Dr. Jose P. Laurel

Buhay at Diwa ng Isang Makabayang Pilipino:

Unang Bahagi

Talambuhay ni Dr. Jose P. Laurel

Ang Pinagmulan Ng Angkang Laurel

Gat Masungit ang pinakamatandang anak ng sultan ng Brunei. Naglayag patungong Hilagadahil sa hilig nito sa abentura. Ayon kay Nick Joaquin ay itinatag nito ang bayan ng Batan sa Panay noong ikalabinlimang siglo.

Nanirahan siya sa Tanauan, Batangas at nagkaanak ng pinangaanang Gat Leynes, na siya namang biniyayaan ng isang Miguel dela Cruz.

1

Miguel dela Cruz Tomasa Pimentel

Anselma Telesforo Jose Nacario Teodoro Georgia Florentino Maximino

Leocadio

Marcella

Sotero

Ruperto

Jacoba Garcia

Maria Paz Jose Rosario Nieves Alberto

Jose Bayani Jose Sotero

III Natividad

Sotero Cosme

Mariano Antonio

Rosenda Paciencia

Potenciana Salvador Roman

Arsenio

The Laurel Family Tree

Noong 1849 ipinag-utos ni Gobernador Heneral Narciso Claveria ang pagbabago ng apelyido, hindi na maaaring gamitin ang dela Cruz at Santos

Sa payo ng asawa ay kumunsulta siya sa pari ng Tanauan, at napili ang apelyidong Laurel na nangangahulugang dangal.

Si Sotero at Ruperto ay mga apo ni Miguel kay Mariano. Si Ruperto ay naging gobernadorcillo, at lumagda ng petisyon laban sa mga prayle sa Maynila noong 1888.

Ang De los Cincos ay ang lihim na sosyedad na may layuning gisingin ang mga mamamayan laban sa mga paring Español, na itinatag ng magkaibigang Sotero at Marcelo del Pilar.

Sa paglisan ni del Pilar ng bansa ay tinanggap naman ni Sotero ang tungkuling Hukom Pamayapa ng Tanauan, sa pagpayapa ng mga sitwasyon.

Si Sotero ay naging Pangalawang Kalihim ng Interyor sa pagkakapili ni Mabini, at hindi naglaon ay naging miyembro ng Kongreso ng Malolos na bumuo sa Kontitusyon n unang Republika.

Si Sotero ay isinilang noong Abril 22, 1849. Nagaral siya ng sekundaryo sa pamamatnubay ni Padre Valerio Malabanan sa Tanuan. Nag-aral din siya sa San Juan de Letran at sa Unibersidad ng Sto. Tomas kung saan siya ay nagtapos ng licentiate sa hurisprudensya noong 1881.

Ang pagpapakasal ni Sotero kay Jacoba Garcia

ay hindi naging hadlang na siya ay patuloy na makipag-ugnayan kay Marcelo del Pilar a naging bahagi siya ng himagsikang Pilipino.

Sa pagsanib ni Aguinaldo sa grupo nina Sotero at Miguel Malvar ay naging puspusan ang pagtugis ni Hen. Nicolas Jaramillo. Hindi naglaon ay namundok sina Laurel at Malvar.

Sa pagkatagumpay ni Commodore Dewey sa labanan sa Manila Bay ay higit na sumidhi ang layunin ni Sotero na ipagpatuloy ang pakikipaglaban.

Si Sotero ay isa sa mga lumagda sa Saligang-Batas na unang demokratikong konstitusyon sa Asya.

Makaraan na madakip si Aguinaldo ay nadakip din si Sotero at nakulong. Siya ay namatay sa sakit na disenterya noong 1901. Siya ay inilibing sa Tanauan.

Naatang kay Doña Jacoba ang pangangalaga sa kanilang limang anak, kung saan ang kanyang pagtitimpi ay nasubok sa pagaalaga sa kanyang anak na si Jose.

Ang Kabataan Ni Jose P. Laurel

Jose Paciano Laurel

- Isinilang sa Tanauan, Batangas noong Marso 9, 1891

- Pangalawang anak sa limang magkakapatid

- “Jose”- nanggaling kay San Jose na tumayong ama ni Hesus pagkat isinilang siya sa buwang naukol kay San Jose

- “Paciano”- isinunod sa nakatatandang kapatid ni Jose Rizal dahil magkaibigan ang pamilya Rizal at Laurel

2

Dona Jacoba - Ang ina ni Jose P. Laurel - Gumabay sa mga anak na maagang naulila

sa ama - Unang guro ng kanyang mga anak - Walang sawang sumubaybay kay Jose P.

Laurel habang nag-aaral ito sa paaralan ni Padre Valerio Malabanan

- Patuloy na umaasa na magliliwanag ang kaisipan ni Jose at maunawaan ang wastong landas na dapat tahakin

- Hinandugan si JPL ng kwintas na ginto na may 18 karat na may palawit na krus, nagpapakilala ng pagkalinga at pagmamahal sa anak

Nang naging senador si JPL ay ipinapasyal niya ang kanyang ina sa Dewey Boulevard.

Nang sumakabilang-buhay na si Dona Jacoba ay namanata si JPL na magsusuot ng itim na kurbata simbolo ng kanyang paggalang sa kanyang namayapang ina.

Ang Kanyang Pag-aaral sa Maynila

Nag-aral siya sa San Juan de Letran sa gulang na 15 taon.

Nagbitiw siya sa orkestra ng Tanauan sapagkat

napag-alaman niyang isa ito sa mga dahilan ng paglagpak niya sa unang taon ng pag-aaral.

Sa Manila South Highschool sa Intramuros siya nagtapos ng taong 1911, kung saan siya ay sinanay ng kanyang mga Amerikanong guro sa kaisipang pulitikal, pamumuno, kultura, kasaysayan, at iba pa.

3

Nagtrabaho at natanggap siya bilang sakristan sa simbahan habang nagaaral.

Hindi nagtagal, napili niyang magturo ng asignaturang English sa La Regeneracion Highschool sa Trozo, Binondo. Nag-aral siya ng kursong pangsekundaryo ng Espanol. Kapalit ng pagtuturo ay libreng pagkain at tirahan at binigyan ng 30 piso kada buwan.

Pumasok bilang klerk sa Bureau of Forestry sa

edad na 18 taon na may sahod na 40 sentimos kada kalahating araw. Binansagang scout ng kanyang mga kasama dahil sa pagtitipid.

Nasangkot sa isang kaso noong 1909 ng masugatan niya ng malubha ang naging kalaban niya sa dwelo. Ang kanyang nakadwelo ay ang manliligaw ng ninakawan niya ng halik, dahil sa pustahan.

Nanalo sa kaso ang mga Laurel sa tulong ni Clyde de Witt na isang magaling na manananggol. Binayaran nila ito ng 10,000 piso na siya namang ikinaubos ng kabuhayan ng kanilang pamilya.

Nag-aral siya ng abugasya sa katatatag pa lamang na University of the Philippines College of Law pagkaraang magtapos sa mataas na paaralan. Sa taon ding iyon ay nagpakasal siya kay Paciencia Hidalgo.

Matapos ang isang buwan ng kanyang kasal, napag-alaman ng Hukumang Dulugan na siya ay nagkasala ng Nabigong Pagpatay at pinatawan siya ng hatol na pagkabilanggo ng higit pa sa 14 taon. Napawalang sala siya matapos ang isang taon dahil sa apela ni Justice Florentino Torres ng Kataas-taasang Hukuman.

Nasa ikalawang taon na siya sa kolehiyo ng Batas at sumapi siya sa Code Committee na may tungkuling isaayos ang mga batas na namana sa Espanyol. Pinamumunuan ito ni Justice Manuel Araullo ng Kataas-taasang Hukuman.

Napansin ni Thomas Atkins Street , isang tanyag na manananggol, ang mga kakayahan ni Laurel kaya hinirang niya ito na makasama niya at itinalagang magsalin ng mga probisyon mula sa tomo ng mga nasasaliksik na dokumento.

Nagaral si Laurel sa Escuela de Derecho upang lubos na maunawaan ang batas na sa panahong iyon ay batay sa mga batas ng mga espanyol.

Nahasa siya sa patnubay ni Street. Ito rin ang

nagpayo kay Laurel na magpakadalubhasa sa Constitutional Law.

Dahil sa pagsusumikap sa pagaaral ay nagtamo

siya ng matataas na marka at kinilala ang kanyang tesis na pinamagatang "What Lessons May be Derived by the Philippine Islands from the Legal History of Louisiana" na siyang pinakamahusay sa taong iyon.

Nagtamo siya ng karangalan noong 1915 at nagtamo ng pangalawang pwesto sa Bar Examinations noong Setyembre ng taong ding iyon.

Pagkaraang magtapos, nataas siya sa tungkulin

mula sa Code Committee. Nalipat siya sa Malacanang Executive Bureau sa rekomendasyon ni Justice Smith.

Noong 1919, naging puno siya ng Bureau's

Miscellaneous Division. Natamo niya ang Doctor of Jurisprudence Degree mula sa Escuela de Derecho noong ding taong iyon.

Bilang pagkilala sa mabilis niyang pag-unlad at sa kanyang kwalipikasyon, napili siya ng Sekretaryo ng Interyor na maging isa sa pensionados sa pamahalaan ng Yale Law School.

Ang Pag-aaral sa Ibang Bansa at Ang Pagbabalik sa Pilipinas Ni Jose P. Laurel

Kasama ang ibang Pilipinong pensionados sa pangangasiwa ng Direktor ng Edukasyon, ay nagtungo si Jose sa Estados Unidos.

Pumasok siya sa Yale para sa post graduate work sa batas ngunit sa dakong huli ay sinunod niya ang payo ni Justice Smith na mag-master sa Constitutional Law.

4

Ipinagkaloob sa kanya ang Doctor of Civil Laws, sa halip na Master sa Batas pagkaraan lamang ng isang taong pag-aaral at hindi nangangailangang tapusin muna niya ang mga pangangailangan sa Master’s Degree.

Hulyo 19, 1920 ay nagtapos siya ng

pagpapakadalubhasa sa batas sa Yale University Tatlong buwan pagkaraan ng kanyang

pagtatapos, si Jose ay tinanggap sa Hukuman ng Apela (Court of Appeals) at Korte Suprema ng Distrito ng Columbia, at ng Korte Suprema ng Estados Unidos.

Taglay ang Diploma, nilisan ni Jose ang Estados Unidos patungong Europa na kung saan ay dumalo siya sa mga espesyal na lecture sa legal at maunlad na pilosopiyang pulitikal (legal and advanced political philosophies), sa Unibersidad ng Sorbornne sa Paris at Unibersidad ng Oxford sa England.

Pagkaraan ng dalawang buwang pamamalagi sa

Europa ay umuwi na siya sa pilipinas taglay ang tagumpay.

Disyembre 30, 1920 ay dumating sa Pilipinas si

Jose.

Buong pagpapakumbaba siyang bumalik sa kanyang puwesto sapagkat naniniwala siya na ang diploma ay hindi katunayan ng pagiging edukado ng isang tao, may bagay pa na dapat patunayan.

Nanungkulan bilang Hepe ng Dibisyon ng Batas ng Kawanihang Ehekutibo at sa pagbabalik niya ay kinilala ang kanyang pambihirang natamong tagumpay sa kabilang ibayo ng dagat.

Enero 1, 1921-itinalaga siya bilang Punong Klerk ng Kawanihang Ehekutibo.

Dahil sa ipinamalas niyang kakayahan at pagsisikap, siya’y itinalagang undersecretary ng Departamento ng Interyor nang sumunod na taon.

Pagkaraan lamang ng pitong buwan, siya’y

itinalagang Sekretaryo ng Interyor ni Gobernador Heneral Leonard Wood sa rekomendasyon ng dating sekretaryo na si Teodoro M. Kalaw.

