ศนยถายทอดเทคโนโลยการสหกรณท ๒๐ จงหวดสราษฎรธาน

คมอ

ก

ศนยถายทอดเททคโนโลยการสหกรณ ส านกพฒนาและถายทอดเทคโนโลยการสหกรณ ในฐานะทเปนหนวยงานภาครฐจงใหความสาคญตอการพฒนาทรพยากรมนษยใหมความร ความสามารถทางดานการสหกรณ การสรางสรรคเทคโนโลยและนวตกรรมใหม ๆ จงเปนสงส าคญในการพฒนา และในฐานะทกรมสงเสรมสหกรณเปนหนวยงานทท างานใกลชดกบประชาชน และเกษตรกรทวประเทศ โดยเฉพาะศนยถายทอดเทคโนโลยการสหกรณ ซงมหนาทศกษาวเคราะห เกยวกบการพฒนาบคลากรในกรมสงเสรมสหกรณ ขบวนการสหกรณ กลมเกษตรกร และบคคลทวไป ดานการบรหารองคกร ดานธรกจสหกรณ ในพนทความรบผดชอบ ศกษาหาความจ าเปนในการสรางหลกสตรใหเหมาะสมกบสภาพพนท ประสานงานกบส านกงานสหกรณจงหวดในพนทความรบผดชอบ เพอศกษาความตองการในการฝกอบรมของสมาชกสหกรณ/กลมเกษตรกร เพอน ามาจดท าแผนการฝกอบรมใหสอดคลองตรงตามความตองการด าเนนการถายทอดเทคโนโลยดานการบรหารองคกร ดานธรกจสหกรณในเขตพนทรบผดชอบ และประเมนผลการฝกอบรม อ านวยการและประสานงานโครงการฝกอบรม เปนวทยากรในการฝกอบรมรวม ถงบรณาการดานการทางานรวมกบหวหนาสวนราชการตาง ๆ ทอยในพนท

ศนยถายทอดเทคโนโลยการสหกรณ ในฐานะทมหนาทรบผดชอบในดานการพฒนาบคลากร ใหมความร ความเขาใจในประเดนทมความจ าเปนตองใชในการปฏบตงานในหนาท ในการบรหารงานสหกรณตลอดถงการไดแลกเปลยนความร ประสบการณ และแนวทางแกไขปญหา อปสรรค ทอาจจะเกดขนจากการปฏบตงานในแตละพนทดวย ซงการฝกอบรมในแตละครงตองการใหทจะด าเนนการใหบรรลวตถประสงค จงจ าเปนจะตองมการประเมนโครงการ ทงกอนการฝกอบรม ระหวางการฝกอบรม และหลงการฝกอบรม เพอใหโครงการฝกอบรมเกดประสทธภาพสงสด ฉะนน การประเมนผลจงเปนเรองส าคญอยางยงในกระบวนการฝกอบรม เพราะผลทไดจากการประเมนในแตละกระบวนการจะเปนประโยชนตอการวางแผน การตดสนใจ และการปรบปรงแกไขโครงการฝกอบรมในแตละครงใหมความเหมาะสมมประสทธภาพมากทสด ตลอดจะตองมการตดตามผผานการบวนการฝกอบรม วาสามารถน าความรทไดรบไปใชในชวตประจ าวนไดหรอไม

การจดท าคมอฉบบบน เพอใชเปนแนวทางในการปรบปรงแกไขการจดการฝกอบรมหลกสตรการพฒนาศกยภาพของกรมสงเสรมสหกรณใหมความสมบรณ อนจะท าใหการพฒนาบคลากรของสหกรณ และกรมสงเสรมสหกรณมประสทธภาพมากยงขนตอไป

ศนยถายทอดเทคโนโลยการสหกรณท 20 สราษฎรธาน

สงหาคม 2560

ค ำน ำ

ข

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

เรอง หนา ค าน า ก สารบญ ข บทท 1 บทน า 1 - หลกการและเหตผล 1 - วตถประสงคของการตดตามและประเมนผลการฝกอบรม 2 - ความส าคญของการตดตามและประเมนผล 3 - ประโยชนของการตดตามประเมนผล 4 บทท 2 แนวคด ทฤษฎ การตดตามและประเมนผล 5 - ความหมายของการประเมนผลการฝกอบรม 5 - กระบวนการของการประเมนผลโครงการฝกอบรม 7 - ความส าคญของการตดตามผล 8 - ประเภทของการประเมนผลโครงการ 11 - ลกษณะของการประเมนผลโครงการฝกอบรมทด 17 บทท 3 การตดตามผล 21 บทท 4 การประเมนผล 24 บทท 5 บทสรปและการน าไปใช 33 บรรณานกรม 36

สารบญ

หลกการและเหตผล เครองมอยอดนยมในการพฒนาบคลากรตงแตอดตมาจนถงปจจบน และจะยงคงมอยตอไป

ในอนาคตคงหนไมพน “การฝกอบรม” ซงการจดฝกอบรมใหกบบคลากรนนกมกมวตถประสงคหลก ๆ เพอพฒนาการปฏบตงานทดขนเปนไปตามเปาหมาย และลดปญหาเกยวกบการท างานหรอปญหาดานทศนคตในการท างาน ฯลฯ ในการจดการฝกอบรมแตละครง หนวยงานหรอองคกรกมกจะใชวธสงแบบสอบถามใหกบผเขารบการอบรมตอบในชวงทาย ๆ กอนทจะสนสดการฝกอบรม เพอสอบถามวาการสอนของวทยากรเปนอยางไรบาง เนอหาหลกสตรเปนยงไง สถานทจดฝกอบรมเหมาะสมหรอไม อาหารอรอยไหม ฯลฯ เมอผเขารบการอบรมท าการประเมนผลเสรจกจะสงแบบประเมนผลใหกบเจาหนาทจดฝกอบรมเพอน าไปประมวลผลและน าเสนอกบผบรหารเพอรบทราบผลการประเมนตอไป แตความเปนจรงแลว การฝกอบรมเปนเพยง “เครองมอ” หนงในการพฒนาบคลากร แตไมไดเปนตวชวดทบอกวาหากใครผานการฝกอบรมแลวจะมประสทธภาพในการท างานเพมขน หากองคกรใดมองแควาการฝกอบรมเปนยาสารพดนกรกษาไดทกโรคแลว องคกรนนก าลงสรางคานยมทผดใหกบบคลากร รวมถงองคกรนนก าลงมงไปสแนวคดทผดพลาด และยงการลงทนดานการฝกอบรมทสญเปลา ดงนนองคกรจงควรหนกลบมาทบทวนวา ในการฝกอบรมทจดใหกบพนกงานไปแลวนน เพอไมใหเปนการลงทนทสญเปลา องคกรควรจะมการประเมนผลและตดตามผลวาผเขารบการอบรมไดน าสงทเรยนรไปใชใหเกดประโยชน และท าใหผเขารบการอบรมมพฤตกรรมทเหมาะสมหรอมพฒนาการทดมากยงขนมากหรอนอยเพยงใด

การตดตามและประเมนผล เปนสงทมความส าคญเปนอยางยงทจะชวยใหทราบวา โครงการ ทด าเนนการบรรลวตถประสงค เปาหมายทตองการมากนอยเพยงใด มประสทธภาพหรอไมผลจากการตดตามและประเมนผลจะใหขอมลทแสดงใหเหนถง ความส าเรจ จดแขง จดออน และแนวทางในการปรบปรงแกไขการด าเนนงานชวยใหการบรหารแผนงาน และโครงการมประสทธภาพสงยงขน ซงการบรหารแผนงานและโครงการทประกอบดวย การวางแผน (Planning) การปฏบตตามแผน (Implementation) การควบคม (Control) และการประเมนผล (Evaluation) มความส าคญเทากนทกสวนถาขาดสวนหนงสวนใด หรอสวนหนงสวนใดขาดประสทธภาพ กจะสงผลตอประสทธภาพของ การบรหารแผนงานและโครงการทงหมด

การตดตามและประเมนผล มสองค า ซงมความหมายเฉพาะตวทแยกจากกนไดชดเจนคอคาวา "ตดตาม"(Monitoring) และค าวา "ประเมนผล" (Evaluation) ทงสองคาดงกลาว มวธทางานทแตกตางกน ดงน

1. การตดตามเปนการเกบรวบรวมขอมลการปฏบตงานตามแผนทมการก าหนดไวแลวเพอนาขอมลมาใชในการตดสนใจแกไขปรบปรงวธการปฏบตงานใหเปนไปตามแผนหรอก าหนดวธการดาเนนงานใหเกดผลดยงขน ดงนนจดเนนทส าคญของการตดตามคอการปฏบตการตาง ๆ เพอการตรวจสอบ

บทท 1 บทน า

2

ควบคมก ากบการปฏบตงานของโครงการการตดตามจะเกดขนในขณะทโครงการก าลงดาเนนงานตามแผนทก าหนดไว

2. การประเมนผลเปนกระบวนการเกบรวบรวมขอมลวเคราะหขอมลอยางเปนระบบและน าผลมาใชในการเพมคณภาพและประสทธภาพของการดาเนนโครงการการประเมนผลจะเกดขนในทกขนตอนของโครงการนบตงแตกอนตดสนใจจดทาโครงการในขณะดาเนนงานในชวงระยะตาง ๆ และเมอโครงการด าเนนงานเสรจแลว หรอประเมนผลกระทบทเกดขนจากการด าเนนโครงการ บางมตน ามาใชในการประเมนความส าเรจของโครงการวาบรรลวตถประสงคและเปาหมายของโครงการทตงไวหรอไม มปญหาอปสรรคอะไรบาง

ความแตกตางและสวนทซ าซอนกน ของการตดตามและประเมนผลคอการตดตาม(Monitoring) เปนการเกบรวบรวมขอมลทแสดงใหเหนวาไดมการดาเนนการในขนตอนตาง ๆ ของโครงการทก าหนดไดอยางไรขอมลทไดจะน ามาประกอบเปนเครองมอควบคมก ากบการด าเนนงาน ในขณะปฏบตโครงการโดยตรงทงในดานปจจย (Input) ดานกระบวนการดาเนนงาน (Process) และดานผลผลต (Output) ส าหรบการประเมนผล (Evaluation) มขอบขายกวางขวางขนอยวาจะประเมนในขนตอนใดของโครงการเชนกอนเรมโครงการขณะดาเนนโครงการซงอาจดาเนนการเปนชวงเปนระยะตางๆ เชน ทก 3 เดอนทก 6 เดอน ทกป ประเมนเมอโครงการด าเนนงานไประยะครงโครงการเปนตนหรอเปนการประเมนผลเมอโครงการดาเนนการเสรจสนแลว

วตถประสงคของการตดตามและประเมนผลการฝกอบรม ทนง ทองเตม เหนวาโดยปกตแลว การประเมนผลการฝกอบรมนนกเพอทตองการจะทราบวา 1. ผเขาอบรมมการเปลยนแปลงพฤตกรรมทางดานความคด อนไดแก ความร ความเขาใจ ความช านาญ และความสามารถ ในการประเมน วเคราะห และสงเคราะหเพยงใด 2. ผเขาอบรมมการเปลยนแปลงพฤตกรรมทางดานความรสก เชน ความสนใจ ทศนคต ความเชอ คานยม ในทศทางใด ระดบใด 3. ผเขาอบรมมการเปลยนแปลงพฤตกรรมทางดานการประพฤตปฏบต ตลอดจน ผลการปฏบตงานภายหลง การฝกอบรมอยางไร และเพยงใด 4. การเปลยนแปลงดงกลาวขางตนเปนการเปลยนแปลงซงผรบผดชอบการฝกอบรมตองการใหเปลยนแปลงหรอไม และไดผลดกวา การเปลยนแปลงดวยวธการอนหรอไม 5. การเปลยนแปลงดงกลาวเปนการเปลยนแปลงอยางถาวร หรอเปนการเปลยนแปลงเพยงชวคราวเทานน วตถประสงคในการประเมนผลการฝกอบรมดงกลาวขางตน ม งเนนเฉพาะประเดนของการเปลยนแปลงพฤตกรรมอนเปนผล ท เกดขนตามวตถประสงคของการฝกอบรมเทานน หากทวา

3

วตถประสงคในการประเมนผลการฝกอบรมควรจะครอบคลมกวางขวางกวา 5 ขอดงระบขางตน โดยขยายขอบขายไปถงความมงหมายในการประเมนกระบวนการฝกอบรมทงระบบดวย กลาวคอ 1. เพอทราบผลสมฤทธของโครงการฝกอบรมนน ๆ วาไดผลตามเปาหมายทตงไวหรอไม เชน เกดการเรยนร (Learning) การเปลยนแปลงพฤตกรรมในการท างาน (Behavior) หรอไมเพอทราบขอด ขอบกพรอง ความเหมาะสม รวมถงปญหา และอปสรรคตาง ๆของโครงการฝกอบรม ทงในแงของกระบวนการฝกอบรม (เชน เนอหาวชา วทยากร ระยะเวลา เปนตน) และการจดฝกอบรม (เชน สถานท การอ านวยความสะดวกตาง ๆ) เพอแกไขและปรบปรงโครงการฝกอบรมในครงตอ ๆ ไปใหดยงขน 2. เพอทราบคณคาหรอความเปนประโยชนของโครงการฝกอบรมตอการปฏบตงานของผเขาอบรม เชน ประโยชนของ หวขอวชาตาง ๆ ในหลกสตรการฝกอบรมในครงตอ ๆ ไปใหดยงขน 3. เพอทราบผลลพธหรอผลกระทบทเกดขนจากการฝกอบรม เชน การเปลยนแปลงพฤตกรรมในการท างาน ผลการปฏบตงาน เมอเปรยบเทยบกบกอนการฝกอบรม 4. เพอใชเปนขอมลพนฐานในการตดสนใจของผบรหาร เชน พจารณาวาควรจะด าเนนการ จดฝกอบรม หลกสตรนน ๆ ตอไปหรอไม ชวยประกอบการตดสนใจในการแตงตงหรอพฒนาบคคล ใหสอดคลองเหมาะสมกบหนาทความรบผดชอบ

ความส าคญของการตดตามและประเมนผล การตดตามผล งาน/โครงการ เปนกระบวนการหนงทจะชวยใหระบบการวางแผนและการ

