การใช้หลักนิติธรรมในประเทศไทย

วารสารสหวทยาการวจย: ฉบบบณฑตศกษา ปท 1 ฉบบท 1 (มกราคม-มถนายน 2555)

[1]

การใชหลกนตธรรมในประเทศไทย* Using the Rule of Law in Thailand

ดร.วษณ เครองาม**

Dr.Wisanu Khrueangam หวขอ “การใชหลกนตธรรมในประเทศไทย” ค าวาหลกนตธรรมนน เปนค าทพดกนเกรอไปทว เดมทกพดกนในหองเรยนตอมากไปพดกนตามถนนหนทาง หลงจากนนกพดกนในต ารบต ารา ตามหนาหนงสอพมพ ตามสอมวลชน วนนค านเปนค าศกดสทธ เพราะยกระดบฐานะขนเปนค าศพทกฏหมายทยงใหญ ประดษฐานในรฐธรรมนญไทยเปนครงแรกเสยแลว และทจรง กมรฐธรรมนญอยไมกฉบบในโลก ทเอาค าวาหลกนตธรรม ไปเขยนไวในรฐธรรมนญ ซงหนงในนนกคอ รฐธรรมนญไทยในปจจบน ซงเปนฉบบท 18 นเอง เพราะฉะนน ค านจงมความส าคญ ความศกดสทธ และความยงใหญ

ค านจะบอกวาเปนศพทกฎหมายกไมใช เปนศพทรฐศาสตรกไมเชง เปนศพทสงคมศาสตรกไมถกนก เพราะมนเปนทกสงทกอยาง ผสมกนในระหวางนตศาสตร รฐศาสตร และสงคมศาสตร หรอแมแตศลธรรม ค าศพทสมยน กเรยกอะไรทมนมวๆ อยางนวา บรณาการ เมอเขามวมา ผมกมวไป วาหลกนตธรรม เปนค าศพททบรณาการขนจาก กฏหมาย รฐศาสตร สงคมศาสตร ศลธรรม วถวชวต และความถกตองตามค านองคลองธรรมทงหลาย อะไรทเปนสงดสงงาม เอามาใสไวในหลกนตธรรมนทงหมด

ค านมประวตอนยาวนานมานบพนป แลวกพฒนาการตลอดอยางนาสนใจ กวาจะเดนทางมาถงประเทศไทย แลวกเขาไปอยในรฐธรรมนญไทยได มนผานการรบทพจบศก การฆาฟน การลมตาย การตอส การแยงชง กนมาสารพด จงเปนค าททวโลกใหความส าคญ เราเสยอกทใหความส าคญชาไปกวาบานอนเมองอน กอนท จะพดถงการน าเอาหลกนตธรรมมาใชในประเทศไทย กคงตองตงตนจากเรองในทางประวตศาสตร เรองในทางปรชญาสกนดนง ซงอาจจะฟงดนอกเรอง แตเชอผมเถดครบ วาบรรยายอะไรกตาม ถานอกเรองแลวมนจะสนกกวาบรรยายในเรอง

เรองนมความเปนมาตงนบพนปแลว ตงแตสมยทมนษยอยกนเปนบาน เปนเมอง เปนหม เปนเหลา มผปกครอง มรฐบาล มกษตรย แนนอนครบ ผปกครองในอดตคอกษตรย จะเรยกวา เจาชวต เจาแผนดน หรอจะเรยกอะไรกชาง และเมอมผปกครอง มนกเปนธรรมดานนเอง ทผปกครองจะมความรสกวาตน เปนเจาระเบยบ เปนผมพระคณ มบญคณอนยงใหญ อตสาหปกปองผองภย คมครอง คมภย ปกปองภยนอนตรายแกราษฏร จงมสทธพเศษ ผมใชสทธพเศษ ไมไดเรยก “อภสทธ” นะครบ สทธพเศษน เปนลกษณะส าคญของใครกตาม ทเปนผปกครอง ทมความรสกวาตว จะตองมอ านาจน มฉะนน จะไปปกครองไพรฟาประชาชนขาแผนดนไดอยางไร

อ านาจในทน อาจจะจ าเปน เพราะวาเกยวกบความมนคงของชาต อ านาจน อาจจะจ าเปน เพราะตองรกษาความสงบเรยบรอย หรออ านาจ อาจจะจ าเปน เพอตองการเพมพนบญญาบารมอภนหารตางๆ ใหคนเลอมใสศรทธา สดแทแต แตมนเปนของคกน ของผปกครอง กบการมอ านาจ และอ านาจทยงใหญทสด ทผปกครอง ไมวาบานไหนเมองไหน กจะยกขนอางเสมอมา กคอ อ านาจทจะบงคบการตางๆ ตามใจชอบของผปกครอง

เรองนเปนมาตลอดทกบานทกเมอง และเปนเวลานานนบพนปมาแลว เรองมนกเรมคลคลายในเวลาตอมา วาผปกครองหลายๆ บานเมอง กอาจจะตงศาลเตยขนช าระความ อาจจะขนภาษตามใจชอบ อาจจะขมเหงฉดลกเขาเมยใคร

* ถอดความจาก ปาฐกถาสาธารณะ สมาคมรฐศาสตรแหงมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 1 ประจ าป 2553 เมอ วนพธท 15 ธนวาคม พ.ศ.2553 เวลา 13.00 - 15.30 น. ณ หองประชมใหญ ชน 9 อาคารศรรศม คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ** J.S.D.; ศาสตราภชาน คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย และ (อดต) รองนายกรฐมนตร


[2]

อาจจะรงแก อาจจะทรมาน แมกระทงตรนฟงแทง หรอฆาฟนผคนกท าได ในนามของอ านาจพเศษของผปกครอง ค าทใชกนตลอดในเวลาทผานมา กคอวา ผปกครองเปนเจาแผนดน เพราะมอ านาจเหนอแผนดน เปนเจาชวต เพราะมอ านาจเหนอชวต เปนเจาอยหว เพราะมอ านาจหกคอใครกได ภาษาเรยกวา “Lord of Life”

ถาหากผปกครองใชอ านาจเหลาน ไปในทางทมคณธรรม เชน เพอรกษาความสงบเรยบรอย บานเมองกคงไมสกระไร และกคงไมมใครคดคาน แตอ านาจอยกบใคร ยอมเปนชองทางใหผนนก าเรบเสมอ จงเกดกรณผปกครองทมอ านาจ จกใชอ านาจตามอ าเภอใจ ในการไปกดขขมเหงรงคราญผอน ค าทส าคญทสดในทน คอค าวา “ตามอ าเภอใจ” ผมกไมแนใจ วาท าไมเรยกวาอ าเภอ ไมยกเปนจงหวดสกท ภาษาองกฤษใชค าวา “At the win of the rule” ตามน าใจของผปกครอง คออยากไดกท า ไมอยากไดกไมท า ลมเพลมพด คนเราพอลมเพลมพดแลว โอกาสทจะเหมเกรม โอกาสทจะใชอ านาจผดท านองครองธรรม โอกาสทจะกลนแกลง เกดขนไดงาย เรองอยางนมมาตลอด

ถามวาใครเดอดรอนจากผปกครองประพฤตปฏบตอยางน ค าตอบกคอ ราษฏร หรอผถกปกครอง ถกมยครบ เพราะฉะนน ประชาชนไมรเลยวา วนหนงรฐบาลหรอผปกครอง จะนกขนภาษขนมา หมอมราชวงศ คกฤทธ ปราโมช เขยนบอกวา สมยกอน คนตนเชาปดหนาตางไมรวาผด พ.ร.บ. อะไรบาง มนอาจจะผด พ.ร.บ. อะไรสกอยาง เพราะฉะนน คนทเดอดรอนจากการมอ านาจอยางไรขอบเขตของผปกครอง คอราษฏร ไมรวาจะถกขนภาษเมอไหร ไมรวาจะถกฉดคราอนาจารเมอไหร ไมรวาจะถกจบไปขนศาลเตยเมอไหร จบไปแลวไมรวาโดนขอหาอะไร ประชาชนจงตองดนรนหาทางสกอยางหนง มาจ ากดอ านาจตามอ าเภอใจของผปกครองใหได

เหมอนกบทเราเคยฟงนทานอสป วาแมวมนมาจบหนกน หนมนตองคดวา เราตองหาวธวาพอแมแลวเราจะไดมดลงร เพอหนแมวใหพน นนกคอเอาลกกระพรวนมาผกคอแมว เพอแมวมาจะไดยนเสยงลกกระพรวน นนคอตองมอะไรสกอยาง เปนสญญาณเตอนภย ตองมอะไรสกอยาง ไปจ ากดอ านาจอนลนพน ไรขอบเขตของผปกครอง อะไรคอลกกระพรวนละครบ อะไรคอสงทจะยบยง หรอตานทาน หรอสกดกนอ านาจอนยงใหญของผปกครอง ค าวาผปกครองในทน ระยะแรกๆ นนกคอ พระมหากษตรยเทานน ถาคนอนเปนคนรงแก ประชาชนยงพอมทพง เทยบแบบไทยๆ ผใหญบานรงแกเรา ยงไปฟองก านนได ก านนรงแกเรา กไปฟองนายอ าเภอ นายอ าเภอรงแกเรา กไปฟองเจาเมอง เจาเมองรงแกขมเหงเรา กตองฟองเสนาบด เสนาบดรงแกเรา กไปฟองอครมหาเสนาบด อครเสนาบดรงแกฉดฆาอนาจารเรา กไปฟองพระมหากษตรย ถามวา ถาพระมหากษตรยเปนคนรงแก จะฟองใคร มนไมมทางออก เพราะฉะนนตองท าอะไรสกอยาง ไปเบรกอ านาจอนยงใหญของผปกครอง โดยเฉพาะระดบสงนใหได

