การควบค�มและป้ องก�นโรคขาดสารไอโอด�นในป้ระเทศไทย

นายแพทย�กิตต ลาภสมบั�ตศิริส�าน�กิโภชนากิาริ

18 พฤษภาคม 2555

สมองท��ได�ร�บไอโอด�นสมบ�รณ์!

ไอโอด�นส"าค�ญอย$างไร ?

ท��มา: ข�อม�ลจาก UNICEF

สมองท��ขาดไอโอด�น

ช่$วยในการพั�ฒนาระบบป้ระสาทและเซลล! โดยเฉพัาะ3 เด,อนแรกของการตั้�.งครรภ์!

ภ์าวะขาดสารไอโอด�นเพั�ยงเล0กน�อยก0ส$งผลกระทบตั้$อระด�บไอค2ว

(ท"าให้�ระด�บไอค2วตั้"�าลง10-15 จ�ด)

ความส"าค�ญของไอโอด�น

• ไอโอด�น ม�ความส"าค�ญในการสร�างธั�ยรอยด!ฮอร!โมน - จ"าเป้6นตั้$อการสร�างเซลล!สมองและเคร,อข$ายเส�น

ป้ระสาท โดยเฉพัาะอย$างย2�งทารกในครรภ์!และเด0กเล0ก- ห้ากขาดสารไอโอด�นจะท"าให้�การพั�ฒนาของสมองไม$

เตั้0มท�� ลดระด�บสตั้2ป้7ญญา (IQ ) ของเด0กลงได�ถึ9ง -1015จ�ด ม�ป้7ญห้าการเร�ยน กระทบตั้$อการเจร2ญ

เตั้2บโตั้ - ถึ�าขาดไอโอด�นร�นแรงจะเป้6นโรคเอ;อ และคอพัอก

กรมอนาม�ยด"าเน2นการแก�ไขป้7ญห้า โดยใช่�ย�ทธัศาสตั้ร! 6 เร,�อง ด�งน�.

ย�ทธัศาสตั้ร!ท��1 การผล2ตั้ และกระจายเกล,อเสร2มไอโอด�นท��ม�ค�ณ์ภ์าพั

โดยม�การบร2ห้ารจ�ดการท��ม�ความตั้$อเน,�องย��งย,น

2 การจ�ดท"าระบบการเฝ้ าระว�ง ตั้2ดตั้ามและป้ระเม2นผลโครงการ

3 การสร�างความเข�มแข0งให้�ก�บองค!กรป้กครอง ส$วน ท�องถึ2�น พั�นธัม2ตั้ร และภ์าค�เคร,อข$าย เพั,�อการม�ส$วน

ร$วม4 การป้ระช่าส�มพั�นธั! รณ์รงค! และการตั้ลาด เช่2ง

ส�งคม เพั,�อการบร2โภ์คเกล,อเสร2มไอโอด�นอย$างตั้$อเน,�อง

5 การศ9กษา ว2จ�ย6 การใช่�มาตั้รการเสร2มในระยะเฉพัาะห้น�า และ

มาตั้รการเสร2มอ,�น

การจ�ดท"าระบบการเฝ้ าระว�งตั้2ดตั้ามและป้ระเม2นผลโครงการ

การจ�ดท"าระบบการเฝ้ าระว�งตั้2ดตั้ามและป้ระเม2นผลโครงการ

ระบบเฝ้ าระว�งเพั,�อการควบค�มและป้ องก�นภ์าวะขาดสารไอโอด�น

ระบบเฝ้ าระว�งเพั,�อการควบค�มและป้ องก�นภ์าวะขาดสารไอโอด�น

การเฝ้ าระว�งในคน

การเฝ้ าระว�งในเกล,อ

เกณ์ฑ์!ในการป้ระเม2นภ์าวะไอโอด�นในระด�บป้ระช่ากรกล�$ม โดยพั2จารณ์าจากค$าม�ธัยฐานของระด�บไอโอด�นในป้7สสาวะ

(WHO, UNICEF, ICCIDD 2007) ภ์าวะไอโอด�นของพั,.นท�� Median Urine Iodine

(µg/l)

ห้ญ2งตั้�.งครรภ์! เด0กว�ยเร�ยนและผ��ให้ญ$

ขาด (Deficiency) <1 50 <100

เพั�ยงพัอ (Adequate) 1 5 -0 249 -100199

เก2นพัอ(More than adequate)

2 5 -0499

200-299

เก2นขนาด (Excessive) > 500 300

• ส�ดส$วนของห้ญ2งตั้�.งครรภ์!ท��ม�ความเข�มข�นของไอโอด�นในป้7สสาวะน�อยกว$า 150 ไมโครกร�มตั้$อล2ตั้ร