Sa panahon ng kanyang promosyon, si Jose ay

31 taon gulang lamang at siya ang pinakabatang miyembro ng gabinete, hindi lamang sa administrasyon ni Wood kundi sa buong kasaysayan sa pananakop ng mga Amerikano.

Naglunsad siya ng programa sa pagpapaunlad ng mga teritoryo at ahensiyang saklaw ng kanyang kapangyarihan at pinagtuunan ang administrasyon ng Pamahalaan Lokal at ang sistema ng eleksyon.

Si Ray Conley ay isang patrolman sa Manila Police Department na inakusahang tumatanggap ng suhol at nagpalsipika ng dokumentong publiko na may kinalaman sa kanyang kerida na sinasabi niyang legal niyang maybahay. Dahil dito, sinuspinde si Conley ng alkalde at iniharap sa dalawang kaso; administratibo at kriminal.

Sa kasong administratibo nagkaisa sina Ramon Fernandez (Alkalde ng Maynila) at Jose P. Laurel na isailalim sa imbestigasyon si Conley ngunit tinutulan ito ni Wood. Pinawalang- sala niya ang pagtanggap ng suhol ni Conley.

Ipinag-utos ni Wood kay Jose at Fernandez na ibalik sa pwesto si Conley at bayaran ang kanyang suweldo sa panahong suspendido ito. Ngunit si Jose ay tutol sa ganitong pangyayari kaya ipinarating rin niya kay Wood na susundin niya ang iniutos nito ngunit siya’y magbibitiw sa kanyang puwesto. Dahil para kay Jose, napakalaking kasalanan ang pagsunod sa utos na pabalikin ang isang taong alam nilang may ginawang kasalanan.

Hindi pumayag si Wood na magbitiw si Jose, kaya naman ay pinasundo niya ito sa Los Baños, ngunit hindi sumama si Jose at nangako na makikipagkita dito.

Sa kanilang pag-uusap, sinabi ni Jose na lagi niyang tatanawing utang na loob ang lahat kay Heneral, ngunit hindi niya kayang magpatuloy na maglingkod at hayaan ang mga maling nangyari. Dahil para kay Jose, dangal ang kanyang bayan, at ang kanyang sariling dangal ay hindi nagpapahintulot nang ganun na lamang.

Tinanggap ni Wood ang naging desisyon ni Jose. Bilang pakikiisa kay Laurel, ang lahat ng nanunungkulang opisyal ay nagsipagbitiw . Nanatili naman si Wood sa tungkulin hanggang sa kanyang pagpanaw dahil sa kanser sa utak noong Agosto 1927.

Ang Pag-alis at pagbalik ni Jose P. Laurel Sa Paglilingkod sa Bayan

5

Naging malaya na si Jose sa pananagutan ng paglilingkod-publiko. Naiukol na nya ang malaking panahon sa pagpapatatag ng kabuhayan ng pamilya. Talaga naman sa simula pa lamang ay katuwang na nya si Donya Paciencia sa pagsisikap na mabigyan ng magandang kinabukasan ang mga anak na sina Jose Sotero III, Natividad, Sotero Cosme, Mariano Antonio (Maning), Rosenda Paciencia (Rose), Potenciana (Nita), Salvador Roman (Doy) at Arsenio (Dodgie).

Nang magbitiw si Jose sa pagiging Kalihim ng Departamento ng Interyor ay nagtayo siya ng sariling bupete, may dalawang kapartner na manananggol na sina Vicente del Rosario at Guilliermo Lualhati. Nagturo sya sa Kolehiyo ng Batas sa Unibersidad ng Pilipinas. Nagsulat siya ng mag legal na textbook.

Noong 1927 ay ipinanalo ni Jose ang isang kaso sa seguro. Binayaran siya ng daang libo na noong panahong iyon ay napakalaking halaga. Inilagay niya ang kiniyang malaking halaga sa pagbili ng isang lumang bahay na nasa distrito ng Paco, 625 Peňafrancia, sa panulukan ng Santo Sepulcro.

Kapag araw ng Sabado at Linggo, maaga pa’y nagtutungo na ang mag-anak sa Luneta.

Pagkabalik nila sa tahanan, isasama naman ni Jose ang kanyang pamilya sa mainit na paliguan sa Los Baños. Bago mananghalian ay babalik na rin sila sa Maynila at sa kanilang paglalakbay pauwi ay mamimili sila ng kalamay sa Biñan na gusting gusto ng kanyang mga anak.

Pagkaraan ng dalawang taon ay ngpasya si Jose na muling bumalik sa pulitika. Kumandidato siyang Senador sa ikalawang distrito (binubuo ng Batangas, Cavite, Laguna, at Tayabas). Ang kalaban niya ay si Antero Soriano, isang Nacionalista mula sa Cavite na suportado ni Quezon. Nanalo dahil sa tiwala sa kanya mula sa kasong Conley.

Ang unang hakbang na ginawa ni jose bilang senador ay ang imungkahi ang rebisyon ng Kodigo Sibil ng Pilipinas na masusi niyang pinag-aralan noong siya’y estudyante ng batas at na minana natin sa mga espanyol ay hindi naaangkop sa Pilipinas.

Samantalang sinagawa ang rebisyon, si Jose P. Laurel ay naghain sa senado ng panukalang batas noong 1928 na nagmumungkahi na bigyang-karapatan ang kababaihang makaboto sa halalan bilang pagkilala sa papel na kanilang ginagampanan sa kalinangang lipunan.

Naniniwala siya na ang relihiyon ay isang bagay na maaaring piliin at paglaanan ng pagtatangi. Kaya ng mangailangan ng pondo ang pamahalaan para maidagdag sa nasasaid nitong kaban, si Jose ay naghain ng panukalang batas na dapat magbayad ng buwis ang mga korporasyong panrelihiyon.

Ang pagaalis ng suporta ng simbahan kay Jose sa kanyang mapanlabang paninindigan ay walang pasubali siyang dahilan ng pagkatalo sa pagtakbo niya ng re-eleksyon noong 1931. tinanggap agad ni Jose ang kaniyang pagkatalo kay Claro M. Recto sa pamamagitan ng pagpapadala ng liham ng pagbati rito at sinabi niya na nais niyang siya ay isa sa mga maunang bumati sa tagumpay nito sa eleksyon.

Dalawang partido na nakaimpuwensiya sa pagkaloob ng kalayaan ng Amerika sa Pilipinas: Republican at Democratic Party

Nobyembre 1932 naging pantay ang dalawang partido sa bilang

Hare-Hawes-Cutting Act

Sinuportahan ni Laurel

Ika-anim na misyong pangkalayaan sa Estados Unidos

Pinamunuan ni Osmeña at Roxas

Pagkaloob ng kalayaan sa loob ng sampung taon

Pinakamabuting batas na naiuwi ng mga “misyoneryo”

Tydings-McDuffie Law Inuwi ni Quezon, ang taong nagging dahilan ng

pagkahati ng partidong Nacionalista Pagkaloob ng kalayaan sas loob ng sampung

taon Pagkakaroon ng halalan sa Kombensyong

Konstitusyonal

Jose P. Laurel Kumandidato na deligado sa ikatlong destrito ng

Batangas Naging tagapangulo ng Batas ng mga Karapatan Inihirang na isa sa “pitong matatalinong lalaki

ng Kombensyon”

1935 Nahalal si Quezon na Pangulo Itinalaga si Laurel at Recto na tagapangulo ng

Kataas-taasang Hukuman Ipinaglaban ni Laurel ang kasong Cuevo-Barredo “nabubuhay ang estado para sa mga

mamamayan, at hindi ang mga mamamayan para sa estado.” - Laurel

1938 Seksyon 5, Artikulo XIII – luminang ng

kagandahang asal Bushido ang nagging inspirasyon

1939 Pagkakabuo ng isang “kodigong panlipunan” Bilang 217, hinirang si Ramon Avanceña na

tagapangulo ng Kodigong Moral

Disyembre 29, 1940 – naisumite ang pangwakas

na report 1945 itinuro sa mga mag-aaral bilang “Kodigo

ng Pagkamamamayan” 1941 – sa ilalim ng Batas Commonwealth Bilang

628, ay nagging tagapangulo si Laurel ng Kodigong Moral kapalit ni Ramon Avanceña.

Panahon ng Digmaan

naging sekretaryo ng katarungan si laurel noong disyembre 17,1941.

pinayuhan ni Hen. Mac Arthur si Quezon na

pumunta sa Corregidor dahil nakikita nya na nawawalan na ng kahandaan ang Amerika at binobomba na ng Hapones ang Pilipinas

napagkasunduan na si Jose Abad Santos ay sasama kay Quezon sa Corregidor upang tulungan si Quezon na magdokumento.

6

noong Disyembre 23,1941, itinalaga ni Quezon si Laurel na maging punong mahistrado bukod pa sa pagiging sekretaryo ng katarungan

sinabi ni MacArthur kay Quezon na sabihin kay

Laurel na sundin ang lahat maliban sa panunumpa sa katapatan sa hapon.

pumasok sa Manila noong Enero 2, 1942 ang

mga Hapones at binomba ang Maynila at Cavite namili ang pinakamakapangyarihang hukbo ng

Hapones upang maging miyembro ng kamisyong pampangasiwa. Komisyoner ng katarungan si Laurel.

naglabas si Laurel ng sirkular na nagbabawal ng pagwawalang bisa sa kasong nangangailangan ng paglilitis o pag sisiyasat. Pinagreport si Laurel sa Fort Santiago at inutusang bawiin ang sirkular ngunit itoy nanatili dahil sa takot ng hapon na magkaroon ng puwang sa pagitan ng hapon at ng komisyong tagapagpaganap

Ang anu mang kilos ng pagtutol sa mga

makapangyarihang militar na Hapones ay mangangahulugan ng kamatayan ng isang kababayan

Walang magawa ang mga Pilipinong may

katungkulan ng panahong iyon sapagkat malulupit ang mga hapones

Labag sa kalooban nila Laurel ang sundin ang utos ng mga Hapones at lalo na ang co-prosperity sphere.

Bago mag Disyembre 1942, itinatag ang KALIBAPI (Kapisanan ng Paglilingkod sa Bagong Pilipinas)

Si Vargas ang tagapangulo ng komisyong tagapagpaganap.

Pangalawang Pangulo at Pangkalahatang Direktor ng samahan si Benigno Aquino

Inilipat si Laurel mula sa departamento naging komisyoner panloob.

Pangunahing tungkulin ni Laurel ay panatilihin

ang kapayapaan at kaayusan Siya rin ang namahala sa mga laro at libangan Hunyo 5,1943 noong pataksil siyang binaril

habang naglalaro ng gols sa Wack Wack Country Club

Siya’y nanatili ng dalawang buwan sa PGH.

Ang boksingerong si “Little Joe” ang nagtangka sa kanyang buhay

Nanguna si Laurel sa talaan ng mga Pilipinong kasamang bubuo ng komisyon sa paghahanda para sa kalayaan ng Pilipinas, dahil sa 35 na taong paglilingkod niyang pangmadla.

Sa pagtupad sa utos, nagsimula silang bumuo ng Saligang Batas bilang paghahanda para sa Republika ng Pilipinas.

Noong Setyembre 7, 1943 iniharap ang Saligang Batas sa isang popular na kumbensyon.

Setyembre 25, 1943 naganap ang Pambansang Asemblea at inihalal ng buong pagkakaisa ng mga delegado sina Aquino bilang ispiker at Laurel bilang Pangulo ng Pilipinas.

Inatasan maglakbay patungong Tokyo sina

Laurel, Aquino at Vargas upang magreport Kay Premeir Hideki Tojo

Setyembre 30 dumating sila sa Hapon kung saan

binasa ni Tojo ang kanyang tagubilin na humiling kina Laurel na magdeklara ng digmaan laban sa estados unidos.

