23

บทท 3อปกรณและวธการ

การศกษาและรวบรวมขอมลฐานทรพยากรทองถน และการจดทำาขอมลฐานทรพยากรทองถน บานปอบด หม 1 ตำาบลคขาด อำาเภอคง จงหวดนครราชสมา เปนการศกษาสภาพความเปนชมชน วถชมชน และ ภมปญญาทองถนของชาวบานปอบด หม 1 ตำาบลคขาด อำาเภอคง จงหวดนครราชสมา ผศกษาไดดำาเนนการศกษาตามขนตอนดงน

1. การศกษาขอมลพนฐาน1.1 การวางแผนดานขอมล1.2 การศกษาขอมลจากเอกสารและบคคล1.3 การศกษาและสำารวจขอมลเบองตน

2. เครองมอทใชในการศกษา3. วธเกบและรวบรวมขอมล4. การตรวจสอบขอมล5. การวเคราะหขอมล

การศกษาขอมลพนฐาน1. การวางแผนดานขอมล

ผศกษาไดวางแผนเกบขอมลการสำารวจเกบรวบรวมทรพยากรทองถน ดงน

1.1 ฐานทรพยากรทองถนเปาหมายคอ บานปอบด หม 1 ตำาบลคขาด อำาเภอคง จงหวดนครราชสมา โดยกำาหนดพนทศกษาระดบชนมธยมศกษาปท 5/1-5 ระยะเวลาการศกษา 1 ปการศกษาตอเนอง โดยเกบรวบรวมขอมลเชงลก ละเอยด และถกตอง

1.2 ปการศกษา 2559 เรมศกษาและเกบรวบรวมขอมลฐานทรพยากรทองถน บานปอบด หม 1 ตำาบลคขาด อำาเภอคง จงหวดนครราชสมา

1.3 นำาแบบเกบรวบรวมขอมลทรพยากรทองถน 9 ใบงาน มาวเคราะหเปนประเดนตาง ๆ เพอนำาไปสรางเครองมอสำาหรบเกบขอมลทางภาคสนาม โดยมหวขอสำาคญตามลำาดบใบงานดงน

ใบงานท 1 การเกบขอมลพนฐานในทองถนใบงานท 2 การเกบขอมลการประกอบอาชพในทองถนใบงานท 3 การเกบขอมลดานกายภาพในทองถน ใบงานท 4 การเกบขอมลประวตหมบาน วถ ชมชนใบงานท 5 การเกบขอมลการใชประโยชนของพชในทองถน

ทะเบยนพรรณไมในชมชน ใบงานท 6 การเกบขอมลการใชประโยชนสตวในทองถน

ทะเบยนพนธสตวในชมชน ใบงานท 7 การสำารวจเกบขอมลการใชประโยชนชวภาพอนๆ

ทะเบยนชวภาพอนๆในชมชน ใบงานท 8 การเกบรวบรวมภมปญญาทองถน ใบงานท 9 การรวบรวมขอมลแหลงทรพยากรธรรมชาตและ

โบราณคด 1.4 การบรณาการฐานทรพยากรทองถนกบกลมสาระการเรยนร

โดยดำาเนนการวเคราะหความสอดคลองระหวางหลกสตรแกนกลาง 8 กลมสาระ 1 กจกรรม กบแบบเกบรวบรวมขอมลฐานทรพยากรทองถน 9 ใบงาน

1.5 ดำาเนนการเขยนแผนการจดการเรยนรบรณาการงานสวนพฤกษศาสตรโรงเรยน ฐานทรพยากรทองถน สรางใบงาน และใบความร เตรยมนำาไปสำารวจเกบรวบรวมทรพยากรทองถน

2. การศกษาขอมลจากเอกสารและบคคล

24

ผศกษาไดคนควาหาความรจากเอกสารทางวชาการ ตำารา และขอมลจากบคคลเพอใหเกดความชดเจนและมนใจ เพอความมนใจในการรวบรวมขอมลสำาหรบเปนฐานขอมลของชมชนตอไป

3. การศกษาและสำารวจขอมลเบองตนในพนทเปาหมายปการศกษา 2559 โดยครทปรกษาและนกเรยนชนมธยมศกษาปท

5/1-5 กำาหนดพนทศกษา บานปอบด หม 1 ตำาบลคขาด อำาเภอคง จงหวดนครราชสมา เหตผลในการเลอกเนองจากพนทดงกลาวเปนชมชนโบราณ มความอดมสมบรณ และมการพฒนาอยางตอเนอง จงสมควรทจะตองเขาไปศกษาและสบทอดความเปนชมชนเพอนำาไปสพฒนาอยางยงยนตอไป

เมอคดเลอกพนทททำาการศกษาแลว ผศกษาจงเขาไปในพนทเพอรวบรวมขอมลเบองตนของพนท และเพอชแจงวตถประสงคการศกษาใหแกผเกยวของไดรบทราบ ตลอดจนไดตดตอประสานงานกบผนำาชมชนในหมบานทเกยวของ เพอสรางความเขาใจและขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมลตามประเดนทจะทำาการศกษา

เครองมอทใชในการศกษาในการศกษาครงน ผศกษาไดใชวธการศกษาทหลากหลายเพอใหได

ขอมล และคำาตอบทตรงกบความเปนจรง และครอบคลมวตถประสงคการศกษา โดยใชเครองมอในการศกษาดงน

1. แผนการจดการเรยนรบรณาการงานสวนพฤกษศาสตรโรงเรยน ฐานทรพยากรทองถนกบกลมสาระการเรยน ชนมธยมศกษาปท 5/1-5

2. การสมภาษณแบบไมเปนทางการ และใชคำาถามในการสมภาษณแบบไมมโครงสรางโดยใชประเดนการสมภาษณจากแบบบนทกการเกบรวบรวมขอมลทรพยากรทองถน ดงน

2.1 ขอมลทวไป ไดแก ชอหมบาน ทตง ขอมลทางศาสนา จำานวนประชากร ขอมลสถานศกษาทเปดใหบรการ ขอมลการบรหารขององคกรปกครองสวนทองถน การประกอบอาชพ การพาณชย สถานบรการ และประวตหมบาน ชมชน วถชมชน

25

2.2 ขอมลดานกายภาพ ไดแก สภาพภมประเทศ ลกษณะดน แหลงนำา อณหภม ปรมาณแสง และพกดทางภมศาสตร

2.3 ขอมลดานชวภาพ ไดแก ขอมลพช ขอมลพนธสตว และขอมลชวภาพอน ๆ

2.4 ขอมลทรพยากรทางวฒนธรรมและภมปญญา ไดแก ภมปญญาทองถน 10 สาขาแหลงโบราณคด และแหลงทรพยากรทสำาคญ

2.5 ขอมลภมปญญาทองถน ไดแก ชอภมปญญาทองถน เจาของภมปญญาทองถน / ผสบทอด / ชมชน / กลม ประเภทของภมปญญาทองถน จดเดนของภมปญญาทองถน รายละเอยดของภมปญญาทองถน การประชาสมพนธและเผยแพรภมปญญาทองถน ลกษณะของภมปญญาทองถน และวตถดบทใชประโยชนในผลตภณฑทเกดจากภมปญญาซงมในพนทหรอพนทอนไมม

หลงจากผศกษาไดเขาไปสรางความคนเคยกบชาวบานแลว จงทำาการสมภาษณอยางไมเปนทางการ เปนการพดคยกนอยางเรยบงาย ไมเปนทางการ และไมเครงครดในขนตอนและลำาดบของขอคำาถาม ผใหขอมลหลก คอ ผใหญบาน ผนำากลม ผอาวโส และชาวบานทกคนทสามารถใหขอมลได

3. แบบบนทกการเกบรวบรวมขอมลทรพยากรทองถน หลงจากการสมภาษณแบบไมเปนทางการแลว นำาขอมลทไดมาบนทกลงในแบบบนทกการเกบรวบรวมขอมลทรพยากรทองถน

4. การสนทนากลม จะทำาการสนทนากลมหลงจากการสมภาษณ สอบถามและเกบขอมลแลวระยะหนง โดยนำาขอมลทไดมาเปดประเดนสนทนาตามหวขอของแบบบนทกการเกบรวบรวมขอมลทรพยากรทองถน

5. วสดอปกรณทนำาไปใชเปนเครองมอในการศกษา ไดแก แบบบนทกการเกบรวบรวมขอมลทรพยากรทองถน โดยจดเตรยมประเดนคำาถามตามหวขอบนทก การบนทกภาพตาง ๆ ในขณะทเกบขอมล

26

คำาชแจงใบงานท ๑ เรอง การเกบขอมลพนฐานในทองถน

การเกบขอมลพนฐานในทองถน เปนการเกบรวบรวมขอมลพนฐานของหมบาน ชมชน เพอใหทราบขอมลทางดานศาสนา ประชากร สถานศกษา และการบรหารขององคกรปกครองสวนทองถน

วตถประสงค1. เพอใหทราบขอมลพนฐานในทองถนของตน

27

2. เพอใหเหนศกยภาพของทองถน3. เพอใหเกดทกษะในการสอบถาม รวบรวมขอมลและเปนสวนหนง

ของชมชน

วสด/อปกรณ1 …………………………………………………………2 ………………………………………………………………3 ……………………………………………………………..

