Embed Size (px)
Citation preview
2 รายงานทดอารไอ
สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย
(TDRI) ไดเผยแพร “รายงานทดอารไอ”
(มชอเดมวา “สมดปกขาวทดอารไอ”) มา
ตงแตเดอนสงหาคม 2536 โดยคดสรร
กลนกรองงานวจยตางๆ มาน�าเสนออยาง
เรยบงาย เพอจดประกายใหเกดการวพากษ
วจารณ
“รายงานทดอารไอ” มโอกาสรบใชสงคม
ไทยเปนระยะๆ แบบรายสะดวก อยางไร
กตามการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ
การเมอง และสงคมในปจจบนเปนไปอยาง
รวดเรวและซบซอนขน “รายงานทดอารไอ”
จงจะมาพบกบผ อานเปนรายเดอน ดวย
เนอหาทแนนกระชบ และน�าเสนอเรองราว
ตางๆ อยางเรยบงายแบบเปนมตรตอความ
สนใจใครรของผอานทวไป
นอกจากน จะมการน�างานวจยจ�านวน
หนงซงมแนวคดเกยวเนองกนมาจดท�าเปน
“รายงานทดอารไอ ฉบบพเศษ” เปนครง
คราวดวย
รายงานทดอารไอ ฉบบท 109พฤศจกายน 2557
ทมา รายงานฉบบสมบรณ “โครงการผล
กระทบทางเศรษฐกจและบทบาทระบบมาตร
วทยาในประเทศไทย” โดย ดร. สมเกยรต
ตงกจวานชย ทปรกษาโครงการ ดร. สเมธ
องกตตกล หวหนาโครงการ ดร. เสาวรจ
รตนค�าฟ นกวจยหลก นางสาวณชมน
ทองพฒน ผชวยนกวจย นางสาวณชชา
โอเจรญ ผ ช วยนกวจย นายปญญภพ
ตนตปฎก ผชวยนกวจย และนางสาวชตมา
ทองชมภ เลขานการ เสนอตอสถาบนมาตร
วทยาแหงชาต เมอเดอนมถนายน 2557
ผสรป
กตตพงศ สนธสมพนธ
บรรณาธการบรหาร
จรากร ยงไพบลยวงศ
บรรณาธการ
กตตพงศ สนธสมพนธ
กองบรรณาธการ
วฒนา กาญจนานจ
ออกแบบ
wrongdesign
3ฉบบท 109 พฤศจกายน 2557
ผลกระทบทางเศรษฐกจและบทบาทของระบบมาตรวทยาในประเทศไทย
บทน�า
มาตรวทยา (Metrology) และระบบการวด (Measure-
ment System) เปนกจกรรมทมความส�าคญตอระบบเศรษฐกจ
อตสาหกรรม และการคาทงภายในประเทศและระหวางประเทศ
โดยระบบการวดนนเกยวของกบชวตประจ�าวน รวมถงการ
ด�าเนนกจกรรมทางเศรษฐกจแทบทกดาน เชน
• การชง ตวง วด สนคาอปโภคบรโภค
• การตรวจสอบคณภาพ ทงในเชงมตและเชงสวน
ผสมของวสดทใชในการผลตสนคา
• การวดสดสวนของสวนประกอบในน�ามนเชอ
เพลงหรอกาซทใชในรถยนต อตสาหกรรม หรอ
ภาคครวเรอน รวมถงปรมาตร
• การรกษาเวลามาตรฐานสากล เพอความ
สอดคลองกนในการตดตอสอสารและการเชอม
โยงระบบเทคโนโลยสารสนเทศการสอสาร
ในดานเศรษฐกจ ระบบมาตรวทยาทมความถกตอง
แมนย�าและมความนาเชอถอ จะชวยใหกระบวนการผลต
และการคาสนคาขนกลางมประสทธภาพสง และมตนทนทาง
ธรกรรม (transaction cost) ต�า อกทงการแลกเปลยนสนคาขน
กลางจ�าเปนตองมกลไกในการตรวจสอบมาตรฐานการผลต ซง
ระบบการวดเปนปจจยส�าคญอยางหนงในการเสรมสรางความ
สามารถในการแขงขนของประเทศในดานน
กอปรกบในปจจบน ผลจากการเจรจาการคาเสร
ระหวางประเทศ โดยเฉพาะเขตการคาเสรอาเซยน ซงเปนจด
เรมตนของประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ท�าใหการคาระหวาง
ประเทศมความสะดวกมากขน ขอจ�ากดดานการน�าเขาและ
การสงออกมนอยลง แตขอจ�ากดดานเทคนค โดยเฉพาะอยาง
ยงมาตรฐานสนคานนทวความส�าคญมากขน ท�าใหการตรวจ
สอบมาตรฐานสนคาและระบบการวดยงมความส�าคญตอการ
คาระหวางประเทศ
ประเทศไทยมการกอตงสถาบนมาตรวทยาแหงชาต
ตงแตป 2541 ตามพระราชบญญตพฒนาระบบมาตรวทยา
แหงชาต พ.ศ. 2540 สถาบนมาตรวทยาแหงชาตใหบรการ
สอบเทยบมาตรฐานการวด ใหการอบรมเกยวกบการวด การ
สอบเทยบ การประเมนความไมแนนอนของการวด และระบบ
คณภาพหองปฏบตการ และใหค�าปรกษาแกผประกอบการ
โดยมงเนนไปทหองปฏบตการระดบทตยภมและหองปฏบต
การของภาคอตสาหกรรม รวมทงด�าเนนการวจยเพอสราง
มาตรฐานการวดและพฒนาวธการวดใหมความถกตองแมนย�า
สอดคลองกบวตถประสงคและความจ�าเปนในการใชงาน เพอ
สนบสนนการด�าเนนงานของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต และ
เพอสนบสนนและแกปญหาเกยวกบการวดใหกบผประกอบการ
ภาคอตสาหกรรม
งานศกษานมจดประสงคเพอประเมนผลการด�าเนน
งานของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต ทงในสวนของผลกระ
ทบทางเศรษฐกจ และการประเมนความตองการของภาค
4 รายงานทดอารไอ
อตสาหกรรมทมตอระบบมาตรวทยาของประเทศไทย โดย
คณะผวจยไดศกษาบทบาทของสถาบนมาตรวทยาแหงชาตใน
ปจจบนและแนวโนมในอนาคต พรอมทงประเมนประสทธภาพ
และศกยภาพในการด�าเนนงานของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต
นอกจากนยงศกษาผลกระทบทางเศรษฐกจทงใน
ระดบมหภาค การคา อตสาหกรรม และองคกร รวมกบการ
วเคราะหความคาดหวงของภาคเอกชนในการใหบรการของ
สถาบนมาตรวทยาแหงชาต เพอเสนอแนะแนวทางในการ
ปรบปรงแผนงานและนโยบายของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต
ความส�าคญของระบบมาตรวทยา
ระบบมาตรวทยามความส�าคญตอประเทศ โดยเปน
โครงสรางพนฐานทงในการพฒนาอตสาหกรรมและการพฒนา
คณภาพชวตของประชาชน ทงน สถาบนมาตรวทยาแหงชาต
มบทบาทส�าคญในการพฒนาระบบมาตรวทยาของประเทศให
ไดมาตรฐานสากล อกทงยงมสวนในการสนบสนนใหเศรษฐกจ
และสงคมขบเคลอนไปไดอยางมประสทธภาพ ดงนน การ
ประเมนผลการด�าเนนงานของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต จง
มประโยชนตอการก�าหนดทศทางการพฒนาระบบมาตรวทยา
ของไทย
ระบบมาตรวทยาแหงชาต
“มาตรวทยา” เปนศาสตรทวาดวยการวด ซงรวม
ถงการวจยพนฐานเกยวกบการวด การพฒนาวธการวด และ
การคนพบวสดอางองใหมๆ สวน “เครองมอ” นนรวมถงการ