• น�อยกว$าห้ร,อเท$าก�บร�อยละ 50 หมายถึ�ง กิล��มปริะชากิริหญิงต�#งคริริภ�ในพ%#นท&'น&# ได้*ริ�บัไอโอด้&นเพ&ยงพอ มาตริกิาริในกิาริด้�าเนนงาน ขอให*ด้.ตามค�าแนะน�าตามค�าม�ธยฐานของความเข*มข*นของไอโอด้&นในป2สสาวะของหญิงต�#งคริริภ�ในกิล��มเด้&ยวกิ�น

• มากกว$าร�อยละ 50 หมายถึ�ง กิล��มปริะชากิริหญิงต�#งคริริภ�ในพ%#นท&'น&# ขาด้สาริไอโอด้&น ควริเริ�งด้�าเนนมาตริกิาริหล�กิ ค%อ กิาริใช*เกิล%อเสริมไอโอด้&นและผลตภ�ณฑ์�ปริ�งริสให*ม&ไอโอด้&นเพ&ยงพอตามปริะกิาศิกิริะทริวงสาธาริณส�ขและคริอบัคล�มพ%#นท&' ริวมท�#งกิาริให*ยาเม6ด้เสริมไอโอด้&นท&'ม&ไอโอด้&น 150-200 ไมโคริกิริ�มว�นละ 1 เม6ด้ต�อเน%'องตลอด้กิาริต�#งคริริภ�จนถึ�งหล�งคลอด้ท&'เล&#ยงล.กิด้*วยนมแม� 6 เด้%อน

ค$าม�ธัยฐานระด�บไอโอด�นในป้7สสาวะห้ญ2งตั้�.งครรภ์!

(ไมโครกร�ม/ล2ตั้ร ) ป้@ 2543 – 2553

ร�อยละห้ญ2งตั้�.งครรภ์!ท��ม�ระด�บไอโอด�นในป้7สสาวะ

ตั้"�ากว$าเกณ์ฑ์! ป้@ 2543 – 2553

ก$อนป้@ 2550 ใช่�เกณ์ฑ์! 100 ไมโครกร�ม/ล2ตั้รป้@ 2550 ถึ9ง ป้7จจ�บ�น ใช่�เกณ์ฑ์! 150 ไมโครกร�ม/ล2ตั้ร

ป้ร2มาณ์ไอโอด�นในป้7สสาวะห้ญ2งตั้�.งครรภ์! ป้@ 2553ท�� จ�งห้ว�ด median UIC (µg/L) proportion<150 µg/L

(%)    2553 2554 2553 25541 กระบ�� 156.6 193.6 46.4 26.42 กาญจนบ�ร� 196.1 229.1 36.8 32.93 กาฬส2นธั�! 107.7 105.6 67.9 67.34 ก"าแพังเพัช่ร 137.0 179.0 54.3 37.35 ขอนแก$น 92.5 120.7 63.8 59.56 จ�นทบ�ร� 78.7 160.8 76.4 45.67 ฉะเช่2งเทรา 99.3 189.4 67.9 35.18 ช่ลบ�ร� 176.6 250.7 45.3 25.89 ช่�ยนาท 85.6 209.0 77.4 29.8

10 ช่�ยภ์�ม2 99.0 137.3 65.8 53.511 ช่�มพัร 128.1 124.0 62.6 60.312 เช่�ยงราย 170.5 127.4 45.7 58.713 เช่�ยงให้ม$ 292.3 171.9 24.7 43.014 ตั้ร�ง 130.1 193.7 59.5 26.515 ตั้ราด 142.9 196.1 52.7 38.616 ตั้าก 251.2 206.6 31.5 39.117 นครนายก 95.0 197.4 73.6 33.218 นครป้ฐม 136.0 252.0 57.2 28.219 นครพันม 109.7 200.9 64.6 31.520 นครราช่ส�มา 109.0 155.7 67.0 47.7

สถึานการณ์!ไอโอด�นในห้ญ2งตั้�.งครรภ์! ป้@สถึานการณ์!ไอโอด�นในห้ญ2งตั้�.งครรภ์! ป้@ 25532553-2554-2554

ป้ร2มาณ์ไอโอด�นในป้7สสาวะห้ญ2งตั้�.งครรภ์! ป้@ 2553ท�� จ�งห้ว�ด median UIC (µg/L) proportion<150 µg/L