Nanalangin si Laurel ng Pater Noster at tumayo

si Laurel habang magalang na nagpahayag na hindi niya masusunod ang kanilang kahilingan.

noong Setyembre 1944, ang tsina (nangning),siam at ang (bose) probisyonal na pamahalaan ng india ay nagdeklara na ng digmaan laban sa amerika at inglatera

Laurel- nagdeklara ng estado ng digmaan at matapos ay nagpahayag naman siya ng batas militar

noong Disyembre 21 1944, si Laurel,ang kanyang pamilya at ilang miyembro ng gabinete ay dinala sa baguio kung saan sila nanirahan nang tatlong buwan

noong Marso 16, Embahador Murata, sinabihan si Laurel at ang mga pangunahing miyembro ng kanyang gabinete ay magtungo sa hapon sa lalong madaling panahon sa petsang kompidensiyal na sasabihin sa kanya

Hunyo 7 nang makasunod si Laurel at ang iba pa niyang kasama

Nanuluyan sila sa magandang hotel na may magandang akomodasyon (Nara Hotel sa Tokyo)

Nang malaman ni Laurel ang pagsuko ng mga Hapon, pinawalang bisa niya ang kanyang pamahalaan noong Agosto 17, 1945

Nalaman ni Laurel na siya, si Aquino at si Vargas ay pinaghahanap ng Punong Himpilan ni Mac Arthur

Nagpadala ng telegrama si Laurel kay MacArthur na nagsasaad ng lugar kung saan sila naroroon

Agad dumating si Lt. Col Turner at inaresto sina Laurel

Dinala sila sa piitan ng Yokohama at inilipat ng Sugamo noong Nobyembre 16

Sila ay nakulong ng 2 buwan nang hindi

nalalaman kung ano ang dahilan ng kanilang pagkakasakdal

Sinabi na ililipat sa pamahalaan ng Commonwealth ang sinumang kusang makipagtutulungan sa mga kaaway.

Pagkatapos Ng Digmaan 7

Sa sampung buwan pagkakakulong ay nagsulat si Laurel ng mga saloobin sa aklat ni Birkenhead. Matapos nito sinimulan niya ang pagpapahayag ng kanyang pananaw na PRO DEO et PATRIA- Para sa diyos at sa bayan.

Hunyo 23, 1946 nang lumisan mula sa Hapon

patungong Pilipinas sina Laurel, Vargas, Aquino, Osias at Jose III. Lingid sa kanilang kaalaman na sila ay sasailalim sa Republika na pinamumunuan ni Roxas Hulyo 4, 1946 ng ipagkaloob sa Pilipinas ang kalayaan, Si Manuel Roxas ay inagurasyunan ng araw din na iyon.

Nang makarating sila sa Maynila ay malugos silang sinalubong ng mga tao na sumusuporta sa kanila. Dinala sila sa Bilibid Prison sa Muntinlupa.

Si Laurel ay isinakdal ng may bilang na 129 treason bagaman naghandog si Recto ng legal na paglilingkod ng pagtatanggol, tinanggihan niya ito at pinanindigan na na siya ang magtatanggol sa kanyang sarili.

Naging prayoridad niya ang maghain ng petisyon sa korte at makapagpiyansa.

Noong Agosto ay tinanggihan nito ang pinagkaloob na pansamantalang paglaya ni Vicente Francisco, sapagkat siya’y mamamalagi sa kanilang tahanan sa pangangalagang teknikal habang hinihintay ang kalalabasan ng petisyon.

Setyembre 2, 1946 ng unang humarap sa hukuman si Laurel upang pangatwiranan ang pansamantalang paglaya sa pamamagitan ng pagpipiyansa.

Pinahintulutan na siyang makapagpiyansa noong

Setyembre 14, 1946 at Setyembre 20 matapos mabayaran ang piyansang 50,000.00 pesos ay iniutos ng unang dibisyon ang kanyang pansamantalang paglaya.

Kontrobesyal na pagbibigay karapatang parity ang mga Amerikano sa mga likas na yaman ng Pilipinas, ang nagbunsod ng pagsalungat ni Laurel.

Sangayon sa pagsulong nito si Pangulong Roxas. Dahil sa pagsalungat ni Laurel, ay nagamba ang mga tagasuporta niya na baka maging sanhi ito ng pagganti ni Roxas. Sumulat siya sa kanyang anak na si Sotero at sinabi na wala naman siyang layunin pampulitika ngunit hindi niya maiaalis ang karapatan na magsalita tunkol sa isang mahalagang problemang makaaapekto sa bansa at sa kinabukasan nito.

Mayo 1947 ipinatawag si Laurel sa Malacanañang ni Roxas kung saan siya at ang anak na si Ispiker Jose B. Laurel Jr. ay pinadaan sa kusina upang di makita ng tagapayong amerikano na nakatira doon.

Nagkasagutan ang dalawa sapagkat si Roxas ay

kumpadre niya at dating tagapayo ngunit maliit na tulong lamang ang ginawa nito para sa lalaking nagligtas ng kanyang buhay sa kamay ng mga hapones.

Mayo 1947 idineklara ni Senador Eulogio Rodriguez na si Dr. Jose P. Laurel ay isa sa pinakakarapat-dapat at na tumakbong Pangulo.

Nagkaroon pa ng dalawang paglilitis, Oktubre 20, 1947 at Enero 20 iniharap ang reporter na Hapones na Koji Nakamura na magpapahayag sa isang panayam niya noon na sinalungatan ni Recto.

Noong Enero 28, 1948 nilagdaan ni Pangulo Roxas ang Proklamasyon bilang 51, matapos ito mapagtibay ay na-dismiss ang kaso ni Laurel.

Bigla naman ang pagpanaw ni Pangulong Manuel Roxas noong Abril 15, 1948 pagkatapos niyang magtalumpati sa Kelly Theater sa Clark Air Base.

Si Elpidio Quirino ay pangalawang-pangulo ay humalili sa kanya, at nangakong ibabalik ang tiwalang pamahalaan sa pamamagitan ng paglilinis ng mga katiwalian, pag papanumbalik ng kapayapaan at kaayusan, pagpaparami ng produksyon at pagkakaroon ng trabaho.

Ngunit sa pagsisimula ng 1949, nagsimula ng tuligsain ni Laurel si Quirino dahil sa pagkakabigo nito sa mga ipinangako, noong Mayo 22 pagkatapos ng kanyang nominasyon bilang opisyal na standard bearer ng Nacionalista party.

Nagsimula na ang kampanya, si Quirino at ang

pangalawang-pangulo niya na si Fernando Lopez ay nangampanya sa mga lungsod samantalang si Laurel at Briones naman sa mga lalawigan at baryo.

May mga paratang ang Liberal laban sa mga Nacionalista, ngunit nagkibit-balikat na lamang si Laurel. Ang pinakabuod ng kanyang pangangatwiran ay laging nagbibigay-diin sa pagmamahal sa bayan.

Nobyembre 9 ng bumoto ang mga Laurel sa Tanauan.

Sa mga unang bilangan ay nangunguna sina Laurel, ngunit sa mga boto sa kabisayaan ay lumamang sina Quirino. Ngunit ito ay hindi natanggap ni Roxas kaya naman siya ay nagprotesta at umapila.

Ang halalang 1949 ang itinuturing na pinakamarumi sa kasaysayan ng Pilipinas.

Setyembre 1951 nang simulan niya ang kayang pangatlong kampaya sa pagka-senador. Muli niyang inulit ang paborito niyang tema na ang Asya ay para sa mga Asyano.

Itinatag din ang National Movement for Free Elections o (NAMFREL) para mapangalagaan ang integridad eleksyon sa ilalim ng pangangasiwa ng puwersang militar.

Nagtagumpay si Laurel laban kay Gil J. Puyat at nanalo lahat ng kandidatong senador ng Partido Nacionalista. Nang sumunod na taon ay nanalo si Magsaysay laban kay Quirino.

1954 binigyan ni Magsaysay si Laurel ng kapangyarihang suriin ang Trade Agreement ng 1946, at sa wakas ay nilagdaan at napagtibay ng dalawang bansa ang Philippine-United States Trade Act of 1946 (Laurel-Langley Agremeent) noong Disyembre 15, 1954.

Enero 22, 1955 ay dumating si Laurel at sinalubong na parang bayani. Ipinagpatuloy niya ang kanyang agenda ng repormang pang-edukasyon.

Isinumite niya ang batas na pagtuturo ng Noli Me Tangere at El Filibusterismo, mga akda Rizal sa mga Unibersidad at Kolehiyo.

1955 ng pinagtibay naman ng senado na isama sa kurikulum na isama ang pag-aaral ng buhay, mga ginawa at mga sinulat ni Rizal sa lahat ng publiko at pribado, unibersidad at mga kolehiyo.

Marso 17, 1957 nang masawi si Magsaysay matapos bumagsak ang eroplanong sinasakyan sa Cebu na pinagluksa ng bayan.

Si Laurel na magreretiro na noon sa senado ay muling nilapitan ng mga lider ng Partido Nacionalista at hinikayat na pumasok muli sa pulitika, ngunit tumanggi ito dahil sa kanyang mahina ng kalusugan sa gulang na animnapu’t anim.

Pinag-ukulan na lamang ni Laurel ang pambansang pagpapaunlad sa huling bahagi ng kanyang panunungkulan, isa na rito ang rekomendasyon ng isang economic superbody upang kumontrol at mangasiwa sa mga patakarang pananalapi.

Naitatag din ang Committee of Citizens noong

Mayo 1, 1958 at Unity Movement for National Survival noong Oktubre 21 nang taon din na iyon.

Sa kanyang kaaarawan noong Marso 9, 1959 sa kanyang ikaanimnapu’t walo ay pinagkalooban siya ni Pangulong Carlos P. Garcia ng Philippine Legion of Honor na may degree ng Chief of Commander.

Noong Hunyo 15, 1950 ay inanyayahan niya ang ilan sa mga kaibigan ang pagtatatag ng unibersidad na Lyceum of the Philippines, at napagpasyahan na itatag ito sa Intramuros.

Matapos nito ay nahalal si Jose P. Laurel bilang tagapangulo nito at ang anak na si Sotero bilang kalihim.

Noong Nobyembre 5, 1959 habang pauwi sa tahanan nila sa Mandaluyong ay dumaing siya ng sakit at pagkahilo at sinugod sa Ospital ng Lourdes sa Mandaluyong.

Sampung oras siyang nag-agaw buhay at bandang 1:00 ng umaga, Nobyembre 6, 1959 ay binawian siya ng buhay.

Ikalawang Bahagi

Mga Komentaryo Sa Kodigong Moral ni Jose P. Laurel

I. Patnubay ng Dakilang

Lumikha

Magtiwala sa dakilang lumikha na siyang namamatnugot sa kapalaran ng

mga tao at bansa.

Pinakamahalaga sa buhay ng mga bansa at sambayanan ang pananalig sa Dakilang Lumikha.

Wala nang hihigit pa sa sa maliwanag na patunay sa kagandahan ng paglikha sa ginawang pahayag ni Marcelo H. Del Pilar, na napapaloob sa tula niyang “ Ang Kadakilaan ng Diyos” na sinulat niya noong 1888.

Bathala- Tagalog

Laon o Abba- Bisaya

Akasi- Sambal

Cugurong- Bikolano

Kabunian- Ilokano at Igorot

Noo’y sinamba na ng mga Pilipino ang isang Bathalang may kapangyarihang higit sa karaniwang tao at nagpapasiya sa kapalaran ng tao at sa maaaring maganap sa ating buhay.

INDIA AT SUMATRA ay ang dalawang pangkat na nandayuhan at nagdala sa ating bansa ng mga seremonya at kaisipang Bramaniko.

ALAMAT NG MANOBONG - si Ango ng Lambak ng Agusan sa Mindanao at ang kanyang pamilyang naging bato dahil sa pagtatangka nilang patahimikin ang mga palakang maiingay.

(Genesis, XIX, 26) - Si Lot ay ginawang asin ng

Diyos dahil sa kanyang paglingon sa nasusunog na Sodoma.

