9.Sınıf

Meslek Esasları ve Tekniği

9.Ünite Hastanın Beslenmesi

BESLENME ve ÖNEMİ,,HASTANIN ÖZEL DURUMUNA GÖRE BESLENMESİ,,DİYETLER

25. Ve 26.Hafta ( 17-28 / 03 / 2014 )-5-

BESLENME

ve

ÖNEMİ

2

Beslenme ; sağlığın kazanılması ve korunması

için vücudun besinleri kullandığı bir süreçtir.

..Canlılığın ve hücresel faaliyetlerin

sürdürülebilmesi,

..büyüme ve gelişmenin sağlanması

İÇİN

.besin öğelerinin vücuda alınması,

.organizma tarafından kullanılması gerekir.

3

4

BESİN ÖĞELERİ :

1.) Protein,

2.) Karbonhidrat,

3.) Yağ,

4.) Vitamin,

5.) Mineral,

6.) Su dur.

5

6

Alınan Besin Öğeleri ;

1.)yaşam için gerekli enerji ve ısıyı,

2.)doku yenilenmesini,

3.)hücre yapımını,

4.)metabolik faaliyetlerin oluşması ve devam

etmesini,

5.)sıvı-elektronik dengesinin korunmasını

sağlar.

7

Beslenmede Amaç :

Bireyin ;

..yaş,

..cinsiyet

ve

..bulunduğu fizyolojik ortama göre,

gerekli besin öğelerini yeterince almasıdır.

8

Yeterli ve Dengeli Beslenme

Nasıl Oluşur ?

…Tüm besin gruplarından, organizmanın

ihtiyacı kadar alınmasıyla oluşur.

9

Yeterli ve Dengeli Beslenme sağlığı

olumlu etkiler.

Yetersiz ve Dengesiz Beslenme sağlığı

olumsuz etkiler.

10

11

Beslenme Faktörleri ;

toplumdaki,

..politik,

..ekonomik,

..kültürel,

..teknolojik

gelişmelerden etkilenir.

12

..yemekle ilgili alışkanlıklar,

..psiko-sosyal ve kültürel yapı,

..yiyecek seçimi,

..ekonomik durum,

..dinsel inanışlar,

..bireyin sağlık düzeyi,

..bölgesel yeme kültürü farklılıkları,

BESLENMEYİ ETKİLER.

.

..

13

,

Beslenmeyi etkileyen önemli

faktörlerden birisi de,

..birey veya toplumun BESLENME EĞİTİMİ

alması

VE

..edindiği bilgileri YAŞAMINDA

………………………………...UYGULAMASIDIR.

14

HASTANIN ÖZEL DURUMUNA GÖRE

BESLENME

..Hasta,

.normal

veya

.özel beslenme programları ile beslenir.

15

DİYET : diyetler hastalar için hazırlanan belirli

Besinler olup, hastanın hastalığına göre

hazırlanır.

Hasta olan bireylerdebazı grup besin yada

besinlerin kısıtlanması ve bu besinlerden

alacağı kalori değerini diğer besin gruplarından

almasına ‘’ DİYET ‘’ DENİR.

16

HASTAYA DİYET PROGRAMI

HAZIRLANIRKEN DEĞERLENDİRİLMESİ

GEREKEN DURUMLAR

1.)Hastanın Fiziksel Açıdan Değerlendirilmesi

2.)Beslenmeye Ait Faktörlerin

Değerlendirilmesi

3.)Hastanın Medikal Yönden Değerlendirilmesi

17

1.)Hastanın Fiziksel Açıdan Değerlendirilmesi

..hastanın cinsiyeti ve yaşı,

..boy ve kilosu,

..kas ve yağ dokusu ölçümü,

..hastanın içinde bulunduğu

dönem(çocukluk,ergenlik,gebelik vb.),

..kilo kaybı veya artışı,

..sağlık düzeyi,

..ağız ve diş sağlığı,

18

..oral beslenmeyi bozan faktörler( bulantı,

kusma ,tümör gibi )

..gastro-intestinal sistem bulguları ( yutma

güçlüğü,konstipasyon,diyare gibi),

..hastanın fiziksel durumu ( yaşlılık,güçsüzlük

gibi ),

..hastanın duygusal ve mental durumu(

anksiyete,depresyon,demans gibi)

DEĞERLENDİRİLİR.

