге-мен жолымызды бұрынғы Одақтың 15 жарықшағының бірі ретінде бастадық. Тәуелсіздіктің 25-ші жылдығын біз жаңа

жаһандық р(лде қарсы алып отырмыз. Мен сіздерді осы жаңа жауапты миссия-мен де құттықтаймын!

Парламенттің Тәуелсіздіктің 25 жыл-дығы Декларациясын қабылдауы біздің ұлы жетістіктеріміз бен жеңістеріміз және болашаққа белгіленген бағыттарымыз к(рініс тапқан маңызды саяси-құқықтық құжат болып табылады.

Қазір тікелей эфирден біздің сал-танатты жиналысымызды бүкіл еліміз к(ріп отыр. Сондықтан осы күрделі жыл-

дарда Отанымыздың игілігі жолында біртұтас отбасы секілді жұмыла жұмыс істеген баршаңызға шын к(ңілден шыққан ризашылығымды білдіргім келеді.

Еліміздегі барша қазақстандықтарға, қа зір теледидар экранының алдында отырған әр қала мен ауылдағы адамдарға, тіпті, осы мерекелі күндері жұмыстарын жал ғастырып жатқандардың бәріне, бар-ша азаматтарға – жұмысшылар мен фер-мерлерге, мұғалімдер мен дәрігерлерге, ғалымдар мен кәсіпкерлерге, (нер және мәдениет қайраткерлеріне, мемлекеттік қыз меткерлер мен әскери қызметкерлерге, жас тарымызға ризашылығымды білді-ремін.

Қымбатты менің отандастарым!

Бүгінде Тәуелсіз Қазақстан – табысты, гүлденген мемлекет және бізді бүкіл әлем таниды. Ал 1991 жылы жағдай мүлдем басқаша еді. Алдымызда қатаң дилемма тұрды: «Боламыз ба, жоқ әлде бордай тозамыз ба?» деген. Еліміз «жабайы капи-тализмге» қарай бет алып бара жатты.

>кімшіл-әміршіл экономиканың кол-лапсы миллиондаған адамды (мір сүру мүмкіндігінен айырды. Түрлі сарапшы-сымақтар мен саясатшы-сымақтардың да-уыстары жан-жағымыздан тез ыдырайты-нымыз бен азамат соғысы туралы айтып, қорқытып-үркітумен болды.

1990 жылдан бастап Қазақстаннан 3 миллион 568 мың адам к(шіп кетті. Іс жүзінде, жыл сайын бір-бір қаладан кетіп жатты. Сол жылдары ел халқының саны 17-ден 14 миллион адамға дейін азайды. Бұл экономикамызға қосымша соққы бо-лып тиді. >лемге біз қызық емес едік, әрі керегіміз де шамалы болатын.

Бүгін осының барлығы 25 жыл бұрын ғана болды дегенге сену қиын. Бірақ бәрі де дәл осылай болып еді! Жастардың қазіргі буынына бұл – (ткен тарих. Бірақ ересек буын осы драмаға толы кезеңдерді жақсы біледі.

Біз (зінің іс-қимылы мен мүмкіндіктері қатаң шектелген әлемдегі аса кедей елдердің бірі болдық. Ал бүгінде барлық қиындықтарды бірге еңсеріп, қуатты бола түстік.

Мен (зімнің жеке архивімнен бір адамның – солтүстікқазақстандық фер-мер Геннадий Иванович Зенченконың екі хатын тауып алдым. Алғашқысын мен осыдан ширек ғасыр бұрын, 1991 жылы алыппын. Геннадий Иванович сол кезде былай деп жазыпты:

«Құрметті Нұрсұлтан >бішұлы!Біз қазір бүкіл республикамыз үшін

күрделі кезең екенін білеміз. Ашығын айтсам, ауылда да жағдай (те ауыр. Қазір біздегі 2,5 мыңнан астам ұжымшарлар мен кеңшарлардың жағдайлары сын к(термейді. Жақында халықпен кез-дескен кезіңізде Сіз былай дедіңіз: «Отаның мықты кезде оны сүю де жеңіл әрі жағымды. Отаныңды сын сағатында сүйген анағұрлым маңыздырақ». Біз сын сағаты туғанын түсінеміз, бірақ Сіздің балаларымыз бен немерелеріміздің бақытты да бақуатты (мір сүрулері үшін

Қазақстанды (сіп-(ркендеген мемлекет-ке айналдыратыныңызға сенімдіміз. Біз тек Сізге деген сеніммен ғана тіршілік кешудеміз!».

* * *Геннадий Ивановичтің екінші хаты,

бүгінде ол «Қазақстанның Еңбек Ері», үстіміздегі жылдың басында келді.

«Құрметті Нұрсұлтан =бішұлы!Б і з С і з д і ң Қ а з а қ с т а н д ы ( с і п -

(ркендеген мемлекетке айналдыра ты-ныңызға сенімдіміз. Бұл с(з тіркесін мен Сізге осыдан тура 25 жыл бұрын жазған хатымда, бәріміз 1990-шы жылдардың күрделі кезеңдерін басымыздан (ткеріп жатқан шақта жазған болатынмын. Міне, бүгінде, Тәуелсіздігіміздің 25 жылдығы жылында Сіз біздің барлық арман-аңсарларымызды іс жүзіне асыра алдыңыз.

Біздің әрқайсымыз Сіздің алдыңызда қарыздармыз. Менің (з шаруа қожалығым бар. Бұл – менің (мірім, менің жұмысым, менің табысым мен отбасымның игілігі. Бүгінде немерелерімнің (зі жер емгеннің жерде қалмайтынын түйсіне бастады. Біз бүкіл еліміз бойынша мыңдаған гектар ор-ман (сіріп, жаңа елорда, жолдар, зауыттар мен фабрикалар салдық!

Сіз – біздің мәңгілік Елбасымыз-сыз! Сізге еңбегіңіз үшін, (зіңіз құрған Қазақстан үшін рахмет айтамыз және ба-сымызды иеміз».

* * *Геннадий Иванович соңғы кездері

ауырыңқырап жүр. Бүгін осы залда оның ұлы отыр. Ол – осы шаруашылықты жүрг ізет ін Геннадий Геннадиевич Зенченко. Сізден менің атымнан Геннадий Ивановичке тез сауығып кетсін деген тілегімді жеткізуіңізді (тінемін!

Осы хаттарда біздің Тәуелсіздіктің 2 5 ж ы л ы н д а ғ ы б а р л ы қ ( м і р і м і з к(рініс тапқан! Қазақстан бизнесі «капитандарының» табыстары мен нақты (мірбаяндары – бүгінде баршаға мәлім.

* * *>йгілі балуан Жақсылық Үшкемпіров

ауыл шаруашылығына бет бұрып, асыл тұқымды мал бордақылайтын кешен мен қасапхана ашты.

12 мың бас ірі қарасы бар Жақсылықтың шаруашылығы соңғы 3 жылда 165 тонна ет экспорттады.

Ал Исламбек Салжанов құрған «Алтын қыран» компаниясы экономикаға 300 миллион доллар инвестиция салып, 1000 адамды жұмыспен қамтып отыр.

К ә с і п к е р л е р і м і з д і ң ә л е у м е т т і к жауапкершіліктері жоғары.

* * *Біздің бизнесмендерімізде оларға

бастапқы капитал б(летін миллио-нер әкелері болған жоқ. Реформаларға құндылықтарды нақты адамдар берді, олар еңбектерімен (здерінің және еліміздің болашағын құрды деп мен әркез айтып келемін.

Міне, дәл сондықтан Қазақстан қазір қай кездегіден де (з күшіне сенімді к(рінеді.

Құрметті қазақстандықтар!

Отанымыздың 25 жылдық мерейтойы күні мен беделді халықаралық сарапшылар айтқан тәуелсіздіктің жеті теңдессіз табы-сын атап к(рсетсем деймін.

Бірінші. Басты табысымыз – біз әлем картасында болмаған мемлекет – Тәуелсіз Қазақстанды құрдық. Мемлекеттік ше-

карамыз халықаралық деңгейде бекітілді. Мемлекеттік басқарудың Конституция негізінде жұмыс істеп тұрған тиімді жүйесі құрылды.

Бүгінде біз заманауи Қарулы Күштер мен құқық қорғау жүйесін иеленіп отыр-мыз. Қазақстан – ынтымақтастықтың барлық мәселелері бойынша беделді де жауапкершілікті әріптес.

Е к і н ш і . Ж е т е к ш і х а л ы қ а р а л ы қ сарапшылардың пікірі бойынша, еліміз әлемге Қазақстанның «экономикалық

ғажайыбының» жарқын үлгісін к(рсетті.Нобель сыйлығының экономика ж(-

ніндегі лауреаты Финн Кидланд мырза «Қазақстан әлемдегі мейлінше жылдам дамып келе жатқан елдердің бірі және оның даму қарқыны таңдандырады» деп атап (тті.

2012 жылы біз әлемнің бәсекеге қабілетті ең жоғары дамыған 50 елінің қатарына кірдік. Тәуелсіздік жылдары ішінде экономика 20 есеге (сті. 1999 жыл-дан 2016 жылға дейін біздің экономикамыз үздіксіз (сіп келеді. Яғни 25 жылдың 17 жылы – тұрақты экономикалық (сім.

Сарапшылық бағалау бойынша, Қазақстан таяу 10-20 жылда да экономика (сімі бойынша к(шбасшы елдердің сана-тында болады. Бірақ әлемде жиі айтылып жүрген қазақстандық ғажайыптың мәні одан да тереңде жатыр.

Біріншіден, меншік иелері мен кәсіпкерлердің (сіп келе жатқан жаңа табы табысты жұмыс істеуде. Елде қазір 1 миллион 241 мың кәсіпкерлік құрылым бар. Олар ұлттық байлықтың т(рттен бірін (ндіреді. Дүниежүзілік банктің «Doing Business» рейтингі бойынша, Қазақстан небары 1 жылда 51-орыннан 35-орынға секірді.

Екіншіден, біз экономиканың тиімді моделін жасадық. Бізде коммуникацияның, (ндірістің, электр таратудың бірыңғай жүйесі болған жоқ. Біз оны Тәуелсіздік жылдары қалыптастырдық. Автомобиль жолдары мен темір жолдар біздің байтақ еліміздің әр тарапын тікелей байланыс-тырмайтындай етіп салынып, барлығы да солтүстікке қарай кететін.

Қазір «Нұрлы жол» бағдарламасын жүзеге асыру арқылы біз бірыңғай к(лік жүйесін құруды аяқтаймыз. Біз оны жаһандық к(лік бағыттарының жаңа күретамыры іспетті етіп салып жатырмыз. 1000 шақырым автомобиль жолы, 3000 шақырымға жуық темір жол т(селді.

Үшіншіден, 90-жылдардың басында біз ештеңе экспорттамайтынбыз. Бүгінде 2500-ден аса (нім түрі 119 елге экспорт-талады. Біздің экспортымыз 46 миллиард долларды құрайды. Біз жаһандық астық қорына айналдық.

Біз екінші индустриялық бесжылдықты жүзеге асырып жатырмыз. Барлығы мыңнан аса жаңа (ндірістер ашылды. Бұрын ешқашан біздің жерімізде автомо-биль, локомотив, вагон, тікұшақ (ндірісі және басқа да к(птеген (ндіріс болған емес. Бүгінде елімізде бұрын шығарылмаған 500 жаңа (нім түрін шығару ісі игерілді.

Т(ртіншіден, 265 миллиард дол-л а р т і к е л е й ш е т е л д і к и н в е с т и ц и я халқымыздың игілігіне жұмыс істеп жа-тыр. Теңге айналысқа енгізілген 1993 жылдан бергі 23 жыл бойы тікелей шетелдік инвестициялардың тұрақты келуі байқалып отыр. Бұл – әлемдік бизнестің жаһандық сенімі. Ең қиын жылдары бізге Бритиш Петролеум, Шелл, Эксон Мобилл, Шеврон, Аджип, Дженерал Электрикс, Дженерал Моторс, Миттал, Тойота, Самсунг сияқты к(птеген басқа да инвесторлар келді.

Елімізге үлкен қаражат қана емес, технология, ғылым әкеліп, азаматта-рымызды заманауи деңгейде жұмыс істеуге үйреткен барлық инвесторға және Қазақстанның достарына ризамын. Біз сіздердің компанияларыңызбен жемісті ынтымақтастықты жалғастыратын бола-мыз.

Бүгін мен барша қазақстандықтарды және біздің инвесторларды ғасыр жобасы – Қашаған мұнай және газ кенішінің іске қосылуымен құттықтағым келеді. Бұл –

әлемдік энергетика саласында соңғы 50 жылда болған ең ірі оқиға. Еліміздің осы жаңа жеңісі Тәуелсіздіктің 25 жылдығында айрықша символдық мәнге ие.

Үшіншіден, біз бейбітшілік пен келісімнің бірегей моделін қалып-тастырдық. Жалпы халықтың қалауымен құрылған Халық ассамблеясы барлық ұлтты қанатының астына алып, басын біріктіре білді. Ең бастысы, кез келген адам «Мен – қазақстандықпын, бұл – менің елім, мен мұнда бақытымды тап-тым!» деп айта алатын әділетті қоғамды орнаттық.

* * *Біз қасиетті ҚАЗАҚ ТІЛІ мен ҰЛТТЫҚ

М > Д Е Н И Е Т І М І З Д І Ң ж а һ а н д ы қ гуманитарлық кеңістікке еркін енуін қамтамасыз еттік.

Қазақтың тілі Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының т(рінен естілуде.

Ол ғарыштан да естілді. Ол бүгінде интернеттің де тілі, отандық ақпарат құралдарының басым к(пшілігі қазақша шығады.

Естеріңізде болса, бір кезде Алматыда бір ғана қазақ мектебі бар еді.

-ткен 25 жылда елімізде қазақ тілінде білім беретін бір мыңнан астам мектеп ашылды.

Біздің тілімізді Америка Құрама Штат-тары, Ұлыбритания, Германия, Қытай, Оңтүстік Корея, Мажарстан, Польша, >зербайжан мен Армения сияқты елдердің белді университеттерінде оқытады.

Бүгінгі таңда мектеп оқушыларының үштен екісінен астамы, студенттердің 60 процентке жуығы мемлекеттік тілде білім алады.

Еліміз бойынша қазақ тілін оқытатын 350 орталық табысты жұмыс істеуде.

Б і з ( ш к е н і м і з д і ж а н д ы р ы п , жоғалтқанымызды түгендеген «Мәдени мұра» стратегиялық жобасын жүзеге асырдық.

Елордамызда теңдессіз (нер ордасы «Астана Опера» театры мен Ұлттық Музей жемісті қызмет к(рсетуде.

Тәуелсіздік жылдарында еліміздегі музейлердің саны екі есеге к(бейді.

25 жаңа театр мен жаңа концерт залда-ры ашылды.

Биыл Астанада тағы бір бірегей оқу орыны – Хореография академия-сы алғашқы шәкірттеріне есігін айқара ашты. Мұндай оқу орны әр бір елде ашы-ла бермейді. Біздегі ашылған академия дүниеде 10-шы болып саналады.

* * *Т(ртіншіден, біз ұлы мұрамыздың

інжу-маржанын – жаңа елордамыз Аста-наны болашақ ұрпақ үшін салдық. Астана – планетамызда ХХI ғасырда пайда болған бірінші астаналық қала. Елорданың мил-лионыншы тұрғынының биылғы мерейтой жылы дүниеге келгені де нышандық мәнге ие.

1990 жылдардың ең ауыр кезеңдерінде Астана бізге үміт қанатын сыйлады және үлкен қиындықтарды еңсеруді үйретті.