สรางเครองมอการวดและโครงสรางพนฐานส�าหรบการวด การ
ประเมนและการพฒนาวธการวด และการรบรองวสดอางอง
(certification of reference materials) ส�าหรบ “การใชงาน”
หมายถงการใชเครองมอและเทคนคการวดในชวตประจ�าวน
รายงานของสถาบนมาตรวทยาแหงชาตระบความ
หมายของการวดไววาเปน “ปฏบตการทงปวงทมจดประสงค
เพอตดสนคาของปรมาณ” ซงเปนปฏบตการทางเทคนคท
ตองปฏบตตามขนตอนทก�าหนด เพอเปรยบเทยบกบปรมาณ
มาตรฐาน โดยมเครองมอวดเปนตวแทนของหนวยวด
ทงน วธการวดและเครองมอวดทใชนนขนอยกบระดบ
ความถกตองของการวด ซงตองประกอบกบความช�านาญของ
ผทท�าการวด แตไมวาผทท�าการวดจะมความเชยวชาญเพยงใด
ถาเครองมอวดทใชในกระบวนการไมสามารถวดไดอยางแมนย�า
เนองจากไมไดรบการสอบเทยบอยางถกตอง ผวดกไมสามารถ
วดไดอยางถกตอง
ระบบมาตรวทยาแหงชาต (National Metrology Sys-
tem) เปนโครงสรางพนฐานเชงวทยาศาสตรและอตสาหกรรม
ของประเทศ ท�าหนาทสรางหลกประกนความถกตองของผล
การวดของเครองมอวดตางๆ ในประเทศ
ทงน ระบบการวดของประเทศไทยประกอบดวยระบบ
มาตรวทยาเชงกฎหมาย (หรอเชงพาณชย) และระบบมาตร
วทยาเชงวทยาศาสตร (และอตสาหกรรม) ซงสอดคลองกบ
ระบบการวดของนานาประเทศ ระบบมาตรวทยาแหงชาตทง
สองระบบท�างานเกอหนนและประสานกน เพอใหระบบการวด
แหงชาตมความเขมแขง และสามารถค�าประกนทงความเปน
ธรรมทางการวดในกจกรรมเชงพาณชย และความแมนย�าของ
ผลการวดทเกดจากกจกรรมการวดทงหลายในประเทศ
ความเปนมาของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต
สถาบนมาตรวทยาแหงชาต (มว.) กอตงขนตามพระ
ราชบญญตพฒนาระบบมาตรวทยาแหงชาต พ.ศ. 2540 โดย
เปนหนวยงานรฐทมระบบการบรหารอยางเปนอสระ ภายใต
การก�ากบของกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย และเรม
ด�าเนนการเมอวนท 1 มถนายน 2541 ปจจบนส�านกงานตงอย
ทเทคโนธาน รงสต อ�าเภอคลองหา จงหวดปทมธาน
ทงน ดวยความตระหนกถงความส�าคญในการท�า
หนาทเปนฝายสนบสนนใหการผลตของอตสาหกรรมของ
ประเทศมคณภาพและไดมาตรฐาน อนน�ามาซงประโยชนทาง
เศรษฐกจของประเทศ สถาบนมาตรวทยาแหงชาตจงมงหมาย
ทจะเปนสถาบนมาตรวทยาแนวหนาของทวปเอเชย โดยผลต
นวตกรรมบรการทตอบสนองความจ�าเปนของประเทศ และ
สอดคลองกบความตองการของผใชประโยชน สงเสรมศกยภาพ
ในการแขงขนของประเทศสระดบสากล รวมทงสนบสนนการยก
ระดบคณภาพชวตของประชาชน
หนาทของสถาบนมาตรวทยาแหงชาตตามมาตรา
14 ในพระราชบญญตพฒนาระบบมาตรวทยาแหงชาต พ.ศ.
2540 ระบใหสถาบนมาตรวทยาแหงชาตท�าหนาทเพอใหบรรล
วตถประสงคอนประกอบดวย
(1) การท�าหนาทเกยวกบงานวชาการและงานธรการ
ใหแกคณะกรรมการ รวมทงประสานงานดานการก�าหนด
5ฉบบท 109 พฤศจกายน 2557
แผนการจดการ และใหความชวยเหลอแกหนวยงานและบคคล
ตางๆ เกยวกบการพฒนาระบบมาตรวทยา
(2) การพฒนาระบบมาตรวทยา จดหาและเกบ
รกษามาตรฐานแหงชาต วสดอางอง มาตรฐานของประเทศทก
สาขา เพอใหสอดคลองกบระบบมาตรวทยาสากล รวมถงการ
ถายทอดความถกตองของการวดไปสมาตรฐานแหงชาต และ
(3) สงเสรมการประกอบวชาชพดานมาตรวทยา
และความสามารถของหองปฏบตการสอบเทยบ
นอกจากน สถาบนมาตรวทยาแหงชาตยงมหนาทอน
ประกอบดวย
• การบรหารกองทนตามกฎหมายและระเบยบซง
รฐมนตรก�าหนด
• การศกษาส�ารวจและวเคราะหทางวชาการ เพอ
ใชในการวางแนวทางในการพฒนาระบบมาตร
วทยาของประเทศ
• การออกใบรบรองส�าหรบเครองมอ อปกรณ หรอ
วสดอางองทใชในการวดปรมาณ ซงไดท�าการ
สอบเทยบแลววามความถกตองตามมาตรฐาน
แหงชาต
• การศกษาพฒนาเทคโนโลยการวด และสนบสนน
การวจยและพฒนาดานมาตรวทยาของภาครฐ ผ
ประกอบการภาคเอกชน และสถาบนการศกษา
รวมทงสงเสรมความรวมมอในกจกรรมดานน
ระหวางภาครฐกบภาคเอกชน สถาบนการศกษา
ตลอดจนกบนานาประเทศ
• สนบสนนห องปฏบ ตการสอบเทยบของผ
ประกอบการภาคเอกชนใหมสวนรวมในกจกรรม
มาตรวทยาและระบบการถายทอดความถกตอง
การใหบรการขอมลและการใหค�าปรกษาทาง
เทคโนโลยการวด และการใหบรการอนๆ ในสวน
ทเกยวกบมาตรวทยา
• สนบสนนการเพมสมรรถนะในการศกษาพฒนา
เทคโนโลยการวด ระบบการถายทอดความถก
ตองของเครองมอและอปกรณการวด ความ
สอบกลบได ตลอดจนการจดโครงการลงทนและ
โครงการทเกยวของกบการรบเทคโนโลยดาน
มาตรวทยาจากตางประเทศ
• ด�าเนนงานและสงเสรมการพฒนาโครงสรางพน
ฐานดานมาตรวทยาของประเทศ รวมทงพฒนา
ก�าลงคนทงในภาครฐและภาคเอกชน
• รบคาตอบแทนการใชประโยชนจากการศกษา
พฒนาเทคโนโลยการวด และคาบรการในการให
บรการ รวมทงท�าความตกลงและก�าหนดเงอนไข
เกยวกบคาตอบแทนและคาบรการนน โดยความ
เหนชอบของคณะกรรมการ
• ท�าความตกลงและรวมมอกบองคกรหรอหนวย
งานในประเทศและตางประเทศในกจการทเกยว
กบการศกษาพฒนาเทคโนโลยการวด และความ
สอบกลบได
• จดใหมและใหทนเพอสนบสนนการศกษาพฒนา
เทคโนโลยการวด ความสอบกลบได และการ
ประดษฐหรอพฒนาเครองมอหรออปกรณการ
วด หรอความรทางเทคโนโลยทใชเปนมาตรฐาน
ในกจกรรมดานมาตรวทยา
• ด�าเนนการลงทนเพอประโยชนแกการพฒนา
ระบบมาตรวทยาของประเทศ และ/หรอจดหา
เงนทนดวยการกยมหรอใหก ยมเงน เพอการ
ศกษาพฒนาเทคโนโลยการวดและการบรการ
สอบเทยบความถกตองของเครองมอและอปกรณ
การวด
กลาวโดยสรป หนาทหลกของสถาบนมาตรวทยาแหง
ชาต ประกอบดวย งานวชาการดานมาตรวทยา ไดแก การ
ศกษา ส�ารวจ และวเคราะหทางวชาการ การออกใบรบรอง