19

20

2.) Beslenmeye Ait Faktörlerin

Değerlendirilmesi

..var olan hastalığına uygun özel bir diyet alıp

almadığı ve diyete uyup uymadığı,

..beslenme bozukluğuna yol açan sağlık

problemi,

..vitamin ve mineral desteği alıp almadığı,

21

..hekim kontrolü dışında uyguladığı herhangi

bir diyetin olup olmadığı (zayıflama diyeti gibi ),

..besinlere karşı alerji öyküsü,

..tek tip beslenme uygulayıp uygulamadığı,

..beslenme alışkanlıkları,

22

..zararlı alışkanlıkları ( alkol vb.),

..beslenmeyi etkileyen sosyo-kültürel

özellikleri,

..sosyo-ekonomik durumu

DEĞERLENDİRİLİR.

23

3.) Hastanın Medikal Yönden

Değerlendirilmesi

..geçirilen cerrahi girişimler,

..uygulanan tedaviler(kemoterapi,radyoterapi),

..uygulanan ilaçlar,

..metabolik ihtiyacı arttıran durumlar(yanık gibi)

24

25

HASTAYA UYGULANAN DİYETLER

Hastanın diyetini hekim belirler.

VE BU DİYET,

Diyetisyen tarafından hazırlanır.

26

27

NORMAL DİYET

Normal Diyet = REJİM 3

..Hastanın kısıtlama olmadan, tüm besin

gruplarından,yeterli ve dengeli almasını

sağlayan beslenme programıdır.

28

Normal ( R 3 ) Diyet Örnek Menü

Kahvaltı :

..peynir ( 2 çeşit ),

..zeytin,

..bal,reçel veya pekmez,

..domates,salatalık,

..yumurta,

..ekmek vb.

29

30

ÖZEL DİYET

Yağsız diyet, tuzsuz diyet, diabetik

diyet,diyaliz diyeti gibi diyetlerdir.

31

Özel Diyet Kullanım Amaçları :

1.) Hastalıkların tedavisinde ve hastalıklardan

korunmada,

2.) Muayene ve teşhis yöntemlerinin

uygulanmasında kolaylık sağlamak amacıyla,

3.) Ameliyata hazırlamak amacıyla,

4.) Ameliyattan sonra,

5.) Sağlıklı yaşamak ve sağlığın sürdürülmesini

sağlamaktır.

32

33

Diyalize giren böbrek

Hastası için 40 g.

Proteinli

1500 kalorilik diyet

örneği

Sigara

Diyeti

34

İnsülün

Direnci

menüsü

35

GEÇİŞ DİYETLERİ

..Bazı durumlarda hasta,geçici bir süre özel

diyetle beslenir. Bu diyete ‘’ geçici yada geçiş

diyeti ‘’ denir.

..örn; ameliyattan sonra,hastaya ,anestezi

türüne göre, bir süre geçiş diyeti uygulanır.

36

SIVI DİYETİ ( rejim 1 ) :

…Açık Sıvı Diyeti : Posasız ve tanesiz

sıvılardır. Ç

.çay

.meyve suyu

.komposto

.limonata

.et ve tavuk suyu

37

Koyu Sıvı Diyeti :

.hasta tolere ettikçe, açık sıvı diyete;

..süt

..yoğurt

..un çorbası gibi besinler eklenir.

38

YUMUŞAK DİYET ( rejim 2 )

..yumuşak kıvamlı, kolay çiğnenebilen ve

sindirilebilen besinlerden oluşur.

.hafif çorbalar,

.patates peresi,

.patates haşlaması,

.muhallebi gibi…

39

HASTANIN BESLENMESİNDE

HEMŞİRENİN ROLÜ

Hemşirenin ;

..hastanın beslenmesinde,

..birey ve topluma beslenme eğitimi vermede,

..beslenme danışmanlığı

yapma gibi görevleri vardır.

40

Hastanın hangi yolla besleneceğinie(

oral,enteral,parenteral ),ve hangi diyetle

besleneceğine

DOKTOR KARAR VERİR ve ORDER’A YAZAR.

.Hasta beslenmesinde ;

…..hekim,

…..hemşire

….diyetisyen işbirliği yapmalı,hasta da bu

işbirliğine dahil edilmelidir.

