5 Lingua - Santillana · 2020. 4. 28. · 5 Presentación do proxecto Saber Facer é un proxecto de éxito, pero como a realidade educativa é cambiante, chegou o momento de actualizalo

O Libro de recursos de Lingua para 5.º curso de primaria é unha obra colectiva concibida, deseñada e creada no Departamento de Edicións Educativas de Santillana Educación, S. L. / Edicións Obradoiro, S. L., dirixido por Teresa Grence Ruiz e Ana María Guerra Cañizo.

Na súa elaboración participou o seguinte equipo:

Xenma Avellán Bisbal Anxos Campos González Ana Canyelles Roca Rafael Fortes Otero Iñaki Moral Elola Roxelio Sarriá Batlle Begoña Soler Soriano Afonso Toimil Castro Amparo Tortosa Sanz

EDICIÓN EXECUTIVA Anxos Campos González Afonso Toimil Castro

ILUSTRACIÓN Toni Cabo Cristina Durán. LaGRUAestudio

DIRECCIÓN DO PROXECTO Ana María Guerra Cañizo

DIRECCIÓN E COORDINACIÓN EDITORIAL DE PRIMARIAMaite López-Sáez Rodríguez-Piñero

Lingua

LIBRO DE RECURSOS

PRIM

AR

IA5

Índice

Presentación do proxecto SABER FACER CONTIGO . . . 5

Iconas utilizadas no libro do alumnado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Materiais do proxecto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Estrutura da unidade didáctica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Programación das unidades e banco de recursos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

Suxestións metodolóxicas e dimensións transversais do proxecto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

Comunicación oral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

Competencia lectora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Vocabulario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

Gramática . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

Ortografía . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Expresión escrita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

As dimensións transversais do proxecto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

Recursos fotocopiables. Avaliación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

O sistema de avaliación Santillana .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

Avaliación de contidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

Avaliación inicial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

Probas unidade 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

Probas unidade 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

Probas unidade 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

Probas unidade 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

Avaliación do primeiro trimestre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

Probas unidade 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

Probas unidade 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

Probas unidade 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

Probas unidade 8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136

Avaliación do segundo trimestre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

Probas unidade 9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

Probas unidade 10 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150

Probas unidade 11 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

Probas unidade 12 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158

Avaliación do terceiro trimestre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162

Avaliación final . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168

Avaliación por competencias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177

Proba 1. Viaxe a Transilvania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178

Proba 2. Miguel Anxo: todo un xenio . . . . . . . . . . . . . . . . 181

Proba 3. Teño un can! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184

Proba 4. A pelota . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190

Proba 5. O ceo desvela os seus misterios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193

Proba 6. Á mesa! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196

Proba 7. Unha heroína da aviación .. . . . . . . . . . . . . . . . . . 199

Proba 8. Boa viaxe! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202

Proba 9. A auga, un ben escaso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205

Proba 10. A nativa de inglés . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208

Proba 11. Excursión por Galicia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211

Proba 12. Xulio, o maquinista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214

Estándares de aprendizaxe e solucións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218

Recursos fotocopiables. Atención á diversidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263

Plan de mellora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265

Programa de ampliación .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303

Solucións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334

5

Presentación do proxecto

Saber Facer é un proxecto de éxito, pero como a realidade educativa é cambiante, chegou o momento de actualizalo. Por iso naceu SABER FACER CONTIGO.

Saber Facer Contigo incorpora importantes innovacións metodolóxicas e pedagóxicas que os docentes nos reclamaron para a súa práctica educativa, de aí o seu nome. O obxectivo primordial é desenvolver no alumnado as capacidades imprescindibles para a futura cidadanía do século XXI:

As habilidades de comunicación

A comunicación é un dos eixes esenciais do proxecto. A través de diferentes programas, presentes en todas as áreas, trabállanse as destrezas comunicativas:

– Tempo para falar. Comunicación oral.

– Tempo para ler. Competencia lectora.

– Tempo para escribir. Comunicación escrita.

As destrezas de pensamento

Aprender a pensar e desenvolver o razoamento lóxico son outros dos eixes de Saber Facer Contigo. Para iso trabállanse as estratexias e as rutinas que cómpren para lograr unha aprendizaxe autónoma e eficaz, co obxectivo de que o alumnado adquira habilidades de pensamento de orde superior:

– Fortalecer a comprensión e sintetizar as ideas máis importantes.

– Reter e lembrar a información.

– Relacionar coñecementos entre si.

A interiorización destas estratexias e rutinas facilitará o control do pensamento e unha maior eficacia á hora de aplicar os novos coñecementos. Ao longo das unidades inclúese unha sección destinada ao adestramento do pensamento, que se destaca cunha icona de cor azul.

A intelixencia emocional

A educación das emocións é esencial para a educación integral do alumnado. Os obxectivos fundamentais que se establecen en Saber Facer Contigo versan arredor destes aspectos:

– A identificación das emocións propias e alleas.

– A autoxestión e a regulación emocional.

5

6

– A expresión das emocións.

– As habilidades sociais e a empatía.

Unha icona de cor vermella enmarca as actividades e propostas encamiñadas de forma específica ao desenvolvemento da intelixencia emocional.

A creatividade

A creatividade implica ter unha imaxinación viva, ser capaz de adaptarse a diferentes contextos e dar respostas orixinais a situacións ou problemas inesperados. Nos nosos libros trabállanse basicamente estas capacidades:

– A busca de estratexias persoais e innovadoras.

– A utilización de formas creativas de expresión.

As actividades que implican poñer en xogo a creatividade de xeito especial identifícanse cunha icona de cor verde.

O traballo cooperativo

Co obxectivo de que as alumnas e os alumnos desenvolvan a súa capacidade de cooperar e sexan capaces

de traballar xuntos para alcanzar un obxectivo común, neste proxecto propóñense actividades que requiren diferentes niveis de agrupamento:

– Traballo por parellas.

– Traballo en equipo.

– Traballo en grupo-clase.

Estas actividades identifícanse con distintas iconas.

Ademais, ao finalizar cada trimestre inclúese un pequeno proxecto denominado Cooperamos, en que se poñen en xogo diferentes técnicas de aprendizaxe cooperativa.

A autorregulación da aprendizaxe

En Saber Facer Contigo o alumnado ten un papel activo no proceso de ensinanza e promóvese a reflexión persoal sobre a súa propia aprendizaxe, para mellorar o coñecemento de si mesmos e detectar fortalezas e debilidades.

Ao longo das unidades deste libro inclúense pequenas rúbricas para que os alumnos e as alumnas tomen conciencia do que aprenderon e valoren como o fixeron.

Para finalizar, e atendendo aos últimos avances da neurociencia, Saber Facer Contigo incorpora unha proposta de GAMIFICACIÓN para activar a emoción e a curiosidade do alumnado, grandes pancas da aprendizaxe. No proxecto ofrécense dinámicas propias do xogo que van axudar a transformar a aula, creando un ambiente estimulante e motivador.

6

7

Iconas utilizadas no libro do alumnado

As actividades en que terás que traballar cun compañeiro ou cunha compañeira están marcadas con esta icona.

Naquelas actividades en que figura esta icona terás que cooperar cos demais e traballar en equipo.

Indica que actividades tes que facer escoitando unha audición.

Esta icona identifica as actividades en que terás que exercitar de maneira especial a túa capacidade de reflexión para sacar conclusións.

PENSA

MENTO

Coas propostas que vas atopar na sección de creatividade terás que poñer en xogo a túa imaxinación para achegar ideas orixinais.

C

REATIVIDADE

As actividades que aparecen sinaladas con esta icona animarante a expresar o que sentes e a poñerte no lugar dos demais.

EMOCIÓNS

8

MATERIAIS DO PROXECTO

Para o alumnadoLibros e materiais asociadosOs libros das áreas de Lingua, Matemáticas e Lingua Castelá preséntanse en tres volumes para reducir o peso e facilitar o seu uso.

Lengua Castellana PR

IMA

RIA

terc

er t

rim

estr

e

5

Len

gua

Cas

tell

ana

PR

IMA

RIA

5Lengua Castellanatercer trimestre

5 PRIM

AR

IA

tercer trimestreMO

CHILA LIG

ERA

ES0000000093857 928667_Lengua_5-3_79425

ES0000000093857 928667_Lengua_5-3_79425.indd 1 23/10/2018 15:55:04


IMA

RIA

seg

un

do

tri

mes

tre

5

Len

gua

Cas

tell

ana

PR

IMA

RIA

5Lengua Castellanasegundo trimestre

5 PRIM

AR

IA

segundo trimestreMO

CHILA LIG

ERA

ES0000000093856 928656_Lengua_5-2_79424

ES0000000093856 928656_Lengua_5-2_79424.indd 1 23/10/2018 15:54:03


IMA

RIA

pri

mer

tri

mes

tre

5

Len

gua

Cas

tell

ana

PR

IMA

RIA

5Lengua Castellana

primer trimestre

primer trimestre

5 PRIM

AR

IA

MO

CHILA LIG

ERA

ES0000000093855 928645_Lengua_5-1_79422

ES0000000093855 928645_Lengua_5-1_79422.indd 1 23/10/2018 15:52:04

Matemáticasterc

er t

rim

estr

e

5

Mat

emát

icas

PR

IMA

RIA

5 PRIM

AR

IA

Matemáticas

tercer trimestreMO

CHILA LIG

ERA

15/11/2018 12:56:03

Matemáticasseg

un

do

tri

mes

tre

5

Mat

emát

icas

PR

IMA

RIA

Matemáticas

5 PRIM

AR

IA

segundo trimestreMO

CHILA LIG

ERA

15/11/2018 12:55:04GA

MIF

I CA C I Ó N

Incluye el juego online

Trotamundos

Matemáticaspri

mer

tri

mes

tre

5

Mat

emát

icas

PR

IMA

RIA

Matemáticas

primer trimestre

primer trimestre

MO

CHILA LIG

ERA

5 PRIM

AR

IA

15/11/2018 12:54:04

Ciencias da Natureza

5

Ciencias da Natureza

Cie

nci

as d

a N

atu

reza

PR

IMA

RIA

5 PRIM

AR

IA

PRIM

AR

IA5

ES0000000118791 122012_CCNN_5_OBSERVA_OBR_100456

ES0000000118791 122012_CCNN_5_OBSERVA_OBR_100456.indd 1 06/04/2020 12:06:07

Ciencias Sociais PRIM

AR

IA

5

Cie

nci

as S

ocia

isP

RIM

AR

IA

5Ciencias Sociais

26/03/2020 15:06:04

terc

eiro

tri

mes

tre

5

terceiro trimestre

terceiro trimestreM

OCHILA LIXEIR

A

Lin

gua

PR

IMA

RIA

Lingua

Lingua PRIM

AR

IA55 PRIM

AR

IA

ES0000000118728 121710_Lingua_5-3_OBR_97992

ES0000000118728 121710_Lingua_5-3_OBR_97992.indd 1 13/02/2020 9:00:05

seg

un

do

tri

mes

tre

5

segundo trimestre

segundo trimestre

MO

CHILA LIXEIRA

Lin

gua

PR

IMA

RIA

Lingua

Lingua PRIM

AR

IA55 PRIM

AR

IA

ES0000000118727 121699_Lingua_5-2_OBR_97991


pri

mei

ro t

rim

estr

e

5

primeiro trimestre

primeiro trimestre

MO

CHILA LIXEIRA

Lin

gua

PR

IMA

RIA

Lingua

Lingua PRIM

AR

IA55 PRIM

AR

IA

ES0000000118726 121688_Lingua_5-1_OBR_97989


Ciencias Sociais Ciencias SociaisAtlas de Xeografía

Atlas de Xeografía

PRIM

ARI

A5

PRIM

ARI

A5

ES0000000118775 121920_Cdno-EVA_CCSS_5_OBR_96167

ES0000000118775 121920_Cdno-EVA_CCSS_5_OBR_96167.indd 1

08/01/2020 11:59:04

9

Cadernos de práctica

Ofrécense cadernos de práctica para as áreas de Lingua, Lingua Castelá e Matemáticas.

En Lingua ofrécese un único caderno para traballar o ano enteiro.

Matemáticas

tercer trimestreCUADERNO

PRIM

AR

IA5PRIM

AR

IA5

tercer trimestre

Matemáticas

ES0000000093920 928995_Cdno_Mates_5-3_79260

ES0000000093920 928995_Cdno_Mates_5-3_79260.indd 1 18/10/2018 15:12:05

Matemáticas

segundo trimestreCUADERNO

PRIM

AR

IA5PRIM

AR

IA5

segundo trimestre

Matemáticas

ES0000000093919 928984_Cdno_Mates_5-2_79258

ES0000000093919 928984_Cdno_Mates_5-2_79258.indd 1 18/10/2018 15:07:04

5Lengua Castellana PR

IMA

RIA

tercer trimestreCUADERNO

Lengua Castellanatercer trimestre

PRIM

AR

IA5

ES0000000093853 928634_Cdno_Lengua_5-3_81694

ES0000000093853 928634_Cdno_Lengua_5-3_81694.indd 1 04/01/2019 7:58:19


IMA

RIA

segundo trimestreCUADERNO

Lengua Castellanasegundo trimestre

PRIM

AR

IA5

ES0000000093852 928623_Cdno_Lengua_5-2_81692



IMA

RIA

primer trimestreCUADERNO

Lengua Castellanaprimer trimestre

PRIM

AR

IA5

ES0000000093851 928619_Cdno_Lengua_5-1_81690


Matemáticas

primer trimestreCUADERNO

PRIM

AR

IA5PRIM

AR

IA5

primer trimestre

Matemáticas

ES0000000093918 928973_Cdno_Mates_5-1 _79256

ES0000000093918 928973_Cdno_Mates_5-1 _79256.indd 1 18/10/2018 15:02:03

Lingua PRIM

AR

IA

CADERNO

5

ES0000000118731 121732_Cdno_Lingua_5_OBR_94291

ES0000000118731 121732_Cdno_Lingua_5_OBR_94291.indd 1 21/11/2019 11:51:04

10


Para o profesoradoLibro anotadoEdición do libro do alumnado específica para os docentes. Inclúe as solucións das actividades, e tamén as suxestións e as propostas de uso do material da aula e do LibroMedia.

pri

mei

ro t

rim

estr

e

5

primeiro trimestre

primeiro trimestre

Lingua

Lingua5 PRIM

AR

IA

MO

CHILA LIXEIRA

Edic

ión

anot

ada

Lin

gua

PR

IMA

RIA

Edición anotada para o profesorado

A U D I O S D E S C A R G A B L E S E N e - v o c a c i o n . e s

ES0000000118732 121736_Libro-Anotado_Lingua_5-1_OBR_97994

ES0000000118732 121736_Libro-Anotado_Lingua_5-1_OBR_97994.indd 1 Ciencias da Natureza5Ciencias da Natureza

5

PRIM

AR

IA

PRIM

AR

IA5

Edic

ión

anot

ada

Cie

nci

as d

a N

atu

reza

PR

IMA

RIA


Ciencias Sociais PRIM

AR

IA

55

Ciencias Sociais

5 PRIM

AR

IA

Edic

ión

anot

ada

Cie

nci

as S

ocia

isP

RIM

AR

IA


terc

eiro

tri

mes

tre

5

terceiro trimestre

Lingua PRIM

AR

IA5Lingua

Edic

ión

anot

ada

Lin

gua

PR

IMA

RIA


MO

CHILA LIXEIRA


13/02/2020 9:04:05

seg

un

do

tri

mes

tre

5

segundo trimestre

Lingua PRIM

AR

IA5Lingua

Edic

ión

anot

ada

Lin

gua

PR

IMA

RIA


MO

CHILA LIXEIRA


13/02/2020 9:01:04

pri

mei

ro t

rim

estr

e

5

primeiro trimestre

primeiro trimestre

Lingua

Lingua PRIM

AR

IA5MO

CHILA LIXEIRA

Edic

ión

anot

ada

Lin

gua

PR

IMA

RIA




13/02/2020 9:01:05

5

Matemáticas

Matemáticas Edición anotada para el profesorado tercer trimestre

terc

er t

rim

estr

e

Edic

ión

anot

ada

Mat

emát

icas

PR

IMA

RIA

PRIM

AR

IA

5MO

CHILA LIGE

RA

15/11/2018 12:59:04

5

Matemáticas

segundo trimestre

Matemáticas Edición anotada para el profesorado segundo trimestre

seg

un

do

tri

mes

tre

Edic

ión

anot

ada

Mat

emát

icas

PR

IMA

RIA

PRIM

AR

IA

5MO

CHILA LIGE

RA

15/11/2018 12:59:03

GA

MIFI

CAC

I ÓN

Incluye el

juego online

Trotamundos

5

Matemáticas

primer trimestre

Matemáticas Edición anotada para el profesorado primer trimestre

pri

mer

tri

mes

tre

Edic

ión

anot

ada

Mat

emát

icas

PR

IMA

RIA

PRIM

AR

IA

5MO

CHILA LIGE

RA

ES0000000097230 946215_Libro-Anotado_Mates_5-1_80040

ES0000000097230 946215_Libro-Anotado_Mates_5-1_80040.indd 1

15/11/2018 12:57:04

PRIM

AR

IA

55

Lengua Castellana

5 PRIM

AR

IA Lengua Castellana

Edición anotada para el profesoradotercer trimestre

tercer trimestre

terc

er t

rim

estr

e

MO

CHILA LIG

ERA

Edic

ión

anot

ada

Len

gua

Cas

tell

ana

PR

IMA

RIA

ES0000000094622 931294_Libro-Anotado_Lengua_5-3_81714

ES0000000094622 931294_Libro-Anotado_Lengua_5-3_81714.indd 1 04/01/2019 7:59:31

PRIM

AR

IA

55

Lengua Castellana

5 PRIM

AR


Edición anotada para el profesoradosegundo trimestre

segundo trimestre

seg

un

do

tri

mes

tre

MO

CHILA LIG

ERA

Edic

ión

anot

ada

Len

gua

Cas

tell

ana

PR

IMA

RIA



PRIM

AR

IA

55

Lengua Castellana

5 PRIM

AR


Edición anotada para el profesoradoprimer trimestre

primer trimestre

pri

mer

tri

mes

tre

MO

CHILA LIG

ERA

Edic

ión

anot

ada

Len

gua

Cas

tell

ana

PR

IMA

RIA



11

Libro de recursosContén a programación das unidades e as suxestións metodolóxicas para cada programa (comunicación oral, comprensión lectora, gramática…). Tamén inclúe un compendio de recursos para a avaliación e a atención á diversidade.