ALAMAT NG MGA IFUGAO - Ang Diyos nilang si Balituk na nakakuha ng tubig sa isang malaking bato sa pamamagitan ng kanyang busog at pana.

(Exodus, VII, 9,10) - Si Moises na nakakuha rin ng tubig nang pukpukin niya ng tungkod ang isang malaking bato sa Bundok Horeb

Mapapansing ang sunud- sunod na pananakop sa ating bansa ay nagdala ng mga kaisipan at paniniwalang panrelihiyon. Datapwa’t hindi ito winasak, manapa’y lalong pinatibay ang katutubong pagkarelihiyoso ng mga Pilipino.

Paghingi ng Tulong sa Dakilang Lumikha:

- Kalayaan ng Pilipino sa Kawit, Cavite noong Hunyo 12, 1898

- Preambulo ng Saligang Batas ng Malolos noong Enero 29, 1899

- Preambulo Saligang Batas, 1935

Buhat sa Mga Tungkulin ng mga Anak ng Sambayanan, ipinag- utos ni Bonifacio ang mga sumusunod:

- Mahalin ang Diyos nang buong puso

-Laging isaisip na ang tunay na pag-ibig sa Diyos ay pag-ibig sa bayan at ito rin ang tunay na pag-ibig sa kapwa

RIZAL sa kababaihan ng Malolos

Napapaloob sa pagiging banal ang pagsunod sa unang pagkakataon, sa mga idinidikta ng katwiran, anuman ang mangyari”. Ang nais ko’y gawa, hindi salita”.hindi lahat ng nagsasabing Panginoon, Panginoon ay makakpasok sa kaharian ng langit, kundi sinumang gumaya ayon sa kalooban ng ating Amang nasa Langit”

MH. DEL PILAR sa kababaihan ng Bulacan

Hindi isang katangian ang lagging pagdarasal, pagkatok sa dibdib at iba pang nakagawiang kilos sa pagsamba, higit na tinatanggap ng Dakilang Lumikha ang paglinang ng katalinuhang Kanyang ipinagkaloob dahil sa walang hanggang pag-ibigna iniukol niya sa nilalang na Kanyang nilikha, upang magsilbing liwanag sa landas ng buhay”

EMILIO JACINTO

Ikatlong Alituntunin - “ Ang kabanalan ay nasa pagkakawanggawa, pagmamahal sa kapwa at sa pag- aangkop ng salita, kilos at gawa sa tamang katwiran”

Liwanag at Dilim - “ Ang Diyos ang Amang

Sangkatauhan at anumang naisin ng ama na gawin ng anak ay di dapat maging bunga lamang ng paggalang, takot o pag-ibig sa kany, kundi dahil sa sariling pagtupad sa kanyang mga kautusang makatwiran”

Artikulo III, Seksyon 1, Talata 7, Saligang Batas ng Pilipinas, 1935

-kinilala ang kalayaan ng propesyong panrelihiyon at pagsamba

Artikulo VII, Seksyon 8 -panunumpa ng Pangulo bago gampanan ang

tungkulin. Artikulo XIII, Seksyon 5 -hindi sapilitang pagtuturo ng relihiyon. Kahit na ang mga Hapon ay may matibay na

panrelihiyong pagkakabuklod na ipinakita nila sa kanilang Bushido.

A. MABINI ang kanyang tunay na Sampung Utos

Una, ibigin mo ang Diyos at ang iyong karangalan ng higit sa lahat ng bagay: ang Diyos na siyang bukal ng lahat ng katotohanan, ng lahat ng katarungan at ng lahat ng lakas, at ang karangalan na siyang magbubunsod sa iyo na maging matapat, makatwiranat masipag.

Ikalawa- Sambahin mo ang Diyos sa

pamamaraang minamarapat ng iyong budhi: sapagkat sa pamamagitan ng iyong budhi ay uusigin ang masasama mong gawain at pupurihin ang mgagaling at doo’y magungusap ang Diyos.

Ikatlo- linangin mo ang magagandang katangian kaloob sayo ng Diyos, gumawa ka at mag-aral sa abot ng iyong makakaya nang hindi lilihis sa daan ng katwiran at katarungan nang matamo mo ang lahat ng makakabubuti sa iyo, at sa pagtalima rito’y pupurihin ka at sa pagpuri sa iyo ay matatanghal sa pagluwalhati sa Diyos.

Lahat ay kumikilala sa Diyos at ng marubdob Niyang pag-ibig anuman ang tawag natin sa Kanya. Kahit na si Hitler ng Pransya ay may pagkilala sa Diyos at sinabi niya: “Buong kapakumbabaan akong nagpapasalamat sa Diyos para sa Kanyang mga biyaya.”

II. Pag-ibig at Tungkulin sa

Bansa

Ibigin mo ang iyong bansa sapagkat ito ang tahanan ng iyong bayan, ang batayan ng iyong pagmamahal at

pinagmumulan ng iyong kaligayahan at kagalinagan. Ang pagtatanggol sa kanya ay siya mong pangunang tungkulin.

Maging laan ka sa lahat ng sandali sa pagpapakasakit at pagpapakamatay sa kanyang kapakanan, kung

kinakailangan.

Naipapakita ang pag-ibig sa bansa hindi sa salita kundi sa gawa, tulad ng mga sumusunod na mga makabayan na nagpakita ng tunay na pag-ibig sa bayan.

Abril 27, 1521. Naganap ang labanang Lapu-Lapu at Magellan.

GomBurZa, ay ang tatlong paring martir ng himagsikan sa Cavite noong, 1872, at siyang pinaghandugan ni Rizal ng El Filibusterismo (Bibliya ng Nasyonalismong Pilipino).

Andres Bonifacio, ang Dakilang Plebeyo; at si Emilio Jacinto, ang Utak ng Katipunan. – Sigaw sa Balintawak.

Mabisang naipahayag ni Rizal ang mataos niyang pag-ibig sa bayan sa Awit ni Maria Clara na isinalin sa Tagalog ni Guillermo E. Tolentino.

Kasangkot tayo sa pagbubuo ng bansa, kaya kailangan nating magkaisa. Gaya ng sabi ni Rizal, ”Madaling mabali ang nag-iisang tingting subalit hindi ang walis na binubuo ng pinagbuklod na mga tingting.”

Nag-aangkin din ng mataas na pagpapahalaga sa tungkulin ang mga kapanahon ni Rizal sa Madrid. Isa sa kanila ay si Graciano Lopez Jaena, ang “may pinakamaapoy na dila tungkol sa kilusan ng pagbabago” at patnugot ng La Solidaridad at El Latigo Nacional

Si Marcelo H. del Pilar, manananggol at mamamahayag, ang matatag na tagapagtanggol ng mga kalayaang Pilipino at siyang humalili kay Graciano Lopez Jaena bilang editor ng La Solidaridad ay napilitang tumakas sa bansa dahil sa pag-uusig ng mga prayle.

Ibinandila ni Ambrosio Reanzares sa buong daigdig na “buong katapatan tayong nangangakong susuportahan natin ang naturang pahayag ng ating buhay, kayamanan at higit sa lahat ng ating dangal.”

Manipesto ni Hen. Emilio Aguinaldo noong

1897,na “pagsisikapan nating matamo ang luwalhati ng kalyaan at karangalan ng ating bayan.”

Wika ni Andres Bonifacio, “Tunay ngang maaari kayong masawi sa ating pakikipaglabang ito subalit ang kamatayang ito’y magiging dakilang pamana sa inyong bansa, lahi at susunod na henerasyon.”

Ang buong giting na pagtatanggol ni Heneral Gregorio del Pilar sa Pasong Tirad ay naging tampulan ng paghanga di lamang ng mga kawal-Amerikanong nakalaban niya kundi pati ng buong mundong kabihasnan.

Sa 60 tauhang kasama niya, walo lamang ang mapalad na nabuhay. Nasawi si Del Pilar sa pakikipaglaban.

Lagi nating isaisip ang mga sumusunod na alituntuning nakapaloob sa Tunay na Sampung Utos ni Mabini.

“Ikaapat”- Ibigin mo ang iyong Bayan, sunod sa

Diyos at sa iyong karangalan at higit sa iyong sarili.

“Ikalima”- Pagsumikapan mo ang kaligayahan ng iyong bayan una kaysa sarili mo, na gagawin mo siyang maging kaharian ng katwiran, ng katarungan at ng paggawa.

“Ikaanim”- Pagsumikapan mo ang kasarinlan ng

iyong bayan, pagkat ikaw lamang ang maaaring magkaroon ng tunay na adhika sa ikauunlad at ikatatayog sapagkat ang kanyang kasarinlan ang siyang magbibigay ng iyong kalayaan.

“Ikasampu”- Itatangi mo ang iyong kababayan

nang higit sa kapwa mo: ipalalagay mo siyang kaibigan,, kapatid at kasamang kaugnay mo sa iisang kapalaran, kasukob sa ligaya at lungkot at sa magkatulad na hangarin at kapakanan.

Hindi lamang sa kaguluhan ng digmaan kundi pati sa panahon ng kapayapaan maipamamalas natin ang walang pag-iimbot na pag-ibig sa bayan, sa pamamagitan ng pagpapakasakit ng sariling kaginhawaan at kahit ng pinakamamahal nating mga ari-arian alang-alang sa kagalingan nito. Nasasangkot tayo ngayon sa isang malahiganteng tungkulin tungo sa pagbubuo ng bansa kaya nararapat na kalimutan na natin ang mga karuwangan at matinding pagkapoot, walang kabuluhang pagtutuligsaan at mga ganting-paratang sa kapwa upang maipakita nating tayo’y matatag at nagkakaisa at maiukol ang ating buong lakas para sa iisa at tanging adhikain.

III. Ang Mamamayan at ang

Saligang-Batas Igalang mo ang Saligang-Batas na siyang

nagpapahayag ng pamamahala mo sa iyong sarili. Ang pamahalaan ang iyong pamahalaan. Itinatag ito

sa iyong sariling kaligtasan at kagalingan. Sundin mo ang batas at sikapin mong ito’y masunod na

lahat at ang mga pinunong bayan ay tumupad sa kanilang tungkulin.

Ang Saligang-Batas ay pagpapahayag ng kapangyarihan ng mga mamamayan.

Manuel L. Quezon- Ang paggalang sa batas na pagpapahayag ng kagustuhan ng ngakararami ay panimulang hakbang sa isang demokrasya. Magkatuwang na tungkulin ng pamahalaan at ng mamamayan ang pagpapanatili ng kapayapaan at pangmadlang kaayusan.

Ang pamahalan sa kapuluan bago dumating ang mga Español ay matatagpuan sa mga palalong giho ng mga kulturang Hindu at Mahometano, na ang bawat isa’y nagpapakita ng halimbawa.

Sa mayamang karanasang may impluwensyang Romanoat Sanskrito ay naugpong pa ang mga institusyong Anglo-Saxon sa ilalim ng kapangyarihan ng Amerika. Gayon din, ang bagong kautusan ay naging alituntunin ng batas.

Ginoong Mahistrado Miller ng kataas-taasang hukuman ng Estados Unidos na “walang sinumang lalaki sa bansang ito na napakataas, na siya ay mataas pa kaysa batas”.

Ang dapat makinabang sa isang matatag na

pamahalaan ay ang mga mamamayan at tanging ang mga mamamayan lamang.

Hindi isang pagkakataon para sa sariling pag-unlad ang panunungkulan sa isang tanggapang pangmadla manapa’y isang pagkakataon upang makapaglingkod sa mga mamamayan.

Ang isang akda ni Jacinto: Pangalagaan at huwag pabayaang muling maluoy ang mga naturang karapatan dahil sa pagiging bulag at duwag.

“Ang mga taong pinatutungkulan ko ay hindi lokal na komunidad, ngunit, ang bumubuo sa sandaigdigan.

IV. Para sa Ano ang mga

Buwis

Bayaran mo nang maluwag sa loob ang iyong mga buwis. Ang pamamayan ay

nangangahulugan hindi lamang ng mga karapatan kung di gayon din ng mga

tungkulin.

