8

บทท 2

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ การวจยเรอง “ทศนคตทางการเมองของนายทหารนกเรยนโรงเรยนเสนาธการทหารบก

หลกสตรหลกประจาชดท 86 ตอการรฐประหาร 19 กนยายน 2549” นน มแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ ดงน

1. แนวคดและทฤษฎเกยวกบทศนคต 2. แนวความคดเกยวกบทศนคตทางการเมอง 3. แนวคดเกยวกบบคลกภาพแบบอานาจนยม 4. การปฏวตรฐประหาร 5. ทฤษฎความสมพนธระหวางทหารกบพลเรอน 6. บทบาทของทหารในทางการเมอง 7. แนวคดเกยวกบการแทรกแซงทางการเมองของทหาร 8. แนวความคดเกยวกบการแทรกแซงทางการเมองของทหารไทย 9. งานวจยทเกยวของ 10. กรอบแนวคดในการวจย

โดยมรายละเอยด ดงน

แนวคดและทฤษฎเกยวกบทศนคต

ในสวนนจะนาเสนอแนวความคดเกยวกบ ความหมายของทศนคต ลกษณะของทศนคต องคประกอบของทศนคต ปจจยของทศนคต การเกดของทศนคต การเปลยนแปลงของทศนคต การวดทศนคต

ความหมายของทศนคต ในการวจยเกยวกบทศนคต ไดมผศกษาและใหความหมายของคาวา ทศนคต ไวมากมาย

ซงพอจะรวบรวมไวไดดงน สงวน สทธเลศอรณ (2522, หนา 99) กลาววา ทศนคต หมายถงความสนใจ ความรสก

ทาทความชอบ การใหคณคาหรอปรบปรงคานยม ทยดถอเปนสงทเกดขนภายในจตใจคน การเกด

9

พฤตกรรมดานทศนคตจะเปนไปตามขนตอนดงน คอ ความรบรหรอการใหความสนใจ การตอบสนองดวยความเตมใจ พอใจ การใหคาการจดกลมคาและการแสดงลกษณะตามคานยมทยดถอ

โสภา ชพกลชย (2522, หนา 15) กลาววา ทศนคตคอ การรวบรวมความรสกนกคด ความเชอ ความคดเหนและความจรง รวมทงความรสกซงเราเรยกวา เปนการประเมนคาทงในทางบวกและทางลบ ซงทงหมดจะเกยวพนกนและจะบรรยายใหทราบถงจดแกนกลางของวตถ นน ๆ ความรและความรสกเหลานน มแนวโนมทจะกอใหเกดพฤตกรรมชนดใดชนดหนงขน

ดวงเดอน พนธมนาวน (2524, หนา 4) ใหความหมายของทศนคตวา หมายถง ความพรอม ในการกระทาของบคคลตอสงใด บคคลใด ความพรอมดงกลาวของบคคล เหนไดจากพฤตกรรม ทบคคลแสดงตอสงนนวาชอบหรอไมชอบ เหนดวยหรอไมเหนดวย

ราชบณฑตยสถาน (2525, หนา 389) สรปไววา ทศนคตเปนคาสมาส ระหวางคาวา ทศนะ ซงแปลวา ความเหน กบคาวา คต ซงแปลวา แบบอยางหรอลกษณะ เมอรวมกนแลวแปลวา ลกษณะของความเหน ทศนคตจงหมายถง ความรสกสวนตวทเหนดวยหรอไมเหนดวย ตอเรองใดเรองหนงหรอบคคลใดบคคลหนง

นพนธ แจงเอยม (2525, หนา 118) กลาววา ทศนคตคอ สงทอยภายในจตใจของบคคล ทจะตอบสนองตอสงใดสงหนงไปในทศทางใดทศทางหนง ซงเราไมสามารถสงเกตหรอวดไดโดยตรง แตเราสามารถดไดโดยดจากพฤตกรรมของบคคลวา จะตอบสนองตอสงเราอยางไร

ประภาเพญ สวรรณ (2537, หนา 24) ไดใหความหมายของทศนคตวา เปนความเชอความรสกของบคคลทมตอสงตาง ๆ เชน บคคล สงของ การกระทา สถานการณและอน ๆ รวมทงทาทแสดงออกทบงบอกถงสภาพจตใจทมตอสงใดสงหนง

ปภาวด ดลยจนดา (2540, หนา 503) สรปไววา ทศนคตเปนความสมพนธทควบเกยวระหวางความรสกและความเชอ หรอการเรยนรของบคคลกบแนวโนมทจะมพฤตกรรมโตตอบในทางใดทางหนงตอเปาหมายทศนคตนน

อรณ รกธรรม (2540, หนา 29) ใหความหมายวา ทศนคตของคนเปนผลของความรสกทางใด ทกระตนใหเกดความรสกเอนเอยง เปนไปในทางใดทางหนง ทศนคตจงเปนนามธรรม อยางหนงทสงผลสะทอนมาสพฤตกรรมของคน เพราะฉะนนพฤตกรรมของมนษยกคอ การแสดงออกของเขา ซงเปนผลมาจากประสบการณ ความร ความคด ความเชอและการเรยนรอนรวมเปนภมหลงของแตละบคคลแตกตางกน จงกอใหเกดทศนคตในการประพฤตปฏบตตอสงเดยวกนในลกษณะแตกตางกน

ขรรคชย ตลารกษ (2542, หนา 13 อางถงใน จตภ หาญสมบรณ, 2547) ใหความหมายวา ทศนคต หมายถงความรสกนกคด ความเชอหรอความคดเหนของบคคลทมตอสงหนงหรอ

10

สถานการณหนงอนเนองมาจากประสบการณหรอการเรยนรตามสภาพการณ โดยมแนวโนมทจะแสดงปฏกรยาอยางใดอยางหนงทงในทางสนบสนนและโตแยง และสามารถสอความหมายนยของทศนะนน ๆ โดยการแสดงออก

โลคส (RoKeach, 1960, p. 65 อางถงใน จตภ หาญสมบรณ, 2547) ใหความหมายวา ทศนคต เปนการผสมผสานหรอจดระเบยบความเชอถอทมตอสงใดสงหนง ผลรวมของความเชอน จะเปนตวกาหนดแนวโนมของบคคลในการทจะปฏบตตอบสนองในลกษณะชอบหรอไมชอบ

แอลพอต (Allport, 1935, p. 2 อางถงใน จตภ หาญสมบรณ, 2547) กลาววา ทศนคต หมายถง ความพรอมทางดานจตใจและประสาทอนเกดจากประสบการณของบคคล ความพรอมดงกลาว มทศทางหรออทธพลเหนอการตอบสนองของบคคลตอสงของตอบคคลหรอสถานการณ ทเกยวของ

เธอรสโตน (Thurstone, 1946, p. 36 อางถงใน จตภ หาญสมบรณ, 2547) ใหความหมายทศนคตเปนระดบความมากนอยของความรสกในดานบวกและลบทมตอสงหนงซงอาจเปนอะไรไดหลายอยางเปนตนวา สงของ บคคล บทความ องคการ ความคด ฯลฯ ความรสกสามารถบอกความแตกตางวา เหนดวยหรอไมเหนดวย

กด (Good, 1959, p. 48 อางถงใน จตภ หาญสมบรณ, 2547) ใหความหมายของ ทศนคต หมายถงความพรอมทจะแสดงออกในลกษณะใดลกษณะหนง อาจจะเปนการยอมรบหรอปฏเสธ กไดตอสภาพการณบางอยางตอบคคล หรอสงของ เชน ความพงพอใจ

ลกษณะของทศนคต จระวฒน วงศสวสดวฒน (2536, หนา 2 - 5) ไดรวบรวมลกษณะของทศนคตในมมมอง

ของนกวชาการหลายทาน ดงน 1. ทศนคตทเกดจากการเรยนรไมใชสงทมตดตวมาแตกาเนด กลาวคอ ประสบการณม

อทธพลอยางมากตอทศนคต การสะสมประสบการณทงทางตรงและทางออม โดยผานกระบวนการปะทะสงสรรคกบสงตาง ๆ ในสงคม เปนตนวา บคคล สงของ ฯลฯ มผลโดยตรงตอทศนคต

2. ทศนคตมลกษณะของประเมน (evaluative nature) กลาวคอ ทศนคตเกดจากการประเมนความคดหรอความเชอทบคคลมอยเกยวกบสงของบคคลอน ซงเปนสอกลางทาใหเกดปฏกรยาตอบสนอง ทศนคตมธรรมชาตของการประเมนความคดหรอความเชอทมความรสกแฝงอยดวยการทบคคลหนงจะมทศนคตอยางไรตอสงใดขนอยกบการประเมนความร ความคดหรอความเชอถอทมเกยวกบสงนน ซงจะทาใหผประเมนความรสกทางบวกหรอทางลบตอสงดงกลาว ผลของการประเมนอาจแตกตางกนตามประสบการณของแตละบคคล

11

3. ทศนคตมคณภาพและความเขมขน (quality and intensity) กลาวคอ คณภาพและความเขมขนของทศนคตจะเปนสงทบอกถงความแตกตางของทศนคตทแตละคนมตอสงตาง ๆ คณภาพของทศนคตเปนสงทไดจากการประเมน เมอบคคลประเมนสงใดสงหนงกอาจมทศนคตทางบวก (ความรสกชอบ) หรอทศนคตทางลบ (ความรสกไมชอบ) ตอสงนน นนคอกอใหเกดสภาวะ ความพรอมทจะเขาหาหรอหลกหนสงดงกลาว สวนความเขมขนจะแสดงความมากนอยของทศนคตทางบวกหรอทางลบ หรอบงชระดบการประเมน

4. ทศนคตมความคงทนไมเปลยนงาย (permanence) กลาวคอ ทศนคตทฝงแนนลกซงเนองจากสงทประเมนมความชดเจนถกตองแนนอน หรอในกรณทมการสะสมประสบการณเกยวกบสงนนโดยผานกระบวนการเรยนรมานานพอ ในกรณเชนนการเพมความรใหมหรอแมแตการบงคบใหแสดงพฤตกรรมนน ๆ อยเสมอกอาจจะไมมผลทาใหทศนคตทกลาวมาขางตนเปลยนแปลงทศนคตทานองนจะสามารถใชทานายหรออธบายพฤตกรรมในสถานการณทคลายคลงกนในเวลาตอมาไดอยางถกตอง

5. ทศนคตตองมสงทหมาย (attitude object) กลาวคอ ทศนคตตองมสงทหมายทแนนอนวามทศนคตตออะไร ตอบคคล ตอสงของ หรอตอสถานการณ จะไมมทศนคตลอย ๆ ทไมมความหมายถงสงใด และบคคลจะตองมความรหรอประสบการณเกยวกบสงนน ทศนคตจะแตกตางกนตามระดบความแนนอนชดเจนและขอบเขตโครงสรางซงขนอยกบจานวน ชนด และคณลกษณะของสวนประกอบนน ๆ

6. ทศนคตมลกษณะและความสมพนธ กลาวคอ ทศนคตแสดงความสมพนธระหวางบคคลกบสงของบคคลอนหรอสถานการณและความสมพนธนเปนความรสกจงใจ กลาวคอ ความเชอของบคคลทมตอสงนนจะทาหนาทเปนตวเชอม ฉะนน เมอมการประเมนความเชอมสมพนธในรปแบบดงกลาวกจะเกดขนในโครงสรางของทศนคต นอกจากความสมพนธขางตน ยงมความสมพนธระหวางแตละทศนคต

องคประกอบของทศนคต ปภาวด ดลยจนดา (2540, หนา 505) สรปถงองคประกอบทสาคญของทศนคตไว

3 ประการคอ 1. การร (cognition) ประกอบดวยความเชอของบคคล ทมตอเปาหมายทศนคต เชน

ทศนคตตอลทธคอมมวนสต ความรเกยวกบประวตความเปนมาของโซเวยตและจนแผนดนใหญ ความรเกยวกบวธการปกครองในโซเวยตและสาธารณรฐประชาชนจน เปนตน สงสาคญขององคประกอบนคอ ความเชอทไดประเมนคาแลววานาชนชมหรอไม นาชนชมดหรอไมและรวมไป

12

ถงความเชอในใจวาควรจะมปฏกรยาตอบโตอยางไรตอเปาหมายทศนคตนนจงจะเหมาะสมทสด การรและแนวโนมพฤตกรรมจงมความสมพนธกนอยางใกลชด

2. ความรสก (feeling) หมายถง อารมณทมตอเปาหมายทศนคตนน เปาหมายจะถกมองดวยอารมณความรสกนเอง ททาใหบคคลเกดความดอดง ยดมน ซงอาจกระตนใหมปฏกรยา ตอบโตไดหากมสงทขดกบความรสกมากระทบ

3. แนวโนมพฤตกรรม (action tendency) หมายถง ความพรอมทจะมพฤตกรรมทสอดคลองกบทศนคต ถาบคคลมทศนคตทดตอเปาหมาย เขาจะมความพรอมทจะมพฤตกรรมชวยเหลอสนบสนนเปาหมายนน ถาบคคลมทศนคตในทางลบตอเปาหมาย เขากจะมความพรอม ทจะมพฤตกรรมทารายหรอทาลายเปาหมายนนเชนกน

ปจจยของทศนคต วนย วระวฒนานนท (2530, หนา 146) กลาวไววา ทศนคตมองคประกอบทเปนปจจย

ททาใหเกดทศนคตอยางใดอยางหนงขนอยบนรากฐานของปจจย 4 ประการ 1. ปจจยในการปรบตว (adaptive function) คนทเคยไดกลนยาฆาแมลง แลวมอาการ

เวยนศรษะเมอเขาเหนคนอนใชยาฆาแมลงหรอเรมไดกลนยาฆาแมลง กจะมทศนคตไมชอบการใชยาฆาแมลงอยางนน หรอคนทเขามาทางานในกลมผทมความคดในการอนรกษสตวปาครงแรก เขาอาจยงไมเหนดวยกบการอนรกษสตวปา แตเพอทาใหเขาอยในกลมคนดงกลาวได ทศนคตของเขากมโอกาสทจะเหนคลอยตามกบการอนรกษสตวปาไปในทสด

2. ปจจยในการใชวจารณญาณ (cognitive function) ปจจยในการเกดทศนคตในขอน การสงถาย (transfer) ทศนคตทมตอสงหนงไปยงสงอน ๆ ทจดอยในกลมหรอลกษณะอยางเดยวกบคนอน ๆ เชน คนเลยงแมวไวทบาน เมอไปพบแมวทอน ๆ ไมวาทใดเขากจะมความรกใครเอนด เชนเดยวกบแมวของเขาเอง

3. ปจจยทเปนความตองการ (need gratification function) ทศนคตทเกดขนในลกษณะนมลกษณะคลาย ๆ กบเปนความตองการทเปนธรรมชาตทวไป เชน ผชายมกจะมทศนคตทดตอผหญง ทศนคตทดตออาหารทอรอยและนากนหรอมกชอบอากาศทอบอนหรอเยนสบาย เปนตน

4. ปจจยในการปองกนตว (ego - defence function) คอ ทศนคตทเกดจากอนตรายหรอประสบการณในทางทไมดเมอไปพบหรออยในสถานการณเดมอยางนนเขาอกทศนคตอยางเดม กยงคงมตอสงใหมนนอกเชน คนทเคยถกแมลงตอย เมอไปพบแมลงชนดดงกลาวในทใด ๆ เขาอก กจะเกดความกลววาจะถกตอยอก นนคอเขามทศนคตทไมดตอแมลงนน