Қиын кез болатын. Бәрі жетіспейтін. Еңбекақы, зейнетақы т(ленбеді. Бірақ біз сол қиындықтардың бәрін ештеңеге қарамастан еңсеріп, елордамызды салдық.

Елордамыз қасиетті Тәуелсіздік рухының – Жасампаздық пен бірлік рухының қайнар к(зіне айналды! Астана бүгінде (з тарихының бастауында ғана тұр. Ол біздің мемлекеттік қуатымыздың биік самғауын бейнелей отырып, жылдан-жылға ажарланып келеді. Біз оны әлемнің мәңгі қалаларының бірі ету үшін бәрін жасаймыз, (йткені Астана дегеніміз Тәуелсіздіктің киесі.

Бесіншіден, экономикалық ғажа-йыптың арқасында б із қазақстан-дықтардың әл-ауқатын шынайы (сіруге қол жеткіздік. Қазақстан халқының 35 пайызы 1996 жылы кедейшіліктің шегінде қалып қойған еді. Тәуелсіздік жылдары кедейшілік шегінде (мір сүріп жатқан тұрғындардың үлесі 12,5 есеге – 2,5 пайызға дейін қысқарды. Ең дамыған ел-дерде мұндай к(рсеткіш жоқ.

Біз Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы бірегей идеясын табысты жүзеге асырып жатырмыз. Бізде жұмыссыздық 2,6 есеге қысқарды. Соңғы бесжылдықта біз жылда орта есеппен 270 мың жаңа жұмыс орнын ашып келеміз. Кейінгі он жарым жыл ішінде орташа еңбекақы мен зейнетақы 10 еседен астамға ұлғайды. Ауылды к(терудің ауқымды бағдарламасы жүзеге асырылды, ауылдықтардың тұрмыс деңгейі (сті.

Осы жылдар ішінде біз әлемдік экономикалық дағдарыстарға қарамастан ә л е у м е т т і к с а л а ғ а а й р ы қ ш а н а з а р аудардық. >леуметтік шығыстар 25 жылда 26 миллион теңгеден 4,8 триллион теңгеге дейін (сті. Бұл ел бюджетінің 46 пайызы. Біз бұл жұмысты жалғастыра береміз.

Үкіметке келесі жылы зейнетақы к(лемін 2016 жылдың деңгейіне қатысты 20 пайызға к(теруді тапсырамын. Бұл шара 2 миллион 100 мың қазақстандықты қамтиды. Сондай-ақ бала тууына байла-нысты бір жолғы мемлекеттік жәрдемақы к(лемін 2017 жылғы 1 шілдеден бастап 20 пайызға (сіруді тапсырамын.

* * *Біз тағдырдың жазуымен шартарапқа

шашылған бауырларымыздың басын қостық.

Мемлекет тарихи Отанымен қауышқан бір миллион қазақтың басына баспана, (зіне жұмыс беріп, бар қамқорлығын жасауда.

Олар Тәуелсіз мемлекеттің азат азаматтары ретінде Қазақ елінің қара шаңырағына уығын шаншып, керегесін жаюда.

Атамекеніне ағылған қазақтың к(ші 25 жылдан бері бір сәт те тоқтаған емес, қазір де жалғасуда.

Осы жылдарда халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету ж(ніндегі дәйекті саясаттың арқасында 1 миллионнан астам отбасының баспана жағдайы жақсарды.

Еліміз бойынша 2700-ден астам балабақша және жекеменшік шағын орталық ашылды.

Еліміздің түкпір-түкпірінде 1350 мек-теп жаңадан бой к(терді.

>лемдік деңгейдегі Назарбаев Уни-верситет жоғары деңгейдегі алғашқы мың маманды дайындап шығарды.

Барлық (ңірлерде 20 зияткерлік мек-теп ашылды.

«Болашақ» бағдарламасы аясында 12 мың жас (ренге әлемнің ең белді оқу орын-дарында білім алуға стипендия берілді.

Біз осы уақытта 1300-ден астам денсаулық сақтау нысанын салып, оларды ең заманауи құралдармен жабдықтадық.

Осы ретте, маған жақында дәрігер Нәзигүл Ырымбаевадан хат келді.

«Мен – дәрігермін, 26 жылдан бері ме-дицина саласында қызмет істеймін.

Тоқсаныншы жылдардағы қиын сәттер әлі күнге дейін к(з алдымда.

Мұқтаж жандарға дер уақытында жетіп, сапалы к(мек к(рсету біздің арма-нымыз еді.

Сіз сол арманымызды орындадыңыз!2011 жылдан бері санитарлық авиация

әуе кемесімен 6700 рет сапарға шығып, 8,5 мың адамға жедел к(мек к(рсетті.

Соның арқасында (мірге қайта оралған жандардың Сізге айтқан алғыс, баталарын тебіренбей тыңдау мүмкін емес» деп жа-зыпты.

Шынында да, тоқсаныншы жылдардың басындағы және бүгінгі медицинаның ара-сы жер мен к(ктей.

Жаңа емдеу орталықтарынан (зге, елімізде 49 жылжымалы медициналық кешен жұмыс істейді.

Бұл кешендер 5 жылда алыс аймақ-тардағы 3 миллионнан астам адамға к(мек к(рсетті.

Арнайы медициналық пойыздар 151 мың шақырым жолды жүріп (тіп, 300 мыңнан астам тұрғынға дәрігерлік жәрдем берді.

Осының арқасында ең алыс ауыл-дардың тұрғындары да астаналық дең-гейдегі сапалы к(мек алуда.

Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ:

ТӘУЕЛСІЗДІК – МИЛЛИОНДАРДЫҢ ҚАНАТТЫ ҮМІТІ

АНА ТІЛІ 3№52 (1362) 23 желтоқсан 2016 жыл –5 қаңтар 2017 жыл

ЕЛБАСЫ ЖƏНЕ ЕЛ МҰРАТЫ

ЖӘНЕ ОРЫНДАЛҒАН ҒАСЫРЛЫҚ АРМАНЫЕлімізде сәбилердің дүниеге келуі 55

процентке (сті, тұрғындардың орташа (мір ұзақтығы 72 жасқа жетті.

Қазақстан – медициналық туризм еліне айналды, бізге алыс-жақын шетел-дерден науқастар емделуге келеді.

Бүйрек, бауыр, (кпе, жүрек сияқты ағза мүшелерін трансплантациялайтын күрделі операциялардың бәрі (зімізде жасалады.

Біздің еліміз жасанды жүрек орнатудан әлемде Германия мен АҚШ-тан кейінгі үшінші орында тұр.

Еліміздің медицинасын әлемдік деңгейге к(терген екі дәрігер – Юрий Владимирович Пя мен Серік Қуандықұлы Ақшолақов.

Олар күрделі зерттеулер жасап, ғылымға тың жаңалықтар әкелді, отандық медицинаны әлемге танытты.

Сондықтан екеуі де Еңбек Ері атанып, құрметке б(леніп отыр.

* * *Алтыншы. Қазақстан жаңа моделді

ықпалдастырудың бастамашысы бол-ды. Мен сонау 1994 жылы айтқан еуразиялық интеграция туралы идеямды жүзеге асыруға 20 жыл бойы табанды түрде ұмтылдым. Бүгінде біз Армения, Беларусь, Қырғызстан және Ресеймен бірге Еуразиялық экономикалық одаққа қатысып отырмыз.

> л е м н і ң о н д а ғ а н м е м л е к е т і Еуразиялық экономикалық одақпен ынтымақтасқысы, соның ішінде еркін сау-да аймағын құру арқылы ынтымақтасқысы келеді. Оңтүстік Корея да, Израиль мемлекеті де біздің одақпен еркін сауда аймағын құрғысы келеді.

Еуразиялық интеграцияның маңызды а с п е к т і л е р і А - С Ш К ж ә н е Ш а н -хай ынтымақтастығы ұйымы сияқты Қазақстанның бастамасымен немесе қатысуымен құрылған ұйымдардың қызметінде к(рініс тапқан.

Интеграция – сенім, достық, (ңірдегі тұрақтылық. Сондықтан мен Еуразияның барлық елін тығыз ықпалдастыққа және серіктестікке шақырамын!

Жетінші. Бүгінде әлемдік жетекші саясаткерлер мен халықаралық сарапшы-лар Қазақстанды жаһандық антиядролық қозғалыстың к(шбасшысы және жүйелі бітімгерші ретінде мойындайды.

БҰҰ-ның жаңа Бас хатшысы Ан-тониу Гуттериш мырза Астанада (ткен кездесуіміз барысында Қазақстанның «диалог пен араағайындықтың бай д ә с т ү р і н е и е б о л а о т ы р ы п , Б Ұ Ұ -ға халықаралық шиеленісті азайтуға және әлемдік аренада к(пір салуға к(мектесетінін» атап (тті.

Қазақстаннан Тәуелсіздігінің алғашқы күнінен бастап-ақ бүкіл әлемді қамтитын идеялар таралуда. Егемендік қарсаңында біз ядролық арсеналдан бас тартып, Семейдегі ядролық сынақ полигонын жаптық. Осы оқиғамен байланысты атау-лы күн бүкіл әлемде Ядролық сынақтарға қарсы халықаралық іс-қимыл күні ретінде аталып (теді.

БҰҰ Бас ассамблеясы былтыр біздің ұсынысымызбен ядролық қарудан азат әлем құру туралы жалпыға ортақ деклара-ция қабылдады.

* * *Жылдар (теді, жаңа заман жетеді.Түптің түбінде жаппай қырып-жою

қаруы келмеске кетеді.Адам баласы (зіне (зі ор қазатын

қатерлі қадамынан түптің түбінде бас тартады.

Сол замандарда адамзат осы ұлы істің қазақ даласында басталғанын, оны қазақ баласы бастағанын алғыс айта отырып еске алатын болады деген с(з – орынды с(з.

* * *Азиядағы (зара іс-қимыл және сенім

шаралары кеңесін шақыру туралы бастама іске асты. Қазір ол Азиядағы ең ауқымды қауіпсіздік құрылымы.

2 0 1 0 ж ы л ы Е Қ Ы Ұ - ғ а б і з д і ң т(р а ғалық аясында әзірге ұйымның осы жүзжылдықтағы жалғыз саммиті – ЕҚЫҰ-ның Астана саммиті табысты (ткізілді. Күрделі кезең болған 2011-2012 жылдары біз Ислам ынтымақтастығы ұйымына т(рағалық еттік.

Қазақстан ТМД-да бірінші болып дүниежүзілік ЭКСПО-2017 «Болашақ энергиясы» к(рмесін Астанада (ткізу құқығына қол жеткізді. Оған 100-ден аса мемлекет және 10 халықаралық ұйым қатысады.

Жаһандық қарама-қайшылықтар шиеленісіп тұрған кезде Қазақстан әлемдік қоғамдастыққа бітімгерліктің дәйекті негізделген стратегиясын ұсынды.

Ол менің «>лем. XXI ғасыр» мани-фесімде егжей-тегжейлі баяндалған.

Біздің сыртқы саяси басымды лық-тарымыз – ХХІ ғасырдың сын-қатерлеріне т(теп бере алатын және ұзақ мерзімді ұлттық мүдделерді қамтамасыз етуге бағытталған белсенді, жан-жақты және

теңгерімді сыртқы саясатымыз (згермейді.Біздің басымдығы бар сыртқы саяси

бағыттарымыз Ресеймен, Қытаймен, АҚШ-пен, Еуропалық одақпен ынтымақ-тастықты дамыту болып саналады.

Қазақстан Еуразияның ортасында орналасқан және Орталық Азияның бір б(лігі болып табылады.

Мұнда к(п ғасырлық тарихы (зара байланысқан 70 миллиондай адам тұрады. Біздің рыноктарымыздың ашықтығы мен интеграциясы экономиканың (суіне жол ашпақ. Сондықтан да біз (ңірдің мүмкіндіктерін жүзеге асыруға тиіспіз.

Азия мен Таяу Шығыстың негізгі елдерімен (зара іс-қимылдар үлкен маңызға ие.

Рекордтық қысқа тарихи кезеңде біз осынау жеті асқақ шыңдарға қол жеткіздік.

Жаңа елдің іргесін қалаған бүгінгі замандастардың ерен еңбегі уақыт (те келе, тіпті мың жылдан кейін де ұрпақтарымызға Отанымызды одан әрі ілгерілету жолында демеу болып, септігін тигізе береді деп сенемін.

Құрметті отандастар!

Жаңа мемлекет құру мен реформа-лардың ең алдымен күшті президенттік билік арқылы ғана қамтамасыз етілетінін Тәуелсіздік тарихы к(рсетіп берді. Мемле-кет дамуының жаңа сатысы елдегі істердің жағдайы үшін Парламент пен Үкіметтің жауапкершілігін күшейту мәселесін күн тәртібіне қойып отыр.

Қазақстан біздің Конституция-мызда к(рсетілгендей, президенттік басқару формасындағы мемлекет болған, қазір де солай және алда да солай бола береді. Сонымен бірге (кілеттіліктерді Президент, Үкімет және Парламент ара-сында б(ліске салу мәселесін қарайтын уақыт та келді. Арнайы комиссия осы мәселелерді зерттеп, тиісті заңдарға, мүмкін Конституцияға да (згерістер енгізу бойынша ұсыныс енгізуі тиіс.

Құрметті қазақстандықтар!Қазір осы залда мен (зім осыдан

24 жыл бұрын, Тәуелсіздіктің бірінші жылдығын мерекелеу кезінде айтқан с(зімді қайталағым келеді. «Ешкім де біз үшін Қазақстанды қайта жаңғыртпайды, ол үшін әлемдік қоғамдастықта орын алуға қол жеткізбейді, біздің (міріміздің стан-дарттарын к(термейді».

Бұл с(здер бүгінде де к(кейкесті к ү й і н д е қ а л ы п о т ы р . У а қ ы т п е н арақашықтықтарды сығымдай отырып, ХХІ ғасыр қарқынға қарқын қосуда. Бүгінде әлемде орасан зор технологиялық (згерістер адам сенгісіз жылдамдықпен орын алуда. Таяудағы 15-20 жылда адамдар (мірінің барлық салалары түбегейлі түрде (згеретін болады.

Ж а с а н д ы и н т е л л е к т , а д а м с ы з басқарылатын к(лік, 3D-баспа, гендік ж ә н е б и о и н ж е н е р и я ( н е р к ә с і п т і , құрылысты, к(лікті, ауыл шаруашылығын, қызмет к(рсету саласын, медицинаны толықтай (згертетін болады. >лемнің бүкіл елдері біртіндеп жаңғырмалы энер-гия к(здеріне к(шпек.

Бүгін жаһандық экономиканың жаңа үлгісі туындап келеді, сонымен бірге халықаралық қатынастардың жаңа қағидаттары да беки түсуде. Соңғы 2-3 жүзжылдықта үстемдік құрған қоғамдық салттың орнына мүлде жаңа форматтар мен даму модельдері келуде.

Сонымен бірге ағымдағы жүзжыл-дықтың динамикасында уақыттың к(птеген үрейлі белгілері де бар. Біз оны байқап отырмыз. Жетекші державалар арасындағы қарсы тұрушылықтар, азамат соғыстары мен этносаралық дау-жан-жалдар, терроризм, аштық пен эпидемия қатері жаңа күнделікті (мір шындығына айналды. Осыдан 7 жыл бұрын басталған жаһандық дағдарыс ешқайда кеткен жоқ. Ол күн сайын (се түсіп отырған гипердағдарысқа ұласты.

Ашығын айтайын – елде соңғы 3 жыл-да қабылданған жаңа бағдарламалар мен заңдарсыз ахуал әлдеқайда шиеленісті болар еді. Мұның (зіміз қабылдаған Ұлт жоспарына да, «2050» Стратегиясына да, «Нұрлы жол» бағдарламасына да, индустриялық даму бағдарламасына да қатысы бар.

