2 รายงานทดอารไอ

รายงานทดอารไอฉบบท 137

กมภาพนธ 2561

ทมา: เรยบเรยงจากเนอหาบทท 5 ในรายงานฉบบสมบรณ โครงการ “ประมวลองคความร ดานการเสรมสรางธรรมาภบาลและการลดคอรรปชน” โดย เดอนเดน นคมบรรกษ, ธปไตร แสละวงศ, วรวลย ไพบลยจตตอาร, ธารทพย ศรสวรรณเกศ, ฉตร ค�าแสง, ศราภรณ ธปเทยน, บญวรา สมะโน และณชพล ประดษฐเพชรา สนบสนนโดยส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.), มถนายน 2560

สถาบนว จย เพ อการพฒนาประ เทศไทย (ทดอารไอ) ไดเผยแพร “รายงานทดอารไอ” (ชอเดมวา “สมดปกขาวทดอารไอ”) มาตงแตเดอนสงหาคม 2536 โดยคดสรรกลนกรอง งานวจยตางๆ มาน�าเสนออยางเรยบงายเพอ จดประกายใหเกดการวพากษวจารณ “รายงานทดอารไอ” มโอกาสรบใชสงคมไทยมาตลอด ทงเปนรายสะดวก และปรบมาเปนรายเดอนในระยะตอมา อยางไรกตามตงแตฉบบท 118 เปนตนไป “รายงานทด อารไอ” จะมาพบผอานเปนรายสะดวก พรอมทงยงคงน�าเสนอเรองราวตางๆ อยางเรยบงายแบบเปนมตรตอความสนใจใครร ของผอานทวไปเชนเดม

เรยบเรยงกตตพงศ สนธสมพนธบรรณาธการธปไตร แสละวงศบรรณาธการบรหารจรากร ยงไพบลยวงศกองบรรณาธการวฒนา กาญจนานจ ออกแบบwrongdes ign

3ฉบบท 137 กมภาพนธ 2561

กฎหมายตอตานการทจรตในประเทศไทย

คอรรปชนยงคงเปนปญหาใหญทเปนอปสรรค

ตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของไทยและบนทอน

ประสทธภาพในการท�างานของภาครฐ คณะผวจยได

ศกษากรณทจรตในประเทศไทยในชวงป พ.ศ. 2530 ถง

พ.ศ. 2559 หรอ 30 ปทผานมา พบวา กรณทจรตทม

ความเสยหายทางงบประมาณมลคาทสงหรอมเจาหนาท

รฐระดบสงเกยวของสวนใหญเปนการทจรต 3 รปแบบ

ไดแก (1) การทจรตในการจดซอจดจางของภาครฐ (2)

การทจรตในการรวมลงทนระหวางภาครฐและเอกชนซง

โดยทวไปเปนนโยบายทใชกบโครงการกอสรางโครงสราง

พนฐานขนาดใหญ อาท โครงการกอสรางทางรถไฟยก

ระดบของบรษท โฮปเวลล (ประเทศไทย) จ�ากด และ (3)