13

การเกดของทศนคต บรรพต คนธเสน (2538, หนา 9) อธบายเกยวกบทศนคตวา ทศนคตเกดขนจากการ

เรยนรของแตละบคคล แตละบคคลยอมมประสบการณอนเปนสงเสรมสรางทศนคตตางกนไป สงคมนลอมรอบตวบคคล ซงบคคลสงสรรคดวยทงในทางตรงและทางออมเปนกลจกรสาคญทกอใหเกดการสรางทศนคตขน ทศนคตจงสรางขนโดยไดรบอทธพลจากครอบครว โรงเรยน เพอนฝงกลมตาง ๆ ในสงคม สอมวลชนและสงรอบตวบคคล เราสามารถเรยนรทศนคตโดยมการสงสรรคกบสงทมทศนคตโดยตรง ทศนคตทสรางขนโดยลกษณะนคอนขางจะเขมขน แตมเพยงสวนนอยททศนคตจะเกดจากประสบการณตรง บางครงบคคลอาจมประสบการณทนบไดวาเปนประสบการณทรนแรงมากกบสงหนง ทศนคตตอสงนนจะถกสรางขนและมความเขมขนอยางสงดวยการอธบายถงการสรางทศนคตนจะแยกกลาวตามองคประกอบของทศนคตคอในขนแรกจะเกดการสรางความร ความเชอขนกอน จากนนความรสกและอารมณจะถกสรางขนตามมา และเกดการแสดงพฤตกรรมใหปรากฏหลงจากเกดความรสกแลว

การเปลยนแปลงทศนคต บรรพต คนธเสน (2538, หนา 11) อธบายถงการเปลยนแปลงทศนคตวา ทศนคตของ

คนเรานนมการปรบปรงเปลยนแปลงไดดวยการศกษาอบรมสงสอนและสงแวดลอม ความเจรญทางการศกษา การคมนาคมตดตอมผลใหทศนคตของคนเปลยนแปลงไปไดเปนอนมาก ทงนเพราะบคคลมโอกาสสงสรรคและแลกเปลยน ตลอดจนเลยนแบบความคดเหนกนไดมาก วฒนธรรมมการผสมผสานกนมากเทาใดกยงจะทาใหทศนคตของคนเปลยนแปลงไปไดมากเทานน คนทขาดการตดตอกบบคคลอน ดารงชวตอยตามลาพง ทศนคตจะไมเปลยนแปลง แตคนทโลดแลนไปตามสงคมอยางกวางขวาง เขากลมเขาพวกหรอเปนสมาชกของสมาคมมากแหง ทศนคตจะเปลยนแปลงไดมาก เพราะคบคาสมาคมตดตอ สงสรรค โอกาสทจะมการถายทอดหรอเลยนแบบความคดเหนนนเปนไปไดงาย กลาวคอ ทาใหคนมองเหนโลกกวางขน ความรสกเกาทมมาจากครอบครวหรอทพบเหนดวยตวเองในวยเดก เมอเวลาผานไปนาน ๆ เขาความรสกเฉพาะของตวนน คนสวนใหญอาจไมเหนดวยกได จงจาเปนตองเปลยนแปลงทศนคตของตนใหสอดคลองกบสงคมของตนทเปนสมาชก มฉะนนตนจะอยรวมกบเขาไมได

การวดทศนคต นกจตวทยาและผรหลายทานยงมขอถกเถยงกนอยวา ทศนคตเปนสงวดไดอยางแนนอน

หรอไม หรอมวธการใดทจะวดทศนคตไดใกลเคยงกบความเปนจรงมากทสด แตอยางไรกตาม การวดทศนคตนนถอเปนการวดภาวะโนมเอยงในการจะแสดงออก ไมใชเปนการกระทา แตเปนความรสกซงมลกษณะอตนย (subjective) บคคลอาจไมใหขอเทจจรงดวยความจรงใจ เพราะเหนวา

14

เปนเรองสวนตว และการแสดงออกของสงนนไมวาจะเปนรปของวาจาหรอการเขยนกตามบคคลมกจะไตรตรองถงความเหมาะสมตามสถานการณทางสงคม คอตามปกตวสย ตามคานยม การยอมรบและไมยอมรบ การเหนชอบหรอไมเหนชอบของคนสวนใหญทางสงคม จงอาจกลาวไดวา ทศนคตจงเปนสงทไมอาจสงเกตได ไมอาจมองเหน ไดยน ไดกลนหรอสมผสได ทศนคตเปนภาวะเชงสนนษฐานทตองอนมานเพอจะอนมานทศนคต จงไดมผหาวธการวดขนมามากมายหลายทาน หลายวธ อาท กมลรตน หลาสวงษ (2527, หนา 187 อางถงใน จตภ หาญสมบรณ, 2547) ไดกาหนดวธวดไว 5 วธ คอ

1. โดยประมาณความรสกของตนเอง (self - report measures) วธการวดทศนคตทางสงคมโดยประมาณความรสกของตนเองนมนกจตวทยาทางสงคม ไดพยายามสรางเครองมอขนมาวดเปนมาตราสวนประมาณความรสก มอยหลายสเกลทเปนทยอมรบกนอยางแพรหลายมากไดแก

1.1 สเกลของเชอรสโตน (The Thurstone scale) สเกลนสรางขนโดย เชอรสโตน (Louis Thurstone) ในป ค.ศ. 1928 มทงหมด 11 ระดบความรสก ดงภาพท 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 ทศนคตทางบวก ปานกลาง ทศนคตทางลบ

ภาพท 1 สเกลการวดทศนคตของเชอรสโตน (The Thurstone scale) อธบายรปวา ระดบความรสกแบงเปน 11 ระดบ โดยระดบตนคอระดบท 1 - 5 เปนทศนคตทางบวก เชน ความรสกเหนดวย พอใจ ชอบ โดยมระดบตาสด คอ 1 ไปเรอย ๆ จนถงระดบสงสดคอ 5 สาหรบระดบ 6 จะมความรสกกลาง ๆ กากงระหวางทศนคตทางบวกกบทางลบ และระดบทายคอ 7 - 11 เปนทศนคตทางลบ เชน ความรสกไมเหนดวย ไมพอใจ ไมชอบ โดยมระดบตาสดคอ 7 ไปเรอย ๆ จนถงระดบสงสดคอ 11 1.2 สเกลของไลเครท (The Likert scale) สเกลนสรางโดยไลเครท (Likert) ในป ค.ศ. 1930 มทงหมด 5 ระดบความรสก ดงภาพท 2

15

1 2 3 4 5 เหนดวยอยางยง ไมเหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย ไมเหนดวยอยางยง

ภาพท 2 สเกลการวดทศนคตของไลเครท (The Likert scale) อธบายรปวา ขอความทเปนในทางบวก (positive) มขอเลอก/ คะแนน ดงน เหนดวยอยางยง 5 คะแนน ไมเหนดวย 4 คะแนน ไมแนใจ 3 คะแนน ไมเหนดวย 2 คะแนน ไมเหนดวยอยางยง 1 คะแนน ขอความทเปนในทางลบ (negative) มขอเลอก/ คะแนน ดงน เหนดวยอยางยง 1 คะแนน ไมเหนดวย 2 คะแนน ไมแนใจ 3 คะแนน ไมเหนดวย 4 คะแนน ไมเหนดวยอยางยง 5 คะแนน 1.3 สเกลของโบการดส (The Bogardus scale) สเกลนสรางขนโดยโบการดส (Bogardus) ในป ค.ศ. 1925 เปนสเกลทใชวดทศนคตดานสงคม เรยกวา social diltance scale โดยการสรางขอคาถามขนมา 7 ขอ แลวใหผตอบแบบสอบถามเลอก 1 ขอเฉพาะทตรงกบความรสกทแทจรงเพยงขอใดขอหนงหรอมากกวา 1 ขอขนไป 1.4 สเกลทใชความหมายของคาทแตกตางกน สเกลนสรางขนโดย Osgood, Suci and Tannenbaum ในป ค.ศ. 1957 เปนสเกลทใชคาหรอวลทมความหมายตรงกนขามกนเปนค ๆ มสเกลทประมาณความรสก 7 ระดบ ในแตละคาหรอวลนน ๆ แบงการวดทศนคตเปน 3 สเกล คอ 1.4.1 สเกลประเมนผล (eradicative scale) เปนการวดดานประเมนความรสกไดแก ด - เลว, ขม - หวาน, ชอบ - ไมชอบ, พอใจ - ไมพอใจ 1.4.2 สเกลแสดงพลง (potency scale) เปนการวดความแขงแรง ไดแก แขง - ออน หนก - เบา ฯลฯ

16

1.4.3 สเกลทแสดงถงการแสดงออกหรอการเคลอนไหว (activity scale) โดยใชคาคณศพทอธบาย ไดแก ชา - เรว, เฉอยชา - กระตอรอรน ฯลฯ 1.5 สเกลอน ๆ เชน สเกลทใชคาถามในทานองการยอมรบ หรอปฏเสธ และสเกล ทใชคาถามแบบปลายเปด 2. การสงเกตพฤตกรรมทแสดงออก เทคนคการวดทศนคตโดยวธนเรมใชโดย ลาปแอร (Lapiere) ในป ค.ศ. 1934 โดยการสรางสถานการณทเปนจรงมากทสด แลวใหผแสดงทศนคตอย ในสถานการณนนระยะหนง จนกระทงเกดความรสกหรอมทศนคตตอสถานการณนน แลวผศกษาหรอผวดทศนคตตองสงเกตพฤตกรรมทเขาแสดงออกตงแตแรกเรมจนกระทงสนสดการสรางสถานการณ 3. การตความหมายหรอแปลความหมาย จากปฏกรยาทบคคลแสดงตอสงเราบางชนด เทคนคการวดทศนคตนมหลายวธ ไดแก 3.1 การดภาพ เลาเรองราวทเกดขนจากภาพ 3.2 การดภาพหยดหมก แลวบอกวาภาพทเหนคออะไร พรอมเหตผล 3.3 การทานายพฤตกรรมทอาจเกดขนของบคคลหรอตวละคร 4. การทางานบางอยางทกาหนดใหการวดทศนคตดวยวธนนกจตวทยาสงคมเชอวาพฤตกรรมทบคคลแสดงการทางานบางอยางทกาหนดใหนนเปนผลมาจากความรสกนกคดของเขาเอง 5. ปฏกรยาตอบสนองทางรางกายนกจตวทยาสวนใหญมกรายงานผลการศกษาทางดานทศนคต หรอการวดทศนคตโดยการกลาวถงความสมพนธระหวางความเขมขน (intensity) หรอ ความรนแรง (externity) ของทศนคตกบการตอบสนองทางรางกาย

แนวความคดเกยวกบทศนคตทางการเมอง

วฒนธรรมทางสงคม (social culture) ประกอบดวยคณสมบต 3 ประการคอ (Foster, 1962 อางถงใน จตภ เทพสมบรณ, 2547)

ประการแรก วฒนธรรมเปนสงทเรยนรไดถาเรารจกวฒนธรรมของชนชาตใด เผาใด เรากสามารถศกษาทาความเขาใจทงทางตรงและทางออม

1. ทางตรงกคอเขาไปคลกคลรวมอยรวมกจกรรมโดยตรง 2. ทางออมกคอการศกษาจากเอกสารตาง ๆ ทมผศกษารวบรวมไว ประการท 2 วฒนธรรมเปนสงทเกดจากกระบวนการเรยนรทางสงคมมากกวาเกดจากการ

ถายทอดทางสายเลอด

17

ประการท 3 วฒนธรรมตาง ๆ ทมการเปลยนแปลงได (dynamic) มกมการเปลยนแปลงอยางสมาเสมอ

ระบบซงมอทธพลตอกระบวนการเรยนร และถายทอดของคนในสงคมสบตอกนมาจนกระทงกอใหเกดเปนแบบแผนของพฤตกรรมนน มลกษณะสาคญดงนคอ

1. ระบบความเชอ (belief) 2. คานยม (value) 3. ทศนคต (attitude) 1. ระบบความเชอ (belief) โดยทวไปแบงออก 3 ประเภทคอ (Rokeach, 1973

อางถงใน จตภ เทพสมบรณ, 2547) 1.1 ความเชอกบสงทดารงอยวาเปนสงทถกตองหรอผด เชน การฉอโกง,

การทางานดวยความสจรต 1.2 ความเชอเกยวกบการประเมนคณคาของสงทดารงอยวาเปนสงทดหรอเลว

เชน ความเมตตาปราน, ความโหดราย 1.3 ความเชอเกยวกบวธหรอเปาหมายของการกระทาวาเปนสงทพงปรารถนา

หรอไมพงปรารถนา เชน การเสยสละใหสงคม, ความเหนแกตวตอสงคม 2. คานยม (value) หมายถง ความเชออยางหนงทมลกษณะยนยงถาวร โดยเชอวาวธ

ปฏบตหรอเปาหมายของชวตบางอยางนนเปนสงตนเองหรอสงคมเหนชอบสมควรทจะยดถอปฏบต (Rokeach, 1973) คานยมประกอบดวยลกษณะ 3 ประการคอ (สนทร โคมน และ สมท สมครการ, 2522)

2.1 คานยมมลกษณะเปนความเชออยางหนง เชน บางบคคลอาจจะนยมชวตสมถะ แตอกบางบคคลชอบชวตฟมเฟอย

2.2 คานยมมลกษณะยนยงถาวร เกดจากกระบวนการเรยนรทางสงคม (socialization) เชน คานยมความกตญ

2.3 คานยมมลกษณะของการเปรยบเทยบความสาคญ เชน บางบคคลมคานยม การทางานหนก แตบางบคคลมคานยมเกยวกบการเทยวเตร

3. ทศนคต (attitude) หมายถงความพรอมทางจตใจและความรสกของคนเราทสงสม มาจากประสบการณอนยาวนาน (Allport, 1935 อางถงใน จตภ เทพสมบรณ, 2547) หรออาจจะกลาวไดโดยสรปวาทศนคตหมายถง ระบบความเชอของคนเราทสงสมมาเปนเวลาอนยาวนาน (Rokeach, 1968 อางถงใน จตภ เทพสมบรณ, 2547)

18

วฒนธรรมทางการเมอง (political culture) อลมอนด (Almond, 1956 อางถงใน จตภ เทพสมบรณ, 2547) เปนผรเรมใชคาวา

“วฒนธรรมทางการเมอง” (political culture) เพออธบายแบบแผนพฤตกรรมทางการเมองของบคคลในสงคมตาง ๆ โดย Almond อธบายวา “วฒนธรรมทางการเมองหมายถงแบบแผนของ ความเชอ, คานยมและทศนคตของบคคลทมตอระบบการเมอง และตอสวนตาง ๆ ของการเมอง” สามารถพจารณาไดจากความโนมเอยง 3 ลกษณะคอ

1. ความโนมเอยงเกยวกบความร (cognitive orientation) 2. ความโนมเอยงเกยวกบความรสก (affective orientation) 3. ความโนมเอยงเกยวกบการประเมนคา (evaluative orientation) นอกจากนนนกวชาการอลมอนด และ เวอรบา (Almond & Verba, 1956 อางถงใน

จตภ เทพสมบรณ, 2547) ยงไดทาการปรกษาเปรยบเทยบวฒนธรรมทางการเมองของกลมคน ในสงคมตาง ๆ พบวามลกษณะทแตกตางกน 3 ลกษณะ คอ

1. วฒนธรรมทางการเมองแบบคบแคบ (the parachial political culture) เปนวฒนธรรมทางการเมองของคน ทไมมความรความเขาใจเกยวกบระบบการเมองเลย ไมมการรบร ไมมความเหน และไมใสใจตอการเมอง ไมคดวาตนเองมความจาเปนตองมสวนรวมทางการเมอง

2. วฒนธรรมทางการเมองแบบไพรฟา (the subject political culture) เปนวฒนธรรม ทางการเมองของบคคลทมความร ความเขาใจตอระบบการเมอง โดยทวไป แตไมสนใจทจะม สวนรวมทางการเมองในทกกระบวนการ

3. วฒนธรรมทางการเมองแบบมสวนรวม (the participant political culturer) เปนวฒนธรรมทางการเมองของบคคลทมความร ความเขาใจตอระบบการเมองเปนอยางด เหนคณคาและความสาคญในการขามสวนรวมทางการเมอง ทงนเพอควบคม และทาการตรวจสอบ ใหผปกครองทาการปกครอง เพอสนองตอบความตองการของประชาชน ลกษณะทางวฒนธรรม แบบน จะพบไดในชนชนกลางสวนใหญของประเทศอตสาหกรรมหรอประเทศทพฒนาแลว เพราะประชาชนสวนใหญ เปนเจาของอานาจอธปไตยทแทจรง

สาหรบวฒนธรรมทางการเมองของไทย มลกษณะผสมผสาน มเอกลกษณเปนของตนเอง จะประกอบดวยวฒนธรรมยอย 2 รปแบบคอ (มนญ ศรวรรณ, 2526)