บรหารงาน/โครงการบรรลผลทก าหนดอยางมประสทธภาพ เนองจากการตดตามผล เปนการเกบรวบรวมขอมลตาง ๆ เกยวกบการด าเนนงาน/โครงการเพอใหไดผลงานตามเปาหมายทก าหนดไว นอกจากนการตดตามผลเปนเทคนคทส าคญในการเรงรดโครงการใหด าเนนการแลวเสรจตามเวลาและเปาหมายทก หนด การตดตามผลจะเกดประโยชนสงสดจะตองด าเนนงานเปนระบบ และมการกระท าอยางตอเนองตลอดระยะเวลาของการด าเนนงาน และทส าคญทสดจะตองมการรายงานถงผลการตดตามและน าผลการตดตามนน เปนสารสนเทศ ในการปรบปรง พฒนา งาน/โครงการและการบรหารงาน/โครงการในโอกาสตอไป

การประเมนผลมความส าคญและมเทคนคเฉพาะ โดยเปนกจกรรมทมวตถประสงคและรปแบบวธการทคลายคลงหรอใกลเคยงกบการตดตามผล หากแตการประเมนผลจะมขอบเขตของกจกรรมทกวางขวางมากกวาการตดตามผลและเกดขนทกขนตอนของโครงการ ตงแตขนกอนการด าเนนโครงการถงขนหลงเสรจสนการด าเนนโครงการ ทงนสามารถกลาวไดวาการประเมนผลโครงการเปนการวเคราะหตงแตปจจยน าเขา (Input) กจกรรม/กระบวนการ (Activities) และผลงาน (Results) ของโครงการ ซงไดแก ผลผลต ผลลพธ ทเกดขนจากโครงการ โดยพจารณาเปรยบเทยบกบคาหรอเกณฑทก าหนดไว

ประโยชนของการตดตามประเมนผล

4

ประโยชนของการตดตามประเมนผล คอการน าขอมลทสะทอนกลบไปใชแกปญหาตาง ๆ ระหวางการด าเนนโครงการ โดยการปรบเปลยน กจกรรม ขนตอน และใชส าหรบวางแผนงาน /โครงการ

ในอนาคต ซงประโยชนโดยสรป ดงน 1) ทราบถงสถานภาพ และสถานการณการด าเนนงาน/โครงการ 2) ทราบขอด และขอเสย รวมทงปจจยทท าใหการด าเนนงาน/โครงการมปญหา ชวยให

แกไขปญหาไดอยางตรงจด ทนเวลา 3) ท าใหเจาหนาทรบผดชอบงาน/โครงการ และผบรหารงาน/โครงการ ยอนกลบมาด เปาหมายทก าหนดไวและท าอยางไรจงจะไปถงเปาหมายทตองการ 4) เกดความคมคา ประหยดเวลา งบประมาณและทรพยากร ในการด าเนนงาน/โครงการ 5) สามารถเกบรวบรวม วเคราะหขอมลตาง ๆ ทเกยวของกบงาน/โครงการ เพอน าเสนอและ

สนบสนนตามหลกวชาการ ท าใหไดรบการยอมรบจากผทเกยวของ 6) กระตนใหผปฏบตงานและผเกยวของกบงาน/โครงการ มความรบผดชอบและมความ

กระตอรอรนในการแกไขปญหา ตลอดจนคดปรบปรงงาน/โครงการอยางสม าเสมอ 7) ผบรหารในระดบตาง ๆ สามารถวนจฉยสงการไดอยางมเหตผลและรดกม

ความหมายของการประเมนผลการฝกอบรม การประเมน หมายถง กระบวนการพจารณา วนจฉย เพอใหทราบวาการกระท า กจกรรมหรอ

งานตาง ๆ ทเราไดท าไปนนเกดผลอยางไร โดยการสงเกตเกบขอมลตวเลขของผลทออกมานน แลวเอามาเปรยบเทยบหรอวดกนกบเกณฑวตถประสงคหรอมาตรฐานทเราอยหรอตงขน จากนนเรากสรปหรอตดสนใจวาดหรอไมด สงหรอต ากวามาตรฐานมากนอยเพยงใด ควรปรบปรงแกไขตรงไหน

อนชต (2535) ใหความหมายวา การประเมนผลโครงการฝกอบรม หมายถง การวดผลการ ฝกอบรม แลวน ามาวเคราะหและประเมนวาการฝกอบรมทจดขนนนบรรลวตถประสงคของหลกสตรและ โครงการหรอไม อกทงเปรยบเทยบผลทไดกบการปฏบตงาน ผผานการฝกอบรมเปลยนแปลงพฤตกรรมหรอไม อยางไร

นศา (2536) ใหความหมายวา การประเมนผลโครงการฝกอบรม หมายถง กจกรรมการเกบ รวบรวมขอมล การวเคราะหความหมาย ขอเทจจรงเกยวกบความตองการ

กลธน และไตรรตน (2537) ใหความหมายวา การประเมนผลโครงการฝกอบรม หมายถง การ ประเมนผลการฝกอบรมวาในขนสดทายจะตองคนหาใหไดวาการฝกอบรมนนประสบความส าเรจตามความมง หมายของการฝกอบรมหรอไม จะตองมการแกไขปรบปรงอยางไร ซงการประเมนผลนจะชวยใหทราบถงขอมลยอนกลบ เพอน าไปปรบปรงการฝกอบรมในครงตอไปดวย และในการประเมนผลการฝกอบรมมใชจะประเมนผลเมอการฝกอบรมสนสดในวนสดทายเทานน ยงคงตองมการตดตามผลดวาผผานการฝกอบรมนนได น าความร และทกษะจากการฝกอบรมไปใชในการปฏบตงาน อนกอใหเกดประโยชนตอหนวยงานหรอไมดวย

เสนห (2544) ใหความหมายวา การประเมนผลโครงการฝกอบรม หมายถง การวดทแสดงออกมา ในรปของคานยม เพอแสดงวามความกาวหนาในการกระท ามากนอยเพยงใด ซงมลกษณะเปนกระบวนการทใช ดลยพนจ (judgment) และคานยม (value) ในการพจารณาความเหมาะสม ความคมคา หรอสมฤทธผลของ โครงการหลงจากการเปรยบเทยบผลทวดไดโดยวธการใด ๆ กบเปาหมาย วตถประสงค หรอเกณฑทก าหนดไว

ประเสรฐ (2552) ใหความหมายวา การประเมนผลโครงการฝกอบรม หมายถงกระบวนการทให ไดมาซงขอมลอยางมระบบระเบยบตามสภาพความเปนจรง ในการประกอบการพจารณาตดสนวาผลสมฤทธ ของโครงการตรงตามวตถประสงคและเปาหมายทก าหนดไวหรอไม เพอปรบปรงเพมคณภาพและประสทธภาพ ของโครงการใหดยงขน โดยท าใหทราบถงจดเดนจดดอยของโครงการฝกอบรม และเปนงานทมการปรบปรง แผนโครงการในสวนใดสวนหนง หรอทงหมด

Cornbach (1973) ใหความหมายวา การประเมนผลโครงการฝกอบรม หมายถงการเกบรวบรวม ขอมล และใชขอมลนนเพอการตดสนใจเกยวกบโครงการ

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ การตดตามและประเมนผล

6

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

Stufflebeam (1983, อางตาม เยาวด, 2538) ใหความหมายวา การประเมนผลโครงการ ฝกอบรม หมายถง กระบวนการของการวเคราะหเพอใหไดมาซงขอมลทเปนประโยชนในการตดสนใจใน ทางเลอกตาง ๆ ทมอย สรปความไดวา ความหมายของการประเมนผลโครงการ หมายถง การกระท าเพอใหไดมาซง ขอมลหรอผลทไดจากการฝกอบรมทเปนจรงในแตละหลกสตรทผานมา เพอน าขอมลหรอผลมาใชประกอบการ วเคราะหวาการฝกอบรมวาบรรลตามวตถประสงคหรอไม หากไมเปนไปตามวตถประสงคจะไดน ามาปรบปรง แกไข เพอใหการฝกอบรมในครงตอไปมประสทธภาพมากยงขน วตถประสงคของการประเมนผลโครงการฝกอบรม มนกวจยใหความคดเหนเกยวกบวตถประสงคของการประเมนผลโครงการฝกอบรมไว ดงน

สมหวง (2524) ใหความเหนวา วตถประสงคของโครงการฝกอบรมจะตองพฒนามาจากความ ตองการหรอความจ าเปนของบคคลหรอองคการทเกยวของกบโครงการฝกอบรมนน ซงวตถประสงคเฉพาะของ การประเมนโครงการอาจกลาวได ดงน

1. เพอเปนการประเมนความสอดคลองระหวางเปาหมาย และจดมงหมายของโครงการกบ หลกการและเหตผลความตองการ ตลอดจนปรชญาอนควรเปนแหลงทมาของเปาหมาย และจดมงหมายของ โครงการฝกอบรม

2. เพอเปนการประเมนความเหมาะสมของทรพยากร หรอปจจยเบองตนทมอย ไดแก หนวยงาน ทเกยวของ งบประมาณ บคลากร อาคารสถานท ตลอดจนเวลา และหลกสตรกบแผนงานโครงการฝกอบรมวา มโอกาสบรรลจดมงหมายเพยงใด

เรงลกษณ (2529) ใหความเหนถงวตถประสงคการประเมนผลการฝกอบรม ดงน 1. เพอดวาการฝกอบรมนน ไดสมฤทธผลตามทตองการเพยงใด 2. เพอใหทราบถงขอด ขอเสย จดออน จดบกพรอง ของการฝกอบรมซงจะน ามาสการแกไข

ปรบปรง กระบวนการฝกอบรมครงตอ ๆ ไปใหดขน 3. เพอชวยทงผใหการฝกอบรมและผเขารบการฝกอบรม กลาวคอ ผใหการฝกอบรมไดทราบ

ขอด หรอจดออนในการถายทอดความรของตนใหแกผเขารบการฝกอบรมวาเปนอยางไร ขณะเดยวกนผเขารบการฝกอบรมกจะไดทราบวาตนมการเตรยมการ เตรยมตวลวงหนาอะไรบาง เพอจะไดรบผลเตมทในการเขารบการ ฝกอบรม

4. เพอชวยในการตดสนใจของผบรหารระดบสง ส าหรบพจารณาวาควรจดโปรแกรมการฝกอบรม นนอกหรอไม อยางไร ผลของการประเมนสามารถน ามาอางถงหลกการและเหตผลของการฝกอบรมครงตอไป อกดวย และยงไดทราบคาใชจายและความคมทนในการจดการฝกอบรมดวย อยางไรกตามผลของการฝกอบรม (output) ทเกดขน ยอมเปนผลมาจากคณภาพของผเขารบการฝกอบรม (input) ซงไดแก ความรเดม ความสามารถ ความตงใจ และความสนใจทมตอการฝกอบรมของเขา นอกจากน

7

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

ผลลพธจะดหรอไม ยงขนอย กบการด าเนนการฝกอบรม (process) หมายถง วทยากร เทคนคในการฝกอบรม การจดเวลา และสงอ านวย ความสะดวก วสดอปกรณ ฯลฯ ซงองคประกอบทง 3 สวนนเกยวของสมพนธและสงผลตอกนอยางแยกไมออก ดงรปภาพท 1

ภาพท 1 แสดงรปแบบความสมพนธในการประเมนผลการฝกอบรม ทมา: เรงลกษณ (2529)

เยาวด (2538) ใหความเหนวา วตถประสงคทส าคญของการประเมนผลโครงการคอ การหาแนวทางการตดสนและการประเมนโครงการ โดยไมมเปาหมายเพอการคนหา สะสมความรอยางการวจยทวไป แต จะมงไปสการคนหาสงทโครงการไดด าเนนการไปแลว ซงกคอการศกษาตามทไดตงวตถประสงคไวนนเอง นอกจากนยงไดตงขอสงเกตอกดวยวาการตงวตถประสงคในการประเมนโครงการนน อาจตรวจสอบไดจาก รายการดงตอไปน

1. วตถประสงคของโครงการคออะไร เชน เกยวกบความสนใจทางพฤตกรรม ความร หรอ เจตคต

2. โครงการนนจะใชกบใคร ส าหรบบคคลกลมเลก ๆ หรอชมชนกลมใหญ 3. โครงการนนจะใชเวลาเทาใด กลาวคอเปนโครงการระยะยาวหรอระยะสน

ประเสรฐ (2552) ใหความเหนวา วตถประสงคของการประเมนผลโครงการฝกอบรมคอการคนหา สงทโครงการไดด าเนนการไปแลว วามคณคาเหมาะสมสอดคลองกบวตถประสงคของโครงการทตงไวหรอไม เพอประโยชนในการปรบปรงโครงการและน าลกษณะทดไปใชในสถานการณทคลายคลงกน จากความหมายทกลาวมาพอสรปไดวา วตถประสงคของการประเมนผลโครงการคอ การตดตาม ถงผลของการฝกอบรมในแตละครงวา ผเขารบการฝกอบรมไดน าความรไปใชในการปฏบตงานในหนาทหรอไม เพยงใด เปนไปตามวตถประสงคทก าหนดไวหรอไม เพอใหผจดฝกอบรมได น ามาแกไข ปรบปรง ใหดขน กระบวนการของการประเมนผลโครงการฝกอบรม

สมหวง (2524) ใหความเหนวา กระบวนการของการประเมนผลโครงการจ าเปนตองมขนตอน อยางเปนระเบยบแบบแผนในการปฏบต เพอใหไดขอสารสนเทศทครบถวน ซงถอวาเปนสงส าคญ ดงน

1. การศกษาและวเคราะหโครงการฝกอบรม เพอใหรจกโครงการทจะประเมน ท าใหการประเมน ตรงเปาหมายยงขน ผเขารบการฝกอบรม ( input) การด าเนนการฝกอบรม (process) ผลของการฝกอบรม (output)

8

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

2. การตงจดมงหมายของโครงการฝกอบรม โดยเนนความส าคญของบคคลหรอองคการ ทเกยวของ

3. การออกแบบการประเมนผลโครงการฝกอบรม ซงความเหมาะสมของแบบจ าลองทใชควรเลอก ใหเหมาะสมกบจดมงหมายทไดตงไว

4. การสรางเครองมอ หรอแสวงหาวธการมาตรฐานมาจดเกบขอมลเกยวกบโครงการในทกดาน

5. การวเคราะหขอมลดวยวธการทเหมาะสม การวเคราะหขอมลเปนการเปรยบเทยบ สวนประกอบกบเกณฑการประเมน วาแตกตางกนหรอไมเพยงใด

6. การวางแผนการเขยนรายงานการประเมนผลโครงการฝกอบรม ใหเหมาะสมกบผทใชผลการประเมนในการตดสนใจ

สมคด (2544) ใหความเหนวา กระบวนการประเมนโครงการ แบงเปน 6 ขนตอน ดงน 1. ศกษาวตถประสงคของการฝกอบรมใหชดเจน 2. ก าหนดวตถประสงคของการประเมนผลวาตองการประเมนเพออะไร 3. การวางแผนการประเมน ไดแก ก าหนดระยะเวลาประเมน ประเมนใครบาง วธการประเมน