Lingua

LIBRO DE RECURSOSInclúe fichas fotocopiables

• Programación das unidades

• Suxestións metodolóxicas

• Recursos para a avaliación

• Fichas de reforzo e ampliación

• Recursos complementarios

ES0000000118736 121769_Libro-Recursos_Lingua_5_OBR_94602

ES0000000118736 121769_Libro-Recursos_Lingua_5_OBR_94602.indd 1

Ciencias Sociais



• Banco de recursos


• Programas transversais



PRIM

AR

IA5

ES0000000118778 121942_Libro-Recursos_CCSS_5_OBR_94607

ES0000000118778 121942_Libro-Recursos_CCSS_5_OBR_94607.indd 1 02/12/2019 10:40:04



• Banco de recursos


• Programas transversais



Ciencias da Natureza PR

IMA

RIA5

ES0000000118794 122027_Libro-Recursos_CCNN_5_OBR_94613

ES0000000118794 122027_Libro-Recursos_CCNN_5_OBR_94613.indd 1 02/12/2019 10:44:03

Matemáticas

LIBRO DE RECURSOS

• Programación de las unidades

• Sugerencias metodológicas

• Propuestas de evaluación

• Fichas de refuerzo y ampliación

Incluye fichas fotocopiables

PRIM

AR

IA5

ES0000000097261 946285_Libro-Recursos_Mates_5_80047

ES0000000097261 946285_Libro-Recursos_Mates_5_80047.indd 1 15/11/2018 13:03:03

Lengua Castellana

LIBRO DE RECURSOS

• Programación de las unidades

• Sugerencias metodológicas

• Recursos para la evaluación

• Fichas de refuerzo y ampliación


Incluye fichas fotocopiables

PRIM

AR

IA5

ES0000000097512 947169_Libro-Recursos_Lengua_5_84462

ES0000000097512 947169_Libro-Recursos_Lengua_5_84462.indd 1 21/02/2019 8:03:06

Lingua







PRIM

AR

IA5


ES0000000118736 121769_Libro-Recursos_Lingua_5_OBR_94602.indd 1 02/12/2019 10:36:04

12


Programación didáctica

En formato Word

editable.

Para a aula

Na área de Lingua ofrécese unha caixa con material da aula: tarxetas de palabras e taboleiros de xogo para traballar a ortografía, a gramática e o léxico; tarxetas de imaxes, láminas da aula…


IMA

RIA

pri

mer

tri

mes

tre

5

Len

gua

Cas

tell

ana

PR

IMA

RIA

5Lengua Castellana

primer trimestre

primer trimestre

5 PRIM

AR

IA

MO

CHILA LIG

ERA

ES0000000093855 928645_Lengua_5-1_79422

ES0000000093855 928645_Lengua_5-1_79422.indd 1 23/10/2018 15:52:04


IMA

RIA

pri

mer

tri

mes

tre

5

Len

gua

Cas

tell

ana

PR

IMA

RIA

5Lengua Castellana

primer trimestre

primer trimestre

5 PRIM

AR

IA

MO

CHILA LIG

ERA

ES0000000093855 928645_Lengua_5-1_79422

ES0000000093855 928645_Lengua_5-1_79422.indd 1 23/10/2018 15:52:04

a

a

a

a

a

d

d

d

d d

g

g

g

g

g

j

j

j

j

j

m

m

m

m

m

b

b

b

b

b

e

e

e

e

e

h

h

h

h

h

k

k

k

k

k

n

n

n

n

n

c c

c

c

c

f

f

f

f

f

i

i

i

i

i

l

l

l

l

l

o

o

o

o

o

p

p

p

p

p

13

Ferramenta de avaliaciónA nova ferramenta de avaliación de Santillana facilítalle ao docente a tarefa de crear exames e cualificar de acordo cos criterios, cos obxectivos e cos estándares indicados pola administración educativa, dun xeito sinxelo.

Con esta ferramenta, cada docente pode crear exames a partir do banco de preguntas que inclúe a ferramenta ou ben engadindo as súas propias preguntas.

O módulo de informes permite obter unha imaxe clara e precisa do progreso de cada alumno ou alumna, e da clase en conxunto.

A través de e-vocación

pódese acceder a todos os

recursos do proxecto en

formato dixital.

Recursos dixitaisLibroMediaLibro dixital multidispositivo, con actividades e recursos para todas as unidades didácticas.

14

Unha gran fotografía, seleccionada cun criterio temático, presenta a unidade. As actividades de expresión oral distribúense en dous apartados: Tempo para escoitar e Tempo para falar. O obxectivo das actividades de Tempo para escoitar é comprobar a comprensión oral, a partir das gravacións que o profesorado

poderá descargar de e-vocacion.es, e tamén familiarizarse co tema que serve de fío condutor da unidade. En Tempo para falar propóñense actividades de expresión oral, para desenvolver de maneira individual ou en parellas, tamén relacionadas co tema da unidade.

ESTRUTURA DA UNIDADE

O libro de Lingua 5 consta de 12 unidades, organizadas en tres trimestres.

A estrutura de cada unidade didáctica é a seguinte.

Páxina de apertura

Tempo para escoitar

1 Escoita a pista 1 e responde.

• Onde se mantén a conversa: na rúa ou no colexio?

• Cantos rapaces falan en total? Cantos son rapaces? E rapazas?

• De onde son as persoas que falan? Di, polo menos, o nome de dous países.

• A quen esperan? Como se chama?

2 Que erro se cometeu en cada palabra? Escoita a pista 2 e relaciona con números.

ERROS

1 Non se pronunciou ben o e aberto.

2 Non se pronunciou ben o o aberto.

3 Non se pronunciou ben o R forte.

4 Non se pronunciou ben o R suave.

Tempo para falar

3 Presenta o teu compañeiro ou compañeira seguindo estes pasos.

– Elixe dúas ou tres características positivas que permitan identificar o teu compañeiro ou compañeira entre o resto da clase.

– Presenta esta persoa á clase empregando as características elixidas. Non esquezas dicir como se chama.

Coñecemos os demais1

• dixeron • podes

• queres • escola

• terra • teñen

9

ES0000000118726 121688_UNIDADE_01_96756.indd 9 31/03/2020 9:19:52

15

Tempo para ler

O obxectivo do programa Tempo para ler é desenvolver a comprensión lectora a través dunha coidadosa selección de textos, fundamentalmente narrativos, que foron escritos expresamente para o libro de Lingua 5 por escritores e escritoras de prestixio no ámbito da literatura infantil e xuvenil. Ademais dos textos narrativos, inclúese un folleto informativo, unha entrevista e unha publirreportaxe, que permiten introducir o alumnado noutros tipos de xéneros textuais.

As liñas dos textos preséntanse numeradas para facilitar a localización de palabras ou de enunciados… Pero ademais, a lectura

vai acompañada, por unha banda, dun vocabulario breve coa definición dalgunhas palabras que poden ser difíciles para os estudantes destas idades e que se presentan destacadas en vermello no texto. Por outra banda, vai acompañada de Saber máis, onde se describe o xénero da lectura: a fábula, a biografía, a publirreportaxe…

A actividades de comprensión son de diversos tipos: de comprensión literal do texto, a partir de preguntas de resposta múltiple; e de comprensión de detalles, de vocabulario ou de interpretación e opinión, que nalgúns casos requiren a elaboración de textos breves e razoados.

O programa de Vocabulario consta de tres partes. Na primeira trabállase o léxico relacionado co tema da unidade. A partir de diversas actividades de relación ou de substitución, vaise presentar o vocabulario específico, moi útil para desenvolver a tarefa de Saber facer.

Na segunda parte introdúcese un concepto teórico vinculado ás relacións formais e semánticas das palabras. A continuación, formúlanse actividades de recoñecemento e de aplicación para traballar este fenómeno.

Finalmente, o apartado Utiliza o dicionario pretende adestrar o alumnado no uso do dicionario mediante unha actividade que tamén se relaciona co concepto teórico tratado.

Vocabulario

1 Di en cal destas oracións está mal utilizada

a expresión destacada.A Púxose tan contento que se lle partiu o corazón.

B Cando a viu chorar, partíuselle o corazón.2 Explica coas túas palabras o que significa

a expresión partirlle o corazón a alguén.3 Escribe o nome do animal da lectura con que

se adoita relacionar cada adxectivo.

sabio/-aferoz

traballador/-a

4 Le e responde as preguntas.

• Por que di iso o león?• Como cres que se debe sentir? Por que?

5 Como se sente o rato en cada momento?

Explica por que. • Cando cae enriba da barriga do león.

• Cando o león lle pide que non lle faga dano.

• Cando o león lle di que é unha formiga atrapada nun corpo de león.6 Escolle o personaxe que, para ti, se comporta

mellor ca o rei dos leóns e di por que.

o rato

a raíña das formigas

7 Escribe un texto breve en que expliques como

pensas que será a vida do león coas formigas.

Comprensión lectoraTEST DE COMPRENSIÓN1. Que animal espanta ao león

cando está co rato?a) Unha formiga.b) Unha bolboreta.

c) Unha abella.2. A quen vai buscar o rato para

que resolva o problema?a) Unha bolboreta.b) Unha serpe.c) A raíña das formigas e ao rei dos leóns.

3. Que lle gusta facer ao león da fábula?a) Xogar coas formigas.b) Apañar follas e ramalliños para

agachalos debaixo da terra.c) Saír a cazar. 4. Que come o león da fábula?a) Carne doutros animais.b) Formigas.

c) Só verduras.5. Que di a serpe cando ve o león?a) Que indubidablemente é un león.

b) Que é claramente unha formiga.c) Que aparentemente é un león,

pero que se comporta coma unha formiga.

6. Cal é a ensinanza que transmite a fábula?

a) Os animais son seres incribles.b) O medo é un mal compañeiro.c) As aparencias enganan.

Son unha formiga atrapada nun corpo de león.

12

ES0000000118726 121688_UNIDADE_01_96756.indd 12

31/03/2020 9:19:58

1 Completa co nome do grupo que corresponda en cada caso.

GRUPOS enxame rabaño bandada banco

• Un grupo de andoriñas forma unha • Un grupo de abellas forma un

• Un grupo de cabras forma un • Un grupo de sardiñas forma un

2 Di de que animais son fillas cada unha destas crías.

poldro becerro cervato lobeto

Exemplo O poldro é o fillo do e da

3 Forma palabras que nomeen berros de animais seguindo o exemplo.

• ouvear ouveo • rinchar • piar • bruar

4 Di que palabra de cada parella aparece primeiro no dicionario e explica por que.

xirafa xirasol

mono momia

leopardo leituga

gol gorra

UTILIZA O DICIONARIO

1Vocabulario. Os animais

5 Escribe a forma con que aparecerán no dicionario as palabras destacadas.

Cun pouco de sorte...

A semana próxima os meus curmáns e mais eu visitaremos o parque natural das Fragas do Eume. Apetéceme tanto ir! Dixéronme que hai uns lugares preciosos e que se poden ver lontras no río. Se temos sorte, quizais vexamos algunha...

O DICIONARIO

O dicionario é o libro en que se recollen os significados das palabras.

No dicionario as palabras atópanse ordenadas alfabeticamente, letra por letra.

Á hora de buscar no dicionario, cómpre ter en conta que os substantivos aparecen sempre en singular, os adxectivos en masculino singular e os verbos en infinitivo.

13

ES0000000118726 121688_UNIDADE_01_96756.indd 13 31/03/2020 9:20:00

1 Que son? Escribe cada palabra onde corresponda.

OCÉANOS

ILLAS

ARQUIPÉLAGOS

CONTINENTES

Baleares

Canarias

Azores

Europa

Asia

África

Atlántico

Índico

Pacífico

Córsega

Mallorca

Lanzarote

2 Relaciona cada tipo de imaxe co que representa.

1 2 3• mapamundi

• mapa político

• mapa físico

3 Explica que semellanzas e que diferenzas hai entre un plano e unha maqueta, e entre un mapamundi e un globo terráqueo.

4 Completa co adxectivo correcto en cada caso.

• A selva amazónica é un tipo de paisaxe desértica / tropical

• Despois daquela nevada, aquilo parecía unha paisaxe polar / cálida

O CAMPO LÉXICO

Un campo léxico é un conxunto de palabras relacionadas cun mesmo tema. Por exemplo, as palabras das actividades anteriores relaciónanse todas cun mesmo tema: o planeta Terra; forman, polo tanto, un campo léxico.

5 Substitúe as dúas palabras que non pertencen a este campo léxico por outras que si pertenzan.

A CIDADE semáforo rúa orbitar praza xardín avenida foguete

4Vocabulario. A Terra

UTILIZA O DICIONARIO

6 Consulta o dicionario e indica cal é a única palabra das propostas que pertence á vez a estes dous campos léxicos.

• ruta • columna

• maqueta • vidreira

• cruceiro • visado

AS VIAXES

A ARQUITECTURA

61

ES0000000118726 121688_UNIDADE_04_96753.indd 61 31/03/2020 9:20:10

Tempo para ler

O león que era

unha formigaÁ sombra dunha árbore durmía un león. Un rato que xogaba polas

pólas caeulle enriba da barriga e espertouno.

–León... Perdoa... Se me deixas vivir, heite servir sempre –dixo o rato,

temoroso de que o león se anoxase.

Pero, antes de que puidese acabar, o león, asustado, agachouse de-

trás da árbore:

–Non me manques, por favor... –suplicou.

O rato, estrañado, contestou:

–Tranquilo, león, que non che vou facer nada.

–Grazas, rato, grazas...

De súpeto pasou preto de alí unha bolboreta e o león sentiu un

arrepío.

–Tamén lles tes medo ás bolboretas? –preguntou o rato sorprendido.

– Non o sei. Pican?

–Non, as bolboretas non pican.

–Daquela non lles teño medo ás bolboretas –dixo o león un pouco

avergoñado.

5

10

15

SABER MÁIS

As fábulas son historias

protagonizadas por

animais que falan

e se comportan coma

se fosen persoas.

Xeralmente, os animais

das fábulas representan

determinadas virtudes

ou determinados defectos

e, a través da historia que

protagonizan, transmiten

algún tipo de ensinanza

ou moralidade.

10

ES0000000118726 121688_UNIDADE_01_96756.indd 10

31/03/2020 9:19:54

1Unha fábula

–Pero, como pode ser que un león tan grande coma ti lles teña medo

a uns bichos tan pequenos coma nós? –preguntou sorprendido o rato.

–Porque en realidade son unha formiga –confesou o león.

–Pero non tes antenas e só tes catro patas... –dixo o rato mirando para

o león coma se estivese tolo.

–Ben o sei... Son unha formiga atrapada nun corpo de león. A min

non me gusta saír de caza coma a meus irmáns; eu prefiro apañar follas

e ramalliños, e agachalos en buratiños debaixo da terra. Ademais, son-

vos vexetariano.

O rato non sabía que pensar, así que, decidido a aclarar aquel caso

tan estraño, foi buscar a raíña das formigas e o rei dos leóns.

–Non é unha das nosas –asegurou a raíña das formigas ao ver o león.

–Si que o son. Son unha formiga obreira –ratificouse na súa afirma-

ción o león.

–Non, home, non –contradíxoo o rei dos leóns–. Con esta melena tan

grande e escura está clarísimo que es un dos nosos.

E, sen facer caso das protestas, o rei dos leóns decidiu levalo para a

casa. Mentres marchaba, o león-formiga díxolle entre bágoas á raíña

das formigas:

–Abofé que son unha de vós. Pero, se non me queredes, non podo

facer nada.

Aquelas palabras partiron o corazón da raíña formiga, que decidiu

pedir unha terceira opinión. Así que lle preguntaron á serpe, que era o

animal máis listo de toda a selva.

A serpe examinou o león atentamente. Miroulle a lingua, os ollos, as

orellas, o rabo...

–A verdade é que ten toda a traza de ser un león... –dixo pensativa

despois dun anaco–. Pero se camiña coma unha formiga, traballa coma

unha formiga e fala coma unha formiga, debe ser unha formiga. Ás ve-

ces as aparencias enganan...

Daquela, o rei dos leóns preguntoulle ao león:

–De verdade que non queres ser o rei da selva?

–Non –respondeu o león convencido.

–E estás seguro de que queres ser unha das nosas? –inquiriu a raíña

das formigas.

–Non hai nada no mundo que me puidese facer máis feliz –confirmou

o león.Desde aquel día, o león foi vivir coas formigas e din que foi feliz para

sempre.

E alá, na selva, todos aprenderon a ver

que o que parece non sempre é.

20

25

30

35

40

45

50

55

anoxase: enfadase.

arrepío: sensación

de medo producida

por algo que non

se espera.

ratificouse: confirmou

as súas palabras,

mantívoas.

contradíxoo: dixo

o contrario ou algo

diferente do que dixo

outro.

E se fose…

Imaxina outro

desenvolvemento

para o conto: que

outro animal podería

querer ser o león?,

que lle gustaría

facer se fose ese

animal?

C

REATIVIDADE

11

ES0000000118726 121688_UNIDADE_01_96756.indd 11

31/03/2020 9:19:55

16

GramáticaO programa de Gramática promove a reflexión do alumnado sobre o sistema lingüístico, ao mesmo tempo que lle permite adquirir unha terminoloxía gramatical básica. A información exponse de forma clara e razoada para acceder facilmente aos conceptos.

Debaixo da etiqueta Que sabes xa, preséntase unha actividade que lles

permite aos estudantes lembrar os coñecementos previos que teñen sobre o tema, a partir dos que se construirá a nova aprendizaxe. A continuación, expóñense os contidos teóricos que van acompañados, na marxe, de esquemas e ás veces de aspectos complementarios (Saber máis) ou de repaso (Lembra).

As actividades son de dous tipos: de aprendizaxe e de aplicación. As primeiras garanten a fixación do concepto teórico que se traballa. As actividades de aplicación son de carácter máis funcional, formulan desafíos e pretenden achegar a gramática á vida cotiá. O programa remata co apartado Elabora o teu resumo, que axuda o alumnado a estudar e a recoller os aspectos máis destacables da unidade.

QUE SABES XA

Di que palabras dos seguintes grupos son artigos, demostrativos, posesivos, numerais e indefinidos.

• a casa • tres lapis • o noso coche • algunhas follas

• cinco chaves • este camiño • aquelas leitugas • as súas fillas

Os determinantesXeralmente, os substantivos non aparecen sós, senón precedidos doutras palabras. Exemplo: a casa, esta casa. Estas palabras, que van diante do substantivo, serven para concretar o seu significado ou para determinalo. Por iso se di que funcionan como determinantes.

Os determinantes son palabras que van diante do substantivo e que o con-cretan ou o determinan. Hai varias clases de palabras que poden funcionar como determinante: o artigo (o can), os demostrativos (este can), os posesivos (o teu can), os numerais (tres cans, o primeiro can) e os indefinidos (algún can).

O artigoO artigo é unha clase de palabra que anuncia a presenza dun substantivo e que indica o xénero e o número que ten este. Sempre se utiliza diante do substantivo e a súa función é determinalo.

O artigo pode ser determinado (o paseo) ou indeterminado (unhas fotos) e sempre vai no mesmo xénero e no mesmo número ca o substantivo que acompaña. No cadro seguinte recóllense as formas do artigo.

Singular Plural

Masculino Feminino Masculino Feminino

o a os as

un unha uns unhas

Artigo determinado

Artigo indeterminado

ACTIVIDADES

1 Escolle a afirmación correcta.

A

B

GRAMÁTICA Os determinantes. O artigo

LEMBRA

Cando vai precedido polas preposicións a, con, de, en e por, o artigo contrae con elas. O resultado son as contraccións ao / ó, á, aos / ós, ás; co, coa, cos, coas; do, da, dos, das; no, na, nos, nas; polo, pola, polos, polas.

Demostrativos

Numerais

Posesivos

Indefinidos

Determinantes

Artigos

DeterminadosIndeterminados

Os determinantes expresan calidades dos substantivos e van no mesmo xénero e número ca eles.

Os determinantes úsanse diante dos substantivos. Os artigos son un tipo de determinantes.