วธการ1. สอบถามขอมลจากททำาการผใหญ/ ททำาการกำานน/ องคการบรหาร

สวนทองถน(อบต./เทศบาล)2. ................................................................................

........................................................................3.

สงทไดรบจากการทำาใบงาน ๑. ........................................................................................... ๒. ........................................................................................... ๓. ........................................................................................... ๔. ........................................................................................... ๕. ...........................................................................................

28

ใบงานท ๑เรอง การเกบขอมลพนฐานในทองถน

1. ชอหมบาน ชมชน (ทเปนทางการ)………………ชอหมบาน ชมชน (ทชาวบานเรยก)...........………..………….

2. ท ต งหม...................ซอย...............ถนน………………….…........แข ว ง /ต ำา บ ล เ ข ต… … … … … /เภอ……………........เทศบาล....................จงหวด……...…………เสนทางหลวงหมายเลข............................เสนทางทองถน ..........

๓. ขอมลทางศาสนา O พทธ วด …………………….…แหง เจาอาวาส..................รป พร…………..…รป

29

แผนทหมบานโดยสงเขป เหน

O อสลาม มสยด ...............................แหง อหมาม ............................คน

O ครสต โบสถ ................................แหง บาทหลวง………………..….คน O อนๆ เชน ศาลเจา โรงเจ สถานปฏบต

ธรรม ......................................แหง๔. จำานวนประชากร ......................................ครวเรอน จำานวนพนท .................................................ไร

จำานวนประชากร ...........................................คน ชาย........................คน หญง.....................คน

เดกเลก (แรกเกด-๑๒ ป)..................................คน ชาย .......................คน หญง.....................คน

วยรน (๑๒-๑๘ ป)...........................................คน ชาย .......................คน หญง.....................คน

วยทำางาน (๑๘-๖๐ ป) .....................................คน ชาย .......................คน หญง......................คน

ผสงอาย (๖๐ ปขนไป)................................. .....คน ชาย .......................คน หญง......................คน

ใบความร ใบงานท ๑เรอง การเกบขอมลพนฐานในทองถน

อธบายศพท

30

ฐาน (ถาน) น. ทตง เชนฐานทพ ฝตงฐาน ; ทรองรบ เชนฐานพระพทธรป

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ หนา ๓๙๒พนฐาน น. รากฐาน เชน เขามพนฐานวชาภาษาองกฤษด, หลกความรเบองตน เชนวชาพนฐาน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ หนาทรพยากร น. สงทมในทองถน สงทเกดขนตามธรรมชาตในทองถน ทมนษยสามารถนำาใชประโยชน

ได (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ หนา ๕๐๓)ทองถน น. ทองทใดทองทหนงโดยเฉพาะ เชนเวลาทองถน ประเพณทองถน (กฎ) พนทภายใน

เขตการปกครองขงราชการบรหารสวนทองถน เชนเทศบาล องคการบรหารสวนตำาบล

(พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ หนา ๕๑๑)หมบาน (กฎ) น. ทองททรวมบานหลายบานใหอยในความปกครองอนเดยวกนและมประกาศจดตงเปน หมบาน มผใหญบานเปนหวหนา (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ หนา

๑,๒๖๓)ชมชน น. หมชน, กลมคนทอยรวมกนเปนสงคมขนาดเลก อาศยอยในอาณาบรเวณเดยวกนและม ผลประโยชนรวมกน (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ หนา ๓๖๘)ประชากร น. หมคน, หมพลเมอง,(เกยวกบจำานวน) กลมสงมชวตเดยวกนทอาศยอยในพนทหนง ๆ

คำาประชากรนจะใชกบสงมชวตชนดใดๆกได เชนประชากรนก ประชากรเสอ หรอ

ประชากรพชแตในทนเราหมายถงประชากรมนษย (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ.๒๕๔๒ หนา ๖๕๖)

31

องคการ น. ศนยรวมกลมบคคล หรอกจการทประกอบกนขนเปนหนวยงานเดยวกน เพอดำาเนนกจกรรมตามวตถประสงคทกำาหนดไวในกฎหมายหรอในตราสารจดตงซงอาจเปนหนวยงานของรฐ หรอหนวยงานเอกชน (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ หนา ๑,๓๒๑)

พฒนา ก. ทำาใหเจรญ การเปลยนแปลงสงใดสงหนง ใหเกดความเจรญ มการปรบปรงใหดขน

และเหมาะสมกวาเดม (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ หนา ๗๗๙)

ศาลเจา ทสงสถตของเทวดา เทพารกษ หรอเจาผ เปนตน เชน ศาลเจาแมทบทม ศาลเทพารกษ ศาลเจา (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ หนา ๑,๐๙๖)โรงเจ น. โรงอาหารทมแตอาหารเจ ตามปรกตสำาหรบคนจนทถอศล กนอยโดยไมเสยเงน

(พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ หนา ๙๗๙)สถาน น. ทตง สถานท (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ หนา ๑,๑๑๖)ปฏบตธรรม ก. ประพฤตตามธรรม /เจรญภาวนา (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒

หนา ๖๔๗)วด น. สถานททางศาสนา โดยปรกตมโบสถ วหารและทอยของสงฆหรอนกบวชเปนตน

(พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ หนา ๑,๐๕๙)สำานกสงฆ น. วดทยงไมไดรบพระราชทานทวสงคามสมา (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ.๒๕๔๒ หนา ๑,๑๑๘)มสยด น. สถานทซงอสลามกชนใชเปนทประกอบพธกรรมทางศาสนาอสลาม (พจนานกรมฉบบ

32

ราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ หนา ๘๕๔)อสลาม น. ศาสนาทสำาคญศาสนาหนงของโลก มศาสดาชอมฮมมด นบถอพระเจาองคเดยวคอ

อลลอฮ มคมภรอลกรอานเปนหลก ไมมนกบวช, เรยนผทนบถอศาสนาอสลามวามสลมอหมาม น. คำาเรยกผนำาในศาสนาอสลาม, ผนำาในการทำาละหมาด,

ตำาแหนงสำาคญของคณะกรรม การบรหารมสยด, โตะอหมามกเรยก (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ หนา ๑,๓๗๖)

บาทหลวง น. นกบวชในศาสนาครสตนกายโรมนคาทอรก (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ.๒๕๔๒ หนา ๖๒๒)ฐานทรพยากรทองถน ฐานขอมล การสำารวจและรวบรวมขอมลพน

ฐานของทองถน การประกอบอาชพในทองถน ลกษณะทางกายภาพของทองถน ประวตหมบาน ชมชน วถชมชนการใชประโยชนของพช สตว ชวภาพอนๆ ขอมลภมปญญาทองถน แหลงทรพยากรโบราณคด รวมไปถงการสรางระบบการจดเกบและประมวลผล

33

คำาชแจงใบงานท ๒ เรอง การเกบขอมลการประกอบอาชพในทองถน

การเกบขอมลการประกอบอาชพในทองถน เปนการเกบรวบรวมจดทำาฐานขอมลการประกอบอาชพในทองถนเพอทราบขอมลการประกอบอาชพ ปญหาและแนวทางการแกปญหากำาหนดแนวทางการอนรกษและพฒนาในดานการประกอบอาชพในทองถน

วตถประสงค1. เพอใหทราบการประกอบอาชพของบคคลในทองถน2. เพอใหทราบศกยภาพทางเศรษฐกจของทองถน

วสด/อปกรณ4 …………………………………………………………….5 …………………………………………………………….6 …………………………………………………………….7 …………………………………………………………….

วธการ1. สอบถามขอมลจากททำาการผใหญ/ ททำาการกำานน/องคการ

บรหารสวนทองถน (อบต./เทศบาล) / สำานกงานเกษตรอำาเภอ / สำานกงานปศสตวอำาเภอ

34

2. ........................................................................................................................................................

สงทไดรบจากการทำาใบงาน๑. .................................................................................................๒. .................................................................................................๓. .................................................................................................๔. .................................................................................................

ใบงานท ๒

เรอง การเกบขอมลการประกอบอาชพในทองถน๙. การประกอบอาชพ ๙.๑ ดานเกษตรกรรม

พนททำานา........................................ไร ...............ครวเรอน

พนททำาสวน..................................... ไร .............. ครวเรอน

พชสวนทสำาคญ ไดแก

35

๑...................................จำานวน................................ ไร

๒...................................จำานวน................................ ไร

๓...................................จำานวน.................................ไร

๔...................................จำานวน.................................ไรพนททำา

ไร.........................................................................ไรพชไรทสำาคญ ไดแก๑...................................จำานวน.............................

ไร๒...................................จำานวน.............................

.ไร .................จำานวน.....................ไร๔...................................จำานวน.............................

ไรปศสตวจำานวนสตวในพนทโดยรวมโค......................... ตว กระบอ...................... ตวสกร.......................ตวเปด........................ตว ไก.............................ตวอนๆ...................... ตวประมงแหลงนำาสาธารณะเพาะพนธสตวนำา................แหง

พนท.............ไรสถานทเพาะเลยงสตวนำาเอกชน.....................แหง

พนท.............ไร

36

ทาเทยบเรอ/สะพานปลา จำานวน...............แหงผลผลตสตวนำาจากการเพาะเลยง....................ตน/ปผลผลตสตวนำาจบจากแหลงนำาสาธารณะ.........ตน/ป

อนๆ……………………………………………………………………………………………………………………..................... ………………………………………………………………………………………………………………......................……………………….....................................................................................................................................................