การทจรตจากการใชอ�านาจหนาทของเจาหนาทรฐเพอ

เออประโยชนใหตนเองหรอพวกพอง โดยมสาเหตมา

จากการมผลประโยชนทบซอน การรบสนบน หรอการ

ใชอ�านาจโดยมชอบของเจาหนาทรฐ

4 รายงานทดอารไอ

ในชวงเวลาทผานมา รฐบาลไดออกหรอปรบปรง

กฎหมายตางๆ ขนมาเพอก�ากบดแลการบรหารราชการ

ทง 3 รปแบบขางตนเพอปดชองโหวทางกฎหมายทจะเออ

ใหเกดการทจรตซ�าอก รายงานฉบบนจะอธบายประวต

ลกษณะ และบทบาทของกฎหมายทมความส�าคญในการ

ปราบปรามการทจรตในประเทศไทย ดงน

กฎหมายควบคมการจดซอจดจางของภาครฐ

การศกษากรณทจรตจากฐานขอมล 110 กรณ

ซงเกดขนในชวงตงแตป พ.ศ. 2530 ถง พ.ศ. 2559 พบ

วาการจดซอจดจางเปนหนงในกระบวนการบรหารงาน

ของรฐทมเงนงบประมาณรวไหลจากการทจรตมากทสด

กฎหมายหลกทก�ากบดแลการจดซอจดจางของหนวย

งานรฐบาลกคอระเบยบส�านกนายกรฐมนตรวาดวยการ

พสด พ.ศ. 2535 (ระเบยบส�านกนายกฯ วาดวยการพสด)1

ซงถกบญญตขนในสมยรฐบาลนายอานนท ปนยารชน

ระเบยบนมกระทรวงการคลงเปนผรบผดชอบและถก

แกไขมาแลวทงหมด 7 ครง ครงลาสดมการแกไขในป

พ.ศ. 2552 ระเบยบนครอบคลมรายละเอยดเกยวกบการ

จดซอจดจางทกประเภทไมวาจะเปนการจดซอพสดทวไป

หรอการจางทปรกษา และการจดซอจดจางทกรปแบบไม

วาจะเปนการตกลงราคากบเอกชนรายใดรายหนง การ

แขงขนเสนอราคาระหวางเอกชนหลายราย การจดซอ

จดจางในกรณพเศษ ฯลฯ

ระเบยบส�านกนายกฯ วาดวยการพสดครอบคลม

เพยงการจดซอจดจางของหนวยงานราชการสวนกลาง

และสวนภมภาค มไดครอบคลมการจดซอจดจางของ

หนวยงานรฐวสาหกจและองคการปกครองสวนทองถน

(อปท.) ถงกระนน รฐวสาหกจสวนใหญกเลอกทจะปฏบต

ตามระเบยบส�านกนายกฯ วาดวยการพสดในการจดซอ

จดจาง เนองจากมส�านกงานตรวจเงนแผนดน (สตง.)

เปนผตรวจสอบบญชการใชจายเงนของภาครฐ การใช

ระเบยบเดยวกบหนวยงานราชการสวนกลางจงชวยลด

ขอสงสยในกระบวนการตรวจสอบการใชเงน สวนการจด

ซอจดจางของ อปท. ถกก�ากบดแลโดยระเบยบกระทรวง

มหาดไทยวาดวยการพสดของหนวยงานการบรหาร

ราชการสวนทองถน พ.ศ. 2535 ซงมเนอหาคลายคลง

กบระเบยบส�านกนายกฯ วาดวยการพสด

โดยสรป ในทางปฏบต ระเบยบส�านกฯ วาดวย

การพสดจงมผลบงคบใชกบทงหนวยงานสวนกลาง

หนวยงานทองถน และรฐวสาหกจ แมวาระเบยบส�านก

นายกฯ วาดวยการพสดจะเปนกฎหมายหลกทใชในการ

ก�ากบดแลการจดซอจดจางของภาครฐ แตการทจรต

สวนมากเกดจากการละเมดกฎหมายอกฉบบหนง คอ

1 ในป พ.ศ. 2560 รฐบาลพลเอกประยทธ จนทรโอชา ไดยกเลกระเบยบ สานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 และระเบยบจดซอจดจาง อนๆ ทงหมด และประกาศใชพระราชบญญตการจดซอจดจางและการบรหารพสดภาครฐ พ.ศ. 2560 ขนแทน

5ฉบบท 137 กมภาพนธ 2561

ตารางท 1 กรณทจรตในการจดซอจดจางของภาครฐทละเมด พ.ร.บ. วาดวยความผดเกยวกบการเสนอราคาตอหนวยงานของรฐ พ.ศ. 2542

ทมา: คณะผวจย (2559)

พระราชบญญตวาดวยความผดเกยวกบการเสนอราคา

ตอหนวยงานของรฐ พ.ศ. 2542 หรอทเรยกกนโดยทวไป

วา “กฎหมายฮว” ซงถกตราขนในสมยรฐบาลนายชวน

หลกภย

กฎหมายฮวเปนกฎหมายทปองกนการสมยอม

ราคากนของผทเสนอราคาตอหนวยงานภาครฐ โดย

ครอบคลมหนวยงานรฐบาลทกระดบและทกประเภท

เนองจากมสถานภาพเปนพระราชบญญต มใชระเบยบ

ส�านกนายกรฐมนตรดงเชนระเบยบส�านกนายกฯ วาดวย

การพสด เหตผลทตองตรากฎหมายนเนองจากการจดซอ

จดจางของภาครฐประเภททตองมการแขงขนราคายงคง

มการสมยอมราคาหรอการกระท�าอนๆ ทท�าใหไมมการ

แขงขนอยางเปนธรรมอยมาก

การวเคราะหจากฐานขอมล 110 คด พบวามคด

ทจรตอยางนอย 16 คดตามทแสดงในตารางท 1 ทละเมด

กฎหมายฮวในมาตรา 10 ถงมาตรา 13 ซงก�าหนดบท

ลงโทษขาราชการและผด�ารงต�าแหนงทางการเมองไวแลว

(ดกรอบท 1) กฎหมายดงกลาวใหอ�านาจคณะกรรมการ

ปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.)