14

ES0000000118726 121688_UNIDADE_01_96756.indd 14 31/03/2020 9:20:02

Que son os determinantes? Que palabras poden realizar esta función?

Que é o artigo?

Que dous tipos de artigo hai?

Os determinantes son as que van do substantivo e Poden funcionar como determinantes o , os , os , os e os

O artigo é que anuncia e indica

O artigo pode ser (o, a...) ou (un, unha...).

ELABORA O TEU RESUMO

2 Copia o texto e arrodea os determinantes segundo o código. Ten en conta as contraccións do artigo.

Artigo Demostrativo Posesivo Numeral Indefinido

Unha sorpresa

O meu amigo Martiño queríalle preparar unha sorpresa á nova compañeira da clase polo seu aniversario. Por iso, onte fomos a aquela tenda que hai preto da praza. O dependente ensinounos algunhas cousas: dous tipos de globos, varias grilandas... Pero finalmente decidímonos por estas bandeirolas con letras. Son moi bonitas!

3 Di se cres que as palabras subliñadas destes grupos desempeñan a función de determinantes ou non e explica por que.

o compañeiro aquel unha obra súa uns xoguetes calquera

4 Subliña os artigos destas oracións e clasifícaos. Repara en que algúns formaron contraccións.

• Fomos ao aeroporto a buscar uns sobriños da avoa.

• O meu grupo fixo aquel cartel cunhas fotos antigas.

• Os veciños da amiga de Sabela son italianos.

• Non sei se mercarlle un patinete, unha bici ou as lentes de sol que quería.

5 Copia os carteis e complétaos co artigo determinado ou coa contracción que corresponda en cada caso.

1

Mañá, grupo teatral PAXAROS

vai presentar obra«Conversa (con) home gris»

(en) sala de teatro Gaivotas.

Non faltedes!

xoiaría Brillantes pon todos reloxos e todas pulseiras (de)

inverno pasado (a) metade de prezo! XOIARÍA BRILLANTES, poder (de) elegancia.

OFERTA

B

EN V I D A

ARTIGOS DETERMINADOS

ARTIGOS INDETERMINADOS

15

ES0000000118726 121688_UNIDADE_01_96756.indd 15 31/03/2020 9:20:03

OrtografíaO programa de Ortografía ofrece a información sobre as convencións ortográficas que o alumnado precisa para escribir correctamente. Neste curso collen protagonismo as normas de acentuación e as contraccións, e tamén o uso dos signos de puntuación. No que ao uso destes últimos respecta, préstaselles especial atención á coma, ao punto e coma, aos dous puntos, ás comiñas, á raia e ás parénteses.

A estrutura deste programa é moi semellante á estrutura da Gramática. Pártese dunha actividade no apartado Que sabes xa, que revisa os contidos previos do alumnado. Despois da breve exposición da norma, preséntanse as actividades, que son de dous tipos: de aprendizaxe, que permiten lembrar e fixar as normas ortográficas, e de aplicación, que requiren o uso das normas para completar textos, para elixir opcións, para facer o ditado… O traballo de Ortografía complétase co apartado Aprendo como se escribe, onde se propón unha palabra con algunha dificultade ortográfica, que se intenta fixar a partir de métodos visuais.

ORTOGRAFÍA Escritura de contraccións

ACTIVIDADES

1 Copia as contraccións do texto e explica como se formou cada unha.

Unha científica relevante

No último número da revista Animais, nalgunha páxina das centrais, aparece a entrevista que lle fixeron á doutora Celia Penas. É unha das zoólogas máis destacadas da universidade desta cidade. Noutra ocasión xa publicaran un artigo en que falaba daquel animal en perigo de extinción que acabou recuperándose.

2 Copia as oracións no caderno facendo as contraccións necesarias.

• (EN + ESA) maleta meteu as peluches (DE + AQUELA) amiga.

• Se saio (DE + ESTE) problema, non me meto (EN + OUTRO).

• Non me gusta esa camisa; prefiro (AQUELA + OUTRA).

• A Pedro xa o colleron (EN + ALGUNHA) mentira.

• (EN + ALGÚN) sitio oín falar (DE + ISO).

• Antes a xente comunicábase (DE + OUTRO) xeito.

QUE SABES XA

Di cales das palabras destacadas en cada oración son contraccións.

• Diso prefiro non falar; cóntame daquela vez que fostes a Suíza.

• A dona desa tenda vén andando desde a súa casa todos os días.

• Desta vez axúdoche, pero non me pillas noutra.

Ademais das contraccións do artigo e dos pronomes persoais, na lingua prodúcense outras contraccións. Vexamos:

• As preposicións de e en contraen cos demostrativos este, ese, aquel, iso… e dan como resultado as contraccións deste, dese, daquel, diso…; neste, nese…

• As preposicións de e en contraen cos indefinidos algún, algunha, algúns, algunhas e con outro, outra, outros, outras e dan como resultado as contraccións dalgún, dalgunha…; nalgún, nalgunha…; doutro, doutra…; noutro, noutra…

• Os demostrativos este, esta; ese, esa; aquel, aquela… contraen cos indefinidos outro, outra, outros, outras e dan como resultado as contraccións estoutro, esoutro, aqueloutro, estoutra, esoutra…

16

ES0000000118726 121688_UNIDADE_01_96756.indd 16 31/03/2020 9:20:05

3 Copia o cadro no caderno, complétao coas contraccións que cumpran e apréndeas.

este, ese, aquel esta, esa, aquela estes, eses, aqueles estas, esas, aquelas

de desta, desa, daquela

en nestes, neses, naqueles

4 Fíxate na situación de comunicación e completa o diálogo coas contraccións de demostrativo ou indefinido que cumpran.

No mercado

– Bo día, podería poñerme un quilo mazás de aí?– De cales, que están aquí á miña esquerda?– Si, E dous quilos peras de alí atrás,

que teñen moi boa pinta.– Se quere, póñolle que lle están riquísimas!

E caixa tamén teño algunhas das que apaño eu.– Graciñas, ocasión igual llas probo. Aburiño.

5 DITADO. Prepara o ditado para facelo no caderno.

Fíxate nas contraccións.

Un xornalista bárbaro

Xurxo, o fillo dese veciño que vive no piso de arriba, é un dos mellores xornalistas galegos da actualidade. É tan bo que, nunha ocasión, unha coñecida cadea de televisión mesmo lle ofreceu facer unha reportaxe polas praias do Caribe. Desa vez, o curioso foi que lle pagaron o aloxamento no hotel dalgunha das praias da zona. E aínda me lembro daqueloutra ocasión en que viaxou ao deserto… que envexa!

APRENDO COMO SE ESCRIBE

1

harmónicaInstrumento musical de vento que soa ao soprar ou ao aspirar por uns furadiños.

• Di que palabra está ben escrita.

A armónica B harmonica C harmónica D harmonia

• Localiza as letras que forman a palabra e escríbeas ordenadas en maiúscula e en minúscula.

C H Ó A R M I N X A

• Completa coas grafías que corresponda estas palabras da familia de harmónica.

*armon*a fil*armóni*o *armon*o

17

ES0000000118726 121688_UNIDADE_01_96756.indd 17 31/03/2020 9:20:07


17

Máis tempo para ler

LiteraturaO programa de Literatura desenvólvese nas unidades impares do libro. O obxectivo deste programa é que os alumnos e as alumnas aprendan conceptos literarios básicos e que se familiaricen cos diversos xéneros literarios.

As actividades son moi variadas. Algunhas pretenden traballar e analizar os conceptos vistos. Outras fomentan a investigación e relacionan a literatura con outras linguaxes como por exemplo a publicidade ou o cine.Finalmente, inclúese o apartado Demostra o teu talento, que pon en marcha a creatividade do alumnado a través de propostas de creación literaria guiadas.

Nas unidades pares do libro está o apartado Máis tempo para ler, que traballa, sobre todo, textos do ámbito social e dos medios de comunicación, como o anuncio, a noticia, o artigo de opinión…

As actividades que acompañan o texto non só exploran a comprensión do contido,

senón que, ademais, propóñenlle ao alumnado unha reflexión sobre as características de cada tipo de texto e de cada xénero: a finalidade, o destinatario, a estrutura… Deste xeito, irán adquirindo ferramentas eficaces para ler e analizar calquera texto.


www.clinicadental_moas.com

PEDIDE CITA PREVIA POR TELÉFONO OU POR CORREO ELECTRÓNICO

PROMOCIÓN DE SETEMBRO - QUEDARÁS COA BOCA ABERTAPor 50 euros facémosche unha limpeza dental e unha radiografía que detecta as caries nos puntos máis agachados.

Sorrisos sans, sorrisos felicesCLÍNICA DENTAL MOAS R/ Os Xuncos, 36 – A Coruña • Tel. 881 999 999 • [email protected]

Horario da consultaLuns de 16 a 20 h Mércores de 10 a 14 hXoves de 10 a 14 h e de 16 a 19 h

PROFESIONAIS O equipo da nosa clínica destaca pola experiencia, a profesionalidade e a mellor atención á nosa clientela. Por iso, ademais dos expertos en tratamentos dentais, dispoñemos dunha psicóloga que acompaña as persoas que teñen medo ou fobia á clínica odontolóxica.

TRATAMENTOS ODONTOLÓXICOS • Ortodoncia con sistema de bráquets

e invisalign• Restauración de dentes danados• Hixiene e branqueamentos dentais

• Tratamentos de enxivas• Implantes• Cirurxía maxilofacial para corrixir

problemas de mandíbula

BREIXO FARIÑAMédico especialista en ortodoncia e odontoloxía estética

HELENA PALMOUOdontóloga especialista en tratamentos de enxivas (periodoncia) e implantes dentais

CIBRÁN BENDAÑAHixienista dental

UXÍA SEIVANEPsicóloga colexiada

34

ES0000000118726 121688_UNIDADE_02_96754.indd 34 31/03/2020 9:20:04

2Un texto publicitario

3 Le as definicións e escolle a figura retórica que se utilizou para facer o slogan.

4 Quen reservou cita na clínica dental Moas? Responde.

A B

Déronme hora para o xoves

ás 15 h!

Déronme hora para o luns

ás 19 h!

5 Relaciona cada profesional co tratamento que vai facer.

A CIBRÁN BENDAÑA

B BREIXO FARIÑA

C HELENA PALMOU

6 Explica a función que fai Uxía Seivane na clínica dental.

7 Escribe a palabra que lle corresponde a cada definición.

carie raíz empaste enxiva

1 Parte do dente que se fixa ao óso e queda oculta pola enxiva.

2 Destrución localizada dun dente.

3 Carne que cobre o interior das mandíbulas e protexe parte do dente.

4 Recheo que se fai dun dente cunha pasta especial para reparalo.

8 Explica a oferta de setembro que se presenta no anuncio e copia o slogan.

9 Copia as dúas expresións equivalentes á frase do slogan da oferta.

10 Escribe a outra palabra que se utiliza no texto para nomear dentista.

11 Busca no dicionario a palabra moa e copia o significado que ten no texto.

1 Que finalidade ten o texto que liches?

• Mostrar o currículo dos dentistas.

• Facer publicidade dunha clínica.

• Explicar como cómpre coidar os dentes.

2 Escribe o slogan ou a frase destacada do anuncio.

SOBRE O TIPO DE TEXTO

Quedar co mel

na boca.

Quedar coa boca dun palmo.

A metonimia consiste en substituír

o nome dunha cousa polo nome doutra

para que teñan relación de continente por

contido ou causa-efecto. Por exemplo,

xa rematei o prato, no canto de dicir xa

rematei os espaguetes.

A comparación consiste en relacionar un elemento con outro semellante. Por exemplo, a cova era escura coma a noite.

Quedar de pedra.

Quedar abraiado.

Quedar mal.

1 Tratamentos periodentais ou de enxivas

2 Hixiene dental e branqueamento

3 Colocación de bráquets

35

ES0000000118726 121688_UNIDADE_02_96754.indd 35 31/03/2020 9:20:05

Hai textos que explican as cousas dun xeito especial, co obxectivo de crear beleza e espertar determinadas emocións no lector. Estes textos chámanse textos literarios e o tipo de linguaxe en que están escritos é a linguaxe literaria.

Na linguaxe literaria, as palabras selecciónanse e combínanse usando diversos recursos, segundo as emocións que se queren transmitir.

Bolboreta

Bolboreta fascinante,debuxante e escritora,como es tan boa lectora,pasas páxinas ao instante.Coa túa pluma enroladorazugas tinta en tantas flores...Con palabras de mil cores,cada libro teu namora!

Héctor cajaraville

A bolboreta

A bolboreta é un insecto voador con catro ás de cores vivas que move con moita rapidez. Na boca, a bolboreta ten unha trompa enrolada en espiral que estira para zugar o néctar das flores que poliniza.

1 Fíxate no obxectivo dos textos anteriores e di cal dos dous non é literario.

2 Cales destas características do poema Bolboreta se poden considerar propias da linguaxe literaria? Escolle tres.

A Ten un ritmo e unha musicalidade especiais.

B Os verbos están en segunda persoa do singular.

C Utiliza determinadas palabras cun sentido que non teñen na linguaxe habitual.

D Diríxese á bolboreta coma se fose unha persoa.

E Utiliza palabras como escritora, pluma, libro, etc., relacionadas coa literatura.

Literatura

néctar: zume moi doce que segregan as flores.

fascinante: que gusta moitísimo.

18

ES0000000118726 121688_UNIDADE_01_96756.indd 18 31/03/2020 9:20:10

1A linguaxe literaria

3 Con que se comparan? Relaciona cada número coa letra correspondente.

1 As ás da bolboreta. A Cunha pluma.

2 A trompa da bolboreta. B Con tinta.

3 O néctar das flores. C Coas páxinas dun libro.

4 Cres que este texto é literario? Por que? Le e responde.

Posta de sol

As vistas eran impresionantes. O sol, canso despois dun longo día de traballo, agochábase tras das dunas, vestindo o ceo de belísimas tonalidades moradas. Ao fondo, unha caravana de camelos poñía puntos suspensivos a unha paisaxe inesquecible.

5 Le con atención. Despois, busca na prensa, na televisión ou en Internet dous exemplo do uso da linguaxe literaria na publicidade.

Os anuncios publicitarios teñen por obxectivo fundamental facer atractivo o produto aos ollos do posible consumidor. Por iso, a linguaxe literaria é cada vez máis importante na publicidade. Velaquí tes exemplo dalgúns dos recursos máis utilizados.

Viaxa cómodo. Cambia o teu TREN de vida.

MILFLORES, a fragrancia que te abraza.

AIRVOA, as zapatillas máis lixeiras de todos os tempos.

Lentes LUMINoLpara te protexeres do sol.

6 Escribe en linguaxe literaria as seguintes oracións.

• A cebra ten a pel de raias.

• A tartaruga ten unha cuncha dura no lombo.

Faino así:

– Relaciona cada característica dos animais cun destes elementos.

– Substitúe en cada oración a característica descrita polo elemento correspondente.

escudo pixama

DEMOSTRA O TEU TALENTO

A RIMA A PERSONIFICACIÓN

A HIPÉRBOLE OU ESAXERACIÓN

OS XOGOS DE PALABRAS

19

ES0000000118726 121688_UNIDADE_01_96756.indd 19 31/03/2020 9:20:11

Os textos literarios poden estar escritos en prosa ou en verso.Os textos en prosa escríbense ocupando toda a liña, é dicir,

como escribimos normalmente.Os textos en verso escríbense en liñas máis curtas, chamadas

versos, que adoitan ter un ritmo e unha sonoridade especiais.

1 Le os textos anteriores e responde.• Que texto está escrito en prosa? Por que o soubeches? • Que texto está escrito en verso? Xustifícao con exemplos.2 En que se diferencian? Compara o seguinte texto co fragmento

de O irmán da Lúa e escolle a opción correcta. • Cada texto explica cousas diferentes.• Este texto está escrito en prosa e o de Paula Carballeira en verso.• O irmán da Lúa está escrito en linguaxe literaria e este texto non.

Literatura

Pasou a LúaPasou a Lúa,moi moi amodoe branquexoucase que todo.Cada recuncho,cada recanto,pintou a Lúa,de branco en branco. (…)

Antonio GArcíA teijeiro

Cando había lúa chea, meu tío sempre nos contaba historias de lobishomes porque lle gustaba asustarnos.

O irmán da LúaSe cadra, o meu irmán quixera volverse lobishome como lle pedía o corpo e viña visitarme as noites de lúa chea. Por iso resoaban os seus pasos. Era a súa maneira de dicirme que alí estaba, que podía descansar tranquila, que el se ocupaba de cazar os pesadelos.

PAulA cArbAlleirA

branquexou: volveu branco.lobishome: home que segundo as crenzas populares se converte en lobo.

50

ES0000000118726 121688_UNIDADE_03_96752.indd 50

31/03/2020 9:23:00

33 Le estas afirmacións sobre Pasou a Lúa e escribe V (verdadeiro) ou F (falso).

• Todos os versos teñen o mesmo número de sílabas.

• Non hai ningunha palabra a final de verso que acabe de xeito semellante.

• Os versos 2, 4, 6 e 8 acaban de xeito semellante, é dicir, riman.

• Repítense algunhas palabras e construcións en diferentes versos. 4 Fíxate no poema Pasou a Lúa e di quen cres que ten razón.A

B

5 Le con atención o recadro verde. Despois escolle unha canción

que che guste e copia a letra seguindo as indicacións.

6 Escolle e ordena os versos para crear un poema coas seguintes condicións.

– Debe ter 4 versos.– Todos os versos deben ter o mesmo número de sílabas.– Teñen que rimar o verso 1 co 3 e o verso 2 co 4.

DEMOSTRA O TEU TALENTO

Prosa e verso

orballan a montaña.

A auga do río corre

Entre rochas risoñas

o río corre e salta

saltan coma se fosen peixes.

coma unha serpe moi grande

e as gotas, brincadoras,

A creación do ritmodun poema baséase no uso de oracións curtas, de palabras bonitas…

A creación do ritmo dun poema baséase na repetición: do número de sílabas, de sons ao final de verso…

Unha maneira sinxela de achegarse aos textos en verso é a través das cancións. As letras das cancións adoitan estar escritas en verso e presentan unha disposición das palabras determinada que se acopla ao ritmo da música que acompañan. Vexámolo!

INDICACIÓNS1. Divide a letra da canción elixida en

versos tendo en conta as pausas,

o número de sílabas, as palabras

que riman (se as hai)...2. Separa os versos en grupos que

falen do mesmo contido.

51

ES0000000118726 121688_UNIDADE_03_96752.indd 51

31/03/2020 9:23:01

Uns pais reparten larpeiradas para que os pasaxeiros dun voo non se queixen polos choros do seu bebé

A parella regaloulles tamén aos viaxeiros tapóns para os oídos e unha «mensaxe» da pequena en que pedía desculpas anticipadamente polo seu comportamento no avión

Viaxar con rapaces nun avión –tanto se son 14 horas coma se son 2– cáusalles tensión aos pais e ás nais, aos pequenos e ao resto de pasaxeiros. Moitas familias dubidan á hora de coller un avión cos bebés porque os choros e os berros poden molestar os ou-tros viaxeiros. A presenza de bebés a bordo sempre causa polémica entre os que se queixan e lles piden aos pais que controlen os rapaces e os que argumentan que moitas veces os adultos se portan moito peor. Para previr unha situación desagradable, unha parella adiantouse ás queixas e repartiu en-tre os pasaxeiros dun voo a México bolsas con larpeiradas, tapóns para os oídos e unha mensaxe en que o seu bebé dun ano, Lorenza, prometía que intentaría portarse tan ben como fose posible.