๙.๒ ดานอตสาหกรรมจำานวนโรงงานอตสาหกรรมขนาด

ใหญ...............................แหง (มคนงานตงแต ๒๐๐ คนขนไป หรอมทรพยสนเกนกวา ๕๐ ลาน

บาทขนไป) กจการอตสาหกรรม เกยวกบ ๑)..............................................................................

...........

๒).........................................................................................

จำานวนโรงงานอตสาหกรรมขนาดกลาง...............................แหง

(มคนงาน ๑๐ ๔๙ คน หรอมทรพยสนตงแต ๑๐ ๕๐ ลานบาท– – ) กจการอตสาหกรรม เกยวกบ

37

๑).........................................................................................

๒).........................................................................................จำานวนโรงงานอตสาหกรรมครวเรอ....................................แหง

(มคนงานตำากวา ๑๐ คน หรอมทรพยสนถาวรไมเกน ๑ ลานบาท)กจการอตสาหกรรม เกยวกบ ๑)..............................................................................

...........

๒).........................................................................................

๓).........................................................................................๑๐. การพาณชย

ธนาคาร........................................แหงสถานบรการนำามน.........................แหงบรษท...........................................แหงศนยการคา/หางสรรพสนคา.............แหงหางหนสวนจำากด...........................แหงตลาดสด.......................................แหงรานคาตาง ๆ ................................แหงโรงฆาสตว....................................แหง

๑๑. สถานบรการโรงแรม...........................................แหงรานอาหาร.......................................แหงโรงภาพยนตร..................................แหงสถานขนสง.....................................แหงอน ๆ ..............................................แหง

38

ใบความร ใบงานท ๒เรอง การเกบขอมลการประกอบอาชพในทองถน

การประกอบอาชพ การเลยงชวต การทำามาหากน งานททำาเปนประจำาเพอเลยงชพพชไร พชทปลกในพนทมาก ๆ มการปฏบตดแลรกษาอยางไม

ตองพถพถน อายการเกบ เกยวไมยาวนาน สวนใหญเมอใหผลผลตแลวกจะตายไป เปนพชทมความสำาคญทางเศรษฐกจและชวตประจำาวนของมนษยมาก พชพวกน ไดแก ขาว ขาวโพด ขาวฟาง มนสำาปะหลง ยาสบ ละหง ฝาย ออย ถวเหลอง ถวเขยว ถว

พชสวน พชทปลกในพนทไมมากหรอมาก ๆ กได แตตองปฏบตดแลรกษาอยางประณต สวนมากอายยน สามารถเกบเกยวไดเปนเวลาหลายปตดตอกน เชน ไมผล ผก และไมดอก ไมประดบ

ปศสตว การเลยงสตวบนบก เพอใชเปนอาหาร ใชงาน เพอการคา เชน เลยงวว เลยงหม แกะหรอเลยงสตวจำาพวกสตวปก เปนตน

ประมง การประกอบอาชพการเกษตรทางนำา เชน การเลยงสตวนำา การจบสตวนำา

-การทำาประมงนำาจด หมายถง การทำาประมงในแหลงนำาจดตามบรเวณทตางๆ

39

ไดแกการจบปลาในแมนำา ลำาคลอง การเลยงปลานำาจดในกระชง การเลยงปลาสลดในบอ เปนตน -การทำาประมงนำาเคม หรอการทำาประมงทะเล หมายถง การจบกงทะเล ปลา และปลาหมก ตลอดจนการเลยงหอยทะเลตางๆเชน การเลยงหอยแมลงภ การเลยงหอยนางรม เปนตน -การทำาประมงนำากรอย หมายถง การทำาประมงในบรเวณเชอมตอระหวางพนทนำาเคม และนำาจด เชน การเลยงกงกลาดำา การเลยงปลากะพงขาวในกระชง การเลยงปลานวลจนทร เปนตน

อตสาหกรรม กระบวนการแปรรป หรอ การผลตสงของจากวตถดบใหเปนวสดใหม เพอใหใชประโยชนไดตามวตถประสงค โดยการใชเครองจกรหรอแรงคน เพอใหผลตไดครงละมาก ๆ จนสามารถนำาไปขายเปนสนคาได- อตสาหกรรมขนาดใหญ คอ อตสาหกรรมทตองใชแรงงาน เครองจกร อปกรณและเงนทนสงมาก เชน อตสาหกรรมถลงเหลกและผลตเหลกกลา (มคนงานตงแต ๒๐๐ คนขนไปหรอมทรพยสนเกนกวา ๕๐ ลานบาทขนไป)- อตสาหกรรมขนาดยอม คอ อตสาหกรรมทใชแรงงาน เครองจกรและอปกรณ ตลอดจนเงนทนนอยกวา อตสาหกรรมขนาดใหญ สวนมากเปนอตสาหกรรมทผลต

40

เครองอปโภคทว ๆ ไป เชน อตสาหกรรมฟอกหนง อตสาหกรรมนำาตาล (มคนงาน ๑๐ ๔๙ คน หรอมทรพยสนตงแต ๑๐ ๕๐ ลานบาท– – )- อตสาหกรรมในครวเรอน คอ อตสาหกรรมททำากนภายในครอบครว ในบานทอยอาศย เปนอตสาหกรรมทใชแรงงานเปนสวนใหญทำาผลตภณฑทใชความชำานาญทางฝมอ เชน การจกสาน การแกะสลก (มคนงานตำากวา ๑๐ คน หรอมทรพยสนถาวรไมเกน ๑ ลานบาท)

หางหนสวนจำากด อนวาสญญาจดตงหางหนสวนหรอบรษทนน คอ สญญาซงบคคลตงแตสองคนขนไป

ตกลงเขากนเพอกระทำากจการรวมกน ดวยประสงคจะแบงปนกำาไรอนจะพงไดแต

กจการททำานน (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑,๐๑๒)

โรงแรม (Hotel) น. ทพกคนเดนทางซงตองเสยคาพกแรมดวย ; (กฎ) สถานททกชนดทจดสรางขนเพอรบสนจางสำาหรบคนเดนทางหรอบคคลทประสงคจะหาทอยหรอพกชวคราว (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ๒๕๔๒ หนา ๙๘๐) สถานทประกอบการเชงการคาทนกธรกจตงขน เพอบรการผเดนทางในเรองของท พกอาศย อาหาร และบรการอน ๆ ทเกยวของกบการพกอาศยและเดนทาง หรอ อาคารทมหองนอนหลายหอง ตดตอเรยงรายกนในอาคารหนงหลงหรอหลายหลง ซงมบรการตาง ๆ เพอความสะดวกของผทมาพก

41

รสอรท (Resort) สถานทพกตากอากาศทสรางขนเพอใหผมาเยอน ใชเวลาในวนหยดสดสปดาห หรอเทศกาลตางๆ สวนใหญทตงจะอยในสถานท ทใกลกบแหลงทองเทยว ทางธรรมชาต การบรการสวนใหญ คลายโรมแรม แตอาคารสถานท จะกลมกลนกบธรรมชาตมากกวา

คำาชแจงใบงานท ๓ เรอง การเกบขอมลดานกายภาพในทองถน

42

การเกบขอมลดานกายภาพในทองถน เปนการเกบรวบรวมขอมลทางดานสภาพภมประเทศ ลกษณะดน แหลงนำา อณหภม ปรมาณแสง ตำาแหนงทางภมศาสตรของทรพยากรกายภาพในทองถน

วตถประสงค๑. เพอใหทราบสภาพภมศาสตรในทองถน๒. เพอใหทราบศกยภาพของทรพยากรกายภาพในทองถน

๓. เพอใหเกดการมสวนรวมในอนรกษทรพยากรในทองถน

วธการ1. สำารวจเกบขอมลในสภาพพนทจรงในทองถน2. สอบถาม บนทกขอมลจากหนวยงานทเกยวของในทองถน3. ..............................................................................

...........

สงทไดรบจากการทำาใบงาน

๑. .........................................................................................

๒. ........................................................................................

๓. ........................................................................................

๔. .........................................................................................

๕. .........................................................................................

43

ใบงานท ๓เรอง การเกบขอมลดานกายภาพในทองถน

๑๒. สภาพภมประเทศ เชน เปนทราบ ลม ลาดเอยง ภเขา ปาพร ปาชายหาด ปาชายเลน พนท..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................๑๓. ลกษณะดน ชดดน..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

44

ความอดมสมบรณของดน..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................๑๔. แหลงนำา

แหลงนำาธรรมชาต (จำานวน ความกวาง ความยาว ปรมาณนำา มนำาตลอดป หรอเปนฤดกาล) แมนำา.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... หวย ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ หนอง ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ คลอง ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

45

บง............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

แหลงนำาชลประทาน (จำานวน ความกวาง ความยาว ปรมาณนำา มนำาตลอดป หรอเปนฤดกาล) เขอน............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ อางเกบนำา............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ คลองชลประทาน..............................................................................................................................................................................………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ฝาย............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

46

ฝายชะลอความชมชน จำานวน...............ครอบคลมพนท...........ปรมาณนำาฝนเฉลยตอป………...................มลลเมตร

ปรมาณนำาฝนเฉลยสงสดตอป ......................มลลเมตร ชวงเดอน .............................................ปรมาณนำาฝนเฉลยตำาสดตอป .......................มลลเมตร ชวงเดอน .............................................

