วชา หนสวน

การบรรยายภาคคา ครงท 1

วนท ๓ สงหาคม ๒๕๖๑

ดร.พรภทร ตนตกลานนท

ผพพากษาศาลชนตนประจาสานกประธานศาลฎกา

1

วน เวลาบรรยาย๑. ศกร ๓ สงหาคม ๒๕๖๑ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.

๒. ศกร ๑๐ สงหาคม ๒๕๖๑ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.

๓. ศกร ๑๗ สงหาคม ๒๕๖๑ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.

๔. ศกร ๒๔ สงหาคม ๒๕๖๑ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.

๕. ศกร ๓๑ สงหาคม ๒๕๖๑ – ๑ ชวโมง ๑๙.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.

๖. ศกร ๗ กนยายน ๒๕๖๑ – ๑ ชวโมง ๑๘.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.

รวม ๗ ชวโมง

2

สญญาจดตงองคกรธรกจ

๑. สญญาซงบคคลตงแตสองคนขนไปตกลงน าทนมารวมกน

๒. เพอกระท ากจการรวมกน

๓. โดยมวตถประสงคจะแบงปนผลผลต รายได หรอก าไรอนจะพงไดจากกจการทท านน

3

ขอแตกตางระหวางทน (Equity) กบหน (Liability)

๑. เจาของทนมอ านาจจดการทางตรงหรอทางออม

๒. เจาของทนมสวนรวมในก าไรหรอขาดทน

๓. เมอเลกองคกรธรกจ เจาหนมสทธไดรบช าระหนกอน

4

ประเภทขององคกรธรกจ

๑. องคกรทมชอเรยกทางกฎหมาย เชน ตาม ป.พ.พ. หรอ พ.ร.บ.บรษทมหาชนฯ ตองอยภายใตบงคบกฎหมายนนๆ หากดเฉพาะตามป.พ.พ. มาตรา ๑๐๑๓ ม ๓ ประเภท คอ

๑. หางหนสวนสามญ

- หางหนสวนสามญไมจดทะเบยน

- หางหนสวนสามญนตบคคล

๒. หางหนสวนจ ากด

๓. บรษทจ ากด

สามารถจ าแนกประเภทขององคกรธรกจออกเปน ๒ ประเภท

5

๒. องคกรทไมมชอเรยกทางกฎหมาย แตอาจมชอเรยกทางธรกจ เชน กงส คณะบคคล กจการรวมคา

ซงเนอหาของการตกลงอาจไมเขาลกษณะหางหนสวนและบรษท ตาม ป.พ.พ. หรอกฎหมายอน เปนสญญาไมมชอ จงอยภายใตบงคบกฎหมายเรองนตกรรม สญญา หน และทรพย

กจการรวมคา อาจอยในรปของการเอาทนมารวมกน แยกกนท างาน ยอมรบผดรวมกน แตแบงปนรายได โดยคสญญาจายใหแตละรายทมารวมโดยตรง ไมใชแบงปนก าไร หรออาจอยในรปหางหนสวนสามญกได

ประเภทขององคกรธรกจ

6

ค ำพพำกษำฎกำท ๓๘๔๘/๒๕๓๑ขอเทจจรงฟงไดวา จ าเลยท ๑ กบบรษท ด. และบรษท อ. ไดจดทะเบยนการคาส าหรบงานกอสรางสะพานไวกบกรมสรรพากรวา "สาธรบรดจจอยเวนเจอร"โดยม อ. เปนผ มอ านาจท าการแทน เชนนยอมเปนทเหนไดวากจการ"สาธรบรดจจอยเวนเจอร" กคอหางหนสวนสามญไมจดทะเบยนเปนนตบคคลซงจ าเลยท ๑ กบบรษทในตางประเทศอกสองบรษทรวมกนกระท าในประเทศไทยนนเอง ดงนนเมอรถยนตบรรทกของโจทกตกลงไปในหลมท "สาธรบรดจจอยเวนเจอร" ขดไวอนเปนการละเมดตามฟอง เกดขนในกจการทเปนธรรมดาของ"สาธรบรดจจอยเวนเจอร" จ าเลยท ๑ จงตองรบผดโดยไมจ ากดจ านวนในการช าระหนทเกดขนจากการละเมดนน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๐๕๐ โจทกจงฟองจ าเลยท ๑ ได

7

หางหนสวนสามญ (ไมจดทะเบยน)

8

หวขอท ๑ ลกษณะทวไปและการจดตงหางหนสวนสามญ

ลกษณะทวไป หางหนสวนสามญคออะไร ? พจารณาจาก มาตรา ๑๐๑๒“มาตรา ๑๐๑๒ อนวาสญญาจดตงหางหนสวนหรอบรษทนน คอสญญาซงบคคลตงแตสองคนขนไปตกลงเขากนเพอกระท ากจการรวมกน ดวยประสงคจะแบงปนก าไรอนจะพงไดแตกจการทท านน”

องคประกอบท ๑ มบคคลตงแต ๒ คนขนไป องคประกอบท ๒ ตกลงน าทนเขามารวมกนองคประกอบท ๓ เพอกระท ากจการรวมกนองคประกอบท ๔ วตถประสงคแบงก าไรอนจะพงไดจากกจการทท านน