34 жылдан кейін келетін 2050 жылдың перспективасы, ол қазір алыс сияқты к(рінеді – бар болғаны тарихтың шағын б(лігі ғана.

Бізде (зіміздің қайда бара жат-қанымыз ж(нінде айқын бағыт және азаматтарымыздың (зекті мәселелерін шешу үшін нақты іс-қимылдар бағ-дарламасы бар. 2050 жылға дейін біз әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына енетін боламыз. Қазақстан орта тап үлесі басымдыққа ие елге айналмақ. 2050 жылға қарай шағын және орта бизнес ІЖ--нің бүкіл к(лемінің кем дегенде 50 пайызын (ндіретін болады.

Ол үшін қазір Ұлт жоспары шеңберінде бизнесті жүргізу үшін қолайлы жағдайлар жасалуда, инфрақұрылым жаңғыртылып,

адами капиталға инвестициялар ұлғай-тылуда.

Ұлттық экономиканың (суі еңбек (німділігін ұлғайту арқылы қамтамасыз етілетін болады. Ол бес есеге – бір жұ-мысшыға 120 мың долларға дейін ұлғаймақ.

Біз дамудың инновациялық моде-л і н е к ( ш у д і қ а м т а м а с ы з е т е м і з . Индустрия ландырудың ағымдағы екінші бесжылдығы шеңберінде 300-ден астам жаңа (ндірістер ашылатын болады. 2050 жылға дейін 2 миллиондай тұрақты жұмыс орындары құрылмақ. Бұл орайда, «Бар-ша үшін жалпыға ортақ кәсіптік білім» бағдарламасы бойынша білікті жұмысшы мамандықтарының 1 миллионға жуық кадрларын дайындау үлкен р(л атқаратын болады.

Ғылыми зерттеу талдамаларына шығындар ұлғайтылып, оның к(лемі ІЖ--нің 3 пайызына дейін жетпек. Ол Қазақстанды ғылымды қажет ететін эко-номикалы елдер деңгейіне жақындата түспек.

Жоғары инвестициялық тартымдылық Қазақстан экономикасының айрықша белгісіне айналатын болады. Негізгі капиталға салынатын инвестициялар үлесі ІЖ--нің 30 пайызына дейін жеткізілмек.

Бүкіл әлем сияқты, біз де урбанизация жолымен қозғалатын боламыз. Менің айтқандарымның бәрі еш қиял емес. 2050 жылға қарай қала тұрғындарының үлесі бүкіл халықтың 70 пайызынан астамға (спек. 380 миллион шаршы метр тұрғын үй салынатын болады. Қазақстандықтардың тұрғын үймен қамтамасыз етілуі бір адамға шаққандағы қазіргі 21-ден 30 шаршы метр ден астамға дейін (спек.

Қалалар мен ауылдарды сапалы жол-дар, к(ліктің барлық түрлерінің жүрдек және қауіпсіз маршруттары байланысты-ратын болады. Ол үшін біз Астананы бүкіл (мірлерімен шұғыла тәсілімен байланы-стыратын «Нұрлы жол» бағдарламасын жүзеге асырудамыз. Шамамен 7 мың шақырым автомобиль жолы салынып, қайта жаңғыртылмақ, темір жол желілері кеңейтіліп, электрлендіріледі, әуежайлар м е н т е ң і з п о р т т а р ы н а қ а й т а қ ұ р у жұмыстары жүргізіледі.

Ол еліміздің (ңірлерін (зара жақын-дастыруға жағдай туғызады.

Егер бұрын Астанадан Алматыға дейінгі жолға пойызбен бір тәулік кетсе, қазір 12 сағат қана. Атыраудан Алматыға адамдар пойызбен 4-5 күн жүретін, қазір жолға бір жарым тәулік қана уақыт кетеді.

Біздің азаматтарымыз бүкіл ел бой-ынша, соның ішінде авток(лікпен де к(бірек саяхаттай алатын болады. Біз (зіміздің транзиттік желімізді жаңадан, ең жоғары халықаралық стандарттар бойын-ша құрудамыз.

«Нұрлы жол» Азиядан тауарды біздің аумағымыз арқылы Еуропаға құрлық арқылы жеткізуді тартымды, қауіпсіз және тиімді ете түсетін болады. Біз транзиттік елге айналмақ ниеттеміз, (йткені біз Еуразияның нақ ортасында орналасқанбыз.

Біз алтын бесік – ауылды дамытуды басты назарда ұстаймыз.

Ауылшаруашылық кооперацияла-рын дамыту шағын қожалық иелерінің (німдерін тұрақты (ткізуді жолға қояды және (ңдеуші кәсіпорындарды шикізат -пен қамтамасыз етеді.

Қазақстан табиғи (німдерді ұсынушы ретінде бірінші кезекте к(рші елдердің нарығынан лайықты орнын иеленеді.

Біз суармалы жерлер аумағын 2 миллион гектарға дейін ұлғайтамыз.

Субсидия берудің жаңа ұстанымдары (німді жұмыс істейтін азаматтардың мем-лекет қолдауына ие болуына мүмкіндік береді.

Осының бәрі дүкен с(релерінде са-палы отандық (німдердің к(бейе түсуіне және оның химиядан тазаруына жол ашады.

Тиісінше, ауыл халқының табысы арта түседі.

Жан басына шаққандағы ІЖ- к(лемі 4,5 есеге – 40-60 мың долларға дейін (сетін болады, ол дамыған мемлекеттер деңгейіне сәйкес келмек.

Бүкіл азаматтар тұрғылықты жеріне, ж ы н ы с ы н а , ж а с ы м е н ә л е у м е т т і к жағдайына қарамастан жоғары сапалы білім мен медициналық к(мек ала алатын болады.

Қазақстан мектептік білім беру сапа-сының рейтингі ең жоғары алғашқы 30 елдің қатарына енбек. Біздің шешуші университеттеріміз әлемнің жетекші ЖОО-ларының жүздігінің қатарына қосылмақ.

Бүгінде жүргізіліп жатқан рефор-малар, халықтың әл-ауқатының артуы қазақстандықтардың (мір сүру ұзақтығын 82 жасқа дейін ұлғайтуға мүмкіндік береді. Халық саны 25 миллионды құрап, оның ішінде экономикалық белсенді халық 11 миллионнан астам адамға жететін болады.

Астана үш миллионнан астам тұрғыны бар еуразиялық мегаполиске айналмақ.

Алматы мен барлық облыс орталықтары (зінің ырғақты дамуын жалғастырып, ғылым, технологиялар, даму (ріс алатын бірнеше жаңа миллиондық қалалар пайда болмақ.

Автоматтандыруға жататын бүкіл мемлекеттік қызмет к(рсетулер адамдарға электронды форматта ұсынылатын бола-ды.

Мен елімізді осындай дамыған, бақуатты, жетілген ел ретінде к(ремін. >лем бізді (ңірлік және жаһандық процестердің белсенді де жауапкершілікті қатысушысы ретінде бағалайтын болады.

Біздің бүкіл Қазақстандық жол, егер мақсат болған кезде, біздің сол ұмтылған жерге жететінімізді к(рсетіп беріп отыр. 2050 жылдың ұрпағы біздің ұлы істерімізді танып-біліп, елді қалай құру, дағдарысты қалай еңсеріп, бірлікті қалай нығайту керектігіне үйренетін болады.

Қымбатты қазақстандықтар!

> л е м х а л ы қ т а р ы н ы ң т а р и х ы н а жүгінсек, жаңа мемлекет құру мәртебесі ұрпақтың ең ұлы буынына бұйырады.

Осы бақытты буын – бүгінгі заманауи қазақстандықтар, ұлы буын ол – сіздер!

25 жылда жүріп (ткен ауыр да абырой-лы жолымыздың мәні тұтас ғасырлармен тең.

Қазақстан Республикасы Тәуелсіз-д і г і н і ң ш и р е к ғ а с ы р ы – Е у р а з и я жүрегіндегі Ұлы Далада жазылған мың-жылдық тарихтың ЖАҢА Д>УІРІ.

Біздің кең-байтақ даламыз – ғасырлар бойы сан алуан (ркениеттерді тоғыстырған тоғыз жолдың торабы.

Батыс пен Шығыс, Солтүстік пен Оңтүстік осындағы Ұлы Жібек жолының бойында түйіскен.

Қасиетті қазақ жерінің жылнамасы – күллі адамзаттың тарихындағы талай-талай ұлы оқиғалардың шежіресі.

М ұ н д а с а н т ү р л і т а й п а л а р м е н халықтар, олардың құдіретті одақтары мен империялар пайда болып, асқақтаған.

Мыңжылдықтар толқыны бізге сол заманның к(птеген ғажайып жәдігерлері мен к(не дәуірлердің теңдессіз мәдениеті жайлы тылсым жаңғырықтарды жеткізді.

Біздің Ұлы Даламыз – қазіргі түр-кітілдес халықтардың бәрі (рбіген алып бесік іспетті.

Барша түркінің бабасы Алаш туралы аңыздар, Қорқыттың күңіренген күйлері, Күлтегін ұстынындағы (сиеттер – бәрі де қазақ жеріне тікелей қатысы бар, тұтас түркі руханиятының к(не тамыры.

Бес жарым ғасыр бұрын Ұлы Дала т(ріндегі аласапыран оқиғалардың алапат құйынында бүгінгі еліміздің тікелей тамы-ры – Қазақ хандығы құрылып, даңқты да тауқыметті жолды жүріп (тті.

Біз былтыр ұлы бабаларымыздың ру-хына бас иіп, тарихи оқиғаның мерейлі белесін кең к(лемде атап (ттік.

С а н ғ а с ы р л ы қ т а р и х ы н ы ң қ а й кезеңінде де бабаларымыздың алды тұманды, болашағы күмәнді болды.

Қуаты асқан кезінде жері кеңіді, бірлігі қашқан кезінде (рісі тарылды.

Жерінің шетіне қада қағып, келісімге м(р басып, ата қонысын біржола иемдене алмады.

Сан мың жылдар бойы ат үстінде жүріп, сайын даланы ақ сүңгінің ұшымен, ақ білектің күшімен ғана қорғады.

Бірақ дәуірдің барлық дауылдарына қайыспай т(теп берді.

Бұл – біздің халқымыз ХХ ғасыр түгесілер тұста Тәуелсіздікке жеткен, қайта жаңғырып, ТҰҢҒЫШ РЕТ жаңа, заманауи мемлекет – Қазақстан Респу-бликасын құруға ұлы жігер мен күш-қуат алған тарихи жолымыз.

Сондықтан біздің жасампаз істеріміз бен жарқын жеңістеріміз Ұлы Даланың ұлы тарихында із і қалған БАРША ҒАСЫРЛАРҒА ПАРА-ПАР.

Тарихи статистикаға жүгінсек, ХХ ғасырдың басында елімізде азаматтардың орташа (мір ұзақтығы небәрі 32 жас болыпты.

Бүгінде бұл к(рсеткіш – 72 жас.Жаңа айтып (ткенімдей, 2050 жылы

82-ге жетеді.Б і з Ғ А С Ы Р Л А Р Б О Й Ы Ш И Е -

ЛЕНІСКЕН ТҮЙІНДІ тарқаттық. Бүгінгі, қазақстандықтардың теңдессіз еңбегі мен ерлігінің мәні осында. Біз пешенемізге жазылған тарихи міндетті мүлтіксіз орын-даудамыз!

Құрметті отандастар!Барша халқымызды және бүкіл

шетелдік достарымызды Қазақстан Тәуелсіздігінің 25 жылдық мерейлі белесімен шын жүректен құттықтаймын!

К(к байрағымыз ашық аспанымызда мәңгі желбірей берсін!

Тәуелсіздігіміз тұғырлы, елдігіміз ғұмырлы болсын!

Ұлы белестерді бағындыру жолында алға, Қазақстан!

Ұлы мақсаттарды орындау жолында алға, Халқым!

«Қазақстанның Тәуелсіздігі мен Елбасының есімі – егіз ұғым. Сондықтан біз, бәріміз, Тәуелсіз мемлекеттің атынан осынау ең қастерлі мерекеге орай, Қазақстан Республикасының негізін қалаушы, бүкіл әлем к(реген саясат-кер, мемлекет қайраткері ретінде мойындап отырған Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевты шын жүректен құттықтап, үлкен рақметімізді айтамыз» деді Сенат Т(рағасы. Осылай деген Қасым-Жомарт Кемелұлы алғашқы с(зді Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевқа берді. (Президенттің с(зі б(лек жарияланып отыр).

Қасым-Жомарт Кемелұлы келесі с(зді Қазақстан Жоғарғы сотының Т(рағасы Қайрат Мәмиге берді. Ол (з с(зінде еліміздің иесі де, киесі де қазақ ұлты осы уақыт ішінде (згені елеп-екшеп, (зін таныта білгеніне, дәстүрсіздікке бармағанына, ағайыншылдықтың алтын арқауын үзбегеніне, досты – бауырға, бауырды – тәуірге айналдырғанына айрықша назар аудар-ды.

Бұдан кейін «Нұр Отан» партиясы Т(рағасының бірінші орынбасары Мұхтар Құл-Мұхаммед с(з с(йлеп, Елбасының Тәуелсіздік жылдарындағы ерен еңбегін атап (тті. Одан әрі елді ілгерілету, алға жылжыту бағытында жасалған стратегиялық реформалар мен жобаларға тоқталды.

Келесі кезекте с(з алған Қазақстан Парламенті Мәжілісі Т(рағасының орынбасары Владимир Божко ел парламентаризмі дамуының тарихына тоқталды. Ол Елбасының ширек ғасыр ішінде 2 мың 643 заңға қол қойғанын, бұдан б(лек мемлекетаралық келісімдерді ратификациялау туралы – 1083, Қазақстанның халықаралық келісімдерге қосылуына қатысты 175 заң қабылданғанын жеткізді.

Ақт(бе облысының әкімі Бердібек Сапарбаев тарих (лшемімен қарағанда, 25 жылдың к(п уақыт емес екенін, алайда осы уақытта ғасырларға тең жолдан (ткенімізді айтты.

Премьер-Министрдің орынбасары Иманғали Тасмағамбетов Тәуелсіздік туралы (з ой-толғамын ерекше тебіреніспен жеткізді. «Адам үшін алаңсыз (мір сүру бір бақыт болса, халық үшін тәуелсіз болу – мың бақыт! Ал «бақыт» дегеніміз орындалған ақ арман. Ашығын айту керек. Бұл жолғы бақ – біздің маңдайымызға бұрын-соңды қонбаған бақ. Оған осынау сайын даламыздың келбеті, әз аталарымыздың с(зі, ақбас тарихтың (зі куә. -з алдына ел бола-мын деген халқымыздың сонау Түркі қағанатынан жалғасқан 15 ғасырлық тамыры, 1500 жылдық ғұмыры куә» деді ол.

Сонымен бірге жиын барысында Ұлттық кардиохирургия орталығы балалар кардиохирургиясы б(лімшесінің меңгерушісі Дмитрий Горбунов, «-скемен титан-магний комбинаты» АҚ басшысы >сем Мамытова, Парламент Сенатының депутаты Ақан Бижанов, Еңбек Ері Ұзақбай Қарабалин, Ақмола (ңіріндегі Есіл ауданына қарасты Заречинск ауылының әкімі әрі аймақтағы ҚХА Қоғамдық келісім кеңесінің т(райымы Ната-лья Милюк, Конституциялық Кеңес мүшесі Унзила Шапақ с(з с(йлеп, жиналғандарды Тәуелсіздік мерекесімен құттықтады.