1. วฒนธรรมทางการเมองแบบดงเดม เปนวฒนธรรมของคนสวนใหญในประเทศเปนวฒนธรรมแบบมวลชน มลกษณะเดนคอลกษณะของอานาจนยม และอสระนยม

2. วฒนธรรมทางการเมองแบบสมยใหม เปนวฒนธรรมของผนาหรอผทมการศกษา ในระดบสง มลกษณะเดนคอ ลกษณะของอานาจนยมและเสรนยม

19

นอกจากนนยงเปรยบเทยบกบกบภมหลงทางดานการศกษา อบรม การปฏบตงานอาชพและกระบวนการหลอหลอมทางสงคม (socialization process)

1. โรงเรยนทหารในกองพน และขาราชการทหาร “อานาจนยมผสมเสรนยม” 2. ขาราชการทมลกษณะเปนเจาขนมลนาย “อานาจนยมสงกวาเสรนยม” 3. นกเรยน “อานาจนยม” (อาจจะเปนผลมาจากอาย การอบรมและการศกษา) 4. กลมพอคา, นกธรกจ, ผบรหารบรษทเอกชน “ผสมแตโนมเอยงไปทางอานาจนยมเปน

สวนใหญ” สมบต ธารงธญวงศ ไดศกษาวฒนธรรมทางการเมองของผนากลมเกษตรกร ในภาค

กลางพบวา มวฒธรรมทางการเมองแบบผสมระหวางอสระนยมและอานาจนยม กลาวคอตอตนเองจะมลกษณะเปนอสระนยม ไมตองการใหใครมาจากดสทธเสรภาพของตนเอง แตตอผอนมลกษณะเปนอานาจนยมสง ซงไมตองการใหใครโตแยง ตองการใหเชอฟงคาสงโดยเครงครด (ซงสอดคลองกบผลการศกษาของ กมล สมวเชยร, 2521)

จงสรปวา การพฒนาระบอบประชาธปไตยของไทยนน ตองดาเนนการเพอลดลกษณะอานาจนยมใหนอยลง สงเสรมใหมลกษณะประชาธปไตยใหมายงขน โดยกระบวนการอบรม หลอหลอมทางสงคม (socialization process)

นอกจากน สมบต ธารงธญวงค (2537) ไดทาการศกษาเพมเตม เกยวกบวฒนธรรมทางการเมองของชนชนกลางในสงคมไทย พบวา ชนชนกลางสวนใหญมวฒนธรรมทางการเมองแบบ ประชาธปไตยในระดบคอนขางสงขนไป แสดงใหเหนวาในชวงเวลาทมการเรยกรองประชาธปไตย อยางตอเนองตลอดมา ชนชนกลางในฐานะทเปนแกนนาในการเรยกรองมาตงแต พ.ศ. 2516 ไดมบทบาทอยางสาคญในการเคลอนไหวสนบสนนการปกครองระบอบประชาธปไตย

แนวคดเกยวกบบคลกภาพแบบอานาจนยม

บคลกภาพแบบอานาจนยม (authoritarian personality) นน หมายถง แนวโนมทบคคลจะออนนอมยอมรบฟงโดยไมโตแยงตอบคคลทมอานาจมากกวา อายมากกวา ความรมากกวา แมจะ ไมเหนดวยกบบคคลเหลาน กจะรบฟงเฉย ๆ ถาไมพอใจกพยายามขมความรสกเอาไว ในขณะเดยวกน กไมตองการใหบคคลทมอานาจนอยกวา อายนอยกวา ความรนอยกวา หรออาวโสนอยกวา มาแสดงความขดแยงหรอขนเคอง (ณรงค สนสวสด, 2514 อางถงใน พ.ท.ประทป ธรรมรกษ, 2535)

หากมองในฐานะแบบแผนหรอลกษณะบคลกภาพ (personality pattern) ไดมนกวชาการไดทาการศกษาบคลกภาพแบบอานาจนยมไวดงน

20

ฟอรม (Formm, 1941 อางถงใน ขจรศกด สาลรตน, 2542) อธบายถงการยอมรบบคลกภาพและอานาจนยมของคนเยอรมนตอการปกครองแบบเผดจการฮตเลอร โดยอธบายเหตของการยอมรบวา เปนผลจากความเจรญรงเรองของศาสนาครสตนกายโปรเตสแตนด ซงใหเสรภาพแกบคคลอยางมาก รวมถงเศรษฐกจแบบทนนยม (capitalism) บคคลมเสรภาพและอสรภาพมากขน ขณะเดยวกนกเปนสาเหตใหเกดความโดดเดยว หวาดกลวการใชอานาจ (fear and powerless) ซงเปนลกษณะหนงของบคลกภาพแบบอานาจนยม

ดลลเฮย (Dillehey, 1978 อางถงใน ขจรศกด สาลรตน, 2542, หนา 43) ความรสกโดดเดยว และความหวาดกลวทาใหบคคลเกดความไมแนใจ ขาดความรสกอบอนปลอดภยในการเลอกวธการดาเนนชวต จงเกดการดนรนหาทางหลดพนจากสถานการณทไมพงประสงคดวยการเขารวมกบบคคลอนมความคลอยตาม ความรก และการแบงงานกนทาเพอใหบงเกดความรสกมนคง ปลอดภยในการดาเนนชวต การมบคลกลกษณะอานาจนยมของบคคลเปนลกษณะของบคคลทยอมจานนตอผทมอานาจบารมเหนอกวา เพอตนเองจะไดมความรสกมนคงปลอดภยและเพอขจดความไรอานาจ

สโตน (Stone, 1974 อางถงใน ขจรศกด สาลรตน, 2542) ผทพยายามแสวงหาอานาจใหตนเองเพอใหผอนยอมจานนตออานาจของตนเองดวย กลาวไดวา การทผถกปกครองยอมรบการปกครองแบบอานาจนยมไดกเนองมาจากวา บคคลทถกปกครองนนมบคลกภาพแบบอานาจนยมนนเอง

วลเลยม (William, 1974 อางถงใน ขจรศกด สาลรตน, 2542) บคคลทมลกษณะอานาจนยมนนจะตองมความตองการทจะสรางความเจบปวด และตองการทจะมอานาจหรออทธพลครอบครองผอน ในขณะเดยวกนกตองการไดรบความเจบปวด และถกครอบครอง ในแบบลกษณะนสย ชอบความรนแรงแบบซาดสตกและมาโซคสตก (sadistic & mascochistic)

อดอรโน (Adorno, 1950 อางถงใน ขจรศกด สาลรตน, 2542) ไดศกษาทศนคตแบบฟาสซสตของคนอเมรกน ทอยในซานฟรานซสโก มลรฐแคลฟอรเนย, ออน มลรฐโอเรกอน และเมองโอคแลนด และเมองอน ๆ ทางฝงทะเลตะวนตกของสหรฐอเมรกา โดยตพมพ ทมชอวา “บคลกภาพแบบอานาจนยม” (The Authoritarian Personality) โดยไดสรางเครองมอสาหรบ ใชในงานวจย เชน A - S Scale หรอ Anti - Semitism Scale เปนเครองมอวดทศนคตทตอตานชาวอสราเอล โดยใชวธการของลเครท (Likert method) เนองจากขณะนนเกดเหตการณสงหารชาวยวและชนกลมนอยทาใหทศนคตรงเกยจชาวยวแพรขยายไปทวโลก ในการวดทศนคตไดกาหนดตวเลอกใหผตอบ 6 ตวเลอกจาก 52 คาถาม ดงน

21

ไมเหนดวยอยางยง (strong opposition disagreement) ไมเหนดวยปานกลาง (moderate opposition disagreement) ไมเหนดวยเลกนอย (slight opposition disagreement) เหนดวยเลกนอย (slight support agreement) เหนดวยปานกลาง (moderate support agreement) เหนดวยอยางยง (strong support agreement)

หากผตอบแบบสารวจตอบคาถามแลวไดผลรวมของคะแนนสง กจะหมายถง มความรงเกยจชาวอสราเอลสงนนเอง

นอกจากน อดอรโน และคณะ (Adorno et al.) ยงไดสรางเครองมอทใชวดลกษณะ เชอชาตนยม เชน A Scale และ E Scale รวมถง PEC Scale (politico economic conservatism scale) เพอใชศกษาอดมการณทางการเมองและเศรษฐกจโดยจะวดลกษณะอนรกษนยม (conservatism) และลกษณะเสรนยม (liberalism) และเครองมอทใชวดความมแนวโนมทจะยอมรบอดมการณแบบฟาสซสมทเรยกวา F Scale หรอ Fascism Scale (Stone, 1974, p. 147 อางถงใน ขจรศกด สาลรตน, 2542, หนา 45) ซงเปนเครองมอทใชวดความคดเหนและทศนคตวาเหนดวย หรอไมเหนดวยตอขอความในแบบทดสอบใน 6 ระดบของตวเลอก คอ

ไมเหนดวยอยางยง (disagree strongly) ไมเหนดวยเปนสวนใหญ (disagree mostly) ไมเหนดวยบางสวน (disagree somewhat) เหนดวยบางสวน (agree somewhat) เหนดวยเปนสวนใหญ (agree mostly) เหนดวยอยางยง (agree strongly) ในการสราง F - Scale อดอรโน และคณะ (Adorno et al.) ไดกาหนดตวแปรซงเปน

องคประกอบของลกษณะหรอแบบแผนของบคลกภาพ (personality pattern) จานวน 9 ตวแปร โดยม 30 ขอความในแบบทดสอบ ดงน

1. ลกษณะคานยมทตดอยกบวฒนธรรม และประเพณเดมของสงคม (conventionalism) 2. ลกษณะการยอมรบอานาจโดยปราศจากการตรกตรอง หรอโตแยง (authoritarian

submission) 3. ลกษณะการมความกาวราวสง (authoritarian aggression) 4. ลกษณะการตอตานความคดฝน การจนตนาการ และการมจตใจออนโยน

(anti -intraception)

22

5. ลกษณะความเชอแบบดงเดม ในอานาจอนลลบและความยดมนในกฎเกณฑเกา ๆ (superstition and stereotype)

6. ลกษณะการนยมการใชอานาจและความดดนแขงกราว (power and toughness) 7. ลกษณะความเปนศตรและการเยาะเยยดถกมนษย (destructive and cynicism) 8. ลกษณะการมองโลกในแงราย (projectivity) 9. ความใสใจกบเรองทางเพศของผอนจนเกนไป สาหรบขอวจารณทมตอหนงสอ The Authoritarian Personality ของ อโดโน และคณะ

(Adorno et al. อางถงใน ขจรศกด สาลรตน, 2542) นนมมากมาย พรอมทงมความเหนในลกษณะแตกตางกน กลาวคอ

จาโนวช และ มารวค (Janowitz & Marvick, 1953, pp. 185 - 201 อางถงใน ขจรศกด สาลรตน, 2542) ไดกลาววา ลกษณะของพวกอานาจนยมนนชอบความมระเบยบ เคารพ เชอฟง พวกนมแนวโนมทจะยอมรบอานาจโดยปราศจากขอโตแยง กบผมอานาจ มความสนใจทางการเมองนอย ไมชอบเขาไปมสวนรวมทางการเมอง มความเชอมนในตวเองทางการเมองตา ไมประสงคเขารวมกลมทางการเมองและไมมบทบาททางการเมอง

เอดเวรด (Edward, 1954 อางถงใน ขจรศกด สาลรตน, 2542) กลาววา การศกษาของ Adorno เปนการศกษาเฉพาะแตลกษณะอานาจนยมของฝายขวา (ฟาสซสต) เทานน จนทาใหมองขามการศกษาลกษณะอานาจนยมของฝายซาย (คอมมวนสต) ไปอยางสนเชง ทงนเพราะลกษณะอานาจนยมฝายซายกมไมนอยไปกวาฝายขวา ทงนลกษณะอานาจนยมนนจะปรากฏทงในพวกอนรกษนยม (conservatives) และพวกหวกาวหนาหรอฝายซาย (liberal of leftists) (Barker, 1961, p. 294 อางถงใน ขจรศกด สาลรตน, 2542)

โรคธ (Rokeath, 1966, p. 94 อางถงใน ขจรศกด สาลรตน, 2542) ไดชใหเหนวาลกษณะของบคลกภาพแบบอานาจนยมไดแก การยอมสยบตอผมอานาจ มทศนคตแบบไมกลาวพากษวจารณในการใชอานาจ มความเหนแกตว ยดในระเบยบแบบแผนดงเดม นยมการใชอานาจเดดขาด

มลบราช (Milbrath, 1966, pp. 85 - 86 อางถงใน ขจรศกด สาลรตน, 2542) กลาววา บคคลทมทศนคตแบบอานาจนยมพอใจในสงคมทมความสมพนธกนเปนไปตามสถานภาพ เชน ผบงคบบญชาไดรบความเชอฟงจากลกนองโดยปราศจากการคดคาน บคคลพวกนไมชอบทจะ มสวนรวมทางการเมอง ไมชอบการรวมกลมทางการเมอง

กรนสไตน (Greenstein, 1975, pp. 98 - 100 อางถงใน ขจรศกด สาลรตน, 2542) กลาววาผลงานดงกลาวไมไดเสนอแนะการตงสมมตฐานใหมทมความครบถวนสมบรณ นอกจากนยงกลาว

23

อกวาการใชคา authoritarian นน มขอบกพรองสองประการดงกลาวคอ ใชในความหมายวาลกษณะของความเตรยมพรอมทางจตวทยาของบคคล เทานน แตยงหมายความรวมถงความเชอทางการเมอง (political beliefs) และโครงสรางของระบบการเมองอกดวย อกประการหนงการใชคาวา authoritarian มกจะหลกเลยงไมพนทจะถกมองไปในทางลบ ทงนเพราะในระบบการปกครอง แบบประชาธปไตย เสรนยมนน คาดงกลาวจะถกแปลในความหมายวา เลว

สตากเนอร (Stagner, 1961, p. 294 อางถงใน ขจรศกด สาลรตน, 2542) ชวา F - Scale ทสรางโดย อโดโน และคณะ (Adorno et al.) ประกอบดวยขอความทเปน response set คาตอบสาเรจซงทาใหเกดความลาเอยงของผตอบ อารง สทธาศาสน (2527, หนา 152) ใหความหมายของคาวา response set หมายถง แนวโนมทผตอบจะตอบไปในทางใดทางหนง โดยไมคานงถงเนอหาของคาถามหรอขอเทจจรง เชน คาถามทเกยวของกบคานยมหรอปทสถานของสงคม “ทานสงเสรมหรอตอตานการปกครองแบบประชาธปไตย” คาตอบสวนใหญจะตอบวาสงเสรม

นอกจาก อโดโน และคณะ (Adorno et al.) จะศกษาบคลกภาพแบบอานาจนยมดงทกลาวแลว ยงมนกวชาการทานอน โดยเฉพาะนกวชาการของไทยทไดใหการศกษาแนวความคดเกยวกบ ผทมบคลกภาพแบบอานาจนยมไว เชน

ทนพนธ (Thinnapan, 1975, p. 137 อางถงใน ขจรศกด สาลรตน, 2542) กลาววา ลกษณะของบคคลทเปนพวกอานาจนยมนน ชอบออกคาสงและยอมรบการเชอฟง ยอมจานนตอผมอานาจเหนอกวา ไมชอบการเขาไปมสวนรวมทางการเมอง ไมชอบการรวมกลมและการเขาไปเกยวของในกจกรรมทางการเมอง นอกจากนยงเปนพวกทชอบการสรางความสมพนธตอกนในลกษณะ ทแนชดตายตว

พลศกด จรไกรศร (2519, หนา 38 - 39) กลาววา ลกษณะของผมบคลกภาพแบบอานาจนยม คอ

1. ยดถอตวบคคลมากกวาเหตผล 2. นบถอระบบอาวโส 3. มอบความรบผดชอบตาง ๆ ไวทผนา 4. นยมอานาจเดดขาด 5. ยอมจานนตอผมอานาจ 6. ไมยอมรบความเสมอภาคของบคคล 7. ไมยอมรบความแตกตางในการใชสทธเสรภาพของผอน 8. ยดถอคานยมแบบเดม