สบสวนการกระท�าทขดตอกฎหมายฮวและก�าหนดบท

ลงโทษเอกชนและบคคลทวไปทเกยวของกบการสมยอม

ราคาตามมาตรา 4 ถงมาตรา 9 (กรอบท 2)

6 รายงานทดอารไอ

กรอบท 1 พระราชบญญตวาดวยความผดเกยวกบการเสนอราคาตอหนวยงานของรฐ พ.ศ. 2542 มาตรา 10 ถงมาตรา 13 มบทบญญตดงน

มาตรา 10 เจาหนาทในหนวยงานของรฐผใดซงมอ�านาจหรอหนาทในการอนมต การ

พจารณาหรอการด�าเนนการใดๆ ทเกยวของกบการเสนอราคาครงใด รหรอมพฤตการณปรากฏ

แจงชดวาควรรวาการเสนอราคาในครงนนมการกระท�าความผดตามพระราชบญญตน ละเวนไม

ด�าเนนการเพอใหมการยกเลกการด�าเนนการเกยวกบการเสนอราคาในครงนน มความผดฐาน

กระท�าความผดตอต�าแหนงหนาท ตองระวางโทษจ�าคกตงแตหนงปถงสบปและปรบตงแตสอง

หมนบาทถงสองแสนบาท

มาตรา 11 เจาหนาทในหนวยงานรฐผใด หรอผไดรบมอบหมายจากหนวยงานของรฐผ

ใด โดยทจรตท�าการออกแบบ ก�าหนดราคา ก�าหนดเงอนไข หรอก�าหนดผลประโยชนตอบแทน

อนเปนมาตรฐานในการเสนอราคาโดยมงหมายมใหมการแขงขนในการเสนอราคาอยางเปนธรรม

หรอเพอชวยเหลอใหผเสนอราคารายใดไดมสทธเขาท�าสญญากบหนวยงานของรฐโดยไมเปน

ธรรม หรอเพอกดกนผเสนอราคารายใดมใหมโอกาสเขาแขงขนในการเสนอราคาอยางเปนธรรม

ตองระวางโทษจ�าคกตงแตหาปถงยสบป หรอจ�าคกตลอดชวต และปรบตงแตหนงแสนบาทถงส

แสนบาท

มาตรา 12 เจาหนาทในหนวยงานของรฐผใดกระท�าความผดตามพระราชบญญตน

หรอกระท�าการใดๆ โดยมงหมายมใหมการแขงขนราคาอยางเปนธรรม เพอเอออ�านวยแกผเขา

ท�าการเสนอราคารายใดใหเปนผมสทธท�าสญญากบหนวยงานของรฐ มความผดฐานกระท�าผด

ตอต�าแหนงหนาท ตองระวางโทษจ�าคกตงแตหาปถงยสบป หรอจ�าคกตลอดชวต และปรบตงแต

หนงแสนบาทถงสแสนบาท

มาตรา 13 ผด�ารงต�าแหนงทางการเมอง หรอกรรมการหรออนกรรมการในหนวยงานของ

รฐ ซงมใชเจาหนาทในหนวยงานของรฐผใด กระท�าความผดตามพระราชบญญตน หรอกระท�า

การใดๆ ตอเจาหนาทในหนวยงานของรฐซงมอ�านาจหรอหนาทในการอนมต การพจารณา หรอ

การด�าเนนการใดๆ ทเกยวของกบการเสนอราคาเพอจงใจหรอท�าใหจ�ายอมตองยอมรบการเสนอ

ราคาทมการกระท�าความผดตามพระราชบญญตน ใหถอวาผนนกระท�าความผดฐานกระท�าผดตอ

ต�าแหนงหนาท ตองระวางโทษจ�าคกตงแตเจดปถงยสบป หรอจ�าคกตลอดชวต และปรบตงแต

หนงแสนสหมนบาทถงสแสนบาท

7ฉบบท 137 กมภาพนธ 2561

กรอบท 2 พระราชบญญตวาดวยความผดเกยวกบการเสนอราคาตอหนวยงานของรฐ พ.ศ. 2542 มาตรา 4-9 มรายละเอยดดงน