С(з алған Парламент Мәжілісіндегі еліміздің ең жас депутаты Генна-дий Шиповских, Мемлекет басшысының алғаш болып «Қазақстан халқы» деген с(з айтқанын қатысушылардың қаперіне салып, мұндай қасиетті с(здің астары қазақстандық бірегейлік сарынындағы терең пәлсапамен ұштасатындығын білдіре келіп, (з ойын (лең шумақтарымен (рбітті.

Ел спортшыларының атынан мінберге шыққан Олимпиада чемпионда-ры Дмитрий Баландин мен Данияр Елеусінов те ел Тәуелсіздігінің айтулы мерекесін ұлықтай отырып, Елбасы мен қалың бұқараға ұсыныстарын айтып, жастарды жігерлендіретін ұран с(зді ортаға тастады. Салтанатты жиынның соңына қарай Қазақстандағы 5 млн 575 мың бүлдіршіннің атынан үн қатқан Астана қаласының бір топ мектеп оқушысы Нұрсұлтан >бішұлын т(л мерекемен құттықтай отырып, Елбасының әндеріне жазылған с(здерден үзінділер оқыды.

Содан кейін алқалы жиынды қорытындылаған Мемлекет басшысы рес-публика халқын ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығымен құттықтап, бұдан былай 25 жылдықтың екінші кезеңі басталатындығын тілге тиек етті. Келесі ширек ғасырда ел болашағының баянды болуы үшін бүгінгідей береке-бірлігімізді сақтай отырып, дамудың даңғыл жолына түсуге белсенді атсалысу әрбір аза-матымыз үшін парыз болып табылатынын айрықша атады.

Ақбота ИСЛ=МБЕК

Егемен елдіңмерейі

Елорда төрінде Тәуелсіздіктің 25 жылдығына арналған салтанатты жиын өтіп, оған Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев қатысты. Тәуелсіздік сарайында ұйымдастырылған мерейтойлық жиын Әнұранмен ашылды. Бұдан кейін шараны Қазақстан Парламенті Сенатының Төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаев сөз сөйлеп ашты.

4 №52 (1362) 23 желтоқсан 2016 жыл –

5 қаңтар 2017 жылАНА ТІЛІ

Қазақ елінің тәуелсіздік алғанына ширек ғасыр болыпты. Қоғамымызды қайта құру жылдарындағы халқымыз әрқилы келеңсіздіктер мен қиындықтарға бойындағы бар күш-жігерімен төтеп беріп, парасаттылық пен бірлігін, елге, жерге деген зор сүйіспеншілігін сақтай отырып, өзінің ерен еңбегінің, жарқын қуатының арқасында бүгінде елеулі игіліктерге жетіп, биік белестерді бағындыра бастады. Менің де қазақ қызы, ана, жар, ақын ретінде, жұртымызбен бірге басымнан өткізген жан ышқыныстарым мен ұлтыма деген ынтызарлығым өлең болып өріліп, кітаптарыма енген еді. Тәуелсіздігіміздің 25 жылдығында 1991-2000 жыл-дар аралығында жазылған жырлардан топтама ұсына отырып, өткенімізді сара-лап, келешегіміз бейбітті де жарқын болсын деген ізгі ниетпен,

Автор.

ӨЛЕҢ – СӨЗДІҢ ПАТШАСЫ

Кезегімен келіп тұрар қайғы, бақ,Күндеріңе к(гереңдеп күл шашпа!

Ұлы күрес жүріп жатыр санада,К(ңілдер де түсіп біраз сабаға.Қуат берші, қасиетті нұрлы күн,Адамзаттың ақ тілегі – Анаға!

* * *Ашыл, күнім, ашыл,

Дидарыңнан шашыл.(Халық ертегісінен)

Ашыл, күнім, ашыл,Нұрыңменен шашыл!Аңқаулықпен (ткенКей сәтімді жасыр!

Жоқ секілді қасым,Етпе ешкімге масыл,Келер екен қашанМаған кездер асыл!

Жаным мұңлы қазір,Сырқат к(ңіл, жазыл,Тәтті еді қандай,-зің айтқан әзіл.

Арғы жаға жасыл,Суға құлап лашын,Толқын келіп к(мді,Оның тамшы жасын..

* * *

Мен болсам ғұмыр-әдеппен,Пір тұттым адам баласын,Достасып сұлу сонетпен,Емдедім жанның жарасын.

Самалын жұттым сан кештің,Жұлдызды түнде жұбандым,Ақпанда әппақ қар кештім,Жақсылар үшін қуандым.

Күйетін отқа ел үшін,Қадірін достың білетін.Сарсаңға салып серісін,-кініп сосын жүретін. Байыптап к(рмей мін, сырын,-згеге елтіп, ентіктің,Қырық бір қарыс қырсығынАрқалап қалдың меншіктің.

Билікке құмар қарағым,Кез туды кәсіп меңгерер.Биіктен жанса талабың,Боларсың әлі-ақ кемеңгер.

Береке, құтың қолыңда ,Ұйқыдан енді ояндың,Жігер, күш шалқып бойыңда,Ездікті келді қояр күн.

Халқымның күні жоқ жырсыз,Жүрегі күйден жаралған.Айтпайды қазақ орынсыз,Рухы с(зден нәр алған!

Найзамен баба қорғағанЕлімнің ерен егесі,Кемелдігіңді паш етерҒасырың болсын келесі!

=ЙЕЛ МОНОЛОГЫ

Дүрелеген дұшпандарға дес бермей,Азулының айбатынан сескенбей,Ар жолымда ақ жауындар жарылқап,-тсем деймін еш пендеге кектенбей.

Тартысы к(п, айтысы к(п (мірде,Шырылдаумен қанша жүрек с(нуде.Сыбағамды алмадым деп еселеп,Кейбіреулер Құдайды да с(гуде.

Бар жақсылық келе бермес бір басқа,>р пейілге арналады жыр басқа.

Айлы жаз к(рдім сиқырлы,Алаулап күйдім Күн – нұрға,Ардақтап туған ұлтымды,Тәрбие бердім ұл-қызға.

-мірім мәнді, мәнсіз бе,-тінде заман – құйынның,Демеу боп жүрдім әлсізге,Тәңірге ғана сыйындым.

Салмақты салып жақынға,Ажарсыз айла еткем жоқ,Асқақтық тән деп ақынға,Айдарымнан жел ескен жоқ.

Пыр-пырлап ұшты қол бұлғап,Қырғауыл-арман, қызыл шоқ,Жанарым енді құп-құрғақ,Ынтықтық қалды ызың боп...

* * *Айбаты (ктем, күн-ғұмыр,Азабыңды енді бермеші,Баса алмаған ынтығын,Мен де бір Тәңір пендесі.

Жалқы мұң кетсін ескірген,Құрысын надан құрған тор,Құтты боп бағым кеш келген,Құдайым берсін иман жол.

«Айласыз айбат еткенмен,Жетпейсің ешбір жеңіске,Кесірін тартар кектенген,Санасыздармен шегіспе».

Баулыған осылай парыққа,Шұғыла т(гіп, сүйіне,Ғашық еткен жарыққа,Бас ием, бапкер Дүние!

* * *«Сіз - бізі» мол салтанат,Болмысыңнан айныма,Шаттық құшқан шартарап,Жол бермеші қайғыға.

Ынтызармын пәктікке,Ойлағым жоқ мұң жайлы,Иіп шексіз мәрттіккеЖер тәні де бусайды.

Ығысады ызғар да,Лебіздерден шуақты,«Сіз – бізіміз» тұрғандаК(ркем дүние қуатты!

ЕЛІМЕ

Салмағы артып мысыңның,Тірегім болшы, туған ел.Мен де бір (ршіл қызыңмын-зіңмен (сіп, буған бел.

К(ктемін құшқан к(кірек,Қалыпты қыстан қысылып,Құрдымға кетіп к(п тілек,Желтоқсан желі ұшырып.

Санамды сыздан құрғатып,Шабытым шалқып шалқарда,Қиырда сырлы үн қатып,Жүргенім сенің арқаңда.

Алақан толып нұр, баққа,Адымың жатса күн аттап,Ұлы күн туар ұрпаққа,Жігерің тасып, жыр қаптап!

Тәж киіп лағыл шуақтан,Күн санап (скен алыптай,-зіңе сеніп қуаттан,Жүзіңді жүзге қарытпай!

Мұң-шерін Армен жуған ұлт,Сындарлы, дана, қайырымды,Сенерім сенсің, туған жұрт,К(рмейін енді қайғыңды!

Ел тәуелсіздігінің ең басты белгісі – оның ана тілі. Ұлттық мәдениеті жоқ ел ешқашан да егеменді ел бола алмайды. Ұлы Абайдың заманын айтпағанда, Алаш зиялылары Әлихан Бөкейхан, Ахмет Байтұрсыновтар бастаған алыптар тобы тіл мәселесіне ерекше мән беріп, оның шексіз байлығын, суреткерлік қуатын, бейнелігі мен саздылығын көркемдік сапаға жеткізді. Қазақ тілінің тағдыры үшін күрес тоқтамақ емес. Қазақ тіліндей мол сөздік қоры бар, бай тіл әлемде аз. Қазақ тілі – елімізде азаматтық және мәдени біртектілік жасауға тікелей үлес қоса алатын аса зор рухани құбылыс.

КӨЗҚАРАС

Тәуелсіздік туын желбіреткенімізге 25 жыл толған бүгінгі Қазақстанда қазақстандықтардың бәрі мемлекеттік тілде 100 пайыз с(йлеп кетпегені белгілі. Қазақ тілін меңгеруге ең алдымен (з қандастарымыз қызығушылық таныту ке-рек. Сонда ғана елімізде тұратын (зге ұлт (кілдерінен де талап ете аламыз. >рине, кезінде кеңестік жүйенің әсерімен орыс тілінде білім алған қандастарымызға да түсіністікпен қарауға болады. Олардың к(пшілігі бірте-бірте ана тілінде еркін с(йлеуге к(шсе, енді біреулері (з тілін

– имансыздыққа апарады. Мемлекеттік тіл Қазақстан халқының рухани негізі болса, Қазақстанның болашағы қазақ тілінде екені айтпаса да түсінікті.

Жасыратыны жоқ, қазір мемлекеттік қызметтегілердің басым к(пшілігі қазақ тіліне менсінбей қарайды. Мемлекеттік тілді білмейтін адамдардың жауапты қызметті қалай атқарып жүргендеріне таңғаласыз. Соңғы жылдары мемлекеттік қызметшілер арасында (ткізіліп келе жатқан «Қазтест» емтиханы мемлекеттік қызметтегілердің тілге деген сезімін оятты. Ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлы: «Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нәрсенің ең қуаттысы – тілі. С(зі жоғалған жұрттың (зі де жоғалады» деген қанатты с(зі (зінің құндылығын бүгін де жоймақ емес.

К(шедегі, телеарналардағы шұ-б а р т і л д і ж а р н а м а л а р , т е л е д и д а р , радиодағы журналистердің қазақша с(з қолданыстары, қазақша әндердің мағынасыз мәтіндері, қазақ тілді агенттің нұсқалары сияқты бұрыннан айтылып келе жатқан қазақ тілінің мәртебесіне нұқсан келтіретін жайттармен күресе беруді тоқтатпауымыз керек. Мәселен, әлі күнге дейін кейбір мекемелерде (тініш деп жазудың орнына арыз деп жазып келеді.Мемлекеттік тілдің әлеуетін іске асыру мен оның қолданылу аясын кеңейтуді үнемі назарда ұстап отырудың маңызы зор.

«Кәсіби қазақ тілі» ЖОО-да міндетті пәндердің бірі ретінде оқытылып келе жатқаны – қуантарлық жағдай. Ұзақ жылдардан бері еңбек етіп келе жатқан Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар және инжи-ниринг университетінде мамандарды даярлау да мемлекеттік тілді кәсібіне бағыттай үйрету мәселесі жетекші орын-да тұр. Келешек мамандар (з саласының қазақ тілінде дамуына тікелей үлестерін қосулары керек. Осыған орай «Кәсіби қазақ тілі» пәнінің мақсаты – студент-терге қазақ тілін мамандықтарына сай кәсіби қырынан меңгерту. Тілді мамандыққа сәйкес қатынас құралы ретінде үйрету олардың (з мамандықтары бойынша қазақ т ілінде с(йлеуіне к(мектесіп, (з ойын еркін жеткізуіне септігін тигізіп, с(здік қорын байыта-ды, сондай-ақ сауатты жазып, с(йлеуге дағдыландырады.

Жақында университетімізде «Қазақ тілі мен әдебиеті» кафедрасының ұйымдастыруымен тілдің мәртебесін к(теру мақсатында «Тілім менің – тірлігімнің айғағы» атты тәрбиелік шара-да «Теңіз техникасы және технологиясы» мамандығында Солтүстік Қазақстан облысынан келіп оқып жатқан МТТ-16-1 тобының 1-курс студенті Асхат Иманжанов Маңғыстау аймағының қазақ тіліне деген құрметі ерекше екенін шын ризашылықпен айтып, (зі (скен аймақта кез келген ортада тек орысша тілдесетінін де жасырмады.

Елбасымыз Нұрсұлтан >бішұлы айтқандай, дауға салса алмастай қиған, сезімге салса қырандай қалқыған, ойға салса қорғасындай балқыған, (мірдің кез келген орайында әрі қару, әрі қалқан болған, әрі байырғы, әрі мәңгі жас, отты да ойнақы – Ана тіліміз мәңгі жасай бермек.Қазақстан тәуелсіз ел болып қалсын десек, онда ең алдымен ұлттық мәдениетті, салт-дәстүрді, ана тілді дамытуға, мемлекеттік тілді нығайтуға күш салғанымыз ж(н.

үйреніп, білуге шорқақтық танытуда. Ал қазақ тілін үйренгісі келетіндерге толық жағдай жасалған ба? Тиісті құрал-жабдық, арнайы әдістемелік нұсқаулықтар болғанымен, әдіснама к(ңіл к(ншітерліктей емес. Тіл үйрету курстарының сабақтарынан нәтиже де аз. Осы мәселеге зер сала қарайтын уақыт жетті. Еліміздің (зге ұлт тілді мектептерінде қазақ тілін үйрету жүйелі жолға қойылмаған.

Қ ы т а й д ы ң а т а қ т ы ф и л о с о ф ы Кон фуцийдің «Егер де маған ел басқару мүмкіндігі туса, ең алдымен сол елдің тіл мәселесін қолға алар едім. Себебі тіл бірлігі болмаса, пікір бірлігі болмайды және идеология дұрыс жүргізілмейді. Идеология дұрыс жүргізілмей, ортақ түсіністік таппаған елде бірлік болмай-ды. Сондықтан бәрінен бұрын адамдар арасындағы бірлікті ұстап тұрған тіл мәселесі маңызды» деген данышпандық с(зі әрбір қазақстандықтың жанымен түсіне, сезінетін с(зіне айналса, тіліміздің мәртебесі асқақ болар еді.

Т(л оқулықтарымыздың сапасы

жазуға ерінгендіктен, оларды бейсауат қысқартып қолдана береді. Мәселен, «Не істеп жатырсың?» деген с(зді «Неис-теватсын?» деп қолданады. Басқа тілмен былғанып жатқанын айтпағанда, (з ана тіліміздегі с(зді дұрыс жазбағандықтан сауатсыздық пайда болады.