และทประชาชนเจบช าน าใจกนมาก เมอพนสองพนปทผานมา กคอวา การมอ านาจบาดใหญนน มนไมไดจ ากดอยเฉพาะในกลมผปกครองชนสง ทเปนเจาเมองเทานน ทเปนพระมหากษตรยเทานน ถาแมปท าอยางนนได ลกปกท าได ในทสด การใชอ านาจทเหมเกรม มนกลงมาถงระดบเสนาบด ระดบขนนางทงหลาย ระดบขาราชการทงหลาย ประชาชนถงเดอดรอนทกหยอมหญา ความจ าเปนทจะตองเบรกอ านาจของผใดกตาม ทมอ านาจปกครองยงมากขนยงทวคณ ของอยางน มนไมพนวสยมนษยทจะคดออก แตคนทจะคดเรองนออก มนจะเปนพวกนกคด คอไดแตคด ท าไมเปน มนตองเกดนกคดมากในอดต ทจะเสนอทฤษฏแปลกๆ เกยวกบเรองลกกระพรวนไปผกคอแมว หรอเกยวกบเรองทจะไปเบรกอ านาจผปกครอง ซงอาจจะแบงเปนยคๆ เพราะวาคนเรา ไมไดคดอะไรทเดยวพรอมกนหมด ยคนพวกนดง กคดแบบน พอตกกระปองไปยคใหม กมคนคดแบบใหม แตพอตกกระปองอก กมยคใหมอก

หลกนตธรรม คอหลกทคดขนมา เพอไปเบรกอ านาจของผปกครอง แตมนมาทหลง กอนทมหลกนตธรรม เขาคดอยางอนมากอน สงแรกทมนษยคดออก ทจะไปยบยงอ านาจอนยงใหญของผปกครองได เขานกวาเหนอฟายงมฟา และฟาทเขานกออก ทเหนอผปกครองนน วาอะไรทไปเบรกอ านาจผปกครองได ค าตอบกคอ พระเจา คอพวกนตองเอาธรรมะเขาขม เขาหาวด กตองพงอ านาจของพระ ของวด ของพระเจา ของเทวดา ทจะมาเบรกอ านาจของพระมหากษตรย เพราะรวากษตรยไมกลวใคร นอกจากกลวพระเจา


[3]

โดยเฉพาะในสมยทยโรป ถกครอบง าดวยของอทธพลของครสตศาสนา เมอเชอวาพระเจาสรางโลก เมอเชอวาพระเจาสรางมนษย พระมหากษตรยกเปนมนษย กษตรยคงเชอพระเจา พวกนกเลยหนเขาหาพระเจา หวหนาศาสนาในสมยนน กคอ โปป ทเราเรยกวา สนตะปาปา และบาทหลวง คนเหลานแหละทเปนทพงอนดบแรกของมนษยชาต ทจะมาชวยเบรกอ านาจของผปกครอง ซงใชอ านาจผดท านองครองธรรม และโปปเอง ทานกใหความรวมมอ เพราะรสกวา เออด อาตมาเองกใหญดเหมอนกนนหวา เพราะฉะนน ครสตจกรจงมอ านาจขนในเวลานน ใหญขนจนกระทงขนาดศาสนจกร สามารถออกค าสง แลวใหกษตรยประเทศตางๆ ซงปรกตกนบถอครสตศาสนาอยแลว ตองยอมตามค าสงของโปปได บางประเทศออกกฎหมายไปแลว ราษฏรมารองเรยนโปป โปปกบอกวา แกมนเสยเถอะโยมเอย เลกมนเสยเถอะ ใชกฎหมายนแลวคนเดอดรอน กษตรยกตองไปแกไข

ถามวา ถากษตรยไมยอม จะเกดอะไรขน โปปมวธหลายวธทจะท า ปรกตพระมหากษตรย ซงไมยอมเชอฟงค าสงของโปปอยแลว อนดบแรก โปปเขากดาเอาละซ อนดบสอง โปปกท าพธคว าบาตร ศพทค าวา “คว าบาตร” เขาเรยกวา “Excommunication” หรอ งดการตดตอ หรอเลกคบ ศาสนจกร ครสตจกร บาทหลวง พระฝรง เลกคบกบกษตรย ทไมเชอฟงค าสงของครสจกรหรอโปป และโปปกไดท าพธคว าบาตรอยางน ไปหลายรายแลว วธคว าบาตรของโปป คอพระมหากษตรยสงแลวไมยอมท าตาม หากมาแกบาป กอยาใหบาทหลวงมาแก หากตาย กไมใหบาทหลวงไปสวด มลกกไมใหเจม ท าพธอะไร มานนมตกไมรบทงนน ใหมนรวาผปกครองเจออยางน แลวจะอยได

อยไมได เพราะวาผปกครองคนไหนเจอแบบนเขา ประชาชนกไมเลอมใสอะไร จนถงขนหนกทสดถาผปกครองยงกระดางกระเดองอก โปปกจะสะดมพล ตงกองทพไปรบกบกษตรย ซงเคยท ามาแลวในอดต กษตรยไมเชอฟงค าสงโปป โปปกเลยสงคว าบาตรไป กระจยกระจายและตฆองรองปาว เรยกประเทศทงหลายทนบถอ ตงกองทพ สงทหารมาสมทบทน และเอาทหารนนแหละ ไปรบกบพระมหากษตรยจนชนะ ใหมนรวา ใชวธอยางนแลว ใครจะอยใครจะไป

นคอมาตรการแรกสด ทมนษยคดออกในการทจะตอบโต การใชอ านาจอนลนพน หรอเลวรายของผปกครอง ทไมอยในรองในรอย ในศลในธรรม ซงกไดผลด เพราะฉะนนในยคอยางน โปปแกท าทาจะเปนศาลโลก ท าทาจะเปนสหประชาชาต โปปท าทาเหมอนจะเปนเจาโลกไปอกราย ซงมนกมทงขอดและขอเสย จดออนจดแขง จดออนกคอวา สดทาย พระมหากษตรยกลบลดอ านาจ แตโปปกลบมอ านาจ จดแขงและจดเดน กคอวา ประชาชนมทพง เพราะวาเมอกษตรยรงแก กยงมทพง คอไปฟองโปปได

ลกษณะอยางน มอทธพลเปนเวลานานมากในยโรป และเรากไมเขาใจชวตความเปนอยของยโรป รวมทงประวตศาสตรในหลายเรอง ทเราไมเขาใจ ประวตศาสตรของยโรป เราเอเชย ในประเทศไทยเรา ไมเคยพบเรองน จงไมคยกบเรองแบบน แตยโรปเขาไดผาน ลมรสสงเหลานมาแลว มเหมอนกนทผปกครองทยงไมยอมทงโปป เรองทคลาสสคทสด ซงทานอาจจะเคยเรยนมาแลว กคอ เจาชายเฮนรท 8 กษตรยแหงองกฤษ

โปปเคยสงคาทอลกตอหนาพระเจา วาจะอยดวยกนจนความตายมาพราก เพราะฉะนน เมอสาบานแลว จะไปมเมยใหมไมได และค าสงโปปน มอทธพลมาจนถงวนน เพราะบรรดาประเทศทนบถอคาทอลกทงหลายในยโรป ในวนน จะเปนอตาล สเปน โปรตเกส หรออเมรกาใต กฎหมายของประเทศเหลานน ยงเขยนจนถงวนน วาชายหญงเมอแตงงานกนแลว จะหยากนโดยจงมอขนอ าเภอ โดยความสมครใจไมได จะตองฟองศาลใหศาลตดสนใหหยา เทานน แลวศาลกตดสนใหหยายากไปเสยอก เพราะอทธพลของครสตศาสนา มมาตงแตอดตทโปปสงไว

พระเจาเฮนรมเมยอยแลว วนนงเกดนกอยากจะแตงงานใหม โปปบอกวาไมได กเมยมอยแลว พระเจาเฮนรกท าอบายตางๆ นาๆ จบเมยฆาซะงน แลวบอกวาเมยตาย คอจะหาเรองแตงงานใหมใหได ท าหนสองหนพอทนได แตท าหกเจดหน โปปกบอกวา สกนดกวาโวย วาแลว โปปกคว าบาตรพระเจาเฮนร แตพระเจาเฮนรกไมยอม คว าบาตรกลบคนโปปเชนกน โดยไลบาทหลวงออกจากประเทศองกฤษ และตงศาสนาครสตซะเลย เรยกวา นกายเชรชออฟองแลนด และมกษตรยองกฤษ เปนเหมอนโปป แตเนองจากกษตรยท าพธไมเปน กตงบาทหลวงองคนงเปนหวหนาพระ และเปนศาสนาประจ าประเทศองกฤษ


[4]

จากวนนนจนถงวนน พรงน มะรนน เชน เจาชายวลเลยมทจะแตงงานในปหนาน ถาไมเปนศาสนกชน ทนบถอนกายเชรชออฟองแลนด กเปนกษตรยองกฤษไมได เพราะฉะนน เมอประมาณ 30 ปมาแลว ตอนเจาชายชารล แตงงานกบเจาหญงไดอานา จงมอเขาไปในโบสถเซนตพอล ซงมการถายทอดสดใหคนทวโลกชมพธแตงงาน แตพอท าพธเสรจเรยบรอย เจาชายชารลกจงมอเจาหญงไดอานา ไปขางหลงแทนบชา แลวจอโทรทศนกมดไปประมาณ 10 นาท จนโฆษกไมรจะบรรยายอะไร จนเวลาผานลวงไป โฆษกกประกาศวาทหายไปนน เพอไปท าพธเปลยนศาสนา เพราะเจาหญงไดอานา ทานไมไดประสตมาจากเชรชออฟองแลนด เลยตองไปเปลยน เพอเตรยมตวจะเปนพระราชน (ควนองกฤษ)

