1

ความส าคญ

นมแมเปนอาหารธรรมชาตทด และมความเหมาะสม

ส าหรบทารก ซงองคการอนามยโลกไดสงเสรมใหทารก

ไดรบนมแมอยางเดยวตงแตแรกเกดถง 6 เดอน

(exclusive breastfeeding) และตอเนองจนอายครบ 2 ป

รวมกบการไดรบอาหารเสรมตามวย

(World health organization [WHO], 2005)

2

5.0

19.0

31.034.0

48.0

60.065.0

0

40

80

เกาหล

พ.ศ.2547

เขมร

พ.ศ.2548

จน

พ.ศ.2548

ฟลปปนส

พ.ศ.2546

ตมอร

พ.ศ.2546

เวยดนาม

พ.ศ.2540

ไทย

พ.ศ.2549

แหลงทมา : ส านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข

อตราการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยว 6 เดอน

รอยละ

3

การส ารวจในป พ.ศ. 2549 พบอตราการเลยงลก

ดวยนมแมอยางเดยวในระยะ 6 เดอน รอยละ 1.3

เนองจากไดรบค าแนะน าม งไปทประโยชนของนมแมและ

ระยะเวลาการใหนมแม แตไมไดเนนความส าคญของการ

ใหทารกดดนมแมอยางเดยว โดยไมใหน าตงแตแรกเกด

จนกระทงอาย 6 เดอน

(ศนยนมแมแหงประเทศไทย, 2549)

4

สถานการณการเลยงลกดวยนมแม

ในเขตอ าเภอเมอง จงหวดแพร

ปงบประมาณ 2551 (ตลาคม 50 - กนยายน 2551 )อตราการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยว 6 เดอน รอยละ 29.81

ปงบประมาณ 2552 ( ตลาคม 51 – กนยายน 2552 ) อตราการเลยงลกอยางเดยว 6 เดอน รอยละ

ปงบประมาณ 2553 ( ตลาคม 52 – กนยายน 2553 ) อตราการเลยงลกอยางเดยว 6 เดอน รอยละ

5

สงส าคญทท าใหมารดาประสบความส าเรจ

ในการเลยงลกดวยนมแม

การรบร ประโยชนการเลยงลกดวยนมแม

การไดรบการสนบสนนทางสงคม

( Dennis, 2002; Kong & Lee, 2004 ; Nelson & Sethi, 2005;

Moran, Edwards, Dykes , & Downe, 2007 )

6

ทมสขภาพมบทบาทเปนตวอยางทด สงเสรม สนบสนน

ชวยเหลอ และปกปองพทกษสทธ ในการเลยงลกดวยนม

แม (Nelson & Sethi, 2005)

ทมสขภาพทสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมควรมความร

อยางลกซง แมนย า ชดเจนเพอสามารถใหค าแนะน าได

อยางถกตอง (Dennis, 2002)

การสอนมผลท าใหอตราการเลยงลกดวยนมแมเพมขน

(Dyson, McComic, & Renfrew, 2005)

7

Anatomy of the breast

8

กลไกการสรางน านมโดยการดดของบตร

เมอลกดดนม

กระต นตอมสรางน านมให

สรางน านม

ท าให prolactin หลงจากตอมใตสมองสวนหนา

ยบยงไมใหมการหลง

prolactin inhibiting factor (PIF)

9

กลไกการหลงน านมโดยการดดของบตร

เมอลกดดนม

กระต นตอมใตสมอง

สวนหลงหลง oxytocin

เขาส กระแสเลอด

กระต น myoepithelial cell รอบ ๆ

ตอมน านมหดรดตว

10

Exclusivebreastfeedingสขภาพมารดา ทารก

ประเทศชาต

ประโยชนการเลยงลกดวยนมแม

11

ผลดตอลก1. นมแมมสารอาหารครบถวน

ประกอบดวย สารอาหารมากกวา 200 ชนด

เหมาะสม เพยงพอส าหรบลก ยอยงาย สะอาด ม

สารประกอบทชวยในการเจรญเตบโตของรางกาย และ

การท างานของระบบอวยวะตางๆ

(Johnsons,2008 )