«Қазақ баласы ана тілінде оқып, дүниетанымы туған тілінде қалыптасса ғана елім дейтін азамат (сіп шығады» деген Алаш зиялысы >.Б(кейханның с(зі қай заманда да құнын жоймақ емес. >лемдік бәсекеге қабілетті ұрпақ (сі руді мақсат еткен біздің елде к(п тіл білгеннің артықтығы жоқ. Бізге қазақ, орыс, ағылшын, неміс, француз, қытай тілдерін меңгеру керек. Дүниежүзінде жеті миллиард адам бар десек, олардың әрқайсысымен бір тілде ой б(лісіп, пікір алысу мүмкін емес. Бүгінде әлем бойынша халықаралық мәртебеге ие болған бірнеше тіл бар. Бірақ ана тілдің мәртебесі қашанда биік, қашанда үстем болмақ. -з тіліңді білмей тұрып, (зге жұрттың тілін сыйлау, құрметтеу мүмкін емес деп ойлаймын.

>лемнің к(птеген елінде жұмыс істеу үшін, оқу үшін тіл білуге де-ген қажеттілік бар. Алыс шетелдерді айтпағанда, к(ршілес жатқан елдерге сырттан келген мигранттар міндетті түрде сол елдің тарихынан тестілеуден (тіп, тілін үйренеді. Бұл – (з еліңді, тілің мен тарихыңды қорғап, қастерлеудің ең тиімді жолы. Осындайда «шіркін-ай, біздің елде де дәл осындай талап болса ғой!» деп армандайсың. «Мемлекеттік тілді білмейтін азаматтарды жұмысқа алмау керек» деген заң шықса, әр қазақстандық мемлекеттік тілді (зі үшін үйренер еді. -кінішке орай, біздің елде ешбір елдің тәжірибесінде жоқ құбылыс — мемлекеттік тілді білмейтін мемлекеттік қызметкерлер лауазымды қызметтер атқарып жүр. Заңғар жазушымыз >біш Кекілбайұлы айтқандай, тілсіздік – атасыздыққа, атасыздық – отансыздыққа, отансыздық – опасыздыққа, опасыздық

ТІЛІМ МЕНІҢ - тірлігімнің айғағы

Бас ием, Бас ием, бапкер Дүние!бапкер Дүние!

Жадыра ДӘРІБАЕВА,Халықаралық «Алаш» әдеби

сыйлығының иегері

ХАЛҚЫМА

Тұншығып тағы жыладым,Булығып кеуде ызаға.Елімнің мұңын тыңдадым,Қарсы алып таңды бозала.

Халқым-ай менің, кінәмшіл,Қалқасын қимас қинайтын.Қорыққанынан құдайшыл,>руағын, бірақ, сыйлайтын.

Б(тенді к(ріп жақындай,Бауырға басын имейтін,Нашымен с(йлеп нақылдайТірлікке қолы тимейтін.

Серіктестік қызметкерлері – «Ақиқат» журналының Бас редакторы Аманхан >лім және «Үркер» журналының Бас ре-дакторы Қуандық Түменбай «Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 25 жыл» мерекелік медалімен, «Ана тілі» газеті бас редакторының бірінші орын-басары Нұрперзент Домбай «Ақпарат

Еңбектері еленді

Тәуелсіздіктің 25 жылдығына орай ұжымда абырой мен беделге ие бо-лып, өз ісінің үздіктері атанғандар сый-құрметке бөленіп жатқандары белгілі. Осындай қуанышқа қарамағына елге танымал алты басылымды біріктіріп отырған «Қазақ газеттері» ЖШС-ы да кенелді.

ҚҰТТЫҚТАЙМЫЗ!

саласының үздігі» т(сбелгісімен мара-патталды.

Аталған марапаттарды тапсырған «Қазақ газеттері» ЖШС-нің Бас дирек-торы – Редакторлар кеңесінің т(рағасы Жұмабек Кенжалин әріптес азаматтар-ды шын жүректен құттықтап, оларға шығармашылық табыс тіледі.

* * *

Еліміздің (сіп-(ркендеуіне біздің жерімізде (мір сүріп отырған әр түрлі ұлт (кілдерінің де қосып отырған үлестері мол. Олар Қазақстанды (з Отандары, алтын ұялары санайды.

Тәуелсіздік мерекесі қарсаңында ел арасында бірлік пен ынтымақты на-

сихаттап, белсенділік к(ретіп жүрген бір топ азаматтар мемлекеттік на-градалармен марапатталды. Алматы қаласындағы Достық үйінде (ткен салтанатта ол марапаттарды Қазақстан халқы Ассамблеясы т(рағасының орынбасары Ералы Тоғжанов тап-с ы р д ы . М е р е й л і с ы й - қ ұ р м е т к е б(ленгендердің ішінде Қазақстан халқы Ассамблеясының мүшесі , «Қазақ газеттері» ЖШС-не қарасты «Ұйғыр авази» газетінің бас редакторы Ершат >смәтов бар. Ол «Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 25 жыл» мерейтойлық медалінің иегері атанды.

>ріптестерімізді марапаттарымен шын жүректен құттықтаймыз.

ХАТ ЖОЛДАРЫНАН

«МӘҢГІЛІК ЕЛ» ИДЕЯСЫ – БІРЛІККЕ БАСТАР ЖОЛ

Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 25 жылдығы – мемлекетіміз бен халқымыз үшін ең басты әрі құнды мереке. Тәуелсіз еліміз ширек ғасырға жуық уақыт ішінде қаржы дағдарыстарының қиындықтарына қарсы тұра білді, тұрақты даму жолы-на түсіп, биік белестерді бағындырды, толағай жетістіктерге қол жеткізді, әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына енді. Мемлекет басшысының елді дамытудағы стратегиялық бағдарламалары мерзімінен бұрын жүзеге асып келеді.

Біз Тәуелсіздіктің 25-ші жылдығына жаңа қазақстандық арманмен аяқ бастық, оның басты мақсаты жүзеге асырылып жатқан «2050» Стратегиясы-мен бара-бар.

ХХІ ғасырдың ортасына қарай біз Қазақстанның әлемдегі аса дамыған 30 мемлекеттің қатарына қосылуына қол жеткізуді жоспарлап отырмыз.

Бұл 2015 жылдың сәуірінде (тіп, қ а з а қ с т а н д ы қ т а р д ы ң а б с о л ю т т і к(пшілігі қолдау к(рсеткен кезектен тыс президенттік сайлау барысында пайда болған бүкілхалықтық арманға айналды.

Бүгінде ұлттың дамуын нақтылай-тын, алға жетелейтін 5 институционалды реформа белгіленіп, ол реформаларды

жүзеге асыратын 100 нақты қадам бойын-ша нақты істер жүзеге асырылуда.

Қ а з а қ с т а н н ы ң м е м л е к е т т і л і г і н нығайтуға, әрі күрделі кезеңнен сенімді (туіне жол ашатын «100 нақты қадам» бағдарламасы: кәсіби мемлекеттік аппаратты құру, заңның үстемдігін қамтамасыз ету, индустрияландыру және экономикалық (сім, біртектілік пен бірлік, есеп беретін мемлекет қалыптастыру салаларындағы бес негізгі реформалардан құралады.

Ел қоғамының алдында Мемлекет басшысының Ұлт жоспарындағы 5 рефор-маны кезең-кезеңімен жүзеге асыру мен нақты мақсаттарға қол жеткізу міндеті тұрғаны айқын. Елбасы, партия Т(рағасы

атап к(рсеткеніндей, мемлекеттің басты мақсаты – әлемдегі бәсекеге қабілетті 30 елдің қатарына ену және Экономикалық ынтымақтастық пен даму ұйымына мүше елдердің стандарттарын Қазақстанда да енгізу болып табылады.

«Мәңгілік Ел» – жалпы қазақ стан дық ортақ шаңырақтың ұлттық идея сы, әрі бабаларымыздың асыл арманын, амана-тын жүзеге асыру болып қарастырылғаны абзал. Яғни «Мәңгілік Ел» болу – шектеусіз ғұмыры бар, тәуелсіз, тұғыры биік, ғылым-білімі дамыған, бірлігі жарасқан алдыңғы қатарлы, әлем таныған алпау-ыт елге айналу. Ал біздің мемлекетіміз бәсекеге қабілетті ел болуы үшін, болашақ ұр пағымыз осы негіздегі мықты идеология-ны бойына сіңірген болуы керек.

Қ.ДҮЙСЕНОВА,Алматы қаласы

=ділет ДепартаментіМедеу ауданы әділет

басқармасының бас маманы

Нағбду ҚАМАРОВА,Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар

және инжинирингуниверситетінің профессоры

т(мен. -йткені жаңа буын оқулықтарында кемшілік қанша айтылса да жойылмай келеді. Оқулықтағы мәтіндер оқушының жас ерекшелігіне, түсінігіне байланысты дұрыс берілмейді. Сондай-ақ қазіргі кез-де қазақ тілінің қолданысы әлеуметтік желілерде де шұбарланып кетті. Ұялы телефондарда агент, ватсап, инстаграм және т.б. әлеуметтік желілерде ұялы телефондардың басым б(лігінде қазақ тіліне тән дыбыстар жоқ болғандықтан тіл шұбарлануы к(птеп кездеседі. Сонымен бірге жастар күрделі с(здерді

5№52 (1362) 23 желтоқсан 2016 жыл –5 қаңтар 2017 жыл

АНА ТІЛІ

ЖЫР ЖОЛДАРЫНАН

Тәуелсіз елім Т(гіліп тұрса к(ктегі нұры,Айтылар мәңгі елімнің жыры. Т(рткүл дүниені ауызына қараттыҚазақтың қайсар Нұр ағадай ұлы.

Қойнауы – байлық, ерлері мықты, Тәуелсіз елім, қонысы құтты>лемге танытып, қайсар қазақты.Алдыңғы елдердің қатарына шықты

Сақтасын енді сұрқай тірліктен,Азап пен тозақ – бәріне к(ндіккен. Тәңірім бізге қолдау к(рсетіп,Айырмасын дейміз бізді елдіктен. -ткенін ешкім ұмытпасы хақ,Онсыз болмас жарқын болашақ.Жаңа тарихта аты жазылды:Еркін Қазақстан, Тәуелсіз Қазақ.

Бақыт БЕДЕЛОВА

Алматы облысыАқсу ауданы Суықсай ауылы

БІЛІМ КӨКЖИЕГІ

Аудандық білім б(лімінің оқу әдістемелік кабинеті мен №20 Алмалы орта мектебінің ұйымдас тыруымен «Білім беру мазмұнының жаңа шыл-дығын оқушы дарыны мен талантын анықтау мен қалыптастыруға бағыттау» тақы рыбындағы аудандық семинар-практикум (тті. Семинарға қамтылған аудан мектептерінің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімдері тәжірибе

Биылғы жылы еліміз үшін маңызды оқиға - Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 25 жылдық мерей-тойы аталып өтуде.Осыған орай оқу мен оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін тиімді пай-далана отырып, оқушылардың дарыны мен талантын, қабілеттерін жетілдіру мақсатында Жамбыл облысы Қордай ауданы №20 Ал-малы орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімдері нәтижеге бағытталған жұмысты жоспарлы іске асырып отыр.

б(лісіп, ашық сабақтарға қатысты.Семинардың секциялық б(лі мінде

Қ.Ахметова, Г.Т(кеева жұмыстарын жоғары деңгейде к(рсете білді. Іс-тәжі-рибемен б(лісу б(лімін Р.Білдебаева мен А.Үмбетбаева жүргізді.

Ұстаздар тәжірибелік сабақтарда оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін қолдана білудің тиімділігімен б(лісті.

Семинар концерттік бағдар ламаға ұласып, Тәуелсіздік күніне арналған

Несібелі РАХМЕТ – Қазақстан Журналистер және Жазушылар одақтарының мүшесі. Қазақстанның Құрметті журналисі. Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің журналистика факультетін бітірген. Сыр елінде бірегей прозашы қыздың қаламынан туған сыршыл да ойлы новеллалар мен әңгімелер, хикаялар оқырмандардан оң бағасын алды. Жазушының «Бір нәзік сезім», «Мен табынған құдірет», «Исламбек», «Құмырсқа тірлік» және «Сырдария кітапханасы» сериясымен «Жиденнің гүлі» атты кітаптары жарық көрді. Биылғы жылы «Тұнжыр» атты жинағы оқырмандар қолына тиді.

Біз сұлулықты, әдемілікті к(біне (зге жерлерден іздейміз. Ал айналамыз-да, тіпті дәл жанымызда тұнып тұрған әдемілікті к(рмейміз. Рас, (ңіріміздің табиғаты (те қатал.Tiптi экология-сы күpдeлi аймаққа жатамыз. Бipaқ мұнымен бар табиғат, бар әдемілік жойылып кеткен жоқ қой. Мәселен бip ғана жиде ағашы, әcipece оның гүлі неге тұрады. Жер бетінде жиде гүлінің иісіне тең келер жұпар жоқ шығар, cipә. Сол сап-сары титімдей гүлдерден әтip жасаса, керемет иіссу шығар еді. Ал ашқылтым иici мұрныңды жарып, к(кірек сарайыңды ашатын, бip-eкi ғана емес, мыңнан бip ауруға ем қою жасыл түcтi жалбыз ше? Ғажап қой. >лгі орыстардың «хвоя», «ромаш-ка», «подорожник» деп таңдай кағып тамсанып, қайнатып iшіп, тұнбасына түсетін сол ш(птердің баршасыньң касиетін осы бip ғана жалбыз беретін шығар. Иә, «Жалбызымның жоғынан жалғызымнан айырылдым» деп бекер айтқан дейсің бе.

Ақ соры шыққан кeбip, ылғалы аз ш(лейт жерлерде тереңнен тамыр т а р т ы п ж а й қ а л ы п ( c i n т ұ р а т ы н жыңғылға жетер ағаш бар ма? Біздің бар тірлігімізгe жарайтын да осы жыңғыл ғой. Жазда – к(леңке, қыста – жылу. Бұл ағаштың кейде тeмipдің орнына жүретін де кезі бар. Үйіңнің ауласын, бақшаңды, мал қораңды жыңғылдың бұтақтарын бipкeлкi етіп кeciп алып, бip-eкі жерден сыммен тартып жiбepiп түп-түзу қылып қоршасаң қандай әдемі! Анау-мынау каңылтырына, тақтайына бepriciз. Қып-қызыл немесе күрең қызыл қорған болып шыға келеді. Сырлап та әуре болмайсың. -з бояуы (зінде. Жыңғылмен қоршағанның тағы бip жақсы жepi — темірдей суық, тақтайдай қатты, кеуек сезілмейді. Біртүрлі (мір бар сияқты онда. Қызыл күрең жыңғылдар күнделікті қоңырқай тірлікті елестетеді. К(зіңе ыстық, жүрегіңе жақын.

Ал ciз осы жанкешті (сімдікті гүлдеген сәтте к(рдіңіз бе? Ғажап! Су жоқ, айнала кеберсіген, кенезесі кепкен жерде (ciп-ак күлгін қызыл гүлдерін т(гіп, т(ңірегін құлпыртып тұратын ағаштың тірлігіне таңғаласың. Титімдей-титімдей күлгін қызыл гүлдерінің әдемісін айтсаңшы. Жо..о...қ гүлдері күлгін қызыл емес, ақ! >демі қызғыш түсімен менмұңдалап, алыстан к(зді арбап тұратын гүлі емес, сол гүлді ашар алдындағы бүpi, яғни нүктедей ғана бүpтік. Сол нүкте-бүртік жер-ана т(сінен нәр алып, күн-сәуленің

ҚАЗ-ҚАЛПЫНДА

талантында шек жоқ! Оның айқын к(piнici-басканың бәрін айтпағанда, бip ғана осы жыңғылдың гүлi!

Жарайды, бұл сұлулық пен нәзіктік гүлге қатысты дейді, ал ciз осы жаны cipi жыңғылдың гүлдеп, тұқым шашып, толысып (ciп біткеннен кейінгі, яғни құрауға бет алған тұстағы әдемілігін к(рдіңіз бе? Ал мен к(рдім. Тамашала-дым. Қайран қалдым.