9

การจดตงหางหนสวนสามญ

กฎหมายไมไดก าหนดแบบ หรอก าหนดใหตองมหลกฐานเปนหนงสอ หรอตองสงมอบสวนลงหน หางหนสวนสามญจงเกดโดยทนท เมอแสดงเจตนาตกลงกน สทธและหนาทของผเปนหนสวนจะเกดขนนบแตนน และจะมอยไปจนกวาจะมการเลกหางหนสวน (เนต’๔๙)

ฎกาท ๒๕๓๐/๒๕๓๘ ตามสญญารวมลงทนระหวางโจทกและจ าเลยมขอตกลงกนวาตางฝายตางจะลงหนโดยช าระเงนคาทดนตามสญญาจะซอจะขายและคาใชจายในการด าเนนกจการฝายละครง ถอไดวาเปนสญญาเขาหนสวนกนแลว แมฝายหนงจะไมสงเงนหรอทรพยสนตามทตกลง กหาท าให�สญญาเขาหนสวนดงกลาวเสยไปไม แมโจทกจะเปนฝายผดสญญารวมลงทน จ าเลยในฐานะหนสวนกจะตองบอกเลกสญญาเสยกอน เมอจ าเลยยงไมไดบอกเลกสญญากบโจทก สญญารวมทนระหวางโจทกจ าเลยจงยงไมเลกกน โจทกจงมสทธขอใหเลกหางหนสวนและช าระบญชได

10

ลกษณะทวไปของหางหนสวนสามญ

องคประกอบท ๑ “บคคลตงแต ๒ คนขนไป”

- ค าวา “บคคล” หมายถง บคคลธรรมดาและนตบคคล

- ยกเวนกรณทมกฎหมายพเศษก าหนดไว หามมใหเขาเปนหนสวน ดพระราชบญญตบรษทมหาชนจ ากด พ.ศ. ๒๕๓๕ มาตรา ๑๒

“หามมใหบรษทเปนหนสวนในหางหนสวนสามญ หรอเปนหนสวนไมจ ากดความรบผดในหางหนสวนจ ากด”

บรษทมหาชนจ ากดจงไมสามารถจดตงหางหนสวนได

11

ลกษณะทวไปของหางหนสวนสามญ

องคประกอบท ๒ “ตกลงน าทนเขามารวมกน”

- หากไมมการแสดงเจตนาน าทนมาเขารวม แมมสทธไดรบก าไร กไมเปนหนสวน การตกลงน าทนเขามารวม คอ การลงหน ตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๒๖ นนเอง เชอมโยงกบหวขอท ๓ เรองการลงหน

- ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๒๖

“ผเปนหนสวนทกคนตองมสงหนงสงใดมาลงหนดวยในหางหนสวน

สงทน ามาลงดวยนน จะเปนเงนหรอทรพยสนสงอนหรอลงแรงงานกได”

12

ลกษณะทวไปของหางหนสวนสามญ

องคประกอบท ๒ “ตกลงน าทนเขามารวมกน” (ตอ)

- การท ามาหาไดรวมกนฉนพนอง กงส เชน ฎกาท ๒๐๒๖/๒๕๒๖ จ าเลยประกอบกจการแพปลาตอจากมารดาเปนเวลาประมาณ ๒๕ ป จ าเลยใหเงนโจทกครงละ ๑,๐๐๐-๒,๐๐๐ บาท ตามทโจทกขอ อาจใหเพราะเปนนองกได

- ทนทน ามาเขารวม เปนแรงงานกได แตการลงแรงตองมวตถประสงคเปนทน ไมใชเพอรบคาจาง ซงเปนจางแรงงาน จางท าของ

13

ค าพพากษาฎกาท ๑๔๙๖๘/๒๕๕๘โจทกเปนผจดลอกพนทในตลาดเพอใหผคาเชาแผงขายสนคาและ

จดท าบญชเพอประโยชนในการประกอบกจการคานน ดงน ยอมเทากบวาโจทกไดรวมลงทนหรอลงหนเปนแรงงานแลว เขาลกษณะเปนสญญาหางหนสวนสามญไมจดทะเบยนตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๑๒ และ ๑๐๒๕ ทบญญตวา สญญาจดตงหางหนสวนคอ สญญาซงบคคลสองคนขนไปตกลงเขากนเพอกระท ากจการรวมกน ดวยประสงคจะแบงปนก าไรอนจะพงไดแตกจการทท านน ซงสงทน ามาลงหนนนจะเปนเงน หรอทรพยสนสงอน หรอแรงงานกได ตามมาตรา ๑๐๒๖ วรรคสอง

14

ลกษณะทวไปของหางหนสวนสามญองคประกอบท ๓ “เพอกระท ากจการรวมกน”- ไมจ าเปนตองเปนกจการคา เชน ทนายความรวมกนตงส านกงาน- ตองรวมกนท ากจการ ดจากการมสวนในการจดการ การมสวนไดเสย เชน ขาดทนกรวมกน