จะ ท าอยางไร เครองมอประเมน ขอมลทจะรวบรวมมอะไรบาง 4. สรางเครองมอประเมน เชน แบบสอบถาม แบบบนทกการสงเกต แบบสมภาษณ เปนตน 5. ด าเนนการเกบขอมล แลวน าขอมลมาวเคราะห แปลผล และสรป 6. เขยนรายงานประเมนผลผรบผดชอบ

ความส าคญของการตดตามผล การตดตามผลการฝกอบรม เปนขนตอนทมความส าคญมากในกระบวนการฝกอบรม ซงจะใหค าตอบทส าคญเกยวกบโครงการฝกอบรมและหลกสตรฝกอบรมทไดจดไปแลววา

บรรลผลตามวตถประสงคหรอไม เปนประโยชนตอการปฏบตงานและตอหนวยงานหรอไม อยางไร ผเขารบการอบรมมการเปลยนแปลงพฤตกรรมการท างานในทางทดขนหรอไม อยางไร โดยเฉพาะอยางยงผเขารบการอบรมไดน าเอาความรหรอสงทไดรบจากการอบรมไปปรบใชในการปฏบตงาน

วจตร อาวะกล (2540: 239-240) กลาวถงความส าคญของการตดตามผลวาเปนการตรวจสอบผลการฝกอบรมกบการปฏบตงานจรงโดยตรง ซงจะท าใหทราบถงการเปลยนแปลงทางทศนคต ทางพฤตกรรม การปฏบต ประสทธภาพ การปรบใชวชาการ หรอไดน าความรหรอสงทไดรบจากการฝกอบรมไปปรบใชในการปฏบตงานหรอไม หรอมความจ าเปนตองใหเขาฝกอบรมซ าอก และถาเขาท าไดดกอาจจดฝกอบรมขนสงเพมเตมใหอก เพอใหมการพฒนาในระดบสงยงขนนอกจากนนการตดตามผลจะท าใหเราไดทราบขอมลการฝกอบรมมากมาย โดยเฉพาะอยางยงปญหาเกยวกบตวผฝกอบรม ซงแตละคนม

9

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

ปญหาเกยวกบการฝกอบรมทไมเหมอนกน หรอทราบถงการบรรลวตถประสงคของการฝกอบรมกอใหเกดผลในทางปฏบตหรอไมและเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในทศทางทดเพยงใด การตดตามผลการฝกอบรมถอเปนกจกรรมสดทายของการฝกอบรม มกจะท าภายหลงจากการฝกอบรม ผอบรมไดกลบไปปฏบตงานในหนาทของตนแลว ระหวาง 4-6 เดอนเปนอยางนอย ทงนเพอใหผอบรมไดมโอกาสน าความรทไดรบไปประยกตปฏบตงานในหนาทของตนและทราบผลทออกมา การตดตามผลควรก าหนดระยะเวลาด าเนนการเปนระยะ ๆ และมกจะใชวธการไปสงเกต (Observe) ไปเยยม (Visit) ทท างานหรอทประกอบการ มการจดบนทก (Record) และตอบแบบสอบถาม (Questionnaire)

จงกลน ชตมาเทวนทร (2542: 253) กลาววา การตดตามผลการอบรม (Follow up Evaluation) เปนกจกรรมตอเนองของการประเมนผลการฝกอบรม เปนสวนทายสดทผรบผดชอบจะด าเนนการเพอใหครบวงจรของการอบรม หลงจากทผอบรมกลบเขาท างานแลวระยะหนง หากมการตดตามผลอยางเปนระบบ จะชวยใหผรบผดชอบโครงการอบรมสามารถประเมนประสทธผลของการอบรมไดวาผอบรมสามารถน าวชาความรทไดรบในการอบรมไปใชในงานทท าอยไดหรอไมหรอไดประยกตใชทกษะใหมในงานไดดหรอไมเพยงใด หรอเปลยนแปลงพฤตกรรมในการท างานหรอไม ยงมสวนใดทยงบกพรองไมสมบรณ ทงนเพอประโยชนในการปรบปรงและวางแผนในการอบรมเพมเตมครงตอไป รวมทงการประมวลผลกระทบของการอบรมทมตอโครงการ ชมชน ฯลฯ นอกจากนการตดตามผลยงเปนเสมอนการกระตนผเขาอบรมทจะตองประยกตความรทไดรบการอบรมมาใชใหมากทสด เมอทราบวาจะมการเยยมเยอนและตดตามผลกจกรรมการตดตามผลยงเปนเรองทหนวยงานทจดอบรมยงใหความส าคญนอยหนวยงานทจดอบรมสวนใหญมกจะไมไดรบกจกรรมตดตามผลเขาไวในวงจรการอบรม ซงอาจเปนเพราะไมมงบประมาณไมมบคลากรเพยงพอ หรออาจจะยงมองไมเหนความส าคญอยางใดอยางหนงซงทจรงเปนเรองส าคญทควรจะรวมเปนสวนหนงของการอบรมเพอความสมบรณ โดยวางแผนเอาไวในงบประมาณดวย ส าหรบหนวยงานทด าเนนการจดอบรมใหกบบคลากรในหนวยงานของตนเอง เชน หนวยงานสวนกลางจดอบรมเฉพาะเรองใหกบเจาหนาททปฏบตงานในชมชน อาท ส านกงานสาธารณะสขจงหวดอบรมใหกบเจาหนาทสถานอนามย หรอเจาหนาทอนามยอบรมใหกบอาสาสมครสาธารณะสขประจ าหมบาน เปนตน กรณหนวยงานตนสงกดทรบผดชอบการฝกอบรมเหลานมงบประมาณส าหรบการนเทศงานเจาหนาทในพนทอยแลว ฉะนนกอาจจะน ากจกรรมการตดตามผลไปผนวกเขากบงานนเทศกได ซงจะสะดวกและไมตองเตรยมงบประมาณเพมเตม สงทควรกระท าหลงจากตดตามผลเสรจสนกคอ ควรมการเขยนรายงานการตดตามผล ซงนอกจากจะเสนอผบงคบบญชาตามล าดบขนแลว ยงอาจสงใหผเขารบการอบรม รวมทงสงไปใหกบวทยากรเพอทราบผลดวย

ชาญ สวสดสาล (2548: 61-62) กลาววาการตดตามผลเปนหวใจของการฝกอบรม ฉะนนหลงจากเสรจสนการฝกอบรมและผเขารบการฝกอบรมกลบไปปฏบตงานไดระยะหนงแลว จงควรมการ

10

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

ตดตามผล ผลทไดจากการศกษาการตดตามผลจะเปนขอมลในการพจารณาปรบปรงพฒนาหลกสตรการศกษาและการอบรมสมมนา และเปนการแสดงความสนใจของผจดการศกษาตอผทส าเรจหลกสตรวาไดน าความรทไดรบไปประยกตใชในการปฏบตงานไดมากนอยเพยงใด ดงนนการตดตามผลจงเปนสวนหนงของการฝกอบรม การตดตามผลเปนการตามไปดผลภายหลงการฝกอบรมวา หลงจากผเขาฝกอบรมกลบไปท างานหรอประกอบอาชพเดมของตนแลววามการเปลยนแปลงพฒนาการท างานหรอน าเอาความรทอบรมแลวไปใชในการปฏบตงานจรงเพยงใดไดผลอยางไร และมกพบเสมอวาผอบรมบางคนไมไดใชความรทอบรมมา เพราะเขาอบรมไมตรงกบงานทท าหรอผอบรมน าไปใชแตยงใชไมถกตอง ไมถกหลกการ จะไดหาวธแกไขโดยการไปใหค าแนะน าเพมเตมหรอกลบมาอบรมใหม โดยวธนกชวยใหทราบวาการด าเนนการฝกอบรมไดผล หรอมสงทตองปรบปรงแกไขอกทางดวย

จรพร ศรทอง (2549: 277) กลาวถงความส าคญของการตดตามผลวา เปนการศกษาเกยวกบผลส าเรจและขอบกพรองของผส าเรจการศกษา โดยเรมตงแตปจจยน าเขา (Input)กระบวนการ (Process) การน าออก (Out) และการน าไปใช (Outcome) เพอใหไดขอมลมาแกไขปญหาในดานตาง ๆ ทเกดขนในการด าเนนงาน เปนการตรวจสอบดวาบรการทจดใหกบผเขารบการศกษาประสบความส าเรจมากนอยเพยงใด ท าใหทราบถงทศนคต ความคดเหน ความตองการรวมถงการน าไปประยกตใชของผรบบรการ ซงขอมลทไดจะเปนประโยชนตอการปรบปรงการบรการใหมประสทธภาพ การตดตามผลเปนวธการศกษาและรวบรวมขอมลตาง ๆ ทมประโยชนตอสถาบน เชน ลกษณะอาชพ ผลสมฤทธในการปฏบตงาน การศกษาตอ รวมทงขอมล เกยวกบการประเมนผลในดานวชาการ และประสบการณตาง ๆ ทไดรบจากการศกษา เปนการใหความชวยเหลอททางหนวยจดการศกษาไดจดใหกบผเขารบการศกษาของตน วาไดมการพฒนาหรอมการเปลยนแปลงในทางทดขนหรอไม มากนอยเพยงใด มปญหาและอปสรรคอยางไรบาง และยงชวยใหทราบถงขอดและขอบกพรองของโครงการและหลกสตร เพอทจะไดปรบปรงพฒนาใหบรรลวตถประสงค การตดตามผลเปนบรการทจะรวบรวมขอมลหรอขอเทจจรงของการจดบรการแนะแนวในสถานศกษาวาบรรลถงวตถประสงคหรอไมเพยงใด เพอใหผด าเนนการแนะแนวทราบวาผใชบรการยงตองการความชวยเหลอดานใดบาง จะไดน ามาปรบปรงบรการใหมขน และในการตดตามผลการปฏบตงานของผส าเรจการศกษาเปนการศกษาเรองราวทเกยวกบการท างานของผส าเรจการศกษาวาไดใชความรความสามารถทไดรบจากสถาบนในการปฏบตงานมากนอยเพยงใดมปญหาและอปสรรคอยางไร ตลอดจนมขอคดเหนตอสถาบนอยางไร การตดตามผลควรจะกระท าหลงจากส าเรจการศกษาไปแลว เพอพจารณาวาไดใชความรทเรยนไปมากนอยเพยงใดในการพจารณาปรบปรงหลกสตร และควรพจารณาเหตผลของการไดใชความรกอนจะท าการตดตามผล คอ ผผานการอบรมไดท างานตรงกบวชาทไดศกษาไปหรอไม ผผานการอบรมไดใชความรจากวชาทศกษาไปใชในการประกอบอาชพเพยงใด และผผานการอบรมไดท างานตรงกบวชาทเรยน มโอกาสใชความร และมผลอยางไรรตนะ บวสนธ (2550: 241) กลาววาการ

11

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

ตดตามผลเปนการประเมนพฤตกรรมทเปลยนไปหลงจากการอบรม (Behaviour Evaluation) เปนการตรวจสอบวาผผานการอบรมไดปรบเปลยนพฤตกรรมในการท างานไปตามความคาดหวงของโครงการ ในทศทางทพงประสงค และเปนการประเมนผลลพธทเกดตอองคกร (Result Evaluation) ทงในดานดและไมด เชน ลดคาใชจายในการท างาน และการปรบปรงประสทธภาพในการท างาน ประโยชนจากการตดตามผลจะสามารถใหสารสนเทศทมความหมาย ทนเวลา และมผลตอการน าไปใชไดจรงตามตวบงชดงน

1. มงใหเกดการสรางสรรคการเปลยนแปลง (Constructive Orientation) ผลจากการตดตามจะชวยใหสถาบนน าไปใชเพอพฒนาทรพยากรบคลของสถาบน และกระตนใหบคลากรมการบรการดขน

2. ก าหนด จ าแนก การน าไปใชประโยชน (Defined User) ก าหนดกลมผใชประโยชนและความตองการใชประโยชนจากการตดตามผลใหชดเจน ซ งจะชวยใหการตงคค าถามมความเหมาะสมชดเจนมากขน

3. ความนาเชอถอของนกประเมน (Evaluation Credibility) ตองด าเนนการโดยผทมคณสมบต ทกษะ ความรความสามารถทางวชาชพอยางแทจรง และมบารมทางวชาการเพอเปนทยอมรบเชอถอได

4. การจดท ารายงานน าไปใชได (Functional Reporting) ตองมความชดเจนทนเวลา มความถกตอง สามารถน าไปปฏบตไดกบผไดรบการประเมนหรอกลมผทไดรบบรการ

5. ก ากบตดตามใหเกดผลกระทบตอเนอง (Follow-up impact) ตองใหผไดรบการประเมนและผใชผลมความเขาใจในการประเมนและมการปรบปรงหรอปฏบตตามผลไดอยางชดเจน จากคค ากลาวของนกวชาการสามารถสรปความส าคญของการตดตามผลไดวา เปนการตดตามผผานการศกษาไปแลววา ไดน าความรความสามารถทไดรบจากการศกษาไปใชในการด าเนนชวตประจ าวน โดยเฉพาะอยางยงการน าความรไปใชในการปฏบตงานในหนาทของตน แลวยงไดท าใหทราบวามความจ าเปนทางวชาการอนทยงขาดตอการปฏบตงานดวย นอกจากนนยงเปนขอมลยอนกลบใหกลบผบรหารโครงการและคณะด าเนนงานหลกสตรไดน าไปตรวจสอบการบรหารการจดการและการด าเนนงานใหดยงขน เพอตรงตามความตองการของกลมเปค าหมายมากยงขน ประเภทของการประเมนผลโครงการ

นศา (2536) ใหความเหนวา การประเมนผลโครงการควรเปนรปแบบกจกรรมแบบเบดเสรจ (comprehensive evaluation) ทม ใช เพยงแตประเมนผลงานเฉพาะท ได เมอโครงการเสรจสน (outcome evaluation) หรอการประเมนระหวางโครงการ (formative evaluation) เทานน หรอเปนเฉพาะการประเมนกอนโครงการ (ex - ante หรอ feasibility evaluation) หรอการประเมนหลงโครงการ (post – project evaluation) แตอยางใดอยางหนงโดยเฉพาะเทานน แตจะตองเปนการประเมนในแงมมชวงเวลาตาง ๆ ควบคกนไปทก ๆ ดาน การเรยกชอตางกนไปนน เพอบงชใหเหนการเนนลกษณะงาน

12

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

และการแยกแยะจดชวงระยะเวลาการประเมนเทานน การประเมนโครงการจะตองตอ เนอง และเปนกจกรรมทผสมผสาน ซงอาจแจกแจงไดเปนลกษณะ ดงน