ปรมาณความตองการใชนำาเปรยบเทยบกบปรมาณนำาทมในพนท เพยงพอตลอดป นำาแหงในชวง

เดอน…………………………………………………………… นำาทวมในชวง

เดอน……………………………………………………………

คณภาพของนำาทม ปนเป อนโลหะหนก ปนเป อนจลนทรย นำาสะอาดไมมปญหาการปนเป อน

๑๕. อณหภม (องศาเซลเซยส) : เชา....................°C เทยง..............°C เยน.................°C ณ พนทเกบโดยรวมตอวน สงสด................... °C ตำาสด..................... °C ๑๖. ปรมาณแสง (เปอรเซนตความเขมแสง) : เชา...........................% เทยง...................... % เยน........................ %๑๗. พกดทางภมศาสตร (GIS) คา X : ................. คา Y : .............

47

ใบความร ใบงานท ๓ใบงานท ๓ เรองการเกบขอมลดานกายภาพในทองถน

สภาพ น. ความเปนธรรมดาหรอธรรมชาต เชน สภาพความเปนอย สภาพดนฟาอากาศ,ลกษณะในตวเอง; ภาวะ, ธรรมชาต. (ป.สภาวะ ส.สภาว) สภาพเดม น.ลกษณะหรอภาวะหรอธรรมชาตทเปนมาแตแรก.สภาว-, สภาวะ [สะพาวะ-] น.สภาพ เชน สภาวะดนฟาอากาศ (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๑,๑๒๓)

ภมประเทศภมประเทศ [พม-] น.ลกษณะทางกายภาพและทางธรรมชาตของแผนดน รวมถงความสงตำาของผวโลก ทะเลสาบ ถนนหนทาง และเมองตางๆ.

ภมศาสตร [พม-] น. วชาทศกษาถงความสมพนธระหวางสงแวดลอมทางธรรมชาตกบสงคมทปรากฏในดนแดนตางๆ ของโลก.

ภมศาสตรกายภาพ น.วชาภมศาสตรแขนงหนง ศกษาเนนหนกในเรองลกษณะและการเปลยนแปลงทาง

ธรรมชาตทแวดลอมตวๆ มนษย (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๘๒๕)

ภมอากาศ น.อากาศประจำาถน,ลกษณะอากาศเฉลยของภมภาคแหงใดแหงหนงในชวงระยะเวลาหนงซงอาจเปนเดอน เปนปหรอเปนศตวรรษกได (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถานพ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๘๒๖)

48

ทราบ น. ภมประเทศทเปนทราบซงอาจจะราบเรยบหรอมลกษณะเปนลกคลน โดยปกตความสงตำาของพนทในบรเวณนนจะแตกตางกนไมเกน ๑๕๐ เมตร (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๕๓๑)

ลม ว. ตำา (ใชแกลกษณะพนดนซงรบนำาทไหลทวมไดหรอนำาขนถง) เชน ทลม ทราบลม, ตรงขามกบ ดอน (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๑,๐๑๙)ลาดเท น. พนผวทเอยงลาดจากบรเวณทสงกวาไปสทตำากวา

(พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๑,๐๑๖)

ภเขา น. พนททมระดบสงขนจากบรเวณรอบๆ ตงแต ๖๐๐ เมตรขนไป (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๘๒๕)

ปา น. ททมตนไมตางๆ ขนมา,ถาเปนตนสกเรยกวา ปาสก, ถาเปนตนรง เรยกวา ปารง,ถามพรรณไมชนดใดชนดหนงขนอยมาก กเรยกตามพรรณไมนน เชน ปาไผ ปาคา ปาหญาคา;

ปาชายเลน, ปาเลน น. ปาทอยตามชายหาดทะเลทมเลนและนำาทะเลขนลง ตนไมในปา

ประเภทนมกมรากงอกอยเหนอพนดนเพอคำายนลำาตนโดยมากเปนไมโกงกาง แสม และลำาพ

ปาดงดบ,ปาดบ น. ปาไมทมอยทวไปในเขตรอน ฝนชก เปนปาไมสเขยวไมผลดใบปาทบ น. ปาทมตนไมขนหนาแนนปาเบญจพรรณ น. ปาทมไมหลายพรรณคละกน ปาโปรง น. ปาทมตนไมใหญขนไมหนาแนนนกปาผลดใบ น. ปาไมทผลดใบหรอสลดใบในบางฤด

49

ปาละเมาะ น.ทโลงมพมไมเลกๆ เปนหยอมๆ (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒

หนา ๖๙๐-๖๙๑)ดน ๑ น. ชอธาตอยางหนงในธาตทง ๔ คอ ดน นำา ไฟ ลม,

วตถธาตของพนโลกทใชสำาหรบปลกพชผลหรอป นสงตางๆ เปนตน (พจนานกรม

ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๔๐๗)

แมนำา น. ลำานำาใหญซงเปนทรวมของลำาธารทงปวง (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๘๗๗)หวย น. แองนำาลกกวางมทางนำาไหลจากภเขามาขงอยตลอดป หรอแหงเปนบางคราว

(พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๑,๒๗๕)หนอง ๑ [หนอง] น.แองนำา (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๑,๒๔๒)คลอง [คลอง] น. ทางนำาหรอลำานาทเกดขนเองหรอขดเชอมกบแมนำาหรอทะเล; ทาง, แนว, เชน

คลองธรรมคลองสงนำา น. ลำานำาทขดขนเพอใชในการชลประทาน (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๒๒๖)ชลประทาน [ชนละ-, ชน-] น. การทดนำาและระบายนำาเพอการเพาะปลก เปนตน

(พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๓๔๗)

50

คำาชแจงใบงานท ๔ เรอง การเกบขอมลประวตหมบาน ชมชน วถชมชน

การเกบขอมลประวตหมบาน ชมชน วถชมชน เปนการเกบขอมลประวตหมบาน เปนการเกบขอมลทมาการตงถนฐาน ตงแตอดตถงปจจบน แสดงใหเหนวถการดำารงชวตของคนในทองถน

วตถประสงค1. เพอใหทราบประวตความเปนมาของทองถน2. เพอใหทราบศกยภาพของทองถน3. เพอใหเกดความภาคภมใจในทองถน

วสด/อปกรณ

51

๑…………………………………………………………….๒…………………………………………………………….๓…………………………………………………………….๔…………………………………………………………….

วธการ 1. สอบถามขอมลจากททำาการผใหญ/ททำาการกำานน/องคการบรหาร

สวนทองถน(อบต./เทศบาล)2. สมภาษณหรอสอบถามขอมลจากบคคล เชน ผอาวโส ผรในทอง

ถน 3. เขารวมกจกรรมในหมบาน

สงทไดรบจากการทำาใบงาน

๑. .....................................................................................................

๒. .....................................................................................................

๓. .....................................................................................................

๔. .....................................................................................................

๕. ....................................................................................................

52

ใบงานท ๔เรอง การเกบขอมลประวตหมบาน ชมชน วถชมชน๑๘. ประวตหมบาน………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๑๙.วถชวต………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

53

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….....

แบบบกทกขอมลวถชวต

คำาชแจง ใหแตละกลมสอบถาม/สมภาษณ วถชวต รอบวน/รอบสปดาห/รอบเดอน/รอบป (เกบขอมลวถชวตกลมละ ๒ คน)

54

ชอกลม วน……………………… /เดอน/ป………………….สถานทบนทก……….…….………………รายชอสมาชกในกลม ๑.…………………………… ๒…………….……………… ๓…………………………………………๔.…………………………… ๕…………….………………..๖………………………………………….๗.…………………………….๘…………….………………… ๙………………………………………..ผใหขอมลคนท ๑ ชอ-สกล ……………………………………อาชพ………..…..…………… อาย …..………………….ปทอย ………………………………………………………………………………………………………

- วถชวตรอบวน (กจวตรประจำาวน การประกอบอาชพ ฯลฯ)- วถชวตรอบสปดาห (การทำาบญวนพระ ฯลฯ)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

55

……………………………………………………………………………………วถชวตรอบเดอน (ประชมรายเดอน การพฒนาหมบาน ฯลฯ)…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………วถชวตรอบป (ประเพณ วฒนธรรม ฯลฯ)…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

แบบบกทกขอมลวถชวต

56

คำาชแจง ใหแตละกลมสอบถาม/สมภาษณ วถชวต รอบวน/รอบสปดาห/รอบเดอน/รอบป (เกบขอมลวถชวตกลมละ ๒ คน)

ผใหขอมลคนท ๒ ชอ-สกล …………………………………อาชพ………..…..…………… อาย …..……………………......ปทอย ………………………………………………………………………………………………………….............

- วถชวตรอบวน (กจวตรประจำาวน การประกอบอาชพ ฯลฯ)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….................

- วถชวตรอบสปดาห (การทำาบญวนพระ ฯลฯ)………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..................

- วถชวตรอบเดอน (ประชมรายเดอน การพฒนาหมบาน ฯลฯ)………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

57

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………....................

- วถชวตรอบป (ประเพณ วฒนธรรม ฯลฯ)………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………......................................................................................................................................