12

ผลดตอลก (ตอ)

2. สารประกอบชวภาพ เชน ภมค มกนโรค เมดเลอดขาว น ายอยอาหาร สารกระต นการเจรญเตบโต

ภมคมกน Ig A ปองกนการตดเชอทางเดนอาหาร

สาร enteroglucagon และ gastrin กระตนการเจรญเตบโตของ

เยอบทางเดนอาหาร

หวน านมในระยะ 1-2 สปดาห หรอ โคลอสตรม เปนยอดอาหาร

เสมอนวคซนหยดแรกของชวต

(Ackerman, 2005)

13

• ทารกทกนนมแมจะมโอกาสเจบปวยนอยกวาทารกทกนนมผสมประมาณ 2 -7 เทา

• ลดโอกาสเกดโรคล าไสเนาอกเสบในทารกเกดกอน

ก าหนดถง 20 เทา

• ลดโอกาสเกดโรคอนๆได 2 - 5.5 เทา เชนทองรวง

ปอดบวม หชนกลางอกเสบ เยอห มสมองอกเสบ

ทางเดนปสสาวะอกเสบ ภมแพ และเบาหวาน

14

ผลดตอลก3. สมองด สตปญญาด เฉลยวฉลาด

นมแมมสารสารอาหารชวยเสรมสรางเซลลสมอง

เสนใยประสาทสมอง และจอประสาทตาเชน DHA, AA

และนวคลโอไทด

นมแมจะมน ายอยไขมน ชวยใหลกสามารถน าไขมนใน

นมแมไปใชในการเจรญของสมองไดเตมท

15

ผลดตอลก

4. ลดความเสยงตอการเกดโรคภมแพ

• โรคภมแพ เกดจากกรรมพนธ อาหาร และ

สงแวดลอม

• ทารกอาย 4 - 6 เดอนเยอบล าไสยงไมแขงแรง

และน ายอยยงพฒนาไมเตมท

• เดกทกนนมแมมโอกาสเกดโรคภมแพนอยกวา

เดกทกนนมผสมประมาณ 2 - 7 เทา

16

นมแมกบโรคอวน

นมแมอยางเดยว 6 เดอนลดความเสยงเปนโรคอวน

22% เมอเทยบกบนมผสม

ทารกไดนมแม 12 เดอนขนมโอกาสอวนเพยง 0.8%

เพราะนมแมมอนซลน และฮอรโมนชวยสะสมไขมน

นอย

17

ความเสยงอจจาระรวงจ าแนกตามวธการใหอาหารทารก

ในทารกฟลปปนสทมอาย 0-2 เดอน

1.0

3.2

13.3

17.3

0

5

10

15

20

Breast milk only Breast milk &

non-nutritious

liquids

Breast milk &

nutritious

supplements

No breast milk

Adapted from: Popkin BM, Adair L, Akin JS, Black R, et al. Breastfeeding and

diarrheal morbidity. Pediatrics, 1990, 86(6): 874-882.

นมแมและน า นมแมและ

อาหารอนๆ

ไมไดนมแม

นมแมอยางเดยว

18

ความเสยงตอการเสยชวตจากโรคอจจาระรวงในชวงอาย 0-3 เดอน และ

ชวงอาย 4-11 เดอน ของการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยว เทยบกบการ

ใหนมแมรวมกบอาหารอน หรอการไมไดรบนมแมในประเทศ Latin America

1

4.1

1

15.1

2.2

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Diarrhoea 0-3 mo Diarrhoea 4-11 mo

exclusivebreastfeeding

partialbreastfeeding

no breastfeeding

Adapted from: Betran AP, de Onis M, Lauer JA, Villar J. Ecological study of

effect of breast feeding on infant mortality in Latin America. BMJ, 2001, 323: 1-5.