มาตรา 4 ผใดตกลงรวมกนในการเสนอราคา เพอวตถประสงคทจะใหประโยชนแกผใด

ผหนงเปนผมสทธท�าสญญากบหนวยงานของรฐ โดยหลกเลยงการแขงขนราคาอยางเปนธรรม

หรอโดยการกดกนมใหมการเสนอสนคาหรอบรการอนตอหนวยงานของรฐ หรอโดยการเอาเปรยบ

แกหนวยงานของรฐอนมใชเปนไปในทางการประกอบธรกจปกต ตองระวางโทษจ�าคกตงแตหนง

ปถงสามป และปรบรอยละหาสบของจ�านวนเงนทมการเสนอราคาสงสดในระหวางผรวมกระท�า

ความผดนน หรอของจ�านวนเงนทมการท�าสญญากบหนวยงานของรฐแลวแตจ�านวนใดจะสงกวา

ผใดเปนธระในการชกชวนใหผอนรวมตกลงกนในการกระท�าความผดตามทบญญตไวใน

วรรคหนง ผนนตองระวางโทษตามวรรคหนง

มาตรา 5 ผใดให ขอให หรอรบวาจะใหเงนหรอทรพยสนหรอประโยชนอนใดแกผอนเพอ

ประโยชนในการเสนอราคา โดยมวตถประสงคทจะจงใจใหผนนรวมด�าเนนการใดๆ อนเปนการ

ใหประโยชนแกผใดผหนงเปนผมสทธท�าสญญากบหนวยงานของรฐ หรอเพอจงใจใหผนนท�าการ

เสนอราคาสงหรอต�าจนเหนไดชดวาไมเปนไปตามลกษณะสนคา บรการ หรอสทธทจะไดรบ หรอ

เพอจงใจใหผนนไมเขารวมในการเสนอราคาหรอถอนการเสนอราคา ตองระวางโทษจ�าคกตงแต

หนงปถงหาปและปรบรอยละหาสบของจ�านวนเงนทมการเสนอราคาสงสดในระหวางผรวมกระท�า

ความผดนนหรอของจ�านวนเงนทมการท�าสญญากบหนวยงานของรฐแลวแตจ�านวนใดจะสงกวา

ผใดเรยก รบ หรอยอมจะรบเงนหรอทรพยสนหรอประโยชนอนใด เพอกระท�าการตามวรรคหนง

ใหถอวาเปนผรวมกระท�าความผดดวย

มาตรา 6 ผใดขมขนใจผอนใหจ�ายอมรวมด�าเนนการใดๆ ในการเสนอราคาหรอไมเขา

รวมในการเสนอราคา หรอถอนการเสนอราคา หรอตองท�าการเสนอราคาตามทก�าหนดโดยใช

ก�าลงประทษรายหรอขเขญดวยประการใดๆ ใหกลววาจะเกดอนตรายตอชวต รางกาย เสรภาพ

ชอเสยง หรอทรพยสนของผถกขเขญหรอบคคลทสาม จนผถกขมขนใจยอมเชนวานน ตองระวาง

โทษจ�าคกตงแตหาปถงสบป และปรบรอยละหาสบของจ�านวนเงนทมการเสนอราคาสงสดใน

ระหวางผรวมกระท�าความผดนน หรอของจ�านวนเงนทมการท�าสญญากบหนวยงานของรฐแลว

แตจ�านวนใดจะสงกวา

มาตรา 7 ผใดใชอบายหลอกลวงหรอกระท�าการโดยวธอนใดเปนเหตใหผอนไมมโอกาส

เขาท�าการเสนอราคาอยางเปนธรรมหรอใหมการเสนอราคาโดยหลงผด ตองระวางโทษจ�าคกตงแต

หนงปถงหาป และปรบรอยละหาสบของจ�านวนเงนทมการเสนอราคาสงสดระหวางผรวมกระท�า

ความผดนนหรอของจ�านวนเงนทมการท�าสญญากบหนวยงานของรฐแลวแตจ�านวนใดจะสงกวา

8 รายงานทดอารไอ

มาตรา 8 ผใดโดยทจรตท�าการเสนอราคาตอหนวยงานของรฐโดยรวาราคาทเสนอนนต�า

มากเกนกวาปกตจนเหนไดชดวาไมเปนไปตามลกษณะสนคาหรอบรการ หรอเสนอผลประโยชน

ตอบแทนใหแกหนวยงานของรฐสงกวาความเปนจรงตามสทธทจะไดรบ โดยมวตถประสงค

เปนการกดกนการแขงขนราคาอยางเปนธรรมและการกระท�าเชนวานน เปนเหตใหไมสามารถ

ปฏบตใหถกตองตามสญญาได ตองระวางโทษจ�าคกตงแตหนงปถงสามป และปรบรอยละหาสบ

ของจ�านวนเงนทมการเสนอราคา หรอของจ�านวนเงนทมการท�าสญญากบหนวยงานของรฐแลว

แตจ�านวนใดจะสงกวา

ในกรณทไมสามารถปฏบตใหถกตองตามสญญาไดตามวรรคหนง เปนเหตใหหนวยงาน

ของรฐตองรบภาระคาใชจายเพมขนในการด�าเนนการใหแลวเสรจตามวตถประสงคของสญญาดง

กลาว ผกระท�าผดตองชดใชคาใชจายใหแกหนวยงานของรฐนนดวยในการพจารณาคดความผด