แบบบกทกสรปวถชมชน

คำาชแจง ใหแตละกลมนำาขอมลวถชวต มาสรปขอมลเปนวถชมชน

ชอชมชน…………………………

ตำาบล……………….อำาเภอ………..……

จงหวด……….………………

วถชมชน

58

เดอนมกราคม………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..….….………………………………………………………………………………………………………………………………………………………เดอนกมภาพนธ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..………….….………………………………………………………………………………………………………………………………………………………เดอนมนาคม ………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………................……………………………………………………………………………………………………………………………………………………เดอนเมษายน……………………………………………………………………………………………………………………………………..……….....................……………………………………………………………………………………………………………………………………………………เดอนพฤษภาคม…………………………………………………………………………………………………………………………………..………...................…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………เดอนมถนายน

59

……………………………………………………………………………………………………………………………………..………....................………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

เดอนกรกฎาคม……..………………………………………………………………………………………………………………………………..………................………………………………………………………………………………………………………………………………………………………เดอนสงหาคม….….…………………………………………………………………………………………………………………………………..………................……………………………………………………………………………………………………………………………………………………เดอนกนยายน….…………………………………………………………………………………………………………………………………..………...................………………………………………………………………………………………………………………………………………………………เดอนตลาคม….…………………………………………………………………………………………………………………………………..……….....................

60

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

เดอนพฤศจกายน…..…………………………………………………………………………………………………………………………..………......................…………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………เดอนธนวาคม………..…………………………………………………………………………………………………………………………..………....................………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

61

ใบความร ใบงานท ๔การเกบขอมลประวตหมบาน ชมชน วถชมชน

อธบายศพท

ประวต น. เรองราววาดวยความเปนของคน สถานท หรอสงใดสงหนง (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ๒๕๔๒ หนา (๖๖๕)

วถชวต น. ทางดำาเนนชวต เชน วถชาวบาน (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ๒๕๔๒ หนา ๑,๐๗๕)

62

คำาชแจงใบงานท ๕ เรอง การเกบขอมลการใชประโยชนของพชในทองถน

การเกบขอมลการใชประโยชนของพชในทองถน เปนการเกบขอมลพช ทมความสำาคญ และมลกษณะพเศษ สามารถนำามาใชประโยชนในดานตางๆ

วตถประสงค1. เพอใหทราบขอมลการใชประโยชนของพชในทองถน

๒. เพอใหทราบศกยภาพของพชในทองถน๓. เพอใหตระหนก เหนคณ รคา ของพชในทองถน

วสด/อปกรณ

63

1. …………………………………………………………….2. …………………………………………………………….3. …………………………………………………………….4. …………………………………………………………….

วธการ 1. สอบถามเกบขอมลในสภาพพนทจรงในทองถน2. สมภาษณหรอสอบถามขอมลจากบคคล เชน ผอาวโส ผรในทอง

ถน 3. บนทกภาพหรอเสยงผใหขอมลพชในทองถนและการใชประโยชน

สงทไดรบจากการทำาใบงาน

๑. .........................................................................................

๒. ........................................................................................

๓. ........................................................................................

๔. ........................................................................................

๕. ........................................................................................

64

ใบงานท ๕เรอง การเกบขอมลการใชประโยชนของพชในทองถน

๑. ขอมลพช :พชทมความสำาคญ หรอมลกษณะพเศษ เชน พชทเปนไมผล ผกพน

เมอง พชสมนไพร พชใชเนอไม พชเศรษฐกจ ปาลม ไผ หญา ฯลฯชอพช ..........................รหสพรรณไม ลกษณะ……………

วสย…….…….....................................................ลกษณะเดนของ

พช...................................................................................................................................................…………………………………………………………….……………………………………………………………………………………..................................... บรเวณทพบ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ตำาบล..................................................อำาเภอ.......................................จงหวด....................................... อายประมาณ ........................ป เสนรอบวงลำาตน........................เมตร ความสง ....................เมตร อนๆ......................สถานภาพ จำานวนทพบ……………………… ...........................ตน

การใชประโยชนในทองถน (ระบสวนทใชและวธการใช)

65

อาหาร ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................ยารกษาโรค ใชกบคน ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................ยารกษาโรค ใชกบสตว ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................เครองเรอน เครองใชอนๆ ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................ความเกยวของกบประเพณ วฒนธรรม....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ความเกยวของกบความเชอทางศาสนา....................................................................................................................................................................................................................................................................................................อนๆ (เชนการเปนพษ อนตราย) ระบ ..........................................................................

66

..........................................................................

..........................................................................

.....................................................................

ทมาของขอมลผใหขอมล ชอ-สกล ..............................................อาย .....................ปทอย

........................................................................................

.........

67

ผงแสดงตำาแหนงพรรณไม เหน

หมายเหต : ๑. กรณมขอมลพชทสำาคญมากกวา ๑ ชนด ขอใหเพมเตมแบบฟอรม

2. ใหนำาขอมลพชทสำารวจขอมล นำาขนทะเบยนพรรณไมชมชน

วาดภาพประกอบ:

68

ใบความร ใบงานท ๕เรอง การเกบขอมลการใชประโยชนของพชในทองถน

ไมผล คอ พชทออกลกออกผลใหเรารบประทานเราเรยกลกหรอผลของมนวา "ลกไม" หรอ "ผลไม" สำาหรบไมผลนน มทงไมยนตนและไมลมลก ซงไมผลยนตนมตงแตลำาตนขนาดเลกไปจนถงลำาตนขนาดใหญ มทงทรบประทานผลสกและรบประทานผลดบ

ผกพนเมอง คอ พชผกพนบานหรอพชผกพนเมองทชาวบานนำามาบรโภค เปนผกตามวฒนธรรมการบรโภคของชาวทองถน ขนในแหลงธรรมชาตหรอนำามาปลกไวรมบาน นำามาใชประโยชนไดหลายอยาง เชน ดานอาหาร ดานยารกษาโรค หรอดานเศรษฐกจ

พชสมนไพร คอ พชทมสรรพคณในการรกษาโรค หรออาการเจบปวยตาง ๆ การใชสมนไพรสำาหรบรกษาโรค หรออาการเจบปวยตางๆ น จะตองนำาเอาสมนไพรตงแตสองชนดขนไปมาผสม

69

มาตราสวน..........

รวมกนซงจะเรยกวา ยา ในตำารบยาพชใชเนอไม คอ พชทมลำาตนแขงแรง มเนอไม สวนลำาตนตงตรง

ชดเจน อายหลายปและแตกกงกานสาขามาก สามารถนำามาทำาทอยอาศย เครองเรอน และเครองใชอนๆ แตไมนำามาสรางรายได และประกอบเปนอาชพ

พชเศรษฐกจ คอ พชทมความสำาคญตอการดำารงชวต มลกษณะเดนทางการคา ทสามารถนำาไปบรโภคโดยเปนอาหารทใหวตามน แรธาต และเปนแหลงพลงงานของมนษยและสตว สามารถสรางรายไดใหแกครอบครว และประกอบเปนอาชพได

ปาลม เปนพชใบเลยงเดยว ลำาตนเปนขอ มใบบนยอดเพยงทเดยว ไมแตกกงกาน แตแตกกอได มกานใบทยาวและใหญ ลกษณะใบแตกตางกน แตกไปรวมกลมกนทปลายกานทเดยว อยางไรกตาม ยงมปาลมอกหลายชนด ทไมไดมลำาตนสงพนดน แตกมลกษณะใบแบบปาลม ทำาใหสงเกตไดไมยากนก

หญา เปนพชลมลกหลายชนด หลายสกล ในชน Liliopsida วงศ Poaceae พชในวงศนเปนพชทมความสำาคญทสดตอเศรษฐกจมนษย รวมไปถง ใชเปนสนามหญา, อาหารหลกทปลกทวโลก, และไมไผซงใชกนอยางแพรหลายในการกอสรางในเอเชย แตบางชนดจดเปนวชพช พชในวงศหญาทเรารจกด เชน ขาว ขาวโพด ขาวสาล ขาวบารเลย ขาวฟาง ขาวโอต ขาวไรย ลกเดอย หญาไรย ออย ไผ ตะไคร เปนตน

70

ไผ เปนพชใบเลยงเดยว กลมจำาพวกหญา ลำาตนมขอและปลอง แตกกงหลายแขนง ไผไมไดมลกษณะเปนเนอไม ในหนงตนอาจมไผนบพนลำา โดยแตกหนอ เพมจำานวนเรอยๆ ออกทางดานขางของกอไผ ไผบางชนดออกดอกเมออาย ๑๐-๑๐๐ ป หรอมากกวาน แลวจะแหง

การวาดภาพทางพฤกษศาสตร คอ การถายทอดขอมลพนธไมออกมาเปนภาพ โดยใชมาตราสวนทกำาหนดจากตนจรง ในการเนนรายละเอยดของอวยวะททบซอนกน หรอประกอบชนสวนทไมสมบรณแตกหกลงบนกระดาษ

ลกษณะวสย คอ รปรางลกษณะพนธไมทมองเหนในสภาพธรรมชาต เชน ไมตน เปนพชทมลำาตนแขงแรง มเนอไม สวนลำาตนตงตรงชดเจน อายหลายปและแตกกงกานสาขามาก เปนตน ลกษณะวสยพชทรจกด ประกอบดวย ไมตน ไมพม ไมลมลก ไมเลอย ไมรอเลอย ปาลม ไผ กลวยไม เฟรน หญา เปนตน