ส�าหรบเครองมอวดและวสดอางอง การพฒนาเทคโนโลยการ
วด และการสนบสนนการวจยทเกยวของ
นอกจากน การสงเสรมการพฒนาโครงสรางพนฐาน
ดานมาตรวทยาของประเทศ การพฒนาก�าลงคน และการ
สนบสนนหองปฏบตการสอบเทยบ กเปนหนาททส�าคญ ยงไป
กวานน สถาบนมาตรวทยาแหงชาตยงมหนาทสงเสรมความ
รวมมอระหวางประเทศในเรองทเกยวของ
ผลกระทบของระบบมาตรวทยาในระดบมหภาคและการคา
การพฒนาของระบบมาตรวทยาในระดบมหภาค
6 รายงานทดอารไอ
สะทอนจากสดสวนของอปกรณและเครองมอทางวทยาศาสตร
และการแพทยทใชในการผลตสนคามวลรวมของประเทศมแนว
โนมเพมขนตงแตอดตจนถงปจจบน โดยจากการศกษาดวย
ตารางปจจยการผลตและผลผลต (Input-Output table: I-O
table) ไดประเมนมลคาทางเศรษฐกจเบองตนจากการใชเครอง
มอและอปกรณทางวทยาศาสตรฯ ทผานการสอบเทยบในการ
ผลตของภาคอตสาหกรรมอยทประมาณ 13,000 ลานบาทในป
2555 และคดเปนมลคาทางเศรษฐกจตอปประมาณรอยละ 0.09
ของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศในชวงป 2548-2555
และมแนวโนมทจะมมลคาทางเศรษฐกจตอปประมาณรอยละ
0.1 ของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศในชวงป 2548-2561
ซงคดเปนมลคาประมาณ 19,000 ลานบาทในป 2561 ภายใต
สมมตฐานผลผลตมวลรวมประชาชาตในชวงป 2557-2561 ม
การขยายตวรอยละ 3 ตอป
นอกจากน มลคาการสอบเทยบเครองมอและอปกรณ
วทยาศาสตรฯ ของไทยในป 2561 มโอกาสสงถง 2,759 ลาน
บาท หรอคดเปนรอยละ 14.51 ของมลคาเครองมอและอปกรณ
วทยาศาสตรฯ หากกจกรรมมาตรวทยาของประเทศไทยในป
2561 มศกยภาพทดเทยมกบศกยภาพของสหภาพยโรปใน
ป 2543
สาเหตทระบบมาตรวทยาในเชงมหภาคมความส�าคญ
มากขน มาจากความตองการในดานคณภาพของการผลตสนคา
และบรการ อนน�ามาซงความตองการโครงสรางพนฐานดาน
คณภาพหรอระบบมาตรวทยา เพอใหมมาตรฐานในการผลต
โดยเฉพาะในดานการคาระหวางประเทศ ซงระบบมาตรวทยา
มความส�าคญในการก�าหนดมาตรฐานทเหมาะสม เพอลดการ
กดกนทางการคา และเปนสาเหตใหมการท�าความตกลงรวม
กนเกยวกบการก�าหนดระบบมาตรฐานสากลในการผลตสนคา
เชน ระบบมาตรฐาน ISO 9000 ระบบมาตรฐาน ISO 14000
และระบบมาตรฐาน HACCP เปนตน
ดงนน ระบบมาตรฐานสากลของการผลตสนคาจงม
อทธพลตอความตองการของอตสาหกรรมในการสงเครองมอ
และอปกรณทใชในการผลตไปสอบเทยบ โดยจากการประมาณ
การเบองตนดวยสดสวนการใชบรการของลกคาสถาบนมาตร
วทยาแหงชาตทเปนผตอบแบบสอบถาม จากรายงานการ
ส�ารวจความพงพอใจงานสนบสนนการใหบรการสอบเทยบ
เครองมอวดของสถาบนมาตรวทยาแหงชาตในป 2553 รวม
กบขอมลสถตจ�านวนโรงงานอตสาหกรรมทประกอบกจการใน
ป 2556 ของกรมโรงงานอตสาหกรรม พบวาการใชบรการสอบ
เทยบเครองมอวดมแนวโนมเพมขน โดยสดสวนการใชบรการ
การสอบเทยบกบสถาบนมาตรวทยาแหงชาตมแนวโนมเพมขน
ตามการขยายตวของจ�านวนโรงงานอตสาหกรรม จงควรมการ
พฒนาศกยภาพของการใหบรการ เพอรองรบการขยายตวของ
การใชบรการในอนาคต
ทงน การด�าเนนงานของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต
ในปจจบนถอไดวาประสบความส�าเรจในดานของการพฒนา
บรการสอบเทยบของประเทศ โดยเฉพาะสาขาไฟฟา มต และ
เชงกล ซงมความจ�าเปนตอการผลตของอตสาหกรรมหลก
ของประเทศ อนไดแก อตสาหกรรมไฟฟาและอเลกทรอนกส
และอตสาหกรรมยานยนต โดยจากการศกษา พบวาการ
สอบเทยบเครองมอวทยาศาสตรของอตสาหกรรมไฟฟาและ
อเลกทรอนกสมมลคาประมาณ 120 ลานบาทในป 2555
นอกจากน การคาระหวางประเทศคอปจจยทสงเสรม
ใหมาตรฐานสนคาและผลตภณฑเปนองคประกอบส�าคญของ
การพฒนาอตสาหกรรม เนองจากระบบการควบคมคณภาพ
และมาตรฐานสนคาเปนสงส�าคญในระบบการคาระหวาง
ประเทศ ซงถาแตละประเทศมการก�าหนดมาตรฐานทแตกตาง
กน จะเปนการกดกนทางการคาชนดหนง
อยางไรกด ขอตกลงการคาเสรมการก�าหนดเรอง
ระบบการควบคมคณภาพและมาตรฐานสนคา รวมถงการ
พฒนาของอตสาหกรรมและกระแสโลกาภวตน ซงท�าใหเกดรป
แบบของการผลตทมการสรางเครอขายในการผลต (production
network) ท�าใหการผลตสนคาในบางอตสาหกรรมตองอาศย
วตถดบและชนสวนในการผลตจากหลายพนท มาตรฐานของ
สนคาจงยงทวความส�าคญ และระบบมาตรวทยาซงเปนสวน
หนงของระบบควบคมคณภาพและมาตรฐานผลตภณฑจงม
ความส�าคญมากขนตามไปดวย เนองจากตองมการก�าหนด
มาตรฐานการผลตของชนสวนแตละชนดใหไดตามมาตรฐานท
บรษทผผลตเปนผก�าหนด จงจะท�าใหกระบวนการผลตด�าเนน
ไปอยางมประสทธภาพ
สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยไดศกษา
ตวอยางของระบบมาตรฐานสากลทมความส�าคญตอไทยใน
ระดบสง ซงประกอบดวย ระบบมาตรฐาน ISO 9000 ระบบ
มาตรฐาน QS 9000 ระบบมาตรฐาน ISO 14000 ระบบ
มาตรฐาน ISO 22000 และระบบมาตรฐาน HACCP ซงสรป
รายละเอยดไดดงตารางท 1
7ฉบบท 109 พฤศจกายน 2557
ทมา: รวบรวมจากสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย และกองควบคมอาหาร ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา โดยคณะผวจย
ตารางท 1 สรปรายละเอยดระบบมาตรฐานทมความส�าคญตอไทย
8 รายงานทดอารไอ
ผลกระทบของระบบมาตรวทยาในระดบอตสาหกรรมและองคกร
จากการศกษา สรปได ว าระบบมาตรวทยาม
ความส�าคญตออตสาหกรรมทส�าคญของประเทศ อนไดแก
อตสาหกรรมไฟฟาและอเลกทรอนกส ยานยนต และอาหาร
เนองจากมบทบาทตอการสงออก ซงสรางมลคาทางเศรษฐกจ
ใหกบประเทศ โดยมมลคาการสงออกสงถงเกอบรอยละ 50 ของ