นแหละ ประวตมนกเปนแบบนแหละ และกอานหนงสอทวา เจาชายวลเลยมกบเคท ทจะแตงงานกนอกไมกเดอน กตองกระท าแบบเดยวกน เพราะเคททานไมไดเปนเชรชออฟองแลนด กตองไปท าพธเปลยนศาสนา มฉะนนจะไมไดอย ในล าดบแหงการสบสนตวงศองกฤษ ตอไปมนเปนของมน เปนแบบน เพราะสกนมาแบบน ท าไมตองสกน กเพราะวามนเปนการขบเคยว แยงชงอ านาจกนในยโรป วาใครจะใหญกวาใคร ระหวางผปกครองกบอะไรสกอนนง ทจะเอามาเบรกกน

ทฤษฏแรกทเกดขน กคอทฤษฏทอาศยวดเปนทพง อาศยพระเจาเปนทพง กดจะเบรกไดระยะหนง พออยมา มนกเรมเสอมความนยมลง จงเกดยคทสอง ทมนษยมความคดวา อ านาจทลนพนของผปกครอง มนจะถกเบรกดวยศาสนาไมได เพราะบางท ศาสนากเสอม หรอไมเปนทนยม ในทสด กมนกปราชญราชบณฑต ไปคดออกวา เวลาจะหาอะไรสกอยาง มายบยงอ านาจอนไรขอบเขต หรออ าเภอใจของผปกครอง มนนาจะใชหลกกฎธรรมชาต คนเราจะใหญแคไหน กใหญกวาธรรมชาตไมได มนษยเกดมาตองตาย เรองตายไมเกยวอะไรกบศาสนา มนเกยวกบธรรมชาต ตวนแหละทจะมายบยงอ านาจผปกครอง ผปกครองใหญอยางไร กไมสามารถใหญกวาธรรมชาตได

เรองนมประวตนานเหมอนกน นานจนกระทงในสมยโบราณ ทเลานทานใหฟง เพราะเขาเอามาท าละคร แสดงอยตง 40 ป ในองกฤษ เอามาเปนหนงอก ทานเคยไดยนชอ จกรพรรดโรมนองคท 3 คอจกรพรรดคาลกลา เปนจกรพรรดโรมนเมอสองพนปมาแลว ถอวาตวเองยงใหญไพศาล ปราบเขาไดหมดทวโลก เวลาจะท าอะไร ทานกท าตามอ าเภอใจของทานทกอยาง ไมกลวใคร ไมเกรงใคร ไมกลวพระเจา ไมกลวศาสนา เรยกวาในประเทศน ขาใหญทสด ทานจกรพรรดคาลกลา รบกบใครทานกชนะ เพราะฉะนน ไมกลวใคร

วนนงมตาแกหลงโกง นงขาว หมขาว หนวดเครารงรง ถอไมเทาเดนทอมๆ เขามาหาทานจกรพรรดคาลกลา และบอกวา “ขอเดชะ ขาพระพทธเจานกวา พระองคยงใหญทสดในโลก เหมอนคนในจกรวาล ไมมใครใหญเทา เพงรวามคนใหญกวาพระองค” พระเจาคาลกลาถามวา “ใครวะ ?” ตาแกบอก “มนเปนศตรพะยะคะ มนบกรกเขามาในพระราชอาณาเขต โดยไมเกรงใจพระองคเลย ขาพระพทธเจากบอกมนแลว วา แผนดนนเปนของพระเจาคาลกลา อยาบกเขามา มนกยงบก หามเทาไหรกไมฟง เชญเสดจไปปราบมนเถดพะยะคะ ถาพระองคใหญจรง” พระเจาคาลกลา ตรสวา “เราใหญซ ขาศกคนไหนกลามาสกบเรา” วาแลวกเกณฑทหาร สวมเสอเกราะ ใสหมวกเหลก ขนขมา แลวบกไปโดยมตาแกเดนน าหนา กมคนเอาเลนละคร เปนโอเปรา เปนนราศ เปนหนง ตาแกคนน กอเดนถอไมเทา เดนน ากองทพพระเจาคาลกลาไป

ทานลองนกซวา ตาแกคนน จะพาพระเจาคาลกลาไปไหน ไปหาศตรทบกรก ศตรมนอยทไหน ตาแกคนนกพาไปทชายทะเล พระเจาคาลกลาถามวา “ไหนละศตร ทบกเขามาในอาณาเขตของเรา” ตาแกบอกวา “นนพะยะคะ และกชไปททะเล น ามนขน ทะเลมนกขนตาม ตาแกบอกวา แตกอนแผนดนนเปนของพระองค พอน าขนมา แผนดนของพระองคกหายไปทกทๆ มนบกรกพระราชอาณาเขต ปราบมนเถอะพะยะคะ ขาพระพทธเจาหามแลว มนกไมฟง มนขนอยเรอยเลย ไมเกรงใจพระองคเลย”

พระเจาคาลกลากตะลงไปพกนง และกสงทหารวา “ลย” ทหารกขมา ใสเสอเกราะ สวมหมวกเหลก ไลฟนทะเล และกจมน าตายหมด เหลอแตพระเจาคาลกลา เพราะทานกยนดอยบนฝง พอทหารตายหมด ทานกขมากลบเขาวงอยางหงอยเหงา นงคด นอนคดอย 7 วน เพงจะนกออกวา เหนอฟามนยงมฟา เหนอเรามนยงมธรรมชาต เรานกวาเราใหญทสด แตเรากปราบธรรมชาตไมได


[5]

จดนเอง ทท าใหมนษยกลบมาคดวา วธทจะเบรกอ านาจของผปกครอง เมอศาสนจกรชวยไมได โปปชวยไมได พระเจาชวยไมได แตธรรมชาตชวยได เพราะฉะนน ผปกครองจะสงอะไรใหมนพสดารไมได กอยาใหเกนธรรมชาต กษตรยโรมนอกองคนง มหมอดทายวา พระองคจะซวยแลวละ เพราะตอไป ทารกทเกดมานยตตาสฟา เมอโตขนจะยดอ านาจ และเปนจกรพรรดแทนกษตรยโรมน ทานกเลยสงใหทหาร ประหารชวตเดกทารกทกคน ทเกดมามตาสฟา เพอขจดเสยนหนาม

ทหารกบกไปทบานหลงหนง แมเพงจะคลอดลกตาสฟา ทหารนายหนงกไปดวาเดกตาสฟาหรอเปลา ปรากฏวาเดกทารกตาสฟา ทหารจะตดคอเดก แมกบอกวา “เจาไมมสทธทจะกระท า เพราะเจาไมไดเปนเจาของชวต เราเปนเจาของชวตลก พระเจาเปนเจาของชวต ทานไมไดใหชวต ทานจงไมสามารถทจะฆาเดกคนนได” ทหารบอกวา “เรามาฆาตามค าสงของจกรพรรด” แมกบอกวา “จกรพรรดกไมมสทธสง เหนอกวาค าสงของจกรพรรด คอธรรมชาต มนษยเกดมา ตามนจะมสอะไร มนเปนไปตามยนส ตามดเอนเอ ตามธรรมชาต” (ดเอนเอ เขาไมไดพด ผมพดเอง) เมอมนเปนไปตามธรรมชาต เจาจะมาท าอะไร ทมนผดธรรมชาตไมได ทหารคนนนวางหอกวางดาบ แลวนงคดวา “จรงซนะ” แลวกขมากลบไป

เรองแบบน เลากนมานานป เพอท าใหมนษยฮกเหมขนวา ธรรมชาตมนใชเปลยนอ านาจได แตมนกเบรกไดระยะนงเทานน คนไมเชอกม ในทสด กตองมาถงยคทมนษย คดคนสงใหม วามนตองมอะไร ทมนเจงกวาน ขลงกวาน มาเบรกอ านาจผปกครอง เพราะวาเมอศาสนาใชไมได ธรรมชาตใชไมได ตองมหลกอะไรสกอยาง และบดนนกเกดหลกส าคญขน ซงรจกกนจนถงวนนวา “หลกนตธรรม” แตวนนนยงไมรจก วานตธรรมเรยกอะไร กยงเรยกกนไมถก

เรองนกตองเลาใหฟงวา หสเดมเรมแรก มนเกดขนเมอองกฤษ จะตองเปลยนอ านาจเปนประชาธปไตย (วกเขาไปเรองการบานการเมองสกนด) ทกคนเคยไดยนไดคนมาแลว คงรจกค าวา “Magna Carta” Magna แปลวา ยงใหญ Carta แปลวา กฎบตร ความจรงคอ แปลวา รฐธรรมนญนนแหละ สมยนนไมรจกค าวา รฐธรรมนญ ทไมรจกน ไมไดหมายความวาไมเปนภาษาไทยนะ ไมรจกเพราะไมรจะเรยกวาอะไร Magna Carta เปนภาษาลาตน ซงเหตมนเกดขนในป ค.ศ.1215 ใครนกไมออกวา 1215 เกาแคไหน กเอา 543 บวกเปนพทธศกราช 1758 ถานกไมออกวา 1758 เกาแคไหน กเอาเปนวาสมยพอขนรามค าแหง ยงไมผลตตวอกษรไทย เอาเปนวากรงสโขทยยงไมเกด เกด Magna Carta ขนในโลกแลวในประเทศองกฤษ