As bolsas que repartiron os pais de Lorenza o pasado 13 de marzo nun voo que ía desde Cidade de México ata Cancún contiña, ade-mais das larpeiradas e dos tapóns para os oídos, unha «mensaxe» en que a bebé sau-daba os pasaxeiros e lles pedía perdón por adiantado «en caso de dar un concerto de choros durante o voo». Unha usuaria de Fa-cebook, que viaxaba con esta familia, com-partiu tres fotos da bolsiña que lle regala-ran. A entrada na rede social tivo máis de 61.000 «gústame» e foi compartida preto de de 72.000 veces.

«Ola! Chámome Lorenza e teño un ano. Este é o meu primeiro voo e intentarei portarme tan ben como poida e non molestar, pero descúlpome por adiantado se me sinto irri-table, se me asusto ou se me doen os oídos», comezaba o texto. A mensaxe, en que o pai e a nai da nena incluíron debuxiños, concluía: «Espero que este agasallo axude a facerche a viaxe un pouco máis agradable. Grazas».

Os pais de Lorenza non son os primeiros en ofrecerlles aos pasaxeiros dun avión unha compensación polas molestias que puidesen ocasionar os fillos. O actor George Clooney e a súa muller, a avogada Amal Clooney, repar-tiron tapóns de oídos en primeira clase, nunha viaxe cara ao Reino Unido o pasado decem-bro. Segundo a revista People, o matrimonio acompañou os tapóns cunha mensaxe que di-cía «Desculpas por adiantado», por se os xe-melgos, Ella e Alexander, se poñían a chorar.

El País, 23/03/2018 (Adaptación)


66

ES0000000118726 121688_UNIDADE_04_96753.indd 66 31/03/2020 9:20:18

4

1 En que publicación poderiamos atopar un texto coma o anterior?

A B C

SOBRE O TIPO DE TEXTO

Unha noticia

2 Identifica que tres tipos de letra se utilizan na noticia. Ten en conta a forma e a medida.

FORMA

cursiva con subliñado

MAIÚSCULA letra grosa versaleta

redonda

MEDIDA

mediana grande pequena

3 Relaciona cada tipo de letra que distinguiches na actividade anterior coa parte da noticia a que corresponde.

Titular

Entrada

Corpo do texto

• Fíxate en que partes non se emprega punto ao final do parágrafo.

4 Escribe a parte da noticia en que figura por primeira vez cada un destes datos.

• O destino do voo.

• Uns pais dan larpeiradas.

• Idade do bebé.

• A bolsa tamén contén tapóns e unha nota.

• Reprodución completa da nota do bebé.

• O nome do bebé.

5 En que voo viaxa o bebé da noticia? Responde.

A B C

6 Busca no texto palabras e expresións que signifiquen o mesmo ca estas.

pedir perdón

pasaxeiros

estorbar

7 En cal dos casos hai que pagar antes o hotel? Responde.

A B

• Escribe dúas maneiras de dicir antes que se utilizan no texto.

8 Ordena os seguintes feitos do máis antigo ao máis recente.

Unha pasaxeira dun voo comparte en Facebook unha foto.

Unha parella reparte unha bolsa con larpeiradas, tapóns e unha mensaxe.

Un actor e a súa muller reparten tapóns dos oídos.

9 Ponte no lugar dos pais de Lorenza e escribe unha nota para os viaxeiros do voo.

10 USA AS TIC. Investiga canto dura o voo que fai a familia de Lorenza.

Se fai a reserva, pagará o 100% por adiantado.

Se fai a reserva, pagará o 100%

máis adiante.

Para sabelo, entra nun buscador de voos, como Kayak (https://www.kayak.es/flights/)

Kib

uk

oX

avier Estévez

+10

NA

RR

AT

IVA

Kibuko

Xavier EstévezIlustración de cuberta de Elena Hormiga

Sara ten unha fonda tristura acubillada

no seu corazón. Un día atopa na praia

unha caixa cunha vella máquina de fotos

e unha nota para ela, unha invitación

para un misterioso xogo.

Por outro lado, Kibuko é un monstro

que tenta salvar o seu mundo máxico.

E ten un plan…

Unha historia de misterio

e de amizade que transporta

o lector a un mundo

de fantasía.

www.oqueleo.com

Xavier EstévezKibuko

2. a E

DIC

IÓN

Cian Magenta Amarillo Negro

ES0000000067043 843197_Kibuko_OBR_2ed_64156

ES0000000067043 843197_Kibuko_OBR_2ed_64156.indd 1

13/02/2019 11:32:47

FLIGHT: JHK236

13 NOV 2018MR. ENZO RACCOLI

FROM: JFK

New YorkTO: LCY

London

BOARDING AT:

9:10AMTERMINAL:

FGATE:

10SEAT:

52C

FLIGHT: HHX167

13 MAR 2018MR. ENZO RACCOLI

FROM: MEX

Cidade de MéxicoTO: CUN

Cancún

BOARDING AT:

8:30AMTERMINAL:

AGATE:

02SEAT:

52C

FLIGHT: PUG554

13 FEB 2018MR. ENZO RACCOLI

FROM: LCY

LondonTO: MEX

Cidade de México

BOARDING AT:

4:05PMTERMINAL:

HGATE:

09SEAT:

52C 67

ES0000000118726 121688_UNIDADE_04_96753.indd 67 31/03/2020 9:20:21

18


Saber facerNeste programa proponse unha tarefa de expresión oral ou de expresión escrita en que o alumnado terá que aplicar diversas habilidades da área. O carácter integrador das propostas require poñer en práctica a competencia lingüística.

Cada tarefa propón, de xeito guiado, a creación dun texto oral ou escrito. O proceso de elaboración comprende diversas fases desde a planificación ata a revisión, mediante unha rúbrica moi simple.

Comprobo o meu progreso

A sección Comprobo o meu progreso consta de dúas páxinas de actividades que permiten comprobar os coñecementos adquiridos.

Ademais das actividades de aplicación, sempre se inclúen dúas actividades en que hai que completar un resumo e un esquema; ambas pretenden axudar o alumnado a fixar os contidos teóricos e ao mesmo tempo traballar técnicas de estudo.

A sección remata cunha rúbrica de autoavaliación (Como o fixen?), que vai permitirlles aos estudantes seren conscientes do progreso da súa aprendizaxe e tamén das súas dificultades. Con esta rúbrica preténdese animar o alumnado a continuar mellorando e a repasar os aspectos que lle resultaron máis complicados.

1 RESUMO. Copia e completa o resumo destes contidos da unidade.

2 ESQUEMA. Copia e completa o seguinte esquema.

O ARTIGO

función tipos

(as galiñas, unha casa) (o, a, os, as)

3 Escolle os grupos en que as palabras están ordenadas coma no dicionario.

A coartar

coala

coalición

B león

leoneira

leopardo

C meda

medeiro

media

D xullo

xuño

xulgado

4 Escribe baixo que entrada se atopan estas palabras no dicionario.

• falabas • rapazas • crueis

COMPROBO O MEU PROGRESO

Le os enunciados, reflexiona e responde.

–Vin un gato! –Visitamos unha casa! –O gato era negro? –É a casa da praza?

En que casos se utiliza o artigo indeterminado? E o determinado?

PENSAMENTO

• O é o libro onde se recollen os significados das palabras.

• As palabras que preceden ao substantivo para concretalo ou determinalo son os As clases de palabras que desempeñan a función de determinantes son os , os , os , os e os

• As preposicións en e contraen cos e cos indefinidos , algunha, algúns, e outro, , ,

• Os textos que teñen por obxectivo e chámanse textos literarios. O tipo de linguaxe en que están escritos estes textos chámase

22

ES0000000118726 121688_UNIDADE_01_96756.indd 22 31/03/2020 9:20:18

5 Busca no dicionario estas palabras e indica cales nomean animais.

6 Completa co substantivo que corresponda tendo en conta a forma do artigo.

• O sábado pasado avariouse a microondas / lavalouza

• A Mateo encántalle o que lle regalaches. libro / cadros

• Entre os dous comeron todos os pasteis / filloas

• Cando están xuntos, as pásanlles voando. minutos / horas

7 Copia os determinantes e clasifícaos tendo en conta o esquema. Repara nas contraccións.

8 Indica a partir de que palabras se formaron as seguintes contraccións.

COMO O FIXEN? Responde as preguntas no caderno.

Sei buscar palabras no dicionario? En que forma busco os verbos?

Identifico todos os determinantes? Utilizo sempre a forma correcta segundo o substantivo que hai detrás?

Fago ben as contraccións do artigo? Utilizo correctamente as contraccións dos demostrativos e as dos indefinidos?

Distingo un texto literario dun que non o é? En que me fixo?

Uxío:

Telefonou Xiana para convidarte á súa festa de aniversario. Será o sábado 25 de setembro ás seis da tarde nun local que hai na praza da Verdura. Tes que levar un disfrace e unhas lentes de sol. Se podes ir, debes avisala hoxe á tarde neste número de teléfono: 600333333.

Biquiños!

Os avós

regueifa ñandú silva peñortucano

ouriolo

DETERMINANTES

ARTIGO

estoutros

nisto

dalgunhas

daqueles

noutros

nalgúns

OUTROS

DETERMINADO

INDETERMINADO

1

23

ES0000000118726 121688_UNIDADE_01_96756.indd 23 31/03/2020 9:20:20

Unha narración oral desde diferentes puntos de vistaAgora vas contar unha historia desde dous puntos de vista diferentes, é dicir, segundo como a viviron dous dos personaxes que interveñen nela.

Pero, antes, vas realizar actividades que che poden axudar a preparar este traballo. E, ao final, xa verás como es capaz de facelo moi ben!

PREPARA O TEU TRABALLO

1 Le a seguinte situación e responde.

O señor Trigo acolleu esta fin de semana na súa granxa un grupo de alumnos e alumnas do colexio A Carballeira para que descubrisen como é a vida no campo. Antes de volver á casa, o encargado da revista escolar falou con algúns participantes para ver como foi a experiencia.

• Onde se atopará a granxa do señor Trigo: no medio do campo ou preto dalgunha localidade?

• Con que instalacións contará: palleira, cortes, galiñeiro, hórreo, algunha lagoa ou estanque para os parrulos e os gansos...?

• Que animais se criarán nela? Haberá outras preto?

2 Que fixeron na granxa? Copia as tres actividades que prefiras.

SABER FACER

Montar a cabalo.

Alimentar os animais.

Recoller mel. Asistir ao nacemento dalgún animal.

Durmir en tendas de campaña.

Pasear de noite polo campo.

3 Escolle dous destes personaxes ou inventa outros para contar as dúas versións da experiencia na granxa.

ALDARAEncántanlle os animais e o campo. Pasouno moi ben.

SEÑOR TRIGOÉ moi simpático, pero ten pouca paciencia coa rapazada.

GUILLERMEÉ algo medroso. Pasouno mal, sobre todo de noite.

20

ES0000000118726 121688_UNIDADE_01_96756.indd 20 31/03/2020 9:20:13

ELABORA O TEU GUIÓN

4 Ponte na pel dos personaxes elixidos e responde coma se foses eles.

• Que fixeches esta fin de semana? Con quen?

• Apetecíache pasar unha fin de semana coma esta? Por que?

• Que actividades fixeches durante a fin de semana?

• Que é o que máis che gustou do que fixeches? Por que?

• Que é o que menos che gustou? Por que?

• Repetirías a experiencia? Por que?

5 Escribe un borrador para a narración de cada personaxe elixido.

Procura que a narración completa non ocupe máis de 10 liñas.

1.º PARÁGRAFO Explica o que fixo e se lle apetecía vivir esta experiencia.

2.º PARÁGRAFO Expón en que actividades participou e como se sentiu.

3.º PARÁGRAFO Valora a experiencia que tivo cada personaxe.

6 Ensaia a narración desde o punto de vista de cada personaxe.

DEMOSTRA QUE O SABES FACER

7 Realiza a narración oral en público de cada un dos personaxes.

8 Pídelle ao resto da clase que valore a túa intervención.

1

Baséate nos borradores da actividade anterior.

Pensa en movementos, xestos, tons de voz, etc., que poidan caracterizar mellor cada personaxe e ensáiaos.

Repite cada narración varias veces para memorizala.

Fala con voz alta e clara, pero sen berrar.

Utiliza tons de voz diferentes segundo cada personaxe.

Acompaña a túa narración con xestos e movementos axeitados.

SI NON

Notouse a diferenza de punto de vista entre as dúas narracións?

Utilicei un ton de voz adecuado e xestos?

Podería mellorar algún aspecto?

21

ES0000000118726 121688_UNIDADE_01_96756.indd 21 31/03/2020 9:20:14

19

Repaso acumulativo

A páxina de Repaso acumulativo inclúe actividades que repasan os contidos estudados nas unidades anteriores nos programas de Vocabulario, Gramática e Ortografía.

As actividades que se propoñen son variadas e sempre se conclúe cun ditado acumulativo, cos contidos ortográficos da unidade e das anteriores.

O apartado pretende que o alumnado tome conciencia dunha aprendizaxe continuada.

Finalmente, preséntase unha Autoavaliación que ten por obxectivo comprobar dunha maneira rápida, con preguntas de resposta múltiple, se os estudantes entenderon os contidos da unidade.

1 Copia só as oracións.

• De veñen amigos os Madrid.

• Na festa cantarán Xoán e Uxía.

• Breixo xoga ao baloncesto.

• Roi, Martiño e David non.

• Os paxaros voan cara ao sur.

• Bombóns compra tenda.

2 Subliña o suxeito nas oracións da actividade anterior.

3 Escribe con maiúscula inicial as palabras que corresponda.

os meus curmáns xulio e maría viñéronnos visitar este verán. había case medio ano que non os viamos! e é que, desde que se mudaron ao norte, é máis difícil estar xuntos. que mágoa!

4 Escribe tres substantivos en cada caso.

Que conteñan o son R forte.

Que conteñan o son X.

5 Clasifica as seguintes palabras segundo o número de sílabas.

• boi • bolboreta

• neve • ficha

• carteira • fábrica

• mazá • botella

• tren • informática

• sol • impermeable

SON MONOSÍLABAS

SON BISÍLABAS

SON TRISÍLABAS

SON POLISÍLABAS

6 DITADO ACUMULATIVO. Prepara o ditado para facelo no caderno.

• As maiúsculas

• As grafías c e q

• As grafías c e z

• As grafías g/gu/gü

Un día moi completo

Mañá visitaremos co colexio o bosque dos Esquíos, preto de Sigüeiro. Despois, iremos á Pena das Aguias e cearemos no albergue «A agulla». Ao acabar, tocaremos a guitarra, danzaremos e cantaremos un pouco. Que ben!

REPASO ACUMULATIVO

Escribe SI ou NON e puntúate. Cada resposta correcta vale 2 puntos.

1 No dicionario os verbos están sempre en xerundio.

2 O artigo vai diante do substantivo e ten como función determinalo.

3 As preposicións de e en contraen co demostrativo.

4 O artigo vai no mesmo xénero e na mesma persoa ca o substantivo.

5 O obxectivo dos textos literarios é crear beleza e emocionar.

AUTOAVALIACIÓN

24

ES0000000118726 121688_UNIDADE_01_96756.indd 24 31/03/2020 9:20:23

1 Copia a forma de cada parella que atopariamos no dicionario.

• pobre / pobriña

• xogando / xogar

• ordenador / ordenadores

• caderno / cadernos

2 Ordena estas palabras segundo a orde en que as atoparías nun dicionario.

lúa

luarcancela

canción xaneiro

xantar

3 Di en que oración se utiliza a linguaxe literaria e en cal non. Xustifica a resposta.

A Onte o equipo municipal de ciclismo proclamouse campión.

B O lago, espello fiel, reflectía un ceo cheo de boliñas de algodón.

4 Copia os determinantes do texto e arrodea os que son artigos.

Un xardín moi iluminado

O xardín que hai onda a miña casa está moi ben iluminado. A semana pasada instalaron seis farois novos. Se queres, esta tarde podemos ir. Xa verás a luz tan clara que dan!


• Escritura de contraccións

• Sílaba tónica e acento gráfico

A xoia da avoa

Bárbara acababa de atopar o xoieiro da avoa María. Sacou dunha caixiña minúscula un colgante precioso e púxoo. Era

unha cadea de platino, da que colgaba un rubí en forma de bágoa. Diante do espello, Bárbara deixaba voar a imaxinación e inventaba un montón de historias fantásticas. Era coma se fixese unha viaxe no tempo! A única diferenza era que non se movía da casa.

REPASO ACUMULATIVO


1 Unha palabra é polisémica se ten só un significado.

2 Os substantivos colectivos van sempre en plural.

3 A sílaba que se pronuncia con máis forza é a átona.

4 A palabra chuvia é un substantivo abstracto.

5 O plural do substantivo irmán fórmase engadíndolle un -s ao singular.

AUTOAVALIACIÓN

-o-os

-es-iña -r

-e -do

40

ES0000000118726 121688_UNIDADE_02_96754.indd 40 31/03/2020 9:20:17

1 Que significa paleta en cada oración? Relaciona con números.

paleta

A B C

1 O albanel esqueceu a paleta na casa.

2 O pintor mesturou as cores na paleta.

3 Recolleu a borralla coa paleta.

2 De que tipo é cada substantivo? Relaciona.

• rabaño • amor • Cibrán

1 Substantivo común, individual, abstracto.

2 Substantivo propio, individual, concreto.

3 Substantivo común, colectivo, concreto.

3 Identifica os substantivos do texto e analízaos.

Exemplo acampada: substantivo común, individual, concreto, feminino, singular.

4 Sinala a sílaba tónica das seguintes palabras e ponlles acento gráfico cando cumpra.

• semaforo • tunel • caixa

• autobus • tuzaro • papel

• termometro • lapis • esqui

5 Explica por que se acentúan ou non as palabras da actividade anterior.


• Escritura de contraccións

• Sílaba tónica e acento gráfico

• Normas de acentuación

Vocación

Román, o meu tío de Lalín, é un deses homes simpáticos que con velos xa che alegran o día. Traballa no xulgado, pero a súa auténtica vocación é arranxar electrodomésticos. Ten un taller de bricolaxe caseiro e alí, mentres escoita música, repara todo o que lle leven os amigos e amigas: móbiles, televisores, radios, ordenadores, frigoríficos… Canto peor está o aparello, máis contento se pon el!

REPASO ACUMULATIVO


1 As palabras homónimas escríbense sempre igual.

2 O adxectivo boísimo está en grao superlativo.

3 Só se acentúan as palabras esdrúxulas cando cómpre.

4 Os adxectivos invariables teñen a mesma forma para os dous xéneros.

5 A palabra fácil leva acento gráfico porque é grave e acaba en -l.

AUTOAVALIACIÓN

Acampada terroríficado 1 ao 3 de novembrono bosque dos Corvos

Apuntádevos e viviredes o terror nun espazo cheo de morcegos e arañeiras que non vos decepcionará. PASARÉDELO DE MEDO!!!