มลคาการสงออกทงหมดของประเทศ และดวยเหตทระบบมาตร
วทยามความจ�าเปนตอการพฒนาอตสาหกรรมในดานตางๆ
รวมถงการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน จงมความส�าคญ
ตออตสาหกรรมใหมบางประเภท เชน อตสาหกรรมเครองมอ
แพทยและนาโนเทคโนโลย
ทงน ประเดนปญหาของระบบมาตรวทยาทมตอ
อตสาหกรรมส�าคญ มดงน
• การขยายตวของการใหบรการหองปฏบต
การสอบเทยบ โดยเฉพาะหองปฏบตการ
สอบเทยบทไดรบการรบรอง ISO/IEC
17025 ซงมจ�านวนเพมขนในปจจบน อก
ทงมการแขงขนทสงทางดานราคาและระยะ
เวลาในการใหบรการ ท�าใหตองมการก�ากบ
ดแลและควบคมมาตรฐานของหองปฏบต
การใหมความเหมาะสม เพอไมใหสงผลเสย
ตอคณภาพของการใหบรการสอบเทยบ
• การก�าหนดนโยบายของสถาบนมาตร
วทยาแหงชาตเชอมโยงกบแนวทางการ
ด�าเนนงานของหองปฏบตการทตยภม
และอตสาหกรรมไดไมดเทาทควร โดยการ
ด�าเนนงานของสถาบนมาตรวทยาแหง
ชาตทผานมาเปนการวางแผนการด�าเนน
งานตามกลมสาขาของหองปฏบตการสอบ
เทยบ ซงเนนในเชงเทคนคของมาตรวทยา
คอนขางมาก และพจารณาความตองการ
จากภาคอตสาหกรรม ซงเปนผใชงานราย
สดทาย (end user) ไมมากพอ ท�าใหไม
สามารถวางแผนการลงทนหรอขยายขด
ความสามารถของระบบมาตรวทยาของ
ประเทศใหค มคาไดเทาทควร ในขณะท
หองปฏบตการสอบเทยบในระดบทตยภม
มการใหบรการเพอรองรบการใชงานของ
อตสาหกรรม และมความพยายามในการ
ขยายขดความสามารถของการสอบเทยบ
เพอรองรบการขยายตวของอตสาหกรรม
โดยเฉพาะอตสาหกรรมทเนนการสงออก
เชน ไฟฟาและอเลกทรอนกส ยานยนต
และอาหาร
• การก�าหนดกลยทธของสถาบนมาตรวทยา
แหงชาตทไมชดเจน และไมเปนไปตามหวง
โซของการสอบเทยบกลบได จากการท
สถาบนมาตรวทยาแหงชาตยงคงใหบรการ
สอบเทยบในระดบต�ากวาทตยภมอยบาง
โดยมสาเหตมาจากการวางแผนการให
บรการทยงไมสอดคลองกบความตองการ
ของตลาด รวมถงการศกษาความคมคาทาง
เศรษฐกจในการลงทนทยงไมดเทาทควร
ท�าใหเกดปญหาความลาชาในการใหบรการ
9ฉบบท 109 พฤศจกายน 2557
สอบเทยบ และท�าใหเบยดบงการใชเวลาใน
การพฒนางานวจยหรอขดความสามารถ
ของระบบมาตรวทยาของประเทศใหดยง
ขน โดยเฉพาะการพฒนาขดความสามารถ
ในบางสาขาของการสอบเทยบใหสงขน จน
สามารถลดการสงเครองมอไปสอบเทยบยง
ตางประเทศได
สวนประเดนปญหาทส�าคญของระบบมาตรวทยาทม
ตออตสาหกรรมใหมนนเกยวของกบการก�าหนดมาตรฐานการ
สอบเทยบและการทดสอบเครองมอวด ซงยงไมครอบคลมทก
เครองมอวด โดยควรมการสรางความรวมมอกบหนวยงานทม
สวนในการก�าหนดมาตรฐานของสาขาดงกลาว ซงตองอาศย
ความเชยวชาญโดยเฉพาะ
ส�าหรบการวเคราะหในระดบองคกร การส�ารวจเชง
ลกจากหองปฏบตการสอบเทยบและภาคอตสาหกรรมดวย
การสมภาษณและการใชแบบสอบถาม พบวาหองปฏบตการ
สอบเทยบทใหบรการในตลาดประกอบดวยหองปฏบตการสอบ
เทยบเชงพาณชยโดยเฉพาะ และหองปฏบตการสอบเทยบ
ภายในอตสาหกรรมหรอหนวยงาน โดยหองปฏบตการสวน
ใหญในตลาดมกใหบรการเฉพาะทาง มขนาดคอนขางเลก และ
อยในโรงงานอตสาหกรรม สวนหองปฏบตการสอบเทยบทม
การใหบรการหลายสาขามขนาดกลางและขนาดใหญ และมก
ใหบรการโดยภาคธรกจทมขนาดใหญและมศกยภาพในการ
ผลตสนคาและบรการคอนขางสง นอกจากน กจการขนาดใหญ
ทงของภาครฐและเอกชนมกจะมหองปฏบตการสอบเทยบท
สามารถรองรบกจกรรมมาตรวทยาภายในองคกร ซงสามารถ
ใหบรการสอบเทยบแกหนวยงานภายนอกได
อยางไรกตาม การส�ารวจขอมลเชงลกของคณะผ
วจย ท�าใหพบอปสรรคบางประการในการด�าเนนกจกรรมมาตร
วทยา ซงมความเชอมโยงกบอตสาหกรรมไทย โดยตลาดหอง
ปฏบตการสอบเทยบภายในประเทศทมศกยภาพสงขนใน
ปจจบนสามารถลดความสญเสยจากการสงเครองมอไปสอบ
เทยบในตางประเทศได โดยเฉพาะสาขาทมการใชบรการจาก
อตสาหกรรมหลกคอนขางสง เชน สาขาไฟฟา แตการแขงขน
ในตลาดหองปฏบตการสอบเทยบทท�าใหเกดการบดเบอนทาง
ดานราคาอาจท�าใหเกดปญหาเชงคณภาพ เพราะอตสาหกรรม
บางสวนยงไมไดใหความส�าคญกบการควบคมคณภาพในการ
สอบเทยบเครองมอเทาทควร
ยงไปกวานน แมศกยภาพของตลาดหองปฏบตการ
สอบเทยบทตยภมจะสงขน แตสถาบนมาตรวทยาแหงชาตยง
ไมสามารถถายเทภาระงานในการสอบเทยบใหกบหองปฏบต
การสอบเทยบในระดบทต�ากวาได ท�าใหเปนอปสรรคตอการ
ผลตผลงานวจยเพอพฒนาคณภาพของระบบมาตรวทยาระดบ
ประเทศ อกทงการใหบรการของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต
ในระดบทต�ากวาทตยภมและการบรหารบคลากรทยงมปญหา
ท�าใหประสบกบปญหาความลาชาในการใหบรการสอบเทยบ
นอกจากน การใหบรการของสถาบนมาตรวทยาแหง
ชาตยงตองปรบปรงในดานการวางแผน โดยค�านงถงความ
ตองการใชงานของภาคอตสาหกรรม (demand driven) การ
ประเมนความคมคาทางเศรษฐกจของการลงทน (Cost-Benefit
Analysis: CBA) ในระบบมาตรวทยาแตละสาขา และการผลต
งานวจยเพอสรางนวตกรรมทางดานมาตรวทยาทสงผลกระทบ
ทางบวกตอการผลตของอตสาหกรรมในประเทศและคณภาพ
ชวตของประชาชน
10 รายงานทดอารไอ
ความเชอมโยงของกจกรรมมาตรวทยาและอตสาหกรรม
ของไทย
การมระบบมาตรวทยา สะทอนใหเหนถงการใหบรการ
สอบเทยบทแพรหลายขน จากการศกษาพบวาการใชบรการ
สอบเทยบเครองมอวดมแนวโนมเพมขน โดยเฉพาะการให
บรการสอบเทยบในระดบทตยภมของหองปฏบตการ ทงน
ตลาดหองปฏบตการสอบเทยบนนมลกษณะทเนนการแขงขน
ทางดานราคาและคณภาพ โดยจากการศกษาพบวาหองปฏบต
การสอบเทยบทไดรบการรบรองมาตรฐาน มอก. 17025 ม
จ�านวนเพมขน ซงแสดงถงศกยภาพทสงขน ท�าใหผใชบรการ