รบผดชอบ- เจตนาท ากจการรวมกน ไมตองดทชอสญญา

ฎกาท ๑๒๕๑๘/๒๕๕๓ แมชอสญญาระบวาเปนสญญารวมหนซอทดน กไมไดหมายความวาจะตองเปนสญญาจดตงหางหนสวนเสมอไป เพราะการจดตงหางหนสวนนนจะตองมการกระท ากจการรวมกน ดวยประสงคจะแบงปนก าไรอนจะพงไดแตกจการนน แตตามสญญาพพาทมเนอหาสาระเพยงวา โจทกทงสองและจ าเลยรวมลงทนซอทดนโฉนดเลขท ๖๓๗ ในราคา ๒,๖๕๖,๐๐๐ บาท วางมดจ าไว ๑,๐๐๐,๐๐๐ บาท เปนเงนของจ าเลย ๕๐๐,๐๐๐ บาท และเงนของโจทกทงสองคนละ ๒๕๐,๐๐๐ บาท โดยตกลงกนใหผถอหนแตละคนมกรรมสทธในทดนตามอตราสวนของจ านวนเงนทลงหนวางมดจ าไวเทานน อนเปนสญญารปแบบหนง ไมใชเปนสญญาจดตงหางหนสวนแตอยางใด

15

ลกษณะทวไปของหางหนสวนสามญ

องคประกอบท ๔

“ตองมวตถประสงคจะแบงปนก าไรอนจะพงไดจากกจการทท านน”

ลงทนรวมกน แบงปนผลผลต

ลงทนรวมกน แบงปนรายได

ลงทนรวมกน แบงปนก าไรสทธ

ไมใชการรวมกนในลกษณะหางหนสวน

รายไดหลงหกคาใชจายและตนทนแลว เปนการรวมกนในลกษณะหางหนสวนตามมาตรา ๑๐๑๒

16

ตวอยางท ๑ ก ข ค ลงเงนคนละ ๒๐,๐๐๐ บาท รวม ๖๐,๐๐๐ บาท เพอซอเสอมาแบงกน แลวตางคนตางน าไปขาย

ตวอยางท ๒ ก ข ค ลงเงนคนละ ๒๐,๐๐๐ บาท รวม ๖๐,๐๐๐ บาท เพอซอเสอมารวมกนขาย ขายไดเงนเทาไหร จะแบงเงนกนไป

ตวอยางท ๓ ก ข ค ลงเงนคนละ ๒๐,๐๐๐ บาท รวม ๖๐,๐๐๐ บาท เพอซอเสอมาขาย ขายไดเงนเทาไหร จะน าเงนไปช าระหน หกคนทน แลวแบงก าไร

17

ฎกาท ๑๓๓๔/๒๕๓๓

สหกรณรานคาของโรงเรยน ศ. ตง ขนเพอจ าหนายสนคาประเภทชด นกเรยนใหนกเรยนและผปกครอง แตมไดจดทะเบยนเปนนตบคคลตาม พ.ร.บ. สหกรณฯ จ าเลยท ๑ ซงเปนครใหญไดตงใหจ าเลยท ๒ ถง ท ๑๐ เปนกรรมการซอขายโดยไมไดรบความเหนชอบจากจ าเลยท ๒ ถง ท ๑๐ กอน และจ าเลยท ๒ ถง ท ๑๐ ไมไดเขาไปเกยวของดวย ทงไมปรากฏวามวตถประสงคจะแบงปนก าไรอนเกดจากการตงรานคานน ดงน จ าเลยท ๒ ถงท ๑๐ มไดเขาหนสวนกบจ าเลยท ๑ ตาม ป.พ.พ.มาตรา ๑๐๑๒ จงไมตองรวมรบผดกบจ าเลยท ๑ ช าระหนคาซอสนคาของสหกรณรานคาใหแกโจทก

18

ฎกาท ๑๘๕๗๔-๑๘๕๗๗/๒๕๕๗

ขอสญญาทก าหนดใหบรษท ท. จ ากด ตองจายคาตอบแทนในการเขารวมด าเนนกจการตามสญญาใหแกจ าเลยท 1 เปนเงนรอยละ ๖.๕ ของรายไดทงหมดแตละปกอนหกคาใชจายใด ๆ ตลอดอายสญญา หากช าระลาชาจะตองเสยดอกเบยในอตรารอยละ ๑๕ ตอป ทงตองน าหลกประกนจ านวน ๕,๐๐๐,๐๐๐ บาท มอบใหแกจ าเลยท ๑ เพอเปนหลกประกนการปฏบตตามสญญา เปนการก าหนดคาตอบแทนจากการทรวมด าเนนกจการตามสญญาเทานน ไมวาการด าเนนกจการของบรษท ท. จ ากด จะมก าไรหรอไมกยงตองจายคาตอบแทนตามสญญาดงกลาวแกจ าเลยท ๑ ขอตกลงตามสญญาดงกลาวจงมไดเปนการตกลงเขากนดวยประสงคจะแบงปนก าไรอนพงไดแตกจการทท านน