М е з г і л к ү з б о л а т ы н . Д а л а д а сабағынан үзіліп түciп сарғайып кеткен сары ала жапырақтар жұмсақ т(сенішке ұқсап жертезек болып жатты. Сол жертезек жапырақтарды кешіп, бұлт тұмшалаған аспан астында ойланып келемін. Кенет жаңбыр жауды. Ең әyeлi бip-eкi тамшы. Үш-т(рт, бес-алты.. Тамшылар бipтe-бipтe к(бейе берді, к(бейе бердi. Бip кезде құйып салды. Тысыр...тысыр... Айнала там-шылар толып кеттi. Рахат-ай! Жүзімді к(ктен құлаған м(лдірге тосып бipaз тұрдым. Жылы да емес, суық та емес қанжылым тамшылар. Тиген жерін мұп-мұздай болып қарып түспейді және жаздағы жаңбырдай жып-жылы әсер eтiп, жүрегіңді нәзіктікке б(лемейді. Бетіңді бүрке (бiп, (н бойыңды дүр сілкіндіреді. Бейне бip дария суына жуынып тазарғандаймын. К(п қабатты қуықтай үйге қамалып меңіреуленген, күнделікті күйбеңнен к(рбілтеленген санам шайдай ашылып, жан дүнием сергіді.

С(йтіп, жаңбырмен жарысып, тамшылармен тілдесіп мәре-сәре бо-лып келе жатсам оң жақ иінде жап-жасыл болып бip топ жыңғыл тұр! О тоба! Айнала сап-сары, сары ала жапырақ. Тал-теректердің к(бi теңге жапырақтарынан айырылып, сый-дыйып, жалаңаштанып қалған. Ал мына ағашты қараңыз. К(кпеңбек. Таң-тамаша болып қасына жақындадым. Mінe сұлулық! Тарбиған бұтақтарының қылтанақ-қылтанақ сияқты майда бұтақшаларына жаңбыр тамшылары ілініп қалыпты. Бейне бip жоғары-т(мен тізген моншақ дерсің. Үзіліп ке-тердей м(лдіреп тұр. Мәссаған! Tүpiк, қытай, үнді шеберлерінің моншақтан, басқа да неше түрлі ұсақ, жылтыр шынылардан, тастардан жасайтын сан алуан әшекейлері мен сувенир бұйымдарындағы (рнектер осында тұр. Сонда олар әдеміліктің, сұлулықтың бәрін табиғаттан үйренеді екен-ау. Мынаны қараңыз енді. Жыңғылдың жап-жасыл бұтақшаларына м(п-м(лдір моншақтар тізіліпті. Сұлулык емей не? Бұл бip ғана тармақтағы к(piнic.

айтсаңызшы. Кұдды қызанақ дерсің. Иә, тура қызанақтың жүз еселен-ген кішкентай түpi. Айнымаған к(к қызанақ. К(біне адыраспан шығатын жерлерде балатжапырақ деген ш(п те (седі. Жапырақтары жалпақ-жалпақ, аппак гүлдері әйдік-әйдік болатын балатжапырақтың тұқымы сопақша. Бұл енді айнымаған қияр. Кәдімгі титімдей қияр сияқты. Бала кезімізде тап-таза тақырға отырып алып, осы адыраспан мен балатжапырақтың түйнектерін қияр мен қызанақ етіп, салат жасап ойнайтынбыз. Жомарт табиғат (ол кезде бүгінгідей неше түрлі ойыншық жоқ) перзенттеріне ойнай-тын ойыншықтарына дейін (зi дайын-дап береді екен-ау.

Miнe, біле білген жанға (з жерімізде

ыстықта, боп-боз, тап-тақыр жерде жап-жасыл болып жайқалып, тіршілік белгісін танытып тұратын адыраспанға таңғалмасқа лажың жоқ. Қараңызшы. Айнала ақ тақыр. Ылғал жоқтан жер танабы қуырылып, шыт-шыт жары-лып кеткен. Дүниенің бәpi кұрғап, қаталап, (ліп қалған сияқты. -ліп қалған. С(йтсе жоқ. -лмепті. Tipшілік бар екен. Жап-жасыл болып, жасыл болғанда да шақырайған күннен (ң-түci қалмай оңған солғын, яғни ақшыл жасыл емес, қоп-қою, қанық жасыл болып жайқа...л...е еп адыраспан тұр! Және жай тұрған жоқ. Аппақ, кей жерлерінде сарғыш гүлдерін ашып, айналаны ажарландыр....е...еп тұр». Неткен ерлік! Неткен (мір сүйгіштік!

Бip жақсысы, адыраспан жалғыз-жарым емес к(біне әр жер, әр жер-де шоқ-шоқ болып қаптап (седі. Сонысымен де малғa азық болмаса да, айтақырларға әр бepin, к(гepiп, ш(лде де тіршілік барынан хабардар етеді. Түйетабандар тұкымдасына жататын бұл (сімдік қасиетті. Адыраспанның қадір-қасиеті сондай, оны тек кеш-ке қарай жұлады. Және жұлар кезде: «Адыраспан, сені алуға келіп тұр Омар-Оспан» – деп айтады. Неге жұлады дейсіз бе? Жұлмай қайтеді. Адырас-пан емдік касиеті бар бағалы дәрілік (сімдік қой. Халықтық медицина-да онымен буын ауруларын емдейді. Сондай-ақ тұқымы мен к(к ш(бінен алынған тұнба егістік пен бақшадағы дақылдардың жауы – құрт-құмырсқа мен шыбын-шіркейлердің к(зін жоюға колданылады. Ал ертеректе ата-баба-ларымыз осы адыраспанды қайнатып, анау-мынау емес, қызыл бояу алған. Ол бояумен жүндер мен жіптерді бояп, киімдерінің, күнделікті тұрмысқа пай-даланатын кілем, киіз, алаша, текемет сияқты т(сеніштерінің түрін кіргізген.

Адыраспанның к(кпеңбек болып (ciп тұрған кездегі иісі сүйкімсіздеу болса, кеуіп, қурағаннан кeйiн жағып, тұтатсаң түтінінің иici керемет. Иіскеп тоймайсың. Жаныңа жайлы, жүрегіңе сондай жақын. Keйбip адамдар ады-распанды жинап, кептіріп үйлеріне ілiп қояды. Тіл-к(зден сақтайды дейді. Сондай-ақ оны жағып түтінімен үйді айналдыра пәле-жәледен, жын-шайтаннан аластайды. Ал қазір бiзгe сырттан келетін сыған тәріздес люли деген ұлт (кілдері адыраспан түтінін базарларда бұркыратып, нәпақаларын тауып жүр.

Б ұ л ( с і м д і к т і ң г ү л д е г е н н е н кейін т(гіп тұрып салатын түйнегін

Cыр бойыCыр бойы ТҰНҒАН СҰЛУЛЫҚТҰНҒАН СҰЛУЛЫҚ

ЖҮЗДЕСУ

Қазақстан Журналистеродағы облыстық филиалының ұйымдастыруымен Тәуелсіздіктің 25 жылдығы аясында Атырауда республикалық бұқаралық ақпарат құралдарының басшыларына арналған баспас�з туры �тті.

О с ы ғ а н о р а й А с т а н а м е н А л м а -ты қаласынан келген қонақтар алдымен қазақтың к(рнекті ақындары, Халық жазушысы Фариза Оңғарсынова мен Мемлекеттік >нұран авторларының бірі Жұмекен Нәжімеденовтың ескерткіштеріне гүл шоқтарын қойып, ұлтымыздың талантты да біртуар тұлғаларының рухына тағзым етті.

БАҚ басшыларыҒ.Сланов атын дағы облыстық ғылыми-әмбе бап кітап ханада баспас(з турының бағдарла масына енгізілген шаралардың бірі Халық ҚаһарманыХиуаз Доспановаға арналған «Хиуаз» атты кітап тың тұсаукесер рәсіміне қатысты.Салтанатты шарада Атырау облысының Құрметті азаматтары Айдын Айбаров пен Мәдина Ғабдысәлімова с(з с(йлеп, тұсау кесу рәсімін жасады. Басқосуды танымал қоғам қайраткері Ирак Елекеев жүргізіп, ұйымдастырушылар атынан алғашқы с(з кезегін Қазақстан Журналистер Одағы облыстық ұйымының жетекшісі Қуандық Батыров алды. -з кезегінде облыс әкімінің орынбасары >лібек Нәутиев республикалық БАҚ (кілдерінің баспас(з турының жұмысына сәттілік тіледі.

Аталған басқосуда зиялы қауым жаңа кітап т(ңірегінде пікір алмасты. Атырау облысы әкімдігінің, облыстық мәдениет, мұрағат және құжаттама басқармасының қолдауымен биылғы жылы жарық к(рген бұл

БАҚ басшылары Атырауда бас қосты

еңбектің құрастырушысы, республикалық «Айқын» апталық газетінің аймақтағы мен-шікті тілшісі Тұрсын Қалимова кітаптың мазмұны жайында баяндады.

Сапар барысында БАҚ басшылары сондай-ақ, (ңіріміздің (ндіріс алаңдарына шығып, «Карат» ЖШС, «Дәулет» индус триалдық аймағында, «Атырау АгроФеликс» және «Кас-пийЛанаАтырау» ЖШС-терінде болып, кейінгі жылдары іске қосылған кәсіпорындардың тыныс-тіршілігімен танысты.

Басқосудың екінші күні бұқаралық ақпарат құралдары саласының басшыла-ры, жетекші мамандары, танымал журна-листердің Атырауға сапары аясында «Отандық БАҚ: кешеден – келешекке» тақы рыбында бас редакторлар диалогы ұйым дастырылды. Онда Отандық БАҚ-тың бе делін к(теру және оның (ткені мен бүгіні туралы келелі мәселелелер айтылды.

Осы басқосудың екінші кезеңінде Ерлан Садықов пен >білсейіт Мұхтардың «XVII-XIX ғасырлардағы Қазақ хандығы» атты кітабының тұсаукесер-таныстырылымы (ткізілді.

Сиясы кеппеген жаңа кітаптың тұсаукесер рәсімінде лентаны қию салтанаты >білсейіт Мұхтардың ұстазы Қаламқас Құмарова мен «Қазақ газеттері» ЖШС-нің Бас директоры Жұмабек Кенжалинге жолданып, «ел асыға күткен бұл тарихи еңбек қалың оқырманына жетіп, еліне қызмет етсін» деген тілектер айтылды.

(Бұл басқосу туралы жазылған кеңейтілген мақаланы газетіміздің келесі санынан оқи аласыздар).

Дәулетқали АРУЕВ

Несібелі РАХМЕТ

де осындай кереметтер бар. Тек оны ояу к(кірекпен, нәзік жүрекпен, байқағыш к(збен к(piп, сезе білу керек.Менің тілге тиек еткенім (ңірімізде, оның iшінде біздің ауылдың айна-ласында (сетін бip-жар ағаш пен ш(птер ғана. Ал (лкемізде мұндай ғажайып (сімдіктердің қаншамасы бар. Тереңнен тамыр тартып құла түзде жайқалатын темірдей т(зімді боз даланың бозғылт шынары – бip ғана сексеуілдің (зі неге тұрады.

Ел аузындағы аңызда айтылғандай, қосыла алмаған қос ғашықтың жүрек қаны тамған орыннан (ciп шыққан киелі ағаш-тораңғыл ше?! Иә, айта берсе, жетерлік. Бұдан бipaз жыл бұрын жергілікті cypeтші Хен Ноябристаның к(рмесін тамашалағаным бар. Сонда қатты қайран калғанмын. Cypeтші шығармашылығының алтын арқауы — аймақ табиғаты екен. Яғни Сыр (лкесінің табиғаты оның туынды-ларында тамаша к(piнic тапқан. >pбip картина жылдың айналып келер т(рт мезгілінен, дария бойы (сімдіктері мен жан-жануарларынан сыр шертеді. Қылқалам иесінің «Күз», «Қарт қарағаш», «Жиде гүлдегенде», «Қаратоғай» және де басқа осындай тақырыптардағы суреттеріне қарап тұрып «Апырым-ай, Сыр табиғаты оны к(ре білген, ұға білген, аңғарып, сезе білген адамға әдемі-ак, тiптi ғажап екен ғой» деп ойлағанмын. Табиғат тамашалары ағаштар мен гүлдер, ш(птермен шeктeлмeйтiнi бeлгiлi. Осы орайда аймағымызда үлкенді-кішілі к(лдер мен аң-құсы жүгірген қорықтар, к(к құрағы масатыдай құлпырған қойнаулар да жоқ емес.

Басқасын былай қойғанда, кіші теңіз қайта оралып, сонымен қоса су маржандары – балықтың да құруға айналған нeбip түрлері к(бейген айдынды Арал мен сол маңайдағы сұлулығы К(кшедегі сексен к(лден кем емес, к(здің жасындай м(лдіреген Қамбаштың кереметін айтсаңызшы. Ал Жаңақорған жеріндегі қарт Қаратаудың м(лдір бұлақтары мен к(кмайса б(ктерлеріне қалайша сүйсінбеске, қалайша ғажаптанбасқа. Бұл орындар (лкеміздің тынысы, (ңіріміздің шы-райы. Және мұндай к(piктi тұстарымыз бipey ғана емес, баршылық. Ендеше сұлулықты (зге емес, (з жерімізден де іздей білейік. Таба білейік, к(ре білейік, әдемілікті тани білейік!

ҚЫЗЫЛОРДА

қызуынан қуат жинап жұп-жұқа күлтелерін ашып жіберіп гүлге айналған шағын к(рсеңіз. Керемет. >демі. Нәп-нәзік. Сұп-сұлу, аппақ гүлдер. Үлбіреп тұр. Үзілейін деп тұр. Осы титімдей ба-лапан гүлге қарап тұрып тазалық деген, м(лдірлік, сұлулық, шеберлік деген осы екен-ау деп ойлайсың. Шындығында да табиғат шебер және оның шеберлігінде,

Ал олардың жиырма шақтысы, жүз шақтысы қатарласып, кей тұстарда ілгерілі-кейінді шашырап тұрғанын к(з алдыңызга елестетіңіз. Тұтастай бip әсемдік әлемі. М(лдір моншақтар галереясы. Сұлулық пен тазалықтың тамаша к(piнici.

Қызық, қарашаның қара суығы үдетіп, әуелгі қар түскенше жаны cipi жыңғыл сыр бермей айнала-сын әрлендіріп, жап-жасыл күйінде тұра береді деп ойламаппын. Ауыл-да жыңғылдың к(леңкесін саялап, ш(пшегін теріп (ссек те бұл ағаштың осындай (міршең қасиетін білмейді екенмін.

Ала жаздай тамшы тамбайтын біздің жердің айнымас cepiгінің бірі – адыраспан. Ми қайнатар шыжыған

КОНКУРС

«Қарақия аудандық білім б(лімі» мемлекеттік мекемесінің,«Мұнайшы ауылының №5, №7 орта мектептері», «Құланды орта мектебі», «Қарақұдық орта мектебі», Болашақ селолық округінің «№10 орта мектебі» мемлекеттік мекемесінің ди-ректоры лауазымына.

Мектеп директоры (G-4) Лауазымдық жалақысы қызмет істеген

жылдарына қарай 81,626 теңгеден 90,253 теңгеге дейін.

Функционалдық міндеттері : Қазақстан Р е с п у б л и к а с ы Б і л і м ж ә н е ғ ы л ы м министрлігінің 2009 жылғы 13 шілдедегі №338 бұйрығымен бекітілген педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғалардың лауазымдарының үлгілік б іл ікт іл ік сипаттамаларына сәйкес айқындалады.