สอบเทยบมทางเลอกในการใชบรการเพมขน และตดสนใจใช
บรการสอบเทยบในระดบทตยภม (secondary measurement
standard) และระดบใชงาน (working measurement standard)
กบหองปฏบตการสอบเทยบ โดยค�านงถงราคาและระยะเวลา
ทใชในการสอบเทยบเปนส�าคญ นอกจากน การใหบรการของ
หองปฏบตการสอบเทยบภายในประเทศมศกยภาพสงขน ซง
ชวยลดความสญเสยจากการสงเครองมอไปสอบเทยบในตาง
ประเทศ
อยางไรกตาม ภาคอตสาหกรรมบางสวนยงไมไดให
ความส�าคญหรอเหนประโยชนของการควบคมคณภาพในการ
สอบเทยบเครองมอ เนองจากตองการเพยงใหไดรบการรบรอง
วามมาตรฐานเทานน ซงหากฝายก�ากบดแลดานมาตรฐานไมได
มการตดตามหรอควบคมอยางเปนระบบ อาจท�าใหเกดปญหา
เรองความนาเชอถอของการใหบรการสอบเทยบของหองปฏบต
การบางแหง
ยงไปกวานน การใหบรการดานการสอบเทยบของ
สถาบนมาตรวทยาแหงชาตยงมอปสรรคในดานระยะเวลาใน
การใหบรการ เนองจากปญหาดานโครงสรางในการบรหาร
บคลากรและการวางกลยทธในการใหบรการของสถาบนมาตร
วทยาแหงชาต โดยจ�านวนบคลากรทใหบรการสอบเทยบหรอ
นกมาตรวทยาของสถาบนมาตรวทยาแหงชาตไมเพยงพอ
กบจ�านวนผใชบรการ แมวาสดสวนของงบประมาณรายจาย
ในการลงทนดานบคลากรของสถาบนมาตรวทยาแหงชาตจะ
คอนขางสง
จากขอมลขางตนสรปไดวา ตลาดหองปฏบตการสอบ
เทยบภายในประเทศทมศกยภาพสงขนในปจจบน ชวยลด
ความสญเสยจากการสงเครองมอไปสอบเทยบในตางประเทศ
แตการแขงขนในตลาดหองปฏบตการสอบเทยบทท�าใหเกดการ
บดเบอนทางดานราคาอาจท�าใหเกดปญหาเชงคณภาพ เพราะ
อตสาหกรรมบางสวนยงไมไดใหความส�าคญหรอเหนประโยชน
ของการควบคมคณภาพอยางแทจรงในการสอบเทยบเครอง
มอ ยงไปกวานน แมศกยภาพของตลาดหองปฏบตการสอบ
เทยบทตยภมจะสงขน แตหากสถาบนมาตรวทยาแหงชาตยง
ไมสามารถสนบสนนใหหองปฏบตการสอบเทยบทตยภมเปน
กจการทด�าเนนการไดในเชงพาณชย และชวยลดภาระการสอบ
เทยบของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต จะท�าใหเปนอปสรรคตอ
การผลตผลงานวจยเพอพฒนาคณภาพของระบบมาตรวทยา
ในระดบประเทศ
อยางไรกตาม การใหบรการสอบเทยบในสาขาเสยง
และการสนสะเทอน แมจะมการใชบรการจากภาคอตสาหกรรม
ไมมากนก แตกจกรรมมาตรวทยาในสาขาดงกลาวมประโยชน
ตอคณภาพชวตของประชาชน ทงน การควบคมการผลตและ
การใชงานเครองมอตางๆ เพอดแลคณภาพชวตของประชาชน
มกจะอยภายใตการควบคมดแลของหนวยงานรฐ เชน กรม
ควบคมมลพษ กรมวทยาศาสตรการแพทย ส�านกงานคณะ
กรรมการอาหารและยา เปนตน ซงสถาบนมาตรวทยาแหงชาต
มการประสานงานคอนขางนอยกบหนวยงานดงกลาว เพอรวม
กนก�าหนดมาตรฐานของเครองมอและการสอบเทยบ
11ฉบบท 109 พฤศจกายน 2557
บทบาทของสถาบนมาตรวทยาแหงชาตในปจจบนและแนวโนมในอนาคต
จากการศกษา พบวาระบบมาตรวทยาเปนโครงสราง
พนฐานดานคณภาพทถอเปนสนคาสาธารณะ และมความ
ส�าคญตอระบบเศรษฐกจและสงคมของประเทศ โดยมสวนสง
เสรมประสทธภาพของตลาด ดวยการลดปญหาความไมเทา
เทยมกนของขอมลขาวสาร จงท�าใหผซอและผขายมตนทนใน
การตดสนใจนอยลง และสงผลใหการจดสรรทรพยากรเปนไป
อยางมประสทธภาพมากขน อกทงยงท�าใหเกดประโยชนจาก
การถายทอดเทคโนโลยระหวางอตสาหกรรม ซงท�าใหเกดการ
พฒนาเทคโนโลยทใชในอตสาหกรรมใหม
นอกเหนอจากความส�าคญตอระบบเศรษฐกจ ระบบ
มาตรวทยายงมสวนส�าคญตอการก�ากบดแลดานการคมครอง
ทางการคาและผบรโภค สาธารณสข และสงแวดลอม ดงนน การ
ลงทนในโครงสรางพนฐานดานมาตรวทยาจงไมสามารถพงพา
กลไกตลาดเพยงอยางเดยว แตภาครฐตองมสวนในการลงทน
ซงตองมการพจารณาและจดล�าดบความส�าคญในการลงทน
ภายใตงบประมาณของภาครฐทมจ�ากด เพอใหเกดประโยชน
สงสดตอประเทศ
ทงน คณะผวจยไดประเมนการด�าเนนงานของสถาบน
มาตรวทยาแหงชาตตามบทบาทและหนาทตามพระราชบญญต
พฒนาระบบมาตรวทยาแหงชาต พ.ศ. 2540 ในดานความ
เหมาะสมในการลงทน การใหบรการ และหนาททางวชาการ
มาตรวทยา การพฒนาโครงสรางพนฐานดานมาตรวทยา การ
พฒนาก�าลงคนดานมาตรวทยา และการสงเสรมความรวมมอ
ระหวางประเทศในเรองทเกยวของกบมาตรวทยา ซงสามารถ
อธบายดวยการวเคราะหใน 5 ประเดนหลก ดงน
1. ความเหมาะสมและความครอบคลมในการลงทนของ
สถาบนมาตรวทยาแหงชาต
ส�าหรบการประเมนในสวนน คณะผวจยใชขอมลงบ
ประมาณจากรายงานประจ�าป 2551-2555 ส�าหรบการวเคราะห
การใชและการจดสรรงบประมาณของสถาบนมาตรวทยา
แหงชาต พบวาการจดสรรงบประมาณและรายจายคอนขาง
ครอบคลมบทบาทหนาทของสถาบนมาตรวทยาแหงชาตตาม
พระราชบญญตพฒนาระบบมาตรวทยาแหงชาต พ.ศ. 2540
และเมอเทยบกบตางประเทศ พบวาสถาบนมาตรวทยาแหง
ชาตของประเทศไทยไดรบงบประมาณนอยกวาหนวยงานดาน
มาตรวทยาในประเทศทมสดสวนของผลผลตมวลรวมภายใน
ประเทศตอหวประชากรสงกวาไทย
2. ลกษณะการใหบรการของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต
คณะผวจยประเมนจ�านวนและลกษณะของผใชบรการ
รวมทงจ�านวนการใหใบรบรองการสอบเทยบและจ�านวนชนงาน
ทใหบรการสอบเทยบในชวงป 2551-2555 พบวาหองปฏบต
การสอบเทยบทตยภมของภาคเอกชนมสดสวนการใชบรการ
สงทสด สวนกลมผใชบรการสอบเทยบจากสถาบนมาตรวทยา
แหงชาตทเปนเปาหมายหลก ไดแก หนวยการผลตสนคาภาค
อตสาหกรรม และหนวยงานทใหบรการหองปฏบตการ ส�าหรบ
จ�านวนการใหใบรบรองการสอบเทยบสวนใหญอยในสาขา
เชงกลและสาขามต เนองจากหองปฏบตการทตยภมไมสามารถ
ใหบรการสอบเทยบบางพารามเตอรในสาขาดงกลาวได
3. ศกยภาพของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต
การประเมนศกยภาพของสถาบนมาตรวทยาแหง
ชาต คณะผวจยวเคราะหจ�านวนรายการขดความสามารถดาน
การสอบเทยบ (Calibration and Measurement Capability:
CMC) ทไดรบ พบวาสาขาการสอบเทยบทมศกยภาพสง ไดแก
สาขาไฟฟา รองลงมา ไดแก สาขาเคมและชวภาพ และสาขา
มต นอกจากน การศกษานยงวเคราะหการไดรบการรบรอง
คณภาพตามมาตรฐาน ISO/IEC 17025 ซงพบวาสถาบนมาตร
วทยาแหงชาตมศกยภาพคอนขางสง เมอพจารณาจากสดสวน
ของรายการวดของสถาบนมาตรวทยาแหงชาตทไดรบการ
รบรองมาตรฐาน ISO/IEC 17025
4. เปาหมายเชงกลยทธของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต
และความคาดหวงภายในองคกร
คณะผวจยใชวธสมภาษณและจดประชมกลมยอย
เพอวเคราะหความคาดหวงภายในสถาบนมาตรวทยาแหงชาต
ตอการด�าเนนการตามเปาหมายเชงกลยทธ ไดผลการศกษาวา
บคลากรของสถาบนมาตรวทยาแหงชาตคาดหวงใหสถาบน
มาตรวทยาแหงชาตมงพฒนางานวจยพนฐานและงานวจยท
สรางผลกระทบควบคกน มการส�ารวจความตองการดานมาตร
วทยาในประเทศ และใหบรการทตอบสนองความตองการนน
รวมทงตองมการสงเสรมและพฒนาศกยภาพของบคลากรของ
สถาบนมาตรวทยาแหงชาต
12 รายงานทดอารไอ
5. บทบาทในอนาคตของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต ภาย
ใตกรอบความตกลงทางการคาของประชาคมเศรษฐกจ
อาเซยน
คณะผวจยเสนอรายละเอยดเกยวกบมาตรการ ความ
คบหนา และอปสรรคในการด�าเนนการ เพอสรางความเปน
มาตรฐานตามกรอบความตกลงดานการคาของประชาคม
เศรษฐกจอาเซยน ซงจากการวเคราะห พบวาเปาหมายในการ
ด�าเนนการเพอสรางความเปนมาตรฐานตามกรอบความตกลง
ดานการคาของประชาคมเศรษฐกจอาเซยน มผลตอแนวโนม
การด�าเนนงานทางดานระบบมาตรวทยาของประเทศ
สวนแนวทางในการด�าเนนงาน ประเทศสมาชก
อาเซยนควรประสานความรวมมอดานกฎระเบยบทางเทคนค
และการตรวจสอบรบรอง ทงน การปรบมาตรฐานของอาเซยน
ใหเปนมาตรฐานเดยวกน มแนวโนมทจะท�าใหคณภาพของ
สนคาไดรบการปรบปรงใหดขน ดงนน การสรางมาตรฐานของ
ภมภาคอาเซยนยอมมผลตอแนวโนมการด�าเนนงานทางดาน
ระบบมาตรวทยาของประเทศ สถาบนมาตรวทยาแหงชาตจง
ควรมการเตรยมตวเพอรบมอกบความเปลยนแปลง
แนวทางในการปรบปรงแผนงานและนโยบายของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต
การสอบเทยบมาตรฐานเครองมอเปนผลผลตหลกท
ท�าใหเกดประโยชนทางเศรษฐกจของสถาบนมาตรวทยาแหง
ชาต ในฐานะทท�าหนาทเปนผพฒนาและรกษามาตรฐานดาน
มาตรวทยาของประเทศ ดงนน การมขดความสามารถในดาน
การสอบเทยบและการวดของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต จง
เปนสงทสะทอนถงการผลตของประเทศทไดมาตรฐาน ซงสง
ผลทางบวกตอเศรษฐกจของประเทศ
นอกจากน สถาบนมาตรวทยาแหงชาตเปนผทอยใน
ระดบบนสดของหวงโซของการสอบกลบได ซงหากสถาบน
มาตรวทยาแหงชาตสามารถถายทอดมาตรฐานและเทคนค
วธในการสอบเทยบใหกบหองปฏบตการสอบเทยบในระดบ
ทตยภมในระบบ และมการถายทอดบรการสอบเทยบตอไปใน
ตลาดการใหบรการสอบเทยบทมระดบต�ากวา จะท�าใหระบบ
เศรษฐกจไดรบประโยชนมากขนตามไปดวย ดงนน ความเชอม
โยงระหวางสถาบนมาตรวทยาแหงชาตและหองปฏบตการสอบ
เทยบระดบทตยภมในตลาด จงเปนประโยชนตอระบบเศรษฐกจ
ของประเทศ
ยงไปกวานน การผลตงานวจยทเปนการสราง
นวตกรรมทางดานมาตรวทยากเปนอกหนงบทบาททสถาบน
มาตรวทยาแหงชาตจะสามารถสรางประโยชนตอระบบ
เศรษฐกจของประเทศ และยงเปนประโยชนตอคณภาพชวต
ของประชาชนในประเทศ
ทงน เพอใหสถาบนมาตรวทยาแหงชาตท�าหนาทได
สมบรณตามทกลาวขางตน คณะผวจยจงเสนอแนะแนวทาง
เพอใหเกดผลตอการปรบปรงแผนงานหรอนโยบายของสถาบน
มาตรวทยาแหงชาต ดงรายละเอยดในรปท 1
1. การพฒนาขดความสามารถในดานการสอบเทยบและ
การวด
การพจารณาการลงทนเพอพฒนาขดความสามารถ
ในดานการสอบเทยบและการวด เพอพจารณาการลงทนเพอ
ขยายขดความสามารถดานการสอบเทยบและการวดของแตละ
สาขา ใหมความเหมาะสมและคมคาตอการลงทน สถาบน
มาตรวทยาแหงชาตควรศกษารายละเอยดของโครงสราง
อตสาหกรรม และประเมนความคมคาทางเศรษฐกจของการ
ลงทน หรอการศกษา CBA
การศกษาโครงสรางของอตสาหกรรมสถาบนมาตรวทยาแหงชาตควรศกษาโครงสรางของ
อตสาหกรรม เพอท�าความเขาใจแนวโนมของอตสาหกรรม
ทจะขยายตวในอนาคต รวมถงการส�ารวจความตองการทาง
ดานมาตรวทยาของอตสาหกรรมทงในปจจบนและแนวโนม
ในอนาคต เนองจากแนวทางในการด�าเนนงานในปจจบนของ
สถาบนมาตรวทยาแหงชาตนนไมสามารถใหบรการโครงสราง
พนฐานดานมาตรวทยาทตอบสนองตอความตองการทแทจรง
ของอตสาหกรรม ซงเปนผใชงานเครองมอวดในระดบสดทาย
ทงน แนวทางทเปนไปไดในการศกษาโครงสรางของ
อตสาหกรรมเพอวเคราะหความตองการทางดานมาตรวทยา
ในอนาคต ประกอบดวย
(1) การตงผจดการส�าหรบแตละภาคอตสาหกรรมใน
การวางแผนกลยทธของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต
(2) การตงกรรมการส�าหรบการวางแผนกลยทธทมา
จากภาคอตสาหกรรมและหองปฏบตการ
(3) การศกษาโครงสรางของอตสาหกรรมแตละสาขา
13ฉบบท 109 พฤศจกายน 2557
การประเมนความคมคาทางเศรษฐกจของการลงทนการศกษา CBA เปนการประเมนผลทงทางดาน
เศรษฐกจและสงคมทจะเกดขนจากการลงทนในแตละสาขา
ของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต ทงน แนวทางเบองตนในการ
ประเมนประโยชนทไดจากการลงทนดงกลาวประกอบดวย