1. การประเมนในระหวางแผนและวเคราะหโครงการ 2. การประเมนในชวงระหวางโครงการ 3. การประเมนหลงจากเสรจสนโครงการ จากทกลาวมาขางตน พอสรปไดวา ประเภทของโครงการขนอยกบวตถประสงคของการ

ฝกอบรมทตองการพฒนาบคลากรใหสามารถปฏบตงานใหองคการในดานใด และลกษณะของการประเมนอาจแบงตามชวงเวลาได 3 ประเภท คอ การประเมนกอนด าเนนโครงการ การประเมนระหวางด าเนนโครงการ และการประเมนหลงด าเนนโครงการ

รปแบบการประเมนผลโครงการฝกอบรม สมหวง (2524) ใหความเหนวา ในการออกแบบประเมน ผประเมนจะตองพจารณาวา จะ

ด าเนนการประเมนอยางไรจงจะท าใหผลการประเมนถกตองตามสภาพความเปนจรง ครอบคลมและตอบสนองความตองการของผทใชผลประเมน ซงจากการสงเคราะหรายงานการประเมนตา ง ๆ ปรากฏรปแบบการประเมน 3 รปแบบ ดงน

1. แบบประเมนเชงส ารวจ แบบประเมนในแนวนจะเปนการส ารวจสงตาง ๆ ทจะชวยในการประเมน เชน การวเคราะหตวโครงการเพอประเมนความสอดคลองระหวางจดมงหมายของโครงการกบกจกรรมในโครงการ การวเคราะหเอกสารเปนวธการหลกทใชในการประเมนตามแนวทางส ารวจจากความคดเหนของบคคลทเกยวของ จดออนของการใชแบบประเมนเชงส ารวจ คอ ผลประเมนคอนขางจะเปนปรนยต าซงท าใหผลการประเมนเปนทนาสงสย ทางแกไขกคอ พยายามเกบขอมลเชงความคดเหนใหมการตรวจสอบซงกนและกน และพยายามประเมนจากหลกฐานหรอเอกสารทมอยเปนส าคญ

2. แบบประเมนเชงทดลอง เปนการประเมนโดยอาศยแบบทดลองในการวจยแบบทดลองทนยมใชกนมากเปนแบบมกลมเดยว เพอศกษาผลทเกดขนโดยการเปรยบเทยบผลทไดจากการจดกอนและหลงการทดลองทมกลมทดลองเพยงกลมเดยว การประเมนลกษณะนมจดออนคอนขางมาก ซงอาจแกไขไดโดยอาศยแบบทดลองทม 2 กลม คอ กลมทดลอง กลมควบคม แตผลทเกดขนกยงเปนทสงสยวาเปรยบเทยบกนไดจรงหรอไม นบวาเปนขอสงเกตใหระมดระวงปญหาทเกดขนดวยการประเมนดวยวธทดลอง

3. แบบประเมนตามโมเดลการประเมน แบงเปนประเภทใหญ ๆ ได 3 ประเภท คอ 3.1 โมเดลทยดจดมงหมายเปนหลก (Goal or Objective Attainment model) การประเมน

ตามโมเดลน เปนการเปรยบเทยบขอความทระบไวในจดมงหมาย ไทเลอร เสนอแนะวาควรเปนจดมงหมายเชงพฤตกรรมกบสวนประกอบการ (performance) ถาผลการเปรยบเทยบไมมความขดแยงกน กแสดงวา

13

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

บรรลจดมงหมาย การประเมนตามโมเดลนเปนการประเมนในระบบปด คอสนใจเฉพาะผลทใชประเมนจดมงหมายเทานน

3.2 โมเดลเนนการตดสนใจ (The Countenance model)ของโรเบรต อ เสตค (Robert E.Steke) แบงการประเมนออกเปน 2 ตอน คอ ตอนท 1 เปนการบรรยายสงทคาดหวงและสงทเกดขนในดานสงทน าเขา หรอปจจยทใชในโครงการ การปฏบตและผลลพธ โมเดลนเปนการบรรยายสงทมงประเมนกอน การตดสนคณคาหรอการประเมนจรง ตอนท 2 เปนการตดสนใจทประกอบดวยสงน าเขา การปฏบต ผลลพธ ซงจะตองประเมนเปรยบเทยบกบสงทเกดขนจรง

3.3 โมเดลเนนการวดเปนหลก ไดแก โมเดลของ แดเนยล แอล สตฟเฟลบม (Daniel L. Stufflebeam) และคณะ มชอวาโมเดลซปป (CIPP model) การประเมนตามโมเดลนเปนการประเมนใหไดมาซงสารสนเทศเพอการตดสนใจเลอกทางเลอกตาง ๆ อยางถกตอง การประเมนตามโมเดลนประกอบดวย การประเมน 4 ประเภท คอ การประเมนบรบท การประเมนปจจยน าเขา การประเมนกระบวนการ และการประเมนผลผลต ดงน

3.3.1 การประเมนบรบท (context evaluation) เปนการประเมนความเหมาะสมของวตถประสงคของโครงการ เกณฑการพจารณาความเหมาะสมของวตถประสงคของโครงการ คอ

- วตถประสงคจะตองสมเหตสมผล - วตถประสงคจะตองพฒนามาจากความสนใจ และความตองการของผเขารบการฝกอบรม - วตถประสงคทเหมาะสมจะตองสอดคลองกบแนวนโยบายของหนวยงาน 3.3.2 การประเมนปจจยน าเขา (input evaluation) เปนการประเมนเพอตองการหาแนวทาง

ทเหมาะสมทสด ทจะท าใหโครงการบรรลเปาหมายอยางเตมทภายใตปจจยน าเขา หรอทรพยากรทมอย เชน งบประมาณ วทยากร ผเขารบการฝกอบรม การประเมนตามแนวทางนจะตองก าหนดเกณฑขนแลวเกบขอเทจจรง วเคราะห เปรยบเทยบกบเกณฑทตงขน กจะทราบความเหมาะสมของแตละแนวทาง

3.3.3 การประเมนกระบวนการ (process evaluation) เปนการประเมนความเหมาะสมของการน าโครงการฝกอบรมไปปฏบตจรง เพอบงชจดเดน และจดดอยของโครงการ อนจะเปนประโยชนตอการปรบปรงโครงการและกจกรรมใหเหมาะสมยงขน กจกรรมใดมปญหาและอปสรรคกจะไดแกไขทนทวงท

3.3.4 การประเมนผลผลต (product evaluation) เปนการประเมนเพอบงชผลสมฤทธของโครงการฝกอบรมวามมากนอยเพยงใด บรรลวตถประสงคทวางไวหรอไม โดยการแสดงความสมพนธระหวางผลผลตของโครงการกบวตถประสงคปจจยน าเขา และกระบวนการฝกอบรมนนเอง

นอกจากน การใชแบบจ าลองซปป อยางเตมรปแบบจะใหสารสนเทศแบบสะสม กลาวคอ การตดสนใจหลงจากการประเมนสภาวะแวดลอมแลวจะเปนแนวทางส าหรบการประเมนปจจยน าเขา การ

14

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

ประเมนกระบวนการ การประเมนผลผลต ผลทไดจะยอนกลบไปสการตดสนใจเลอกวตถประสงคและการเลอกแนวทางในการจดการโครงการใหบรรลวตถประสงคดวย ดงนน รปแบบจ าลองซปป นอกจากจะใชเพอประเมนโครงการฝกอบรมแลว ยงสามารถชวยในการพฒนาโครงการฝกอบรมไดดวย เพอใหเหนความสมพนธและขนตอนของการประเมนตามรปแบบจ าลองซปป และประเภทของการตดสนใจสามารถสรปเปนแผนภมได ดงน

ภาพท 2 ความสมพนธของการตดสนใจ และประเภทของการประเมนแบบ CIPP model ทมา: สมหวง (2524)

15

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

ส าหรบรปแบบของการประเมนผลโครงการโดยทวไป มลกษณะสอดคลองกบวตถประสงคและ การด าเนนงานของโครงการ ในกรณทการประเมนโครงการฝกอบรมมลกษณะเปนแบบการประเมนความกาวหนา เพอบงชจดเดนและจดดอยของการฝกอบรมนน จะน าผลประเมนไปปรบปรงกจกรรมหรอแผนการฝกอบรมไดทนทวงทสวนการประเมนรวมสรปหลงโครงการสนสดลงแลว เปนการประเมนเพอบงชผลสมฤทธของโครงการฝกอบรม ดงนน แบบจ าลองทเหมาะสมจะใชเปนกรอบแนวคดในการประเมนผลดงกลาวคอ แบบจ าลองซปป (CIPP model) ของแดนเนยล แอล สตฟเฟลบม ทแสดงใหเหนวาการประเมนเปนกระบวนการตอเนองในการหาขอมลและขอเทจจรงเกยวกบโครงการ เพอหาทางเลอกทเปนประโยชน เพอการตดสนใจของผบรหารในการประเมนผลโครงการฝกอบรม ซ งสตฟเฟลบมไดเสนอแบบอยางการประเมนคอ CIPP model (context, input, process, product) ทเนนวาการประเมนเปนกระบวนการตอเนองในการหาขอมลและขอเทจจรงเกยวกบโครงการ เพอหาทางเลอกทเปนประโยชน เพอการตดสนใจของผบรหารในการประเมนผลโครงการฝกอบรม เนองจากเปนรปแบบทมความสมบรณอยางครบถวนแบบจ าลอง (CIPP model) ในการตดสนใจ ประกอบดวยการประเมน 4 ดาน ไดแก การประเมนบรบท หรอสภาวะแวดลอม (context evaluation) การประเมนปจจยน าเขา (input evaluation) การประเมนกระบวนการ (process evaluation) และการประเมนผลผลต (product evaluation) มรายละเอยดดงตอไปน

1. การประเมนบรบท หรอสภาวะแวดลอม เปนรปแบบพนฐานของการประเมนโดยทวไป เพอใหไดมาซงเหตผล เพอชวยในการก าหนดวตถประสงคของโครงการ โดยพจารณาถงปจจยสภาพแวดลอมทมผลตอการฝกอบรม และวตถประสงคของการฝกอบรมวามการก าหนดไวอยางไร ส าหรบวธการประเมนบรบทหรอสภาวะแวดลอมม 2 วธ ไดแก contingency model เปนการประเมนบรบท หรอสภาวะแวดลอม เพอหาโอกาสและแรงผลกดนจากภายนอกระบบ เพอใหไดขอมลมาชวยพฒนา สงเสรมโครงการใหดขน และ

congruence เปนวธการประเมนโครงการเปรยบเทยบระหวางการปฏบตจรงกบวตถประสงคทวางไว การประเมนแบบนท าใหเราทราบวาวตถประสงคใดบางทไมสามารถจะบรรลเปาหมายได

2. การประเมนปจจยน าเขาหรอปจจยเบองตน เปนการจดหาขอมลเพอใหตดสนใจถงความเหมาะสมของแผนงานตาง ๆ ทจดขน โดยดวาขอมลนนมสวนชวยใหบรรลจดมงหมายของโครงการหรอไม ซงมกจะประเมนในดานตาง ๆ อนไดแก ความสามารถของหนวยงานหรอตวแทนในการจดโครงการ ยทธวธทใชในการบรรลวตถประสงคของโครงการ และการไดรบความชวยเหลอในดานตาง ๆ ซงจะชวยใหโครงการด าเนนไปได ดงนน การประเมนปจจยน าเขาจงเปนการประเมนเนอหาคณภาพของบคลากร ความเหมาะสมของเวลางบประมาณ อาคาร สถานท และอปกรณ

16

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

3. การประเมนกระบวนการ มวตถประสงคใหญ ๆ 3 ประการ ประกอบดวย เพอหาและท านายขอบกพรองของกระบวนการ หรอการด าเนนการตามขนตอนทวางไวเพอรวบรวมสารนเทศส าหรบผตดสนใจวางแผน และเพอเปนรายงานสะสมถงการปฏบตงานตาง ๆ ทเกดขน ส าหรบยทธวธในการประเมนกระบวนการม 3 วธ ไดแก

3.1 แสดงใหเหนหรอกระตนเตอนถงศกยภาพของทรพยากรทท าใหเกดความลมเหลวในโครงการ เชน ความสมพนธระหวางบคคลในกลมบคลากรและนกศกษา

3.2 เกยวกบการวางโครงการระหวางด าเนนโครงการนน 3.3 ยทธวธในการประเมนกระบวนการจะบอกลกษณะส าคญใหญ ๆ ของโครงรางโครงการ

เปนตนวา มโนทศนตองการสอน และ บรรยายวาเกดอะไรขนจร ง ๆ ส าหรบสวนประกอบทเปนหวใจส าคญของการประเมนการอบรมม 4 อยาง ไดแก การจดหานกประเมนกระบวนการเตมเวลา เครองมอทเปนสอในการบรรยายกระบวนการ การรวมประชมอยางสมค าเสมอระหวางนกประเมนกระบวนการ และบคลากรในโครงการ หรอแผนงาน และการปรบปรงโครงรางการประเมนอยเปนประจ า ดงนน การประเมนกระบวนการเปนการประเมนความเหมาะสมของการด าเนนการประเมนผลการบรหารงาน และการสงเสรมการจดกจกรรม การประเมนผลผลต มจดมงหมายเพอวดและแปลความหมายของความส าเรจ ไมเฉพาะเมอสนสดวฎจกรของโครงการเทานน แตยงมความจ าเปนยงในระหวางการปฏบตตามโครงการดวยระเบยบวธทว ๆ ไปของการประเมนผลผลต จะรวมสงตอไปนดวย คอ การดวาการก าหนดวตถประสงคนนน าไปใชไดหรอไม เกณฑในการวดทสมพนธกบวตถประสงคของการท ากจกรรมคออะไร โดยเปรยบเทยบผลทวดมาไดกบเกณฑสมบรณ (absolute criteria) หรอมาตรฐานสมพนธ (relative criteria) ทก าหนดไวกอนและท าการแปลความหมายถงเหตของสงทเกดขนโดยอาศยรายงานจากการประเมนบรบท หรอสภาวะแวดลอม

4. การประเมนผลผลตในการใชแบบจ าลองซปปอยางเตมรปแบบ จะท าใหไดขาวสารแบบสะสมคอ ใชชวยในการตดสนใจหลกการประเมนบรบทหรอสภาวะแวดลอม และจะเปนแนวทางส าหรบการประเมนปจจยน าเขาและการประเมนกระบวนการ การประเมนผลผลตท าใหไดขอมลยอนกลบไปถงการตดสนใจในการเลอกวตถประสงคและเลอกแนวทางในการจดโครงการใหบรรลวตถประสงคดวยเกณฑและแนวทางการก าหนดการประเมนผลโครงการฝกอบรม