24

ชยอนนต สมทรวณช (2519, หนา 23 - 24) กลาววา บคลกภาพแบบอานาจนยมเปนบคลกภาพทไมเกอกลตอการปกครองระบอบประชาธปไตย ผทมแนวโนมวาจะมบคลกภาพแบบอานาจนยมหรอเผดจการคอบคคลดงน

1. ยอมรบอะไรงาย ๆ ตามคานยมของสงคมโดยไมมความคดเหนโตแยง ทงนเพราะบคคลประเภทนตองการการยอมรบจากสงคม จงไมตองการใหตนเองมความเหนทแตกตางไปจากสงคม ในขณะเดยวกนกไมตองการใหบคคลอนมความเหนทแตกตางไปจากตน

2. เปนผทมองโลกในแงราย เหนวาในโลกนมแตความหลอกลวง ไมมอะไรแนนอน ขาดความมนคงปลอดภย เปนผทมจตใจปนปวนจนตองยดบคคลหรอสงของเปนทพงอยางงมงาย มกชอบผเผดจการ โดยมทศนคตวาสงทโลกหรอชาตตองการมากทสด คอ การมผนาทเขมแขง

3. เปนคนทเครงครดจนเกนไป ปรบตวยาก ไมคอยมจนตนาการและเปนนกอนรกษนยมยงยวด

4. มจตใจคบแคบตอเพอนรวมโลกทมเชอชาตและภาษาทแตกตาง (ชาตนยมเกนไป) ณรงค สนสวสด (2522, หนา 14) กลาววา ลกษณะของบคคลทมบคลกภาพแบบอานาจ

นยมจะมแนวโนมทจะออนนอมหรอรบฟง โดยไมโตแยงตอบคคลผทมอานาจมากกวาอายมากกวา กลาวคอ แมจะไมเหนดวยแตกจะรบฟงอยางนงเฉย หากขดแขงกจะเกบความรสกไมแสดงออก แตในขณะเดยวกนจะเกดความขนเคองและไมตองการใหผมอานาจนอยกวาอายนอยกวาความรหรออาวโสนอยกวา หากแสดงความเหนขดแยง

วสทธ โพธแทน (2524, หนา 161 - 162) ไดศกษารปแบบลกษณะอานาจนยมท Fred I. Greenstein ไดศกษาบคลกภาพแบบอานาจนยมไวและไดสรปออกมาเปนขอ ๆ ไดดงน

1. การครอบงาหรอการใชอานาจบาตรใหญตอผทอยในฐานะตากวา 2. การศโรราบกราบกรานอยางสนเชงตอผทอยในฐานะสงกวา (มอานาจกวา) 3. เหนอานาจเปนใหญหรอบชาอานาจ 4. ตดพนยดมนอยแตความคดเกา ๆ ลาสมย มลกษณะเปนผยดมนในลทธ 5. เชอถออยางงมงายโดยไมพยายามหาทางพสจนตามหลกวทยาศาสตร และตามหลก

เหตผลในสงทเหนอธรรมชาต 6. ชอบทาตนเปนผอวดโอในอานาจและชอบขมเหงรงแก 7. มองคนในแงรายและมกจะประชดประชน ดถกดแคลนเหยยดหยนผอนและ

ความสามารถของผอนโดยไมคดในแงดของผอน 8. มจตใจหยาบกระดางไมมสนทรยภาพ ไมยอมรบในความรสกอนละเอยดออนของ

จตใจ และไมมความคดฝนในเรองสนทรยใด ๆ

25

9. มความรสกออนแอในตวเองแตพยายามปดบงไว โดยสรางความแขงกระดางขนมาแทน 10. ไมอาจทนการวพากษวจารณโดยผอน 11. ชอบกดขทางเพศ ในสวนของความเหนของนกวชาการทานนสนบสนนและขยายการศกษาของ

ทนพนธ นาคะตะ ใหเหนงายและชดเจนขน จะเหนไดวา ความเหนของนกวชาการของไทยเกยวกบบคลกภาพแบบอานาจนยม

ทเหมอนกนหรอใกลเคยงกนในลกษณะใหญ ๆ พอสรปไดดงน 1. ไมชอบการเขามสวนรวมทางการเมอง 2. ยอมจานนตอผทมอานาจ ความอาวโสหรอฐานะเหนอกวา แตจะขมเหงผดอยกวา 3. ตองการการยอมรบจากสงคม จงไมชอบโตแยงทางความเหน 4. ไมยอมรบการวพากษวจารณจากผอน

การปฏวตรฐประหาร

ความหมาย การปฏวต (revolution) คอ การหมนกลบ การผนแปรเปลยนหลกมล เปลยนแปลงระบบ

เชน การปฏวตอตสาหกรรม การเปลยนแปลงระบบการบรหารบานเมอง เชน ปฏวตการปกครอง (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

การปฏวต คอ การทดสอบพลงระหวางชนชนอยางเปดเผยเพอใหไดมาซงอานาจมวลชน ลกขนสเนองจากแรงกดดนและผลประโยชนสาคญพนฐาน ซงสวนใหญจะไมมความเขาใจเกยวกบเสนทางและจดหมายปลายทาง ความหมายหลกของการปฏวต คอ การตอสเพออานาจรฐในนามของการสรางสงคมใหม (Trotsky, 1987 อางถงใน ประชา เทพเกษตรกล, 2535)

การปฏวต หมายถง การเปลยนแปลงครงใหญจากระบบเดม ยกเลกระบบเดมใชระบบใหม หรอ การรอโครงสรางเดมเปนสวนใหญ หรอ จะใชเปนคาอธบายวามการปรบปรงเปลยนแปลงอยางมาก เชน ปฏวตตนเอง คอ การปรบปรงตวเองจากหนามอเปนหลงมอ สาหรบระบบการเมอง การปฏวต คอ การยดอานาจจากผปกครองเดม แลวทาการเปลยนแปลงระบอบการปกครอง เชน ปฏวตสยาม พ.ศ. 2475 ซงตางจากรฐประหาร ทเปนการยดอานาจการปกครองแตไมไดมการเปลยนแปลงระบอบการปกครอง (ภทรพงศ เกษทอง, 2551)

การปฏวต หมายถง การเปลยนรปแบบหรอระบอบการปกครองประเทศจากรปแบบหนงอยางสนเชง เชน การปฏวตฝรงเศส (เปลยนจากระบอบสมบรณาญาสทธราชไปสระบอบสาธารณรฐ

26

หรอในประเทศไทย คอ สมยรชกาลท 7 ทเปลยนจากระบอบสมบรณาญาสทธราชไปสระบอบประชาธปไตย) (ประวตการปฏวตรฐประหาร, 2551)

การปฏวต หมายถง การใชความรนแรงทางการเมองเพอเปลยนแปลงสงคมอยางเบดเสรจ โดยมวตถประสงคทการเปลยนแปลงการเมอง การปกครอง อดมการณทางการเมอง วฒนธรรม วถชวต ระบบเศรษฐกจ ความเชอทางศาสนา และระบบสงคมโดยรวม (ประวตการปฏวตรฐประหาร, 2551)

การรฐประหาร (coup d’etat) คอ การแทรกแซงทางการเมองของทหารเปนการใชกาลงเขายดอานาจการปกครองประเทศ รฐประหารอาจเปนสวนหนงของการปฏวต (revolution) เพอเปลยนแปลงโครงสรางทางการเมอง เศรษฐกจและสงคม หรอเปนแตเพยงการเปลยนแปลงรฐบาลจากชดหนงมาเปนอกชดหนง รฐประหารมเจตนา มแรงกระตนใหทา มการวางแผน มจดมงหมาย ทแนนอน (สจต บญบงการ, 2531)

การรฐประหาร หมายถง การใชกาลงเพอเปลยนแปลงผนารฐบาลโดยระบอบการปกครองยงคงเดม เชน การรฐประหารโดยคณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข เมอ 19 กนยายน 2549 ซงจะเหนไดวาระบอบการปกครองยงคงเปนเชนเดม (ประวตการปฏวตรฐประหาร, 2551)

การรฐประหาร หมายถง การใชความรนแรงทางการเมองทเกดขนอยางฉบพลนทนดวนโดยมวตถประสงคอยทการเปลยนตวหวหนารฐบาล หรอผปกครองประเทศ แลวจดตงคณะรฐบาลชดใหมทอยภายใตผกอการรฐประหารขนมา โดยรปแบบการปกครองมไดเปลยนแปลงไปแตอยางใด (ชานาญ จนทรเรอง, 2551)

ประเภทของการปฏวตรฐประหาร จาแนกได 3 รปแบบ (Huntington, 1999 อางถงใน ยอดชาย ชตกาโม, 2550) คอ

แบบท 1 Breakthrough coups คอ การใชกาลงทหารเขาปฏวตรฐบาลและกอตงระบบ การปกครองใหม เชน การปฏวตในจนเมอ ค.ศ. 1911

แบบท 2 Veto coups คอ การปฏวตทตองใชกาลงและมการนองเลอด แบบท 3 Guardian coups คอ การเปลยนผนาประเทศใหม

ผกาหนดรปแบบไดเสรมวา ประเทศกาลงพฒนานยมการปฏวตรฐประหารแบบน การปฏวต หรอรฐประหาร ในโลกปจจบนทามกลางกระแสประชาธปไตยทไหลบาไป

ทวโลก มใชปรากฎการณความเปลยนแปลงทางการเมองนอกกตการฐธรรมนญทมอาจเกดขนได สงทนาสนใจกคอ หลายครงทมการกระทารฐประหารโดยคณะทหารเกดขนในรฐประชาธปไตย ในโลกทสาม การกระทาดงกลาวกลบไดรบการเกอหนน (support) และความชอบธรรมจากประชาชน

27

ผเปนเจาของอานาจอธปไตยภายรฐนน ๆ อกดวย ทงนเนองมาจากระบบการเมองการปกครองของแตละรฐยอมมคณลกษณะพเศษทางการเมองของตนเองซงแตกตางจากแนวคด หรออดมการณตามทฤษฎกระแสหลกทตะวนตกเปนผกาหนด รฐประชาธปไตยบางรฐซงตงอยในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต สถาบนพระมหากษตรยซงนบเปนโครงสรางเกาทตกคางมาตงแตยคศกดนา และนาจะถกแทนทดวยสถาบนทางการเมองแบบใหม แตองคพระมหากษตรยทรงมพระราชอานาจพเศษมากมายทประชาชนตางใหการยกยอง ยอมรบ ทงทมไดระบถงบทบาทและแนวทางการใชพระราชอานาจตาง ๆ ไวในรฐธรรมนญซงเปนกฎ กตกาสงสดทยอมรบกนในระบอบประชาธปไตย พระราชอานาจดงกลาวสามารถนามาใชในการปกปอง คาจนโครงสรางทางการเมองในระบอบประชาธปไตยมาไดหลายตอหลายครง ทามกลางวกฤตการณทสถาบนทางการเมองในระบอบประชาธปไตยทวไปไมสามารถกระทาได ดงนนการวนจฉยถงความถกตองเหมาะสมของการกระทาการปฏวตรฐประหารจงเปนการยากทจะอางองถงหลกการหรอยดกตกาของรฐธรรมนญเปนเปาหมายสงสด สาระสาคญขององคความรเรองปฏวตรฐประหารในสงคมโลกปจจบนเปนทถกเถยงกนถงความแตกตางระหวางการปฏวตและการรฐประหาร เหตการณความเปลยนแปลง ทางการเมองใด ควรเรยกวาการปฏวต เหตการณใดควรเรยกวารฐประหาร หากแตความสาคญ อยทวา เหตการณทงสองลวนแตเปนการดาเนนกระบวนการเปลยนแปลงในเชงอานาจทางการเมอง โดยการโคนลมระบอบอานาจของผนา รวมทงความพยายามในการสถาปนาอานาจการปกครองขนมาใหม การอธบายถงปรากฏการณดงกลาวนอาจกลาวไดใน 2 มตหลก ๆ ดงน (ยอดชาย ชตกาโม, 2550)

มตท 1 ความจาเปนในการอางถงเหตผลความจาเปนของการเปลยนแปลงทางการเมอง กลาวคอ คณะผกอการเปลยนแปลงทางการเมอง จะตองชแจงถงมลเหตของการกระทาตอสาธารณะอยางเปดเผย และเปนเหตผลทประชาชนยอมรบ ทงนเพอสรางความชอบธรรมในการ กอการใหเปนทยอมรบวา ทลงมอกระทาการไปนนกเพอผลประโยชนสาธารณะ มใชเพอผลประโยชนของตนหรอพรรคพวก ทงนคณะผกอการเปลยนแปลงทางการเมอง จะตองเขาใจวาในรฐทมระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยนน ประชาชนภายในรฐเปนผถอครองอานาจอธปไตยสงสด ดงนนการแสวงหาการยอมรบจากประชาชนจงมความสาคญมากกวาชยชนะทมตอกลมอานาจเดม เพราะนนหมายถง การแสวงหาทางลงจากอานาจทปลอดภยและเหมาะสมใหกบกลมของตนเองดวย ซงคณะผกอการเปลยนแปลงทางการเมอง จกตองไมลมวาการเขามาสอานาจโดยใชกาลงนนมไดมาจากกระบวนทประชาชนมสวนรวม ดงนนหากประชาชนใหการยอมรบ ทงในลกษณะของการวางเฉย หรอแสดงการเกอหนนในทางบวกตอการเปลยนแปลงทเกดขน ยอมเปนประโยชนตอคณะผกอการรฐประหาร และรฐบาลใหมทจะเกดขนตอไป

28

มตท 2 ความจาเปนในการแสวงหาความชอบธรรมและการรบรองจากประชาคมโลก ซงเปนการแสวงหาการรบรองในระดบรฐตอรฐ และระหวางรฐทมตอองคกรเหนอรฐตาง ๆ ในมตนผเขยนเหนวามความสาคญไมยงหยอนไปกวามตแรก ทงน จากการศกษาทฤษฎความรความสมพนธระหวางประเทศในโลกยคปจจบน มการระบไวอยางชดเจนถงเหตผลทการเปลยนแปลงทางการเมองใด ๆ ภายในรฐ ยอมสงผลสะทอนสบเนองไปยงระบบความสมพนธ และขอตกลงทมตอรฐตาง ๆ ทมปฏสมพนธตอกนอยางหลกเลยงมได โดยเฉพาะอยางยงในระบบความสมพนธทมตอคสมพนธซงมฐานะเปนอภรฐมหาอานาจ (super power) ซงใชแนวทางประชาธปไตยเปนกระแสหลกทางการเมองของตน ยอมจะตองแสดงปฏกรยาในเชงปฏเสธแนวทางการเปลยนแปลงทมไดมาตามวถทางประชาธปไตยไมทางใด กทางหนง จะเหนไดวารฐในโลกทกาลงพฒนาสวนใหญมกคานงถงความจาเปนในมตท 2 นมากกวามตแรกเนองจากเกรงจะไมไดรบความชวยเหลอหรอถกตดสทธพเศษในเรองตาง ๆ

ประเทศไทยมองยอนไปตงแตเปลยนแปลงการปกครอง เมอวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475 ถงปจจบนไดเกดเหตการณทางการเมองหลายครง คอ การปฏบต, รฐประหารยดอานาจ, กบฏ, จลาจลทางการเมอง หลายครงดงน (ประชา เทพเกษตรกล, 2535, หนา 38 - 39)

1. ปฏวต 1 ครง วนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475 นาโดย 1) พ.อ.พระยาพหลพลพยหเสนา 2) พ.อ.พระยาทรง

สรเดช 3) พ.ท.หลวงพบลสงคราม 4) หลวงประดษฐมนธรรม 5) หลวงสนธสงครามชย เรยกวา “คณะราษฎร” ทาการยดอานาจเปลยนแปลงการปกครองจาก พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว รชกาลท 7

2. รฐประหาร 10 ครง ครงท 1 วนท 20 มถนายน พ.ศ. 2476 นาโดย พ.อ.พระยาพหลพลพยหเสนา ยดอานาจ

รฐบาลพระยามโนปกรณนตธาดา นายกรฐมนตร ครงท 2 วนท 8 พฤศจกายน พ.ศ. 2490 นาโดย พล.ท.ผน ชณหะวณ ยดอานาจรฐบาล