41

Hastanın Beslenmesinde Hemşirenin Dikkat

Edeceği Noktalar :

..ekip çalışması yapar,

..aseptik tekniklere uyar,

..hasta odasını normal ısıda tutar,

..hasta odasını havalandır,kötü kokuyu önler,

..hasta odasını temiz ve düzenli tutar,

..tedavi,lavman,pansuman gibi işlemleri

yemekten önce veya sonra yapar,

42

..yiyeceklerin ısısını ve diyete uygunluğunu

kontrol eder,

..hasta giysilerinin dar yada bol olmamasına

özen gösterir,

..hastanın ağrısı,dtresi varsa,yemek öncesi bu

sorunlardan kurtulmasını sağlar,

..hastaya yemek yerken rahat bir pozisyon

verir,

..yemek öncesi hastanın el temizliğini sağlar,

43

..hasta ve diğer hastaları etkileyen

,kusma,bulantı gibi durumlarda,paravan

kullanır,

..bulantı,kusma varsa,,gerekli ekipmanı hazır

bulundurur,

..yemek yedirirken,hastanın özel durumuna

uygun iletişim kurar ( görme engeli varsa,

lokmanın verileceğini sözel olarak söyler ),

..hastanın çiğneyip,yutması için zaman tanır,

44

..yutma güçlüğü olan hastaları,aspirasyon

yönünden gözler,

..gerekirse,su,meyve suyu için pipet kullanır,

..yemek sonrası,hastanın temizlik ve bakımını

yapar,

..beslenmeye ilişkin kayıtları tutar.

45

46

HASTA BESLENMESİNE YARDIMCI OLMA

Hemşire,,hastanın durumuna göre ;

a.) hastayı kendi besleyebilir,

b.)hastanın beslenmesine yardımcı olabilir.

47

HASTANIN İŞTAHININ AÇILMASINA

YARDIMCI OLMA

..Yemek yeme isteğine İŞTAH denir.

..hastanın sağlık sorunları,

..görüntü,ses,koku,tat,

..hastanın yeme isteğini etkiler.

48

Hastanın İştahının Açılmasına yardımcı

Olmada HEMŞİRENİN ROLÜ

..Hasta beslenmesinde hemşirenin dikkat

etmesi gereken durumlar uygulanırsa,,hastanın

iştahı olumlu etkilenir.

49

50

MİDE BULANTISI ve KUSMASI OLAN

HASTALARDA HEMŞİRELİK BAKIMI

…kusmadan önce hissedilen duyguya bulantı

denir.

..baygınlık hissi,

..güçsüzlük,

..terleme,

..taşikardi,

..tükürük çıkarma olur.

51

..mide-duedonum hastalıkları,

..karaciğer hastalıkları,

..safra kesesi hastalıkları,

..bazı ilaçlar,

..psikolojik faktörler,

..ağrı,

Bulantıya sebeb olan faktörlerdir.

52

Mide içeriğinin ağız yoluyla hızlı bir şekilde

dışarı çıkarılmasına kusma denir.

Bu durumda HEMŞİRE ;

..Hastayla doğru ve etkin iletişim kurar,

..hastayı psikolojik olarak rahatlaır,

..bulantı ve kusmaya sebeb olan etyolojik

faktörleri ortadan kaldırır,

..bulantı ve kusmaya karşı gerekli ekipmanı

hazırlar,

53

..bulantı ve kusmada yiyecek miktarı azaltılır,

..hasta az ve sık aralıklarla beslenir,

..yiyecekleri karıştırmadan, ayrı ayrı verir,

..yağsız yiyecekler verir,

..yemek yeme konusunda baskı yapmaz,

..bulantı-kusması olan hastanın ,kusmuk

içeriğini aspire etmemesine dikkat eder,

..kusma esnasında,hastanın başını yan çevirir,

54

..karın ameliyatı olan hastaların karın etrafını

yastıkla destekler,

..ağız içinde kalan kusmuğun tadı ve kokusu

kusmayı arttırır,

..hastanın kirlenen giysilerini temizler,

..kusma,hastada gerginlik yaratır,hastayı

rahatlatmak için,sırt masajı yapar,

..bebek hastaların,beslenme sonrası gazını

çıkarır,

55

..gerekirse,hekim önerisi ile antiemetik ilaç

verir,

..kusma miktarı,saati kaydedilir,

..gerekirse,kusma içeriği laboratuvara tahlile

gönderilir.

56

HASTA

ÇOCUKLARDA

BESLENME

57

HASTA

ÇOCUKLARDA

BESLENME

..Çocukluk

Dönemini

Yetişkinlikten

Ayıran özellik

Sürekli BÜYÜME DİR.

58

..beslenme bozukluklarıi

..yetersiz ve dengesiz beslenme

büyüme ve gelişmeyi olumsuz etkiler.

Beslenme Bozukluğuna Bağlı Hastalıklar :

..kwashiorkor,

..marasmus,

..raşitizm,

..obesite,

..anemi

59

Kwashiorkorlu çocuk

60

..Çocukların büyüme-gelişme dönemi, büyüme

gelişme hızı ve bireysel farklılıkları, çocuk

beslenmesini etkiler.