สมหวง (2524) ใหความเหนวา ลกษณะทส าคญประการหนงของการประเมนคอ การมเกณฑไวส าหรบเปรยบเทยบกบผลทไดรบ ส าหรบโมเดลในการก าหนดเกณฑการประเมนมดงตอไปน

1. โมเดลความงอกงาม (growth model) เปนการพจารณาในดานพฒนาการทเพมขน เชน การเปรยบเทยบความแตกตางระหวางคะแนนทดสอบกอนและหลงการเรยน

17

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

2. โมเดลสมบรณ (absolute model) เปนการก าหนดโดยใชหลกเหตผลในกรณทมหนวยตามธรรมชาตเกณฑกบพฤตกรรมในการปฏบตมความสมพนธกนสงมาก และในกรณไมมหนวยตามธรรมชาตจะใชคาเฉลยความคดเหนของผเชยวชาญเปนเกณฑการประเมน หรออาศยกฎเกณฑหรอคานยมของสงคมเปนหลก

3. โมเดลสมพนธ (relative model) เปนการก าหนดโดยการเปรยบเทยบกบพฤตกรรมของการเปรยบเทยบกนเองภายในกลม หรอเปรยบเทยบกบกลมทคลายคลงกน เชน การจดอบรมทคลายคลงกนผลสมฤทธในการอบรมไมมความแตกตางกน กถอเปนเกณฑในการประเมนได เปนตน และเปรยบเทยบเกณฑท านาย (predictive criterion) 4 ประการ คอ

3.1 ทาทายความสามารถของผจดอบรมและผเขารวมโครงการ 3.2 เหมาะสมกบระดบพนฐานความรของผเขารวมโครงการ 3.3 เปนทยอมรบในหมนกวชาการ และผเกยวของ 3.4 มอ านาจในการท านายพฤตกรรม

ลกษณะของการประเมนผลโครงการฝกอบรมทด ลกษณะของการประเมนผลโครงการฝกอบรมทด ไดมนกวชาการใหขอสรปไว ดงน สมหวง (2524) ไดจ าแนกลกษณะของการประเมนผลไว ดงน 1. มความเทยงตรง (validity) 1.1 ความเทยงตรงภายใน (internal validity) หมายถง ขอมล และสารสนเทศทไดจากการ

ประเมนมความเทยงตรงตามวตถประสงคของการประเมน 1.2 ความเทยงตรงภายนอก (external validity) หมายถง ผลของการประเมนความสามารถ

น าไปใชไดกบการฝกอบรมทมลกษณะคลายคลงกนกบการฝกอบรมทประเมน 2. มความเชอมน (reliability) คอขอมลทไดรวมถงผลการประเมนมความคงเสนคงวา ไมวาจะ

ใหใครเกบขอมลและแปลขอมล 3. มความเปนปรนยหรอวตถ (objectivity) หมายถง วธการด าเนนผลการประเมนมความ

ชดเจนผผานการประเมนมความเขาใจตรงกน 4. มความครอบคลมเรองราวทตองการประเมนอยางครบถวน หมายถง สามารถประเมนผล

การฝกอบรมไดครอบคลมตามทผตองการใชผลการประเมนตองการจะได โดยมงเนนความครอบคลมประเดนทประเมน

5. มความสะดวก และประหยด อกทงมความเปนไปไดสง

18

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

6. ตองใหผลประเมนเปนทยอมรบ (creditability) ของทกฝายทเกยวของ คอผลการประเมนควรมความนาเชอถอตอผทใชผลการประเมนนน ไมวาจะเปนผบรหาร ผรบผดชอบโครงการ หรอวทยากรกตาม

7. ตองใหผลการประเมนตอผบรหารไดทนทวงท (timeliness) 8. ควรรบกวนผเขาอบรมนอยทสด 9. ควรท าใหผสมผสานกบกรรมการประชมใหมากทสด 10. ควรท าใหการวางแผนการประเมนกอนมหรอเรมโครงการ ตลอดจนก าหนดแผนการ

ประเมน(evaluation schedule) ใหเดนชดเปนขนตอน ประโยชนของการประเมนผลโครงการฝกอบรม ประชม (2539) ไดสรปประโยชนของการประเมนผลโครงการฝกอบรมไว ดงน 1. ชวยท าใหการก าหนดวตถประสงคและมาตรฐานของการด าเนนงานมความชดเจนขน คอ

กอนทจะน าโครงการไปใชจะไดรบการตรวจสอบอยางละเอยดจากผบรหารและผประเมน สวนใดไมชดเจนกจะไดรบการปรบปรงแกไขใหถกตองชดเจนกอน ฉะนนการประเมนผลโครงการชวยท าใหโครงการชดเจนยงขนและสามารถน าไปปฏบตอยางไดผลมากกวาโครงการทไมไดรบการประเมน

2. ชวยใหการใชทรพยากรเปนไปอยางคมคา หรอเกดประโยชนเตมท ทงนเพราะการประเมนโครงการจะตองวเคราะหทกสวนของโครงการ ขอมลใดหรอปจจยใดทเปนปญหาจะไดรบการปรบปรง ไดรบการจดสรรใหอยในจ านวนหรอปรมาณทเหมาะสมเพยงพอแกการด าเนนการ ทรพยากรทไมจ าเปนหรอมมากเกนไปจะไดรบการตดทอนและทรพยากรใดทขาดกจะไดรบการจดหาเพมเตม ฉะนนการประเมนโครงการจงมสวนท าใหการใชทรพยากรของโครงการเปนไปอยางคมคาและมประสทธภาพ

3. ชวยใหโครงการบรรลวตถประสงค เมอโครงการใดไดรบการตรวจสอบ วเคราะห ปรบปรงแกไข ใหด าเนนไปดวยด และบรรลวตถประสงคทก าหนดไว การประเมนโครงการชวยใหโครงการด าเนนไปอยางมประสทธภาพ

4. มสวนส าคญในการควบคมคณภาพของงาน การประเมนผลโครงการเปนการตรวจสอบและควบคมชนดหนงซงด าเนนงานอยางมระบบ ทกสวนของโครงการและปจจยทใชในการด าเนนการจะไดรบการวเคราะหอยางละเอยด ทงปจจยน าเขา กระบวนการ และผลผลตจะไดรบการตรวจสอบประเมนทกขนตอนสวนใดมปญหาจะมการพจารณายอนกลบ เพอใหมการด าเนนงานใหมจนกวาจะเปนไปตามเปาหมายทตองการ

5. ใหขาวสารในการตดสนใจในการบรหารโครงการแกผบรหาร การประเมนผลโครงการจะท าใหผบรหารไดทราบถงอปสรรค ปญหา ขอด ขอเสย ความเปนไปได และแนวทางในการปรบปรงแกไขการ

19

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

ด าเนนโครงการ ขอมลดงกลาวจะชวยใหผบรหารตดสนใจวาจะด าเนนโครงการนนตอไป หรอจะยตโครงการนนเสยและผลของการประเมนผลโครงการอาจเปนขอมลส าคญในการวางแผนหรอก าหนดนโยบายของผบรหาร

6. เพอประโยชนในการวางแผนโครงการใหตอเนอง จากขอมลเกยวทพบเกยวกบปญหา อปสรรคหรอขอบกพรองของโครงการทเคยด าเนนการไปแลว สามารถน ามาเปนประโยชนในการวางแผนโครงการตอเนองทด าเนนการตอมาได ซงจะท าใหการด าเนนงานประสบผลส าเรจตามจดมงหมายได

7. มสวนในการสรางขวญและก าลงใจใหผบรหารงานตามโครงการ เพราะการประเมนผลโครงการมใชเปนการควบคมหรอสงการ แตเปนการศกษาวเคราะหเพอปรบปรงแกไขและเสนอแนะวธการใหม ๆ เพอใชในการปฏบตโครงการ โดยลกษณะเชนนยอมท าใหผปฏบตมขวญ ก าลงใจ ตงใจและกระตอรอรนทจะปฏบตงานตอไปและมากขน

กษณชย (2523) ไดสรปประโยชนของการประเมนผลโครงการไว ดงน 1. เพอการบรรลถงเปาหมายของโครงการ 2. เพอศกษาความทนสมยของเปาหมายทวางไวเดมนน 3. ชวยใหงานหรอโครงการทท าบรรลเปาหมาย 4. เปนแนวทางแกปญหาทเกดขนอนเนองมาจากโครงการนน 5. เปนการทดสอบการใชทรพยากรวาไดใชใหเกดประโยชนเตมทหรอไมถาด าเนนการตอไป

ถาไมไดประโยชนเทาทควรจะไดโยกยายทรพยากรไปใชในโครงการอน ๆ 6. ชวยใหการท างานของบคลากรมประสทธภาพ 7. เปนการใหขวญและก าลงใจแกผปฏบตงานตามโครงการ เพราะผลจากการประเมนจะชวย

ปรบปรงงานและวธการใหม จะท าใหปฏบตงานเกดความพงพอใจ และกระตอรอรนในการปฏบตงานมากขน

8. ชวยแกปญหาการปฏบตงานและใหด าเนนการไปดวยความเรยบรอย 9. ชวยลดการควบคมและการนเทศงาน 10. ชวยลดอบตเหตในการท างานลง 11. ท าใหไดเลอนขน เลอนตค าแหนงสงขน เพราะผลจากสมรรถภาพในการท างาน 12. ท าใหองคการเกดความมนคงและยดหยนภายในองคการได 13. ท าใหเกดเจตคตทดตอองคการเพราะเขาใจการปฏบตงาน เขาใจนโยบายและเกดความ

เขาใจอนดตอกนกบบคลากรและแผนงานทเกยวของ 14. ลดความสนเปลอง งาน วสดอปกรณและเวลา

20

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

15. ชวยการตดสนใจของผบรหารระดบสงวาควรด าเนนการตอไปหรอไม เพอปองกนการสญเสยทรพยากรโดยไมคมคาจากความส าคญของการประเมนผลโครงการ สรปไดวาการประเมนผลโครงการมสวนชวยใหผบรหารใชประกอบการตดสนใจวาโครงการดงกลาวมความเหมาะสม ควรแกไข ปรบปรง เพอใหคมคากบการใชทรพยากรขององคการมากนอยเพยงใด

วตถประสงคของการประเมนผลการฝกอบรม ทนง ทองเตม เหนวาโดยปกตแลว การประเมนผลการฝกอบรมนนกเพอทตองการจะทราบวา 1. ผเขาอบรมมการเปลยนแปลงพฤตกรรมทางดานความคด อนไดแก ความร ความเขาใจ ความช านาญ และความสามารถ ในการประเมน วเคราะห และสงเคราะหเพยงใด 2. ผเขาอบรมมการเปลยนแปลงพฤตกรรมทางดานความรสก เชน ความสนใจ ทศนคต ความเชอ คานยม ในทศทางใด ระดบใด 3. ผเขาอบรมมการเปลยนแปลงพฤตกรรมทางดานการประพฤตปฏบต ตลอดจน ผลการปฏบตงานภายหลง การฝกอบรมอยางไร และเพยงใด 4. การเปลยนแปลงดงกลาวขางตนเปนการเปลยนแปลงซงผรบผดชอบการฝกอบรมตองการใหเปลยนแปลงหรอไม และไดผลดกวา การเปลยนแปลงดวยวธการอนหรอไม 5. การเปลยนแปลงดงกลาวเปนการเปลยนแปลงอยางถาวร หรอเปนการเปลยนแปลงเพยงชวคราวเทานน วตถประสงคในการประเมนผลการฝกอบรมดงกลาวขางตน มงเนนเฉพาะประเดนของการเปลยนแปลงพฤตกรรมอนเปนผล ทเกดขนตามวตถประสงคของการฝกอบรมเทานน หากทวาวตถประสงคในการประเมนผลการฝกอบรมควรจะครอบคลมกวางขวางกวา 5 ขอดงระบขางตน โดยขยายขอบขายไปถงความมงหมายในการประเมนกระบวนการฝกอบรมทงระบบดวย กลาวคอ 1. เพอทราบผลสมฤทธของโครงการฝกอบรมนน ๆ วาไดผลตามเปาหมายทตงไวหรอไม เชน เกดการเรยนร (Learning) การเปลยนแปลงพฤตกรรมในการท างาน (Behavior) หรอไมเพอทราบขอด ขอบกพรอง ความเหมาะสม รวมถงปญหา และอปสรรคตาง ๆของโครงการฝกอบรม ทงในแงของกระบวนการฝกอบรม (เชน เนอหาวชา วทยากร ระยะเวลา เปนตน) และการจดฝกอบรม (เชน สถานท การอ านวยความสะดวกตาง ๆ) เพอแกไขและปรบปรงโครงการฝกอบรมในครงตอ ๆ ไปใหดยงขน 2. เพอทราบคณคาหรอความเปนประโยชนของโครงการฝกอบรมตอการปฏบตงานของผเขาอบรม เชน ประโยชนของ หวขอวชาตาง ๆในหลกสตรการฝกอบรมในครงตอ ๆ ไปใหดยงขน 3. เพอทราบผลลพธหรอผลกระทบทเกดขนจากการฝกอบรม เชน การเปลยนแปลงพฤตกรรมในการท างาน ผลการปฏบตงาน เมอเปรยบเทยบกบกอนการฝกอบรม ความกาวหนาในหนาทการวางหลงจากการผานการฝกอบรมแลว

21

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

4. เพอใชเปนขอมลพนฐานในการตดสนใจของผบรหาร เชน พจารณาวาควรจะด าเนนการจดฝกอบรม หลกสตรนน ๆ ตอไปหรอไม ชวยประกอบการตดสนใจในการแตงตงหรอพฒนาบคคลใหสอดคลองเหมาะสมกบหนาทความรบผดชอบ

เมอทราบแนวคด หลกการส าคญของการตดตามประเมนผล กรอบและสาระส าคญของการตดตามประเมนผล รวมทงความแตกตางระหวางการตดตามผลกบการประเมนผล แลวในบทนจะกลาวถงเฉพาะเรองการตดตามผล โดยมรายละเอยดของเนอหาในเรององคประกอบ รปแบบแนวคดในการควบคมและตดตามผล และประเภทของการตดตามผล รวมถงเนอหาส าคญในบทน คอ ขนตอนและวธการตดตามผลเฉพาะเรองเชงลก ซงส านกงบประมาณของรฐสภา สามารถน าไปประยกตใชในการลงพนทตดตามแผนงาน /โครงการทเปนนโยบายเรงดวนของรฐบาล เพอเกบขอมลจรง ตลอดจนเขยนรายงานตดตามผล เพอรายงานความกาวหนาผลการด าเนนงานและผลการใชจายงบประมาณรายจายประจ าป ของสวนราชการและรฐวสาหกจใหฝายนตบญญต ทราบและเผยแพรใหสาธารณชนทราบตอไป องคประกอบส ำคญของกำรตดตำมผล ประกอบดวย