Ang paniningil ng buwis ay isang kapangyarihan lubhang kailangan ng pamahalaan.

Isang sosyal at pulitikal ang tao.

Sinabi ni Pangulong Manuel L. Quezon: “Ang buhay ng isang pamahalaan ay nagmumula sa podnong salapi nito, at dapat na ibalanse nito ang mga kinikita at mga gugulin katulad din ng ibang nagnenegosyo kung umaasa itong manatili.

Emperor Malay: Shri-Visaya at Madjapahit at Dinastiyang Ming ng Instik

ang pagbabayad ng buwis ay naging

pagpaparangal at ito’y tanda ng pagpapasa ilalim sa kapangyarihan ng mga dayuhan.

Pebrero 8, 1814: kinakailangan ang

pangmamamayang buwis upang matugnan ang mga gugulin ng

pamahalaan, ang pagbabayad ng buwis ay naging kayamut-yamot sa mga Pilipino sapagkat wla silang kinatawan at wala ring tinig sa naturang pamahalaan.

LEOCADIO VALERA

Panlalawigan Gobenador ng Abra

- Naglakbay sa pamamagitan ng kariton nang 400 kilometro mula BANGUED patungong MALOLOS

- Binigay ang ISANG LIBONG PISONG PILAK na pinagtulung-tulungang tipunin ng mga mamamayan para sa

PAMAHALAANG REBOLUSYONARYO noong 1898.

HULYO 4, 1946-Kinakailangan mag-ambag nang buong laya at walang pagbabantulot, hindi lamang dahil sa ito’y tungkuling pambayan kundi ito’y isang OBLIGASYONG MORAL sa sambayanan.

V. Karapatang Maghalal at

Pasya ng Nakakarami

Pangalagaan mo ang kalinisan ng paghalal at tumalima ka sa kapasyahan ng nakakarami.

Tanging pinagmumulan ng kapangyarihang pulitikal ay ang sambayanan.

Ang batayan ng pagkakaroon ng kinatawan ay ang karapatang maghalal, gaya ng sinabi ng isang makabayang Amerikano: “Ang karapatang pumili ng mga kinatawan ay bahaging ginagampanan ng bawat tao sa paggamit ng kanyang kapangyarihan. Nagsimula ito sa karapatang maghalal. Ang paghalal ay pagdedelegasyon ng kapangyarihan ng isang tao sa ilang kinatawan.”

Ang kapasiyahan ng nakakarami ang batong pundasyon ng demokrsya.

Ang halalan ay ang pagpapahayag ng pinakamaklapangyarihang lakas ng sambayanan.

Ang karapatan sa paghalal ay ay pinakamahalagag karapatang pulitikal na nauukol sa pagkamamamayan.

Sa katotohanan, nasasalaysay sa kalinisan ng mga halalan ang kaligtasan at pananatili ng ating institusyon.

Paulit-ulit na binigyan diin ng Kataas-taasang Hukuman ang pangangailangan ng malaya at hindi mahahadlangang paggamit ng kalayaan sa paghalal.

Ang pangunahing suliranin ng makabagong demokrasya hanggang sa kasalukuyan ay ang pagsugpo sa mga katiwaliang may kaugnayan sa mga halalan upang ganap na maipatupad ang tunay na kagustuhan ng mga mamamayan.

Lubhang maliit ang bilang ng mga manghahalal sa populasyon. Walang mahigit sa dalawang porsiyento ang naging tunay na mga manghahalal kahit na sinasabing ang karapatan sa paghahalal ay ipinagkaloob sa lahat ng lalaking may sapat na gulang.

Ang nakababahala sa mga estadista ay ang pangyayaring ang malaking bilang ng mga may karapatang manghalal ay hindi nagtutungo sa mga presinto dahil sa kanilang pagwawalang-bahala at kawalan ng interes sa mga pambansang isyu o kahalagahang panlahat.

“Ang kahalagahan ng paghalal ay nasasalalay sa maingat na pagsubaybay sat magalang na pangangalaga ng mga mamamayan.”.- nagmula ito sa teoryang ang kapasyahan ng nakakarami ang batong pundasyon ng demokrasya. Kinuha mula sa Election Law, ni Jose P. Laurel.

Rizal, nagpakita ng pagiging isport sa paghiwalay niya sa La Solidaridad.

Mabini, nagbitiw sa Gabinete bigo ang kanyang naging patakaran s huling bahagi ng digmaang Pilipino-Amerikano.

Mayo 9, 1899 ay naitatag ang gabinete ni Paterno, na sang-ayon sa pagsasarili ng mga Pilipino.

Teorya ng demokrasya ni Mabini

Gumabay sa kanya bilang tagapayo ni Aguinaldo

Nagwakas sa diktadurya

Pagbabago ng pamahalaang rebolusyonaryo tungo sa pagkakaroon ng kinatawan.

Nagdala ng pampito at pangwalong kautusan sa kanyang Tunay na Dekalogo.

VI. Mga Tungkulin ng mga

Anak

Igalang at mahalin ang iyong mga magulang. Tungkulin ninyong sila’y

paglingkuran nang mabuti at walang pag-iimbot.

Isinasaad ditto na dapat nating “igalang at mahalin ang ating mga magulang”. Tungkulin ng isang anak na paglingkuran ng mabuti at walang pag-iimbot ang kanyang mga magulang. Walang sinumang magmamahal satin ng tapat at lagging handing tumulong sa ating mga pangangailangan kundi an gating mga magulang lamang. Sa wika ni Rabis ay isinasaad na may “Tatlong kaybigan mayroon ang isang tao; ito ay ang Diyos, ang kanyang ama, at ang kanyang ina.

Ang Imperial rescript on Education ay ang itinituring na bibliya ng mga hapon. Ang isa sa mga kanais-nais na katangian na mayroon sa isang Pilipino ay ang pagiging mapagmahal sa magulang. Si Francisco de Sande ay sumulat ng tungkol sa mga Pilipino noong unang panahon

Si Teodor Jagon ay gumawa ng libro na “Travel in the Philippines” na kung saan ay dito nya lubusang napansin ang pagkakaisa ng isang pamilyang Pilipino

Inilarawan ni Dr. Encarnacion Alzona ang pagkakaisa ng pamilyang Pilipino gaya na lamang ng mga sumusunod:

>ang mga Pilipino ay mahilig lamang manatili sa tahanan

>ang ina ay ang siyang ingat-yaman ng pamilya at siyang nangangasiwa sa mga gugulin

>ang mga kamag-anak na tunay na nangangailangan ng tulong ay inaalagaan at tinutulungan naman ng pamilya

>ang buhay pampamilyang ng mga pilipino sa pangkalahatan ay maligaya

Sa pagbabalik ni Rizal sa pilipinas ay udyok ng kanyang matinding pagaalala sa kanyang mga magulang at pamilya

Ang mga pilipino ay nahahandang mamatay ng dahil sa kanilang matibay na paniniwala at para kay Jose Rizal gumawa siya ng liham para sa kanyang mga minamahal na magulang, kapatid na lalaki, kapatid na babaeb at kaybigan na may petsang hongkong hunyo 20 1892. walang kapantay sa lungkot ang liham na iyon,nakapaloob rin sa liham na iyon ipinagsapaltan niya ang kanyanh buhay ng buong kasiyahan para mailigtas ang nakararami.

Nauna na niyang sinulatan ang kanyang mga magulang ng ipaalam sa kanya ang nangyari na pagbabago sa kanyang buhaylabis niyang dinamdam ang naranasang kasawian sa Calamba. at sa petsang hunyo 21 1892 na pinadala niya kay heneral Eulogio Despujol. na noon ay goberbador ng kapuluang pilipinas. inialay niya ang kanyang buhay upang iligtas ang buahy ng kanyang mga kababayan at ayon kay Mabini ay nanatiling tapat siya sa alaala ng kanyang inasa kanyang buong buhay at ang mumunting si Anta del pilar ay nagpakapasakit na ibigay ang mga regalo na mahal sa kanyang puso para matugunan ng kanyang ama ang kaunting pangangailangan nito sa buhay. napakahalaga ng magulang sa ating mga buhay dahil isa sila sa masasandalan mo kung ikaw ay may problemang dinadanas . at maraming paraan para masuklian natin ang kanilang pagsasakripsyo saatin. may salawikain nga na ang hindi lumingon sa kanilang pinanggalingan ay di makararating sa kanilang paroroonan.

VII. Ang Kahalagahan ng

Dangal

Pahalagahan mo ang iyong karangalan nang katulad ng iyong buhay. Ang paghihirap nang

may dangal ay lalong mabuti kaysa pagtatamasa nang walang karangalan.

Ang mga mamamayan ang bumubuo ng bansa

Ang marangal na pangalang nadungisan ay malilinis lamang sa pamamagitan ng pagdanak ng dugo- isa sa mga kaugalian ng mga Pilipino partikular sa Batangas

Ipinakita ni Rafael Palma ang mataas niyang pagpapahalaga sa pangingibabaw ng malinis at matapat niyang paglilingkod sa kanyang mga kababayan

Manuel Araullo- huwaran ng katapatan - itinuturin niyang sukatan ng karangalan na

bayaran hindi lamang ang kanyang mga utang kundi gayundin ang sa kanyang pamilya

Emilio Jacinto- ang tunay na lalaki ay may subok at mapagkakatiwalaang kagitingan, gumagawa nang mabuti, tumutupad sa pangako, karapat-dapat at may paggalang sa sarili

Marcelo H. Del Pilar- ang kahalagahan ng buhay ng isang tao ay nasusukat lamang sa pamamagitan ng makataong paglilingkod… ipagtanggol ang katwiran anuman ang mangyari, huwag matakot kung magwagi o magapi, at ang iyong karangalan ay magiging matibay at mananatili

Ang tunay na karangalan ay matatamo hindi lamang sa pamamagitan ng paghawak ng mataas na tungkulin sa pamahalaan

3 korona:

-korona ng batas

-korona ng pagiging pari

-korona ng kamaharlikaan

-ngunit talo ito ng korona ng malinis na pangalan

Sa kadakilaan at kagitingan ni Rizal, Jacinto, del Pilar, Mabini, natutuhan natin na ang karangalan ay kasinghalaga ng buhay.

At sa maningning na dangal nina Palma at Araullo, ang aral na ibinigay sa atin nang may diin ay makalilibong ulit na mabutiing mabuhay nang maralita nang may karangalan kaysa maangkin ang lahat ng kayamanan sa mundo kapalit ng isang malinis na pangalan1

VIII. Mga Katangian Pantao

at Panlipunan

Maging matapat ka sa isipan at sa gawa. Maging makatarungan ka at

makapagkawanggawa, magalang at marangal sa pakikipagkapwa.

Pagkatao ay binubuo ng mga sumusunod: buhay na pinaghaharian ng prinsipyo katapatan pagkawanggawa

katarungan paggalang mga katangiang nagbibigay-lakas at halaga

sa isang lahi maging matapat magsabi at matutong tumanggap ng

katotohanan

Katapatan, pinakamabuting patakaran sa tuwina

Esteban Villanueva

napagtagumpayan ng kanyang bahay-kalakal ang pakikipagkompetensya sa mga Intsik

pundasyon ng isa sa pinakamalaking kayamanan sa Vigas, Ilocos Sur

Lorenzo Guerrero

katapatan at integridad

kahit na may karamdaman ay nagbibigay pa din ng ng leksyon sa pagguhit at pagpipinta

tinanggihan nyang tanggapin ang ang kabayarang propesyunal na buwanang ibinibigay ng kanyang mga magaaral kapag hindi sya nakapagturo

Roman Ongpin

laging iniaabot ang bayaring kinakailangang bayaran isang araw bago pa ito nakatakdang singilin

Dr. F Agoncillo

nangangasiwa ng milyun-milyong piso ngunit di man lamang gumalaw ni isang sentimo kahit kinakailangan ang salapi nang panahong iyon, na kung hindi sa pagmamagandang loob ng ilang kaibigan ay hindi pa nya nagawang makaalis ng lungsod.