(1) การพจารณาจ�านวนการใชบรการสอบเทยบของ
สาขาทตองการจะลงทนวามจ�านวนเหมาะสม และสามารถ
สะทอนความตองการของผใชงานอนไดแกหองปฏบตการสอบ
เทยบและอตสาหกรรมไดเพยงใด
(2) การคาดการณจ�านวนการใชงานเปรยบเทยบ
กบระยะเวลาทใชในการลงทนเพอใหเกดการพฒนาขดความ
สามารถ
(3) การประมาณจ�านวนการใหบรการทหองปฏบต
การสอบเทยบสามารถผลตได จากการสงเครองมอไปสอบ
เทยบกบสถาบนมาตรวทยาแหงชาต 1 ครง ในสาขาทตองการ
ลงทน ซงสถาบนมาตรวทยาแหงชาตตองมการเกบขอมลของ
การใหบรการสอบเทยบ และการสงเครองมอไปสอบเทยบของ
ตลาดหองปฏบตการสอบเทยบในระดบทต�ากวาระดบปฐมภม
นอกจากน การใหบรการสอบเทยบในบางสาขาทไม
ไดสงผลทางบวกตอระบบเศรษฐกจโดยตรง ควรตดสนใจลงทน
โดยใชผลการศกษา CBA เพอพจารณาประโยชนในดานอนทจะ
เกดขน เชน ประโยชนในเชงคณภาพชวตของประชาชน ความ
สามารถในการลดการตดตอของเชอโรคบางชนด หรอความ
แมนย�าในการวนจฉยโรค เปนตน
รปท 1 แนวทางเพอใหเกดผลตอการปรบปรงแผนงานหรอนโยบายของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต
ทมา: วเคราะหโดยคณะผวจย (2557)
14 รายงานทดอารไอ
2. การพฒนาการถายทอดบรการสอบเทยบสตลาดหอง
ปฏบตการสอบเทยบ
การพฒนาการถายทอดบรการสอบเทยบและการวด
ของหองปฏบตการสอบเทยบในตลาด เปนการถายเทภาระงาน
ของสถาบนมาตรวทยาแหงชาตใหกบหองปฏบตการสอบเทยบ
ทมศกยภาพสงในการใหบรการ โดยเฉพาะในสาขาไฟฟาและ
เชงกล เพอใหสถาบนมาตรวทยาแหงชาตสามารถบรหารเวลา
ในการพฒนางานวจยหรอขดความสามารถของระบบมาตร
วทยาของประเทศใหดยงขน
ทงน แนวทางในการพฒนาการถายทอดบรการสอบ
เทยบของสถาบนมาตรวทยาแหงชาตประกอบดวย
(1) การศกษาศกยภาพในการใหบรการของหอง
ปฏบตการสอบเทยบในตลาด โดยมการวเคราะหสวนแบง
ทางการตลาดเพอจ�าแนกผใหบรการตามระดบศกยภาพ และ
สามารถค�านวณหรอประมาณการมลคาการสอบเทยบของผ
ใหบรการในแตละระดบได เพอเปนการพจารณาสาขาทควร
ไดรบการถายทอด
(2) การศกษาผลทไดจากการถายทอดบรการสอบ
เทยบระดบทตยภมหรอต�ากวาในตลาดหองปฏบตการสอบ
เทยบ ดวยการเกบรวบรวมขอมลและค�านวณมลคาของการ
ใหบรการสอบเทยบและการสงเครองมอไปสอบเทยบของหอง
ปฏบตการแตละระดบ
อย างไรกตาม ความเข าใจในโครงสร างของ
อตสาหกรรมและความตองการของตลาดหองปฏบตการสอบ
เทยบเปนสงส�าคญตอการพฒนาการถายทอดบรการสอบเทยบ
ของสถาบนมาตรวทยาแหงชาต เพอสนบสนนใหหองปฏบต
การสอบเทยบเอกชนสามารถด�าเนนการไดในเชงพาณชย
3. การสรางนวตกรรมทางดานมาตรวทยาทมผลทางบวก
ตอประเทศ
การสรางนวตกรรมทางดานมาตรวทยา เปนแนวทาง
ทสถาบนมาตรวทยาแหงชาตควรหนมาใหความส�าคญ
เนองจากผลของการศกษาและวจยเพอใหเกดนวตกรรมดง
กลาว มความส�าคญตอการสรางและการพฒนาความเชอมโยง
ในการถายทอดมาตรฐานระหวางสถาบนมาตรวทยาแหงชาต
และหองปฏบตการสอบเทยบในตลาด
ทงน แนวทางในการผลตนวตกรรมทางดานมาตร
วทยาใหเกดประสทธผลตอระบบเศรษฐกจและคณภาพชวต
ของประชาชนนน สถาบนมาตรวทยาแหงชาตจ�าเปนตองม
การก�าหนดทศทางของการพฒนาระบบมาตรวทยาทถกตอง
และสอดคลองกบกลยทธในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของ
ประเทศ ซงตองอาศยขอมลทมความถกตองและชดเจนส�าหรบ
ประกอบการตดสนใจ
ทงน การไดมาซงขอมลดงกลาว สถาบนมาตรวทยา
แหงชาตควรศกษาโครงสรางของอตสาหกรรมทมแนวโนม
ทจะมศกยภาพสงหรอมความส�าคญในอนาคต และศกษา
CBA ของการลงทน เพอพฒนานวตกรรมทางดานมาตรวทยา
ตลอดจนรวมมอกบหนวยงานทมหนาทก�ากบดแลการก�าหนด
มาตรฐานดานมาตรวทยาของเครองมอในอตสาหกรรมใหมๆ ท
จะมศกยภาพสงหรอมความส�าคญตอประเทศในอนาคต รวมถง
หนวยงานทมบทบาทส�าคญในการก�าหนดทศทางการพฒนา
เศรษฐกจและสงคมของประเทศ
ภาคผนวก
มาตรวทยาเชงกฎหมาย (Legal Metrology)
วตถประสงคหลกของระบบมาตรวทยาเชงกฎหมาย
คอการรกษาความถกตองและความเปนธรรมในการชง ตวง
วด ในเชงพาณชย
พระราชบญญตมาตราชงตวงวด พ.ศ. 2542 ก�าหนด
ใหจดตงส�านกงานกลางชงตวงวดขนในกรมการคาภายใน
กระทรวงพาณชย โดยใหมอ�านาจหนาทในการก�าหนดแบบ
มาตราชงตวงวด (ไดแก มาตรฐานการวด) และชนของแบบ
มาตราชงตวงวด ก�าหนดระดบความเทยงตรงของแบบมาตรา
ชงตวงวดชนตางๆ รวมทงควบคมใหเครองชงตวงวดทาง
พาณชยไดรบการตรวจสอบความเทยงตรงกบแบบมาตรา
ชงตวงวดตามทกฎหมายก�าหนดไว รวมทงก�ากบดแลใหผ
ประกอบการทผลตเครองชงตวงวดปฏบตตามทกฎหมาย
ก�าหนด หรอตามกฎเกณฑเหมาะสม เขตความรบผดชอบของ
ส�านกงานกลางชงตวงวดมไดจ�ากดอยในสวนกลางเทานน แต
ครอบคลมไปทวประเทศ โดยมส�านกงานสาขาในภมภาคตางๆ
เครองชงตวงวดทอยภายใตก�ากบของกฎหมายคอ
เครองชงและเครองตวงทกชนด ยกเวนเครองชงและเครองตวง
ทประกาศก�าหนดใหยกเวน และเครองวดทไดรบการประกาศให
ควบคม โดยพระราชบญญตมาตราชงตวงวดฯ ไดจ�าแนกเครอง
ชง เครองตวงและเครองวดไวดงน
15ฉบบท 109 พฤศจกายน 2557
- “เครองชง” หมายความวา เครองส�าหรบใชชง
แสดงน�าหนก และใหหมายความรวมถงตมน�า
หนกทใชในการชงและสวนประกอบของเครองชง
- “เครองตวง” หมายความวา เครองทมลกษณะ
เปนภาชนะส�าหรบใชตวงแสดงปรมาตรของ
สงของ และใหหมายความรวมถงสวนประกอบ
ของเครองตวง
- “เครองวด” หมายความวา เครองส�าหรบใชวด
แสดงปรมาณหรอหนวยของสงใดๆ แตไมใช
เครองชงหรอเครองตวง
มาตรวทยาเชงวทยาศาสตร (Scientific Metrology)
วตถประสงค หลกของระบบมาตรวทยา เช ง