56

ES0000000118726 121688_UNIDADE_03_96752.indd 56 31/03/2020 9:23:10

20

Ao final de cada trimestre inclúese a sección Cooperamos, onde se propón unha tarefa que se ten que desenvolver en grupos reducidos, utilizando diferentes técnicas de traballo cooperativo. O alumnado deberá conseguir un obxectivo común que require tomar

decisións en grupo, poñerse de acordo, repartir a tarefa, implicarse… Ao final do proceso farán unha valoración conxunta do traballo que realizaron, coa finalidade de detectar os problemas que puidesen ter e de poder mellorar no próximo traballo.

Cooperamos

OUTRAS SECCIÓNS

Saber máis

Saber máis é unha sección trimestral con contidos complementarios que o profesorado, segundo as características do grupo da clase, decidirá se convén tratar e cando ou como facelo.

Os contidos que se escolleron para esta sección en quinto de primaria son

os seguintes: o acento diacrítico, a sinonimia e a antonimia, a comunicación e as conxugacións verbais de verbos regulares e irregulares, moi útiles para complementar as unidades de gramática dedicadas aos verbos e tamén como material de consulta.

COOPERAMOS

Lemos textos técnicos

1. Organizámonos en grupos de catro.

2. Dividimos o texto en catro partes semellantes e eliximos, en cada grupo, a persoa que comeza a ler. O resto continuará no sentido das agullas do reloxo.

As partes en que se divide o texto sempre deben conter parágrafos completos, que se recoñecen polo uso do punto e á parte.

A lingua como un slime ou como un ser vivo: modelable e cambiante

Ás veces, os libros fannos ver a lingua como un elemento estable, cheo de normas. En cambio, a lingua é máis semellante a un slime, ben modelable, ou coma un ser vivo, que vai cambiando ao longo do tempo e adaptándose aos diferentes hábitats onde está. Por iso, non falamos do mesmo xeito cando facemos unha exposición oral na clase ca cando estamos cos amigos no patio.

As variedades da lingua segundo a situación en que nos atopamos chámanse variedades diafásicas (de día, que significa ‘a través

de’ e fasis, que quere dicir ‘expresión’) ou rexistros.

Estas variedades están determinadas pola situación e, xa que logo, dependen de catro aspectos: a) o tema tratado, que pode ser máis especializado, como as matemáticas, a historia…, ou máis corrente ou cotián, como contar o que fixemos onte pola mañá; b) a canle a través da cal se difunde a mensaxe, que pode ser oral ou escrita; c) a intención comunicativa ou o que queremos conseguir coa mensaxe (informar, contar, explicar…); e d) o teor interpersoal, é dicir, a relación que temos co receptor, que pode ser un descoñecido, un familiar, unha amiga…

En xeral, distínguense dúas grandes variedades diafásicas: formal e informal. O rexistro formal utilízase en situacións en que se trata un tema especializado, que require un coñecemento; adoita expresarse por escrito ou oralmente, a partir dun escrito; normalmente ten por finalidade informar ou explicar, e a relación co receptor é afastada: non hai confianza. Trátase de textos ou discursos que requiren unha certa planificación, como unha exposición dun traballo na clase.

O rexistro informal emprégase en situacións en que o tema tratado é corrente ou cotián e, por tanto, non require un saber ou un coñecemento especial; adoita ser oral espontáneo, malia que tamén pode ser escrito espontáneo, como unha mensaxe de WhatsApp a un amigo ou amiga; ten por finalidade narrar, informar, convencer…, e a relación co receptor é de proximidade. Trátase de textos ou discursos que xorden de xeito improvisado, sen estar preparados previamente.

Lectura compartida

72

ES0000000118726 121688_UNIDADE_04_96753.indd 72 31/03/2020 9:20:38

3. Cada un, en silencio, vai preparar a lectura do seu fragmento.

Para preparar a lectura, cómpre seguir estas instrucións.

1. Subliñamos as palabras que nos resultan difíciles de ler e practicámolas de xeito individual ata que as poidamos dicir de maneira natural.

2. Marcamos os signos de puntuación para facer as pausas.

3. Podemos gravarnos e oír como o facemos.

4. O primeiro membro do grupo le en voz alta o fragmento que lle tocou, mentres o resto do grupo o escoita atentamente.

5. O compañeiro ou a compañeira seguinte, no sentido das agullas do reloxo, ten que explicar ou resumir o que se leu antes, utilizando as súas palabras.

Se hai algunha palabra que non coñece e non pode deducir o significado polo contexto, terá que buscala no dicionario.

6. O resto de membros do grupo confirma ou matiza a explicación que fixo o compañeiro ou a compañeira.

7. O mesmo membro que deu a explicación ten que ler o segundo fragmento do texto e o terceiro debe dar a explicación.

Continúase así ata que se acaba de ler o texto e todos o entenderon.

4

COMO O FIXEMOS? Responde as preguntas no caderno.

Lemos cun ton axeitado e cun ritmo lento para que os compañeiros e as compañeiras entendesen ben?

Á hora de explicar o fragmento lido, usamos as nosas palabras, diferentes das utilizadas no texto?

Quen leu mellor? Quen o explicou mellor? Por que?

Le pouco e pouco, vocalizando ben e cun ton de voz axeitado

para que te oian todos.

73

ES0000000118726 121688_UNIDADE_04_96753.indd 73 31/03/2020 9:20:40

SABER MÉSSABER MÁIS Verbos irregulares

O verbo SER

A voz pasiva fórmase co verbo ser + participio. Por exemplo: O lume foi apagado polos bombeiros.

Formas persoais

Formas non persoais

MODO INDICATIVO

PRESENTEPRETÉRITO IMPERFECTO

(Copretérito)PRETÉRITO PERFECTO

(Pretérito)

euti

el / elanósvós

eles / elas

sonesésomossodesson

euti

el / elanósvós

eles / elas

eraeraseraeramoseradeseran

euti

el / elanósvós

eles / elas

funfuchesfoifomosfostesforon

PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO (Antepretérito)

FUTUROCONDICIONAL (Pospretérito)

euti

el / elanósvós

eles / elas

foraforasforaforamosforadesforan

euti

el / elanósvós

eles / elas

sereiserásseráseremosseredesserán

euti

el / elanósvós

eles / elas

seríaseríasseríaseriamosseriadesserían

MODO SUBXUNTIVO INFINITIVO CONXUGADO


(Pretérito)

euti

el / elanósvós

eles / elas

serseressersermosserdesseren

euti

el / elanósvós

eles / elas

sexasexassexasexamossexadessexan

euti

el / elanósvós

eles / elas

fosefosesfosefósemosfósedesfosen

MODO IMPERATIVO

sé ti sede vós

INFINITIVO XERUNDIO PARTICIPIO

ser sendo sido

234

ES0000000118728 121710_FINAIS_96764.indd 74 31/03/2020 9:25:07

Formas persoais

Formas non persoais

MODO INDICATIVO


(Copretérito)PRETÉRITO PERFECTO

(Pretérito)

euti

el / elanósvós

eles / elas

vouvasvaiimosidesvan

euti

el / elanósvós

eles / elas

íaíasíaiamosiadesían

euti

el / elanósvós

eles / elas

funfuchesfoifomosfostesforon

PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO (Antepretérito)

FUTUROCONDICIONAL (Pospretérito)

euti

el / elanósvós

eles / elas

foraforasforaforamosforadesforan

euti

el / elanósvós

eles / elas

ireiirásiráiremosiredesirán

euti

el / elanósvós

eles / elas

iríairíasiríairiamosiriadesirían

MODO SUBXUNTIVO INFINITIVO CONXUGADO


(Pretérito)

euti

el / elanósvós

eles / elas

iriresirirmosirdesiren

euti

el / elanósvós

eles / elas

vaiavaiasvaiavaiamosvaiadesvaian

euti

el / elanósvós

eles / elas

fosefosesfosefósemosfósedesfosen

MODO IMPERATIVO

vai ti vamos nós ide vós

INFINITIVO XERUNDIO PARTICIPIO

ir indo ido

O verbo IR

Os verbos ser e ir presentan formas idénticas nos tempos de pretérito perfecto e pluscuamperfecto de indicativo e no pretérito imperfecto de subxuntivo.

235

ES0000000118728 121710_FINAIS_96764.indd 75 31/03/2020 9:25:08

SABER MÁIS Palabras sinónimas

Os sinónimos

Hai palabras que significan o mesmo ca outras. As palabras que teñen o mesmo significado chámanse palabras sinónimas. Por exemplo, maña e habilidade son palabras sinónimas.

Os sinónimos son moi útiles cando escribimos textos para non repetir sempre as mesmas palabras. Hai dicionarios de sinónimos que nos ofrecen as palabras co significado equivalente a outra. Por exemplo, se buscamos finalizar nun dicionario de sinónimos, atoparemos a seguinte información.

Ás veces, dentro dunha mesma lingua hai palabras diferentes que teñen o mesmo significado e que se utilizan nunha forma ou noutra dependendo da localidade. Por exemplo, na Mariña de Lugo din golpe, mentres que na maior parte do territorio galego din raposo.

1 Escribe dúas palabras sinónimas debaixo de cada imaxe.

perplexo / feliz / anoxado / sorprendido / malhumorado / confuso / abraiado / ledo

A B C D

2 Copia o texto substituíndo as palabras destacadas polos sinónimos correspondentes. Fai os cambios que cumpra.

Un achado sorprendente

Preto do casarío dos avós hai unha fraga preciosa. O domingo fixemos unha andaina por ela. Foi fantástico! Sobre todo cando descubrimos nunha galla dun ameneiro un niño de gorrións. Que sorpresa!

bosque

póla

casal

atopamos

amieiro

camiñada

pardais

fabuloso

finalizar

1 verbo

SINÓNIMOS: acabar, concluír, rematar, terminar.

150

ES0000000118727 121699_SABER_MAIS_2_96760.indd 74 31/03/2020 9:21:31

77

1 Copia substituíndo as palabras destacadas por un sinónimo do cadro.

Repara en se as palabras levan ou non acento gráfico.

• Mañá hai que saír cedo, para non pasar calor despois.

• Espero que Alberte merque o que lle pedín.

• A xente ten apuro en que o encoro se amañe axiña.

• A vaca está prendida e á corda fixéronlle un lazo.

• A galiña está xusto na rama que máis mazás produce.

2 Copia as oracións no caderno escollendo a palabra axeitada de cada par.

• Se non lle dás / das o que pide, enfurrúñase. É / E un caprichoso.

• Nós / Nos estaremos nós / nos bancos do parque mentres vós / vos tomades o té / te.

• Desde aí non vés / ves ben o escenario, tes que té / te pór / por máis / mais adiante.

• Á / A veterinaria dixo que á / a pomba tiña ás / as ás / as rotas.

3 Enche os ocos das definicións con cada unha destas formas verbais que están nos recadros.

• 2.ª persoa de singular do presente de indicativo do verbo vir.


• 3.ª persoa de plural do presente de indicativo do verbo ver.

• 2.ª persoa de singular do presente de indicativo do verbo ver.

4 Copia estes recitados e ponlles acento diacrítico ás palabras destacadas que o precisen.

5 Escribe unha oración con cada par de palabras e despois leas en voz alta.

vésvén ven ves

bóla / bola óso / oso pé / pe

Hoxe e luns, mañá e martes,cuarta feira logo ven,de mañá en oito díase a semana que ven.

Orelliña, vai a leñae se non ves axiña,durmirás foracos bacoriños da túa dona.


SABER MÁIS

76

Outras regras de acentuación

Con acento gráfico Sen acento gráfico

á contracción a + a; 'ala' a artigo; pronome; preposición

ás contracción a + as; 'alas' as artigo; pronome

cómpre 'é necesario' compre 'merque'

dá presente e imperativo de dar da contracción de + a

dás presente de dar das contracción de + as

dó 'compaixón'; nota musical do contracción de + o

é presente de ser e conxunción

fóra adverbio de lugar fora pretérito pluscuamperfecto de ser e ir

má 'mala, ruín' ma contracción me + a

más 'malas, ruíns' mas contracción me + as

máis adverbio de cantidade mais 'pero'

nó 'lazo' no contracción en + o

nós 'lazos'; pronome tónico nos pronome átono; contracción en + os

óso peza do esqueleto oso animal plantígrado

pé parte do corpo pe letra

póla 'rama' pola 'galiña'; contracción por + a

pór 'poñer' por preposición

présa 'apuro' presa 'prisioneira'; 'encoro'; 'manchea'

só adverbio; adxectivo so preposición

té 'infusión' te pronome; letra

vén presente de vir ven presente de ver; imperativo de vir

vés presente de vir ves presente de ver

vós pronome tónico vos pronome átono

O acento diacrítico

O acento diacrítico úsase para diferenciar palabras con significados distintos, pero que se escriben igual. Por exemplo: no par bóla ('esfera') / bola ('pan'), o acento diacrítico permítenos distinguir as dúas palabras e indícanos, ademais, que a vogal acentuada ten unha pronuncia aberta, a diferenza da vogal non acentuada, que é pechada.


77

1 Copia substituíndo as palabras destacadas por un sinónimo do cadro.

Repara en se as palabras levan ou non acento gráfico.

• Mañá hai que saír cedo, para non pasar calor despois.

• Espero que Alberte merque o que lle pedín.

• A xente ten apuro en que o encoro se amañe axiña.

• A vaca está prendida e á corda fixéronlle un lazo.

• A galiña está xusto na rama que máis mazás produce.

2 Copia as oracións no caderno escollendo a palabra axeitada de cada par.

• Se non lle dás / das o que pide, enfurrúñase. É / E un caprichoso.

• Nós / Nos estaremos nós / nos bancos do parque mentres vós / vos tomades o té / te.

• Desde aí non vés / ves ben o escenario, tes que té / te pór / por máis / mais adiante.

• Á / A veterinaria dixo que á / a pomba tiña ás / as ás / as rotas.

3 Enche os ocos das definicións con cada unha destas formas verbais que están nos recadros.



• 3.ª persoa de plural do presente de indicativo do verbo ver.

• 2.ª persoa de singular do presente de indicativo do verbo ver.

4 Copia estes recitados e ponlles acento diacrítico ás palabras destacadas que o precisen.

5 Escribe unha oración con cada par de palabras e despois leas en voz alta.

vésvén ven ves

bóla / bola óso / oso pé / pe

Hoxe e luns, mañá e martes,cuarta feira logo ven,de mañá en oito díase a semana que ven.

Orelliña, vai a leñae se non ves axiña,durmirás foracos bacoriños da túa dona.


21

Programación das unidades e banco de recursos

22

Unidade 1. Coñecemos os demais

Programación

Suxestión de temporalización

A estrutura do libro en doce unidades corresponde a catro unidades por trimestre. A duración de cada unidade estímase entre dúas e tres semanas.

CONTIDOS

SABER SABER FACER

COMUNICACIÓN ORAL • Comprensión dunha conversa sobre o inicio do curso.

• Distinción da articulación correcta de sons.

• Presentación pública das características dos compañeiros e das compañeiras.

• Narración dunha historia.

COMPETENCIA LECTORA • Lectura e comprensión da fábula O león que era unha formiga.

• Lectura e comprensión do poema Bolboreta.

EXPRESIÓN ESCRITA • Escritura dunha narración desde diversos puntos de vista.

• Realización de ditados.

VOCABULARIO • Os animais.

• O dicionario.

GRAMÁTICA • Os determinantes. O artigo.

ORTOGRAFÍA • Escritura de contraccións.

LITERATURA • A linguaxe literaria.

CREATIVIDADE • Invención doutro desenvolvemento para un conto.

PENSAMENTO • Dedución de normas gramaticais a partir da observación.

TAREFA COMPETENCIAL • Preparación e exposición dunha narración oral desde dous puntos de vista.

TRABALLO COOPERATIVO (GRUPO) • Resolución de actividades en grupo.

SABER SERVALORES • Respecto polas ideas, polos sentimentos e polas emocións dos demais.

23

Banco de recursos

Material para o profesorado

• Programación didáctica da aula

• Libro anotado

• Libro de recursos

Recursos para a avaliación

– Avaliación de contidos. Unidade 1: controis B e A

– Avaliación por competencias. Unidade 1

Atención á diversidade

– Plan de mellora. Unidade 1

– Programa de ampliación. Unidade 1

Recursos complementarios

Recursos dixitais

• LibroMedia

Unidade 1: actividades e recursos

Material da aula

• Caderno de expresión oral e tarxetas

• Lámina de ortografía visual

• Láminas da aula

• Xogo de lingua e taboleiros de xogos

Outros materiais

• Caderno de práctica para o alumnado

Unidade 1

• Libros de lectura

Plan lector de Oqueleo

• Fichas de comprensión lectora Lequelé 5

• Dicionario escolar

Lingua







PRIM

AR

IA5


ES0000000118736 121769_Libro-Recursos_Lingua_5_OBR_94602.indd 1 02/12/2019 10:36:04

pri

mei

ro t

rim

estr

e

5

primeiro trimestre

primeiro trimestre

Lingua

Lingua PRIM

AR

IA55 PRIM

AR

IA

MO

CHILA LIXEIRA

Edic

ión

anot

ada

Lin

gua

PR

IMA

RIA




ES0000000118732 121736_Libro-Anotado_Lingua_5-1_OBR_97994.indd 1 13/02/2020 9:01:05

27

Suxestións metodolóxicas e dimensións transversais do proxecto

29

Comunicación oral

Suxestións metodolóxicasFalar e escoitar son dúas habilidades fundamentais en calquera lingua. Para os nativos é esencial dominalas, pero os que non son nativos tamén reclaman cada vez que aprenden unha lingua desenvolver ao máximo estas habilidades que lles permitirán relacionarse coa xente e integrarse nunha comunidade lingüística. Por iso, actualmente, no ensino das linguas, a gramática e a ortografía se supeditan ao dominio das habilidades lingüísticas e, polo tanto, os enfoques tradicionais dan paso ao enfoque comunicativo, que ten o obxectivo de que o estudante sexa quen de expresarse oralmente e por escrito. Máis ca corrección, o que se lle esixe é saber actuar en calquera situación comunicativa.

Os estudantes de 5.º de primaria xa teñen un certo nivel de expresión oral e, polo tanto, pedímoslles ir un pouco máis lonxe. Así como nos primeiros cursos tratabamos discursos orais de carácter máis informal, neste curso comezamos a abordar exposicións orais que requiren un grao máis elevado de formalidade e que implican poñerse diante dun público. Así pois, a comunicación oral non se limita soamente á expresión oral duns coñecementos ou dunha narración, senón que tamén inclúe a expresión xestual, as variacións no ton de voz, os cambios de entoación… Trátase de proporcionarlles ás alumnas e aos alumnos ferramentas que os axuden a expresarse e, sobre todo, a seducir o auditorio. Esta sedución permitirá que os compañeiros e as compañeiras escoiten atentamente e tamén que respecten a opinión dos demais.

En canto á capacidade de entender mensaxes orais, en cursos anteriores traballaron a comprensión oral, centrada sobre todo no contido da mensaxe; pola contra, neste curso vanse ter en conta outros factores alleos ao contido que tamén poden achegar información, como por exemplo o ton de voz e a relación cos sentimentos que se queren expresar ou as características das diferentes variedades lingüísticas que nos van permitir identificar a procedencia da persoa que fala.