เรองทจะเลาอยางเรวตอไปน ถาใครเคยดหนงเรอง “โรบนฮด” เวอรชนสดทาย ทานจะเขาใจสงเหลานไดดขน องกฤษเมอประมาณ 700 ปมาแลวนน กเจอแบบเดยวกบทเขาเจอกนทงหลายนนแหละ คอกษตรยกดขขมเหง รบไปเรอย ในเวลานน องกฤษมกษตรยอยองคหนง ชอวา พระเจารชารด พระเจารชารดน ฝรงเรยกวา King Iron Heart คอใจทานเดด ใจทานเหยม รบไปเรอย บกไปเรอย ตะลยไปเรอย สไปเรอย แปลเปนไทยวา พระเจารชารดใจสงห (ไมรเปนอะไรกบ ไพโรจน ใจสงห)

พระเจารชารดใจสงหกรบในฝรงเศส และกไปตายทฝรงเศส นองชายแกขนเปนกษตรยแทน ชอวาพระเจาจอหน พระเจาจอหนกษตรยแหงองกฤษองคน ซงมชอจารกไวในต านานขององกฤษสบมา และพระเจาจอหนองคน ไมวาทานจะเปนคนแบบไหนกตามท กรณารบทราบเกรดสกนดนงวา ธรรมเนยมคนทเปนกษตรย ไมวาจะเปนประเทศใดในโลกนกตาม ปรกตพอขนเถลงราชยสมบต จะตองเปลยนพระปรมาภไธย คอเดมเกดมาชออะไรกชาง พอเปนกษตรยตองเปลยนชอ ธรรมเนยมนมทวโลก ของไทยกเถด พอจะเปนกษตรย ในอดตสมยอยธยา กเปนพระรามาธบด และพอรามาธบดหลายองค กจะเปนรามาธบดท 1 ท 2 ท 3 ตอไปเรอยๆ

บางครงในสมยอยธยา องคนนถาขนเปนพระมหากษตรย กไมวาจะเปนพระศรสรรเพชญ สมเดจพระนเรศวร เดมทานชอวา นเรศวร แตพอเปนพระมหากษตรย ทานไมไดใชชอสมเดจพระนเรศวร ทานใชชอสมเดจพระศรสรรเพชญ เพราะวาเคยมศรสรรเพชญมากอน ทานกเลยเปนศรสรรเพชญท 4 ท 5 ของทานไป นเปนหลก ในยโรปกมอยางนเหมอนกน ถาพระเจาแผนดนองคกอน เคยใชชอพระเจาวลเลยม มาวนนจะเปนกษตรย อยากจะใชชอวลเลยม ทเปนวลเลยมท 5 ท 6 ไป เรยงกนไป พระเจาปเตอรท 2 ท 3


[6]

อยางกษตรยวนน ควนอลซาเบธ เกาเมอ 300 ปกอน เคยมกษตรยชออลซาเบธมากอนแลว เดยวนทานกตองเปน ควนอลซาเบธท 2 ไมเคยมกษตรยองกฤษองคใดขนเปนกษตรยแลวใชจอหนท 1 และจอหนท 2 เลย (คดดเถดวาชอนเปนมงคลนามขนาดไหน) เพราะถาเอยถงจอหน จะมอยจอหนเดยวเทานน คอ พระเจาจอหน นองพระเจารชารด

พระเจาจอหน กดขประชาชน แตทานทรงฉลาด ทานสงทหารไปรบทวยโรป โดยททานไมไดไปรบดวย แลวเวลาไปรบ ทานกสงใหทหารไปรบทงปทงชาต เพราะกองทพตองเดนดวยทอง จะเอาเงนทไหนไปเลยงกองทพ พระเจาจอหนทานทรงฉลาดมาก จนถงวนน เคาใหนตศาสตรดษฏบณฑตกตตมศกด เพราะพระเจาจอหน รบโดยฉกกระดาษออกกฏหมายตามไปฉบบหนง วาเมอทหารองกฤษยกทพไปรบ ค าลงทไหน ใหราษฏรในรศม 3 กโลเมตรแถวนน ตอนรบทหาร โดยใหเอาไปนอนทบาน หงขาวเลยง มลกสาวใหเอามาปรนนบต รงเชา ทหารกจะออกไปรบอกหมบานหนง แกกฉกกระดาษออกกฎหมายตามอกฉบบหนง ท าอยางน แกกรบไดทงปทงชาต เพราะกระทรวงกลาโหมองกฤษ ไมตองควกเงนสกบาท ชาวบานเปนคนควกเองทกบาท และเรองนส าคญ เพราะอกหลายรอยป คร งทคนองกฤษหนรฐบาลองกฤษ ไปตงถนฐานในอเมรกา แลวรางรฐธรรมนญอเมรกา ใครไปดรฐธรรมนญอเมรกาฉบบปจจบน มเขยนอยมาตราหนงวา “รฐสภาอเมรกาจะออกกฏหมายบงคบใหราษฏร รบทหารไปนอนในบานไมได”

ถาเราไมรประวต เรากนกในใจวา รฐธรรมนญประเทศนพลก และจะพลกขน เวลาเรารางรฐธรรมนญของเราบางนะ แลวเรากลอกรฐธรรมนญของเขามาใส เพราะเราไมเคยมประวตอนหดหใจแบบน แตคนองกฤษทเขาลงเรอไปอยอเมรกา เขาเจอมาแลว เขยนกนไว เคยเคยอะไรมาแลวบาง กเคยเจอผปกครองท าแบบนมาแลว วธอยางนคอ สงทท าใหคนองกฤษทนไมได และททนไมไดมากทสดคอ พระเจาจอหน นแหละ แกแอบขนภาษ เชาขน เยนขน พรงนขน เดอนหนาขน ไมมอะไรแกกขน ขางขนแกกขน ขางแรมแกกขน ขนมากๆ เขาประชาชนเดอดรอน ในทสดเดอนสงหาคม ป ค.ศ.1215 เกดเหตการณส าคญขนในโลก กลางทงนานอกลอนดอน วนนถาใครไปองกฤษ พอเครองบนลงทสนามบน จะเขาสกรงลอนดอน ชวยบอกคนขบแทกซสกนดเถดวา “ชวยแวะทางทจะไปพระราชวงวนเซอร ขอดทงนาสกทงนงเถด” เขากจะพาผมไปด “ผมไปกท ผมกขอใหแทกซเขาแวะไปด แลวกยนปลงสงขารอยตรงนน เพราะทงนมนชอวา ทง “Runnymede” มปายตดไววา “ณ กลางทงนเมอ 700 ปมากอน ประชาธปไตยเกดในโลก”

เกดอะไรในโลก กคอเกดขนนางไปหลอกพระเจาจอหน วาเชญเสดจไปลากวางททงรนนมดเถอะ พระเจาจอหนนชอบลากวางมาก กออกไปลากวาง ขมาก าลงลากวางอยเพลนๆ ขนนาง บาทหลวง วงกนจวรปลว ออกมาจากพมไม มาถงเอาดาบจอคอพระเจาจอหน แลวเอากระดาษแผนนงใหอาน แลวถามวาจะเซนตหรอไมเซนต พระเจาจอหน อานเสรจตกใจมาก แตกเซนต กระดาษแผนนนกเปนเอกสารส าคญในโลก ชอวา Magna Carta ซงถอวาเปนปฐมรฐธรรมนญของประชาธปไตย วนนยงเกบอยใน พพธภณฑขององกฤษ ในนนยงเขยนไวเลยวา กษตรยองกฤษจะขนภาษไดกตอเมอ ถามใจประชาชนเสยกอน วาเขายอมใหขนหรอไม กษตรยองกฤษจะไมสงทหาร ไปนอนในบานใครตามใจชอบ กษตรยจะไมท าอยางนนอยางน

แลวทส าคญทสด คอประโยคตอไปน ซงเขยนไวในมาตรา 37 ของ Magna Carta วา การจะจบกมคมขงใครท าไมได การตดสนใจจะตงศาลเตยขนไมได การจะด าเนนคดใดๆ โดยไมมความเปนธรรมกท าไมได เมอกอนท าไดวนน Magna Carta บอกหามท า จดนเปนจดเรมตน ของสงทเรารจกกนในวนน วา “หลกนตธรรม” พอมนเกดขน คนกวาด ทนกพดกนใหญเลย วาหลกนมนด หลกนคอหลกอะไร?