พล.ร.ต.ถวลย ธารงนาวาสวสด นายกรฐมนตร ครงท 3 วนท 29 พฤศจกายน พ.ศ. 2494 นาโดย จอมพล ป. พบลสงคราม ทาการ

รฐประหารตนเองเพอยกเลกรฐธรรมนญ พ.ศ. 2492 ครงท 4 วนท 16 กนยายน พ.ศ. 2500 นาโดย จอมพลสฤษด ธนะรชต ยดอานาจรฐบาล

จอมพล ป. พบลสงคราม ครงท 5 วนท 20 ตลาคม พ.ศ. 2501 นาโดย จอมพลสฤษด ธนะรชต ยดอานาจรฐบาล

จอมพลถนอม กตตขจร นายกรฐมนตรตามทตกลงกนไวกอนแลว

29

ครงท 6 วนท 17 พฤศจกายน พ.ศ. 2514 นาโดย จอมพลถนอม กตตขจร ทาการรฐประหารตนเอง เพอยกเลกรฐธรรมนญ พ.ศ. 2511

ครงท 7 วนท 6 ตลาคม พ.ศ. 2519 นาโดย พล.ร.อ.สงด ชลออย ยดอานาจรฐบาล ม.ร.ว.เสนย ปราโมช นายกรฐมนตร

ครงท 8 วนท 20 ตลาคม พ.ศ. 2520 นาโดย พล.ร.อ.สงด ชลออย ยดอานาจรฐบาล นายธานนทร กรยวเชยร นายกรฐมนตร

ครงท 9 วนท 23 กมภาพนธ พ.ศ. 2534 นาโดย พล.อ.สนทร คงสมพงษ ยดอานาจรฐบาล พล.อ.ชาตชาย ชณหะวณ นายกรฐมนตร

ครงท 10 วนท 19 กนยายน พ.ศ. 2549 นาโดย พล.อ.สนธ บญยรตนกลน ยดอานาจรฐบาล พ.ต.ท.ทกษณ ชณวตร

3. กบฏ 11 ครง ครงท 1 วนท 11 ตลาคม พ.ศ. 2476 กบฏบวรเดช นาโดย พล.อ.พระวรวงศเธอพระองคเจา

บวรเดช ครงท 2 วนท 3 สงหาคม พ.ศ. 2478 กบฏนายสบ นาโดย ส.ต.สวสด มะหะหมด ครงท 3 วนท 29 มกราคม พ.ศ. 2481 กบฏพระยาทรงสรเดช นาโดย พ.อ.พระยาทรงสรเดช ครงท 4 วนท 28 กมภาพนธ พ.ศ. 2491 กบฏแบงแยกดนแดน นาโดย ส.ส.อสานกลมหนง

อาท นายทองอนทร ภรพฒน นายเตยง ศรขนธ เปนตน ครงท 5 วนท 1 ตลาคม พ.ศ. 2491 กบฏเสนาธการ หรอ กบฏนายพล นาโดย พล.ต.สมบรณ

ศรานชต ครงท 6 วนท 26 กมภาพนธ พ.ศ. 2492 กบฏวงหลวง นาโดย นายปรด พนมยงค ครงท 7 วนท 29 มถนายน พ.ศ. 2494 กบฏแมนฮตตน นาโดย น.อ.อานน บณฑรกาธาดา ครงท 8 วนท 8 พฤศจกายน พ.ศ. 2497 กบฏสนตภาพ นาโดย นายกหลาบ สายประดษฐ ครงท 9 วนท 26 มนาคม พ.ศ. 2520 นาโดย พล.อ.ฉลาด หรญศร ครงท 10 วนท 1 เมษายน พ.ศ. 2524 กบฏยงเตอรก นาโดย พล.อ.สณห จตรปฏมา ครงท 11 วนท 9 กนยายน พ.ศ. 2528 นาโดย พ.อ.มนญ รปขจร (นายทหารนอก

ประจาการ) 4. การจลาจลทางการเมอง ครงท 1 วนท 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 จอมพลถนอม กตตขจร นายกรฐมนตร หลบหน

ออกนอกประเทศ

30

ครงท 2 วนท 17 - 21 พฤษภาคม พ.ศ. 2535 พล.อ.สจนดา คราประยร นายกรฐมนตรลาออกจากตาแหนง

หมายเหต 24 มถนายน พ.ศ. 2475 เปนการอนโลมใหเรยกการปฏวต ศพททถกตองคอ

การเปลยนแปลงการปกครองโดยคณะราษฎร

ตารางท 1 ความสมพนธระหวางผนาประเทศและผนาคณะปฏวตรฐประหารตามหวงเวลาในการเกดปฏวตรฐประหารในประเทศไทย

ป พ.ศ. นายกรฐมนตรหรอผนาประเทศ คณะปฏวตรฐประหาร ผนาหรอหวหนาปกครอง ผบญชาการทหารบก หมายเหต 24 ม.ย. 2475 20 ม.ย. 2476 11 ต.ค. 2476 3 ส.ค. 2478 29 ม.ค. 2481 8 พ.ย. 2490 28 ก.พ. 2491 1 ต.ค. 2491 26 ก.พ. 2492

พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว พระยามโนปกรณนตธาดา พระยาพหลพลพยหเสนา พระยาพหลพลพยหเสนา พระยาพหลพลพยหเสนา พล.ร.ต.ถวลย ธารงนาวาสวสด พ.ต.ควง อภยวงศ จอมพล ป. พบลสงคราม จอมพล ป. พบลสงคราม

คณะราษฎร (รฐประหาร) (รฐประหาร) กบฏบวรเดช กบฏนายสบ กบฏพระยาทรงสรเดช (รฐประหาร) กบฏแบงแยกดนแดน กบฏเสนาธการหรอกบฎนายพล กบฏวงหลวง กบฏแมนฮตตน

พ.อ.พระยาพหลพลพยหเสนา พ.อ.พระยาพหลพลพยหเสนา พล.อ.พระวรวงศเธอพระองคเจาบวรเดช ส.ต.สวสด มะหะหมด พ.อ.พระยาทรงสรเดช พล.ท.ผน ชณหะวน นายทองอนทร ภรพฒน พล.ต.สมบรณ ศรานชต นายปรด พนมยงค

พล.ร.อ.พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงสงหวกรมเกรยงไกร (เสนาบดกระทรวงกลาโหม) พล.ร.อ.พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงสงหวกรมเกรยงไกร (เสนาบดกระทรวงกลาโหม) พล.ร.อ.พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงสงหวกรมเกรยงไกร (เสนาบดกระทรวงกลาโหม) พล.ร.อ.พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงสงหวกรมเกรยงไกร (เสนาบดกระทรวงกลาโหม) จอมพล ป. พบลสงคราม พล.อ.อดล อดลเดชจรส จอมพล ผน ชณหะวน จอมพล ผน ชณหะวน จอมพล ผน ชณหะวน

31

32

ตารางท 1 (ตอ)

ป พ.ศ. นายกรฐมนตรหรอผนาประเทศ คณะปฏวตรฐประหาร ผนาหรอหวหนาปกครอง ผบญชาการทหารบก หมายเหต 29 ม.ย. 2494 29 พ.ย. 2494 8 พ.ย. 2497 16 ก.ย. 2500 20 ต.ค. 2501 17 พ.ย. 2514 6 ต.ค. 2519 26 ม.ค. 2520 20 ต.ค. 2520 1 เม.ย. 2524 9 ก.ย. 2528 23 ก.พ. 2534 19 ก.ย. 2549

จอมพล ป. พบลสงคราม จอมพล ป. พบลสงคราม จอมพล ป. พบลสงคราม จอมพล ป. พบลสงคราม จอมพล ถนอม กตตขจร จอมพล ถนอม กตตขจร ม.ร.ว.เสนย ปราโมชย นายธานนทร กรยวเชยร นายธานนทร กรยวเชยร พล.อ.เปรม ตณสลานนท พล.อ.เปรม ตณสลานนท พล.อ.ชาตชาย ชณหะวน พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร

(รฐประหาร) กบฏสนตภาพ (รฐประหาร) (รฐประหาร) (รฐประหาร) (รฐประหาร) (กบฏ) (รฐประหาร) กบฏยงเตอรก (กบฏ) คณะรกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต (รสช.) คณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข (คปค.)

น.อ.อานน บณฑรกาธาดา จอมพล ป. พบลสงคราม นายกหลาบ สายประดษฐ จอมพล สฤษด ธนะรชต จอมพล สฤษด ธนะรชต จอมพล ถนอม กตตขจร พล.ร.อ.สงด ชะลออย พล.อ.ฉลาด หรญศร พล.ร.อ.สงด ชะลออย พล.อ.สนห จตรปฏมา พ.อ.มนญ รปขจร พล.อ.สนทร คงสมพงษ พล.อ.สนธ บญจรตนกลน

จอมพล ผน ชณหะวน จอมพล ผน ชณหะวน จอมพล สฤษด ธนะรชต จอมพล สฤษด ธนะรชต จอมพล สฤษด ธนะรชต จอมพล ประภาส จารเสถยร พล.อ.เสรม ณ นคร พล.อ.เสรม ณ นคร พล.อ.เสรม ณ นคร พล.อ.เปรม ตณสรานนท พล.อ.อาทตย กาลงเอก พล.อ.สจนดา คราประยร พล.อ.สนธ บญจรตนกลน

32

33

เปนทนาสงเกตวา มเพยงชวง พ.ศ. 2481 - 2490 และชวง พ.ศ. 2494 - 2500 ทประเทศไทยปลอดจากรฐประหาร หรอการรฐประหารทลมเหลว ซงเรยกกนวากบฎ ในชวง 2481 - 2490 เกดสงครามโลกครงทสอง กองทพญปนเคลอนทพผานประเทศไทย และจอมพล ป. พบลสงคราม ปกครองประเทศดวยความเขมแขงทาใหเกดเสถยรภาพทางการเมองขน เชนเดยวกน ชวง พ.ศ. 2494 - 2500 กเปนการปกครองภายใตจอมพล ป. พบลสงคราม เชนกน

สงทชดเจนกคอ การดารงอยของผนาทเขมแขงเกอบจะมความหมายเทากบเสถยรภาพทางการเมอง ชวงหลงจากจอมพลสฤษดขนสอานาจจาก พ.ศ. 2501 ถง 14 ตลาคม 2516 กสนบสนนขอถกเถยงเชนน การทมผนาทเขมแขง สามารถกมอานาจได เปนสาเหตนาไปสเสถยรภาพทางการเมองนน ยนยนถงกรณของภาวะทไมมพฒนาการทางการเมอง หรอความลมเหลวของการสรางภาวะความเปนสถาบนแหงประชาธปไตยในชวงเวลาดงกลาว ความจรงแลว เราสามารถสรปเหตการณรฐประหาร การประกาศใชรฐธรรมนญ การเลอกตง และความขดแยง เปนวฏจกรแหงความชวราย ไดดงตอไปน ภาพท 3 วฏจกรการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยของไทย (ลขต ธรเวคน, 2548)

รฐประหาร

วกฤตการณ

ความขดแยง

กระบวนการประชาธปไตย

การปกครองโดยทหาร

รฐธรรมนญ

การเลอกตง

34

หลงจากทเกดรฐประหาร หวหนาคณะรฐประหารกจะเขาควบคมอยระยะหนง แลวกมการประกาศใชรฐธรรมนญภายใตแรงกดดน แลวกมการเลอกตง ซงอาจจะตความไดวา นเปนการใหประชาธปไตยไดมโอกาสทดสอบตามเสยงเรยกรองใหมระบบสงคมเปด ตอมากจะมการเปดรฐสภา จดตงรฐบาล ถดจากนนกจะเกดการขดแยง ไมสามารถยตแกไขได ทาใหเกดความวนวายขนในกระบวนการทงหมด ในทสดจะบรรลจดวกฤตทาใหคณะรฐบาลไมสามารถเคลอนไหวได ซงภายใตสภาพใกลจลาจลน กจะเกดการยดอานาจโดยกอรฐประหารดวยกาลงอาวธ วฏจกรกครบวงจรของมน และหลงจากนนไมนานระบบกจะถกคลายใหหยอนโดยประกาศใชรฐธรรมนญ แลวกเดนไปตามขนตอนของวฎจกรอกรอบหนง

ลกษณะสาคญของวฏจกรจงไดแกความขดแยง ซงไมสามารถยตไดภายใตกรอบแหงประชาธปไตย ความขดแยงทหาทางออกไมได นาปญหาใหมมาใหแกการพฒนากระบวนการประชาธปไตย จะเปนประโยชนถาเราจะอภปรายประเดนความขดแยงตาง ๆ

ชวง พ.ศ. 2475 - 2500 ตกอยใตการครอบงาโดยฝายทหาร รวมทงการยดอานาจอยางเหนไดชด การครอบงาของฝายทหารในการตอสเพออานาจนเปนตวอยางทเดนชดทสด ชวงนเปนชวงของความวนวายทางการเมอง ดงจะเหนไดวา มการเลอกตง 9 ครง รฐธรรมนญ 6 ฉบบ และการรฐประหาร 10 ครง ทสาคญกวากคอ ในชวงเวลาดงกลาว ฝายทหารไดครองอานาจในตาแหนงนายกรฐมนตรนานถง 21 ปครง

นายกรฐมนตรในชวง 2475 - 2500 ภมหลง ระยะเวลาในตาแหนง 1. พระยามโนปกรณนตธาดา พลเรอน 11 เดอน 23 วน 2. พนเอกพระยาพหลพลพยหเสนา ทหาร 5 ป 5 เดอน 23 วน 3. จอมพล ป. พบลสงคราม ทหาร 14 ป 11 เดอน 11 วน 4. นายควง อภยวงศ พลเรอน 1 ป 6 เดอน 17 วน 5. นายทว บณยเกต พลเรอน 17 วน 6. ม.ร.ว.เสนย ปราโมช พลเรอน 10 เดอน 13 วน 7. นายปรด พนมยงค พลเรอน 4 เดอน 17 วน 8. พลเรอตรถวลย ธารงนาวาสวสด ทหาร 1 ป 2 เดอน 18 วน

จากขอความขางตนแสดงใหเหนอยางชดเจนวา ฝายทหารโดยการสนบสนนของกองทพ หรอโดยบคลกภาพทเขมแขงของตวบคคล เปนปจจยทมความสาคญในโครงสรางอานาจใหม และยงบงบอกวาสถาบนประชาธปไตยในประเทศไทยนนออนแอ ผลคอลกตมเคลอนจากสถาบนไปสตวบคคล ในบรบทของการเมองไทยในประเพณบคลกภาพทเขมแขง พรอมดวยฐานอานาจทหาร

35

เปนเงอนไขทจะขาดเสยมไดของอานาจการเมองสาหรบรฐประหารทเกดขนในฐานะเปนเครองมอยตความขดแยงกสะทอนใหเหนถงความออนแอของกระบวนการประชาธปไตย นอกจากนยงสะทอนถงมรดกของกระบวนการการเมองไทยในประเพณ การแยงชงอานาจเพอสบทอดตาแหนงพระมหากษตรย ซงไดกลาวถงแลวกอนหนานเกดขนบอย ๆ ในปลายสมยอยธยา และความขดแยงในเรองการมอบโอนอานาจกไมใชวาจะไมเปนทรจกกนในตนสมยรตนโกสนทร รฐประหาร 2475 กเชนกน เกดขนโดยชนชนนาทตอตานชนชนนาผอยในอานาจขณะนน ความพยายามทจะนาสถาบนประชาธปไตยมาใช ดาเนนไปโดยไมไดรบการเกอหนนจาก “สภาพแวดลอม” ความพยายาม ทจะทดลองสรางระบบการเมองตะวนตกในบรบทของการเมองทมใชเปนแบบตะวนตก นนคอ ไมมวฒนธรรมการเมองและสถาบนสงคมแนวประชาธปไตยทจะมาสนบสนนประชาธปไตย ไดบงคบใหธรรมเนยมปฏบตการเมองในประเพณ คอการใชกาลงฟนกลบมาอก นาไปสการครอบงาโดยฝายทหารในการเมองและในโครงสรางแหงอานาจ ทาใหการใชกาลงเปนเครองยตความขดแยง กลายเปนกระบวนการทมภาวะความเปนสถาบนไป ปมทแกไมหลดแหงการครอบงาจากฝายทหารนกยงคงสบเนองอยตราบจนทกวนน