เกยวกบการเสนอราคาตอหนวยงานของรฐ ถามการรองขอ ใหศาลพจารณาก�าหนดคาใชจายท

รฐตองรบภาระเพมขนใหแกหนวยงานของรฐตามวรรคสองดวย

มาตรา 9 ในกรณทการกระท�าความผดตามพระราชบญญตนเปนไปเพอประโยชนของ

นตบคคลใด ใหถอวาหนสวนผจดการ กรรมการผจดการ ผบรหารหรอผมอ�านาจในการด�าเนน

งานในกจการของนตบคคลนน หรอผซงรบผดชอบในการด�าเนนงานของนตบคคลในเรอง

นน เปนตวการรวมในการกระท�าความผดดวย เวนแตจะพสจนไดวาตนมไดมสวนรเหนในการ

กระท�าความผดนน

ความแตกตางทส�าคญระหวางระเบยบส�านก

นายกฯ วาดวยการพสด และกฎหมายฮวคอ ระเบยบ

ส�านกนายกฯ วาดวยการพสดไมไดบญญตบทลงโทษ

ทางอาญา มเพยงการลงโทษทางวนย ตางจากกฎหมาย

ฮวซงมการบญญตเกยวกบการลงโทษทางอาญาส�าหรบ

การกระท�าผดแตละกรณ ซงนาจะเปนเหตผลวาท�าไม

กฎหมายฮวจงถกน�ามาใชในการด�าเนนคดบอยครงกวา

ระเบยบส�านกนายกฯ วาดวยการพสด

กฎหมายก�ากบดแลการรวมลงทนระหวางภาครฐกบเอกชน

การรวมลงทนระหวางภาครฐและเอกชน (Public-

Private Partnership: PPP) เปนการใหภาคเอกชนรวม

ลงทนในโครงการของรฐ โดยอาจเปนการอนญาต ให

สมปทาน หรอใหสทธแกเอกชนด�าเนนกจการของรฐ

โครงการ PPP เปนเครองมอส�าคญในการลดภาระดาน

การคลงของภาครฐในการพฒนาโครงสรางพนฐานทตอง

ใชเงนลงทนสง โดยเฉพาะการกอสรางโครงสรางพนฐาน

เชน รถไฟฟา รถไฟใตดน สนามบน และทาเรอ

ตงแตป 2523 ถงป 2557 รฐเปดใหเอกชน

รวมลงทนในกจการของรฐ 34 โครงการจาก 5 สาขา

ธรกจ ไดแก การคมนาคม (16 โครงการ) การสอสาร (8

โครงการ) การคาและบรการ (7 โครงการ) การจดการ

น�า (2 โครงการ) และการบรหารขยะ (1 โครงการ) โดยม

รฐวสาหกจเปนเจาของสญญาถง 22 โครงการ และสวน

9ฉบบท 137 กมภาพนธ 2561

ใหญมระยะเวลาการใหสญญาอยท 20-30 ป2 ส�าหรบ

ป 2558 ถงป 2562 รฐบาลพลเอกประยทธ จนทรโอชา

มโครงการเปดใหเอกชนรวมลงทนในโครงการของรฐ

66 โครงการตามยทธศาสตรการใหเอกชนรวมลงทนใน

กจการของรฐ พ.ศ. 2558-2562 ซงจะใชเงนลงทนจากรฐ

1.66 ลานลานบาท โดยเปนการลงทนในโครงการกอสราง

รถไฟฟารอยละ 41 และรถไฟความเรวสงรอยละ 16

ถงแมจะมประโยชนทชดเจน แตการด�าเนน

โครงการ PPP จะเปนการเปดชองทางในการทจรตทม

มลคาสงหากไมมกฎระเบยบทชดเจนหรอกระบวนการ

พจารณาอนมตโครงการทรดกม ทงน กอนป 2535

ประเทศไทยยงไมมกฎหมายก�ากบดแลโครงการรวม

ลงทนระหวางภาครฐและเอกชน การด�าเนนการขาดการ

ตรวจสอบถวงดล ท�าใหเออตอการทจรต โครงการทม

มลคาเกน 1,000 ลานบาทไดรบการพจารณาและอนมต

จากรฐมนตรวาการกระทรวงทรบผดชอบโครงการเพยง

ผเดยว ขอก�าหนดนเปดชองใหเกดการท�าสญญาวาจาง

ทไมรดกมในโครงการโฮปเวลลทงในเรองเงนทนและ

แบบแผนการกอสราง กระบวนการทงหมดตงแตการ

อนมตโครงการจนถงการท�าสญญาวาจางกบเอกชนในป

2533 ถกจดการโดยกระทรวงเดยวคอกระทรวงคมนาคม

โดยไมมการตรวจสอบถวงดลจากหนวยงานอน

ปญหาการทจรตในโครงการโฮปเวลลท�าให

รฐบาลนายอานนท ปนยารชนตองสงใหกระทรวง

คมนาคมซงมนายนกล ประจวบเหมาะ เปนรฐมนตร2 ขอมลจากสานกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจ (ณ 6 มถนายน 2558)