บานเมองน ขอใหมความเปนธรรมเถด ความเปนธรรมทคนอยากไดมากทสด คออยาตงศาลเตย ท าอะไรกขอใหมมาตรฐานเดยวกน การด าเนนคดตองไปขนศาล ท าอะไรตองใหถกกฎหมาย เหนอสงอนใด ตองใหกฏหมายเปนใหญในบานเมอง ไมใชตามอ าเภอใจ ทแลวมา มนตามอ าเภอใจ ตอไปนจะท าอะไร ตองใชกฎหมายเปนหลก ถากฎหมายไมบอกใหท าได หามท า หลกนจงเปนทกลาวขวญกน ตงแตบดนนเปนตนมา ซงแรกๆ กไมรจะเรยกอะไร จนกระทงตอมา จงเรมไปเรยกมนเปนภาษาองกฤษวา “The Rule of Law”


[7]

ค านเปนค ามหศจรรย เพราะปรกต เราเรยนไวยากรณองกฤษ เราจะรวาการเขยนค าอะไรกตาม ในภาษาองกฤษ ถาอยกลางประโยค เราจะเขยนตวเลกตวธรรมดา ถาเรมประโยค ถงจะเปนตวใหญ แต The Rule of Law นนตว R กบตว L อยตรงไหนในประโยค ใหเขยนดวยตวใหญเสมอทกครง เพราะมนยงใหญ ค าประหลาดแบบน มอกค าหนง คอ God อยตรงไหน ตว G ตองตวใหญเสมอ God กบ The Rule of Law พอฟดพอเหวยงกน จงตองเปนตวใหญตลอด พอเรารวา The Rule of Law นนคอกฎหมายเปนใหญในบานเมอง และเมอกอนอะไรเปนใหญบานเมอง... อ าเภอใจ ของใคร... ของผปกครอง และตอไปคออะไร... กฎหมาย แปลวาอะไร... แปลวา ถาไมมกฎหมายหามท า

สมมต ถากฎหมายใหท าแค 3 ขอ คณจะท า 4 ขอไมได ถาขนท า... ผด หลกนเรยกวา “The Rule of Law” ซงเขาแปลกนในภาษาไทยวา “นตธรรม” แปลเปนไทยอยางไรไมส าคญ แตฝรงเขาเรยก The Rule of Law พอใช The Rule of Law ฮตกนในองกฤษ เปนค าตดตลาดกน พดกนทกบานทกเมอง พดกนในสภา พดกนในท าเนยบ พดกนในศาล เอะอะอะไรก The Rule of Law เขาไว เชน ต ารวจเดนมาเจอ อางวาตาแกเมา แลวท าไมไมกลบบาน จะจบ ตาแกเถยงทนทวา มาจบอยางนไมไดนะ ผด The Rule of Law ผดจรงไมจรงไมร เถยงไวกอน ไปขออนญาตใบทะเบยนปน เขาไมใหน ผด The Rule of Law นะ เพราะฉะนน มนจะเปนค าทใชกนมาก เพอสะกดเจาหนาทวา “คดดใหดนะวา เองท าอยางนไดหรอ” ถาแนใจแลวกท าซ

หลกนจงเปนหลกทใหญขนมาก และมอทธพลเหนอผปกครอง เหนอสภา เหนอศาล เหนอรฐบาล เหนอใครตอใคร โดยไมมเขยนไวทไหน แตมนเขาไปอยในสายเลอด เดกชนอนบาล ประถม มธยม ครเขาจะสอนวา เธอจะท าอะไร ใหนกถง The Rule of Law ไว พอแมจะตลก ตองถามกอนวาถก The Rule of Law หรอไม ครจะลงโทษเดก เดกตองถามครวา ถกตเนย เปนไปตาม The Rule of Law หรอไม ต ารวจจะจบผราย ผรายกมสทธจะถามต ารวจ วาทท านถก The Rule of Law หรอไม และทเมองไทยเรา ไมรสกรสาอะไร พดไปโดนตบปากซ าอกท แตทเมองนอก ถอวาเปนหลกใหญ ทตองเอาขนมาใช เมองนอกทน หมายถงประเทศองกฤษ ตอมามนกกระจายไปทวยโรป กระจายไปทวโลก เวลามนกระจายในประเทศอนๆ นนมนมเกยรต มศกดศร มนกระจายจากองกฤษ ขามไปยโรป ไปฝรงเศส ไปเยอรมน แตฝรงเศส เยอรมน แมจะรวา The Rule of Law ด แตจะเอามาใช แลวเขยนวา The Rule of Law นนมนกระดาก ตวไมไดเปนเมองขนขององกฤษ ยอมรบความคด แตไมยอมรบค า ไมยอมรบภาษา เพราะฉะนน เมออยในองกฤษ เรยก The Rule of Law พอไปอยฝรงเศส เยอรมน เขาเรยกวาอกอยางคอ “Legal State” เราแปลเปนไทย เรยกวา “นตรฐ” ไมเรยกนตธรรม ขนาดคนองกฤษแทๆ ทหนรฐบาลองกฤษ ลงเรอไปอยในอเมรกา และไปประกาศอสรภาพ ตงประเทศเปนสหรฐอเมรกา กยงรงเกยจทจะเรยกวา The Rule of Law เขาไปเรยกอกค านงวา “Due Process of Law” แปลวา ท าอะไรใหมนถกขนตอนของบานเมองเขาไว

เคยมนกกฎหมายไทยทเกงภาษาองกฤษพยายามแปล the Rule of Law วานตธรรม, legal state แปลวา นตรฐ และ Due process of law แปลวา ศภนตกระบวน คอจะเปน the Rule of Law, Legal state หรอ dew process of law อนเดยวกนคอ หลกอะไรกตามทมเพอแสดงวา 1) กฎหมายเปนใหญ 2) ถากฎหมายไมใหท าหามท า 3) ถามอะไรเกดขนตองไปศาล 4) กฎหมายนนตองเปนกฎหมายทเจงททนสมยทยตธรรม และศาลกเปนศาลทเปนกลาง มาตรฐานเดยว อสระ แทรกแซงไมได ทงหมดเรยกรวมกน “หลกนตธรรม” และหลกนเปนหลกทมอทธพลตลอดมา คราวนมาถงผปกครองมอ านาจมากๆ เกนกไมด จงควรจะตองมอะไรมาเบรกอ านาจ มาถวงอ านาจผปกครอง ยบยงอ านาจ ฝรงเขาไปคดหลกนตธรรมบาง ไทยกตองรวาเราจะตองมอะไรมายบยง มฉะนนปลอยไปมากกจะใชอ านาจมากไป บางกตงศาลเตย บางกกดขขมเหง บางกขนภาษเอง บางกรงแกประชาชน ทงทประชาชนกล าบากอยแลว เพราะฉะนนคนไทยจะเอาไปเบรกอ านาจผปกครองของตวละ (ผมพดอยางนทานกตองนกออกแลวละ) เรามวธแบบไทยๆ เบรกเหลอเชอจรงวาคดตรงกน แตเครองมอตางกน เครองมอฝรงใชพระเจา โปป ธรรมชาต หนกๆ เขาไปใชหลกนตธรรม ไทยไมไดใชสกอยางทวานน แตเรามสงหนงทเอาไวเบรกอ านาจผปกครองและพอเบรกปปกหยดทนทดวย (ใครชวยบอกผมหนอยวาอะไร ?)


[8]

สงนนกคอทศพธราชธรรม ทศ แปลวาสบ ทศ แปลวาตางๆ ราชธรรม แปลวาธรรมะ รวมๆ กนคอ ธรรมะตางๆ 10 ประการของผปกครอง ตวนแหละทจะมาเบรกอ านาจของผปกครองทใชอ านาจตามอ าเภอใจ 10 ประการนนคอ ทาน ศล บรจาค อดทนอดกลนอดออม ความซอสตยสจรต ความไมโกรธ ความไมรงแก ความไมเบยดเบยนและการไมเบยงเบนไปจากกฎกตกามารยาททงหลายในบานเมอง 10 ขอน คอสงทใครกตามขนเปนพระเจาแผนดนไทยเปนเวลาหลายรอยปมาแลวนนตองปฏบต ไมใชแคสมเดจพระเจาอยหวองคปจจบน ทเมอทรงขนครองราชยสมบตเวลาท าพธบรมราชาภเษกในวนท 5 พฤษภาคม พ.ศ.2493 และจะมพระปฐมราชโองการวา “เราจะปกครองแผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม” ค าปฏญาณท านองนเปนค าปฏญาณทพระเจาแผนดนไทยตองปฏญาณทกรชกาลมา

เกาทสดทพบคอ สมเดจพระเจาปราสาททอง ทจะตองตรสประโยคน เพอแตยาวกวานเพราะเปนเรองทเหมอนกบจะย าวา “ถาขาพเจามอ านาจมาก แตกยอมใหอะไรสกอยางมาเบรกมายบยงอ านาจนได สงนนคอธรรม ธรรมนนกคอ ทศพธราชธรรม และธรรมอนๆ เชน จกรวรรดวตร สงคหวตถ” ผมย าเฉพาะเรองทศพธราชธรรม ไมตองพดถงมาก ผมจ าเฉพาะเรองทศพธราชธรรม ในอยธยานนเปนเมองหลวง 417 ป มกษตรยปกครอง 34 พระองค แยงราชสมบตกนกเยอะ บางครง คนทแยงราชสมบตกเปนขนนาง เปนขขามาครอมธรรมดา บางครงเปนราชวงศ เปนตนตระกล

ใครกตามทคดจะแยงอ านาจกษตรยในสมยอยธยา เหตผลทเขาจะยกขนมาเพอยดอ านาจ มขอเดยวตลอดเหมอนกบวนน เวลาทจะปฏวตในเมองไทยไมวาจะเปน จอมพล ป.พบลสงคราม จอมพลสฤษด จอมพลถนอม หรอจะเปน คณสนธ บญรตกลน เวลาเขาจะยดอ านาจจะตองอางประโยคเดยวกนหมดวา “ดวยปรากฏหลกฐานเปนทแนชดวา รฐบาลเปนอยางนนอยางน จงอยางนนอยางน) ใหยกเลกรฐธรรมนญ” ในสมยอยธยาเวลาจะยดอ านาจเขาจะใชประโยคเดยวตลอด