Panimulang aklan ng Katipunan

Ang paggawa ng kabutihan para sa pansariling kapakanan at hindi dahil sa pagnanais na makagawa ng mabuti ay hindi kabutihan

ika-14 na siglo

matapos magkasundo ng mga mangangalakal sa Instik at Pilipino sa halaga ng mga produkto, hahayaan ng mga Instik ang mga katutubo na kunin ang mga pinamili at saka na ibalik ang mga kapalit na gamit bilang kabayaran

Tungkulkin ng mga Anak ng Bayan ni Bonifacio

Sa abot ng iyong makakaya, ibahagi mo ang iyong yaman sa mga nangangailangan at kapuspalad

Kartilla ni Jacinto

ang pagtatanggol sa naapi at paglaban sa nang-aapi

Mga nakaririwasang lalaking kilala sa kanilang mapagkawanggawang kalooban

Cornelio Melliza at Felix Arroyo, Molo, Iloilo

Esteban Jalandoni Jaro, Iloilo

Teodoro Yangco, Cavite

Pedro Cui Hindi nasiyahan sa pagtulong sa mahihirap at maluwag sa loob na

pag-aambag sa ipinaglalaban ng himagsikan noong siya'y nabubuhay. Nang sya'y yumao, iniiabuloy niya ang kalahati ng kanyang kayamanang nagkakahalaga ng kalahating milyong piso sa Hospicio de San Jose ng Barili

Ang mga nabibiyayaan ng patuloy na nagbibigay ng tahanan at nagkakaloob ng pagkain at damit sa mga may kapansanang katutubo

Barili

Dumangas

Ronda

Alcantara

Moalboal

Carcar

Aloguinsan

Pinamungahan

Toledo

Balamban

Pagpaparal sa mahihirap na magaaral ng mga katutubo ng Cebu sa pamamagitan ng pensyon

Mataas na paaralan ng Cebu

Kolehiyo ng Medisina sa Unibersidad ng Pilipinas

Kolehiyo ng Parmasya

Pantulong na pananalapi rin para sa mahihirap na estudyante sa UP

Limjap Scholarships sa Inhinyera

Bailon dela Rama Scholarship para sa Medisina

Kawanggawa

hindi lamang tanging karapatan ng mayayaman

mabuting gawain ng mga taong walang materyal na yaman

Paggalang

umaani ng lahat

hindi pinaggugugulan ng anuman

katotohanan sa ating bansa kung saan nakakamit sa pamamagitan ng pagiging mapitagan at magalang

paguugali ay mas mahalaga kaysa lakas

mabuting salitang binibigkas na may kababaang loob kaysa pangangatwirang binitawan nang may kapalaluan

Pakikipag-ugnayan sa kapwa

pagglang

pagpipitagan

wastong ugali

Mabuting edukasyon

kailangan ng taong may mataas na katungkulan at mamamayan sa lipunan

Talumpati ni Jorge Vargas

"Dapat nating makilala ang pagkakaiba ng magalang na pagsunod at paglilingkod sa pagpapasailalim na pagpapaalipin."

Paggalang hindi pagtitiis nang matagal mabuti hindi pagkakainggit pagkapalaluan ng sarili hindi kayabangan pagkilos ng hindi marapat hindi mapaghanap para sa sarili hindi madaling mahikayat ng kasamaan

Salawikain

Mayaman ka ma't marikit Mabuti sa pananamit

Kung walang sariling bait Walang halagang gahanip

Sa ginto at pilak Di ako nangangarap

Ngunit ang mabuting asal Ang tangi kong hangad

Paggalang

di mabuting katangian kung ito'y ginagawa lamang sa pangambang makasakit ng damdamin at lumabag sa mabuting panlasa

panlabas na pagpapamalas ng pagsasaalang-alang sa damdamin ng iba

pagsasaalang-alang sa kalagayang panlipunan sapagkat hindi lumilikha ng pagkakaiba, hindi likas na pagkilala ayon sa kahalagahan (Nitobe)

IX. Kababaang-Loob at

Pagtitipid

Maging malinis ka sa iyong pamumuhay. Huwag kang magmamalas sa karangyaan o

pagkukunwari. Maging pangkaraniwan ka sa pananamit atmababng loob sa iyong kilos.

Sa akdang Industrious Men ni Villamor ibinigay bilang halimbawa si:

Julian Mercado- yumaman sa pagtitipid ngunit hindi kinalimutan ang simpleng pamumuhay.

Mariano Pamintuan- “ huwag kang gugugol nang higit sa iyong kinikita ”

Juan Sison- hinangaan sa labis na kapakumbabaan.

Kap. Luis Yangco- matipid, masinop at disiplinado. “ kung walang salapi ay hindi dapat bumili.”

Rizal- bagama’t mariwasa, hindi sinayang ang oras sa karangyaan sapagkat alam nyang ito’y hindi lamang makakasama sa kanyang kalusugan kundi maging sakanyang katauhan.

Cayetano Arellano- pangunahing pilipino na dalubhasa sa batas na isa ring huwaran ng kapayakan at pagpapakumbaba.

Claro M. Recto- mapagpakumbaba sa kabila ng mga natamong karangalan.

Ignacio Villamor- mapagpakumbaba at huwaran

sa kanyang pagiging mapayapa. “isang dakilang taong walang bisyo, isang kristiayanong walang pagkukunwari, isang mapaghidkaing taong walang kasakiman, at isang matagumpay na taong walang kapalaluan.”

Librada Avelino- isang direktora, ang babaing

walang anumang pagkukunwari

Katulad din nina Rizal, Mabini, Arellano at Librada Avelino, nararapat tayong mamuhay nang mapagpakumababa at matimpi tulad nina Julian Mercado, Mariano Pamintuan at Juan Sison, isang buhay ng pagtitipid at kapayapaan.

X. Ang Kahulugan Ng

Mga Bayani

Mamuhay ka nang naaalinsunod sa mabunying kinamulatan ng ating mga bayani. Parangalan mo

ang alaala ng ating mga bayani. Ang kanilang buhay ay nagtuturo ng landas sa katungkulan at

karangalan.

Hindi lahat ng mga bagay na banyaga ay nararapat nating iwaksi ngunit hindi rin lahat ay dapat pamarisan.

Ang mga pilipino’y dapat kumilatis ng kung ano

ang tama sa mali. Kinakailangang iangkop natin ang mga halimbawang iniwan ng ating mga bayani sa ating mga katutubong kaugalian, tradisyon at mithiin.

Ayon kay pangulong Lopez ng pederasyon sa

kapangyarihan ng pamahalaang sentral sa malolos laban sa mga amerikano noong Enero 9, 1899 “ang pagkamakabayan ng mga Pilipino ay nakabatay sa banal na bikis ng dugo, kaugalian , mithiin at pambayang pagpapakasakit.”

Ang pinakamabisang sangkap sa pagbubuo ng isang bansa ay ang pagtataglay ng isang panlahat at ang di maglalahong tradisyon.

Ang pagkakaroon ng isang damdamin ay diwa ng isang bansa.

Ang magigiting na bayaning sila Rizal, Mabini, Bonifacio, Jacinto, LopezJaena, Malvar, del Pilar, Luna at iba pa ay dapat na mapanatili sa banal na ningas ng kabansaang Pilipino. Ang kanilang mga pangalan ay kumakatawan sa pagkatao at mithiin ng ating bansa.

Ang mga alaala ng mga bayaning ito’y nararapat na maging inspirasyon. Nararapat lamang na gunitain natin ang lahat ng kanilang nagawang kadakilaan upang mas lalo nating pahalagahan at mahalin an gating bayan.

Ayon sa isang local na iskolar at mananalaysay

“ang pagdakila sa ating mga bayani ay nangangahulugan ng ating pagkilala sa ipinakita nilang katapangan at katalinuhan,”

Ayon sa kinikilalang tao sa edukasyon noong

panahon ng himagsikan na tayo ay binigyan ng isang tungkulin ng mga bayaning lumaban at nagdusa para sa ating bayan at iyan ay PAG-UNLAD.

Ang gurong Pilipino ay tagahubog ng kamalayan ng mga Pilipino, siya ang isa mahahalagang taong kinakailangan upang mapanatili at maibahagi ang tradisyon at mithiin ng ating bansa.

Ang mga kontribusyon ng mga bayaning

kanilang naibahagi sa kasaysayan ay nararapat lamang na ituro at ipagmalaki sa paaralan at magsilbing inspirasyon sa mga kabataan.

Ang pambansang layunin natin ay hindi lamang

sa pagtatamasa ng kalayaan at pamumuhay ng naayon sa iyong gusto ngunit kailangan nating ipagmalaki, papurihan at paunlarin ang lahing Pilipino.

Pangalagaan ang sariling atin, mahalin ang sa kung anong mga bagay na mayroon tayo at wag ng hangarin ang mga gawain at kaugalian na nasa ibang nasyon. Mahalin ang iyong sariling lahi at ito’y ipagmalaki.

Ang ating mga bayani’y gumanap sa kanilang tungkulin na tayo’y ipagtanggol at pangalagaan laban sa mananakop noong panahon ng digmaan, ginampanan nila iyon ng may buong tapang at lakas, naisagawa na nila ang kanilang tungkulin, ang ating henerasyon naman ngayon ang may tungkuling pangalaan at ikarangal ang dignidad na iyon. Mahalin natin ang ating bayan, ang kultura, tradisyon, mga produkto , mga taong nasa likod ng ating kalayaan, katutubong katangian, sama-samang tinig, at hindi sa pagpapaaliping panggagaya sa mga banyaga.

XI. Paggawa at Yamang

Pambansa

Maging masipag ka. Huwag kang matakot at huwag mong ikahiya ang paggawa. Ang

paggawang mapakinabang ay nagbibigay-daan sa katatagan sa kabuhayan at

nagdaragdag sa kayamanan ng bansa.

Maging masipag ka. Huwag kang matakot at huwag mong ikahiya ang paggawa. Ang paggawang mapakinabang ay nagbibigay daan sa katatagan sa kabuhayan at nagdaragdag sa kayamanan ng bansa.

Mga halimbawa ng mga pilipinong may abang pinagmulan na nakpagimpko ng malaking kayamanan bunga ng kanilang kasipagan.

Jose Acosta

- Nagkaroon ng malalawak na lupain at nagiwan ng pamana sa pinakamalaking yaman sa Ilocos Norte.

- Lagi niyang sinasabi, “ Sapagkat kapag ang isang tao ay di gumagawa, ang lupain ay magbubunga lamang ng mga damo at tinik”.

Escolastico delos Santos

- Mula sa Nueva Ecija na halos walang wala.ngunit makalipas ang 15 taon ng pagsisikap ay nagkaroon siya ng di kakaunting kayamanan.

- Nagkaroon siya ng 500 ektarya ng palayang naglalaman ng tatlumpu’t libong kaban ng palay.

- Isang bahay na yari sa iskombro na nagkakahalaga ng labimpitong libong piso.

- Mga 300 kalabaw at 800 baka at isang taunang kitang mula sa dalawampu at dalawampu’t limang daang piso.

Esteban Manalo - Mula sa Rizal na yumaman sa

pamamagitan ng pagpapalago ng maliit na negosyo sa pagaalaga ng pato ay nagpamalas ng tiyaga, sipag, at pagmamahal sa Gawain.

- Ginawa niya ang magagaan na Gawain upang makatipid na dapat sana ay iuupa niya sa iba.

- Pinagtatrabhao niya ang kanyang mga anak kapag bakasyon upang masanay sa paggawa.

Hen. Miguel Malvar - Tanyag na mapanghimagsik na bayani

na nagpamalas ng ng paggawa sa kanyang pribadong buhay.