Конкурсқа қатысушылар білуге міндетті: Қазақстан Республикасының Конституция-сын, Қазақстан Республикасының «Білім туралы», «Қазақстан Республикасындағы б а л а қ ұ қ ы қ т а р ы » , « Қ а з а қ с т а н Республикасындағы тіл туралы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Неке және отбасы туралы», «Қазақстан Респуб-ликасында мүгедектігі бойынша асырау-шысынан айырылу жағдайы бойынша және жасына байланысты берілетін мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылар туралы», «Кемтар балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау тура-лы», «Арнайы әлеуметтік қызмет туралы», «Кәмелетке толмағандардың арасындағы құқық бұзушылықтар мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу туралы» заңдарын және басқа да білім беруді дамытудың бағыттары мен келешегін айқындайтын нормативтік құқықтық актілерді; педагогика мен пси-хология негіздерін; мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартын; педаго-гиканы, педагогикалық психологияны, педагогикалық ғылым мен практиканың жетістіктерін; менеджмент негіздерін, қаржы-шаруашылық қызмет туралы заңнамаларды ;еңбек туралы, еңбекті қорғаудың, техника қауіпсіздігі және (ртке қарсы қорғанудың ережелері мен нормала-рын; санитарлық ережелер мен нормалар-ды, мемлекеттік тілді білу, компьютерде жұмыс жасау дағдысы болуы.

Біліктілікке қойылатын талаптар:1) жоғары және жоғары білімнен кейінгі

білімнің болуы (педагогикалық немесе бейіні бойынша);

2) педагогикалық жұмыс (тілінің бес жылдан кем болмауы немесе білім беру ұйымының бейініне сәйкес білім беру ұйымдарына немесе ұйымдарда басқарушылық қызметте жұмыс (тілінің бес жылдан кем болмауы;

3) бірінші немесе жоғары біліктілік санатының болуы;

4) үш жылдан кем емес педагогикалық

салада әкімшілік жұмыс тәжірибесінің болуы немесе білім беру ұйымының бейініне сәйкес білім беру ұйымдарында немесе ұйымдарда басқарушылық қызметте жұмыс (тілінің бес жылдан кем болмауы;

5) облыстық білім басқармасының кан-дидатура бойынша келісімнің болуы;

6) сотталмаған болуы тиіс.Конкурс (ткізу орны және күні:>ңгімелесуге жіберілген үміткерлерді

құжаттарды тапсыру мерзімі біткеннен кейін бес жұмыс күннің ішінде комиссия анықтайды. >ңгімелесу күні үміткерлерге қосымша хабарланады және аудандық білім б(лімінде (теді.

Конкурсқа қатысу үшін қажетті құжаттар тізбесі:

Конкурсқа қажетті құжаттар аталмыш хабарландыру жарияланған күннен бастап 15 күнтізбелік күннің ішінде Қарақия аудандық білім б(ліміне тапсырылуы тиіс.

1) Конкурстық комиссия т(рағасы атына тұрғылықты тіркеу орнын, нақты тұратын жерін, байланыс телефондарын к(рсетумен қоса (тініш;

2) Мемлекеттік тілде түйіндеме; 3) Еркін нысанда жазылған (мірбаян;4) Нотариалды куәландырылған жеке

тұлғаны куәландыратын құжат к(шірмесі;5) Нотариалды куәландырылған білім

туралы құжат к(шірмесі;6) Нотриалды куәландырылған еңбек

кітапшасының к(шірмесі;7) Бұрынғы жұмыс орны кадр қызметі

куәландырған сурет пен кадрды есепке алу ж(ніндегі жеке парақ;

8) бар жазалар мен к(термелеулерді к(рсете отырып бұрынғы жұмыс орнынан (ндірістік мінездеме;

9) нотиралды куәландырылғаны бар біліктілік санатты немесе ғылыми дәрежесі туралы құжат к(шірмесі;

10) денсаулығы туралы анықтама;11) сотты болмағандығы туралы анықтама

ұсынуы қажет.Конкурсқа қатысуға қатысуға жіберілген

тұлғалардың тізімі бекітілгеннен кейін күнтізбелік 5 жұмыс күн ішінде Қарақия аудандық білім б(лімінде әңгімелесу кезеңінен (теді.

Конкурс (ткізу орны және күні:>ңгімелесуге жіберілген үміткерлерді

құжаттарды тапсыру мерзімі біткеннен кейін бес жұмыс күннің ішінде комиссия анықтайды. >ңгімелесу күні үміткерлерге қосымша хабарланады және аудандық білім б(лімінде (теді.

Мекен-жайымыз: Маңғыстау облысы Қарақия ауданы Құрық ауылы Досан батыр к(шесі, 2 үй «Қарақия аудандық білім б(лімі» мемлекеттік мекемесі.

Анықтама алу үшін телефон 8 (72937)2-13-54, 2-22-61Факс 8(72937) 2-22-61, эл.пошта karakia_raion.mangystau.gov.kz

«ҚАРАҚИЯ АУДАНДЫҚ БІЛІМ БQЛІМІ» Мемлекеттік мекемесі ҚР Білім және ғылым министрлігінің 2012 жылғы 21 ақпандағы «Мемлекеттік орта білім беру ұйымдарының бас-шыларын конкурстық тағайындау қағидасын бекіту туралы» №57 бұйрығына сәйкес, бос мемлекеттік әкімшілік лауазымға мемлекеттік мекеме басшысы қызметіне орналасуға

КОНКУРС ЖАРИЯЛАЙДЫ:

«Алматы» инновациялық-зерттеу орталығының директоры, физика-математика ғылымдарының кандидаты, жан досымыз

Қасымбаев Мақсот ИМАНҒАЛИҰЛЫНЫҢмезгілсіз қайтыс болуына байланысты марқұмның отбасы мен туған-туыстарына қайғыларына ортақтасып, к(ңіл айтамыз. Мақсоттың жатқан жері жайлы болсын.

Бір топ достары

мерекелік концерт есте қаларлық іс-шараға айналды. Оған мектеп оқушылары, педагогтар қатысты. Оқушылардың ішінен дараланып жа-рып шыққан 5 сынып оқушысы Ернұр Сапиев болды. Семинарға атсалы-сып, озық тәжірибелерімен б(ліскен мұғалімдер аудандық білім б(лімінің сертификаттарына ие болды.

Нәзира НҰРАЛИЕВА

Тәжірибелерімен бөлісті

6 №52 (1362) 23 желтоқсан 2016 жыл –

5 қаңтар 2017 жыл

АНА ТІЛІ

Құрылтайшы және шығарушы: «ҚАЗАҚ ГАЗЕТТЕРI»

Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiгiБас директор –

Редакторлар кеңесiнiң төрағасы

Жұмабек КЕНЖАЛИН

қабылдау бөлмесi 272-87-30 kaz_gazeta@mail.ruwww.kazgazeta.kz

Бас редактор Самат ИБРАИМ

Бас редактордың бiрiншi орынбасары Нұрперзент ДОМБАЙ

Бас редактордың орынбасары Дәуіржан ТӨЛЕБАЕВ

Бөлiм редакторлары:

Ақбота ИСЛӘМБЕК – Тіл мәселелері және мәдениетБағдагүл БАЛАУБАЕВА – Білім және ғылымАбылайхан ЖҰМАШЕВ – Ақпарат және әлеуметтік мәселелер

ФототiлшiАзамат ҚҰСАЙЫНОВБеттеушіНұржан АСАНОВ

КорректорАлмагүл ҰЛТАНБЕКОВАХатшы-референтЛунара АТАМҚҰЛОВА

Апталық Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлiгiнiң Ақпарат және мұрағат комитетiнде қайта тiркеуден өтiп, 2006 жылғы 4 маусымда №7345-Г куәлiгi берiлдi.Газет аптасына бір рет шығады.«Ана тiлi» газетiнде жарияланған материалдардың авторлық құқы «Қазақ газеттерi» ЖШС-ға тиесiлi, жарнаманың мәтiнi мен тiлiне редакция жауапты емес.«Ана тiлiнде» жарияланған материалдарды көшiрiп немесе өңдеп басу үшiн редакцияның жазбаша рұқсаты алынып, газетке сiлтеме жасалуы мiндеттi.Жарияланған мақала авторларының пiкiрлерi редакция көзқарасын бiлдiрмейдi. Газет авторларынан мақалалардың 3 беттен (14 кегль) аспауын, электрондық нұсқасымен қоса әкелуiн сұраймыз. Редакция оқырман хаттарына жауап бермейді, қолжазба кері қайтарылмайды. Газеттiң терiлуi мен бет қатталуы «Қазақ газеттерi» ЖШС-ның компьютерлiк орталығында жасалды. Индекс 65367. Офсеттiк басылым.Газет: Алматы қаласы, Мұқанов көшесі, 223 «в». «Алматы-Болашақ» АҚ, Тел: 378-42-00 (бухг.), 378-36-76 (факс); Ақтөбе қаласы, Т.Рысқұлов көшесі, 190, «А-Полиграфия» баспаханаларында басылып шықтыТапсырыс № 1973/2000

«Қазақ газеттерi» ЖШС-ның аймақтардағы өкiлдiктерi:

Толымбек ӘБДІРАЙЫМ 8 701 345 7938 (Астана)Жанғабыл ҚАБАҚБАЕВ 8 771 769 6322 (Ақтөбе обл.)Батырбек МЫРЗАБЕКОВ 8 (7102) 90-19-73 (Қарағанды обл.)Бектұр ТӨЛЕУҒАЛИЕВ 8 (7292) 40-41-01 (Маңғыстау обл.)

Меншікті тілшілер:Еркеғали БЕЙСЕНОВ (Астана) 8 775 205 65 84Өтеген НӘУКИЕВ (Атырау) 8 701 518 46 81Орал ШӘРІПБАЕВ (Семей) 8 705 661 14 33Оразалы ЖАҚСАНОВ (Қостанай) 8 777 230 71 84Жарқын ӨТЕШОВА (Мәскеу) Zharkyn-1@yandex.ru

Қоғамдық негіздегі кеңесшілер:Ғарифолла ӘНЕС – филология ғылымының докторыШерубай ҚҰРМАНБАЙҰЛЫ – филология ғылымының докторы, профессорАягүл МИРАЗОВА – педагог-ұстаз, Қазақстанның Еңбек ЕріТалас ОМАРБЕКОВ – тарих ғылымының докторы, профессор

материалдың жариялану ақысы төленген

Кезекшi редактор Абылайхан ЖҰМАШЕВ

Таралымы 20020

РЕДАКЦИЯ ТЕЛЕФОНДАРЫ: 2-72-49-78 (қаб.бөлмесi/факс)Бөлім редакторлары: 267-40-07E-mail: anatili_gazetі@mail.ru

МЕКЕНЖАЙЫМЫЗ:050013, Алматы қаласы, Желтоқсан көшесі, 175, 2-қабат

А

УНИВЕРСИАДА-2017

«ОНЛАЙН ОЙДАН» ТУҒАН ОЙЛАР

немесе бір кітап жайлы мөлтек сыр

НАМЫС СЫНҒА ТҮСЕР СӘТ

БЕЗБЕН

Сократқа бір танысы өз танысын алып келіп, одан танысын сынап берші деген өтініш білдірсе керек. Сол кезде Сократ әлгі адамның өңіне қарап тұрып: «Екі ауыз сөз сөйлесін, сонда мұның кім екенін айтамын» депті. Әрине, мен Сократ емеспін. Дей тұрғанмен, мен үшін Шархан Қазығұл ойы мен сөзін, сөзі мен ісін домбыраның қос шегіндей қатар, тең ұстап, ақ сөйлеп, тіліп айтатын мығым жан ғана емес, сонымен қатар сөз мәдениетінің асқан білгірі, телегей теңіз тәмсілдің қайнар бұлағы ретіндегі қазіргі қазақ журналистикасындағы пайымы парықты, бітімі қалыпты, талғамы биік дара тұлға. Бұған Шарханның кітабының соңғы бетін жапқан тұста тағы да көзім жетті.

Еліміздегі мәнерлеп сырғанау спортының дамуына алдағы 28-ші Универсиада орасан ықпал еткелі отыр. Қазіргі күні оңтүстік астанамызда «Алматы арена» спорт кешенінде сынақтық сайыстар өтіп жатыр. Бұл жарыстың беделі мен бедері Универсиада ойын-дарынан кем түспейтін жағдайда. Ұлттық құраманың мүшесі Айза Имамбек аруымыз алдағы өтетін аламан Ақ универсиада да мәнерлеп сырғанау спортының елімізде кеңінен өркендеуіне орасан үлес қосатындығын тілге тиек етті.

Санап жіберсең дәл 232 «онлайн ойдан» тұратын кітаптағы жазбалардың қай-қайсысының болмасын салмағы 40 атан түйеге жүк болатындай, ішкі мән-мағынасы ұлттың ақыл ойының қайнарынан нәр алған дүниелер екенін аңғару қиын емес. Шәкәрімнің: «Ақылға еркін ой керек, Матаудан ойды азат қыл, >деттеніп ертерек, -рісті кеңіт жылма-жыл» деген (сиетін басшылыққа ала отырып, әрі бүгінгі ұшқыр уақыттың бітім болмысы мен толыққанды тыны-сын терең түсініп, оны замандастарының назарына ұсына келе, Шархан«онлайн ойлары» арқылы оқырманның санасын оятып, танымын тереңдетуге барынша мүмкіндік туғызып отыр. «Тыңнан түрен тарту тапқырлықты тілеп тұрады» деп, (негеге толы с(здерін «Қалай туып, қалай (летінің маңызды емес, қалай (мір сүргенің маңызды» деген тұжырыммен бастауында да үлкен мән жатыр. Енді сол «онлайн ойлардың» бірқатарына зер салып к(рсек.

Халқымызда «Бақ берерде елге ырыс қонады, ұстанған жолы дұрыс болады» деген даналық с(з бар. Біздің елдің басты байлығы – біреулер ай-тып жүргендей мұнай мен газ емес, халқының бірлігі. Бәлкім бұл байлықты қолмен ұстап, к(збен к(руге болмайтын шығар, бірақ к(кірегінде сәулесі барлар сезеді әрі қадірін біледі. Шархан да бұл мәселеде ойын былайша түйіндейді: «Бақыт құсы барын бағалай білетін елдің ғана басына қонатынын қазақ әлімсақтан біледі. Білгеннен кейін де бәріне шыдамдылықпен қарайды. Т ә у е л с і з д і г і м і з д і ү р к і т п е й ұ с т а п тұруымыздың басты қазығы да осы т(зімділікпен қағылған...». Сондықтан да ол: «Бірін-бірі к(ре алмайтын қазақтан, бірін-бірі к(ре алмаса тұра алмайтын қазақ болсақ екен деп армандаймын» деген ақ жарма к(ңілімен қоса: «Ел болу деген, дос болу деген – ең әуелі барлық қазақ бірін-бірі түсінуге ұмтылу. Бірлікте болу дегеніміз – бірдей пайдалы істі ой-лау» дейді.