1. ระบบขอมล ระบบขอมลเพอการตดตามผล มความส าคญและจะตองเรมตนจากการก าหนดวาขอมลอะไรและประเภทใดทตองการ แลวจงน ามาวางแผนในการเกบขอมล ซงควรจะเลอกใชชนดของขอมลวาเปนขอมลปฐมภมหรอขอมลทตยภม และกรณเปนขอมลปฐมภม จะตองสรางเครองมอเชน แบบสอบถาม แบบสมภาษณ หรอแบบรายงาน และควรจะตองตรวจสอบคณภาพของเครองมอกอนเพอใหเครองมอมความเทยงตรง หรอสามารถวดในสงทตองการได และมความนาเชอถอ ส าหรบขอม ลทตยภมตองมการตรวจสอบความถกตองและความนาเชอถอของขอมลกอนน ามาใช

2. ระบบการรายงาน การตดตามผลเปนการตรวจสอบการด าเนนโครงการ เพอใหทราบความกาวหนาในการด าเนนงานหรอปญหาอปสรรค โดยมวตถประสงคเพอน าผลการตดตามไปใชประโยชนในการปรบปรงหรอพฒนาการปฏบตงานใหเหมาะสมและสอดคลองกบสถานการณปจจบน ดงนนการตดตามผลทดควรกระท าเปนระยะ ๆ อยางสม าเสมอและตอเนอง เพอใหผบรหารไดใชเปนสารสนเทศในการตดสนใจ และทส าคญการรายงานผลควรจะมความเหมาะสม ชดเจน และทนกบการใชงานประเดนหลกในการตดตามผล

(1) ดานปจจยหรอทรพยากร (Resource) เพอตรวจสอบงาน /โครงการไดรบปจจยหรอทรพยากรทงในดานปรมาณและคณภาพตามเวลาทก าหนดไวหรอไม โดยจะเนนตดตามเรองบคลากรงบประมาณ วสด อปกรณ วามความเหมาะสมและพอเพยงตามทก าหนดไวหรอไมอยางไร

(2) ดานโครงการ (Project) กจกรรม (Activity) เพอตรวจสอบวาไดรบการปฏบตตามแผนทก าหนดไวหรอไม โดยเนนการตดตามวาแตละกจกรรมเปนไปตามก าหนดเวลา หรอเปนไปตามขนตอนตามแผนหรอไมอยางไร

บทท 3

การตดตามผล (Monitoring)

22

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

(3) ดานผลการด าเนนงาน (Output) เพอตรวจสอบวาไดผลตรงตามเปาหมายทก าหนดไวหรอไม เนนตดตามผลการด าเนนงานเพอเปรยบเทยบกบเปาหมายหรอมาตรฐานทก าหนดไว โดยตองใหหนวยวดการตดตามผลและเปาหมายเปนหนวยเดยวกน

ประโยชนของกำรตดตำมผลกำรฝกอบรม ประโยชนของการตดตามผลการฝกอบรม เปนการน าเสนอผลกระทบทเกดขนจากการ

ปฏบตงานของผทผานการอบรม มาเสรมสรางโดยการหามาตรการตาง ๆ ในการเพมผลผลตตอองคกร เมอผเขารบการอบรมเผชญกบปญหาในขณะลงมอปฏบตงานจรง เขาควรจะประยกตทฤษฎ และหลกการเรยนรไดอยางไรบาง เชน ไมรวาอะไรคอการเรยนรทจะน าไปประยกตได มทศนคตในเชงลบจากเพอนรวมงานและหวหนางานในการประยกตทฤษฏเขาสการปฏบตตามความจรงทเปนอยนนไดเสนอแนะประโยชนบางจดทตองคค านงถง 4 ดาน ดงน

1. ประโยชนทเกดแกองคกรหรอหนวยงานของผอบรม ผผานการอบรมไดน าเอาความรทไดรบไปปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ และมการพฒนาองคกรในแนวทางทเหมาะสม

2. ประโยชนทเกดกบผผานการฝกอบรม ท าใหผผานการอบรมไดทบทวนความรความสามารถและเสรมสรางทกษะในการปฏบตงานของตน

3. ประโยชนตอการจดการและกระบวนการด าเนนงาน คณะด าเนนงานฝกอบรมไดทราบขอดและขอบกพรองของการด าเนนงานฝกอบรม

4. ประโยชนตอผบรหารโครงการและหลกสตร ผบรหารโครงการไดน ามาเปนขอมลในการปรบปรงและพฒนาโครงการหรอหลกสตร เพอใหตรงตามความตองการของกลมเปนหมายใหมากทสด

ขนตอนกำรตดตำมผลกำรอบรม มดงน 1. ก าหนดขอบเขตและวตถประสงคของการตดตามผล (Focus) ใหชดเจนและเปนระบบ

โดยการศกษาและรวบรวมขอมลเกยวกบโครงการฝกอบรมเพอใหเกดความเขาใจและทราบแนวคดในการตดตามผล เชน วตถประสงคของโครงการ รายงานการประเมนเมอเสรจสนโครงการผรบผดชอบโครงการและผท เกยวของหรอผตองการใชขอมลจากการตดตามผล เกบขอมลจากผท เกยวของ เชนจากผบงคบบญชา ผจดโครงการ และกลมบคลทตองการน าขอมลไปใช แลวจงก าหนดขอบเขตของการตดตามผลตามวตถประสงคของการตดตามผล

2. วางแผนการตดตามผล (Plan) เมอไดก าหนดขอบเขตน ามาประกอบการวางแผนการตดตามผลตามขนตอน ไดแก พจารณาแผนการตดตามผล วเคราะหขอบเขตและวตถประสงคก าหนดแผนและรายละเอยดในการตดตามผล การสรางเครองมอท ใชในการเกบรวบรวมขอมลทนยมใชม 2 ลกษณะ คอ การสมภาษณ นยมใชกบผผานการอบรมทมต าแหนงสงและคอนขางสงทมจ านวนไมมากนกและการสง

23

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

แบบสอบถาม นยมใชกบผผานการอบรมทมต าแหนงไมสงนก อยหางไกล และมจ านวนมาก หรออาจใชทง 2 วธ รวมกนตามความเหมาะสม จากนนควรมการทดสอบ และปรบปรงแผนและเครองมอกอนทจะน าไปใชเกบขอมลจรง

3. การด าเนนการ (Implement) ตามแผนทไดก าหนดไว ไดแก จดเกบรวบรวมขอมลจากกลมเปาหมายเชน การสมภาษณ หรอสงแบบสอบถาม ควรมการก าหนดระยะเวลา

4. การวเคราะหขอมล (Analysis) เมอไดรวบรวมขอมล ขนตอไปคอการน าไปวเคราะหตามประเดนและวตถประสงคทตงไวตามวธการทางสถต การวเคราะห และการเปรยบเทยบ

5. การรายงานผล (Report) หลงจากวเคราะหขอมลควรมการรายงานผลการตดตามตอผทตองการใชขอมลเปนลายลกษณอกษรตามรปแบบ

ในบทนจะกลาวถงขนตอนและวธการประเมนผล ซงหนวยงานในสงกดกรมสงเสรมสหกรณ

สามารถน าไปประยกตใชในการประเมนผลโครงการ ตลอดจนเขยนรายงานการประเมนผล เสนอตอฝายเพอน าไปใช การประเมนผลสามารถแบงไดเปน 3 กลม ดงน 1 . การประเมนผลกอนด าเนนโครงการ (Ex-Ante/Preliminary Evaluation)

คอการประเมนทเกดขนกอนการด าเนนงานโครงการ ซงมกจะเปนการประเมนความเหมาะสม ความเปนไปไดความตองการของผใชประโยชนไดแก

1) การประเมนความตองการ (Needs Assessment) 2) การประเมนความเปนไปได(Feasibility Evaluation) 3) การประเมนปจจยน าเขา (Input Evaluation)

2. ก ารประเมนผลระหวางก ารด าเนนโครงการ (On-going Evaluation) คอการประเมนทเกดขนระหวางการด าเนนงาน ซงมกจะเปนการประเมน เพอใหทราบ

ความกาวหนาของการด าเนนงานและการใชจายงบประมาณ เพอใหทราบวาการด าเนนงานโครงการมความรวดเรวหรอลาชาไปกวาแผนทก าหนดไวหรอไมมการใชจายงบประมาณสอดคลองกบความกาวหนาของการด าเนนงานหรอไม เกดปญหาอปสรรคใดขนบาง ซงเนน

1) การตดตามความกาวหนา (Progress Monitoring) 2) การประเมนกระบวนการ (Process Evaluation)

3. ก ารประเมนผลหลงด าเนนโครงการ ( Ex-Post /Summative Evaluation) คอการประเมน เพอวเคราะหวาโครงการไดด าเนนไปตามทก าหนดไวหรอไมและไดผลสมฤทธตามเปาหมายทตงไวหรอไม มากนอยเพยงใดและเกดปญหาอปสรรคใดขนบาง ตลอดจนการสรปบทเรยนเพอเปนขอเสนอแนะในการด าเนนงานโครงการในลกษณะเดยวกนในโอกาสตอไป โดยจะใหความส าคญ

1) การประเมนผลผลต (Output Evaluation) 2) การประเมนผลลพธ /ผลกระทบ (Outcome/Impact Evaluation) 3) การประเมนดวยการตดตามหลงด าเนนการเสรจไปแลวระยะหนง (Follow - up

Evaluation) ในการด าเนนกจกรรมใด ๆ กตามเรามกจะตองมเปาหมายหรอวตถปะสงคไวกอนวาเราท า

กจกรรมนน ๆ เพออะไร และการทจะรบรวากจกรรมดงกลาวประสบผลส าเรจหรอไมคงตองอาศยการประเมนผล (Evaluation) มาใชเปนเครองมอทส าคญ เชนเดยวกบการฝกอบรม (Training) คงตองมการประเมนผลการฝกอบรม (Training Evaluation) เพอทราบถงความส าเรจในการจดการฝกอบรมแตละ

บทท 4 การประเมนผล (Evaluation)

25

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

ครงวาสามารถท าใหพนกงานมความร (Skill) ทกษะ (Skill) และปรบทศนต (Attitude) ไดตามเปาหมายหรอวตถประสงคทตองการหรอไม นกฝกอบรมในหนวยงานตาง ๆ มกมการประเมนผลการฝกอบรมกนเปนประจ าอาจจะเปนทงระหวางการฝกอบรม เมอสนสดการฝกอบรม และอาจมการตดตามไปประเมน ในการท างานจรงวาผรบการฝกอบรมสามารถน าเอาสงทไดเรยนไปใชในการท างานไดจรงหรอไม ดงนน รากฐานส าคญในการประเมนผลการฝกอบรมจนถงปจจบ น โดยแนวคดของเขาไดก าหนดใหการประเมนผลการฝกอบรมมดวยกน 4 ขนตอน กลาวคอ 1. การประเมนปฏกรยา (Reaction) 2. การประเมนการเรยนร (Learning) 3. การประเมนพฤตกรรม (Behavior) และ 4. การประเมนผลลพธ (Results) ซงแตละขนตอนมรายละเอยดดงน 1. การประเมนปฏกรยา (Reaction)

การประเมนปฏกรยา (Reaction) คอการประเมนเพอรบรวาผรบการอบรมมทศนคตอยางไรตอการจดฝกอบรมในหลกสตรนน ๆ กลาวคอเปนการวดความรสกพงพอใจ ชอบหรอไมชอบตอการจดฝกอบรมนนเอง ซงถอวาเปนการประเมนทงายทสดในบรรดา 4 ขนตอน ในทางปฏบตมกท าการประเมนหลงสนสดการฝกอบรมซงนยมใชแบบสอบถาม (Questionnaire) เปนเครองมอหลกโดยมกแจกใหผรบการอบรบประเมนโดยมประเดนตาง เชน การสอนของวทยากร การดแลอ านวยความสะดวกของเจาหนาทจดฝกอบรม อาหารเครองดม ถามการเดนทางไปตางจงหวดกอาจมเรองทพก การเดนทาง ซงการประเมนขนตอนนถอเปนธรรมเนยมปฏบตส าหรบการจดฝกอบรมโดยทวไป แตอยางไรกดสงทนกฝกอบรมคงตองตระหนกวาการประเมนปฏกรยาไมควรจะรอใหการฝกอบรมสนสดเทานน เพราะเหตวาถาผลออกมาวามระดบความพงพอใจนอยกไมสามารถแกไขอะไรไดแลว ดงนนสงทควรท าคอการประเมนระหวางการด าเนนการฝกอบรมควบคไปดวยเพอรบรวามอะไรทบงบอกอาการความไมราบรนของการฝกอบรมจะไดด าเนนการแกไขไดทนกอนปญหาจะเกดซงวธการกคอการสงเกตการณ (Observation) การสมภาษณ (Interview) หรอสอบถามผเขาอบรมในชวงพกอยางไมเปนทางการ เปนตน 2. การประเมนการเรยนร (Learning)

การประเมนการเรยนรคอการวดวาผรบการอบรมไดมการเพอพนความร (Knowledge) ทกษะ (Skill) หรอมทศนคต (Attitude) อนพงประสงคหรอไม การประเมนขนตอนนถอวามความส าคญมากเพราะเหตวาเปนการตอบโจทยหรอวตถประสงคของการจดฝกอบรมในสวนของการเรยนรซงถามการจดฝกอบรมเกดขนแลวแตไมมการเรยนรเกดขนหรอไมอยในระดบทยอมรบไดถอวาการฝกอบรมทสญเปลา เชนการจดฝกอบรมการใชโปรแกรมคอมพวเตอรโดยเมอสนสดการจดอบรมแลวมบางคนยงใชโปรแกรมไมได หรอการฝกอบรมดานการท างานเปนทม ผรบการอบรมยงไมมทศนคตทดตอการท างาน เปนทม เปนตน ซงในการประเมนสวนนในปจจบนบางแหงมกใชแบบสอบถามโดยมการใหผเขาอบรมตอบวาหลงการฝกอบรมแลวทานมความรเพมขนหรอไม โดยอาจมชองเปรยบเทยบกอนและหลงวามคะแนน

26

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

ตางกนหรอไม อยางไรกดถอวาเปนวธหนงทงายและสะดวก ผเขยนเหนวาการวดการเรยนรคงตองมเทคนควธทเหมาะสมกบประเดนหรอประเภทการเรยนรทเราจะวด เชนวดความร (Knowledge) คงตองมการทดสอบ (Test) การวดทกษะ (Skill) คงตองใหทดลองปฏบตจรง แตทยากทสดคอทศนคต (Attitude) ซงอาจใชการสงเกตพฤตกรรมและสมภาษณประกอบ 3. การประเมนพฤตกรรม (Behavior)