- Sinabi ni Villamor : “mula sa pagkabata , ay nagpamalas na siya ng pagmamahal sa paggawa sa pamamagitan ng pananakate ng damo na ipinapasan sa kanayang balikat upang ipagbili sa bayan.

- Sa panahon ng bakasyon, hindi nya sinayang ang oras sa pagaaliw kundi ginamit nya ito sa pamimili at pagbibili ng mga bagay bagay at ang tinubi nya ay binigay nya sa kanyang ina.

- Nagalaga din sya ng manok upang lalong maging kapakipakinabang ang kanyang hanap buhay.

- Iniukol niya ang kanyang panahon sa pagsasaka at sa pangangalakal. Kayat nakapagiwan sya sa mga anak ng malalaking taniman nung siya ay namatay.

Isidro Dela Rama

- Mula sa Iloilo na nagsimulang kumita ng ikabubuhay bilang isang kawani sa isang bahay kalakal.

- Nang makatipon ng kaunting puhunan, nagging abala siya sa pakikipagkalakalan. Nagbukas ng maraming tindahan.

- Nagpundar ng maliliit na plantasyon at hacienda.

- Bumili ng isang barko at nagawang nakapagtipon ng kayamanang nagkakahalagang dalawang milyong piso.

Kapitan Luis Yangco - Mula sa Cavite na isa sa

pinakamayamang Pilipino sa kanyang panahon. - Nagsimulang magtrabaho sa gulang na

labintatlo at nakapagpundar ng mliit na barko na ginamit nya sa pakikipagkalakalan sa mga Muslim sa gulang na labinlima.

- Nakapagbukas siya ng tindahan, nakapagpundar dinsiya ng madaming gabara.

- Napangasiwaan niya ang pagkakarga at pagbababa ng lakal sa baybay dagat at mga barkong pangkaragatan na dumadaong sa piyer ng Maynila at Ilog Pasig.

Gregorio Araneta - Kilalang iskolar at hurista pagkatpos na

maglingkod sa tao. Una bilang kalihim ng katarungan sa republika ng Malolos, at ng lumaon ay mahistrado sa kataastaasang hukuman sa panahon ng mga Amerikano.

- Nagbukas sya ng opisina ng batas at nakipagkalakalan.

- Nagiwan siya sa kanyang mga anak ng kayamanang nagkakahalagang dalawang milyong piso.

Jose De Leon

- Mula sa Pampanga isa pang milyonaryo na nagsimula ng may sapat na pinansiyal ngunit dahil sa kanyang sipag at talino sa negosyo ay nagawa niyang palaguin ang kanyang katamtamang puhunan. Hanggang umabot sa dalawamput limang milyong piso.

Enrique Mendilla

- Tagapagtatag ng Institute Burgos, at kasamang tagapagtatag din ng Liceo ng Maynila

- Sumulat ng mga lathaing edukasyonal.

- Nagtayo ng isang lingguhang pahayagan at nakibahagi sa kilusang pampulitika.

Mariano Jhocson

- Nagtatag ng Colegio Filipino sa National Academy na umunlad at naging National University.

Felipe Calderon

- Sumulat ng burador ng konstitusyo ng Malolos at nagtatag ng Colegio del Derecho.

- Isa din siyang mananananggol sa panahon ng Amerikano.

- Manunulat at miyembro ng komiteng sumulat ng Kodigo Penal ng 1904.

Clemente Jose Zulueta

- Manananggol at tagapamahayag na nagkamit ng katanyagan bilang mananalambuhay at mananalaysay dahil sa

kasaysayang kanyang natipon sa panahon ng himagsikan at dokyumentong nauukol sa PIlipinas.

Manuel Artigas

- Iniiwasan niya ang kahit anu mang uri ng buhay panlipunan at kasayahan.

- Nagtipun ng makasaysayang lathlai at talambuhay ng hindi humihingi ng tulong sa iba.

Analecto Del Rosario

- Isang kilalang kimiko na sa pananalita ng sumulat nng kanyang talambuhay ay naisagawa sa loob ng labin dalawang taon na maaaring gawin ng isang pangkaraniwang tao sa loob ng lahating daang taon.

- Nakamit niya ang titulong Batsilyer en Artes mula sa Ateneo De Manila, “Nota Maxima”, sa gulang na labing anim ng na taong gulang.

- Ipinagpatuloy niya ang kanyang pagaaral sa Unibersidad ng Santo Tomas, kasabay sa pagsuporta sa kanyang lumpong ina.

- Siya ay naging pribadong surbeyor.

Nakatapos siya ng Parmasiya noong 1888.

- Sa gulang na tatlomput apat, naging abala siya sa mga gawaing kaugnay ng linya ng kimika.

- Naging propesor ng analytical chemistry sa kanyang pinagtapusang paaralan. Ang pagiging Vocal Parmaceutiko dela Junta Inspectoria y Administradora dela Carcel de Bilibid.

- Nahirang siya bilang direktor ng bagong tatag na Analytical Laboratory ng Manila.

- Natalo niya ang mga kilalang espanyol na nakipagkumpetisyon kabilang na ang kanyang propesor sa Unibersidad ng Santo Tomas na si Don Gregorio Olea y Cordob

- Siya ay taong may malawak na kaalaman at kasipagan na karapat dapat sa lahat ng papuri.

Dr. Potenciano Guanzon

- Isa sa pinakamahusay na siruhanong itinanghal sa Pilipinas.

- Pinuri siya ng Unibersidad ng Pilipinas sa kanyang sipag at tiyaga.

Simula pa noong unang panahon masasabi na ang mga Pilipino ay hindi tamad.

Ayon kay:

MANEUL A. ROXAS

Ang kakulangan n gating pambansang kita at produksyon ang kadahilanan kung bakit mababa ang paggawa ng mga Pilipino.

JOSE RIZAL

Ang paniniwala sa himala ang pinagmumulan ng katamaran subalit hindi tama dang mga Pilipino bago pa ipinakilala ang mga himala.

TAVERA

Ang maling konsepto sa kaligayan ang pangunahing dahilan kung bakit ang mga Pilipino ay hindi nakakakuha ng kakontentuhan sa buhay na nagiging dahilan ng katamaran.

CAMILLO OSIAS

Ang isilang na dukha ay hindi kahihiyan subalit nararapat lamang na magsumikap upang mapabago ang kalagayn ng pamilya at buhay.

Huwag hayaang kumalam ang sikmura dahil lamang sa katamaran.

EMILIO JACINTO

Ang nahihiya sa paggawa ay karaniwang humahantong sa lusak.

Sinumang umiiwas sa magugulong buhay ,masasamang bisyo at pagkabagot ay nakakatagpo ng libangan sa paggawa ay nagiging malakas,maunlad at masayahin.

ANDRES BONIFACIO( mula sa akdang: MGA KATUNGKULAN NG MGA ANAK NG BAYAN)

Kasipagan sa pagsisikap kumita ay tunay na pagmamahal sa sarili,sa asawa,sa mga anak,sa mga kapatid at sa mga kababayan.

EDITORIAL PHILIPPINES HERALD, HULYO 1940

Sa paggawa nakasalalay bang ating kaligtasan ngunit tayoy hindi nararapat masiyahan nsa pagsasabi lamang nito.

Ililis an gating mga manggas at simulan natin ang paggawa.

XII. Pagtitiwala sa Sariling

Kakayahan at Pagtitiyaga

Umasa sa iyong sariling pagsisikap, sa iyong sariling kaunlaran at kaligayahan. Huwag

kang masisiraan ng loob agad. Magtiyaga ka sa pagsasakit sa iyong hangaring hindi labag

sa batas.

Ang kahirapan ay hindi hadlang sa pagtatagumpay ng ating makatwirang mga panagrap kung tayo’y magpupunyagi. Pinagkalooban ng Maykapal ang bawat isa ng sariling kakayahang dapat paunlain sa abot ng ating makakaya.

Mga Halimbawa:

Apolinario Mabini

Isinilang na maralita‚ kulang sa salapi para mag-aral‚ madalas huminto sa paga-aral ngunit natapos niya ang pagkamanananggol dahil sa pagsisikap‚ paninindigan at pagtitiis

- Tumangi sa tulong ng kanyang mga kakilala sapagkat naniniwala siya na ang isang tao ay dapat tumindig sa sariling paa

- Naging tagapayo ni Aguinaldo‚ Utak ng Himagsikan‚ at Punong Ministro ng Kataas taasang Hukuman

Ignacio Villamor - Maralita‚ nagpatala sa seminaryo ng Vigan

bilang “Agraciador” sapagkat hindi siya kayang tustusan sa pagaaral ng kanyang mga magulang

- Pumasok bilang katulong habang nagaaral sa Letran at katulong sa pagkatatag ng Unibersidad Literaria de Malolos at Liceo de Manila

- Naging miyembro sa Kongreso ng Malolos at nahirang na pangulo ng Unibersidad ng Pilipinas at sumulat ng aklat na “Industrious Men” na nagpapahala sa sariling kakayahan‚ pagtitipid‚ kasipagan at pagtitiyaga

Rizal - Dumaan sa maraming paghihirap at

pagpapakasakit na nagpatibay sa kanyang kalooban at nagpatayog sa kanyang kaisipan dahil ditto ay natapos niya ang dalawang akdang pampanitikan na nagpatanyag sa kanya sa buong daigdig

- Hinarap niya ang di maiiwasang pangyayari at landas ng kamatayan

Mga Payo at Aral:

Mariano Pamintuan

“Huwag humingi sa iba ng iyong kailangan; kunin mo ito sa pamamagitan ng iyong sarili.”

Graciano Lopez Jaena (sulat kay Rizal mula Berlin noong Marso 16‚ 1887)

“Nakita natin samatwid‚ na wala tayong maaasahan sa mga may kapangyarihan; kailangang umasa tayo sa ating sariling kaunlaran at pagbabagong buhay.”

Marcelo H. del Pilar (bilang pipuno ng mga repormista)

“Huwag tayong magbantulot kahit na makatagpo natin ang mga balakid at tinik sa daan. Gaano na lamang ang ganitong pagtitiis kung ihahambing sa malaking kasawian n gating bayan?”

Tavera “Ang paghingi ng pabor‚ panunuyo‚

pagtatangi-tangi‚ pagbibigay ng proteksyon‚ karangyaan‚ pagkiling‚ pagsunod sa hilig ng katawan ay kasalungat n gating pagkaunawa sa Dakilang Lumikha na may pagpapahalaga sa kabihasnan‚ na may hangaring makatao‚ na dili iba ang katarunagan.”

XIII. Puspusang Paggawa at

Pagkamaagap

Gampanan mo ang iyong gawain nang masiya, lubusan at mabuti. Ang gawaing

masama ang pagkakagawa ay masama pa sa gawaing hindi tapos. Huwag mong ipaubaya

bukas ang magagawa mo ngayon.

Mga Katungkulang Gagawin ng mga Anak ng

Bayan ni Andres Bonifacio:

“Makakamtan ang lahat ng mabubuting hangarin sa pamamagitan ng kahinahunan, katapatan, katwiran at pag-asa sa lahat ng mga gawain at kilos.” (Ikaapat na alituntunin)

Kartilya ng Katipunan ni Emilio Jacinto:

“Huwag mong sayangin ang panahon; ang yamang nawala ay maaaring maibalik; ngunit ang panahong nasayang ay di na muling maibabalik.”

Liham ni Rizal kay Ferdinand Blumentritt mula Brussels, Hulyo 5, 1890:

“Huwag mong ipaubaya bukas ang magagawa mo ngayon.”

(Isang paraan ng pagtawag ng pansin sa pamahalaang kastila upang isakatuparan agad ang mga pagbabago sa pamamahala sa Pilipinas bago mahuli ang lahat.)

Marcelo del Pilar - Napilitan mamuhay sa Espanya at tinulungan

ng mga mapagkawanggawang kaibigan. Naglilis siya ng mga manggas at malugod na tinanggap ang tungkuling iniatang sa kanya na naging dahilan nang maaga niyang kamatayan.