ทน ไปดเมอครงทเจาพระยากลาโหมยดอ านา จากพระเชษฐาธราชย เจาพระยากลาโหมทานเปน ผบ.สงสด ในสมยอยธยา วนหนงแมทานตายทานกไปเผาศพแมทานทอยธยา คนทงอยธยากไปงานศพแมเจาพระยากลโหม พระเจาแผนดนสมยนนคอพระเชษฐาธราชย ทานเกดมความรษยาวามนเปนแคเจาพระยากลาโหม แมตายคนยงแหไปงานศพแมมนทงเมอง สมเดจพระเชษฐาธราชย จงออกค าสงวา หยดเผาศพเดยวนและใหเจาพระยากลาโหมมาเฝา เจาพระยากลาโหมเหนวาพระเจาเชษฐาธราชยมจตรษยา ไมเปนธรรม รษยาแมแตเราทเปนขนนาง จงขนยนบนพระเมรแลวประกาศวา “..พระเจาแผนดนมจตรษยาจะใหเราท าอยางไร..” คนทมารวมงานกตะโกนเสยงเดยวกนวา “..กเปนเสยเอง..ซ” เจาพระยากลาโหมเผาศพแมเสรจกพาคนทงวดไปยดอ านาจจากสมเดจพระเชษฐาธราชย จบสมเดจพระเชษฐาธราชยฆาเสย แตยงดทไมตงตวเองเปนกษตรย เอาคนอนเปน แลวคอยฆาคนทง แลวตวเองกขนเปนพระเจาแผนดน แตเหตผลทเจาพระยากลาโหมยดอ านาจมประโยคเดยววา “ดวยปรากฏหลกฐานเปนทแนชดวา พระเจาแผนดนไมทรงด ารงอยในทศพธราชธรรม”

ตวนคอตวจะเบรกอ านาจ เพราะฉะนนผปกครองเกดเผลอนดเดยว ถาไมมทศพธราชธรรมรบรองตกอยในอนตรายแนๆ ความจรงทานอาจจะมทศพธราชธรรม แตคนมนจะท าซะอยาง และวธหาเรองเขากจะอางตรงนจงตองรวานคอจดออน จดแขง และสนกตอไปอกไหนๆ กจะเลาแลว ตอมาเจาพระยากลาโหมกยกคนอนเปนกษตรย และพอเปนกษตรยทานกตงชอทานวา พระเจาอยหวปราสาททอง และทานมลกเปนเจาฟา คอ สมเดจพระนารายณ และพอเวลาทานจะสวรรคต ทานไมไดมอบราชสมบตใหแกสมเดจพระนารายณ ทานกลบไปมอบใหลกอกคนนงของทาน คอ เจาฟาชย เจาฟาชยขนเปนกษตรย แตมจตใจรษยาสมเดจพระนารายณ ไมสงเสรมอะไรกนเลย ทงๆ ทเปนพนองกนแตคนละแม ในทสดสมเดจพระนารายณจงคบคดกบอา คอ สมเดจพระศรสธรรมราชา ยดอ านาจจบเจาฟาชยซงเปนพระเจาอยหวฆา และสมเดจพระนารายณเหนแกอาซงแกแลว จงไดยกสมเดจพระศรสธรรมราชาเปนกษตรย ชอพระศรสธรรมราชา

วนหนงสมเดจพระศรสธรรมราชา บกเขาปล านองสาวของสมเดจพระนารายณ ตองหนกนเกอบตาย ดวยวธเอานางใสในตเสอผาแลวหามออกมานอกวง สมเดจพระนารายณไดยนเชนนน จงทบโตะแลวบอกวา “..พระเจาแผนดนไมมพระทยอยในทศพธราชธรรม..” วาแลวพระนารายณกบกเขายดจบสมเดจพระสธรรมราชาฆา และตงตนเปนสมเดจพระนารายณมหาราช เพราะฉะนน การอางทศพธราชธรรมเปนตวใหญทส าคญตลอดมา ทจะใชเบรกอ านาจผปกครองอยแลว ขอ


[9]

ยกตวอยางในเรองรามเกยรต ฉากสดทายของรามเกยรต กคอพระรามแผลงศรไปโดนทศกณฑ ซงทศกณฑใครฆากไมตายหรอก เพราะทานถอดหวใจเกบไวทอน พอถกลกศรแกกท าเปนเจบ หารไมวาหนมานไปเอาหวใจของทศกณฑมาแลว พอทศกณฑท าเปนลมลง หนมานกเหาะขนไปชกลองดวงใจเตรยมจะบบ เพราะถาบบทศกณฑกตาย ทศกณฑตกใจเพราะรวาตวตายแน ยงอตสาหมแกใจกนไปเหนพเภกจงไดรองสงพเภก

ทานลองนกถงทศกณฑวาทานอนตพานขนาดไหนตงแตตน วนทแกจะขาดใจตายพอแกพดประโยคนเสรจ หนมานกบบกลองดวงใจของทานกตายทนท ทศกณฑไดสงวา “พเภกนนตอไปคงไดเปนกษตรยครองกรงลงกา ขอสงความขอเดยว วาจงเปนกษตรยทมทศพธราชธรรม” ค าถามวา? “แลวท าไมตวทศกณฑถงไมม ?” อาจจะคงลมไป พอจะขาดใจตายกนกขนมาไดมง เรองมนกยงรบกนมาไมรกชาต กเพราะวาตวไมมทศพธราชธรรม จงไดสงพเภกวา “...นองเอยตอไปเจากเปนกษตรยลงกา ขอสงความไววา ขอใหมทศพธราชธรรม...” วาแลวทศกณฑกขาดใจตาย หลกนจงเปนหลกส าคญอยในประเทศไทยมาโดยตลอด

เรองหลกนตธรรมนน มนปรากฏขนอยางน เมอเราสงคนไทยไปเรยนกฎหมายองกฤษมากๆ กไปเรยนเรอง The Rule of Law แบบองกฤษมา สมยกอนเราไมคอยสงคนไปเรยนยโรป สมยรชกาลท 5 ทานกเคยสงลกชายไปเรยนแตสงไปเรยนทหาร และอกคนไปเรยนเศรษฐศาสตรจบจากเยอรมน เสยดายกลบมากสนพระชนมตงแตอายยงนอย แตสวนใหญไปเรยนกฎหมายทองกฤษ พอกลบมากไดอทธพลจากองกฤษ พวกนกจะเขามาพดถง the Rule of Law เพราะถาทานไปดต ารบต าราสมยเมอ 30-60 ป จะพดถงเรอง the Rule of Law แตกพดไปงนแหละ ไมรจะเอาไปใชอยางไร

ไมเหมอนในองกฤษ เขาใชกนจรงๆ ศาลองกฤษสามารถจะตดสนวา “เรองนไมถก the Rule of Law สภาองกฤษสามารถบอกไดเลยวา “เรองนนเรองนท าไมไดขดตอ the Rule of Law แตของไทยกใชเรยนเฉยๆ แมวาค าวา the Rule of Law พอเขามาอยในประเทศไทยกไมรจะเรยกวาอยางไร

เมอกทานนายกสมาคมรฐศาสตรฯ บอกวา ดร.หยด ทานบญญตไววา “กฎแหงกฎหมาย” ซงไมมใครใชตาม ดร.หยดเลย อาจารย วกรม ทานกเปนนกกฎหมายจบจากองกฤษทานบญญตวา the Rule of Law แปลเปนไทยวา “นตสดมภ” เรองของ อาจารย วกรม ไมมใครใชตาม แตความจรงนตสดมภนกเพราะดนะ สดมภ แปลวา เสาหลก นตสดมภ กแปลวา เสาหลกแหงกฎหมาย Rule กคลายๆ สดมภ ในสมยอยธยาเราปกครองแบบจตสดมภ เวยง วง คลง นา เสาหลกทง 4 (คนละอยางกบสเสาเทเวศนะ) เพราะฉะนนพอเรามจตสดมภ มนกมนตสดมภ ไมมใครใชของ อาจารย หยด บอกวา กฎแหงกฎหมาย อาจารย วกรม บอกวา นตสดมภ อาจารย จตต บอกวา หลกแหงกฎหมาย ม.ร.ว. เสนย บอกวา หลกพนฐานแหงกฎหมาย (ใครอยากจะใชอะไรกใชไป) สดทายมนษยทงหมดกลบมาใช the Rule of Law ใหม

เรองการใชค าภาษาองกฤษเปนความกลมใจของคนไทยมาตลอด เมอตอน “Good Governance” เขามาในเมองไทย ไมรจะเรยกวาอะไร วนหนงทานนายกชวน ทานเรยกผมเขาไปสง เพราะทานเปนคนไมชอบพดไทยเปนองกฤษ ผมจงไปปรกษาคนทมความรวา Good Governance บญญตศพทวาอยางไรในภาษาไทย ผมกไปขอใหกรรมการภาษาไทยชดหนง บญญตไววา Good Governance ใหเรยกเปนภาษาไทยวา “สขประศาสนกาย” (คณชวนบอกวาใครจะเรยกกเรยก ผมไมเรยกหรอก) ทจรงกเขาทานะ Good แปลวา ด สข Governance แปลวา การปกครอง เรยกเพราะๆ กคอ ประศาสนกาย เชน รฐประศาสนศาสตร แปลวาการปกครองทด กไมมใครใช ตอนหลงไมรมใครพรวดมาใช ธรรมาภบาล รสกวาจะเปนหมอมเตา จะเปนคนบญญตค านออกมา ธรรมาภบาลตอนหลงเปลยนอกเปน “การบรหารบานเมองทด”