19

ฎกาท ๔๗๔๙/๒๕๕๙

สญญาขอตกลงรวมท าผลประโยชน เปนสญญาทโจทกกบจ าเลยท ๑ ตกลงเขากนเพอท ากจการขายดนลกรงในทดนพพาทโดยจ าเลยท ๑ เปนผลงทนในโครงการผเดยว สวนโจทกเปนผด าเนนการขายดนลกรง โดยจ าเลยท ๑ จะไดรบเงนปนผลรอยละ ๔๐ สวนโจทกไดรบรอยละ ๖๐ ขอตกลงดงกลาวจ าเลยท ๑ เปนผออกเงน สวนโจทกเปนผลงแรงดวยประสงคเพอแบงก าไรอนจะพงไดจากการด าเนนกจการดงกลาว จงเปนสญญาจดตงหางหนสวนตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๑๒

20

ค ำพพำกษำฎกำท ๑๓๘๙-๑๓๙๓/๒๕๕๑ โจทกทงหาสบสอง จ าเลยทงหา กบราษฎรอน รวมกนไมนอยกวา ๑๕๔ คน รวมกนกอตงกลมออมทรพยเพอก โดยมจ าเลยท ๑ เปนประธานกรรมการจ าเลยท ๒ เปนรองประธานกรรมการ จ าเลยท ๓ ถงท ๕ เปนกรรมการ ด าเนนกจการใหสมาชกถอห นโดยสงเงนฝากสะสมเปนรายปและรายเดอน แลวน าเงนดงกลาวออกใหสมาชกก ยม เมอครบก าหนด ๑ ป นบแตวนทสมาชกฝากเงนสะสมแลวจะไดรบเงนฝากสะสมคนพรอมเงนปนผลเปนดอกเบย โดยหกเงนปนผลทจะไดรบไวเปนคาใชจายของกลมออมทรพยเพอก ในอตราทก าหนด กำรรวมกลมท ำกจกำรดงกลำว เปนกำรตกลงเขำกนเพอกระท ำกจกำรรวมกน ดวยประสงคจะแบงปนก ำไรอนจะพงไดแตกจกำรทท ำนน จงมลกษณะเปนสญญาจดตงหางห นสวนสามญโดยไมจดทะเบยน

เมอมเหตเลกหางหนสวนกตองมการช าระบญช การทโจทกทงหาสบสองฟองเรยกเอาเงนฝากสะสมและเงนปนผล อนมลกษณะเปนการคนทนโดยยงมไดมการช าระบญชหรอขอตกลงใหจดการทรพยสนของหางหนสวนดวยวธอนระหวางผ เปนหนสวนดวยกน จงเปนกรณทมไดปฏบตตามบทบญญตแหงกฎหมายดงกลาว โจทกทงหาสบสองจงไมมอ านาจฟอง

21

หวขอท ๒ ลกษณะพเศษของหางหนสวนสามญ“มาตรา ๑๐๒๕ อนวาหางหนสวนสามญนน คอหางหนสวนประเภทซงผเปนหนสวนหมดทกคนตองรบผดรวมกนเพอหนทงปวงของหนสวนโดยไมมจ ากด”

เชอมโยงกบ มาตรา ๑๐๕๐ หวขอท ๕ การจดการงานของหนสวน (ความเกยวพนระหวางหนสวนกบบคคลภายนอก)

“มาตรา ๑๐๕๐ การใด ๆ อนผเปนหนสวนคนใดคนหนงไดจดท าไปในทางทเปนธรรมดาการคาขายของหางหนสวนนน ทานวาผเปนหนสวนหมดทกคนยอมมความผกพนในการนน ๆ ดวย และจะตองรบผดรวมกนโดยไมจ ากดจ านวนในการช าระหนอนไดกอใหเกดขนเพราะจดการไปเชนนน”

๑.รบผดรวมกน ๒.ในหนของหางทกชนด ๓.ไมจ ากดจ านวน

๔. ไมวาการนนตนจะเปนผเขาจดการงานหรอไมกตาม 22

ก ลงทน ๑๐,๐๐๐ บาท

ข ลงทน ๕,๐๐๐ บาท

ค ลงทน ๑๐๐ บาท

หนของหางหนสวน ๓๐๐,๐๐๐ บาท

เจาหนสามารถเรยกใหหนสวนทงหมดหรอคนใดคนหนงช าระหนของหางหนสวน๓๐๐,๐๐๐ บาทไดโดยสนเชง โดยไมตองค านงวาหนสวนแตละคนไดลงหนเปนสดสวนเทาใด

23

ความหมายของค าวา “หนของหาง”หนของหางอาจเกดจากนตกรรมสญญา หรอเกดขนจากหนประเภท

อนกได เชน หนละเมด เกดจากผเปนหนสวนคนใดคนหนงกได แตตองเปนหนทเกดจากธรรมดาการคาขายของหางหนสวนนน (เพมเตมในหวขอท ๕)

24

ตวอยางท ๑ หางหนสวนเสอสามส ม ก ข ค เปนหนสวน มวตถประสงคเพอขายเสอ ก กยมเงนจาก ง มาเพอไปซอเสอมาขายเปนเงน ๒๐,๐๐๐ บาท ตอมาไดซอเสอจากบรษทเอ เปนเงน ๒๐,๐๐๐ บาท แตกลบไมน าเงนทกยมช าระ เมอหนเงนก และหนคาเสอถงก าหนดช าระ ง และบรษทเอสามารถเรยกให ก ข ค รวมกนรบผดโดยสนเชง