Иә, егер әрбір жан игі іске ұмтылса, шапағатқа б(ленетіні даусыз. Ал байлыққа кенелу және сол арқылы еліміздің болашағын баянды ету еңбекпен келетінін адал бейнетпен тапқан нанның құны мен дәмін балалық шақтан (н бойына сіңіріп (скен, қызу еңбектің қайнаған қ а з а н ы н д а қ ұ р ы ш т а й ш ы н ы қ қ а н Шарханға жақсы таныс. Сол себепті де ол кімді болса да біреудің шатырының астында «жел тимесін, күн (тпесін» деп мәпелеу күтпей, күш-қайратын жаңа күннің тың талаптарына сәйкес еселі еңбек етуге, жаңаша жұмыс істеудің қыр-сырын меңгеруді әлемнің озық елдерінен үйренуге шақырады. Талапсыз адам – бақытсыз жан. Алдында мақсаты жоқ адам желкенсіз қайық секілді, жел қалай соқса қайық солай қарай ағады. Мақсат, мұрат іздесең алдыңнан шығады. Оның кілті – білімде. Білім – (мірде таяныш, жолда – дос, жалғыздықта – жолдас, қуанышта – бас тауыш, қайғыда – медет, зұлымдықта – қарсы айла, күресте – құрал. Сондықтан білім алудан артық ләззат жоқ. Бұл ж(нінде «онлайн ойлар» тізбегі мынаған саяды: «Талант астамшылығының ең сорақысы – дарынға малданып, білімге ұмтылмау. Талант не бар, не жоқ. Ол қолдан жасап алатын ойыншық емес. Білім де солай. Бірақ білімді болуға бола-ды. -мір бойы оқысаң».

Шархан Қазығұлдың оңаша ой отауында Абай әлеміне бойлай отырып, тіл, діл, дін жайында, мәдениет,әдебиет, журналистика салалары бойынша, қоғам, мемлекет, адамдар араларындағы қарым-қатынас, жалпы адамгершілік тұрғысындағы пайымдары да орнықты. Мәселен, демократиялық елдерге тән сыни к(зқарастарға қатысты: «Сыни реализмнің сиқыры сол, ол қоғамдағы барлық оқиғаларға бейжай қараудан

сақтандырады. Селқостықтан айырылған адам ғана ой қорыту мүмкіндігіне ие. Бұл механизмсіз қоғам құрдымға кетті дей беріңіз» деген тұжырым жасайды. Ж(н. Сын түзелмей – мін түзелмейтіні, бәрімізге белгілі жайт. Осы ретте, Шар-хан: «Билікті сынау керек. Бірақ сында (шпенділік емес, жасампаздық басым бо-луы тиіс» және «>ділетке құрылған с(зге ұмтылу ғана ақиқатқа жеткізеді.Ақиқатқа ғана жүгінсек, елдігіміз бен ерлігіміз баянды. Сонда ғана мәңгілік мүддені қорғаудың қамын жасауға жанталасар едік» деген пікірін білдіреді.

«Оңашадағы онлайн ойлардың» тағы бір ерекшелігі, мұнда жазушыдан терең ізденістерді талап ететін шеңберсіз, шексіз дүрдана дүниелер де аз емес. Мәселен, маған Шарханның қағазға түскен мына бір тосын ойы керемет әсер қалдырды: «Жүрегіңнің түбіне терең бойла» деп айтып кеткен Абайдан асқан кардиолог жоқ. Адамдар ең алдымен жүрегінің соғып тұрғанынан ләззат алуы керек. Осыдан артық ләззат жоқ. -йткені бұл ләззат болмаса, басқа ләззат та бол-майды. Ал біз дәл осыған мән бермейтін секілдіміз. 80 жасаған адамның жүрегі үш миллиард рет соғады екен. Олай болса, бұл дегеніңіз – (мірден үш миллиард рет ләззат алу деген с(з! Осыдан кейін (міріңе (кпелеуің орынсыз. Немесе: «>р мың жылда 43 ұрпақ ауысып отыра-ды. Үш жарым мил лиард жылда қанша ұрпақ дүниеге келіп, қанша ұрпақ кері қайтқанын (зіңіз санай беріңіз. Кейбір деректерге қарағанда, содан бері жер бетіне 90 миллиард адам келіп, кері қайтқан. Десек те солардың барлығына тән (згермейтін бір құбылыс бар. Ол – құлқын. Алланың адамды сұраққа алардағы басты (лшемдерін (згерту ешкімнің қолынан келмейді. Олай дейтініміз, адамдар баяғы қалпынан (згерген емес. Дәстүр сабақтастығына қайран қаласың. Қазір де таяқ лақтырсаң, құлқынын ойлаған пендеге тиеді» дегені де к(пшілік үшін тосын пайым екені рас.

Бір с(збен айтқанда, «онлайн ой-лар» неміс ғалымы Паскальдің «Біздің бүгінгі барлық жетістіктеріміз– (ткен күндерді ойлаған ойларымыздың к(рінісі ғана» дегенін растай келе, (міріміздің мәні де сәні де әуелі ойымызға бай-ланысты екенін меңзейді. Шархан да с(з соңында: «Лев Толстойдан үйрене алған бір-ақ нәрсем бар. Ол жарықтық бітпеген дүниесінің соңына «ЕБЖ» деген белгі қояды екен. Онысы – «если буду жив» дегені. Бүгін мен де бұл белгіні осы дүниемнің соңына қойсам деймін. -йткені тірі болсақ, әлі талай ойлар келе жатар. -лгеніңше ойланып (ту (мірдің ең басты миссиясы к(рінеді де тұрады» деп ағынан жарылады. Олай болса, оқырмандар да Халықаралық Ақпараттандыру академиясының ака-демигі Шархан Қазығұлдың бұл ең басты миссиясының ұзағынан болуын тілейді және солай боларына сенеді.

Кенжеболат ЖОЛДЫБАЙ, саясаттанушы

АСТАНА

ӨНЕР

Жастар театрында жаңалық көп

– =ңгімемізді театр қалай құрылды, театрдың мақсаты қандай деген сауалдар-дан бастасақ...

– Кенді Алтайдың киелі орда-с ы – - с к е м е н қ а л а с ы н д а 2 0 1 5 ж ы л ы ж а ң а д р а м а т е а т р ы н ы ң ғимараты пайдалануға берілгенде Астана қаласындағы Қазақ ұлттық университетін, Алматы қаласындағы Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық (нер академиясының бір топ түлектері (мірдегі, (нердегі жолдарын бастауға Шығыс Қазақстан облыстық қазақ дра-ма театрына қызметке келді. Олардың арасында алғашқы шығармашылық е ң б е к ж о л ы н Ш ы ғ ы с ( ң і р і н д е бастағандар да, осыған дейін Алма-ты, Семей, Павлодар қалаларындағы театрларда тәжірибе жинап үлгерген жас актерлер де бар. Бүгінгі заман жастарының театрға деген к(зқарасы (згерген. Олардың талғамы жоғары, жаңалыққа жаны құмар. Сондықтан бұл театр ды құрудағы мақсатымыз – жас ұрпақты актерлық ізгі (нерге баулу, (нер деген киелі ұғымды осы жас тар к(зқарасымен к(пшілікке таныстыру. Театрдың к(ркемдік жетекшісі әрі

режиссері болып Айдын Салбанов б е к і т і л д і . Т р у п п а м е ң г е р у ш і с і Айбарша Жұмаділова, режиссердің к(мекшісі Зикамал Оралбекова, әдебиет б(лімінің меңгерушісі болып Ұлпан Тоқаева сынды жастар қызмет етуде.

– Жас �нер ордасының репертуары қандай? Театрдың жетістіктері жайлы айта кетсеңіз...

– Жастар театры маусым шы мылдығын американдық драматург К.Людвигтің «Жұлдызды сәт» комедиясымен ашты. Одан әрі (з қоржынын А.Салбановтың «Сүйіңдерші адамдар...» поэтикалық қойылымымен, М.Хасеновтың «Жа-сасын махаббат!» («Пай- пай, жас жұбайлар-ай!») атты комедиясымен, жазушы- драматург М.Сәрсекенің «Тен-дерге түскен келіншек» драмасымен толықтырды. Сонымен қатар к(рермен назарына Наурыз мерекесіне арналған «Қош келдің, >з-Наурыз!» атты әзіл-сықақ концерті және «Театрдағы бір түн» шарасы ұсынылды.

Жас буын актерлеріміз (нерге деген зор құлшыныстарының, шығармашылық ізденістерінің арқасында бүг інде

к(рермен к(ңіліне жол тауып, зор қоше-метке б(ленуде.

-ткен жылдың шілдесінде жас ұжым Оңтүстік Кореяның Каннын қаласында ( т к е н X I V х а л ы қ а р а л ы қ ж а с т а р фестиваліне қатысып, жоғары деңгейде (нер к(рсетіп қайтты. Аталған фести-вальде режиссер Айдын Салбановтың «Алтай түркі әлемінің бесігі– б(рілер», «Жүрек қағысы» атты музыкалық-пластикалық қойылымдарын сахналады.

– Жаңа маусымның жаңалықтары қандай?

– Облыс әкімі Даниал Ахметов соңғы екі жылға жуық уақытта жаңа заманауи ғимаратта жұмыс істеуге мүмкіндік алған шығармашылық ұжымның әлеуетін к(теруге үлкен қолдау к(рсетіп отырғанын баса айту керек. Сондықтан осы маусым

жарыс арқылы команда құрамы жасақталады. Негізгі қойылар та-лап солай. Еліміздің намысын халықаралық ареналарда абыроймен қорғап жүрген маңдайалды спорт-шыларымыз Элизабет Тұрсынбаева, Регина Глазман және Айза Имамбек секілді әбжіл қимылды,тәжірибелі спортшыларымыз алдағы универси-ада ойындарында к(к байрағымызды к(ктен желбіретіп, жеңіс тұғырынан к(рінсе деген арманды барша қазақстандықтар тілері хақ.

Уақыт (зі бәріне сыншы. Ал әзірге күніне 3-4 сағат мұз үстін тілгілеп тер т(гіп жатқан арулары-

Сонымен бірге қысқы ойындарға (з үлестерін қосуға 3 мыңнан астам (з елімізден және шет елден еріктілер қатысып ат салысатын болады. Ала-ман жарысты 1 миллиардттан астам к(рермен 80 мемелекетке таратылған телетрансляциялар арқылы тамаша-лай алады.

Биатлон, Шаңғы жарысы және хоккей секілді қысқы спорт түрлері алдағы аламан жарыстың халық к(п қызықтап ташалайтын бәсеке сайыс-тары екенінінде дау жоқ. Сонымен бірге шорт-трек спорт түрінен де жерлестеріміздің оң жамбасына д(п келіп, қанжығалары майланатын

Майра Мұхамедқызы мен Медет Шотабаевтар орындап шықты. Бұл әнді жазуға «Арт Вокал» тобы үлес қосқандығын айта кетейік. Бұл жаңа жыл алдында дүниеге келген әуезді әуен жарыс барысында қазақстандық жанкүйерлердің қанатын қайрап, жігерлендіре түсер деген сенім зор. Сонымен, эстафеталық алаудың әнұраны 25 қаңтарда Назарбаев Университетінің жанында алаудың салтанатты жағылу рәсімі кезінде орындалатын болады. Бұл сазды алау әні қазақстанның әр қаласында э с т а ф е т а л ы қ а л а у д ы ң ж е т к е н сәттерінде айтылып, халықтың ру-хын к(терері хақ.

Негіз і Универсиада (з інің жанжақтылығымен олим пиада ойындарынан кейінг і ек інші маңызы зор спорт додасы болып танылған. Сондай-ақ Универсиа-даны студенттердің олимпиадалық ойындары деп те атайды.

Қазақстан мұндай аламан жа-рысты алғаш рет (ткізіп отырған жоқ. 2011 жылы Азия ойындарын-да еш мүлтіксіз жоғары деңгейде (ткізген тәжірбиесі бар ел екенін әлем жұртшылығы жақсы біледі. Сондықтан да Қазақстан спорт-шылары жоғары нәтижелермен к(рермен халықты сүйсіндіріп, жүлде қорын молайтар деген үміт зор.

Ақын ОРДАБАЙҰЛЫ

Қазірге кезде Айза мәнерлеп сырғанаудан ұлттық құраманың к(шбасшысы болып саналады. Халықаралық гран-при жүлдесінің бірнеше дүркін иегері, алдағы универсиадаға дайындығын Санк-Петербург қаласында жақсылап пысықтап жақында елге оралды. Сондықтанда алдағы қысқы Универ-сиадада үкілеп қосар саңлақ спорт-шымыз бір жүлдені иеленуді мақсат етіп отыр.

Ұлттық құрама спортшылары қазір Алматыдағы «Халық арена» спорт кешенінде жаттығуларын шыңдай түсуде. Қазақстан Республи-касы бойынша (ткен осы сынақтық жарыста тамаша (нер к(рсетіп, барынша ұпайын түгендеп алған спортшыларымыз Ұлттық құрама сапынан (з орындарын алатын бо-лады. Сонымен қатар қорытынды

мыз «Жаттығуда ысылсаң жары-ста қысылмассың» деген ұранды с(зді ойларына жақсы түйіп алған. Сондықтан да жаттығу барысында барын салып қалуға тырысып бағып жатыр.

Айта кетсек, қаңтардың 29 мен ақпанның 8 жұлдызы арасында (тетін айтулы дүниежүзілік универсиадаға 2 мыңға жуық спортшы келіп, қысқы спорттың 12 түрінен сынға түседі.

жарыстар болатынын алдын ала жүрегіміз сезеді.

Д е г е н м е н д е , е л н а м ы с ы н байрақты жарыста қорғайтын ұландарымызды тіл к(зден сақтасын деп ырымдап қойғанымыз да абзал болар.

Еліміздің намысын әлемдік ж а р ы с т а р д а қ о р ғ а п ж ү р г е н саңлақтарымыз үшін туған елде, туған жерде (з жерлестерінің алдын-да абыроймен атойлап (нер к(рсету жеңіл соқпайтыны белгілі. -йткені бұл универсиада б ір жағынан құрама спортшыларына артылар жауапкершілік пен шеберліктің деңгейін талап ететін болса, бір жағынан жалпы Қазақстанда ай-тулы спорт түрлеріне к(зқарас пен қамқорлық қаншалықты деңгейде жүріп жатқанын к(рсететін үлкен сын болғалы тұр.

Ал қазіргі күні Алматыдағы 28-ші қысқы Универсиада ойындары алдындағы қарбалас бір сәт дамыл таппауда.

Универсиаданың эстафеталық алауының (з әнұраны дүниге келіп отыр. >ннің авторы белгілі ком-позитор, халықаралық жүлденің иегері, Еуразия мәдениет қорының президенті Ерұлан Қанапиянов болса, с(зін ҚР еңбек сіңірген қайраткері, ақын Ш(мішбай Са-риев жазған екен. Ал әнді «Астана опера » театрының белді әншілері

Жуырта Qскемен қаласындағы күні кеше ғана шымылдығын ашқан Жастар театрында болудың сәті түсті. Qткен жылы облыс басшысы Даниал Ахметовтің тікелей қамқорлығымен құрылған жас театр аз ғана уақыт ішінде репертуа-рын толықтырып, толағай табыстарға жетіп отыр. Qткен тарихымыз бен ұлттық дәстүрімізді жас ұрпаққа бүгінгі заман тілімен жеткізіп отырған �нер ұжымының тынысымен танысу мақсатында Шығыс Қазақстан облыстық драма театрының директоры Дынмұхаммет ҰЯБАЙМЕН аз-кем сұхбаттасқан едік.

үлкен қоныс тоймен ашылды. Соның бастысы актерлеріміз о баста уәде етілген 20 пәтердің иесі атанды. Бұл жас актерлер үшін үлкен демеу болатыны анық.

Биылғы жаңа маусым Л.Разумовская-ның «Қымбатты Елена Сергеевна» атты драмасымен ашылды. Қойылым адам-гершілік құндылықтарды негізге ала отырып, ұрпақтар арасындағы сабақ-тастықты арқау етеді. Жаңа жыл қар-саңында «Ормандағы оқиға» ертегісін сахналамақпыз. Алдағы уақытта «Ажалға құмарту» атты драманы қоюды жоспар-лап отырмыз. Бұл пьеса к(рермендерді жағымсыз әдеттерден аулақ болуға үндейді.

– =ңгімеңізге рахмет!

Ақбота ИСЛ=МБЕК