(%)    2553 2554 2553 2554

21 นครศร�ธัรรมราช่ 208.5 176.7 35.9 38.022 นครสวรรค! 144.9 142.8 51.7 53.423 นนทบ�ร� 116.5 196.4 63.5 36.824 นราธั2วาส 236.2 152.4 33.0 49.025 น$าน 181.1 142.8 43.4 52.726 บ�ร�ร�มย! 160.5 251.1 46.7 31.027 ป้ท�มธัาน� 260.8 371.6 24.6 9.728 ป้ระจวบค�ร�ข�นธั! 177.2 224.3 40.8 27.129 ป้ราจ�นบ�ร� 171.4 379.0 48.3 22.130 ป้7ตั้ตั้าน� 208.4 230.4 35.9 27.731 พัระนครศร�อย�ธัยา 151.7 212.3 49.8 33.932 พั�งงา 144.2 205.8 51.1 33.333 พั�ทล�ง 209.0 152.4 35.3 48.034 พั2จ2ตั้ร 120.8 204.0 64.0 30.835 พั2ษณ์�โลก 176.4 202.6 41.6 38.636 เพัช่รบ�ร� 160.7 207.2 46.5 29.337 เพัช่รบ�รณ์! 253.5 206.2 25.2 30.838 แพัร$ 252.2 201.0 33.8 36.939 พัะเยา 146.4 170.2 50.7 42.840 ภ์�เก0ตั้ 175.9 186.5 41.5 28.0

สถึานการณ์!ไอโอด�นในห้ญ2งตั้�.งครรภ์! ป้@สถึานการณ์!ไอโอด�นในห้ญ2งตั้�.งครรภ์! ป้@ 25532553-2554-2554

ป้ร2มาณ์ไอโอด�นในป้7สสาวะห้ญ2งตั้�.งครรภ์! ป้@ 2553ท�� จ�งห้ว�ด median UIC (µg/L) proportion<150 µg/L

(%)    2553 2554 2553 2554

41 มห้าสารคาม 137.6 171.7 52.6 42.242 แม$ฮ$องสอน 187.4 205.8 43.1 33.443 ม�กดาห้าร 132.1 171.9 57.9 44.844 ยะลา 180.2 183.9 42.2 37.645 ยโสธัร 155.2 220.9 49.0 33.746 ร�อยเอ0ด 146.3 150.3 53.0 50.047 ระนอง 176.4 184.0 43.0 35.848 ระยอง 74.3 164.1 79.0 46.849 ราช่บ�ร� 151.6 209.3 49.5 28.050 ลพับ�ร�  108.6 216.2 62.2  255.51 ล"าป้าง 302.9 248.3 25.1 31.152 ล"าพั�น 242.2 203.2 33.3 34.853 เลย 127.8 101.5 58.5 72.654 ศร�สะเกษ 121.3 201.6 59.6 36.655 สกลนคร 79.0 149.8 72.5 50.056 สงขลา 269.0 213.9 18.0 33.257 สตั้�ล 214.4 172.1 33.3 35.358 สม�ทรป้ราการ 123.4 198.7 58.0 34.659 สม�ทรสงคราม 128.2 185.2 60.0 34.660 สม�ทรสาคร 146.8 204.9 50.9 30.1

สถึานการณ์!ไอโอด�นในห้ญ2งตั้�.งครรภ์! ป้@สถึานการณ์!ไอโอด�นในห้ญ2งตั้�.งครรภ์! ป้@ 25532553-2554-2554

ป้ร2มาณ์ไอโอด�นในป้7สสาวะห้ญ2งตั้�.งครรภ์! ป้@ 2553ท�� จ�งห้ว�ด Median UIC (µg/L) proportion<150 µg/L

(%)    2553 2554 2553 2554

61 สระบ�ร� 81.5 199.9 79.3 35.962 สระแก�ว 80.3 185.9 85.7 38.163 ส2งห้!บ�ร� 159.3 231.0 47.4 23.764 ส�โขท�ย 216.7 241.0 37.0 28.765 ส�พัรรณ์บ�ร� 128.2 158.0 56.6 42.566 ส�ราษฎร!ธัาน� 123.9 195.4 60.7 32.767 ส�ร2นทร! 143.4 158.2 51.3 46.768 ห้นองคาย 66.6 103.8 78.2 69.769 ห้นองบ�วล"าภ์� 109.2 118.9 64.0 60.370 อ$างทอง 245.3 256.0 24.6 19.771 อ�ดรธัาน� 115.6 124.4 60.6 59.672 อ�ตั้รด2ตั้ถึ! 142.6 166.0 53.9 45.673 อ�ท�ยธัาน� 123.1 178.6 63.8 41.174 อ�บลราช่ธัาน� 122.8 151.3 59.9 49.675 อ"านาจเจร2ญ 71.0 120.1 82.4 63.9 7676 บ9งกาฬบ9งกาฬ 944.944. 7373

7777 กร�งเทพัมห้านครกร�งเทพัมห้านคร 1833.1833. 409.409.