..çocuğun hasta olması,

..konjenital malformasyonlar ( tavşan dudak,

yarık damak )

beslenmeyi engeller.

61

Hasta çocuğun diyet türü hekim tarafından

belirlenir,,

Diyetisyen uygun diyeti hazırlar,,

Hemşire diyetin uygulanmasını sağlar.

Çocuk beslenmesinde,aseptik tekniklere uygun

davranılır.

62

Bebeklik Döneminde Hasta Olan Çocukların

Beslenmesi

..İlk 6 ay sadece ANNE SÜTÜ verilir.

63

Bebek anne sütü ememiyorsa anne sütü

sağılıp,bebeğe kaşıkla verilir.

64

65

Kaşıkla da alamıyorsa biberonla

beslenir.

66

..Anne emzirmeden yada sütünü sağmadan

önce ;

.meme başı temizliği yapılır.

.bebek beslenmesinde kullanılan

kap,kaşık,biberon,ve emzikler her kullanım

sonrası temizlenir. Ve biberonlar dezenfekte

edilir.

67

.Hemşire bebeği beslerken;

.bebeğin başı yüksekte kalacak şekilde, kendi

kolu üzerine yatırır. Bebeğin başını ve

gövdesini koluyla destekler.

…Biberonla beslerken, biberon dik tutulmalı ve

bebeğin hava yutması engellenmelidir.

..kaşıkla beslerken, uygun kaşık

kullanılmalı,bebeğin alımı kontrol edilmelidir.

68

..Sütün ısısı kontrol edilmelidir.

..Bebeğin aspire etmemesine dikkat etmelidir.

..içebileceği kadar süt verilmelidir,

..beslenme bittikten sonra,bebeğin gazı

çıkarılmalıdır.

..biberonda kalan süt ,tekrar içirilmez.

69

1-2 Yaş Grubunda Olan Hasta Çocukların

Beslenmesi

..Bu dönemde çocuk ;

-yemek seçer,

-yemeyi reddedebilir.

…çocuğun sevdiği yemekler menüye konabilir.

..besinleri çiğneyerek yemesine dikkat edilir.

..aspire etmemesine dikkat edilir.

70

71

3-5 Yaş Grubu Hasta Çocukların Beslenmesi

..Bu yaştaki çocuklar, yemek seçer,

..Zorla beslemeye çalışılmaz,

..Hemşire, çocukla doğru iletişim kurar,

..Yiyecekleri, onun sevdiği şekilde sunar,

..3-5 yaş grubunda kazanılan alışkanlıklar,

yaşam boyu devam eder.

..Çocuğun diyeti yeterli ve dengeli beslenmeyi

sağlayacak şekilde hazırlanır,

72

..Besinler çok sıcak yada soğuk olmamalı,

..Görüntüsü güzel olmalı,

..Çocuk kendisi yiyebilir ancak hemşire destek

olur,

..Bu yaş grubu artık aile ile sofraya

oturan,ailenin beslenme alışkanlıklarını

öğrenen çocuktur,,özen göstermelidir.

73

74

Okul Çağındaki Hasta Çocukların

Beslenmesi ( 6-12 yaş )

..Bu yaş grubunda çocuk,alıştığı beslenme

şeklinin devamını ister,

..Hemşire çocukla iletişim kurup,onun

alışkanlıklarını değerlendirir,

..yanlış beslenme alışkanlıkları çocuk ve

ailesiyle görüşülür,

75

..Hekim-hemşire-diyetisyen işbirliği ile,

çocuğun hastalığına uygun diyet onun sevdiği

şekilde sunulur,

..

76

77

Ergenkik Döneminde Olan Hasta Çocukların

Beslenmesi

..Ergenlik dönemindeki çocuklar, fizyolojik ve

psikolojik değişimler yaşar,

..Büyüme ve gelişme hızlıdır,

..Protein, mineral ,vitamin vb. gereksinim

artmıştır,

..YETERLİ ve DENGELİ BESLENME ÖNEM

TAŞIR.

78

..İştah arttığı için kilo alımı olabilir,

..Bazı gençler görünümlerini beğenmeyip,

bilinçsiz diyet yapabilir,

..Ergenlik dönemindeki hastalarda hastalığa ve

bulundukları döneme ilişkin diyet hazırlanır,

..Ergen hasta,diyet ve önemi hakkında

bilgilendirilir,

79

80

81

YAŞLI HASTALARDA BESLENME

Hemşire hastanın ;

..yaşlılığa karşı tutumu,

..aile ve çevresiyle iletişimi,

..beslenme alışkanlıkları ,ağız ve diş sağlığı

..alzheimer,demans,depresyon

gibi beslenmeyi etkileyen değerlendirmelerini

yapar.