ตวอยางท ๒ หากระหวางท ก ขบรถไปซอเสอ ก ขบรถชน บ ไดรบบาดเจบ บ สามารถเรยกคาสนไหมทดแทนจาก ก ข ค รวมกนรบผดโดยสนเชง เพราะการกระท าละเมดเกดขนขณะท ก ก าลงจดการงานของหางหนสวน

25

• ค ำพพำกษำศำลฎกำท ๑๔๔๒๙/๒๕๕๕โจทกประกอบธรกจใหบรการโทรศพทระหวางประเทศ จ าเลยท ๑ ไดรบอนญาตจากโจทกใหเชอมตอสญญาณโทรศพทพนฐานเขากบชมสายโทรศพทแบบอตโนมตของโจทก จ าเลยทงสองตกลงเขารวมงานและรวมลงทนขยายบรการโทรศพทพนฐานในพ นทโทรศพทนครหลวงจ านวนสองลานเลขหมาย โดยจ าเลยทงสองตกลงแบงผลประโยชนรวมกนจากสวนแบงรายไดคาบรการ เชน คาตดตงโทรศพท คาเชาเลขหมายโทรศพท คาใชบรการโทรศพททางไกลทงในประเทศและตางประเทศ ถอไดวาเปนการตกลงเขากนเพอกระท ากจการรวมกน ดวยประสงคจะแบงปนก าไรอนจะพงไดแตกจการทท า จงมลกษณะเปนสญญาจดตงหางหนสวนสามญโดยไมจดทะเบยน ตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๑๒ ซงผ เปนหนสวนหมดทกคน ตองรบผดรวมกนเพอหนทงปวงของหางหนสวนโดยไมมจ ากด ตามมาตรา ๑๐๒๕ แมสญญำรวมกำรงำนและรวมลงทนขยำยกจกำรจะระบวำ บรรดำควำมรบผดชอบทจ ำเลยท ๒ มตอบคคลภำยนอก จ ำเลยท ๑ จะไมรบผดชอบใดๆ ทงสน ขอสญญำดงกลำวกเปนเพยงขอตกลงภำยในระหวำงจ ำเลยทงสองซงเปนหนสวนกน ไมมผลผกพนกบโจทก

26

หวขอท ๓ การลงหน

๓.๑ กรณไมไดตราคาสวนลงหน

๓.๒ วธการลงหนดวยทรพย

๓.๓ แรงงานเปนเพยงทนสมมต

๓.๔ หนสวนไมสงมอบสวนลงหน

27

หวขอท ๓ การลงหน“มาตรา ๑๐๒๖ ผเปนหนสวนทกคนตองมสงหนงสงใดมาลงหนดวยใน

หางหนสวนสงทน ามาลงหนดวยนน จะเปนเงนหรอทรพยสนสงอนหรอลงแรงงานก

ได”

**การลงหนจงสามารถลงดวยเงน ทรพย หรอแรงงานกได**

หากแตลงหนดวยทรพยหรอแรงงาน ตองระบดวยวาหนเหลานนสามารถตราคาสวนลงหนเทาไร เนองจากสวนลงหนเปนเรองส าคญ เพราะจะสงผลในเรองของการแบงก าไรขาดทน ตามมาตรา ๑๐๔๔

“มาตรา ๑๐๔๔ อนสวนก าไรกด สวนขาดทนกด ของผเปนหนสวนทกๆ คนนนยอมเปนไปตามสวนทลงหน”

28

ค าพพากษาฎกาท ๑๔๙๖๘/๒๕๕๘โจทกเปนผจดลอกพนทในตลาดเพอใหผคาเชาแผงขายสนคาและ

จดท าบญชเพอประโยชนในการประกอบกจการคานน ดงน ยอมเทากบวาโจทกไดรวมลงทนหรอลงหนเปนแรงงานแลว เขาลกษณะเปนสญญาหางหนสวนสามญไมจดทะเบยนตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๑๒ และ ๑๐๒๕ ทบญญตวา สญญาจดตงหางหนสวนคอ สญญาซงบคคลสองคนขนไปตกลงเขากนเพอกระท ากจการรวมกน ดวยประสงคจะแบงปนก าไรอนจะพงไดแตกจการทท านน ซงสงทน ามาลงหนนนจะเปนเงน หรอทรพยสนสงอน หรอแรงงานกได ตามมาตรา ๑๐๒๖ วรรคสอง