ทฤษฎความสมพนธระหวางทหารกบพลเรอน

นกสงคมศาสตรสมยใหมมการตกลงกนอยางกวาง ๆ วาการศกษาความสมพนธระหวางทหารกบพลเรอน เปนปจจยสาคญทสามารถนามาใชอธบายการเขาแทรกแซงการเมองของทหาร โดยยอมรบวา การนาเอาความรทางวทยาศาสตรเขามาสงเสรมศาสตรการทาสงคราม ไดชวยใหทหารมการเพมพนในดานวชาชพ แตผลจากการเพมพนอาชพของทหารนน ไดทาใหนกวชาการแบงความเชอถอเกยวกบความสมพนธระหวางทหารกบพลเรอน ออกเปน 2 แนวทาง คอ แนวความคดทแบงแยกอยางเดดขาดระหวางทหารอาชพ กบความเปนพลเรอน และแนวความคดทเชอวา ความเปนทหารอาชพไมเกยวกบการแทรกแซงทางการเมอง

แนวความคดทยอมรบการแบงแยกอยางเดดขาด ระหวางองคกรทหารกบองคกรพลเรอน เปนแนวความคดทเชอวา การทจะรกษาคานยมแบบพลเรอนไวในสงคม จะทาไดโดยจดใหมการแบงแยกองคกรทางทหารออกจากองคกรทางพลเรอนอยางเดดขาด โดนเฉพาะอยางยงการทาใหทหารสามารถเพมพนในทางวชาชพไดมากเทาใด ทหารกจะยงอทศเวลาและความเอาใจใสใหกบกจกรรมทหารมากขน จะทาใหทหารวางตวเปนกลาง และเกดความเฉอยชาทางการเมอง ดงนน การแกปญหาการเขาแทรกแซงของทหารโดยวธเพมพนวชาชพทางทหาร จะทาใหสามารถปกครองทหารไดโดยไมตองเสยงดาเนนมาตรการลดรอนอานาจ และแสนยานภาพทางทหาร เพราะจะมผลกระทบตอการปองกนประเทศชาตในอนาคต ความเชอดงกลาวนไดรบอทธพลจากแนวคดหลก

36

ของ ฮนตงตน ซงมสาระสาคญวา องคกรของนายทหารสมยใหมมลกษณะเปนทหารอาชพ ความเปนทหารทหารอาชพจงเปนเสนแบงระหวางนายทหารสมยใหมกบนกรบในสมยโบราณ เพราะเหตวาความเปนทหารอาชพนนทาใหนายทหารสมยใหมมลกษณะเดน 3 ประการ คอ ความเชยวชาญ (expertise) ความรบผดชอบ (responsibility) และความรกหมคณะ (corporateness) ความเปนทหารอาชพในทศนะของ ฮนตงตน กคอ เปนผสนใจเฉพาะแตในเรองกจกรรมของทหาร ไมสนใจการเมอง หรอเปนกลางทางการเมอง และยอมอยภายใตการควบคมของพลเรอน ลกษณะแนวคดนสะทอนใหเหนอยางชดเจนถงความตองการทจะขดเสนจากดบทบาททางการเมองของกองทพ อนเปนทศนะของเสรนยมตะวนตกในชวงยคหลงสงคราม อยางไรกดแนวคดนหากนามาใชพจารณาการเมองปจจบน นาจะตองคานงถงอทธพลของสงแวดลอมในสงคมดวย เชน ในกรณทประชาชนยากจนลง หรอรสกเบอหนายรฐบาล ความเปนทหารอาชพอาจหมดขอบเขตจากดเนองจากไดรบการเรยกรองจากประชาชน

แนวคดทเชอวาความเปนทหารอาชพนน ไมเกยวกบการแทรกแซงทางการเมอง และนายทหารทมลกษณะความเปนทหารอาชพสง มกจะมแนวโนมทจะแทรกแซงทางการเมองสงดวย แนวคดนเกดจากผลงานของ ไฟเนอร (Finer, 1953 อางถงใน ประชา เทพเกษตรกล, 2535) ซงเชอวา ทหารจะตองไดรบการยอมรบใหมลกษณะความคดอานแบบพลเรอนมากขน จงจะยอมรบในอานาจสงสดของพลเรอน และเหนวา ถายงปลอยใหทหารไดเพมพนวชาชพและกาลงพลของตนมากเทาไร กเทากบยงชวยเสรมประสทธภาพใหทหารฉวยโอกาส เขาแทรกแซงกจกรรมของฝายพลเรอนมากยงขนเทานน การศกษาความสมพนธระหวางทหารกบพลเรอนตามแนวคดน จะเนนการหาแนวทางปองกนการแทรกแซงการเมองของทหารและใหยอมรบในอานาจสงสดทางการปกครองของฝายพลเรอน

บทบาทของทหารในทางการเมอง

การศกษาบทบาทของทหารในทางการเมอง ยงไมมขอตกลงและระเบยบการซงเปนยอมรบกนทวไปในหมนกวชาการสวนใหญ โดยเฉพาะการวเคราะหความสมพนธระหวางทหารกบพลเรอน การใชคาศพท การใชคาจากดความ การตงทฤษฎและขอสมมตฐาน วธการทาวจย ตาราทนามาใชอางองรวมทงขอบขายกวาง ๆ ทางการศกษาวา ควรจะครอบคลมกวางขวางแคไหนเพยงใด โดยมากแลวมกเกดขอโตแยงกนระหวางนกวชาการ ทมองปญหาการเขาแทรกแซงทางการเมองของทหารแตกตางกนไป แนวคดตาง ๆ ทเกดขนมกจะมความสมพนธอยางใกลชดกบ ความคด ความเชอ และอดมคตทางการเมองของผเขยนเปนสาคญ อยางไรกด การศกษาบทบาท ทางการเมองของทหารในระยะ 50 ปทผานมา พอสารวจไดวา ทหารมบทบาทใน 4 แนวทาง คอ

37

บทบาทในการใชความรนแรง บทบาทภายใตระบอบประชาธปไตย บทบาทในการสงเสรมการพฒนา และบทบาททมตอการพฒนาทางการเมอง

บทบาทของทหารในการใชความรนแรง มผลงานทนาสนใจตามแนวทางนไดแก “The Garrison State” ของ ลาสเวลล ซงเปนเรองทเนนความสาคญของการกาวขนสอานาจของทหาร ในลกษณะผเชยวชาญในการใชความรนแรง การศกษาบทบาททางการเมองของทหารตามแนวทางนมงตอตานการขยายตวของลทธเผดจการในยโรปในชวงกอนสงครามโลกครงท 2 โดยชใหเหนวา ทหารใชความรนแรงเปนเครองมอในการดารงอานาจเผดจการนอกเหนอจากการปฏบตหนาทปองกนประเทศตามหนาทของทหารอาชพ

บทบาทของทหารภายใตระบอบประชาธปไตย เปนแนวทางศกษาบทบาททางการเมองของทหารในหมนกวชาการชาวตะวนตก ในชวงหลงสงครามโลกครงท 2 ซงมงสนบสนน การปกครองแบบประชาธปไตย เนองจากตางกมประสบการณเลวรายจากการใชอานาจเผดจการของผนาในประเทศทกอสงครามอกประการหนง เมอสงครามสงบลง ประเทศจกรวรรดนยม ในทวปยโรป สวนใหญเรมคนอานาจการปกครองใหกบประเทศเมองขนทงหลาย ซงตอมาไดเกดการตอสแยงชงอานาจระหวางผนาชาตนยมและขบวนการคอมมวนสต และหนมาใชนโยบายตอตานการปกครองแบบเผดจการกบขยายตวของลทธคอมมวนสตไปพรอม ๆ กน โดยใหการสนบสนนตอผนาพลเรอนซงสวนใหญเปนผนาขบวนการกชาตและตอตานคอมมวนสต ดงนน ผลงานทมงศกษาบทบาทของทหารกบการเมองในระยะน จงเปลยนรปแบบเปนการศกษาความสมพนธระหวางทหารกบพลเรอนในลกษณะ “ทหารอาชพ” ตามแบบฉบบของตะวนตก โดยเฉพาะในสหรฐอเมรกาเนนประเดนทวา ทาอยางไรทหารอาชพจงจะยอมรบอานาจสงสด ทางการเมองของผนาพลเรอนทมาจากการเลอกตง เชน งานเขยนเรอง “The American Soldier” ในป 1949 ของ สตฟเฟอร งานเขยนเรอง “The Soldier and the State” ในป 1960 ของจาโนวช ซงทงหมดมการวเคราะหปญหาเกยวกบทหารแบบเสรนยมมากยงขน

บทบาทของทหารในการสงเสรมการพฒนา เปนแนวทางทเกดจากการศกษาการเมองเปรยบเทยบในรปใหม ซงเนนความสาคญของปญหาการปกครองในประเทศกาลงพฒนา และใหความสนใจบทบาทของทหารในสงคมเกดใหมอยางกวางขวางโดยมการวเคราะหความสมพนธระหวางทหารกบพลเรอนในสงคมกาลงพฒนาในเชงเปรยบเทยบ และมการตงสมมตฐานเกยวกบสาเหตทผลกดนใหทหารใชอานาจเขาแทรกแซงเพอเปลยนแปลงการปกครอง ทงนนกวชาการ สวนใหญมความเหนวา การแทรกแซงของทหารเกดจากความลมเหลวของการปกครองแบบรฐสภาและความไมมประสทธภาพของรฐบาลพลเรอน ดวยเหตนนกวชาการจงเรมหนมาใหความสนใจกบกลมทหารซงเปนองคกรทางสงคมทเขมแขงแนวการศกษาทมงวเคราะหบทบาทของ “ทหาร

38

อาชพ” ในประเทศตะวนตก จงเรมเปลยนมาเปนการศกษาบทบาทของทหารในประเทศกาลงพฒนามากขน โดยเฉพาะบทบาทซงสงเสรมการบรหารการพฒนาเศรษฐกจการเมอง เชนงานเขยนเรอง “The Army in the process Modernization” ในป 1959 ของพาย และงานเขยนเรอง “From Empire to Nation” ใน ป 1960 ของ อเมอรสน ทงสองงานมแนวโนมสนบสนนใหทหารเขามามบทบาทสาคญทางการเมองในฐานะนกปฏรปสงคม เนองจากเหนวา ทหารเปนองคกรทเขมแขง มระเบยบวนย มความรกชาตและเปนปฏปกษตอลทธคอมมวนสต จงเกดความเชอวา ทหารเปนกลมในสงคมซงมขอไดเปรยบในการรวมพลงทแตกแยกไดและมลกษณะเหมาะสมทจะเขามาทาหนาทปกครองประเทศโดยเฉพาะในสายตาของชาตตะวนตกซงหวนเกรงการขยายอานาจของลทธคอมมวนสต สาหรบแนวทางการศกษาบทบาทของทหารในประเทศกาลงพฒนาในเชงเปรยบเทยบ เชนผลงานของจอหนสน ซงรวบรวมผลงานหลายเรองทวเคราะหบทบาทของทหารในรฐเกดใหมไดชใหเหนวา ทหารมบทบาทสาคญตอกระบวนการเปลยนใหเปนสมยใหมนอกจากนนกวชาการยงไดมการนาเอาวธการศกษาแบบ “โครงสรางและหนาท” เขามาชวยอธบายความสาคญขององคกรทหารในประเทศกาลงพฒนา ดงนนนกวชาการสวนใหญในระยะนจงมความเหนพองตองกนวา ทหารเปนเครองมอทมประสทธภาพสงในกระบวนการเปลยนใหเปนสมยใหม

บทบาทของทหารทมตอการพฒนาทางการเมอง จากเหตการณพฒนาทางการเมองทผานมาไดแสดงขอเทจจรงใหเหนอยางแจงชดวา เมอทหารเขายดอานาจการปกครองไดแลว กลบไมสามารถปกครองไดอยางมประสทธภาพและไมสามารถสราง “ความชอบธรรม” ใหกบการบรหารงานของตนได ผลกคอในสงคมซงทหารเขารบหนาทเปนรฐบาลมกขาดประสทธภาพในการปกครอง มการฉอราษฏรบงหลวงอยางกวางขวาง สภาพเศรษฐกจทรดโทรม สาเหตสาคญของความลมเหลวของรฐบาลทหาร เนองมาจากทาทนโยบายทนยมลทธเผดจการเพอคงไวซงอานาจสทธขาดของตน ดวยเหตน จงทาใหนกวชาการสมยใหม เชน ไบรเนน, โมเรลล, ทอมสน, ดกาโล, ลชแซด และ นอรคลงเจอร เรมตระหนกถงอนตรายทเกดจากการเขาแทรกแซงทางการเมองของทหาร บทความทางวชาการใหม ๆ มกจะลงความเหนวาในประเทศกาลงพฒนาสวนใหญแมวาองคกรทหารเปนพลงสาคญในสงคม แตไมไดมบทบาทเปนตวแทนของการพฒนาและเปนนกปฏรปสงคมเหมอนอยางทเคยเชอกน ในทางตรงกนขาม ทหารกลบมบทบาทเปนองคกรทเหนยวรงการพฒนาทางการเมองเปนสวนใหญ แนวทางนจงสนใจในการศกษาและคนควาเกยวกบมาตรการทจะทาใหทหารเปนพลเรอน ซงหมายถงทหารจะตองไดรบการอบรมใหมลกษณะความคดอานแบบพลเรอนมากขนจงจะยอมรบในอานาจสงสดของพลเรอน และใหความสนใจกบปญหา “กาวออกจากอานาจ” และสาเหตผลกดนใหทหารกลบไปเปน “ทหารอาชพ” ตามเดม

39

แนวคดเกยวกบการแทรกแซงทางการเมองของทหาร

เนองจากการศกษาความสมพนธระหวางทหารกบพลเรอน ไดรบความสนใจหมนกวชาการกนมากขน ประกอบกบทหารไดเขาแทรกแซงการเมองมากขนในประเทศกาลงพฒนา ทาใหเกดความตนตวในการคนหาแนวความคดตาง ๆ ทเกยวกบการแทรกแซงการเมองของทหาร ซงจากการสารวจพบวามแนวคดทเกยวของกบการวจย 4 แนวคด คอ แนวคดทเหนวาเกดจาก ความออนแอในโครงสรางของสงคม แนวคดทเหนวาเกดจากความเขมแขงขององคการทหาร แนวคดทเหนวาเกดจากทงสองแนวคดแรกรวมกน และแนวคดทกลาวถงบทบาทของกลมผลประโยชน

แนวคดทเหนวา ความออนแอในโครงสรางของสงคม เปนสาเหตใหทหารเขาแทรกแซงทางการเมอง ความออนแอดงกลาวไดแก ความเปราะบางของสถานบนตาง ๆ รวมทงความผดปกต หรอการเสยดลย (disequilibrium) ในระบบ ฮนตงตน ซงเปนเจาของแนวคดหลกในประเดนนอางวาสาเหตสาคญทสดของการแทรกแซงทางการเมองโดยฝายทหาร ไมใชมาจากทางทหารแตมาจากเรองการเมอง ไมใชเปนเรองของลกษณะพเศษทางดานการจดองคกรหรอทางสงคมของทหารแตเปนเรองของโครงสรางทางสถาบนและทางการเมอง ทหารจะเขาแทรกแซงทางการเมองในสงคมซงมสภาพยงเหยง ไมมสถาบนหลก โครงสรางทางอานาจแบบเกาลมเลกไปและยงไมมอนใหมมาแทนทในสภาพเชนนทกกลมจะมความตนตวทางการเมองสง และจะเขายงกบการเมองเพอครอบครองอานาจอยางไมมกตกา ทหารซงเปนกลมหนงในสงคมจะเขายงเกยวแลวสาเรจมากกวากลมอน