10 รายงานทดอารไอ

วาการในขณะนน ตรวจสอบสญญาสมปทานทงหมดทม

เงอนไขการผกขาด โครงการโฮปเวลลเปนโครงการหนงท

ถกตรวจสอบและถกประกาศใหยกเลกโครงการ และเพอ

เปนการปองกนการทจรตจากโครงการรวมลงทนระหวาง

ภาครฐและเอกชน รฐบาลจงมการตรา พ.ร.บ. วาดวย

การใหเอกชนเขารวมงานหรอด�าเนนการในกจการของ

รฐ พ.ศ. 2535 (พ.ร.บ. รวมทน พ.ศ. 2535) กฎหมาย

ดงกลาวมการปรบปรงเปน พ.ร.บ. การใหเอกชนรวม

ลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. 2556 แตเนองจากกฎหมาย

ฉบบใหมมการบงคบใชเพยง 3 ป ดงนน การพจารณา

ประสทธภาพของกฎหมายจงเปนไปไดยาก คณะผวจย

จงศกษาเฉพาะ พ.ร.บ. รวมทน พ.ศ. 2535

พ.ร.บ. รวมทน พ.ศ. 2535 บญญตวาโครงการ

ทมมลคาอยางนอย 1,000 ลานบาท จะตองไดรบการ

อนมตในหลกการโดยส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการ

เศรษฐกจและสงคมแหงชาตหรอกระทรวงการคลง และ

คณะรฐมนตร (ครม.) (หมวด 2 ของ พ.ร.บ. รวมทน

พ.ศ. 2535) หลงจากโครงการไดรบการอนมตในหลก

การ หนวยงานเจาของโครงการจะตองตงคณะกรรมการ

เฉพาะกจขนมาโดยตองมตวแทนจากหนวยงานตางๆ มา

ชวยรางเอกสารเชญชวนเสนอราคา (หมวด 3) หลงจาก

นนส�านกงานอยการสงสดและ ครม. จะพจารณาอนมต

สญญาวาจาง โครงการรวมทนนนจงจะเรมด�าเนนการได

สดทายหนวยงานเจาของโครงการตองตงคณะกรรมการ

เฉพาะกจขนมาอกชดหนงเพอตดตามและรายงานความ

คบหนาของโครงการเปนระยะ จนกระทงโครงการสนสด

(หมวด 4)

อยางไรกด การทกฎหมายมขอบงคบจ�านวน

มากและมกระบวนการทคอนขางซบซอน จงเปนปจจยท

ลดแรงจงใจของภาคเอกชนในการเขามารวมลงทนกบรฐ

นอกจากน เกณฑการตความวาโครงการใดของรฐควรเขา

ขายตองด�าเนนการตามกระบวนการของกฎหมายรวม

ทนหรอไมนนยงไมมความชดเจนมากพอ โดยเฉพาะการ

ประเมนมลคาของโครงการทพบวามความพยายามใน

การหลกเลยงไมใหโครงการมมลคามากกวา 1,000 ลาน

บาท โดยใชวธการแตกโครงการใหญเปนหลายโครงการ

ยอย หรอโดยการประเมนมลคาโครงการแบบไมรวม

มลคาทดน ตวอยางเชนการคดเลอกใหบรษท คง เพา

เวอร ดวต ฟร จ�ากด เปนผจ�าหนายสนคาปลอดภาษใน

สนามบนสวรรณภม พบวามการค�านวณมลคาโครงการ

ใหต�ากวา 1,000 ลานบาทเพอเลยงไมตองด�าเนนการตาม

พ.ร.บ.รวมทน พ.ศ. 2535 โดยการค�านวณราคาทดนทรฐ

จดสรรใหแกเอกชนจากขนาดทดนทไมถงครงของขนาด

ทดนทมการจดสรรใหจรง และการค�านวณมลคาสญญา

จากระยะสญญาเพยง 5 ป ทงทสญญามอายกวา 10 ป3

แมวากฎหมายฉบบนจะมชองโหวใหเกดการเออ

ประโยชนแกเอกชน แตกลบมคดทจรตเพยง 2 โครงการ

เทานนจากการศกษากรณทจรต 110 กรณตามขอบเขต

ของรายงานวจยนทมการด�าเนนการสอบสวนวาละเมด

พ.ร.บ. รวมทน พ.ศ.2535 อนไดแก โครงการพฒนาท

ราชพสดบรเวณสถานขนสงหมอชตของกรมธนารกษ

(เกดเหตป 2538 คดสนสดป 2544) และกรณการให

สมปทานโครงการรานคาปลอดอากรสนามบนสวรรณภม

แกบรษท คง เพาเวอร ดวต ฟร จ�ากด (เกดเหตป 2547

สนสดคดป 2554)