29

หวขอท ๓.๑ กรณไมไดตราคาสวนลงหน

ในกรณทไมไดมการตราคาสวนลงหนทเปนทรพยหรอแรงงานไวชดเจน อาจอาศยหลกเกณฑในการหาสดสวนของหนได ๒ วธ ดงน๑. ขอสนนษฐานตามมาตรา ๑๐๒๗“ในเมอมกรณเปนขอสงสย ทานใหสนนษฐานไวกอนวาสงซงน ามาลงหนดวยกนนนมคาเทากน”มาตรา ๑๐๒๗ จะน ามาใชในกรณทมขอสงสยในสดสวนของราคาหนวาเทากนเทานน หากมการตราคาสวนลงหนชดเจนแลว เชน ลงหนเปนแรงงานและตราคาแรงงาน ๕๐,๐๐๐ บาทไวแลว หรอกรณทชดเจนวาสวนลงหนไมเทากน หรอหนสวนคนอนลงหนในสดสวนทไมเทากน ยอมไมสามารถน าขอสนนษฐานตามมาตรา ๑๐๒๗ ด ตวอยางท ๕ และ ๖

30

๒. ตราคาสวนลงหนดวยแรงงาน ตามมาตรา ๑๐๒๘

“ถาผเปนหนสวนคนใดไดลงแตแรงงานของตนเขาเปนหน และในสญญาเขาหนสวนมไดตราคาคาแรงไว ทานใหค านวณสวนก าไรของผทเปนหนสวนดวยลงแรงงานเชนนน เสมอดวยสวนถวเฉลยของผเปนหนสวนซงไดลงเงนหรอลงทรพยสนเขาหนในการนน”

- หากลงหนดวยแรงงานและมไดตราคาแรงงานไว ใหค านวณสวนก าไรและสวนขาดทน (ฎกาท ๘๑๗/๒๔๗๖ ตความวาใหรวมถงดวยโดยอาศยมาตรา ๑๐๔๔) จากสวนถวเฉลยมลคาเงนและทรพยสนอนทหนสวนอนน ามาลงหน

31

ตวอยางท ๑ หางหนสวนเสอสามส ม ก ข ค เปนหนสวน ก ลงหนเปนเงน ๕๐,๐๐๐ บาท ข ลงหนเปนผา ตราคาผา ๕๐,๐๐๐ บาท ค ลงหนเปนแรงงานตราคา ๕๐,๐๐๐ บาท กรณเชนนไมตองใชมาตรา ๑๐๒๗ หรอ ๑๐๒๘ ในการวนจฉย เพราะมการตราคาสวนลงหนหมดแลว หากตอมา หางมก าไร ๖๐,๐๐๐ บาท ก าไรตองแบงแกหนสวนตามสวนลงหน ตามมาตรา ๑๐๔๔ เทากบ ๑ ตอ ๑ ตอ ๑ คนละ ๒๐,๐๐๐ บาทตวอยางท ๒ หางหนสวนเสอสามส ม ก ข ค เปนหนสวน ก ลงหนเปนเงน ๕๐,๐๐๐ บาท ข ลงหนเปนผา ตราคาผา ๑๐๐,๐๐๐ บาท ค ลงหนดวยแรงงานแตมไดตราคาไว จงตองถอราคาแรงของ ค ตามสวนเฉลยของมลคาหนของ ก และ ข ตามมาตรา ๑๐๒๘ คอ ๕๐,๐๐๐ + ๑๐๐,๐๐๐/ ๒ = ๗๕,๐๐๐บาท

32

ตวอยางท ๓ หางหนสวนเสอสองส ม ก และ ข เปนหนสวน ก ลงหนเปนเงน ๕๐,๐๐๐ บาท ข ลงหนดวยแรงงานแตมไดตราคาไว ไมสามารถตราคาแรงงานโดยค านวณสวนถวเฉลยตามมาตรา ๑๐๒๘ เพราะม ก เพยงคนเดยวทลงหนดวยเงน อาจถอไดวากรณเปนทสงสยตามมาตรา ๑๐๒๗ สนนษฐานวาสงทน ามาลงหนมคาเทากน (แสดงวามาตรา ๑๐๒๘ ใชไดตอเมอมหนสวนไมนอยกวา ๓ คน)ตวอยางท ๔ หางหนสวนเสอสามส ม ก ข ค เปนหนสวน ก และ ข ลงหนเปนเงนคนละ ๕๐,๐๐๐ บาท ค ลงหนดวยโอนกรรมสทธในเครองจกรแตไมไดตราคา ซงเครองจกรปกตราคาประมาณ ๔๘,๐๐๐ บาท ถง ๕๒,๐๐๐ บาท ถอไดวากรณเปนทสงสยตามมาตรา ๑๐๒๗ สนนษฐานวาสงทน ามาลงหนมคาเทากน

33

ตวอยางท ๕ หางหนสวนเสอสามส ม ก ข ค เปนหนสวน ก และ ข ลงหนเปนเงนคนละ ๕๐,๐๐๐ บาท ค ลงหนดวยโอนกรรมสทธในรถกระบะใหมไวขนเสอผา แตไมไดตราคา จะน ามาตรา ๑๐๒๗ มาสนนษฐานวารถกระบะมราคา ๕๐,๐๐๐ บาท ไมได เพราะไมเปนกรณมขอสงสยวาหนทลงเทากน เปนทชดเจนวาสวนลงหนไมเทากนรถกระบะใหมยอมราคาสงกวา ๕๐,๐๐๐ บาทตวอยางท ๖ หางหนสวนเสอสามส ม ก ข ค เปนหนสวน ก ลงหนเปนเงน ๕๐,๐๐๐ บาท ข ลงหนเปนเงน ๒๐,๐๐๐ บาท ค ลงหนดวยโอนกรรมสทธเครองจกรแตไมไดตราคา จะน ามาตรา ๑๐๒๗ มาใชไมได เพราะชดเจนวา ก และ ข ลงหนไมเทากน และจะใหสวนลงหนของ ค เทากบสวนถวเฉลยของ ก และ ข กไมได ไมมกฎหมายบญญตไว