- Hindi niya nalalaman ang kahulugan ng

pagkabalam at hindi niya pinabayaan ang anumang pagkakataon upang tuligsain ang mga kaaway ng anyang bayan sa pamamagitan ng talas ng kanyang panitik at hagupit ng mga pagkutya.

Edilberto Evangelista - Unibersidad ng Ghent- Inhinyero Sibil

Nataas sa ranggong heneral na mamumuno sa pangkat ng mga inhinyero.

Gumawa siya ng mga kanal sa iba’t ibang lugar ngunit di niya nakuhang tapusing ang kanyang mga balak nang siya’y sinamang-palad sa labanan sa tulay ng Zapote (2/17/1897)

Rev. Dr. Pedro Pablo Pelaez Nagtamo siya ng mga sumusunod na antas ng

karunungan: Bachelor of Arts, Bachelor of Sacred Theology, Licentiate in Sacred Theology at Doctor of Sacred Theology.

Pari>deacon> canonigo> magistral> kalihim ng Arsobispo> katulong na racionario, racionario, examinador sinodal, canonigo menitenciario> naging kasamang delegado ng Banal na Krusada> ingat-yaman at hukom apostoliko ng Archbishopric, hanggang maging Vicario Capitular na katumbas ng pansimbahang gobernador ng Pilipinas.

Mangangaral, propesor ng metapisika, miyembro ng komiteng pinili ng Gobernador heneral na maghanda ng mga reporma sa edukasyon, tagapagtatag at editor ng El catolico Filipino at naglathala ng mga akda sa La Generacion.

Pinakadakila niyang pangarap ay ang Pilipinasyon ng mga lokal na parokya at nang mabigo ang kanyang protesta laban sa maharlikang utos 9/10/1861 na magaalis ng mga parokya sa mga paring Pilipino, sinuway niya ang utos sa pamamagitan ng paglalagay ng mga paring Pilipino kapag nagkaroon ng mga bakante sa Archbishopric ng Maynila.

= Dr. Jose Burgos, Padre Gomez at Zamora

PAGGAWA

“Ang paggawa ay isang handog sa sangkatauhan sapagkat

ito’y gumigising at nagbibigay ng lakas sa kaisipan, kakayahan, at katawan na lubhang kailangan para sa pag-unlad sa buhay.

Sa banal, isinalaysay rito na ang paggawa ay isang

parusang iginawad ng Diyos kay Adan dahil sa pagtikim niya ng bawal na prutas at ang parusang ito ay namana natin.

Ito ay maling paniniwala at laban sa pita ng Diyos, at mula

rito’y umusbong ang maling paniniwala ng tao na ang paggwa bilang kaparusahan ay mabigat na pagpapakasakit na

“Sa ganitong dahilan, marami ang nahihiyang gumawa, ang mayayaman, ang mga makapangyarihan, at ang mga may pinag-aralan na palalong ipinamamarali ang kaginhawahan nila sa buhay o kariwasaan.”

“Ang anumang kapaki-pakinabang, ang anumang

makapagpapagaan ng buhay ay dapat nating itaguyod sapagkat ito’y magagandang bunga ng ating pagsisikap.”

“Siya na buong pagsisikap na lumalayo sa buhay na walang

kaayusan, masasamang hilig at kabagut-bagot ay makatatagpo ng libangan sa paggawa at nagiging malakas,

XIV. Mga Tungkulin at

Katarungan Panlipunan Umabuloy ka sa kagalingan ng iyong pook na

tinatahanan at tumutulong sa pagpapaunlad ng katarungan panlipunan. Hindi ka nabubuhay sa

iyong sarili at sa iyong angkan lamanfg. Bahagi ka ng lipunan na pinagkautangan mo ng mga

pananagutan.

Tuntunin XIV- Mga Tungkulin at Katarungan Panlipunan

Ang isang nilalang ay hindi nabubuhay para sa kanyang sarili lamang at sa kanyang mga kaanak sapagkat ika’y bahagi ng lipunan na pinagkakautangan mo ng pananagutan.

Sinabi ni Emilio Jacinto na “ Lahat ng tao’y pantay-pantay. Iisa ang pinagmulan ng lahat. Ang wika ni Kristo: pantay-pantay kayong lahat; kayo’y magkakapatid”

Ipinahayag ni Rizal na “ Lahat ng tao’y isinilang ng pantay-pantay; hubo’t hubad, walang mga bigkis. Nilikha ng Diyos ang tao hindi upang maging alipin; o pinagkalooban niya ng talino upang linlangin ng iba. Hindi kahangalan ang tumutol mamanginoon sa isang kapantay, linangin ang katalinuhan at gamitin ang mga katwiran sa lahat ng mga bagay. Hangal ang isang taong ginagawang diyos ang sarili , na malupit sa kapwa at nagsisikap na mapasunod sa kanyang mga kapritso, ang lahat ng makatwiran at makatarungan”.

Artikulo XII, Seksyon 2- Ang mga lupang ginawang pastulan, nang hindi hihigit sa dalawang libong ektarya ay maaaring paupahan sa isang tao, pribadong korporasyon, o samahan.

Artikulo XII, Seksyon 3- Ang sukat ng pribadong lupain pansakahan na maaaring mabili at panatilihin ng mga tao, korporasyon o samahan ay maaari ring takdaan ng batas.

Artikulo XII, Seksyon 6- Ang pagmamay-ari ng malilit na lupain ay makatutulong sa pang-madlang katahimikan, kaayusan at paggalang sa batas. Higit pa sa rita, ang Estado, para pambansang kapakanan at depensa ay maaaring magpatayo at mangasiwa ng mga industriya, transportasyon at komunikasyon at makaraang mabayaran ng makatwirang halaga ay ilipat ang pagmamay-ari sa paglingkurang- bayan at ibang mga pribadong negosyo ng pangangasiwaan ng pamahalaan.

Ang panukalang Batas ng mga karapatan ay naging karagdagang ng alitutunin ng katarungang panlipunan- “walang taong maaaring bawian ng buhay, kalayaan, o ari-arian ng hindi naayon sa batas o kaya’y walang taong dapat pagkaitan ng pantay na pangangalagang mga batas”. At “ang walang bayad na paglapit sa hukuman ay hindi dapat ipagkait sa sinumang tao dahil sa karalitaan nito”.

Ang pangunahing pundasyon ng pamahalaang pangmadla ay ang mga tao.

Kung walang pagtitiwala, may maling Gawain o kawalan ng katapatan ay walang pangmadlang pamahalaan ang makakaasang mabubuhay at mananatili.

Higit sa lahat tungkulin nating tumulong sa pagpapalaganap ng katarungang panlipunan upang ang bawat Pilipino ay magkaroon nag pagkakataon sa pamamagitan ng paggawa na makamit ang kanyang mga pangangailangan.

XV. Pagtangkilik,

Pagkamakabayan sa Kabuhayang Pambansa

Ugaliin mo ang paggamit ng mga kasangkapang yari sa Pilipinas.

Tangkilikin mo ang mga ani at kalakal ng iyong mga kababayan.

Binibigyang diin ng ating mga ekonomista na dapat nating tangkilikin ang mga sariling produkto o ang mga bagay na likha ng ating mga kapwa Pilipino na gawa sa ating mga likas na yaman.

MGA HALIMBAWA:

1. Ramon Ongpin

Hindi siya gumamit ng ibang kasuotan maliban sa simpleng barong tagalog at sa kanyang kamatayan ay hiniling niyang bihisan ng kasuotang Pilipino.

2. Lorenzo Guerrero Inutusang gumamit ng Amerikanang

Europeo sa okasyon ng pagbibigay parangal sa kanya ng medalya ng pagkilala ng Pamahalaang kastila dahil sa ginawa nyang paglilingkod nang magkaroon ng epidemya ng kolera noong 1882, ngunit kanya itong sinuway at nagsuot ng pechera.

Tunay na mapagmahal sa katutubo at

sariling atin at ipinamalas niya ito nang tuligsain niya ang lupong tagahatol sa pagkakaloob nito ng unang gantimpala sa isang pabrika ng sigarilyong lokal na pinamumuhunanan ng isang dayuhan bilang pinakamasining na karosang lumahok sa Araw ni Rizal.

Nauunawaan niya ang pangangailangan ng pagtatangkilik sa mga kalakal ng ating bansa bilang paraan sa katiyakan ng pag-unlad ng ekonomiya.

Dekalogo ng National Economic Protectionism:

1. Pakamahalin mo ang sariling iyo ng higit sa lahat.

2. Igalang mo ang kalakal, industriya at komersiyo ng iyong bansa.

3. Mag-isip at kumilos ka bilang isang Pilipino sa mga paksang pang-ekonomiya.

4. Iwasang gumamit ng gawang banyaga kung mayroon din lamang tayo nito.

5. Tangkilikin ang pangangalakal ng iyong mga kababayan kaysa ng mga dayuhan.

6. laging isaisip ang ganitong dakilang katotohanan: maralita ang bansang walang pamana.

7. Pagsumikapan mong mapasakamay ng mga Pilipino ang kayamanan ng bansa ay pabayaang ang naturang kayamanan ang magsilbing haligi ng ating pagkabansa.

8. Tulungan mong mapataas ang kalagayan ng mga manggagawa at ng iyong kadugo at laging sundin ang utos ng magtulungan ang magkapatid.

9. Ipakita ang pagtangkilik sa gawa at hindi sa salita.

10. laging maging matatag at malakas sa pagsasagawa ng ganitong katangian. Manahimik kung ikaw ay mahina at isapuso.

XVI. Pangangalaga sa Pamana

sa Atin

Gamitin mo ang ating mga likas na kayamanan at panatilihing sa kapakanan ng hinaharap na salin ng lahi. Iyan ang dakilang

pamana ng ating bayan. Huwag mong ipagbili ang iyong pagkamamamayan.

Gamitin mo at paunlarin an gating mga likas na kayamanan at panatilihin sa kapakanan nh hinaharap na salin ng lahi. Iyan ang dakilang pamana n gating bayan. Huwag mong ipagbili ang iyong pagkamamamayan.

Likas na mayaman ang ating bansa sa mga likas-yaman katulad ng sinc, asbestos, carbon at ginto

Mayaman an gating mga lupang sakahan na angkop sa pagtatanim ng ibat ibang mga produkto at halaman.

Pebrero 7, 1781, nagtalumpati ang isang Gobernador heneral ng Espana sa Sociedad Economica de Amigos del Pais na itinatag alinsunod sa utos na nananawagan sa mga local na talent na ilaan ang sarili sa pangkabuhayang pagpapaunlad ng kapuluan.

Mga Tungkulin natin: Hanapin ang mga likas yaman na ito. Linangin para sa ating ikabubuti at ikauunlad. Gamitin ng nararapat. Pangalagaan ang ating lupaing bayan at likas

yaman. Bantayan ang likas yaman mula sa mga

mapagsamantalang dayuhan.

Artikulo XII, Seksyon 5

Nagsasaad na ang lahat ng likas yaman ng bansa, sa lupa, katubigan at himpapawid ay pagaari ng estado. Ang pagpapayaman, paglinang at pagamit nito ay itinatakda sa mamamayan ng Pilipinas o sa mga korporasyon na ang animnapung persyento ng puhunan ay pag- aari ng naturang mamamayan.

Pambansang Kapulungan ng Batas Commonwealth Bilang 108:

“Isang Batas na Magpaparusa sa mga

Gawaing Pag-iwas sa mga Bats sa Pagnanasyonalisasyon ng mga Tiyak na karapatan , Prankisa o Prebilihiyo.”

- ang batas na ito ang nagpaparusa sa

sinumang mamamayan ng Pilipinas na nagpahintulot na gamitin ang kanyang pangalan o pagkamamamayan sa layuning makaiwas sa anumang itinatadhana ng Saligang Batas upang matamsa ng karapatan, prankisa o prebiliheyo.

Katapusan