การสอบสวนขอกลาวหาวาทจรตของทงสอง

โครงการสนสดโดยทไมมใครถกด�าเนนคด ในกรณพฒนา

ทราชพสด แมในป 2542 คณะกรรมการปองกนและ

ปราบปรามการทจรตและประพฤตมชอบในวงราชการ

(ป.ป.ป.)4 จะชมลความผดอธบดกรมธนารกษทอนมต

โครงการในขณะนนวารบผลประโยชนจากบรษท ซน

เอสเตท จ�ากด แตพนกงานสอบสวนฝายปราบปรามการ

3 สมเกยรต ตงกจวานชย และคณะ. มนาคม 2557.“เมนคอรรปชน และการแสวงหาผลประโยชน”. สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. หนา 80-87

4 ป.ป.ป. ถกยบไปเมอมการประกาศใชพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต พ.ศ. 2542 ซงตง ป.ป.ช. ขนมาทาหนาทแทน

11ฉบบท 137 กมภาพนธ 2561

ทจรตและประพฤตมชอบในวงราชการ กองบญชาการ

ต�ารวจสอบสวนกลางและอยการสงไมฟองในป 2544 โดย

เหนวาหลกฐานไมเพยงพอ5 สวนกรณสมปทานรานคา

ปลอดอากรซงมขอกลาวหาวามการบดเบอนการค�านวณ

มลคาโครงการใหต�ากวา 1,000 ลานบาทเพอไมตองให

โครงการผานการพจารณาของ ครม. นน คณะกรรมการ

ปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.) มมต

ยกค�ารองในป 2554 โดยพจารณาเหนวามลคาโครงการ

ไมเกน 1,000 ลานบาทจรง

กฎหมายก�ากบดแลการปฏบตหนาทของ เจาหนาทรฐ

คณะผ วจยจดหมวดการปฏบตหนาทโดยม

ชอบของเจาหนาทรฐเปน 4 ประเภท ไดแก (1) การม

ผลประโยชนทบซอนในการท�าหนาทและในการด�ารง

ต�าแหนง (2) การรบสนบนระหวางการด�ารงต�าแหนง (3)

การใชอ�านาจและการละเวนปฏบตหนาทโดยมชอบ และ

(4) การร�ารวยผดปกต การทจรตเหลานมกฎระเบยบท

เกยวของตามทคณะผวจยท�าการส�ารวจดงน

• กฎหมายก�ากบดแลเรองผลประโยชนทบซอนของ

เจาหนาทรฐกฎหมายวาดวยการปองกนผลประโยชนทบซอน

ของไทยมอยอยางนอย 2 ฉบบ ไดแก ประมวลกฎหมาย

อาญา มาตรา 1526 และ พ.ร.บ. วาดวยความผดของ

พนกงานในองคการหรอหนวยงานของรฐ พ.ศ. 2502

(พ.ร.บ. วาดวยความผดของพนกงานฯ)

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 152 บงคบใช

กบเจาหนาททวไปและผด�ารงต�าแหนงทางการเมอง แต

ไมครอบคลมถงพนกงานรฐวสาหกจ องคกรอสระ และ

กรณทหนวยงานรฐเขาถอหนในบรษทจ�ากดและหางหน

สวนนตบคคล ท�าใหจ�าเปนตองมการออก พ.ร.บ. วาดวย

ความผดของพนกงานฯ7 ขนมา โดย พ.ร.บ. วาดวยความ

5 สมเกยรต ตงกจวานชย และคณะ. มนาคม 2557. หนา 150-155

6 ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 152 บญญตวา “ผใดเปนเจาพนกงาน มหนาทจดการหรอดแลกจการใด เขามสวนไดเสยเพอประโยชนสาหรบตนเองหรอผอน เนองดวยกจการนน ตองระวางโทษจาคกตงแตหนงปถงสบป และปรบตงแตสองหมนบาทถงสองแสนบาท”

7 มาตรา 9 พระราชบญญตวาดวยความผดของพนกงานในองคการหรอหนวยงานของรฐ พ.ศ. 2502 บญญตวา “ผใดเปนพนกงาน มหนาทจดการหรอดแล กจการใดเขามสวนไดเสย เพอประโยชนสาหรบตนเองหรอผอนเนองดวยกจการนนตองระวางโทษจาคกตงแตหนงปถงสบป และปรบตงแตสองพนบาทถงสองหมนบาท”

12 รายงานทดอารไอ

13ฉบบท 137 กมภาพนธ 2561

ผดของพนกงานฯ นยามค�าวา “พนกงาน” ใหครอบคลม

พนกงานของหนวยงานรฐวสาหกจ องคกรอสระภายใต

หนวยงานรฐ และพนกงานขององคกรรฐทเขาถอหนใน

บรษทจ�ากด หางหนสวนนตบคคล (มาตรา 3 วรรคสอง)

ส�าหรบในสวนของความผด มาตรา 9 ของ พ.ร.บ.