19

สดสวนการตดเชอทางเดนหายใจชวงขวบปแรกทอาย 0-13 , 14-25 , 27-29 , และ 40-52 สปดาหในทารกทไดนมขวดเทยบกบทารกทไดรบนมแมในชวง13 สปดาหแรกหลงเกด,สกอตแลนด

38.9

47.1 45.5

54.1

23.1

36.242.4 40

0

10

20

30

40

50

60

0-13 14-26 27-39 40-52

Incidence of respiratory illness by age in weeks

Perc

en

t w

ith

resp

irato

ry

illn

ess

Bottle-fed Breastfed

Adapted from: Howie PW, Forsyth JS, Ogston SA, Clark A, Florey CV. Protective

effect of breastfeeding against infection. Br Med J, 1990, 300: 11-15.

เลยงนมขวด เลยงนมแม

20

โอกาสเสยงเสยชวตจากการตดเชอทางเดนหายใจเฉยบพลนชวงอาย 0-3เดอน และ ชวงอาย 4-11 เดอนจ าแนกตามลกษณะการเลยงลกดวยนมแมในลาตนอเมรกา

1

4

2.1

2.9

1

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

ARI 0-3 mo 4-11 mo

exclusivebreastfeeding

partialbreastfeeding

no breastfeeding

Adapted from: Betran AP, de Onis M, Lauer JA, Villar J. Ecological study of

effect of breast feeding on infant mortality in Latin America. BMJ, 2001, 323: 1-5.

21

ระยะเวลาของการเลยงลกดวยนมแมสมพนธกบ

เชาวปญญาทเพมขนในยวชนชาวเดนมารก

99.4

102.3

106

101.7

104

96

98

100

102

104

106

108

Duration of breastfeeding in months

< 1 months

2-3 months

4-6 months

7-9 months

> 9 months

Adapted from: Mortensen EL, Michaelsen KF, Sanders SA, Reinisch JM. The

association between duration of breastfeeding and adult intelligence. JAMA,

2002, 287: 2365-2371.

นมแม

7 -9 เดอน

คะแนนเชาวปญญา

22

สมองโตเรวในขวบปแรก

0

400

800

1200

1600

แรกเกด 1 ป 6 ป หนมสาว ผใหญ

350

910

1200

1300

1350

60 130

260

410

1200

24 45 95

220

300

150

300

550

1500

1600

160%

30%

สมองตบปอดหวใจ

23

สาร DHA และ AA

ในนมแมผลต จากไขมนตงตน ในตวแม

ไมคงตว ถกท าลายไดงาย ในตวผลต (ป บ) ใช(ปบ)