รวมรวม 142.1142.1 181.2181.2 52.552.5 39.739.7

สถึานการณ์!ไอโอด�นในห้ญ2งตั้�.งครรภ์! ป้@สถึานการณ์!ไอโอด�นในห้ญ2งตั้�.งครรภ์! ป้@ 25532553-2554-2554

เปริ&ยบัเท&ยบัสถึานกิาริณ�กิาริได้*ริ�บัไอโอด้&นในหญิงต�#งคริริภ� เปริ&ยบัเท&ยบัสถึานกิาริณ�กิาริได้*ริ�บัไอโอด้&นในหญิงต�#งคริริภ� ป8 ป8 2553-25542553-2554

สถึานการณ์!ไอโอด�นในระด�บพั,.นท��

(Median UIC)

2553(จ�งห้ว�ด)

2554(จ�งห้ว�ด)

ขาด (<150 µg/l)µg/l)42 13

เพั�ยงพัอ (150 - 249 (150 - 249 µg/l)µg/l)

26 58

มากเก2นพัอ ( 250 - 499 ( 250 - 499 µg/l) µg/l)

7 6

เก2นขนาด (> 500µg/lµg/l)

0 0

(รวม 75

จ�งห้ว�ด)(รวม

77

จ�งห้ว�ด)

พั�ฒนาการสมว�ยเด0กแรกเก2ดถึ9ง 5 ป้@

(Denver II) ป้@ 2542 2547 และ 2550

( ส�าน�กิส�งเสริมส�ขภาพกิริมอนาม�ย)

ระด�บสตั้2ป้7ญญา(ไอค2ว)ของเด0กไทย

ระด�บไอค2วพั.ศ.2539 -

2540พั.ศ.2545

กร�งเทพัมห้านคร 96.5 94.6

ภ์าคกลาง 92.3 88.8

ภ์าคเห้น,อ 87.9 84.2

ภ์าคตั้ะว�นออกเฉ�ยงเห้น,อ

89.7 85.9

ภ์าคใตั้� 94.7 88.1

งานว2จ�ยของโรงพัยาบาลรามาธั2บด�

(ระด�บไอค2วป้กตั้2 = 90 – 110)

ผลการส"ารวจระด�บสตั้2ป้7ญญา(ไอค2ว)ของเด0กไทย

กรมส�ขภ์าพัจ2ตั้ 2549-2550, สถึาบ�นว2จ�ยระบบ สาธัารณ์ส�ข 2551-2552

(ระด�บไอค2วป้กตั้2 = 90 – 110)

สถึาบ�น ป้@ท��ส"ารวจ

จ"านวน เด0ก (คน)

จ"านวน

จ�งห้ว�ดท��ส"ารว

จ

IQเฉล��ย

กิริมส�ขภาพจต 2549-2550

7391

( อาย� 3-11 ป8)

15 103

สถึาบั�นวจ�ยริะบับัสาธาริณส�ข(ริายงานกิาริส�าริวจส�ขภาพปริะชาชนไทยโด้ยกิาริตริวจริ�างกิาย)

2551-2552

5998

( อาย� 6-14 ป8)

21 91.4

• กิริะทริวงสาธาริณส�ข ม&นโยบัายให*หญิงต�#งคริริภ� “ ” ท�กิคนได้*ริ�บั ยาเม6ด้เสริมสาริอาหาริส�าค�ญิ โด้ย

สามาริถึริ�บัได้*ท&'คลนกิฝากิคริริภ� ริ�บัปริะทานว�นละ1 เม6ด้ ตลอด้กิาริต�#งคริริภ� และขณะเล&#ยงล.กิด้*วย

นมแม� 6 เด้%อน

กิาริเสริมสาริอาหาริส�าค�ญิในหญิงต�#ง คริริภ� (ต�อ)

กิาริเสริมสาริอาหาริส�าค�ญิในหญิงต�#งคริริภ�

• ยาเม6ด้เสริมสาริอาหาริส�าค�ญิ ซึ่�'งผลตโด้ยองค�กิาริเภส�ชกิริริม– Triferdine 150

ใน 1 เม6ด้ ปริะกิอบัด้*วย ไอโอด้&น 150 ไมโคริกิริ�ม อย.�ในริ.ปของ Potassium iodideธาต�เหล6กิ 6081. มลลกิริ�ม อย.�ในริ.ปของ Ferrous fumarate 185 มลลกิริ�ม Folic acid 400 ไมโคริกิริ�ม

– Iodine GPO 150 ใน 1 เม6ด้ ม&ไอโอด้&น 150 ไมโคริกิริ�ม

(พจาริณาเล%อกิใช* Triferdine 150 หริ%อ Iodine GPO 150 อย�างใด้อย�างหน�'ง)

ไอโอด�นม�ค�ณ์ค$า เสร2มป้7ญญาคนท�กว�ย ไอโอด�นม�ค�ณ์ค$า เสร2มป้7ญญาคนท�กว�ย