82

..Yaşlılarda diyet,,ona özel hazırlanır,

..Konstipasyon varsa posalı ve lifli

besinler eklenir,

..Vitamin gereksinimi karşılanır,

..Osteoporoz nedeniyle kalsiyumdan

zengin besinler eklenir,

..kronik hastalık varsa bu hastalığa

ilişkin özel diyet hazırlanır,

83

Yaşlı Hasta Beslenmesinde Hemşirenin

Dikkat Etmesi Gereken Noktalar :

…Aseptik tekniklere uyar,

…Yaşlıda duyu kayıpları olabilir,etkin iletişim

kurar,

…Hasta gözlük,işitme cihazı, takma diş

vb.kullanıyorsa,yemek öncesi bunları takar,

…Takma dişler ısıyı çabuk iletir,yemek ısısına

dikkat etmeli,

84

..Besinlerin diyete uygunluğu kontrol edilir,

..Hasta aspirasyon yönünden kontrol edilir,

..Takma diş, eksik diş ve çürük dişler beslenme

sorununa yol açar,

..Takma dişlerin altına giren besinler

enfeksiyon gelişimine ve ağız hijyeninin

bozulmasına yol açar,

..Beslenme sonrası bunların temizliği yapılır,

..beslenme sonrası gerekli kayıtlar tutulur,

85

86

YATAĞA BAĞLI HASTALARIN BESLENMESİ

Hasta Bireyler ;

..geçici

yada

..kalıcı

olarak yatağa bağımlı durumda olabilir.

87

TAM YATAK BAĞIMLILIĞI ;

..kas-iskelet sistemi hastalıkları,

..serebro-vasküler hastalıklar,

..nörolojik hastalıklar

GEÇİCİ YATAK BAĞIMLILIĞI :

..cerrahi uygulamalar,

..kırıklar,

..yaralanmalar

88

..Yatağa bağımlı hastanın en büyük riski yatak

yaralarının oluşması dır. Bu durumda da, yara

iyileşmesi için,protein ve vitamin ihtiyacı artar.

..hareketsizlik,kalsiyum ve fosfor ihtiyacı

artar,,diyete kalsiyum ve fosfor eklenmelidir,

..üriner sistemde taş oluşumu,

..üriner enfeksiyon gelişimi,

..konstipasyon,( posalı gıdalar diyete eklenir )

..gaz,şişkinlik,

89

..yatağa bağlı hastanın enerji gereksinimi

artar,protein ihtiyacı artar,

..iştahsızlık olur ( yiyeceklerin sunumu önemli )

..psikolojik sorunlar da görülebilir (yemeyi

reddeder ),

..hekim-hemşire-diyetisyen-psikiyatrist işbirliği

yapmalıdır,

90

YATAK

YARASI

91

92

oral ( ağız yoluyla ) beslenemeyen hastalar;

a.) enteral

b.)parenteral yoldan beslenir.

93

ENTERAL

BESLENME

94

95

BESLENMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ ve

KAYDEDİLMESİ

HEMŞİRE HASTAYI BESLEDİKTEN SONRA ;

..hastanın diyet adını,

..tolere edip edemediğini,

..bulantı-kusma olup olmadığını,

..aspire edip etmediğini,

..beslenme saatini

..sıvı alım miktarını,

96

..AÇT takibini,

Kaydeder ve parafını atar.

97

98

99

BESLENME EĞİTİMİ

…Hemşirenin görevlerinden birisi de ;

a.birey ve topluma beslenme eğitimi vermek

ve

b. Beslenme danışmanlığı yapmaktır.

100

Hemşirenin Hasta ve Ailesini Beslenme

Eğitiminde Bilgilendireceği Bazı Konular :

…yeterli dengeli beslenme ve önemi,

…hastalığa uygun diyeti uygulama ve önemi,

…kullandığı ilaçlar ve besinlerle etkileşimi,

…kilo kontrolü ve önemi,

…hekim önerisi dışında yapılan diyetler ve

zararları,

…ekzersiz ve diyetin önemi,

101

…ağız ve diş sağlığının önemi,

…çocuklarda,büyüme ve gelişmeye uygun

diyetin önemi,

…gebe ve emzirenlerde, anne sütünün

faydaları,emzirme ve süt sağma tekniklerinin

öğretilmesi,

…bebeğe ek besinlerin geçişi,

…hasta ve ailesinin beslenme ile ilgili yanlış

bilgilerinin doğru olanla değiştirilmesi.

102

HAZIRLAYAN

HARİKA

ATA

103