รหสพรรณไม คอ เครองหมายตนไมทรเฉพาะผทตกลงกนไว หรอ ผทร เกณฑการเปลยนแปลงนนๆ

ยกตวอยาง รหสพรรณไม ๘-๖๓๐๒๐๐๗-๐๓-๐๐๑/๓ ๘ คอ กจกรรมพเศษสนบสนนการอนรกษพนธกรรมพช ๖๓๐๒๐๐๗ คอ รหสหมายเลขสมาชกขององคกร

ปกครอง สวนทองถน โดย ๖ เปนรหสองคการบรหารสวนตำาบล ๖๓๐ เปนรหสจงหวดนครราชสมา

71

๖๓๐๒๐ เปนรหสอำาเภอสคว และ ๖๓๐๒๐๐๗ เปนรหสตำาบลคลองไผ

๐๓ คอ รหสหมบาน โดยชอหมบานหนองขอน เปนหมท ๓ ของตำาบลคลองไผ

๐๐๑ คอ รหสชนด โดยเปนพชชนดแรกทสำารวจและบนทกขอมลของหมบาน หนองขอน /๓ คอ จำานวนตน

ลกษณะเดนของพช คอ สมบตเฉพาะตวพชทปรากฏใหเหนในสภาพธรรมชาต

สถานภาพของพช คอ เหตการณทกำาลงเปนไปของพชในปจจบน สถานภาพของพชสามารถแบงไดดงน พชทพบทวไป พชถนเดยว พชหายาก พชทมแนวโนมใกลสญ

พนธ และพชทสญพนธ พชทพบทวไป คอ พชทมการแพรกระจายพนธทวไปในระบบนเวศตางๆพชถนเดยว คอ พชทมการแพรกระจายพนธคอนขางจำากด ในบรเวณ

เขตภมศาสตรเขตใดเขตหนงของโลกซงมกจะขนในระบบนเวศทมลกษณะเฉพาะ

พชหายาก คอ พชทมประชากรขนาดเลก แตยงไมจดเปนพชใกลสญพนธ แตมปจจยเสยงทจะทำาใหพชชนดนลดจำานวนลงอยางถาวร เปนพชทควรตดตามดการเปลยนแปลงของประชากรอยางตอเนอง พชหายากหลายชนดของไทยพบเฉพาะพนท

พชมแนวโนมใกลสญพนธ คอ พชทมแนวโนมใกลสญพนธ ในอนาคตอนใกล ถาสาเหตททำาใหประชากรของพชชนดนลดจำานวนลง ยงคงมอยางตอเนองตอไป ทงนอาจเนองจากถนทอยอาศยถกทำาลายหรอการนำาออกจากถนอาศยเพอเปนการคา จำานวนมาก ตวอยาง กลวยไมหลายชนด

72

มแนวโนมจะสญพนธ เปนตนพชทใกลสญพนธ คอ พชทลดจำานวนประชากรลงอยางตอเนอง จนถงขน

วกฤตทใกลสญพนธ ซงโอกาสทจะอยรอดตอไปมนอย ถาหากปจจยทเปนสาเหตยงคงเกดตอไป

พชทสญพนธ คอ พชทไดสญพนธไปจากถนอาศยตามธรรมชาตของโลก หลงจากทไดมการคนหาซำาหลายครง จากแหลงทระบวามพชชนดนอย

คำาชแจงใบงานท ๖ เรอง การเกบขอมลการใชประโยชนสตวในทองถน

การเกบขอมลการใชประโยชนของสตวในทองถนเปนการเกบขอมลสตว ทมความสำาคญ และมลกษณะพเศษ สามารถนำาขอมลไปพฒนาและใชประโยชนดานตางๆวตถประสงค

1. เพอใหทราบขอมลของสตว ในทองถน2. เพอใหทราบศกยภาพของสตวในทองถน3. เพอใหตระหนก เหนคณ รคา ของสตวอนๆ ในทองถน

วสด/อปกรณ ๑ .…………………………………………………………….

๒. …………………………………………………………….๓. …………………………………………………………….

๔. …………………………………………………………….

วธการ ๑. สอบถามเกบขอมลในสภาพพนทจรงในทองถน

73

๒. สมภาษณหรอสอบถามขอมลจากบคคล เชน ผอาวโส ผรในทองถน

๓. ......................................................................................

สงทไดรบจากการทำาใบงาน

๑. ......................................................................................

๒. .....................................................................................

๓. ......................................................................................

๔. ......................................................................................

๕. ......................................................................................

ใบงานท ๖ เรอง การเกบขอมลการใชประโยชนของสตว ในทองถน

74

๒. ขอมลพนธสตว : สตวเลยงทมความสำาคญ เปนทนยมเพอการอาชพ หรอเพอการอนรกษพนธ

๑.ชอชนดพนธสตว.................................................... รหสพนธสตวประเภท (เชน สตวนำา สตวเลยงลกดวยนม สตวเลอยคลาน สตวครงบกครงนำา สตวปก ฯลฯ)................................................................................................................................................................................................... สถานทพบ............................................................................................................................ตำาบล.............................. อำาเภอ.....................................................จงหวด..............................จำานวนทพบ.......................... อาย........ป เพศ......................................................................................................................ประวต/ทมา ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

75

........................................................................................

..........................................................................ความสำาคญ/ลกษณะเดน........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ เลยงเพอการจำาหนาย รายได/เดอน....................บาท รายได/ป..................บาท เลยงเพอเปนพอพนธ ชอพนธ......................................... เลยงเพอเปนแมพนธ ชอพนธ.......................................... อนๆ..........................................................................................ชอเจาของสตวชอ-สกล........................................................ อาย....................ปทอย.....................ตำาบล..................อำาเภอ..............จงหวด...............................................

ชอผใหขอมลชอ-สกล........................................ อาย................. ป ทอย..............................ตำาบล........................... อำาเภอ.................. จงหวด.........................

76

ใบความรท 6เรอง การเกบขอมลการใชประโยชนของสตวในทองถน

มคำาศพททเกยวของดงนสตวเคยวเอยง ไดแก สตวพวกโค กระบอ แพะและแกะ ซงเปนสตวส

กระเพาะเมอกนอาหารเขาไปแลวจะคายออกมาเคยวเอยงอกครงกอนทจะนำาไปใชประโยชนสตวเคยวเอยงอาจแบงประเภทไดตามวตถประสงคทสำาคญของการเลยงดงน1. โคเนอ โคทเลยงในบานเราเปนโคขนาดเลก มการเจรญเตบโตชา สวนใหญเลยงไวใชงาน เชน ไถนา ทำาไร และเทยมเกวยนหรอลอเกวยนเพอใชเปนการขนสงในระยะสน2. โคนม โคพนเมองของไทยใหนมนอยประมาณวนละ 2-3 ลตร ทางราชการจงไดทำาการทดลงโคพนธจากตางประเทศเขามาเลยงหลายพนธดวยกน และพบวาโคพนธแททนำาเขามาทดลองเลยงในบานเรายงไมมความเหมาะสมกบบานเรา โดยเฉพาะมการโรคตางๆ3. กระบองานหรอกระบอปลก กระบอบานเราเรยกทวๆไปวากระบอปลกหรอกกระบอทเลยงไวเพอใชงานเปนหลก4.กระบอนมหรอกระบอแมนำา กระบอชนดนเปนกระบอทนำาเขามาจากตางประเทศเพอเลยงเอาไวรดนมเฉพาะ ทเรยกวา กระบอแมนำาเปนการเรยกตามชาวตางประเทศ

77

ใบความร ใบงานท ๗เรอง การเกบขอมลการใชประโยชนของชวภาพอนๆ ในทองถน

ชวภาพอนๆ สงมชวตนานาชนด นานาพนธในระบบนเวศอนเปนแหลงทอยอาศย ซงมมากมายและแตกตางกนทวโลก ทนอกจากพชและสตว เชน เหด รา สาหราย ไลเคน (วกพเดย สารานกรมเสร)

เหด น. สวนของเชอราทออกเปนดอก แบงเปน ๒ ชนด ชนดหนงไมมพษ กนได เชน

เหดโคน เหดฟาง อกชนดหนงมพษ บางชนดกนแลวถงตาย เชน เหดระโงกหน. เหด

ตบเตาขาว, เหดตนแรด น.เหดจน. [ดจน ๕ (๒)]. เหดถอบ (ถน-พายพ) น.เหดเผาะ. (ด เผาะ ๒) เหดหอยนางรม ด นางรม ๒ (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒

หนา ๑,๓๐๐)รา ๒ น. ชอเรยกพชชนตำาทไมมคลอโรฟลล และลำาตน ใบ ราก

ทแทจรง สวนมากเจรญ

78

เปนเสนใย แบงเปน ๒ พวก ราเมอก และราแท สบพนธโดยสปอรอาศยอยบนซากของพชหรอสตว ขนเบยนหรออยรวมกบพชอนกม (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๙๔๖)

สปอร น. หนวยขยายพนธขนาดเลก ทำาหนาทคลายเมลดพชแตไมมเอมบรโอ เมอสงแวดลอมเหมาะสมจะเจรญเปนตนใหมได. (อ.spore) (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๑,๑๒๒)