Así pois, aínda que os obxectivos de comunicación oral, en xeral, xa se traballaron en cursos anteriores, agora pasan a ser máis complexos.

30

Entre os obxectivos máis relevantes, hai que destacar os seguintes:

• Planificar textos orais antes de transmitilos e improvisar mensaxes orais correctas de maneira espontánea.

• Producir textos orais cada vez máis elaborados de diferentes tipos (descritivos, narrativos, argumentativos, expositivos, informativos, instrutivos...).

• Organizar os textos orais de maneira que a estrutura facilite a comprensión, que a información progrese con coherencia e que teñan un inicio e un final axeitados.

• Adaptar o uso da lingua oral a rexistros diferentes, máis formais ou máis coloquiais.

• Expresarse con tanta claridade como sexa posible coidando aspectos como a articulación dos sons, a entoación, o ritmo do discurso, as pausas, a actitude ao falar e a linguaxe non verbal.

No ámbito da comprensión oral, os alumnos e as alumnas de 5.º de primaria teñen que traballar ao longo do curso especialmente os seguintes obxectivos:

• Entender axeitadamente os actos de comunicación oral, que neste curso non debe limitarse a asimilar o sentido global dunha mensaxe, senón a captar os detalles, os dobres sentidos, a facer inferencias… En definitiva, desenvolver habilidades de comprensión oral que van máis alá da literalidade da mensaxe.

• Recoñecer e saber explicar a estrutura dun texto oral distinguindo as ideas principais das secundarias.

• Interpretar o significado dalgúns elementos comunicativos non verbais, tanto vocais (o ton, o ritmo do discurso...) coma non vocais (xestos, posturas...).

• Recoñecer o rexistro en que se enuncia a mensaxe para valorar a súa adecuación.

• Identificar as características lingüísticas máis distintivas dalgúns subdialectos coa finalidade de recoñecer a procedencia da persoa que fala.

• Aprender a escoitar, insistindo nas actitudes correctas que favorecen a comprensión oral: mirar o interlocutor e emitir sinais que lle indiquen que está sendo escoitado; non mostrar impaciencia para que remate a intervención; evitar interrompelo mentres fala; responder activamente e de maneira coherente cando a persoa que fala concluíu a mensaxe...

• Valorar os discursos orais dos compañeiros e das compañeiras a partir duns criterios acordados previamente e expresar a crítica de xeito construtivo sen ferir a sensibilidade dos demais.

31

De acordo con estes obxectivos elaborouse o programa de comunicación oral de SABER FACER CONTIGO, que se trata de maneira explícita na primeira páxina de cada unidade e tamén no apartado SABER FACER dalgunhas unidades. Ademais, a expresión oral abórdase de xeito transversal noutros apartados de cada unidade, onde se propoñen actividades para resolver oralmente, de maneira individual ou en grupo.

A continuación, explicamos con máis detalle cada un dos apartados onde se trata de maneira explícita a comunicación oral. A páxina inicial da unidade presenta un apartado dobre chamado Tempo para escoitar e Tempo para falar que inclúe os seguintes elementos:

• Unha gran fotografía relacionada co tema da unidade. Procuramos que fose unha imaxe próxima e atractiva para as alumnas e os alumnos co obxectivo de animar o debate. Ademais, permite comentar aspectos relacionados co eixe temático da unidade, introducir vocabulario básico do tema a partir da descrición e, en xeral, explorar os coñecementos previos que os rapaces e as rapazas teñen sobre os contidos que se van desenvolver ao longo da unidade.

• Unha selección de actividades agrupadas nos dous bloques que acabamos de comentar. No primeiro, Tempo para escoitar, preséntanse propostas de traballo a partir dunha audición descargable en e-vocacion.es.

Ao longo do libro trabállanse, desde o punto de vista oral, case todos os tipos de textos: narrativos, conversacionais, descritivos, expositivos e argumentativos. Normalmente, as situacións comunicativas propostas son formais ou, polo menos, requiren o uso dun rexistro estándar e dunha preparación previa mínima. Trátase de audicións elaboradas para o libro de 5.º de primaria, tendo en conta os gustos, as necesidades e os coñecementos dos rapaces e das rapazas desta idade.

As actividades deste apartado esixen unha escoita atenta da gravación polo menos unha vez, aínda que en moitos casos será preciso escoitar de novo a pista para que os estudantes poidan captar os detalles. Nalgúns casos, mesmo haberá que coller notas da audición. A repetición destas tarefas desenvolve a atención auditiva do alumnado e a súa capacidade para discriminar a información relevante.

As actividades adoitan ser de dous tipos: unhas céntranse no contido literal e, as outras, na forma ou en palabras e expresións concretas. En xeral, perséguense os seguintes obxectivos:

‒ Demostrar que se comprendeu ben o texto oral, respondendo preguntas concretas.

32

‒ Resumir o texto ou sintetizar as ideas principais, explicando con palabras propias o que se escoitou.

‒ Recoñecer o tema principal do texto e os temas secundarios.

‒ Facer inferencias sobre o texto, captar dobres sentidos...

‒ Recoñecer a estrutura e a organización do texto oral e explicala.

‒ Identificar elementos paralingüísticos acústicos (entoación, velocidade da fala, silencios, risas...) e interpretalos.

‒ Recoñecer o lugar de procedencia dunha persoa polo xeito de falar.

‒ Deducir o significado de palabras a partir do contexto.

As actividades do segundo bloque, Tempo para falar, están relacionadas co eixe temático da unidade e tamén coas audicións de Tempo para escoitar. Nalgúns casos desenvólvense de maneira individual e, outras veces, en parella ou en grupo reducido. Ao longo do curso trátanse diversos tipos de textos en situacións próximas ao alumnado, tendo en conta os seguintes obxectivos:

‒ Presentar un compañeiro ou unha compañeira.

‒ Demandar e achegar información.

‒ Describir obxectos, persoas ou lugares.

‒ Explicar conceptos.

‒ Argumentar e defender unha opinión propia.

‒ Practicar fórmulas de cortesía, necesarias na comunicación con descoñecidos.

‒ Ensaiar diferentes tons de voz que permiten caracterizar persoas ou transmitir estados de ánimo.

Ademais deste apartado específico de comunicación oral, ao longo das unidades propóñense algunhas actividades que hai que resolver de xeito oral, onde os rapaces e as rapazas van elaborar fundamentalmente mensaxes explicativas e argumentativas. Así mesmo, o apartado Saber facer das unidades 1, 2, 6, 8, 10 e 11 está destinado á práctica da expresión oral, cunha proposta moi guiada, onde se explica como planificar situacións comunicativas de carácter máis formal.

Unha narración oral desde diferentes puntos de vistaAgora vas contar unha historia desde dous puntos de vista diferentes, é dicir, segundo como a viviron dous dos personaxes que interveñen nela.

Pero, antes, vas realizar actividades que che poden axudar a preparar este traballo. E, ao final, xa verás como es capaz de facelo moi ben!


1 Le a seguinte situación e responde.

O señor Trigo acolleu esta fin de semana na súa granxa un grupo de alumnos e alumnas do colexio A Carballeira para que descubrisen como é a vida no campo. Antes de volver á casa, o encargado da revista escolar falou con algúns participantes para ver como foi a experiencia.

• Onde se atopará a granxa do señor Trigo: no medio do campo ou preto dalgunha localidade?

• Con que instalacións contará: palleira, cortes, galiñeiro, hórreo, algunha lagoa ou estanque para os parrulos e os gansos...?

• Que animais se criarán nela? Haberá outras preto?

2 Que fixeron na granxa? Copia as tres actividades que prefiras.

SABER FACER

Montar a cabalo.

Alimentar os animais.

Recoller mel. Asistir ao nacemento dalgún animal.

Durmir en tendas de campaña.

Pasear de noite polo campo.

3 Escolle dous destes personaxes ou inventa outros para contar as dúas versións da experiencia na granxa.

ALDARAEncántanlle os animais e o campo. Pasouno moi ben.

SEÑOR TRIGOÉ moi simpático, pero ten pouca paciencia coa rapazada.

GUILLERMEÉ algo medroso. Pasouno mal, sobre todo de noite.

20

ES0000000118726 121688_UNIDADE_01_96756.indd 20 31/03/2020 9:20:13


4 Ponte na pel dos personaxes elixidos e responde coma se foses eles.

• Que fixeches esta fin de semana? Con quen?

• Apetecíache pasar unha fin de semana coma esta? Por que?

• Que actividades fixeches durante a fin de semana?

• Que é o que máis che gustou do que fixeches? Por que?

• Que é o que menos che gustou? Por que?

• Repetirías a experiencia? Por que?

5 Escribe un borrador para a narración de cada personaxe elixido.

Procura que a narración completa non ocupe máis de 10 liñas.

1.º PARÁGRAFO Explica o que fixo e se lle apetecía vivir esta experiencia.

2.º PARÁGRAFO Expón en que actividades participou e como se sentiu.

3.º PARÁGRAFO Valora a experiencia que tivo cada personaxe.

6 Ensaia a narración desde o punto de vista de cada personaxe.


7 Realiza a narración oral en público de cada un dos personaxes.

8 Pídelle ao resto da clase que valore a túa intervención.

1

Baséate nos borradores da actividade anterior.

Pensa en movementos, xestos, tons de voz, etc., que poidan caracterizar mellor cada personaxe e ensáiaos.

Repite cada narración varias veces para memorizala.

Fala con voz alta e clara, pero sen berrar.

Utiliza tons de voz diferentes segundo cada personaxe.

Acompaña a túa narración con xestos e movementos axeitados.

SI NON

Notouse a diferenza de punto de vista entre as dúas narracións?

Utilicei un ton de voz adecuado e xestos?

Podería mellorar algún aspecto?

21

ES0000000118726 121688_UNIDADE_01_96756.indd 21 31/03/2020 9:20:14

Unha explicación oral sobre un traballoA continuación vaslle explicar oralmente ao resto da clase que labores realiza unha xoieira ou un xoieiro para fabricar unha xoia. Para preparar a exposición e que sexa todo un éxito, primeiro vas facer unha serie de actividades que che axudarán a coñecer un pouco máis o oficio de que vas falar.


1 Escolle a xoia sobre a que vas facer a explicación.

Pode ser algunha xoia túa ou dun familiar, ou algunha que vises nunha xoiaría.

2 Observa e responde as preguntas.

• Que tipo de xoia é: unha pulseira, un reloxo, un colar...?

• Que materiais se empregaron para elaborala?

• Ten pasador? Como é?

• Leva algún elemento decorativo? De que tipo?

• Ten algún brillante ou algunha pedra preciosa? Se é así, di onde vai, de que cor é e que forma ten.

3 Que fai o xoieiro en cada imaxe? Escribe onde corresponda.

ENGASTAR

CORTAR

MODELAR

DESEÑAR

A B C D

4 Que ten que facer o xoieiro antes? E despois? Ordena as accións anteriores cronoloxicamente.

5 Indica para cal das accións anteriores usa o xoieiro estes utensilios.

SABER FACER

alicates pinzasmartelo e cicel

lapis e papel

36

ES0000000118726 121688_UNIDADE_02_96754.indd 36 31/03/2020 9:20:08


6 Fíxate na xoia que elixiches, pensa e responde.

• Que tarefas ten que realizar o xoieiro ou a xoieira para elaborala? Podes utilizar as accións da actividade 3 como punto de partida.

• Que materiais e que utensilios debe empregar para levar a cabo cada tarefa?

7 Elabora un guión da explicación que vas facer tendo en conta os seguintes aspectos.

8 Busca elementos que poidas levar á clase e que che sirvan para ilustrar mellor a túa explicación.

Velaquí tes algunhas ideas.


9 Explica oralmente o que fixo o xoieiro ou xoieira para elaborar a túa xoia.

10 Pídelles aos compañeiros e compañeiras que valoren a túa intervención e que che digan como poderías mellorar. SI NON

O ton de voz era alto e a velocidade adecuada?

O texto estaba estruturado en tres partes?

Incluín exemplos ou debuxos no discurso?

Expliquei de xeito claro as fases de elaboración?

2

A xoia elixida ou unha fotografía desta.Imaxes dos utensilios que se

usan en cada fase de elaboración.

Debuxos ou esquemas sobre o proceso de elaboración.

…

Fala en voz alta e clara, e a unha velocidade moderada.

Sigue o guión que preparaches na actividade 7.

Usa expresións variadas para marcar a orde das accións: primeiro, despois, a continuación, para acabar...

Móstralle á clase os elementos que elixiches na actividade 8 cando o consideres oportuno.

1 Presenta brevemente a xoia sobre a que vas falar. As respostas da actividade 2 axudaranche.

2 Sigue unha orde cronolóxica para explicar as accións que se levaron a cabo para facer a xoia.

3 Pensa unha oración final para pechar a explicación.

37

ES0000000118726 121688_UNIDADE_02_96754.indd 37 31/03/2020 9:20:09

A descrición dunha imaxe do espazoComo traballo de peche da unidade, propoñémosche facer a descrición dunha fotografía relacionada coa exploración do espazo. As actividades que vas resolver a continuación axudaranche a preparar o traballo. Despois, vas elaborar un guión e demostrarás que es capaz de facelo moi ben.


1 Observa a imaxe, le o pé de foto e responde.

A sonda espacial Pioneer X preto de Xúpiter.

• Que elemento se ve en primeiro plano, é dicir, diante de todo?

• Que hai detrás deste elemento?

• Que se ve ao fondo da imaxe?

2 Que hai en cada parte? Sinala como se distribúen os elementos na imaxe.

Á DEREITA

NO CENTRO

Á ESQUERDA

3 Clasifica as seguintes afirmacións segundo se refiran ao planeta Xúpiter ou á sonda espacial.

• Está feita de aluminio. • Ten raias marróns e brancas.

• Non se ve enteiro. • No centro ten unha antena parabólica.

• É moi grande. • Ten unha parte iluminada polo Sol.

• É pequena. • Arredor ten tres antenas máis.

PLANETA XÚPITER

SONDA ESPACIAL PIONEER X

4 Tendo en conta que Xúpiter forma parte do sistema solar, que estrela será a que brilla máis na imaxe? Como é? Pensa e responde.

SABER FACER

94

ES0000000118727 121699_UNIDADE_05_96761.indd 18 31/03/2020 9:22:08


5 Responde as seguintes preguntas para organizar a información sobre os elementos da foto da páxina anterior.

PIONEER X

• Que é?

• Como é?

• De que está feita?

• Que ten no centro?

• Que ten arredor?

XÚPITER

• Que é?

• Como é? Como se ve?

• De que cor é?

• Que lle pasa nunha das partes?

SOL

• Que é?

• Como é?

• Que hai ao seu arredor?

• Como son?

6 Escolle un destes xeitos de ordenar a descrición dunha imaxe.

Primeiro descríbense os elementos que hai en primeiro plano, despois os que hai detrás destes e finalmente os que hai ao fondo.

Primeiro descríbense os elementos que hai á dereita, despois os que hai no centro e finalmente os que quedan á man esquerda.


7 Redacta a descrición seguindo estas indicacións.

8 Pásalle a túa descrición a un compañeiro ou compañeira e pídelle que a valore a partir destas preguntas.

DO PRIMEIRO PLANO AO FONDO

(ou ao revés)

DE DEREITA A ESQUERDA (ou ao revés)

5

SI NON

Están descritos todos os elementos da fotografía?

A descrición segue unha orde lóxica?

Utilizáronse palabras que indican localización?

Comeza cunha oración inicial en que digas o que representa a fotografía.

Describe cada elemento da fotografía a partir das respostas da actividade 5 e seguindo a orde de presentación elixida na actividade 6.

Utiliza palabras e expresións que indiquen a localización dos elementos: no centro, debaixo, ao lado, máis arriba, á dereita, á esquerda, etc.

95

ES0000000118727 121699_UNIDADE_05_96761.indd 19 31/03/2020 9:22:09

33

En definitiva, o que diferencia o apartado de Comunicación oral deste curso respecto do de cursos anteriores, é a insistencia en aspectos prosódicos, como o ritmo e o ton de voz, e xestuais, como a expresión da cara, os xestos das mans e, en xeral, a postura corporal. O alumnado de 5.º de primaria deberá tomar consciencia da importancia destes elementos, terá que adestrarse para interpretalos cando analiza unha conversa e, ao mesmo tempo, aprender a manexalos para darlle máis forza ao seu discurso.

Ademais dos apartados de cada unidade dedicados a traballar a comunicación oral, no material da aula inclúense as láminas da aula e unhas tarxetas con imaxes que van servir para traballar a competencia comunicativa oral, seguindo as propostas que se expoñen no folleto da carpeta de material.

Neste nivel é moi interesante propoñerlle debates á aula. O debate é un acto comunicativo que require unha participación continua dos interlocutores, a adopción dun rexistro axeitado, a planificación das intervencións, a representación de diferentes papeis, a escoita atenta… Ademais, o debate permite flexibilizar o tempo: pódense realizar debates breves, dalgúns minutos de duración, ou debates que ocupen toda a sesión.

No debate podemos ter en conta os seguintes aspectos:

• O espazo da aula. Se o debate se vai desenvolver durante toda unha sesión, é conveniente cambiar a disposición da clase, por exemplo distribuíndo o alumnado en dous grandes grupos enfrontados: por unha banda, os que defenden unha posición e, por outra, os que defenden a contraria. Tamén pode facerse en forma de círculo ou mesmo en formato de xuízo.

• O tempo das intervencións e o respecto da quenda de palabra. Hai que establecer un tempo para cada intervención, polo que os participantes deberán axustarse a el. Neste caso, a figura do moderador ou da moderadora vai ser clave, porque é a persoa encargada de que se respecten as quendas de palabra.

• A planificación. Antes de iniciar o debate, cómpre deixar algún tempo para que, en grupos reducidos, preparen os argumentos e os contraargumentos que van utilizar.

• A escoita atenta. É importante que, mentres un compañeiro ou compañeira fala, os demais escoiten con atención e, mesmo, que collan notas do que di, coa finalidade de poder rebater os argumentos utilizados e formular contraargumentos. Traballar a atención é fundamental na nova xeración de rapazas e rapaces, acostumados á linguaxe audiovisual e, en cambio, pouco acostumados aos discursos orais.

34

Rúbrica para a avaliación da expresión oral

Aspecto / Valoración

4 3 2 1

Volume Utiliza un volume adecuado durante toda a exposición.

Utiliza case sempre un volume adecuado.

Utiliza un volume moi baixo nalgúns momentos do discurso.

Utiliza un volume moi baixo practicamente durante todo o discurso.

Entoación Utiliza un ton adecuado á situación comunicativa e mesmo vai cambiando o ton segundo o contido.

Utiliza un ton adecuado en case toda a situación comunicativa.

Utiliza, en case todo o discurso, un ton moi monótono e inadecuado á situación comunicativa.

Utiliza un ton monótono e inadecuado á situación comunicativa en todo o discurso.

Pronuncia Pronuncia e vocaliza todas as palabras de xeito correcto.

Pronuncia con dificultade algunhas das palabras, pero vocaliza ben.

Pronuncia con dificultade algunhas palabras e non vocaliza ben.

Comete erros na pronuncia e na vocalización das palabras que utiliza.