ในการน าไปใช มสารชวภาพอนๆ รวมดวย

สดสวน DHA:AA 0.2 : 0.35 VS 0.35:0.4

ในนมผสมมการเตมสาร ( พ.ศ. 2544 / 2545 ): ผลตจากน ามนพช สาหรายเซลลเดยว ไขแดง ฯลฯ

: การเกบรกษานมไมด มผลตอการคงตว

: ไมมสารชวภาพอนๆ รวมดวย

: สดสวน ไมร แนวาไดตามแนะน าหรอไม

24

ผลดตอแม

1. ชวยลดน าหนก

• แมไดใชพลงงานสวนเกนทสะสมไวน ามาใชผลต น านม 300-500 กโลแคลอรตอวน

• ในระยะ 6 เดอนแรก น าหนกแมจะลดลง

0.6-0.8 กโลกรม/เดอน

• การศกษาพบวา หากน าหนกแมเพมขนจากกอน

ตงครรภ 5-6 กโลกรมแมทใหนมลกนาน 1 ป

น าหนกแมจะใกลเคยงกบน าหนกกอนตงครรภ

25

ผลดตอแม

2. ชวยปกปองสขภาพแม

ลดโอกาสเสยเลอดหลงคลอด ขบน าคาวปลา

ชวยมดลกเขาอ เรวขน ท าใหกลบส สภาพปกตไดเรว

ประจ าเดอนมาชา และยงชวยคมก าเนดโดยธรรมชาต

ส าหรบแมทใหนมลกอยางเดยวไดนานถง 6 เดอน

ระยะยาว ลดโอกาสเสยงตอโรคมะเรง เชนมะเรงเตานม

มะเรงรงไข และกระดกพรน

26

ผลดตอแม

3. ชวยลดคาใชจายของครอบครว

ชวยลดคาใชจาย ซอนมผสมเดอนละ 2,500 บาท

คาใชจายซอหาอปกรณการใหนมผสม คาใชจายใน

การรกษาพยาบาล เพราะทารกทกนนมแมมโอกาส

เจบปวยนอยกวาทารกทกนนมผสม

27

ผลดตอแม

4. สรางสายสมพนธแม-ลก

การเลยงลกดวยนมแมเปนกระบวนการทาง

ธรรมชาตทใหแมลกไดอยดวยกน เปนโอกาสของการ

สรางสายสมพนธระหวางแม-ลก แมจะไดเรยนรอยาง

ใกลชดและร ใจลก สามารถตอบสนองตอลกอยาง

เหมาะสมเปนการพฒนาลกไดครบรอบดาน

28

เปนระยะส าคญส าหรบสรางรากฐานการเจรญเตบโตของสมอง (critical period of brain growth) และทารกมขอจ ากดตางๆ ดงน• ความจกระเพาะอาหารนอย ( 4 ชอนชา หรอ 20 ซซ )• การเคยวกลน ยงพฒนาไมเตมท ฟนยงไมขน• ระบบน ายอย การดดซมพฒนาไดไมเตมท

• ระบบภมคมกนยงพฒนาไมสมบรณ เชน ภมคมกน IgA

ซงส าคญในการปกปองทางเดนอาหารทารกยงสรางไดไมเตมท

ท าไมตองกนนมแมอยางเดยว 6 เดอน

29

The perfect match: quantity of colostrum per feed and the newborn stomach capacity

Adapted from: Pipes PL. Nutrition in Infancy and Childhood, Fourth Edition. St. Louis, Times

Mirror/Mosby College Publishing, 1989.

30

ท าอยางไรใหแมมน านมพอเพยง

ดดเรวโดยดดครงแรกหลงคลอดภายในครงชวโมงแรก และใหลกไดอยกบแมนาน 1 ชวโมง

ดดบอยสม าเสมอทก 2-3 ชวโมงทงกลางวนและกลางคน โดยเฉพาะ 24 ชวโมง แรก

ดดถกวธ

ดดใหเกลยงเตา

อยาใหอาหาร น า หรอเครองดมอนแกทารก

31

ขอด ดดเรว

1. ชวยกระตนใหนมแมมาเรวขน

2. ลกไดรบหวน านม หรอวคซนหยดแรกของชวต

3. ชวยใหเลยงลกดวยนมแมไดยาวนานขน

4. แมโอบกอดลกเนอแนบเนอลกไดรบความอบอนในอณหภมทพอเหมาะ

5. ชวโมงแรกหลงคลอดลกยงตนตวมาก เรยนรการดดนมแมไดด จะดด

นมไดมากกวาทารกทดดนมแมหลง 1 ชวโมงไปแลว

6. ความรกความผกพนระหวางแมและลก (bonding) และ กระตนสญชาตญานความเปนแม

32

ขอด ดดบอย

1.ลกไดรบหวน านม หรอวคซนหยดแรกของชวต

2. ลกไดสารพรอสตาแกลนดน ซงกระตนการเคลอนไหวของล าไส ชวยขบขเทาออกโดยเรว ชวยเรงขบสารทท าใหตวเหลอง