34

หวขอท ๓.๒ วธการลงหนดวยทรพย

การลงหนดวยทรพยโดยปกตท าได ๒ วธ ใหกรรมสทธ หรอ ใหมสทธใช

๑. การใหกรรมสทธในทรพยสนเปนสวนลงหน

“มาตรา ๑๐๓๐ ถาผเปนหนสวนคนหนงใหกรรมสทธในทรพยสนอนใดอนหนงเปนการลงหนดวยไซร ความเกยวพนระหวางผเปนหนสวนคนนนกบหางหนสวนในเรองสงมอบและซอมแซมกด ความรบผดเพอช ารดบกพรองกด ความรบผดเพอการรอนสทธกด ขอยกเวนความรบผดกด ทานใหบงคบตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน วาดวยซอขาย”

35

- การใหกรรมสทธในทรพยท าไดโดยแสดงเจตนาน ากรรมสทธในทรพยนนเปนสวนลงหน ผถอหนทกคนถอกรรมสทธรวมกนแทนหางหนสวนนน ในขณะทเจาของทรพยเดมถอวาครอบครองทรพยแทนผถอหนอนดวย หากหางหนสวนนนเลกและมการช าระบญชไมตองคนทรพยแกเจาของเดม ตองน าทรพยออกขายเพอการช าระบญช

- หากเปนอสงหารมทรพยและสงหารมทรพยชนดพเศษ โดยหลกแลวการซอขายตองท าเปนหนงสอและจดทะเบยน แตหางฯ ไมมสภาพนตบคคล จงเปนผรบโอนไมได การแสดงเจตนาจงเพยงพอแลว (เนต ๕๓)

- ฎกาท ๘๔/๒๕๑๒ ผเปนหนสวนคนหนงน าทพพาทซงเปนทดนมโฉนดมาลงทนเขาหนในหางหนสวนสามญไมจดทะเบยน โดยใชเปนทตงโรงสของหางหนสวน แมจะไมมการจดทะเบยนโอนโฉนด ทพพาทกเปนทรพยสนของหางหนสวนนน ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๓๐ เปนเรองเกยวกบการสงมอบตวทรพย หาไดบญญตเกยวกบกรรมสทธไม

- ภยพบตตกแกผถอหนทกคนเพราะเปนผมกรรมสทธรวม

36

๒. การใหหางใชทรพยเปนสวนลงหน“มาตรา ๑๐๒๙ ถาผเปนหนสวนคนหนงเอาทรพยสนมาใหใชเปน

การลงหนดวยไซร ความเกยวพนระหวางผเปนหนสวนคนนนกบหางหนสวนในเรองสงมอบและซอมแซมกด ความรบผดเพอช ารดบกพรองกด ความรบผดเพอการรอนสทธกด ขอยกเวนความรบผดกด ทานใหบงคบตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน วาดวยเชาทรพย”

- การค านวณสวนลงหน ดทผลประโยชนทไดรบ เชนถาใหเชาไดเดอนละเทาไหร

- กรรมสทธยงเปนของเจาของทรพยผน ามาใหหางหนสวนใช สามารถจ าหนาย จาย โอน จ านอง กอภาระตดพนได ความสมพนธเปนไปตามกฎหมายเรองเชาทรพย

- ภยพบตตกแกเจาของทรพย

37

ค าพพากษาฎกาท ๔๗๔๙/๒๕๕๙

จ าเลยท ๑ เพยงแตน าทดนพพาทมาใหใชเปนการลงหน มไดใหกรรมสทธในทดนพพาทเปนการลงหน โจทกจงมไดเปนเจาของกรรมสทธรวมในทดนพพาท การทจ าเลยท ๒ เปนผถอกรรมสทธในทดนพพาทแทนจ าเลยท ๑ และไดขายทดนพพาทใหจ าเลยท 3 และจดทะเบยนเลกการเชาทดนพพาทระหวางจ าเลยท ๑ กบท ๒ เปนเรองระหวางจ าเลยทงสาม มไดเปนการโตแยงสทธของโจทก โจทกจงไมมอ านาจฟอง

38

หวขอท ๓.๓ แรงงานเปนเพยงทนสมมต

“แรงงานไมใชทนทรพย แรงงานเปนเพยงแคทนสมมต”

การลงหนดวยแรง แมวาจะมการตราคาคาแรงไว กไมถอวาแรงงานเปนทนทรพย เปนเพยงทนสสมตเพอประโยชนในการค านวณสวนก าไร และสวนขาดทน ดงนน หากตอมาไดมการเลกหาง ในขนตอนการช าระบญชหางหนสวน กจะสงผลใหหนสวนทลงหนดวยแรงไมไดรบการคนทนทรพย ตามมาตรา ๑๐๖๒