Contido Demostra un bo dominio do tema que expón.

Demostra un bo dominio do tema, pero con algunhas digresións.

Demostra un dominio suficiente do tema que expón.

Evidencia un dominio insuficiente do tema que expón.

Postura corporal

Exprésase mantendo unha boa postura corporal e mirando o auditorio.

Exprésase mantendo unha postura corporal correcta e mirando o auditorio.

Exprésase mantendo unha postura corporal pouco adecuada (senta, ten as mans metidas nos petos…), pero mira o auditorio.

Exprésase cunha postura corporal pouco adecuada e sen mirar o auditorio.

Volume Entoación Pronuncia Contido Postura

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4

35

Actividades e xogos• Palabras prohibidas. Propóñalles un xogo en que deberán

explicar termos sen dicir as palabras prohibidas que se indican en cada caso para que o resto da clase os adiviñe. Para evitar as palabras tabú terán que reflexionar e buscar outras formas de expresión. Con esta actividade van aprender a pensar e a planificar antes de falar. Prepare algunhas tarxetas como as seguintes.

• O corpo comunícase. Nunha exposición oral non soamente comunican as palabras, senón tamén o corpo e o xeito de relacionármonos co público. É moi importante que o alumnado interiorice estas posturas corporais e que as aplique ás exposicións, sobre todo no Saber facer das unidades 2 e 6. Dispoña toda a clase nunha fila diante súa e pídalles que fagan de espello:

‒ Póñase de cara a un público imaxinario, cun sorriso na cara e sinalando o encerado.

‒ Póñase de cara a un público imaxinario, con cara seria e co dedo en alto como advertindo.

ROSA

PALABRAS PROHIBIDAS

flor

corespiñapunta

SOFÁ

PALABRAS PROHIBIDAS

cadeira

salabutacasentar

NUBE

PALABRAS PROHIBIDAS

sol

ceochoverchuvia

POTA

PALABRAS PROHIBIDAS

cociñar

lumecousacomer

CARPETA

PALABRAS PROHIBIDAS

cousa

gomaspapel

gardar

LIBRO

PALABRAS PROHIBIDAS

historia

follascontarfalar

MESA

PALABRAS PROHIBIDAS

comedor

escritoriocousapatas

LARANXEIRA

PALABRAS PROHIBIDAS

follas

troncoárborelaranxa

CEPILLO

PALABRAS PROHIBIDAS

fíos

cepillardentespasta

36

‒ Póñase de cara a un público imaxinario, e mova a cabeza coma se estivese mirando as distintas persoas do auditorio, situadas en lugares diferentes.

‒ Póñase de cara a un público imaxinario, e mova os brazos como pedindo explicacións con xesto de estrañeza.

• O concurso de talento. Pídalles aos estudantes que imaxinen que son participantes dun concurso de talento e que teñen que defender o seu talento durante 40 segundos para que a xente os vote. Indíquelles que non poden deixar de falar máis de cinco segundos. Se o fan, perden a quenda e pasa ao seguinte candidato.

Déalles tres minutos para pensar o que queren dicir e prepárelles un atril cun micrófono para que sexan quen de facerlle fronte á situación de falar en público. Grave os discursos para que eles mesmos poidan valorar os aspectos positivos e negativos das súas actuacións.

• Mimos. No programa Saber facer propóñense algunhas actividades de expresión oral en que a expresividade é moi importante, como por exemplo na unidade 8 e na unidade 11. Por iso, pode xogar a representar emocións. Prepare unha bolsa con papeliños escritos co nome dunha emoción: alegría, tristeza, rabia, enfado, medo, ira, serenidade, nerviosismo…

Un alumno ou unha alumna deberá sacar un papeliño e representar, sen utilizar palabras, a emoción que hai escrita. O resto de compañeiras e compañeiros da clase terán que estar atentos á representación para intentar adiviñar a emoción que representa. Se quere facilitar a tarefa de adiviñación, pode escribir todas as emocións no encerado para que elixan a axeitada.

• Representar un cómic. Utilizando o cómic da unidade 12, pode propoñerlles que se dividan en grupos con tantas persoas como personaxes interveñen na historia. O obxectivo é que o ensaien, tendo en conta o texto, pero tamén representando os xestos que consideren máis axeitados para acompañar as palabras.

Ao rematar, votarán o grupo que representou mellor o cómic.

37

As dimensións transversais do proxecto

O proxecto SABER FACER CONTIGO pon especial atención naquelas capacidades imprescindibles para os futuros cidadáns e cidadás do século XXI. Ao longo das unidades de todas as áreas curriculares inclúense programas destinados a desenvolver estas capacidades, que consideramos dimensións transversais esenciais.

Unha destas dimensións son as habilidades de comunicación. En SABER FACER CONTIGO trabállanse a fondo todas as destrezas comunicativas do alumnado a través de seccións específicas, presentes en todas as unidades:

• A sección Tempo para falar e as actividades destacadas con esta etiqueta promoven a comunicación oral do alumnado. Impulsan a expresión oral, fomentan a escoita activa e o respecto polas quendas de palabra, e axudan a tomar conciencia da importancia de respectar as opinións dos demais.

• Na sección Tempo para ler trabállase a competencia lectora, a través da lectura de todo tipo de textos, e a capacidade de análise da información para extraer conclusións persoais.

• Por último, na sección Tempo para escribir e nas actividades destacadas con esta etiqueta trabállanse todas as habilidades necesarias para alcanzar un bo dominio da comunicación escrita.

Outra das novidades importantes que incorpora o proxecto SABER FACER CONTIGO é o traballo específico cos procesos de pensamento, co obxectivo de ensinarlles aos rapaces e rapazas a razoar dun xeito máis eficaz. Aprender a pensar e a desenvolver o razoamento lóxico, enriquecer a intelixencia emocional e fomentar a creatividade son habilidades que se traballan a través das iconas de cores, inspiradas na obra Seis sombreiros para pensar, de Edward de Bono. Este autor utiliza sombreiros de cores diferentes para representar os distintos ángulos, perspectivas ou puntos de vista a partir dos cales se pode abordar unha determinada situación. No noso proxecto destácanse, con iconas de tres cores, as propostas que implican determinados procesos mentais.

As actividades que perseguen adestrar o pensamento lóxico acompáñanse dunha icona de cor azul. Nelas póñense en xogo

38

aquelas estratexias e rutinas que son necesarias para conseguir unha aprendizaxe autónoma e eficaz, co obxectivo de que os alumnos e as alumnas adquiran habilidades de pensamento de orde superior: interrelacionar coñecementos entre si; consolidar a comprensión; sintetizar as ideas máis importantes; e, por último, reter e lembrar a información.

As propostas orientadas ao desenvolvemento da intelixencia emocional destácanse cunha icona de cor vermella, a cor das emocións. Os obxectivos fundamentais son a identificación das emocións, a autoxestión e a regulación emocional, a expresión das emocións e o desenvolvemento das habilidades sociais e interpersoais, prestando unha atención especial á empatía. Propóñense actividades e pequenas dinámicas que promoven o desenvolvemento da competencia emocional en todas as súas vertentes.

Ademais, convídase o alumnado a facer uso da súa creatividade para xerar pensamentos novos. A creatividade implica ter unha imaxinación viva, capaz de adaptarse a contextos diferentes e de dar respostas enxeñosas a situacións ou problemas inesperados. As propostas deste tipo que se inclúen nos libros, destacadas cunha icona de cor verde, implican poñer en xogo a imaxinación, recrear situacións de maneira orixinal, facer propostas innovadoras, analizar posibilidades e propoñer solucións alternativas.

Outra dimensión que adquire unha grande importancia no proxecto SABER FACER CONTIGO é a aprendizaxe cooperativa, que fomenta que os alumnos e as alumnas desenvolvan a súa capacidade de traballar xuntos para alcanzar un obxectivo común. O traballo cooperativo comporta un factor de motivación importante, e mellora asemade o rendemento e a aprendizaxe do alumnado. Para que o traballo cooperativo sexa eficaz, téñense que dar os seguintes requisitos:

• Que haxa un obxectivo común, compartido por todos os membros do grupo, e un status de igualdade entre eles.

• Que haxa unha relación de interdependencia positiva entre as alumnas e os alumnos.

• Que existan actitudes de cooperación e axuda mutua, e tamén un vínculo afectivo.

Nos materiais do proxecto fanse moitas propostas de actividades cooperativas que requiren niveis de agrupamento diferentes: traballo por parellas, traballo en equipo e traballo en grupo-clase. Ademais, ao acabar cada trimestre inclúese un proxecto breve, chamado Cooperamos, en que se pon en xogo unha técnica de aprendizaxe cooperativa concreta.

39

En SABER FACER CONTIGO tamén se presta atención á revisión e á autoavaliación do traballo feito. O alumnado ten un papel activo no proceso de ensinanza e, xa que logo, promóvese, desde as idades máis temperás, a reflexión persoal sobre a aprendizaxe propia para mellorar o coñecemento de si mesmo e detectar fortalezas e debilidades. Por iso, en todas as unidades se inclúen rúbricas sinxelas encamiñadas a facer que os alumnos e as alumnas tomen conciencia do que van aprendendo e avalíen o traballo que fixeron.

Para finalizar, outra dimensión importante en SABER FACER CONTIGO é a gamificación, unha metodoloxía que busca motivar o alumnado a través da mecánica dos xogos e activar a concentración, o esforzo e a curiosidade, grandes pancas da aprendizaxe. Este tipo de aprendizaxe facilita a interiorización de coñecementos e simplifica e fai máis amenas as actividades difíciles. Ademais, fomenta o compañeirismo e a comunicación e, xa que logo, xera experiencias positivas entre os estudantes.

O material que as alumnas e os alumnos necesitan para realizar o xogo proposto no proxecto proporciónase xunto co libro de Matemáticas, aínda que a nosa pretensión é que a gamificación chegue ao resto das áreas, porque o xogo vai axudar a transformar a aula e a crear un ambiente estimulante e motivador.

41

Recursos fotocopiables. Avaliación

91

O sistema de avaliación Santillana

O proxecto Saber Facer contigo ofrece un amplo conxunto de recursos para facilitar a tarefa do profesorado e responder ás súas necesidades, e atende todos os aspectos da avaliación:

• Avaliación de contidos. Probas de control para cada unidade didáctica e probas de avaliación trimestrais e finais para comprobar o nivel de adquisición dos principais conceptos e procedementos.

• Avaliación por competencias. Probas trimestrais integradas que avalían o grao de adquisición das competencias.

• Xerador de probas de avaliación. Ferramenta informática que permite elaborar probas de avaliación personalizadas mediante a selección de actividades a través dun sistema de filtros. Tamén lle permite ao profesorado editar e modificar as actividades e mesmo incluír outros exercicios de elaboración propia.

• Xestor de avaliación. Aplicación informática que está conectada a un xestor de programación e que facilita elaborar probas de avaliación e levar un rexistro detallado das cualificacións do alumnado. Incorpora tamén unha ferramenta que permite elaborar informes de avaliación e gráficos comparativos a partir dos datos do xestor.

Recursos para a avaliación de contidosA avaliación de contidos permite controlar o proceso de ensinanza e aprendizaxe efectuando unha comprobación permanente do nivel de adquisición dos contidos. Como soporte para facilitar esta tarefa, ofrécense os seguintes recursos:

92

1. Avaliación inicial. Proba destinada a facer unha valoración da situación de partida dos estudantes ao inicio do curso.

2. Avaliación das unidades didácticas. Para cada unidade proporciónanse:

• Probas de control. Ofrécense dúas probas de diferente nivel:

– Control B. Proba de nivel básico en que se avalían os contidos mínimos que todo o alumnado ten que adquirir.

– Control A. Proba de nivel avanzado.

• Estándares de aprendizaxe avaliables e solucións. Nunha táboa preséntanse os estándares de aprendizaxe concretados para cada unidade didáctica e relacionados coas actividades das probas propostas. Tamén figuran as solucións de todas as actividades.

3. Avaliacións trimestrais. Para realizar un seguimento das alumnas e dos alumnos ao final de cada trimestre, proporciónanse os seguintes recursos:

• Probas de avaliación trimestral. Están destinadas a avaliar os contidos máis importantes que se traballaron durante cada trimestre. Facilítanse tres probas:

– Avaliación trimestral B. Proba de nivel básico.

– Avaliación trimestral A. Proba de nivel avanzado.

– Avaliación trimestral E. Proba destinada a un nivel de excelencia que supón un maior reto intelectual.

• Estándares de aprendizaxe avaliables e solucións.

4. Avaliación final. Para facer unha avaliación global da aprendizaxe, inclúense os seguintes elementos:

• Probas de avaliación final. Deseñadas para avaliar o grao de adquisición dos contidos fundamentais do curso. Proporciónanse dúas probas:

– Avaliación final B. Proba de nivel básico.

– Avaliación final A. Proba de nivel avanzado.

• Estándares de aprendizaxe avaliables e solucións.

5. Rexistro de cualificación. Ofrécese un cadro de rexistro para recoller as cualificacións que obtiveron os alumnos e as alumnas nas diferentes probas.

93

Recursos para a avaliación por competenciasNo proxecto Saber Facer contigo proporciónanse probas deseñadas para avaliar o desenvolvemento e a adquisición das competencias educativas por parte do alumnado.

Estas probas de avaliación por competencias son complementarias ás que se propoñen para a avaliación de contidos. Tanto unhas coma as outras avalían os procesos cognitivos e o progreso na aprendizaxe, aínda que as segundas están máis guiadas polo currículo das áreas e as primeiras, pola contribución destas áreas á adquisición das competencias educativas.

Para o quinto curso de Educación Primaria, o noso proxecto editorial ofrece os seguintes recursos:

1. Probas de avaliación por competencias. Ofrécense probas trimestrais integradas para comprobar o grao de avance dos estudantes na adquisición das competencias.

2. Estándares de aprendizaxe. Os estándares de aprendizaxe do perfil da competencia e os seus indicadores de logro póñense en relación coas actividades da proba.

3. Niveis de logro. Para cada proba proporciónanse, xunto co solucionario, catro niveis de logro para axudar o profesorado a corrixir e a valorar o traballo realizado polo alumnado.

4. Follas de rexistro. Ofrécese unha folla de rexistro de puntuacións para cada unha das probas, en que se inclúen os criterios para valoralas de xeito cualitativo.

97MATERIAL FOTOCOPIABLE © 2020 SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. / EDICIÓNS OBRADOIRO, S. L.

Proba de avaliación inicial

1 Subliña os substantivos e os adxectivos destas oracións da cor correspondente.

Substantivos De cor vermella Adxectivos De cor azul

• Este coche verde e aquela furgoneta gris tiveron un accidente.

• Gardade a froita fresca na neveira e os froitos secos na lacena.

• O novo mestre contou unha lenda fantástica sobre un dragón voador.

2 Relaciona cada tipo de palabra coa definición correspondente.

Numeral

Demostrativo

Adverbio

Preposición

Expresa circunstancias

de lugar, modo, tempo…

Une unhas palabras con outras que

as complementan.

Expresa cantidade

ou orde de xeito preciso.

Indica a distancia entre a persoa que fala e aquilo a que

se refire.

3 A que clase de palabras (substantivos, adxectivos, demostrativos, numerais, adverbios ou preposicións) pertence cada un dos seguintes termos? Escribe.

• corenta ► • queixo ►

• antes ► • por ►

• aquela ► • acedo ►

4 Escribe en cada caso unha oración que conteña as palabras que se indican.

• Un posesivo e un demostrativo.

• Un numeral e un artigo.

• Un adverbio e un adxectivo.

Nome Data

Mos

tra

MATERIAL FOTOCOPIABLE © 2020 SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. / EDICIÓNS OBRADOIRO, S. L.

AVALIACIÓN INICIAL

5 Copia cada forma verbal a carón da descrición correspondente.

falan debuxastes cearemos traballabas atopará xogo

• Primeira persoa, singular, tempo presente ►

• Segunda persoa, singular, tempo pasado ►

• Terceira persoa, singular, tempo futuro ►

• Primeira persoa, plural, tempo futuro ►

• Segunda persoa, plural, tempo pasado ►

• Terceira persoa, plural, tempo presente ►

6 Marca a afirmación correcta.

En galego hai dous modelos de conxugación verbal, segundo a terminación: -ar e -er.

En galego hai tres modelos de conxugación verbal, segundo a terminación: -ar, -or e -ir.

En galego hai tres modelos de conxugación verbal, segundo a terminación: -ar, -er e -ir.

7 Escribe unha raia vertical ( | ) para separar o suxeito do predicado en cada oración.

• Os bombeiros de Ourense apagaron un incendio nunha fábrica.

• A nai da miña amiga Xoana traballa no concello da vila.

• O equipo de fútbol do teu colexio e o do meu enfrontaranse o vindeiro sábado.

• Carlos regaloume unha mochila con rodas polo meu aniversario.

8 Arrodea en cada oración a forma verbal axeitada.

• Nós sempre xogamos / xogaba / xogaches á pilla no patio.

• A semana pasada, Paulo terá / tivo / tiveron un exame.

• Branca, saían / sairías / sairemos á rúa cando acabes de xantar.

• Hoxe, eu deixei / deixaban / deixará lle o libro ao meu compañeiro de mesa.

9 Completa cada oración cunha forma de presente do verbo ser.

• Xiana a miña irmá. • Eu amigo de Pedro.

• Na nosa casa cinco. • Vós moi graciosos.

98

Mos

tra


AVALIACIÓN INICIAL

10 Cambia a persoa das formas verbais segundo se indica. Presta atención aos acentos gráficos.

• Nós pintabamos ► Vós pintabades • Vós asinastes ► Elas

• Ti dixeches ► Nós • Nós saberiamos ► Eu

• El camiñará ► Elas • Eu falo ► Ti

11 Indica en cada caso se a palabra é aguda (A), grave (G) ou esdrúxula (E).

• matemáticas ► • lapis ► • carteiro ►

• campión ► • igrexa ► • bióloga ►

• durmía ► • máxico ► • réptil ►

12 Completa as palabras coa grafía axeitada de cada parella.

i ll ► • pa aso • ensa o • te ado • ra as

x s ► • e pertar • e traterrestre • e cursión • e traño

ll x ► • lente as • to o • laran a • agasa o

13 Completa os verbos destas oracións con b ou v.

• Esa auga non ser e para be er. • Esta tarde vol erá cho er, seguro.

• Sa es en que rúa vi e Pedro? • De eu escri ir el só o conto.

14 Volve escribir este texto de catro oracións colocando os puntos e as maiúsculas que faltan.

15 Para que serve cada signo de puntuación? Relaciona.

Punto • • Para introducir unha enumeración ou unha cita.

Coma • • Paramarcarofinaldunhaoración.

Dous puntos • • Para indicar que unha oración queda interrompida.

Puntos suspensivos • • Para separar elementos dunha enumeración.

o tío xurxo traballa na tenda de animais bichiños, en lalín onte tróuxome un peixe para o meu acuario gústache? púxenlle cachelo de nome M

ostra

102 MATERIAL FOTOCOPIABLE © 2020 SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. / EDICIÓNS OBRADOIRO, S. L.

1 Emparella cada nai coa súa cría.

poldro cervato lobeto becerro loba vaca egua cerva

• e • e

• e • e

2 Con que forma atoparás cada palabra no dicionario? Marca.

amigas amigo anel aneis

temón temóns estreita estreito

xogar xogaba saír sairei

3 Numera as palabras de cada serie segundo a orde en que aparecen no dicionario.

• torcer aeroporto avión escola casa

• marcar folla teléfono man motor

4 Para que serven os determinantes? Marca.

Para presentar e acompañar os adxectivos.