การประเมนพฤตกรรมหรอนกวชาการบางทานเรยกวา Job behavior เกยวของกบการน าความรทไดรบจากการฝกอบรมไปใชในการปฏบตงานจรง ซงถอวาเปนกระบวนการประเมนทจะทราบวาการฝกอบรมทจดขนสามารถท าใหพนกงานท างานไดดขนหรอลดความบกพรองในงานไดหรอไม บางครงมกเรยกการประเมนขนตอนนวาการตดตามผลการฝกอบรมซงนกฝกอบรมคงตองมการวางแผนไวลวงหนาเพอทระบใหชดวาการฝกอบรมหลกสตรไหนควรมการตดตามผลเนองจากในบางองคกรมการจดโครงการฝกอบรมจ านวนมากในแตละปท าใหการตดตามผลการฝกอบรมทกโครงการเปนไปไดยาก แตอยางไรกดการตดตามผลการฝกอบรมทมประสทธภาพคงตองอาศยความรวมมอจากหนวยงานตนสงกดผรบการฝกอบรมในการใหขอมลผลการปฏบตงานในงานทใชความสามารถอนเนองมาจากการฝกอบรม หรอบางครงอาจตองมการขอขอมลหรอความเหนจากหนวยงานหรอบคคลภายนอกทเกยวของกบงานของผเขาอบรม เชนในหลกสตรดานการบรการ อาจมการสอบถามลกคาวาพฤตกรรมการบรการของพนกงานเปนเชนไร เปนตน 4. การประเมนผลลพธ (Results)

ตามแนวคดของ Kirkpatrick เหนวาการประเมนทยากทสดและเปนการประเมนทท าใหทราบวาการอบรมแตละครงสงผลดอยางไรตอองคกรบางคอการการประเมนผลลพธ (Results) ซงหมายถงผลลพธแกองคกรจากการฝกอบรมนนเอง การประเมนในขนตอนนเชนอาจมการวดผลผลตทเพมขน (Productivity) เชนจ านวนสนคาทผลตไดเพมขน จ านวนของเสยทลดลง ยอดขายทเพมขน หรอความพงพอใจของลกคาตอการบรการทเพมขน เปนตน แตอยางไรกตามการทจะระบใหชชดลงเปนวาผลผลตทเพมขนนนเปนผลมาจากการอบรมหลกสตรใดบางนนเปนเรองทคอนขางยากในการตดสนเนองจากอาจมปจจยอน ๆ ทรวมอยดวย ดงนนการประเมนขนตอนนยงคงยากตอการน ามาใชปฏบตจรงโดยในปจจบนไดมการน าแนวคดการประเมนผลทเรยกวาการประเมนความคมคาในการลงทน (Return on Investment) หรอเรยกยอ ROI มาใชโดย Jack J. Phillips ซงไดรบความสนใจกนอยในขณะน

การประเมนผลการฝกอบรม (Training Evaluation) ถอเปนขนตอนสดทายในวงจรการฝกอบรม (Training Cycle) ซงเรมจากการวเคราะหความจ าเปนในการฝกอบรม (Training Needs Assessment) การก าหนดวตถประสงค (Objective) การออกแบหลกสตร (Course Design) และการด าเนนการฝกอบรม (Training Conduct) ซงถอวาเปนปจจยยอนกลบทส าคญและเปนการวดความส าเรจ

27

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

ในการฝกอบรมทรพยากรบคคลในองคกร แตอยางไรกดนกฝกอบรมคงตองมความเขาใจวาการประเมนทท าอยเปนขนตอนใด และควรเลอกใชเครองมอหรอวธใดในการประเมนจงจะเหมาะสม ทงนในปจจบนมการน าแนวคดอนมาประยกตใชกบการประเมนผลการฝกอบรมมากขน เชนน าแนวคด Balanced Scorecard มาใชในการประเมนเรยกวา Training Scorecard ซงมการใชมมมองทงสคอ ดานการเงน (Financial) ดานลกคา (Customer) ดานกระบวนการภายใน (Internal Process) และ ดานการเรยนรและพฒนา (Learning and Growth) มาใชในการวดความส าเรจในการฝกอบรม และทก าลงอยในความสนใจลาสดคอแนวคดการประเมนความคมคาในการฝกอบรม (ROI in Training ) ซงคงตองตดตามกนตอไป

การประเมนผลการฝกอบรม ความหมายการประเมนผลการฝกอบรมความหมายของการประเมนผลการฝกอบรม คอ

"กระบวนการในการวดผลการฝกอบรม วาผเขาอบรม มการเปลยนแปลงพฤตกรรม ทางดานความคด ความรสกและการกระท า ในลกษณะใด และเพยงใด เมอเปรยบเทยบกบ วตถประสงคของ โครงการฝกอบรมทไดก าหนดไว"

วตถประสงคการประเมนผลการฝกอบรม การประเมนผลการฝกอบรมนนกเพอทตองการจะทราบถงสองประเดนหลกใหญ ๆ คอ ประเดนทหนง การเปลยนแปลงพฤตกรรมอนเปนผลทเกดขนตามวตถประสงคการ

ฝกอบรม 1. ผเขาอบรมมการเปลยนแปลงพฤตกรรมทางดานความคด อนไดแก ความร ความเขาใจ

ความช านาญ และความสามารถ ในการประเมน วเคราะห และสงเคราะหเพยงใด เกยวกบการพฒนารฐบาลอเลกทรอนกส

2. ผเขาอบรมมการเปลยนแปลงพฤตกรรมทางดานความรสก เชน ความสนใจ ทศนคต ความเชอ คานยม ในทศทางใด ระดบใด

3. ผเขาอบรมมการเปลยนแปลงพฤตกรรมทางดานการประพฤตปฏบต ตลอดจน ผลการปฏบตงานภายหลง การฝกอบรมอยางไร และเพยงใด

4. การเปลยนแปลงดงกลาวขางตนเปนการเปลยนแปลงซงผรบผดชอบการฝกอบรมตองการใหเปลยนแปลงหรอไม และไดผลดกวา การเปลยนแปลงดวยวธการอนหรอไม

5. การเปลยนแปลงดงกลาวเปนการเปลยนแปลงอยางถาวร หรอเปนการเปลยนแปลงเพยงชวคราวเทานน

28

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

ประเดนทสอง มงเนนการประเมนกระบวนการฝกอบรม 1. เพอทราบสมฤทธผลของโครงการตางๆทมการจดท าขนนน ซงการฝกอบรมนน ๆ วาไดผล

ตามเปาหมายทตงไวหรอไม เชน เกดการเรยนร (Learning) การเปลยนแปลงพฤตกรรมในการท างาน (Behavior) หรอไมเพอทราบขอด ขอบกพรอง ความเหมาะสม รวมถงปญหา และอปสรรคตาง ๆของโครงการฝกอบรม ทงในแงของกระบวนการฝกอบรม (เชน เนอหาวชา วทยากร ระยะเวลา เปนตน) และการจดฝกอบรม (เชน สถานท การอ านวยความสะดวกตาง ๆ) เพอแกไขและปรบปรงโครงการฝกอบรมในครงตอ ๆ ไปใหดยงขน

2. เพอทราบคณคาหรอความเปนประโยชนของโครงการฝกอบรมตอการปฏบตงานของผเขาอบรม เชน ประโยชนของ หวขอวชาตางๆในหลกสตรการฝกอบรมในครงตอๆไปใหดยงขน

3. เพอทราบผลลพธหรอผลกระทบทเกดขนจากการฝกอบรม เชน การเปลยนแปลงพฤตกรรมในการท างาน ผลการปฏบตงาน เมอเปรยบเทยบกบกอนการฝกอบรม ความกาวหนาในหนาทการวางหลงจากการผานการฝกอบรมแลว

4. เพอใชเปนขอมลพนฐานในการตดสนใจของผบรหาร เชน พจารณาวาควรจะด าเนนการจดฝกอบรม หลกสตรนน ๆ ตอไปหรอไม เปนตน

ดงนนจงควรท ารายงานสรปสาระส าคญของการฝกอบรม โดยระบประเดนค าถาม ประเดนความรวมมอ ขอเสนอแนะ และขอสรปของผเขารวมการฝกอบรม

หลงจากวเคราะหขอมลและสรปผลการฝกอบรม ควรจดท ารายงานการประเมนโครงการฝกอบรมน าสงผบรหารเพอจะไดมขอมลไวใชในการพจารณาตอไป

1. ชอโครงการฝกอบรมทประเมน 2. วตถประสงคของการประเมนผล 3. วธการประเมนผล 3.1 ขอบเขตในการประเมนผล 3.2 วธการเกบขอมล 3.3 วธการวเคราะหขอมลหรอสถตทเกยวของ 4. ผลการวเคราะหขอมล สรปผลการวเคราะหขอมลในประเดนตาง ๆ โดยอาจอยในรป

ของตารางพรอมการอธบายความ 5. สรปและขอเสนอแนะ 5.1 สรปผลการประเมนโดยสวนรวมทงหมด 5.2 ขอด และขอควรปรบปรง 5.3 ขอเสนอแนะจากผประเมน และ/หรอผรบผดชอบโครงการฝกอบรม

29

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

6. ภาคผนวก 6.1 รายละเอยดโครงการฝกอบรม 6.2 รายชอผเขาอบรม/ต าแหนง/หนวยงานทสงกด (รวมทงสถตการเขาอบรม) 6.3 รายชอวทยากร 6.4 แบบประเมน หรอเครองมออน ๆ ทใชในการเกบรวบรวมขอมล 6.5 ค าสงแตงตงคณะกรรมการด าเนนโครงการฝกอบรม หรอ ทปรกษาโครงการ

ฝกอบรม และ 6.6 เอกสารอน ๆ ทเกยวของ การประเมนผลการฝกอบรม ทงในดานเนอหาสาระและการฝกอบรม การศกษาดงาน

สถานทการจดฝกอบรม ระยะเวลาในการฝกอบรม ประโยชนทไดรบจากการฝกอบรม ความพงพอใจในการเขารบการฝกอบรม เปนตน ควรจดท าเปนรายงานและประเมนผลการฝกอบรม และน าสงผทรบผดชอบพรอมรายงานสรปสาระส าคญของการฝกอบรม เพอไวเปนผลงานหรออางองในการฝกอบรมตอไป ขนตอนและวธการด าเนนงานการประเมนผลการฝกอบรม

ขนท 1 ก าหนดวตถประสงคการประเมนผจดท าการอบรมในโครงการควรก าหนดเปนวตถประสงคของการประเมนมาจาก วตถประสงคของโครงการฝกอบรมและสมมนา

ขนท 2 ขนวางแผนการประเมนก าหนดแผนการประเมนผลการฝกอบรมออกเปน 6 ขนตอน ไดแก

1) ก าหนดประเภท หรอ ระดบการประเมนทสอดคลองกบวตถประสงคการประเมน 2) ก าหนดค าถามเกยวกบเรองทตองการทราบ 3) ก าหนดแหลงทมา ของขอมล 4) ก าหนดชวงเวลาจดเกบขอมล 5) ก าหนดเทคนคหรอวธการและเครองมอในการจดเกบขอมล และ 6) ก าหนดวธการ วเคราะหขอมล แลวจดท าแผนการประเมนการผลการฝกอบรมสงให

ผบรหารรบทราบ ขนท 3 จดเตรยมเครองมอทใชในการประเมนผล 3.1 เครองมอทใชในการประเมนปฏกรยา เครองมอส าคญทใชในระดบการประเมนปฏกรยาของผเขาอบรม ไดแก แบบสอบถาม

เพอใชในการเกบรวบรวมขอมลความคดเหนของผเขาอบรม แบบสอบถามโดยทวไป ในการประเมนผลน ทปรกษาแบงออกไดเปน 2 ชนด คอ

30

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

1) แบบประเมนโครงการ - เปนแบบสอบถามซงเหมาะสมกบการใชเปนขอค าถามแบบปรนย กลาวคอ แตละขอค าถาม จะมค าตอบหลายค าตอบใหเลอก โดยเมอไดรบขอมลหรอค าตอบแลวสามารถน ามาแปลงเปนตวเลข แจกแจงความถ แลววเคราะหเชง ปรมาณได ไมนยมใชค าถามปลายเปด(Open-ended) หรอควรจะใชนอยทสด(อาจไมเกน 2-3 ขอ) แตควรพยายามกระตน ใหผตอบไดแสดงความคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตมขอค าถามประเดนตาง ๆ ทมอยแลว สวนเนอหาหรอประเดน ทสอบถาม ควรก าหนดใหครอบคลมทกดานของโครงการฝกอบรม ทงทอยในปจจยน าเขา ของกระบวนการฝกอบรม(Inputs) และกระบวน การฝกอบรม (Process) อาทเชน

- เนอหาหลกสตร หวขอวชาตาง ๆ และวธการฝกอบรม - ความเหมาะสมของรายละเอยดโครงการและก าหนดการฝกอบรม - วทยากร - เอกสารประกอบการอบรม - การด าเนนงานของเจาหนาท - สถานท สภาพแวดลอม และสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ 2) แบบประเมนรายวชา ทปรกษาใชเปนค าถามแบบปรนยลวน ๆ เพอความสะดวกรวดเรว

ในการตอบ เนองจาก เปนเครองมอทใชเกบ รวบรวมขอมลเกยวกบหวขอวชาแตละวชาทกวชา ผเขาอบรมจงจะตองตอบแบบสอบถาม นในระยะเวลา สนๆ แตบอยครง โดยขอค าถามมกจะเนนถงประเดนเกยวกบ

- วทยากรในแตละหวขอวชาในดานตาง ๆ อยางละเอยด เชน. - ความรอบรในเนอหาวชา. - ความสามารถในการถายทอด. - การสรางบรรยากาศในการฝกอบรม. - การตอบขอซกถาม. - การใชโสตทศนปกรณ . - ขอด หรอขอควรปรบปรงของวทยากร ฯลฯ - ความร ความเขาใจ ทกษะ และทศนคตทผเขาอบรมคดวาตนเองมเกยวกบเนอหาวชานน ๆ

ทงกอน และหลงการฝกอบรม - ระยะเวลาฝกอบรมในแตละหวขอวชา - เทคนคการฝกอบรมทใชในหวขอวชานน - ประโยชนของหวขอวชานนในการปฏบตงาน เปนตน 3.2 เครองมอทใชในการประเมนผลการเรยนร