ทนกลบมาท Rule of Law ตอนทมวๆ กนอยนนไมรจะเรยกวาอะไร เกดมคนเสนอมาใหเรยก “หลกนตธรรม” (ไมรใคร) คนนนาจะใหรางวลโนเบลนะ พอเรยกนตธรรม คนกตดปาก เพราะมนเพราะด สงเกตนะวาอะไรกแลวแต ถามค าวาธรรมอยกเพราะทงนน Good Governance เนยเรยกอะไรกไมเพราะ พอเรยกธรรมาภบาลกเพราะ Rule of Law กเลยกลายเปน นตธรรม แลวเรากเรยก นตธรรมจนถงบดน แตกมบางคนยงรสกอดอด ไปเรยกนตรฐ บางคนเรยกมนทงสองอยาง คอหลกนตธรรมนตรฐ


[10]

มนมาเกดเรองขนเมอ 3-4 ปทแลว ตอนรางรฐธรรมนญฉบบน เราไดบญญตไวในรฐธรรมนญฉบบนในมาตรา 3 เปนครงแรก ในประวตศาสตรชาตไทย ประโยคตอไปนส าคญ ส าคญจนกระทงวนนจงตองมานงพดเรองนกน เพราะรฐธรรมนญไทยฉบบน ไมรจะอยนานเทาใดอก แตวนนมนยงอย มาตรา 3 บญญตวา “การปฏบตหนาทของรฐสภากด คณะรฐมนตรกด ศาลกด องคการตามรฐธรรมนญกด หนวยงานของรฐกด ตองเปนไปตามหลกนตธรรม” (อภนหารเยอะนะครบเขยนอยางน) เพราะมนบงคบ ส.ส. ส.ว. ทกคน ครม. ของคณอภสทธ ทกคน ศาลปกครอง ศาลยตธรรม ศาลรฐธรรมนญ ศาลทหาร ปปช. กกต. รฐวสาหกจ ขาราชการ เจาหนาท พนกงาน ลกจาง ทกคนตองท าตาม หลกนตธรรม

ค าถามวา เกดขนมาเพราะอะไร 1) อะไร 2) อยางไร 3) ไมท าแลวจะเกดอะไรขน ถามวามนคออะไร มนเกดขนเรมตนจากโปป หลกนตธรรมวนนกคอ หลกท 1) กฎหมายเปนใหญ 2) ท าอะไรกตองท าตามกฎหมาย กฎหมายไมใหท าอยาท า กฎหมายใหท าแคไหนกท าแคนน 3) การใชกฎหมายตองใชดวยความเปนธรรม ความสจรตเทาทจ าเปน อยาใหเกนอยาใหขาด อยาใหเวอร 4) มอะไรขนมาตองขนศาล จดการกนโดยทศาลเปนกลาง เปนอสระ อยาใชอ านาจจดการเองเปนอนขาด สงทไทยเราเคยโดนโจมตอยางหนกมา เรองละเมดหลกนตธรรม กคอครงทจอมพลสฤษด ยดอ านาจและออกมาตรา 17 (หลายทานในหองนคงยงไมเกด) จอมพลสฤษดยดอ านาจเสรจ ออกรฐธรรมนญมาและเขยนในมาตรา 17 วา “ถานายกรฐมนตรเหนวามอะไรทมนไมชอบมาพากลเกดขนละก นายกฯ สงอะไรกตองถกหมด แลวรายงานใหสภาทราบ” (อานดแลวไมเหนมอะไร)

วนหนงไฟไหมทตลาดพล จอมพลสฤษดถอไมตพตเดนเขาไป แลวมคนบอกวา “นายต” เปนคนวางเพลงเผา จอมพลสฤษดเรยกนายตมา และปดประตสมภาษณประมาณชวโมงนง แลวเปดประตออกมา วามนรบสารภาพหมดแลว ความจรงเขารบหรอไมรบไมมใครร จอมพลสฤษดเอาอะไรไปสมภาษณ โดยเขาไมไดเจาหนาทต ารวจดวย จอมพลสฤษดกสงยงเปาทนทในคนนนเลยและทตรงนนดวย และจอมพลสฤษดจบเองสอบสวนเองตดสนใจเอง และเวลาเขายงเปากยงมายนควบคมเองดวย

ขอดจากเหตการณ คอไมมใครกลาวางเพลงอกเลยในประเทศไทย ขอเสยคอ เรารไดอยางไรวาถกคน ขนศาสหากรบสารภาพเขายงลดโทษใหครงหนง หรอมฉะนนบางทถาผดคนละ เกดอะไรขน การทจบเองมาสอบสวนเอง สงประหารเองเขาเรยกวา “ศาลเตย” และนคอสงทเปนอนตราย และนคอสงทขดหลกนตธรรม

หลงนนยงมเรองแบบนหลายครง ลกษณะอยางนเปนลกษณะทเขาเรยกกนวา การใชอ านาจทเกนขอบเขต ผดหลกนตธรรม ซงเปนหลกสทธมนษยชนหลกหนงในวนน และเปนหวใจของประชาธปไตยดวย ทอตสาหตอสลมหายตายจากกเพอใหหลกนมนอย เพราะถายอมใหคนใหญกวากฏหมายเมอไหร คนมนมโอกาสผดได ทจรงกฎหมายกผดได แตกฎหมายมนออกมาโดยคนหลายคน และมอะไรขนมากไปทศาลมนกจะถวงกน เพราะฉะนนถามวาตองปฏบตตามหลกนตธรรมท าอยางไร กหมายความวาท าอะไรกตามใหขนศาล ท าอะไรกตามใหเปนกลาง ท าอะไรกตามใหอยาใหมนเวอร ท าอะ ไรกตามใหระวง และท าเทาทจ าเปน

ถามวา ถาไมท าตามจะเกดอะไรขน เกดเยอะครบ นคอตวอยางสดทาย ตอไปนเปนอภนหารของหลกนตธรรมเวลาใชจรง เวลามเรองเกดขนเราฟองเขา เขาฟองเรา ตอไปนคนทเปนเจาทเปนขาราชการ เปนต ารวจ เปนทหาร เปนคร บาอาจารย เปนนกปกครอง เรยกวา เปนผใชอ านาจของรฐ มโอกาสมากทจะถกกลาวหา วาละเมดหลกนตธรรม เวลาฟองเขาไมฟองกนตรงๆ หรอก วาจ าเลยท าผดหลกนตธรรม เขาจะฟองอะไรกฟองไป เวลาศาลบอกวาผดหรอไมผดหนะ ศาลจะดวาคณใชหลกมาตรฐานนตธรรมหรอไม

กรณาฟงตวอยาง มรฐมนตรคนหนง ทานมเรองกบปลดกระทรวงของทาน วนหนงจะตงกรรมการสอบปลดกระทรวงของทาน ทานกไปขอทานนายกฯ วาใหชวยเรยกตวปลดกระทรวง ไปชวยราชการทท าเนยบสกพก เพอทานจะตงกรรมการสอบทกระทรวง นายกฯ กเรยกผมมาสงวาท าอยางไรด ผมกบอกวา ถาไมยอมเอาตวปลดมา ทานนายกกตองทะเลาะกบทานรฐมนตร แตถาเอาทานปลดมา กตองทะเลาะกบทานปลด ผมกรวาทานไมอยากทะเลาะกบทานรฐมนตรมากกวา แตปญหาอยทวา จะเอามานานเทาไหร ตกลงเอามานานเทาทสอบเสรจ แลวกสงคน ตกลงผมกท าค าสงเรยกตวปลดกระทรวงนน มาชวยราชการทท าเนยบ


[11]

รฐมนตรตงคนอนรกษาการปลด และกตงคณะกรรมการสอบปลดกระทรวงคนนน สอบอย 3-5 เดอน สอบอยนนแหละ คณะกรรมการมมตวาไมผด ไมผดกตองเอาตวปลดกลบกระทรวง ทานรฐมนตรกไมยอมเอากลบ วนหน งนายกฯ เรยกผมไปถามวา “คณไปถามรฐมนตรซวา เมอไมผดเมอไหรจะเอาคน ผมกไปถาม รฐมนตรบอกวา ผมยงไมวาง อยไปอยมาสกพก วนหนงรฐมนตรกบอกวาพรอมละ สงตวกลบคนมาได ผมกท าหนงสอสงทานปลดกระทรวงคนกลบไปทกระทรวง ปลดกระทรวงกลบไปอยได 2 วน กเกษยณอายราชการ คอ รฐมนตรรอเพอจะใหกลบไปเพอเกษยณ

พอเกษยณเทานน ทานปลดกเปนโจทก ฟองรฐมนตรเปนจ าเลย คดขนไปถงศาลฏกา ศาลฏกาพพากษาวาแมวารฐมนตรจะมอ านาจตามกฏหมาย ทจะเรยกกลบเมอไหรกได แตการใชอ านาจนตองท าโดยความถกตามท านองครองธรรม มเหตผล และตามความจ าเปน การกลนแกลงเอาตวกลบเพอทจะใกลวนเกษยณนน เปนการตดโอกาสตดอ านาจทงปวง เหนไดชดวาผดท านองครองธรรม แปลอกทหนง คอ ขดหลกนตธรรม พพากษาใหรฐมนตรผด สงจ าคก 2 ป แตเพราะมคณงามความด จงรอลงอาญา

เรองท 2 (ฟองผมดวย) เดกคนหนงสอบเขารบราชการ ก.พ. กตกาคอใครอยากจะเปนราชการ ใหมาท าขอเขยน ผานขอเขยนแลวสอบสมภาษณ และกมเดกผหญงคนหนงสอบขอเขยนเสรจ แกกมาดประกาศผลสอบทกวน จนวนหนง เจาหนาทบอกวาหนไมตองมาดทกวนหรอก มนมาเมอไหรพปดประกาศเมอนน ไมเกบไวหรอก