แนวคดทเหนวาความเขมแขงขององคกรทางทหาร เปนสาเหตใหทหารเขาแทรกแซง ทางการเมอง ความเขมแขงดงกลาวไดแก การจดองคกรการจดลาดบชนการบงคบบญชา ระดบความเปนวชาชพ (professionalism) ความรสกตนตวในคานยม และความเปนอนหนงอนเดยวกนของกลมทหาร (cohesion) จาโนวช เหนวา ความมระเบยบและความเปนอนหนงอนเดยวกนทาใหทหารมความสามารถสงในการแทรกแซงทางการเมอง องคกรของทหารชวยทาใหทหารซงมาจากทตาง ๆ มเอกลกษณของชาตรวมกน มความกลมเกลยวไมแบงแยก และเนองจากทหารมโอกาสสมผสกบเทคนควทยาการสมยใหมทาใหพวกเขามความคดตองการเปลยนแปลงสงคมใหพนจากความลาหลง ซงประเดนนเองทกระตนใหทหารเขาแทรกแซงทางการเมอง ไฟเนอร และ อบราฮมสนกเชนกนทไมยอมรบขอเสนอตามแนวทางแรกของ ฮนตงตน และเสนอวาความเปนวชาชพของทหารเปนตวกระตนใหทหารเขายงเกยวทางการเมอง

40

แนวคดทเหนวาปจจบนทงสองประการขางตน รวมกนเปนสาเหตใหทหารเขาแทรกแซงทางการเมอง ซงไดแก แนวคดของ เวลช และ สมทธ ซงเสนอวา การศกษาเรองของการแทรกแซงการปกครองของทหาร จาเปนตองคานงถงปจจยภายในของทหารและปจจยภายนอกหรอปจจยทางสภาพแวดลอมไปพรอม ๆ กน เพราะปจจยสองประเภทนเกยวของกนเสมอ ปจจยภายในทมสวนในการแทรกแซงของทหาร คอ ภาระหนาท การจดองคการของทหาร ซงหมายถงความเปนอนหนงอนเดยวกน ความเปนเอกเทศและความเปนวชาชพ และยงรวมถงความตนตวทางการเมองกบคานยมของทหารปจจยภายในเหลานจะมปฏสมพนธกบปจจยภายนอก คอ ลกษณะทางเศรษฐกจและสงคม เชน ความแตกแยกและการขดแยงทางสงคม ความเสอมโทรมทางเศรษฐกจ ลกษณะทางการเมองทรฐบาลขาดความชอบธรรม และไมมความเขมแขง เวลช และ สมทธ พจารณาความเกยวของของปจจยสองประเภทน ในรปของลกษณะการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน กลาวคอการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน มความเกยวของกบความเขมแขงของสถาบนพลเรอน ถาสถาบนพลเรอนมความเขมแขงตา ขาดความชอบธรรม อาจไมสามารถเผชญกบการขยายตวของการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน อนจะนามาซงการเกดความวนวายในสภาพเชนนทหารอาจจะขยายบทบาทเขามาในขอบเขตของพลเรอน และถาความเขมแขงของทหารมสง กยงจะเขาแทรกแซงไดงาย

แนวคดเกยวกบกลมผลประโยชน เปนการพจารณาวากลมใดบางทไดรบประโยชนจากการแทรกแซงทางการเมองของทหาร แนวคดนไดจากผลงานของ นโคล บอลลซงพจารณาในแงเศรษฐศาสตรการเมองโดยพยายามชใหเหนวา การศกษาบทบาททหารตอการเมองในประเทศโลกทสามนน จะตองไมตขอบเขตในการพจารณาเพยงแตตวกองทพ แตควรจะตองขยายขอบเขตของการศกษาไปสปจจยตวอนในสงคมนนดวย การศกษาเฉพาะตวกองทพเองนนอาจจะไมไดภาพทงหมดของการแทรกแซงทางการเมองของกองทพ เพราะเมอกองทพตดสนใจใชอานาจเขาแทรกแซงทางการเมองแลว กลมผลประโยชนอน ๆ ทเกยวของกบกองทพ ยอมจะไดรบผลประโยชนทางเศรษฐกจการเมองแทนดวย

แนวความคดเกยวกบการแทรกแซงทางการเมองของทหารไทย

นบตงแตการเปลยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาเปนระบอบประชาธปไตยโดยใชระบบรฐสภาแบบองกฤษในป พ.ศ. 2475 นนจะเหนไดวาทหารไทยไดเขามามบทบาทสาคญตอการเปลยนแปลงและผลกดนใหมการพฒนาทางการเมองในรปแบบทหลากหลายมาโดยตลอดนบแตป พ.ศ. 2475 ทผนาทหารไดรวมมอกบผนาพลเรอนรวมตวกนเปน “คณะราษฎร” และไดผลกดนใหมการเปลยนแปลงการปกครองจนเปนผลสาเรจนบไดวาทหารไทยยคเรมแรกได

41

เขามาพฒนาทางการเมองในฐานะผปฏรปทางสงคมและนกพฒนาทางการเมองหวสมยใหมทมเจตนารมณอนบรสทธทจะอทศตนเพอการพฒนาประเทศสความเจรญกาวหนาและนาไปสการปกครองในระบอบประชาธปไตยโดยแทจรง (กนลา สขพานช, 2529, หนา 34) คณะราษฎรไดพยายามวางรากฐานทางประชาธไตยภายหลงเปลยนแปลงการปกครองรปแบบและพนฐานดงกลาว กคอ ความพยายามใหกระบวนการทางการเมองของประเทศดาเนนไปตามวถทางการปกครอง ในระบอบประชาธปไตยดวยการจดตงสถาบนทางการเมอง เชน ใหมรฐสภา หรอสถาบนในทาง การปกครองทเปดโอกาสใหประชาชนไดเขามามสวนรวมในการปกครองดวย เชน การออกพระราชบญญตจดตงเทศบาล พ.ศ. 2476 เปนตน ความพยายามในการปพนฐานเชนวานยงเปดโอกาสใหมการเลอกตงขนอนเปนผลใหมตวแทนของประชาชนเขามสวนรวมในการกาหนดวธทางการเมองและการปกครองประเทศรวมดวยขณะเดยวกนกไดมความพยายามกระจายอานาจ ในการปกครองไปสประชาชนมากขน (เกยรตชย พงษพานชย, 2514, หนา 171)

แตภายหลงจากนนไมนานกเกดความขดแยงไปในหมผนาคณะราษฎรจงมการใชกาลงทหารโดยเฉพาะจากกองทพบกเขาแกปญหาความขดแยงเขายดอานาจจากฝายตรงขามเหตทกองทพโดยเฉพาะกองทพบกไดเปรยบสถาบนอน ๆ ในแงของความเขมแขงและเปนหวหอกของการทารฐประหารไดสบเนองมาจาก (สทศ นาพนสขสวสด, 2518, หนา 9 - 10 อางถงใน ประชา เทพเกษตรกล, 2535)

1. ลกษณะการจดองคการของกองทพบก เปนแบบสายการบงคบบญชาจากเบองบนสเบองลางโดยตรงซงลกษณะเชนนเปนสงทสอดคลองกบทศนคตของคนไทยในแงทวา คนไทยมกจะเขาใจวาสงคมหรอกลมคนจะตองมผบงคบบญชาหรอผทรงอานาจกบผใตบงคบบญชาเขาเสมอและผบงคบบญชาจะใหผใตบงคบบญชาคนไหนเปนอะไรกยอมไดเชนเดยวกบในกองทพบกผบงคบบญชาจะใหลกนองมตาแหนงไหนกไดทงนน และกองทพบกจะเรยกรองความภกด และลงโทษทกคนทยอมรบ

2. กองทพบก สามารถสรางเอกภาพ และความสามคคขนไดมากกวาสถาบนอนโดยเหตทมเครองแบบสญลกษณตาแหนงเปนแกนกลางใหคนยอมรบ และกองทพบกกจะรบคนทมสดงกลาววาเปนพวกเดยวกนคนทกคนจงสามารถคาดหวงการยอมรบฐานะของคนในกองทพบกไดเกยรตยศหรอชะตากรรมของกองทพบก คอเกยรตยศหรอชะตากรรมของทกคน

3. การรบราชการทหารไดกลายเปนอาชพทมนคงของคนไทย กองทพบกสามารถระดมกาลงคนอาวธยทธภณฑและพฒนาหลกยทธศาสตรตลอดมาจงสามารถทจะระดมสงเหลานเพอบรรลวตถประสงคอนใดกไดทกสถานการณซงองคกรอนทาไมได

42

4. ตงแตยครฐธรรมนญเปนตนมา กระทรวงกลาโหมมอสระมากขนและกองทพบกเปนผคมครองกระทรวงนเสยเปนสวนใหญการบรหารงานในกระทรวงเปนไปตามสายการบงคบบญชาแบบทหารและงบประมาณของกระทรวงกลาโหมสวนใหญเปนของกองทพบก

5. กระทรวงกลาโหม สามารถรบบคคลเขาบรรจ และฝกอบรมไดอยางอสระเปนตวของตวเองกองทพมสถาบนในการผลตบคลากรเปนเอกเทศทาใหสามารถคดเลอกและอบรมใหมทศนคตทางการเมองไปในทางทตองการได

กลาวไดวา บทบาททางการเมองของทหารไทยไดเรมตนพรอม ๆ กบระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยในขณะทระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยเสอมโทรมลงเปนลาดบ และลมลกคลกคลานขาดความตอเนองบทบาททางการเมองของทหารกมเพมมากขน และอานาจทางการเมองของทหารกมอยอยางตอเนองมากกวาระบอบประชาธปไตยในชวงตงแต ป 2475 จนถงปจจบน ประเทศไทยมนายกรฐมนตร 24 คน เปนทหาร 11 คน เปนพลเรอน 13 คน แมวาจานวนนายกรฐมนตรทเปนพลเรอนจะมจานวนมากกวานายกรฐมนตรทเปนทหารกตามแตนายกรฐมนตรทเปนทหารสามารถอยในอานาจไดนานกวารวมทงนายกรฐมนตรพลเรอนภายใตอาณตทหาร (ประชา เทพเกษตรกล, 2535, หนา 38 - 39)

ทหารมบทบาทในทางการเมองเปนอยางมากในประเทศกาลงพฒนา สาหรบประเทศไทยนนหลงการรฐประหารป พ.ศ. 2475 มาแลว มการยดอานาจเกอบสบครง เฉลยแลวมการยดอานาจเปลยนรฐบาลกนประมาณทก ๆ สป ทงนไมไดรวมการกบฎและรฐประหารทลมเหลวอกสามครง

ทาไมทหารจงมบทบาทอยางมากในการเมองของไทย และทาไมจงมการรฐประหารและยดอานาจบอยครง เราอาจพจารณาไดดงตอไปน (ลขต ธรเวคน, 2548, หนา 86 - 88)

จากทกลาวมาแตเบองตนวา ทศนคตทางสงคมและการเมอง สภาพจตใจและโลกทศนของคนไทยทาใหสงคมไทยเปนสงคมทมลกษณะงายตอการคงอยของระบบ hierarchicalism และ authoritarianism การเปลยนแปลงการปกครองป พ.ศ. 2475 ทาใหเกดชองวางทางอานาจการเมองขน (power - vacuum) ซงไมสามารถถกแทนทไดโดยสถาบนอน ๆ ทางสงคมไทย ชองวางอนนจงถกแทนทโดยทหาร ซงเปนสถาบนทมลกษณะความเจรญสงในดานองคการ (organization) และเปนปกแผน สถาบนอน เชน พรรคการเมองและอดมการณทางการเมองทแขงพอทจะแขงกบองคการทหารนนไมม ดงนนเมอเกดการระสาระสายขนทหารกยอมเขามามบทบาทอนคลายกบกฎการไหลของนาทจะเขาไปแทรกในชองวาง ทหารจงเปนองคการเดยวทพอจะรกษาเสถยรภาพไวได นอกจากน จากประวตศาสตรของไทยไดมการเนนสภาพคงทและเสถยรภาพมาก อะไรทขดตอเสถยรภาพถอวาเปนอนตรายตอระบบสงคม ดงนน จงมการพดถงเสถยรภาพแมในปจจบน เชน ทานอดตนายกรฐมนตร กรมหมนนราธปพงศประพนธตรสใหสมภาษณหนงสอพมพมใจความวา

43

“สาหรบการพฒนาประชาธปไตยแบบไทย เสถยรภาพทางการเมองเปนสงจาเปนอยางยง” ทานอดตรฐมนตรถนด คอมนตร กกลาวใจความทานองเดยวกนวา ดจากประวตศาสตรประเทศไทย ประเทศจะรงเรองถาอยภายใตอานาจการปกครองซงสามารถรวมความสามคคไวได ถาขาดอานาจนลงเมอใดกจะเกดกลยคขน

นอกจากเหตผลดงกลาว การใชกาลงยดอานาจการเมองของไทยสบเนองมาจากประวตศาสตรดวยจากประวตศาสตรไทย การใชกาลงยดเอาอานาจการเมองเปนเรองธรรมดา การแยงราชบลลงกโดยใชอานาจทหารเกดขนบอยในสมยกรงศรอยธยา ระหวางป พ.ศ. 2031 - 2310 มการกบฏ การแยงราชบลลงก การใชกาลงปะทะกนอยางนอย 70 ครง เฉลยแลว 4 ปตอครง

ขอกลาวอางเบองตน อาจมนาหนกมากขนหากดจากพระราชดารสของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ตอนทเสนาบดทลเสนอใหทรงแตงตงใหเจาฟาชายจฬาลงกรณเปนมกฎราชกมาร พระจอมเกลาฯ ทรงตกเตอนใหระวง อยาใหเกดความยงเหยงทางการเมอง การฆาฟนกนในโอกาสทมการผลดเปลยนแผนดนซงเกดขนบอยครงในอดต แนละพระราชดารสดงกลาวอาจเปนการใหอครเสนาบดสมเดจพระยามหาศรสรยวงศ (นายชวง บนนาค) รบรองวา จะไมใหมเหตการณดงกลาวเกดขน ซงอาจเปนพระดารสโดยตรงตอสมเดจเจาพระยามหาศรสรยวงศ แตกยงมการทาวความถงการเกดเหตการณดงกลาวบอยครงในอดตยอมเปนประจกษพยานตอขออางเบองตน

ถามองดทหารในดานการอบรมและสภาพจตใจ เราจะพบวาทหารไดรบการอบรมใหมชาตนยม มระเบยบวนย มความรบผดชอบตอหนาท และความคดทวาตนมหนาทโดยตรงในการปองกนประเทศชาต ดงนนทหารจงไมเพยงเปนรวของชาตในยามสงครามเทานน แตยงรสกวาตนมหนาทรกษาความสงบภายใน ดงนนเมอประเทศขาดความสงบ ขาดเสถยรภาพ ทหารยอมรสกวาเปนการถกตองทตนจะเขามา ขอทเรามองขามไมไดกคอ ในยามสงบทหารไมสจะมบทบาทนก ดงนน เพอจะใหตนมอานาจทางการเมองและมความสาคญ กตองเขามตาแหนงทางการเมองทมอานาจอยางแทจรง วฒสภาของไทยในอดตหรอสภานตบญญตปจจบนประกอบดวยทหารเกอบทงหมด ซงเปนกลไกอนสาคญทจะใหทหารมสวนเกยวกนกบอานาจทางการเมอง เพอหลกเลยงการเสยงตอการรวมกลมเพอหาอานาจการเมองโดยวธอนของกลมทหารเหลานน

การททหารมบทบาททางการเมองมากและมอานาจมาก ยอมทาใหความเจรญเตบโตของระบอบประชาธปไตยเกดไดยาก เพราะเกดการขาดดลยภาพทางอานาจขน ทหารจงคมอานาจไวหมด โอกาสทสถาบนอน เชน พรรคการเมองจะเจรญขนมาแขงกบทหารยอมเปนไปไดยาก

ระดม วงษนอม (2515, หนา 68 - 78) ไดศกษาอดมการณทางการเมองของทหารไทย เหนวา อดมการณทางการเมองของทหารไทยสรปไดดงน

44

1. ทหารไทยมความรสกชาตนยม และตอตานคอมมวนสตอยางรนแรงอดมการณทเปนปฏปกษตอพวกคอมมวนสตปรากฏเดนชดในสมยจอมพล ป. พบลสงคราม และสมย จอมพล สฤษด ธนะรชต อดตนายกรฐมนตรทานนกลาวไดวาเปนเผดจการเตมตวอดมการณตอตานคอมมวนสตรนแรงถงขนาดวากจกรรมใดกตามถากระทาแบบลบ ๆ กจะถกถอวาเปนคอมมวนสตหมด