3. น านมแมมาเรว

4. ลดตวเหลองในเดก

33

ขอด ดดถกวธ

1. ระบายน านมออกจากเตาไดหมด ท าใหสรางน านมไดเพมขนเรอยๆพอกบ

ความตองการ

2. ปองกนการเกดหวนมเจบหรอแตกได

34

กลไกในการดดนม

อาศย การท างานของ Hormone

และ ลนลกรวมกน

35

Reflex in the baby Rooting reflex When something touches lips, baby opens mouth puts tongue down and forwardSkill

Mother learns to position, baby Baby learns to take breast

Sucking reflex When something touches palate, baby sucks

Swallowing reflex When mouth fills with milk, baby swallows

36

Good attachment

ปากลกอากวาง

คางลกชดเตานมแม

รมฝปากลกดานลางปลนออก

แกมปอง

แมไมเจบหวนมขณะดดนม

37

ProlactinSecreted AFTER feed to produce NEXT feed

หลงมากเวลา กลางคน

ระงบการตกไข

Prolactin in blood

Baby suckling

Sensory impulses from nipple

38

Oxytocin ( Let down)Reflex

กงวล

เครยด

ปวด

สงสย

These HINDER reflex

These HELP reflex

คดถงลก ไดยนเสยงลกรอง

ไดเหนลก

แมมความมนใจ

39

ขอควรจ า 3 อยางของ Prolactin

1. Pralactin สรางในเวลากลางคนมากกวากลางวน ดงน นการใหลกดดนมกลางคนท าใหมนมแมคงสรางอยตลอด

2. Pralactin ท าใหแมรสกผอนคลาย บางคร งงวงนอน ดงน นแมจงมกไดพก ถงแมจะใหลกดดนมเวลากลางคน

3. ชวยปองกนการตกไข ท าใหมระยะหางขนของการต งครรภ

40

ขอควรจ า 2 อยางของ oxytocin reflex

1. แมตองอยกบลกตลอดเวลา

ไดเหน ไดสมผส ตอบสนองลกทกครงทลกหว

2. ดานความรสกของแม

เจาหนาทตองใหก าลงใจ ใหความมนใจแมได

41

42

43

ทาอ มถกตอง เหมาะสม

ส าเรจกวาครง

44

จดส าคญ 4 ประการ คอ

1.หวและล าตวอย ในแนวเดยวกน ( Straight line )

2.หนาของลกหนหนาเขาหานมแม (face the breast)

จมกลกอย ขางหวนมแมพอด (Nipple to nose)

3.แมอ มลกแนบชดตวแม (close)

4.บรเวณสวนลางของล าตวตองมการประคองโดยใชมอ

หรอใชหมอน (support)

หลกส าคญในการอ มทารก

( Wong, Perry, Hockenery, & Lowdermilk, 2002)

45

Cradle Hold

ทาถนดของแมสวนใหญ

46

Modified Cradle

ชวยไดมากในลกทเกดกอนก าหนด น าหนกตวนอย เพราะกลามเนอบรเวณคอยงไมแขงแรง หรอลกทมปญหาดดนมแลวหลดบอยๆ

47

Football hold

หลงผาตดคลอด ลกแฝด ลกตวเลก คลอดกอนก าหนด

ลกทมปญหาดดนมแลวหลดบอยๆ ลกทปวย แมทเตานมใหญ

ใชเปนทาเปลยนต าแหนงการกดของเหงอกลกเวลามปญหาหวนมเจบแตก

48

Positioning a preterm infant

12/3

UN

ICE

F/H

Q93-0

287/ R

oger

Lem

oyn

e,

Chin

a

49

Twin BFTwin BF

50

Twin BF

51

Side -lying

ใหนมตอนกลางคน หรอในรายหลงผาตดคลอดวนแรกๆ แมหลงคลอดใหมทออนเพลยมาก

52

น านมจะพอไหม ?

วนแรกสรางน านมไดน านมประมาณ 3 ชอนโตะ

วนทสองสรางน านมไดประมาณ 13 ชอนโตะ

ประมาณวนทสามจะสรางน านมไดมาก

(Milk “comes in”)

53

THANK YOU FOR YOUR ATTENTION