วนเกดเหตคอเชาวนศกร เขากมาดตามปรกต เจาหนาทกบอกวายงไมมา จนบาย เดกคนนนกขนรถไฟกลบบานทตางจงหวดทอสาน บายวนศกร ผลประกาศกออกมา เจาหนาทกปดประกาศ และนดมาสมภาษณวนจนทร เวลา 09.00 น. เปนตนไป ใครไมมากถอวาสละสทธ จนเชาวนจนทรทกคนกมาสมภาษณกนหมด ยกเวนเดกผหญงคนนน พอเขากลบจากตางจงหวดบายวนจนทร เขากมาดประกาศปรากฏวามชอ เขากตดตอเจาหนาท แตเจาหนาทบอกวาชาเกนไปเสยแลว เขาสอบกนหมดแลว และถามเดกนนวาไปอยไหนมา เขาตอบวาเขาไมร เขากลบตางจงหวด เจาหนาทยอนวาท าไมคนอนรละ กเถยงกนไปมา จนมคนมาบอกเดกวาใหไปฟองศาลเลย (กฟองผมดวย เพราะผมเปนประธาน ก.พ.) ไมรเรองกะเขาหรอกแตเอาดวย และฟองผมเปนจ าเลยท 1 ฟอง ก.พ.เปนจ าเลยท 2

คดขนไปถงศาลปกครองสงสด ศาลปกครองตดสนวา “จรงอย ก.พ. มอ านาจจะประกาศคะแนนเมอไหรกได และไดบอกกตกาใหคนทงหลายรเหมอนกน เสมอภาคทดเทยมกนหมด วาประกาศผานขอเขยนแลว ใหมาสอบสมภาษณ แตวนทปดประกาศเปนบายวนศกร และกตดวนหยดเสาร-อาทตย และใหมาสมภาษณวนจนทรเชา อาศยชวงเวลาวนหยดประกาศผล เปนการก าหนดเวลาทปราศจากเหตผลอนสมควร” (ใครจะไปรวาคนรวาเหตผลสมควรหรอไมสมควร กศาลนแหละทบอกวาเหตผลไมสมควร)

ทานบอกแลวยงปราศจากเหตผลอนสมควร ถงไมไดความวาแกลง แตไมมเหตผล ไมมความจ าเปนไมตองรบรอน ลกษณะนนจงพพากษาใหยกเลกการประกาศผลทงหมด แลวปดประกาศใหมอยางนอย 15 วน แลวจงสอบสมภาษณ (ผลสดทายเขาจะผานสมภาษณหรอเปลา คดเอาเองนะ)

อกรายหนง คราวนอยการโดนบาง เขามสอบคดเลอกคนมาเปนอยการ กตกาคอคณตองมาตรวจโรคกอน ถาตกตรวจโรคกจบเลย ถาผานตรวจโรคไปสอบขอเขยน ชายคนหนงไปตรวจโรค มกรรมการ 8 คน บอกวาตกตรวจโรคเพราะแกเปนโปลโอ แกกถามวาท าไมถงตกตรวจโรค เจาหนาทบอกวาคณเปนโปลโอ ชายนนถาม “เปนโปลโอแลวหนกหวใคร” เจาหนาทบอกหนกซ เพราะอยการตองใสเสอครยเดนวาความในศาล ตองมความสงางาม คณจะไปเดนกระเพรกๆ ในศาลไมได เสยศกดศรอยการหมด เปนอะไรกเปนได แตเปนอยการไมได

แกกเลยไปฟองศาล อยการเปนจ าเลย คดขนไปถงศาลปกครองสงสด ศาลตดสนวา “แมกตกานประกาศทวไป ปฏบตตามทกคน ทดเทยมกน แตเปนการก าหนดกตกาทไมมเหตผล คนทเปนอยการไมจ าเปนตองใสเสอครยยนวาความในศาลเสมอไป นงท างานทโตะ ใหค าแนะน า ตรวจส านวน ท างานหองสมด ท าวจยกได การตกอยางนเปนการล าเอยงเลอกปฏบตขดหลกนตธรรม จงใหยกเลกการตรวจโรคและตรวจใหม “พอตรวจใหมกผานแตแกไปตกสอบขอเขยน”


[12]

แตนแหละเปนบทอภนหารของหลกนตธรรม นายต ารวจนายหนงไปคนบานผราย (ซงเปนผรายจรงๆ) แตพฤตกรรมของนายต ารวจคนน คอ 1) ไมมหมายคน 2) คนตอนกลางคน 3) จบเจาบานมดเอาไว แลวเขากไปพบเอโรฮนทใตทนอนเจาบาน โดยเจาบานไมไดเดนอยดวย คดขนไปถงศาล ศาลตดสนวาทงหมดทท าไมมหลกนตธรรม ใหถอวาการคนทงหมดไมถกตอง ยกเลกทงหมดเหมอนเกดมาไมเคยคนเลย จงไมมอะไรมามดตวผรายทงสน

จนวนน บทบาทของหลกนตธรรมมนเยอะมาก วนนมนจงเอามาใชในสงคมไทยมากขน ตอนทรางรฐธรรมนญนน เขาเถยงกนวา จะเขยนวาหลกนตธรรม หรอหลกนตรฐ พวกจบองกฤษยกมอบอกวาเปนไปตามหลกนตธรรม พวกจบจากฝรงเศส เยอรมน ยกมอบอกวาเปนไปตามหลกนตรฐ แตนตรฐมนกวางกวานตธรรมหลายอยาง สดทาย ประธานสภาบอกใหโหวต ผลโหวตออกมาเปน “นตธรรม” และใชนตธรรมมาจนถงบดน

แตมนเรยกอะไร กอยาไปยงสบสนกน เอาเปนวา หลกใหญใจความคอบดน ผปกครอง เจาหนาท โดยทเราไมไดยงอะไรกบพระเจาแผนดน หรอพระมหากษตรยอกเลย เรามายงกบผปกครอง เจาหนาท ทหาร ต ารวจ ซงมอ านาจ คนเหลาน ผวาฯ จะใชอ านาจตามอ าเภอใจไมได เชน ต ารวจจะตงดานตรวจรถและไมมหมาย หรอเวลาไปจบแลวไมมหมายจบ หรอมหมายจบแตผก ากบการฯ ออกเอง ไมไดใหศาลออก กเสยงตอการถกกลาวหา วาละเมดตอหลกนตธรรม

ถามวา ละเมดแลวเกดอะไรขนบาง 1.ฟองศาลได วาเจาหนาทวาท าผด หรอละเวนปฏบต 2.รองเรยนตอผบงคบบญชา อาจจะโดนเลอนยศปลดยายไลออก 3.อาจะเขารฐสภา สภาจะซกฟอก ยนถอดถอน

สรปรวมคอเกดผลรายนานา อนเนองจากขอหาเดยวกน คอเจาหนาทละเมดหลกนตธรรม ประโยคสดทายทจะเลาตอไปนคอ หลกนตธรรม เปนหวใจของการปกครอง และระบบกฎหมายองกฤษ เพราะองกฤษเขามามอทธพลในไทย เชอมยวา ถาวนนยกเลกรฐธรรมนญของไทยทงฉบบ ขอไวแคตวเดยวคอหลกนตธรรม ประเทศไทยจะอยไดเหมอนมรฐธรรมนญทงฉบบเลย อยทฝมอศาลทแปลใหคลมทงหมด และนบวนมนจะมบทบาทมากขนๆ วนนค านอยในรฐธรรมนญแค 3 ป ยงออน ยงไมบรรลนตภาวะ ขอเวลาใหมนสกหนอย

วนน เราพดถงธรรมชาต เราพดถง Good Governance วนนเราพดถงการจดการบรหารบานเมองทดขน ทานคงรใชไหมวา Good Governance ขอทมนเรมตนดวยหลกนตธรรมมากอนนะ ธรรมภบาลขอท 1 คอ ถกกฎหมาย 2) มสวนรวม 3) รบผดชอบ 4) โปรงใส 5) คมทน คมคา อะไรกชางมนเถอะ ตวท 1 นตธรรมกเขาไปอยในธรรมภบาลซะแลว เพราะฉะนน แยกกนไมออกจากวถชวตของคนไทยเทาไหร และมนเอามาใชไดแลว

เชอผมเถดวานบจากนไป จะเรมเหนอภนหารของค าวา นตธรรม ไมวาจะเปนทศาล ไมวาจะเปนศาลรฐธรรมนญ ศาลปกครอง ศาลฏกา ศาลอาญา ศาลแพง ฯลฯ (ยกเวนศาลเจาพอหลกเมอง) ทจะตดสนคด แลวจะตองพดถงหลกนตธรรม วาเรองนไมถกหลกนตธรรม เรองนผดหลกนตธรรม หลายคดทฟองกนเดยวน ทนายเรมเกงละ นกอะไรไมออกวาจ าเลยผดหลกอะไร กบอกไปวาผดหลกนตธรรม ส.ส. จะดาหรอคว ากฎหมาย เขานกไมออกวาเขาไมเอากฎหมายนเพราะอะไร กบอกวาเพราะกฎหมายนขดหลกนตธรรม พอเขาพดแลวผมฟงแลวมนโดนใจเลย มนเปนค าทเราใชกนบอยมาก ผมกอยากเชยรใหใชกนบอยๆ สนกครกครนด สอบตกกบอกวา “อาจารยไมมหลกนตธรรม” คะแนนนอยมนควรได A ดนให C กบอกวา “อาจารยไมมหลกนตธรรม” พดใหอยในสายเลอดไปเลยครบ

Documents

การใช้หลักนิติธรรมในประเทศไทย