31

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

เครองมอส าคญท ใชในระดบของการประเมนผลการเรยนรของผ เขาอบรม ซงไดแก แบบทดสอบกอน-หลงการอบรมนน (Pre test and Post test) เปนเครองมอทใช และควรกจะตองรวบรวมเพอจดท าแบบทดสอบ

สวนขอสอบขอเขยน แบบฝกปฏบตเพอวดทกษะ โครงการหรอโครงงาน (Assignment) ตางๆ ทวทยากรมอบหมายใหผเขาอบรม ฝกปฏบตนน จ าเปนตองอาศย วทยากร หรอผเชยวชาญเฉพาะดานเปนผพฒนาเครองมอดงกลาวขนมาให หรออาจใชเครองมอ ทไดรบการพฒนาไวแลว และมความเหมาะสมกบลกษณะของโครงการฝกอบรมทตองการใชสอบวดกได

3.3 เครองมอทใชในการประเมนพฤตกรรมในการท างาน เครองมอทส าคญซงใชในระดบของการประเมนพฤตกรรมในการท างานมเพยง 3 ชนด

คอ แบบสอบถามและแบบสมภาษณ เพอตดตามผลการฝกอบรม และแบบสอบวดการเปลยนแปลงพฤตกรรมดานทศนคตหรอทเรยกวา แบบสอบวดทศนคต แบบสอบถาม เพอใชตดตามผลการฝกอบรม

3.4 เครองมอทใชในการประเมนผลลพธ เครองมอทใชในระดบการประเมนผลลพธโดยรวมของโครงการฝกอบรมนนคลายคลงกบ

เครองมอในการประเมน พฤตกรรมในการท างาน เชน แบบสอบถามและแบบสมภาษณเพอตดตามผลการอบรม แตขอค าถามจะเนนท ผลงานและความกาวหนาของผผานการอบรม ตลอด จนผลรวมทไดเกดกบหนวยงานและองคการโดยรวม นอกเหนอไปจากการสอบถามเกยวกบลกษณะของพฤตกรรมของผผาน การอบรมทอาจมการไดเปลยนแปลงไป นอกจากนน ควรค านงถงดานการพฒนาบคคลไดพฒนาการตดตาม ผลการอบรมโดยใชแผน ปฏบตการของผเขาอบรม(Participant Action Plan Approach หรอ PAPA) ซงดนาจะท าใหการประเมนผลลพธ ของการ ฝกอบรมเปนรปธรรม มความชดเจนในทางปฏบตเพมขน

ขนท 4 ขนปฏบตตามแผน เมอไดจดเตรยมเครองมอทใชในการประเมนแลว จงเปนการลงมอปฏบตตามแผน คอ

ด าเนนการเกบรวบรวมขอมล เชน การสอบถามดวยแบบสอบถาม หรอ การสมภาษณ ตามชวงเวลาทไดก าหนดไว

ขนท 5 ขนการวเคราะหขอมลและสรปรายงานการประเมนผล เมอเกบรวบรวมขอมลไดแลว เปนการน าขอมลมาวเคราะห ทปรกษาจะน าเอาหลก

สถตในการวจยทางสงคมศาสตรมาใช กอน ทจะน าผลการวเคราะหไปเขยนสรปเปนรายงานผลการประเมนโครงการฝกอบรมตอไป สวนวธการวเคราะหขอมล จ าแนกวธการวเคราะหขอมลตามลกษณะของเครองมอและเทคนควธการประเมนได 4 วธ คอ

5.1. การวเคราะหขอมลทไดจากแบบสอบถาม

32

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

1) เมอรวบรวมขอมลไดจากแบบสอบถามซงมลกษณะเปนขอค าถามแบบใหเลอกค าตอบหลายๆ ค าตอบ และมลกษณะ ของค าตอบแบบทสามารถเรยงเปนคะแนนตามล าดบความส าคญได ดงทใชกนในแบบประเมนโครงการหรอแบบประเมนรายวชานน ผรบผดชอบควรจะตองน าขอมลทไดไปเทยบคาคะแนน แจงนบความถ (Tally) และวเคราะหขอมลทางสถต ไดแก คาเฉลย หรอทเรยกวาคามธยมฐานเลขคณต (Arithmetic Mean) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) เพอจะน าผล การวเคราะหขอมลทไดไปเขยนเปนรายงานสรปตอไป

2) การวเคราะหขอมลท ไดจากแบบสอบถามแบบใหเลอกค าตอบโดยไมจดเรยงตามล าดบคะแนนความส าคญ การวเคราะหขอมลอาจท าไดในลกษณะการเปรยบเทยบอตราสวนเปนรอยละ และอาจน าเสนอขอมลในรปของตารางไขว (Cross Tabulations) ตอไป

3) การวเคราะหขอมลทไดจากแบบสอบถามทใหผตอบเลอกค าตอบในลกษณะของการเปรยบเทยบกอน-หลงการอบรม -สามารถวเคราะหขอมลไดในลกษณะการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนกอนการอบรม และ คาเฉลยของคะแนนหลงการอบรม และผลตางของคะแนนกอน-หลงการอบรม เพอจะสรปรายงานโดยใชผลตางของคาเฉลยของคะแนนกอน-หลงการอบรมเปนส าคญ

4) การวเคราะหขอมลในกรณแบบสอบถามเปนค าถามปลายเปด (Opened-ended Questions) อาจท าไดดวยการ จดหมวดหมและแยกประเภทขอมล และอาจด าเนนการแจกแจงความถ (Tally) ขอมล แลวอาจค านวณหาคารอยละ เพอน าเสนอ เปนรายงานตอไป

5) การวเคราะหขอมลทไดจากแบบทดสอบกอน-หลงการอบรม เปนการวเคราะหวาความแตกตาง ระหวางผลการทดสอบ กอนการอบรม กบ หลงการอบรม มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต เพอเปนการสรางความมนใจวา คะแนนกอน-หลงการอบรม มความแตกตางกนจรง และไดมการเรยนรเกดขนจรง

6) การวเคราะหขอมลทไดจากการสอบถามหรอสมภาษณเพอประเมนพฤตกรรมในการท างาน -ถงแมวาจะเปนการใชแบบ สอบถาม หรอแบบสมภาษณ แลวการวเคราะหเพอเปรยบเทยบความแตกตางของขอมลเกยวกบพฤตกรรมกอน-หลงการอบรมของ ผเขา อบรมวา มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตหรอไม โดยการใชคา ไค-สแควร (chi-square) ชวยในการวเคราะห

7) การวเคราะหขอมลในลกษณะของการประเมนผลลพธของการฝกอบรม -หากท าส ารวจหาขอมลดวยการสอบถาม หรอสมภาษณ ซงมขอค าถามลกษณะเดยวกบแบบตาง ๆ ดงทได กลาวมาแลวขางตน กสามารถท าการวเคราะหขอมล ในลกษณะเชนเดยวกน แตถาเปนกรณทท าการประเมนผลลพธของการฝกอบรมดวยวธการวจยเชงทดลองโดยใชกลมทดลอง และกลมควบคม วธการวเคราะหขอมลจะขนอยกบวา เปนการวเคราะหเปรยบเทยบระหวาง

(1) กลมสองกลมทเปนอสระตอกน (เปนคนละกลมกน ) หรอระหวาง (2) กลมทไมเปนอสระตอกน เชนเปนกลมเดยวกน แตวดผลกอนและหลงการอบรม

ศนยถายทอดเทคโนโลยการสหกรณ มหนาทศกษาวเคราะห เกยวกบการพฒนาบคลากร

ในกรมสงเสรมสหกรณ ขบวนการสหกรณ กลมเกษตรกร และบคคลทวไป ดานการบรหารองคกร ดานธรกจสหกรณ ในพนทความรบผดชอบศกษาหาความจ าเปนในการสรางหลกสตรใหเหมาะสมกบสภาพพนทประสานงานกบส านกงานสหกรณจงหวดในพนทความรบผดชอบ เพอศกษาความตองการในการฝกอบรมของสมาชกสหกรณ/กลมเกษตรกร เพอน ามาจดท าแผนการฝกอบรมใหสอดคลองตรงตามความตองการด าเนนการถายทอดเทคโนโลยดานการบรหารองคกร ดานธรกจสหกรณในเขตพนทรบผดชอบ ประเมนผลการฝกอบรม อ านวยการและประสานงานโครงการฝกอบรม เปนวทยากรในการฝกอบรม เพอใหการจดท ารายงานมความถกตอง นาเชอถอ ตามหลกวชาการ คมอเลมนจะใหความส าคญกบการตดตามประเมนผลการฝกอบรมเปนไปในแบบรปเดยวกน จะท าใหสามารถวางระบบและ รปแบบการตดตามผลและประเมนผลไดอยางมประสทธภาพ

การจดท าคมอเลมน มวตถประสงคเพอใชในการตตตามและประเมนผลการฝกอบรมของศนยถายทอดเทคโนโลยการสหกรณ ส านกพฒนาและถายทอดเทคโนโลยการสหกรณ เปนหลก สามารถน าวธการ ขนตอน การตดตามและประเมนผล ตามคมอดงกลาว ไปใชในการปฏบตงานในการฝกอบรมจรง รวมทงใชเปนกรอบแนวทาง ในการตดตามผลและการประเมนผล เพอใชตดตามความกาวหนาในการด าเนนงาน ทราบถงปญหา อปสรรคและผลส าเรจจากการด าเนนโครงการ หรอการฝกอบรม จงขอสรปการน าไปใชประโยชนของคมอเลมน ดงน

1. เปนการปรบปรงพฒนางานและก าหนดกระบวนการขนตอนการท างาน ดานการตดตาม ประเมนผลการฝกอบรม ของศนยถายทอดเทคโนโลยการสหกรณ ส านกพฒนาและถายทอดเทคโนโลยการสหกรณ ใหสามารถปฏบตงานไดอยางเปนระบบ มกรอบแนวคดและแนวทางการปฏบตงานตามหลกวชาการ และมขนตอน การตดตามประเมนผลทชดเจน ตลอดจนการจดท ารายงานการตดตามประเมนผล มความถกตอง นาเชอถอ และมรปแบบทเปนมาตรฐานเดยวกน

2. ลดระยะเวลาการสอนงาน และเสรมสรางความมนใจในการท างานดานการตดตาม ประเมนผล บคลากรของศนยถายทอดเทคโนโลยการสหกรณ ส านกพฒนาและถายทอดเทคโนโลยการสหกรณ

บทท 5

บทสรปและการน าไปใช

บทสรป

การน าไปใช

34

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

3. ใชเปนเอกสารอางองในการท างานดานการตดตามประเมนผล และใชเปนสอในการ ประสานงานระหวางทมงานตดตามประเมนผลใหมความเขาใจไปในแนวทางเดยวกน ซงจะน าไปสผลงานทมคณภาพตามทก าหนด

แตอยางไรกตาม กรณทศนยถายทอดเทคโนโลยการสหกรณ ส านกพฒนาและถายทอดเทคโนโลยการสหกรณ จะน าคมอ เลมนไปประยกตใชในการตดตามประเมนผลการฝกอบรมในความรบผดชอบ จะตองด าเนนการให เหมาะสมตามบทบาทและบรบทของโครงการดวย

๑. การตดตามผล (Monitoring) เปนการตดตามตรวจสอบความกาวหนาในการด าเนนงานการจดสรรทรพยากร (input) เปนการพจารณาความสมพนธระหวางการใชทรพยากรในโครงการ (input) กบผลผลต (output) ของโครงการรวมกบปจจยภายนอกทมผลกระทบตอการด าเนนงาน การตดตามผลเปนเครองมอในชวงการปฏบตงานของโครงการ เพอใหเกดความมนใจวาการสงมอบปจจยการผลต ก าหนดการท างาน การผลตผลผลต และการด าเนนงานตาง ๆ ไดด าเนนการไปตามแผนทวางไว

ภาพท : การตดตามผล (Monitoring) ทมา : นายณรงคเดช รกษดารงค (2554)

๒. การประเมนผลหรอการประเมนผลการปฏบตงาน( Performance Evaluation) เปนการศกษาและวเคราะหขอมลทไดจากการตดตามผลการด าเนนงาน เพอประเมนความกาวหนา ของโครงการวามการใชทรพยากร /ปจจยตาง ๆ อยางไร มการด าเนนงานเปนไป ตามแผน ตามขนตอน ตามกฎเกณฑและตามเวลาทก าหนดหรอไม ตลอดจนมผลงานเปนไปตาม แผน วตถประสงค

35

[คมอการตดตามประเมนผลการอบรม]

และเปาหมายหรอไม โดยพจารณาถงองคประกอบทส าคญ ๓ ประการ คอ ประสทธภาพ (Efficiency) ประสทธผล(Effectiveness) และผลกระทบ (Impact) เพอใหทราบวาการด าเนนงานนนไดผลคมคากบตนทน หรอไมและมแนวทางอนทดกวาทจะท าใหบรรลเปาหมายทก าหนดไวหรอไมเพยงใด

ภาพท : การประเมนผลหรอการประเมนผลการปฏบตงาน( Performance Evaluation)

ทมา : นายณรงคเดช รกษดารงค (2554)

ชาญ สวสดสาล. (2548). คมอการประเมนและตดตามผลการฝ กอบรม สาหรบผรบผดชอบโครงการ ฝกอบรม/สมมนา. พมพครงท 7. กรงเทพฯ: นากงการพมพ.

ชาญชย อาจนสมาจาร. (2548). การฝกอบรมและการพฒนาบคคล. กรงเทพฯ: ศนยสอเสรมกรงเทพ.

ณฏฐพนธ เขจรนนทน. (2543). การประเมนผลงานฝกอบรม: การตรวจสอบความส าเรจของ การพฒนาทรพยากรมนษยในองคกร. กรงเทพฯ: ธระปอมวรรณกรรม.

ณฐพร สนธ. (2556). แบบสมภาษณสาหรบเจาหนาทดาเนนโครงการฝกอบรม. สานกพฒนาและ ถายทอดเทคโนโลยการประมง. กรมประมง. กรงเทพมหานคร. สมคด บางโม. (2544). เทคนคการฝกอบรมและการประชม. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: วทยพฒน.

สมชาต กจยรรยง; และอรจรย ณ ตะกวทง. (2550). เทคนคการจดฝกอบรมเพอพฒนาบคลากร

อยางมประสทธภาพ. กรงเทพฯ: สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย-ญป น).

บรรณานกรม

ศนยถายทอดเทคโนโลยการสหกรณท ๒๐ จงหวดสราษฏรธาน

149 ถนนธราธบด ต าบลทาขาม อ าเภอพนพน จงหวดสราษฏรธาน โทร. ๐-๗๗๓๑-๑๐๗๕ โทรสาร. ๐-๗๗๓๑-๑๖๗๑

E-mail:cpd_ccttd20@cpd.go.th