39

“มาตรา ๑๐๖๒ การช าระบญช ใหท าโดยล าดบดงน คอ

(๑) ใหช าระหนทงหลายซงคางช าระแกบคคลภายนอก

(๒) ใหชดใชเงนทดรองและคาใชจายซงผเปนหนสวนไดออกของตนไปเพอจดการคาของหาง

(๓) ใหคนทนทรพยซงผเปนหนสวนแตละคนไดลงเปนหน

ถายงมทรพยเหลออยอกเทาไร กใหเฉลยแจกเปนก าไรในระหวางผเปนหนสวน”

- หากผลงหนดวยแรงงานประสงคจะไดรบคนคาแรง สามารถตกลงยกเวนไวได

40

ค าพพากษาฎกาท ๔๗๔๙/๒๕๕๙

โจทกเปนหนสวนทลงหนดวยแรงงานเทานน ไมไดมเงนมาลงทน และในสญญาขอตกลงรวมท าผลประโยชนดงกลาว กมไดบอกวาจะแบงทนหรอตราคาคาแรงงานเปนทนเพอคนใหแกโจทก เมอหางหนสวนเลกกน โจทกจงไมมสทธขอคนทนพรอมดอกเบย

41

หวขอท ๓.๔ หนสวนไมสงมอบสวนลงหน

- เมอหนสวนแสดงเจตนาตกลงจดตงหางหนสวนแลว หางหนสวนยอมเกดขนทนทนบแตนน แมยงไมมการสงมอบสวนลงทนกตาม

- การทหนสวนคนหนงยงไมไดสงมอบสวนลงหน ไมไดหมายความวาหนสวนคนนนจะไมมสทธในฐานะเปนหนสวน

อยางไรกตาม เปนหนาทของหนสวนทกคนตองสงมอบสวนลงหน ดงนน เมอหนสวนคนใดคนหนงไมสงมอบสวนลงหน หนสวนคนนนจงยอมตกเปนผผดนดไมช าระหน ในกรณน หนสวนอนจะมสทธเรยกรองอยางไร ?

42

หนสวนคนอนสามารถใชสทธได ๒ ประการดงน

๑. เรยกดอกเบยกรณหนสวนผดนดไมยอมสงมอบสวนลงหน ไมมกฎหมายก าหนดไว

เปนพเศษวาใหเรยกดอกเบยเปนจ านวนเทาใด จงตองใชอตรารอยละ ๗.๕ ตอป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๒๒๔ ในเรองหน๒. ขบหนสวนนนออกจากหาง

“มาตรา ๑๐๓๑ ถาผเปนหนสวนคนใดละเลยไมสงมอบสวนลงหนของตนเสยเลย ทานวาตองสงค าบอกกลาวเปนจดหมายจดทะเบยนไปรษณยไปยงผเปนหนสวนคนนน ใหสงมอบสวนลงหนของตนมาภายในเวลาอนสมควร มฉะนนผเปนหนสวนคนอน ๆ จะลงเนอเหนพรอมกน หรอโดยเสยงขางมากดวยกนสดแตขอสญญา ใหเอาผเปนหนสวนคนนนออกเสยได”

43

การจะขบหนสวนออกจากหางตามมาตรา ๑๐๓๑ ตองเขาเงอนไข ๔ประการ

๑. ไมสงมอบสวนลงหนเสยเลย หากมการสงมอบหนบางสวนแลวตองใชวธรองขอตอศาลใหก าจดหนสวนผนนออกจากหาง ตามมาตรา ๑๐๕๗ (๑) ประกอบมาตรา ๑๐๕๘ ถอวาละเมดบทบงคบอนเปนสาระส าคญ๒. ตองสงค าบอกกลาวเปนจดหมายลงทะเบยนไปยงหนสวนนน๓. ในค าบอกกลาวตองบอกก าหนดเวลาใหสงมอบสวนลงหนภายในเวลาอนควร๔. หากยงคงไมสงมอบสวนลงหนภายในก าหนดเวลา หนสวนทกคนหรอโดยเสยงขางมากตามแตขอสญญาก าหนดไวอาจลงมตใหขบหนสวนนนออกจากหางได

44

หวขอท ๔ การเปลยนแปลงขอสญญาเดมหรอประเภทของกจการ

“มาตรา ๑๐๓๒ หามมใหเปลยนแปลงขอสญญาเดมแหงหางหนสวนหรอประเภทแหงกจการ นอกจากดวยความยนยอมของผเปนหนสวนหมดดวยกนทกคน เวนแตจะมขอตกลงกนไวเปนอยางอน” (เนต’69)

“ขอสญญาเดม” เชน ขอตกลงเกยวกบจดตงหางหนสวน หรอขอตกลงในการแบงปนก าไร เปนตน

การเปลยนแปลงขอสญญาเดมหรอประเภทของกจการของหางหนสวนจงไมสามารถอาศยเสยงขางมากของผเปนหนสวนได เวนแตจะมขอตกลง

พเศษไวเปนอยางอน

45