Para expresar unha calidade do substantivo que acompañan.

Para sinalar ou determinar de maneira exacta un substantivo.

Para nomear as cousas ou as persoas.

5 Arrodea tres determinantes en cada oración.

• Aquí viven os avós de Pedro e a súa cadela Tula.

• Esta cidade ten poucas tendas que abran os días festivos.

• O aeroporto pechou unhas horas porque había moita néboa.

• Uns detectives abriron a caixa forte pero só atoparon dúas moedas.

MODELO BProba de control1Nome Data

Mos

tra


MODELO B 1

6 Completa cos artigos determinados (o, a, os, as) que cumpra.

• Meu pai aprendeu a cocer polbo mirando libro de receitas.

• amigas de Xulia vanlle dar agasallo de aniversario.

• alcaldesa vai inaugurar mañá clínica nova.

• compañeiros de equipo de Xoán non pararon de bailar en toda noite.

7 Volve escribir as oracións anteriores utilizando os artigos determinados (un, unha, uns, unhas).

•

•

•

•

8 Completa coas contraccións dos artigos.

• Díxolles compañeiros que iría parque autobús.

• Fun amigos de Uxío festa sorpresa que lle organizaron casa.

• Ese novo parque foi feito empresa de construción noso veciño.

• biblioteca de aí sempre quedaba tardes para estudar con túa nai.

9 Escribe a contracción resultante de cada combinación.

• en + aquel ► • de + esta ►

• en + algún ► • de + algunha ►

• en + outro ► • de + outra ►

10 Completa as oracións empregando contraccións do tipo das anteriores.

• Non atoparás os guantes moble, busca lugar.

• Esta cámara ten que ser dos turistas que estiveron hospedados hotel.

• Iamos entrar museo e vimos que pechaban a porta.

• Seguro que lle escoitaches falar historia ao avó ocasión.

• Deixaría esquecido o paraugas paraugueiro dos comercios en que entrou.

Mos

tra


MODELO B

1 Escolle e completa.

bandada arquipélago banco mapamundi enxame globo terráqueo

► Un grupo de illas forma un

Un grupo de peixes forma un ►

► Unha representación plana do mundo é un

Unha representación esférica do mundo é un ►

► Un grupo de paxaros forma unha

Un grupo de abellas forma un ►

2 Escribe a forma con que aparece cada palabra no dicionario.

• imáns ► • máquinas ► • choraba ►

• branca ► • escoitan ► • arteiros ►

3 Arrodea as parellas de palabras homónimas.

• alegre / feliz • vaca / baca • abrupto / chan

• hora / ora • fácil / sinxelo • oficio / profesión

• entrada / saída • vago / bago • subir / baixar

4 Subliña as palabras que teñen que ver coas xoias.

• anel • trade • ouro • enxame

• ourive • colar • canteira • pendentes

Nome Data

Avaliación do primeiro trimestre

104

Mos

tra


MODELO B

5 Subliña os adxectivos e arrodea os substantivos a que fan referencia.

6 Fíxate nos determinantes destacados e di se son artigos, demostrativos, posesivos, numerais ou indefinidos.

• O meu irmán é aquel rapaz que vai cargado con tantas caixas.

• A tía Clara e o tío André virán pasar con nós dous días.

7 Pon en plural estes grupos de palabras. Despois, arrodea os adxectivos en grao superlativo.

• Un rapaz brillantísimo. ►

• Unha amiga tranquila. ►

• Un canciño moi rebuldeiro. ►

• Unha señora amable. ►

8 Pon en feminino os seguintes grupos de palabras.

• o león ► • o xuíz ► • ofillo ►

• o irmán ► • o escritor ► • o mestre ►

9 Agrupa e forma coas palabras do cadro dous grupos nominais diferentes.

unha de laranxa rapaza deportista un zume

► ►

10 Marca as palabras que teñen que levar acento gráfico e pónllelo.

• O autobus sae as dez en punto. • A miña irma traballa no centro de saude.

• Viñeron cear a tia Carme e Martiño. • Lembra mercar arroz, chicharos e tamen te.

Carla, Xoán caeu do esqueiro novo e levou un bo golpe

na cabeza. Avisamos a ambulancia e levounos ao hospital

privado que hai na parte antiga da cidade. Non te asustes:

a lesión non foi grave.

Mos

tra


1 Le o texto cunha pronuncia, unha entoación e un ritmo axeitados.

178

Proba 1. Viaxe a Transilvania

Nome Data

Viaxe a Transilvania

–Señoras e señores, acabamos de entrar en Transilvania.Tempestade e mais eu botamos unha ollada pola fiestra, mirámonos e pensamos o mesmo. Non se notaba nada que acabaramos de entrar en Transilvania. A estrada era exactamente igual de monótona e aburrida ca dez quilómetros antes. Os campos eran de cor verde e estaban salpicados de xirasoles amarelos que facían bonita a paisaxe. Lonxe de ser unha terra tenebrosa e escura, alí lucía o sol.–E os vampiros? –preguntei en voz alta, coa mosca detrás da orella.O guía, que non me oíu, pero que debía ter telepatía, dixo:–E moitos de vostedes, que se apuntaron a esta viaxe misteriosa e inquietante arredor do personaxe de Drácula, deben preguntarse onde están os vampiros... verdade? –dixo mentres repasaba coa ollada os viaxeiros, mirándoos en fite–. Os vampiros son seres lendarios comúns a moitas culturas, que converteu en populares o escritor Bram Stoker. Pero, en realidade, non son orixinarios de Transilvania.Pois que estafa, pensei eu. Fannos crer que imos á terra dos vampiros e resulta que os vampiros, vai ti saber, quizais veñen de Ourense. –Alguén leu a novela Drácula, do escritor irlandés Bram Stoker?–Eu, eu! –berrou o irmán de Tempestade desde a segunda fila.–Mentireiro –dixo baixiño Tempestade, ensinándome o libro que tiña nas mans, que resultou ser Drácula–. Só leu o resumo na Galipedia.

MAITE CARRANZA, Vítor e os vampiros (adaptación)

2 Marca a oración que explica o que pasa no texto.

Vítor e Tempestade viven en Transilvania e teñen un amigo guía que viu vampiros.

Vítor e Tempestade están de viaxe por Transilvania e o guía fálalles dos vampiros.

Vítor e Tempestade están de viaxe por Transilvania e viron vampiros.

Mos

tra

MATERIAL FOTOCOPIABLE © 2020 SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. / EDICIÓNS OBRADOIRO, S. L. 179

3 Indica en que medio de transporte viaxan os protagonistas e explica como o soubeches.

4 Escribe V (verdadeiro) ou F (falso) diante de cada afirmación.

Bram Stoker naceu en Irlanda e escribiu o libro Drácula.

O inglés Bram Stoker é o director da película Drácula.

Os vampiros son orixinarios de Ourense.

Os vampiros son seres reais orixinarios de Transilvania.

Os vampiros son criaturas lendarias comúns a moitas culturas.

Os protagonistas fan unha viaxe por Transilvania.

5 Relaciona cada expresión co seu significado.

Estar coa mosca detrás da orella. Mirar fixamente, con atención.

Ter telepatía. Ser unha criatura imaxinaria.

Botar unha ollada. Desconfiar de algo.

Mirar en fite. Adiviñar o que pensa outro.

Ser un ser lendario. Mirar rapidamente unha cousa.

6 Na terceira liña, Vítor di que Tempestade e mais el pensaron o mesmo. Explica o que pensaron e por que.

AVALIACIÓN POR COMPETENCIAS

Mos

tra

180 MATERIAL FOTOCOPIABLE © 2020 SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. / EDICIÓNS OBRADOIRO, S. L.

7 En que consiste o traballo dun guía turístico? Responde.

8 Le o globo e resolve as actividades que se propoñen a continuación.

• Que clase de palabras faltan na mensaxe do guía?

• Reescribe a mensaxe do guía empregando as palabras que faltan. Mira de utilizar os diferentes tipos.

9 Conta, na ilustración do texto, o número de filas de pasaxeiros que ten o autobús. Despois escribe os numerais ordinais correspondentes con letra e número.

10 Copia a contracción que acompaña a cada un destes substantivos do texto e di, en cada caso, por que palabras está formada.

• fiestra • mosca • vampiros

• terra • mans • orella

AVALIACIÓN POR COMPETENCIAS 1

Hoxe visitamos _____ castelo, en concreto, ______ castelo onde viviu

Drácula. ________ edificio que teñen agora diante é __________ preferido. Temos __________ horas para velo por dentro. Teñen _________ pregunta?

Mos

tra


11 Ordena alfabeticamente estas palabras da lectura.

vampiros viaxeiros estafa resumo escritor fiestra

1. 3. 5.

2. 4. 6.

12 Con que forma terías que buscar estas palabras no dicionario? Escribe.

• señores ► • pensando ►

• vampiros ► • baixiño ►

• veñen ► • lido ►

13 Subliña as palabras que se poden atopar nun dicionario escolar e escribe a definición. Despois explica por que non atoparías as que non subliñaches.

• Transilvania ►

• telepatía ►

• Stoker ►

• inquietante ►

14 Explica que é e para que serve a Galipedia.

15 Escribe o resumo da lectura Viaxe a Transilvania.

AVALIACIÓN POR COMPETENCIAS 1

Mos

tra

218

Avaliación inicial

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE Actividades

Identifica os diversos tipos de palabras que estudou e coñece a súa función: substantivo, adxectivo, artigo, posesivo, demostrativo, numeral, adverbio e preposición. 1, 2, 3, 4

Utiliza de forma correcta diferentes tipos de palabras. 4

Recoñece a persoa, o número e o tempo das formas verbais. 5, 8, 9

Coñece os tres modelos de conxugación verbal e as súas correspondentes terminacións. 6

Identifica o suxeito e o predicado nunha oración. 7

Conxuga correctamente o verbo ser. 9

Establece de forma correcta a concordancia entre o suxeito e o verbo. 8, 9, 10

Sabe se unha palabra é aguda, grave ou esdrúxula. 11

Coñece e escribe correctamente palabras con i, ll, x, s e verbos con b e v. 12, 13

Identifica e lembra os usos dos principais signos de puntuación: o punto, a coma, os dous puntos e os puntos suspensivos. 14, 15, 16

Escribe correctamente contraccións de preposición mais artigo determinado. 17

Aplica as regras sobre o uso das maiúsculas. 14

Coñece substantivos pertencentes a diversos ámbitos e é capaz de relacionalos e clasificalos semanticamente. 18, 19, 21

Recoñece o significado de varias frases feitas de uso común. 20

É capaz de describir persoas e de definir obxectos. 22, 23

Coñece e utiliza correctamente estruturas comparativas de igualdade. 22

Solucións 1. • coche (subst., vermello); verde (adx.,

azul); furgoneta (subst., vermello); gris (adx., azul); accidente (subst., vermello). / • froita (subst., vermello); fresca (adx., azul); neveira (subst., vermello); froitos (subst., vermello); secos (adx., azul); lacena (subst., vermello). / • novo (adx., azul); mestre (subst., vermello); lenda (subst., vermello); fantástica (adx., azul); dragón (subst., vermello); voador (adx., azul).

2. Numeral → Expresa cantidade ou orde de xeito preciso. / Demostrativo → Indica a distancia entre a persoa que fala e aquilo a que se refire. / Adverbio → Expresa circunstancias de lugar, modo, tempo… / Preposición → Une unhas palabras con outras que as complementan.

3. • corenta ► numeral / • queixo► substantivo / • antes ► adverbio / • por ► preposición / • aquela ► demostrativo / • acedo ► adxectivo.

4. Resposta modelo (RM). • O meu avó regaloume esta película. / • Cincuenta persoas visitaron a exposición. / • Hoxe vin un can enorme.

5. Por orde: xogo, traballabas, atopará, cearemos, debuxastes, falan.

6. En galego hai tres modelos de conxugación verbal, segundo a terminación: -ar, -er e -ir.

7. • Os bombeiros de Ourense | apagaron un incendio nunha fábrica.

• A nai da miña amiga Xoana | traballa no concello da vila.

• O equipo de fútbol do teu colexio e o do meu | enfrontaranse o vindeiro sábado.

• Carlos | regaloume unha mochila con rodas polo meu aniversario.

8. Por orde: xogamos, tivo, sairemos, deixei.9. • Xiana é a miña irmá. / • Eu son amigo

219

de Pedro. / • Na nosa casa somos cinco. / • Vós sodes moi graciosos.

10. Vós pintabades / Elas asinaron / Nós dixemos / Eu sabería / Elas camiñarán / Ti falas.

11. • matemáticas ► E / • lapis ► G / • carteiro ► G / • campión ► A / • igrexa ► G / • bióloga ► E / • durmía ► G / • máxico ► E / • réptil ► G.

12. i/ll: pallaso, ensaio, tellado, raias. / x/s: espertar, extraterrestre, excursión, estraño. / ll/x: lentellas, toxo, laranxa, agasallo.

13. • Esa auga non serve para beber. / • Esta tarde volverá chover, seguro. / • Sabes en que rúa vive Pedro? / • Debeu escribir el só o conto.

14. O tío Xurxo traballa na tenda de animais Bichiños, en Lalín. Onte tróuxome un peixe para o meu acuario. Gústache? Púxenlle Cachelo de nome.

15. Punto → Para marcar o final dunha oración. / Coma → Para separar elementos dunha enumeración. / Dous puntos → Para introducir unha enumeración ou unha cita. / Puntos suspensivos → Para indicar que unha oración queda interrompida.

16. • María díxome: (dous puntos, verde) «Nós marcharemos para alí ás dez en punto». (punto, vermello). / • Naquela tenda vendían de todo: (dous puntos, verde) paraugas, (coma, azul) pantalóns, (coma, azul) pelotas, (coma, azul)

carpetas... (puntos suspensivos, laranxa). / • Tomé, (coma, azul) na neveira deixeiche todo o que necesitas para facer a cea. (punto, vermello).

17. • Andrea foi ao oculista para facer unha revisión da vista. / • A túa irmá vai á piscina os sábados pola mañá? / • Gústame xogar cos compañeiros aos agochos. / • María marchou coa súa amiga no autobús.

18. Os nomes son, por orde: BANDEXA, ÁNCORA, PERCHA, ESTOXO. Resposta libre (RL).

19. machada → leñador / esporta → arqueóloga / micrófono → presentadora / caixa rexistradora→ dependente.

20. • Ter a tixola polo mango. / • Ser do tempo de Maricastaña. / • Poñer os cinco sentidos. / • Andar con pés de la.

21. Froitas: amorodo, cereixa, mazá. / Hortalizas: pemento, cenoria, col. / Árbores: piñeiro, carballo, salgueiro. / Flores: lila, caravel, rosa.

22. RM. Marcos é alto coma un piñeiro e delgado coma un fideo. Ten o pelo negro coma o carbón. O seu carácter é alegre.

23. RM. • Un batedor… serve para mesturar e bater alimentos. / • Un metro… serve para medir cousas. / • Un martelo… serve para dar golpes con diferentes fins, por exemplo para cravar algo. / • Un tractor… serve para realizar labores agrícolas, ao mover grandes pesos, arrastrar arados, etc.

220

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXEActividades

Nivel básicoModelo B

Nivel avanzadoModelo A

Coñece vocabulario sobre os animais e relaciónao semanticamente. 1 1, 2

Sabe utilizar o dicionario e ordenar alfabeticamente as palabras. 2, 3 3

Define os determinantes e utilízaos de xeito correcto. 4, 5, 6, 7 4, 5, 6, 7

Utiliza adecuadamente as contraccións dos artigos, demostrativos e certos indefinidos coas preposicións de e en. 8, 9, 10 8, 9, 10

Probas de control UNIDADE1

SoluciónsModelo B

1. • egua e poldro / • cerva e cervato / • loba e lobeto / • vaca e becerro.

2. amigo, xogar, estreito, temón, anel, saír.3. 1. aeroporto; 2. avión; 3. casa; 4. escola;

5. torcer. / 1. folla; 2. man; 3. marcar; 4. motor; 5. teléfono.

4. Para sinalar ou determinar un substantivo.5. • Aquí viven os avós de Pedro e a súa

cadela Tula. • Esta cidade ten poucas tendas que abran os días festivos. • O aeroporto pechou unhas horas porque había moita néboa. • Uns detectives abriron a caixa forte pero só atoparon dúas moedas.

6. • …a cocer o polbo mirando o libro… / • As amigas de Xulia vanlle dar o agasallo… / • A alcaldesa… a clínica nova. / • Os compañeiros… en toda a noite.

7. • …a cocer un polbo mirando un libro… / • Unhas amigas de Xulia vanlle dar un agasallo… / • Unha alcaldesa… unha clínica nova. / • Uns compañeiros… en toda unha noite.

8. • …aos compañeiros que iría ao parque no… • Fun cos amigos de Uxío á festa… organizaron na casa. • …foi feito pola empresa …do noso veciño. • Nesa biblioteca… quedaba polas tardes…

9. • naquel • desta • nalgún • dalgunha • noutro • doutra.

10. RM. • … guantes neste moble, busca noutro lugar. • … ser dalgún dos turistas que … neste hotel. • Iamos entrar naquel museo e nisto vimos … •… falar desa historia ao avó nalgunha ocasión. • …nalgún paraugueiro dalgún dos comercios…

Modelo A1. croar → ra / rinchar → cabalo /

ouvear → lobo / bear → ovella.2. Por orde: rabaño, enxame, bandada,

banco.3. • sorrimos ► sorrir / • fouces ► fouce /

• baixarei ► baixar / • curmáns ► curmán / • exames ► exame / • bonitas ► bonito.

4. • Moita xente pensa que este xogador de fútbol é o meu irmán. • Cando Miguel decidiu facer a chamada, era unha hora inadecuada. • O hotel só ten un cuarto con catro camas e está na (en + a) terceira planta.

5. • corenta ► det. numeral • as ► det. artigo • aquelas ► det. demostrativo • algúns ► det. indefinido • poucas ► det. indefinido • miña ► det. posesivo • vosas ► det. posesivo • estas ► det. demostrativo.

6. RM. corenta anos, poucas horas, as nubes…

7. • (D) a lámpada • (I) un equipo • (I) unha porta • (D) os homes • (D) as olivas • (I) uns coxíns.

8. • O percorrido deste autobús de liña transcorre polas aforas desa vila. • Necesitamos ir ao aeroporto polo camiño máis curto. • O alcalde interesouse polos veciños que viven nalgúns dos barrios máis humildes. • O director desta escola acudiu á reunión cos pais dos alumnos.

9. RM. • El viaxa naquel coche. • Meu pai agora está noutro traballo. • Esa moto é dalgún veciño. • Fai o exercicio doutra maneira.

10. aqueloutro (aquel + outro).

Documents

5 Lingua - Santillana · 2020. 4. 28. · 5 Presentación do proxecto Saber Facer é un proxecto de éxito, pero como a realidade educativa é cambiante, chegou o momento de actualizalo