2. ทหารไทยถอตนเองวา มบทบาททางการเมอง เทากบ พลเรอน ตลอดประวตศาสตรไทย ทหารและพลเรอนมบทบาททากนมาตลอดในทางทฤษฎไดมการแบงแยกหนาททางทหารและพลเรอนออกจากกนแตในทางปฏบตไมสามารถแยกจากกน เชน สมหกลาโหม และ สมหนายก ทาหนาททงทางทหารและการปกครองพลเรอนตามภมภาคแหงอานาจของตนไปพรอมกนทาใหทหารถอตนเองวาเปนสวนอนจาเปนขาดไมไดในหลกการเมองและการปกครอง

3. ทหารไทยเขาใจวาการเมองการปกครองของประเทศขาดทหารเสยมไดอนนสบเนอง มาจากการททหารรบใชกษตรยมายาวนานในประวตศาสตรทาใหทหารมความภาคภมใจวาตนเปนสวนสาคญอนขาดมไดของชาต ผนาทหารไทยในปจจบนนภาระหนกและเขาใจตนเองอยเสมอวาการปฏวต 2475 สาเรจลงไดเพราะการสนบสนนจากทหาร

4. การปฏเสธระบบการปกครอง ประชาธปไตยสมบรณแบบทหารไทยไมตองการทจะรบเอาความคดเหนแบบประชาธปไตยทงหมดมาใช รฐบาลสมยจอมพล สฤษด ธนะรชต ไดเปลยนใชคาวา “ประชาธปไตยแบบไทย” เปนเครองสนบสนนอานาจของตนและบดเบอนวาประเทศไทยยงตองเปนประชาธปไตยแตประชาธปไตยแบบไทยโดยเฉพาะ

การศกษาเกยวกบสาเหตของการททหารเขาแทรกแซงทางการเมองโดยใชอาวธ หรอใชกาลงรนแรงนน นกวชาการหลายทาน ไดมผลงานศกษาทางดานนออกมามากมายไดแก

เสนอ จนทรา (2517, หนา 139 - 165) ไดทาการศกษาถงสาเหตของการยดอานาจในประเทศไทยไดคนพบสาเหตของการรฐประหาร 2 สาเหตพอสรปไดดงน

1. การแกงแยงอานาจกนเองในกลมผนาในวงการรฐบาล การแยงแขงขนมอานาจของบรรดาผนาทางการเมองนเองทาใหตองมการรฐประหารกนอยเสมอ ตลอดระยะเวลาประมาณ 40 ป นบตงแตเรมตนการปกครองระบอบประชาธปไตยไดมขนในประเทศไทยเปนผลใหมการปกครองระบอบนมไดกาวหนาหรอเจรญเตบโตแพรหลายในหมประชาชน

2. ความเฉยเมยหรอความไมเอาใจใส ในกจการทางการเมองของสมาชกในสงคม สาเหตทประชาชนไทยไมสนใจกจการทางการเมองสบเนองมาจาก

1.1 สถานภาพทางเศรษฐกจทยากจน 1.2 การไดรบการศกษาทางการเมองนอย

45

1.3 การขาดสถาบนทางการเมองทเปดโอกาสใหประชาชนไดเขาไปมสวนรวมทางการเมอง

1.4 ตวบคคลผทะเยอทะยานทางการเมองไมพอใจตอฐานะของตนหวงแกงแยงอานาจชงดชงเดนกนเชนนทาใหประชาชนคนไทยเรารสกเบอหนายตอการปกครองของประเทศ

ประชา เทพเกษตรกล (2535, หนา 119) ไดทาการศกษาการแทรกแซงทางการเมองของทหารไทย : ศกษาเฉพาะกรณรฐประหาร เมอวนท 23 กมภาพนธ พ.ศ. 2534 พบวาสาเหตการยดอานาจการปกครองครงนแทจรงคอ ความหวาดระแวง การปลดผนากองทพคนสาคญ ๆ ความรสกในบทบาทผนาของกองทพ การปกปองผลประโยชนของชาต

ปรญญา อดมทรพย (2514, บทคดยอ) ไดศกษาวเคราะหบทบาททางการเมองของทหารในประเทศไทย พบวา สาเหตททาใหทหารสามารถเขากมอานาจการเมองไดนนม 3 ประการคอ

1. การจดองคการของทหารการเมอง คอ การตอสเพออานาจระหวางกลมผลประโยชนตาง ๆ กลมทหารซงเปนกลมทรวมตวกนไดเหนยวแนนกวากลมอน ๆ ทกประเภทในสงคมไทย จงเปนกลมทสามารถยดครองชยชนะไดในการตอส ลกษณะสาคญของการจดองคการของทหาร ททาใหกองทพมอานาจในตวเองไดแก

11 การมสายการบงคบบญชาทแนชดและสามารถปฏบตได 1.2 การมวนยสามารถบงคบปฏบตได 1.3 การมผนาสบทอดตาแหนงแทนกนอยางตอเนอง 1.4 การมสมาชกเตรยมพรอมอยเสมอ และเปนอสระจากการแทรกแซง 1.5 สมาชกกลมทหารมอดมการณและผลประโยชนรวมกน 1.6 กลมทหารผกขาดการควบคมอาวธของประเทศ 1.7 หนวยทหารตงอยในศนยกลางทางการเมอง 2. วฒนธรรมทางการเมองของคนไทย วฒนธรรมทางการเมองของคนไทยทชวยใหกลม

ทหารสามารถเขากมอานาจทางการเมองไดราบรนไดแก 2.1 ความเคยชนและยอมรบหลกอานาจนยม 2.2 ความคดในเรองบญ บาป เวรกรรม โชคลาภ ยอมรบสถานภาพของตน 2.3 คนไทยสวนใหญไมเคยมโอกาสตอส เพอใหไดมาซงประชาธปไตย จงไมสนใจ

จะรกษาหวงแหนประชาธปไตยทไดมา 2.4 การมนสยยอมรบอานาจ เฉยเมยทางการเมองและขาดประสบการณทางการเมอง 3. ความออนแอของกลมผลประโยชนและพรรคการเมอง พรรคการเมองไทยเกดขนตาม

กฎหมายและไมไดเปนสอซงแสดงออกของนโยบายสาธารณะอนเปนหนาทสาคญของพรรค

46

การเมองทงไมเปนเครองมอควบคมรฐบาล กจกรรมของพรรคการเมองไทยเทาทปรากฏในอดต กคอ การเปนฐานสนบสนนผนาการเมอง

งานวจยทเกยวของ

ปรญญา อดมทรพย (2514, บทคดยอ) ไดศกษาวเคราะหบทบาททางการเมองของทหารในประเทศไทย พบวา สาเหตททาใหทหารสามารถเขากมอานาจทางการเมองไดนนม 3 ประการคอ

1. การจดองคการของทหารการเมอง คอ การตอสเพออานาจระหวางกลมผลประโยชนตาง ๆ กลมทหารซงเปนกลมทรวมตวกนไดเหนยวแนนกวากลมอน ๆ ทกประเภทในสงคมไทย จงเปนกลมทสามารถยดครองชยชนะไดในการตอส ลกษณะสาคญของการจดองคการของทหาร ททาใหกองทพมอานาจในตวเอง ไดแก

1.1 การมสายการบงคบบญชาทแนชดและสามารถปฏบตได 1.2 การมวนยสามารถบงคบปฏบตได 1.3 การมผนาสบทอดตาแหนงแทนกนอยางตอเนอง 1.4 การมสมาชกเตรยมพรอมอยเสมอ และเปนอสระจากการแทรกแซง 1.5 สมาชกกลมทหารมอดมการณและผลประโยชนรวมกน 1.6 กลมทหารผกขาดการควบคมอาวธของประเทศ 1.7 หนวยทหารตงอยในศนยกลางทางการเมอง 2. วฒนธรรมทางการเมองของคนไทย วฒนธรรมทางการเมองของคนไทยทชวยใหกลม

ทหารสามารถเขากมอานาจทางการเมองไดราบรน ไดแก 2.1 ความเคยชนและยอมรบหลกอานาจนยม 2.2 ความคดในเรองบญ บาป เวรกรรม โชคลาภ ยอมรบสถานภาพของตน 3. คนไทยสวนใหญไมเคยมโอกาสตอส เพอใหไดมาซงประชาธปไตย จงไมสนใจ

จะรกษาหวงแหนประชาธปไตยทไดมา การมนสยยอมรบอานาจ เฉยเมยทางการเมองและขาดประสบการณทางการเมอง 4. ความออนแอของกลมผลประโยชนและพรรคการเมอง พรรคการเมองไทยเกดขนตาม

กฎหมายและไมไดเปนสอซงแสดงออกของนโยบายสาธารณะอนเปนหนาทสาคญของพรรคการเมองทงไมเปนเครองควบคมรฐบาล กจกรรมของพรรคการเมองไทยเทาทปรากฏในอดต กคอ การเปนฐานการสนบสนนผนาทางการเมอง

เสนอ จนทรา (2517, หนา 139 - 165) ไดทาการศกษาถงสาเหตของการยดอานาจในประเทศไทยไดคนพบสาเหตของการรฐประหาร 2 สาเหตพอสรปไดดงน

47

1. การแกงแยงอานาจกนเองในกลมผนาในวงการรฐบาล การแยงแขงขนมอานาจของบรรดาผนาทางการเมองนเองทาใหตองมการรฐประหารกนอยเสมอ ตลอดระยะเวลาประมาณ 40 ป นบตงแตเรมตนการปกครองระบอบประชาธปไตยไดมขนในประเทศไทยเปนผลใหมการปกครองระบอบนมไดกาวหนาหรอเจรญเตบโตแพรหลายในหมประชาชน

2. ความเฉยเมยหรอความไมเอาใจใส ในกจการทางการเมองของสมาชกในสงคม สาเหตทประชาชนไทยไมสนใจกจกรรมทางการเมองสบเนองมาจาก

2.1 สถานภาพทางเศรษฐกจทยากจน 2.2 การไดรบการศกษาทางการเมองนอย 2.3 การขาดสถาบนทางการเมองทเปดโอกาสใหประชาชนไดเขาไปมสวนรวม

ทางการเมอง 2.4 ตวบคคลผทะเยอทะยานทางการเมองไมพอใจตอฐานะของคนหวงแกงแยง

อานาจชงดชงเดนกนเชนนทาใหประชาชนคนไทยเรารสกเบอหนายตอการปกครองของประเทศ สรพาสน ทพภมาน (2518) เรอง ทศนคตทางการเมองของนายทหารชนนายพนของ

3 เหลาทพ พบวา นายทหารชนนายพนมทศนคตในทางทไมสนบสนนระบอบประชาธปไตยและไดใหขอสรปวา นายทหารชนนายพนของกองทพบกสวนมากจะมทศนคตแบบอนรกษนยมท ไมคอยยอมรบการเปลยนแปลง มความอดกลนตา ทาใหมความพยายามทจะทาการรฐประหารสง

ทรรศนย ปจจสานนท (2519) เรองการเรยนรทางการเมองของนกเรยนนายรอยกองทพบกไทย พบวามทศนคตแบบเผดจการมากกวาระบอบประชาธปไตย

พ.ท.วทวส รชตะนนท (2529) เรองทศนคตของนายทหารตอสาเหตการรฐประหาร: ศกษาเฉพาะกรณนายทหารนกเรยน โรงเรยนเสนาธการทหารบก หลกสตรหลกประจา ชดท 60 พบวา นายทหารในยคนน มเงอนไขสาคญตอระบอบประชาธปไตย กลาวคอ พวกเขาเหนดวยตอการรฐประหารโดยเฉพาะอยางยง เปนการรฐประหารเพอปกปองสถาบนพระมหากษตรย รองลงมาคอ พวกเขาจะเหนดวยกบการรฐประหารซงกระทาเพอแทนทระบอบประชาธปไตย ซงพวกเขา เหนวาลมเหลว โดยไดสรปเงอนไขของการรฐประหารเปน 2 ประเดนใหญ คอ

1. ประเดนทวา ทหารจะทารฐประหาร เมอสภาพทางการเมองไรเสถยรภาพ ไดแก 1.1 ผนาทางการเมองขาดความชอบธรรม 1.2 ความเปราะบางของรฐบาล 1.3 ความลมเหลวของระบอบประชาธปไตย 1.4 วกฤตการณทางเศรษฐกจ

48

1.5 สถาบนพระมหากษตรย ถกกระทบกระเทอน (วาสถาบนพระมหากษตรยถกกระทบกระเทอนเปนสาเหตทสาคญของการรฐประหารในความเหนของนายทหารผตอบ)

2. ประเดนทวาสาเหตของการรฐประหารสบเนองมาจาก เงอนไขเกยวกบสถาบนทหารโดยตรง ไดแก

2.1 ผลประโยชนของทหารถกกระทบกระเทอน 2.2 ความขดแยงระหวางผนาทหาร พ.ท.ประทป ธรรมรกษ (2535) เรองทศนคตทางการเมองของนายทหารตอการ

รฐประหาร เปนการศกษา หลงการกระทาปฏวตรฐประหารโดย คณะรกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต (รสช.) ตวอยางทใชในการวจย คอนายทหารนกเรยนโรงเรยนเสนาธการทหารบก เสนาธการทหารเรอ เสนาธการทหารอากาศ ปการศกษา 2535 พบวา นายทหารสวนใหญมทศนคตแบบกากงระหวางการยอมรบและไมยอมรบ และพบวาปจจยภมหลงทางสงคมและการกลอมเกลาทางการเมอง ในความแตกตางของสถาบนการศกษากอนเขารบราชการความแตกตางของความสมพนธของบคคลในครอบครวตอสถาบนทหาร และความสนใจตดตามขาวสารการเมองทแตกตางกนมความสมพนธสงกบทศนคตของนายทหารตอการรฐประหาร ทศนคตตอการรฐประหารไดรบอทธพลจากบคลกภาพแบบอานาจนยม กลาวคอ ผทมบคลกภาพอานาจนยมสงจะมการยอมรบ การรฐประหารมากกวาการใหความสาคญตอเงอนไขการนาไปสการทารฐประหาร 6 ประการ คอ การดหมนสถาบนพระมหากษตรย การแสวงหาผลประโยชนโดยมชอบของรฐบาล สถาบนทหาร ถกดหมน รฐบาลเขาแทรกแซงกองทพ ปญหาเศรษฐกจ และการซอสทธขายเสยงของสมาชกสภาผแทนราษฎร โดยพบวานายทหารทคลอยตามเงอนไขเหลาน จะมระดบการยอมรบการรฐประหารมากกวา

ประชา เทพเกษตรกล (2535, หนา 119) ไดทาการศกษาการแทรกแซงทางการเมองของทหารไทย: ศกษาเฉพาะกรณรฐประหาร เมอวนท 23 กมภาพนธ 2534 พบวา สาเหตการยดอานาจการปกครองครงนแทจรง คอ ความหวาดระแวงการปลดผนากองทพคนสาคญ ๆ ความรสกในบทบาทผนาของกองทพ การปกปองผลประโยชนของชาต

สรปจากงานวจยของทงหมด ผวจยไดนาแนวคดเกยวกบทศนคตทางการเมอง แนวคดเกยวกบการแทรกแซงทางการเมองของทหารไทย บคลกภาพแบบอานาจนยม คณลกษณะเฉพาะของสถาบนทหารทเออตอการใชกาลงในการโคนลมรฐบาล และเงอนไข และสาเหตของการทารฐประหารมากาหนดประเดนในการศกษา

49

ทศนคตทางการเมองตอ

การรฐประหาร

กรอบแนวคดในการวจย

จากการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของผวจยนาแนวคดและทฤษฎทไดมาประยกตใช โดยไดกาหนดประเดนในการศกษา ดงน

ภาพท 4 กรอบแนวคดในการวจย

ภมหลงทางสงคมและการเมอง - ชนยศ - อาย - เหลา - กาเนด - จานวนปทรบราชการ - หนวยงาน - พนทปฏบตงาน - ระดบการศกษาสงสด - สถานภาพ - ความสนใจขาวสารการเมอง - ความสมพนธของบคคลในครอบครวตอสถาบนทหาร บคลกภาพแบบอานาจนยม

สง - ปานกลาง - ตา