วทยาศาสตรคอการสรางและรกษาความแมนย�าและความ
เทยงตรงใหเกดแกผลการวดของกจกรรมการวดทงหลายใน
ประเทศ และใหผลการวดเหลานนสามารถเปรยบเทยบกบผล
การวดของประเทศอนได
พระราชบญญตพฒนาระบบมาตรวทยาแหงชาต
ก�าหนดใหจดตงสถาบนมาตรวทยาแหงชาตขน โดยใหมหนาท
พฒนาระบบมาตรวทยา จดหาและเกบรกษามาตรฐานการวด
แหงชาตทกสาขา เพอใหประเทศมมาตรฐานการวดทสอดคลอง
กบระบบมาตรวทยาระหวางประเทศแลวจงถายทอดคาปรมาณ
และความไมแนนอนการวดจากมาตรฐานการวดแหงชาตไป
สกจกรรมการวดภายในประเทศผานกระบวนการสอบเทยบ
เครองมอวด นอกจากนยงก�าหนดใหสนบสนนการถายทอด
ความร การฝกอบรม และการวจยและพฒนาดานมาตรวทยา
อกดวย
มาตรฐานการวด
มาตรฐานการวดเปนองคประกอบหลกและทมาของ
ความแมนย�าและความเทยงตรงของการวดและการสอบเทยบ
และเปนปจจยส�าคญในการสรางการยอมรบในผลการวดหรอ
ผลการสอบเทยบระหวางกน เชน ระหวางผท�าการวดกบผใชผล
การวด ระหวางประเทศผผลตสนคาและประเทศทน�าเขาสนคา
การสรางการยอมรบรวมกนในความเทาเทยมของมาตรฐาน
การวดจงมประโยชนในการสนบสนนความรวมมอระหวาง
ประเทศในดานตางๆ การสรางการยอมรบในความเทาเทยม
ของมาตรฐานการวดน กระท�าผานการสอบเทยบเปนล�าดบ
ชนและการรกษาความสามารถสอบกลบไดทางมาตรวทยาไว
ไมใหขาดชวง
มาตรฐานการวดสามารถจดหมวดหมได 2 แบบ ใน
แตละแบบมล�าดบชนของตน แบบท 1 คอการจดตามบทบาท
และขอบเขตการใชงาน แบบท 2 คอการจดตามล�าดบการ
สอบเทยบ1
แบบท 1 การจดล�าดบมาตรฐานการวดตามบทบาทและ
ขอบเขตการใชงาน
• มาตรฐานการวดระหวางประเทศ (International
Measurement Standard) คอมาตรฐานการวด
ทยอมรบโดยประเทศภาคตามขอตกลงระหวาง
ประเทศ และมจดมงหมายเพอใหใชไดทวโลก
เชน กโลกรม ตนแบบระหวางประเทศไดรบการ
ยอมรบตามสนธสญญาเมตรก จงเปนมาตรฐาน
การวดระหวางประเทศ
• มาตรฐานการวดแหงชาต (National Measure-
ment Standard) คอมาตรฐานการวดทไดรบการ
ยอมรบโดยผมอ�านาจหนาทระดบชาตใหใชในรฐ
หรอเขตเศรษฐกจหนง เพอเปนพนฐานในการ
ก�าหนดคาปรมาณไปยงมาตรฐานการวดอนๆ
ส�าหรบชนดของปรมาณทเกยวของ
• มาตรฐานการวดอางอง (Reference Measure-
ment Standard) คอมาตรฐานการวดทก�าหนด
ใหเปนมาตรฐานเพอการเทยบมาตรฐานของ
มาตรฐานการวดอนๆ ส�าหรบปรมาณชนดท
ก�าหนด ในองคกรหรอสถานททก�าหนด
• มาตรฐานการวดใชงาน (Working Measure-
ment Standard) คอมาตรฐานการวดซงน�ามา
ใชเปนประจ�า เพอเทยบมาตรฐานหรอทวนสอบ
เครองมอวดหรอระบบวด โดยปกตแลวมกสอบ
เทยบมาตรฐานการวดใชงานกบมาตรฐานการ
วดอางอง
• มาตรฐานการวดจร (Travelling Measurement
Standard) คอมาตรฐานการวดทสรางขนเปน
พเศษ เพอการขนสงระหวางสถานท
1 สถาบนมาตรวทยาแหงชาต, 2548 , มาตรวทยาเบองตน, กรงเทพฯ.
16 รายงานทดอารไอ
• อปกรณการวดถายโอน (Transfer Measurement
Device) หมายถงอปกรณทใชเปนตวกลางในการ
เปรยบเทยบมาตรฐานการวด
• วสดอางองรบรอง (Certified Reference Mate-
rial) หมายถงวสดอางองทมเอกสารหลกฐาน
ซงออกโดยองคกรทมอ�านาจหนาท และใหคา
สมบตทระบคาหนงหรอหลายคาพรอมกบความ
ไมแนนอนและความสามารถสอบกลบไดของคา
สมบตทระบ โดยใชวธด�าเนนการทสมเหตสมผล
แบบท 2 การจดล�าดบมาตรฐานการวดตามล�าดบการสอบเทยบ
• มาตรฐานการวดในตว (Intrinsic Measure-
ment Standard) หมายถงมาตรฐานการวดท
เกดจากสมบตในตว และสมบตททวนซ�าไดของ
ปรากฏการณหรอสาร
• มาตรฐานปฐมภม (Primary Measurement
Standard) หมายถงมาตรฐานการวดซงสราง
ขนจากสงประดษฐทเลอกโดยการตกลงกนหรอ
จดตงโดยใชวธด�าเนนการวดทปราศจากความ
สมพนธกบมาตรฐานการวดส�าหรบปรมาณท
เปนชนดเดยวกน
• มาตรฐานทตยภม (Secondary Measurement
Standard) หมายถงมาตรฐานการวดซงจดตง
ผานการสอบเทยบกบมาตรฐานการวดปฐมภม
ของปรมาณชนดเดยวกน
สวนการสอบเทยบ หมายถง “การปฏบตงานภาย
ใตเงอนไขทระบ ซงในขนแรกสรางความสมพนธระหวางคา
ปรมาณกบความไมแนนอนการวดทไดจากมาตรฐานการวด
และคาบงชทสมนยกบความไมแนนอนการวดทเชอมสมพนธ
คาบงชนน และในขนทสองจะใชสารสนเทศดงกลาวสรางความ
สมพนธเพอใหไดผลการวดจากคาบงช”
ความสามารถสอบกลบไดทางมาตรวทยา
ความสามารถสอบกลบไดทางมาตรวทยา คอสมบต
ของผลการวด ซงผลการวดนนสมพนธกบนยามของหนวยการ
วดทถกท�าใหประจกษในทางปฏบตหรอมาตรฐานการวดอยาง
ไมขาดชวงการสอบเทยบทไดจดท�าเปนเอกสารไว โดยการสอบ
เทยบแตละครงมสวนตอความไมแนนอนการวด
ทงน ผลการวดจะไมมความหมาย หากไมสามารถ
โยงหรออางองสมาตรฐานการวดทมความถกตองและไดรบการ
ยอมรบ ความสามารถสอบกลบไดทางมาตรวทยาจงเปนการ
สงตอหนวยการวดจากนยามไปสผใชงานผลการวด โดยหวใจ
ส�าคญในการแสดงความสามารถสอบกลบไดทางมาตรวทยา
ของผลการวด ประกอบดวยสวนตางๆ ดงน
• ความสามารถสอบกลบไดทางมาตรวทยาไปยง
หนวยการวด สวนนถอเปนหนาทความรบผด
ชอบของสถาบนมาตรวทยาแหงชาตโดยตรง ซง
จะตองพยายามด�าเนนการใหมาตรฐานการวด
แหงชาตมความสามารถสอบกลบไดทางมาตร
วทยาไปยงหนวยการวด
• หวงโซความสามารถสอบกลบไดทางมาตรวทยา
สวนนเปนความรบผดชอบรวมกนของทกฝาย
ตงแตผใชผลการวด ผท�าการวด หองปฏบตการ
สอบเทยบ และสถาบนมาตรวทยาแหงชาต ใน
การท�าใหล�าดบชนของมาตรฐานการวดและการ
สอบเทยบทใชเพอสรางความสมพนธระหวาง
ผลการวดกบมาตรฐานการวดแหงชาตครบถวน
และไมขาดตอน