สาหราย ๑ น. ชอพชชนตำาทไมมลำาตน ใบ และรากทแทจรง แตมคลอโรฟลล บางเปนเซลลเดยว บางเปนกลมเซลล เปนสาย หรอเปนตนคลายพชชนสง ขนทวไปในนำาหรอทชนแฉะ เชน สาหรายไสไก (Enteromorpha intestinalis (L.) Link) ในวงศ Uivaceae; ชอพชชนสงทมดอกบางชนดซงขนอยในนำา เชน สาหรายพงชะโด (Ceratophyllum demersum L.) ในวงศ Ceratophyllaceae สาหรายเสนดาย (Najas graminea Del.) ในวงศ Najadaceae (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๑,๑๘๖)

ไลเคน (องกฤษ: lichen) เปนสงมชวต ๒ ชนด ซงไดแก เหดราและสาหราย โดยมการอยรวมกน

แบบพงพาอาศยกน เหดราจะไดความชนและกาซออกซเจนจากสาหราย และสาหรายกจะได

กาซคารบอนไดออกไซดเพอใชในการสงเคราะหดวยแสงจากเหดรา นอกจากนไลเคนยง

79

สามารถใชเปนดชนวดมลพษทางอากาศไดไลเคนมรปแบบทสำาคญ ๔ แบบ

1. ครสโตส (crustose) ลกษณะเปนแผนแขงตดอยบนตนไม

2. สแควมโลส (squamulose) ลกษณะเปนเมดคลายลกหน ตดแนนอยกบตนไม

3. โฟลโอส (foliose) ลกษณะคลายใบไม ไมตดแนน 4. ฟรทโคส (fruticose) ลกษณะเปนเสนหรอแตกกงกาน

คลายตนไม (วกพเดย สารานกรมเสร)

คำาชแจงใบงานท ๗ เรอง การเกบขอมลการใชประโยชนของชวภาพอนๆ

ในทองถน

การเกบขอมลการใชประโยชนของชวภาพอนๆ ในทองถน เปนการเกบขอมลการใชประโยชน ชนด และการกระจายพนธของสงมชวตอนๆ นอกจากพชและสตว เชน เหด รา สาหราย ไลเคน ฯลฯ ในทองถน

วตถประสงค4. เพอใหทราบขอมลชวภาพอนๆ ในทองถน5. เพอใหทราบศกยภาพของชวภาพอนๆในทองถน6. เพอใหตระหนก เหนคณ รคา ของชวภาพอนๆ ในทองถน

วสด/อปกรณ ๑ .…………………………………………………………….

๒. …………………………………………………………….๓. …………………………………………………………….

80

๔. …………………………………………………………….

วธการ ๑. สอบถามเกบขอมลในสภาพพนทจรงในทองถน ๒. สมภาษณหรอสอบถามขอมลจากบคคล เชน ผอาวโส ผรในทองถน

๓. ...................................................................................

สงทไดรบจากการทำาใบงาน

๑. .......................................................................................

๒. .......................................................................................

๓. .......................................................................................

๔. .......................................................................................

๕. .......................................................................................

ใบงานท ๗

81

เรอง การเกบขอมลการใชประโยชนของชวภาพอนๆ ในทองถน๓. ขอมลชวภาพอนๆ : เชน เหด รา สาหราย ไลเคน ฯลฯ

1. ชอเรยกในทองถน ................................รหสชวภาพอนๆ...................

ประเภท (เหด รา สาหราย ไลเคน ฯลฯ)………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….............................................................การใชประโยชน ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................กระจายพนธ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ลกษณะเดน............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................บรเวณทพบ หมบาน .........................ตำาบล/เขต ..........................อำาเภอ ..............................จงหวด................๒. ชอเรยกในทองถน .............................รหสชวภาพอนๆ.....................

82

ประเภท (เหด รา สาหราย ไลเคนฯลฯ)………………………………………………………………………...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................การใชประโยชน ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................กระจายพนธ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ลกษณะเดน............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................บรเวณทพบ หมบาน .........................ตำาบล/เขต ..........................อำาเภอ .....................จงหวด.........................

วาดภาพประกอบ:

83

ใบความร ใบงานท ๗เรอง การเกบขอมลการใชประโยชนของชวภาพอนๆ ในทองถน

84

มาตราสวน...................

ชวภาพอนๆ สงมชวตนานาชนด นานาพนธในระบบนเวศอนเปนแหลงทอยอาศย ซงมมากมายและแตกตางกนทวโลก ทนอกจากพชและสตว เชน เหด รา สาหราย ไลเคน (วกพเดย สารานกรมเสร)

เหด น. สวนของเชอราทออกเปนดอก แบงเปน ๒ ชนด ชนดหนงไมมพษ กนได เชน เหดโคน เหดฟาง อกชนดหนงมพษ บางชนดกนแลวถงตาย เชน เหดระโงกหน. เหดตบเตาขาว, เหดตนแรด น.เหดจน. [ดจน ๕ (๒)]. เหดถอบ (ถน-พายพ) น.เหดเผาะ.(ด เผาะ ๒) เหดหอยนางรม ด นางรม ๒ (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๑,๓๐๐)

รา ๒ น. ชอเรยกพชชนตำาทไมมคลอโรฟลล และลำาตน ใบ ราก ทแทจรง สวนมากเจรญเปนเสนใย แบงเปน ๒ พวก ราเมอก และราแท สบพนธโดยสปอรอาศยอยบนซากของพชหรอสตว ขนเบยนหรออยรวมกบพชอนกม (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๙๔๖)

สปอร น. หนวยขยายพนธขนาดเลก ทำาหนาทคลายเมลดพชแตไมมเอมบรโอ เมอสงแวดลอมเหมาะสมจะเจรญเปนตนใหมได. (อ.spore) (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๑,๑๒๒)

สาหราย ๑ น. ชอพชชนตำาทไมมลำาตน ใบ และรากทแทจรง แตมคลอโรฟลล บางเปนเซลลเดยว บางเปนกลมเซลล เปนสาย หรอเปนตนคลายพชชนสง ขนทวไปในนำาหรอทชนแฉะ

85

เชน สาหรายไสไก (Enteromorpha intestinalis (L.) Link) ในวงศ Uivaceae; ชอพชชนสงทมดอกบางชนดซงขนอยในนำา เชน สาหรายพงชะโด (Ceratophyllum demersum L.) ในวงศ Ceratophyllaceae สาหรายเสนดาย (Najas graminea Del.) ในวงศ Najadaceae (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๒ หนา ๑,๑๘๖)

ไลเคน (องกฤษ: lichen) เปนสงมชวต ๒ ชนด ซงไดแก เหดราและสาหราย โดยมการอยรวมกน

แบบพงพาอาศยกน เหดราจะไดความชนและกาซออกซเจนจากสาหราย และสาหรายกจะได

กาซคารบอนไดออกไซดเพอใชในการสงเคราะหดวยแสงจากเหดรา นอกจากนไลเคนยง

สามารถใชเปนดชนวดมลพษทางอากาศไดไลเคนมรปแบบทสำาคญ ๔ แบบ

5. ครสโตส (crustose) ลกษณะเปนแผนแขงตดอยบนตนไม

6. สแควมโลส (squamulose) ลกษณะเปนเมดคลายลกหน ตดแนนอยกบตนไม

7. โฟลโอส (foliose) ลกษณะคลายใบไม ไมตดแนน 8. ฟรทโคส (fruticose) ลกษณะเปนเสนหรอแตกกงกาน

คลายตนไม (วกพเดย สารานกรมเสร)

คำาชแจงใบงานท ๘ เรอง การเกบขอมลภมปญญาในทองถน

86

การเกบขอมลภมปญญาในทองถน เปนการเกบขอมลภมปญญาทองถนสาขาตางๆ เชน สาขาเกษตรกรรม สาขาอตสาหกรรมและหตถกรรม สาขาการแพทยแผนไทย สาขาการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สาขากองทนและธรกจชมชน สาขาสวสดการ สาขาศลปกรรม สาขาการจดการองคกร สาขาภาษาและวรรณกรรม สาขาศาสนาและประเพณ

วตถประสงค1. เพอใหทราบขอมลภมปญญาทองถน 2. เพอใหทราบศกยภาพของภมปญญาทองถน 3. เพอใหตระหนกถงการสบสาน ภมปญญาทองถน

วสด/อปกรณ8 …………………………………………………………….9 …………………………………………………………….10 …………………………………………………………….11 …………………………………………………………….

วธการ 1. สอบถามเกบขอมลจากพนทจรงในทองถน2. สมภาษณหรอสอบถามขอมลจากบคคล เชน ผอาวโส ผรในทอง

ถน 3. บนทกใบงานละ ๑ สาขา

สงทไดรบจากการทำาใบงาน

๑. ........................................................................................

๒. ........................................................................................

87

๓. ........................................................................................

๔. ........................................................................................

๕. ........................................................................................

ใบงานท ๘เรอง การเกบขอมลภมปญญาในทองถน

สวนท ๔ ขอมลทรพยากรทางวฒนธรรมและภมปญญา :

สาขา...........................................................................................................................................(สาขาเกษตรกรรม/ สาขาอตสาหกรรมและหตถกรรม /สาขาการแพทยแผนไทย/ สาขาการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม /สาขากองทนและธรกจชมชน/ สาขาสวสดการ /สาขาศลปกรรม /สาขาการจดการองคกร/ สาขาภาษาและวรรณกรรม/ สาขาศาสนาและประเพณ)

๑. ชอภมปญญาทองถน รหส…………ภมปญญา………………..............................................................

88

๒. เจาของภมปญญาทองถน / ผสบทอด / ชมชน / กลม (นาย/นาง/น.ส./ชมชน/กลม) ……………….……………….…..….…................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ บานเลขท หม…………ท........ตำาบล……………...........อำาเภอ…………………จงหวด รหสไปรษณย โทรศพท ……… ………………

โทรสาร …………………… ………………….…………….E-mail address ………………………………………………..

๓. ประเภทของภมปญญาทองถน ภมปญญาทองถนดานพช

ภมปญญาทองถนดานผลตภณฑและการแปรรป ภมปญญาทองถนดานสตว ภมปญญาทองถนดานเครองมอเครองใชทางการเกษตร

ภมปญญาทองถนดานประมง อนๆ……………………………………………………….

๔. จดเดนของภมปญญาทองถน……………………………………..…………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………..…...……………………………………………………………………………………………………………………………..…...…………………………………………………………………………………………………………………………..….…..……………………………..………………………………

๕. รายละเอยดของภมปญญาทองถน

89

……………………………………..…………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………..…...……………………………………………………………………………………………………………………………..…...…………………………………………………………………………………………………………………………..….…..……………………………..………………………………

๖. การประชาสมพนธและเผยแพรภมปญญาทองถน ยงไมเคยมการเผยแพร / ใชเฉพาะบคคล เคยเผยแพรเฉพาะในชมชน มการดงานแลวจากบคคลภายนอกแลว.........ครง/……ราย มการนำาไปใช

- ในพนทเดยวกน ราย ……… - นอกพนท ราย……………… อน ๆ(ระบ)…………………………………………….

๗. ลกษณะของภมปญญาทองถนภมปญญาทองถนดงเดม ไดรบการถายทอดมาจาก ………………………….…………….…………. ภมปญญาทองถนทไดพฒนาและตอยอด- แบบเดม คอ

……………………………………………………………………………….……………..............................

...............................................................................................................................................................

90

ไดพฒนาและตอยอด คอ ………………………………………………………………….…………………………………………………

..............................................................................................................................................................๘. วตถดบทใชประโยชนในผลตภณฑทเกดจากภมปญญา ซงมในพนท พนท

อนไมม ไดแก๑ ………………………………………………………………๒. ……………………………………………………………..๓. ……………………………………………………………..

หมายเหต : กรณภมปญญา ในแตละสาขา มขอมล / ผรมากกวา ๑ คน ขอใหเพมเตมแบบฟอรม

วาดภาพประกอบ :

91

ใบความร ใบงานท ๘เรอง การเกบขอมลภมปญญาในทองถน

92

ภมปญญา [พม-] น. พนความร ความสามารถ (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน , ๒๕๔๒ , หนา ๘๒๖)ทองถน น. ทองทใดทองทหนงโดยเฉพาะ เชน เวลาทองถน ประเพณทองถน ; (กฎ) พนทภายในเขตการปกครองของราชการบรหารสวนทองถน เชนเทศบาล องคการบรหารสวนตำาบล. (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน, ๒๕๔๒ , หนา ๕๑๑)ภมปญญา (wisdom) ความรอบร ความสามารถ ความเชอ ความสามารถทางพฤตกรรม ภมปญญาทองถน (local wisdom) หมายถง องคความร ความสามารถทกสงทกอยางททองถนคด โดยผานกระบวนการศกษาสงเกต คดวเคราะห จนเกดปญญา การเกบรวบรวมขอมลภมปญญาทองถนสาขาตางๆ เชน สาขาเกษตรกรรม สาขาอตสาหกรรมและหตถกรรม สาขาการแพทยแผนไทย สาขาการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สาขากองทนและธรกจชมชน สาขาสวสดการ สาขาศลปกรรม สาขาการจดการองคกร สาขาภาษาและวรรณกรรม สาขาศาสนาและประเพณ ภมปญญาทองถน ๑๐ สาขา๑. สาขาเกษตรกรรม หมายถง ความสามารถในการผสมผสานองคความร ทกษะ และเทคนค

ดานการเกษตรกบเทคโนโลย โดยการพฒนาบนพนฐานคณคาดงเดม ซงคนสามารถพงพาตนเองในภาวการณตางๆ ได

๒. สาขาอตสาหกรรมและหตถกรรม หมายถง การรจกประยกตใช เทคโนโลยสมยใหมในการแปรรป

ผลตผล เพอชะลอการนำาเขาตลาด เพอแกปญหาดานการบรโภคอยางปลอดภย ประหยด และเปนธรรมอนเปนกระบวนการทท ำาใหชมชนทองถนสามารถพงพาตนเองทางเศรษฐกจได

93

๓. สาขาการแพทยแผนไทย หมายถง ความสามารถในการจดการปองกนและรกษาสขภาพ

ของคนในชมชน โดยเนนใหชมชนสามารถพงพาตนเองทางดานสขภาพและอนามยได

๔. สาขาการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม หมายถง ความสามารถเกยวกบ

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทงการอนรกษ การพฒนา และการใชประโยชนจากคณคาของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน

๕. สาขากองทนและธรกจชมชน หมายถง ความสามารถในการบรหารจดการดานการสะสม

และบรการกองทน และธ รก จในชมชน ท งท เป นเง นตราและโภคทรพย เพอสงเสรมชวตความเปนอยของสมาชกในชมชน

๖. สาขาสวสดการ หมายถง ความสามารถในการจดสวสดการในการประกนคณภาพชวตของคน

ใหเกดความมนคงทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ๗. สาขาศลปกรรม หมายถง ความสามารถในการผลตผลงานทางดานศลปะสาขาตางๆ เชน

จตรกรรม ประตมากรรม วรรณกรรม ทศนศลป คตศลป ศลปะมวยไทย เปนตน

๘. สาขาการจดการองคกร หมายถง ความสามารถในการบรหารจดการดำาเนนงานขององคกรชมชน

ตางๆ ใหสามารถพฒนา และบรหารองคกรของตนเองไดตามบทบาท และหนาทขององคการ เชน การจดการองคกรของกลมแมบาน กลมออมทรพย กลมประมงพนบาน เปนตน

94

๙. สาขาภาษาและวรรณกรรม หมายถง ความสามารถผลตผลงานเกยวกบดานภาษาทงภาษาถน

ภาษาโบราณ ภาษาไทยและการใชภาษา ตลอดทง ดานวรรณกรรมทกประเภท เชน การจดทำาสารานกรมภาษาถน การปรวรรต หนงสอโบราณ การฟ นฟการเรยนการสอนภาษาถนของทองถนตางๆ เปนตน

๑๐. สาขาศาสนาและประเพณ หมายถง ความสามารถประยกตและปรบใชหลกธรรม

คำาสอนทางศาสนา ความเชอ และประเพณดงเดมทมคณคาใหเหมาะสมตอการประพฤตปฏบต ใหบงเกดผลดตอบคคลและสงแวดลอม

วธการเกบและรวบรวมขอมลการเกบและรวบรวมขอมล ผศกษาไดทำาการรวบรวมขอมลมาประกอบ

กนเพอใหครอบคลมวตถประสงค โดยดำาเนนการดงนระยะท 1 ผศกษาเขาไปสำารวจชมชน เพอศกษาสภาพชมชนและ

ขอมลพนฐานชมชน เพอทำาความคนเคย และแจงวตถประสงคของการศกษาใหทราบ สำาหรบขอมลสภาพทวไปของชมชน สภาพภมอากาศ การตงถนฐานของชมชน โครงสรางพนฐาน ไดศกษาจากเอกสารตาง ๆ จากหนวยงานราชการ และทำาการพดคยกบผนำาชมชน เมอไดขอมลพนฐานชมชนแลว ผศกษาจงไดสอบถามถงขอมลสวนอน ๆ จากบคคลทเกยวของกบขอมลดงกลาว

ระยะท 2 เมอไดขอมลจากระยะท 1 แลวจะนดหมายผใหขอมลทำาการสนทนากลม เพอจะไดทราบขอมลเพมเตม หรอขอมลในประเดนทยงไมสมบรณ เพอใหไดขอมลเพยงพอและสามารถนำามาวเคราะหและประมวลผลไดอยางสมบรณ

ระยะท 3 นำาขอมลจากการเกบรวบรวมขอมลทรพยากรทองถนทสมบรณแลว มาบนทกลงในฐานทรพยากรทองถนตอไป

95

การวเคราะหขอมลผศกษาไดรวบรวมขอมลแลวจะนำาขอมลมาจดหมวดหม และ

รวบรวมเนอหาทไดทงหมดมาเขยนรายงานการศกษาแบบบรรยาย โดยแยกประเดนออกเปน 2 สวน คอ

1. ความเปนชมชน ประกอบดวย ขอมลทวไป ประวตความเปนมา การตงถนและ

ขอมลดานกายภาพของชาวบานหนองบง หม 12 ตำาบลเมองคง อำาเภอคง จงหวดนครราชสมา

2. ผลการรวบรวมขอมลฐานทรพยากรทองถนบานหนองบง หม 12 ตำาบลเมองคง อำาเภอคง จงหวดนครราชสมา

96