วาดวยความผดของพนกงานฯ ก�าหนดโทษจ�าคก 1-10 ป

เทากบประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 152 แตก�าหนด

โทษปรบตงแต 2,000-20,000 บาท ซงเบากวาโทษปรบ

ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 152 ทก�าหนดอตรา

โทษปรบเปน 20,000-200,000 บาท ซงเปนอตราโทษ

ปรบทเพมขนหลงจากมการออก พ.ร.บ. แกไขเพมเตม

ประมวลกฎหมายอาญา (ฉบบท 26) พ.ศ. 2560

• กฎหมายก�ากบดแลการรบสนบนของพนกงานรฐกฎหมายทเกยวกบการรบสนบนของพนกงาน

รฐประกอบดวยประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 1498

และ พ.ร.บ. วาดวยความผดของพนกงานฯ ทงน พ.ร.บ.

วาดวยความผดของพนกงานฯ มาตรา 6 บญญตเกยว

กบการปฏบตหนาทโดยมชอบเชนกน เพอปองกนมให

พนกงานขององคการรฐในรปแบบของบรษทจ�ากดหรอ

หางหนสวนนตบคคลรบสนบนหรอประโยชนอนๆ โดย

ก�าหนดบทลงโทษจ�าคกตงแต 5 ถง 20 ป หรอจ�าคกตลอด

ชวต และปรบตงแต 2,000 ถง 40,000 บาท หรอประหาร

ชวต9 หากมการกระท�าความผด ตารางท 2 แสดงกรณ

ทจรตทเกยวกบการรบสนบนของพนกงานรฐจากการ

ศกษากรณทจรตของคณะผวจย

ตารางท 2 กรณทจรตเกยวกบการรบสนบนของพนกงานรฐ

ทมา: คณะผวจย (2559)

8 ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 149 บญญตวา “ผใดเปนเจาพนกงาน สมาชกสภานตบญญตแหงรฐ สมาชกสภาจงหวด หรอสมาชกสภาเทศบาล เรยก รบ หรอยอมจะรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดสาหรบตนเองหรอผอนโดยมชอบ เพอกระทาการหรอไมกระทาการอยางใดในตาแหนงไมวาการนนจะชอบหรอมชอบดวยหนาท ตองระวางโทษจาคกตงแตหาปถงยสบป หรอจาคกตลอดชวต และปรบตงแตหนงแสนบาทถงสแสนบาท หรอประหารชวต”

9 มาตรา 6 พ.ร.บ. วาดวยความผดของพนกงานในองคการหรอหนวยงานของรฐ พ.ศ. 2502 บญญตวา “ผใดเปนพนกงาน เรยก รบ หรอยอมจะรบ ทรพยสนหรอประโยชนอนใดสาหรบตนเองหรอผอนโดยมชอบ เพอกระทาการหรอไมกระทาการอยางใดในหนาทไมวาการนนจะชอบหรอมชอบดวยหนาท ตองระวางโทษจาคกตงแตหาปถงยสบป หรอจาคกตลอดชวต และปรบตงแตสองพนบาทถงสหมนบาท หรอประหารชวต”

14 รายงานทดอารไอ

• กฎหมายก�ากบดแลการใชอ�านาจโดยมชอบและการ

ละเวนการปฏบตหนาทของพนกงานรฐกฎหมายวาดวยการปองกนการใชอ�านาจโดยม

ชอบและการละเวนในการปฏบตหนาทของพนกงานรฐ

ทมการอางถงในการพจารณาหรอกลาวหาคดทจรต 110

กรณทคณะผวจยศกษา ไดแก ประมวลกฎหมายอาญา

มาตรา 83 มาตรา 86 มาตรา 147 มาตรา 148 มาตรา

151 มาตรา 157 และมาตรา 341 และยงมกฎหมายอน

ทเกยวของอก 3 ฉบบ ไดแก (1) พ.ร.บ. วาดวยความผด

ของพนกงานฯ (2) พ.ร.บ. ระเบยบขาราชการพลเรอน

พ.ศ. 2535 และ (3) พ.ร.บ. ระเบยบขาราชการพลเรอน

พ.ศ. 2551

พ.ร.บ. วาดวยความผดของพนกงานฯ ได

บญญตบทลงโทษเกยวกบการปฏบตหน าทโดยม

ชอบส�าหรบพนกงานขององคการรฐในรปแบบของ

บรษทจ�ากดหรอหางหนสวนนตบคคลไว 3 มาตราซงม

รายละเอยดโดยสงเขปดงน

• มาตรา 4 บญญตวา พนกงานรฐทเบยดบง

ทรพยสนของรฐหรอยอมใหคนอนเบยดบง ม

บทลงโทษจ�าคกตงแต 5 ถง 20 ป หรอจ�าคก

ตลอดชวต และปรบตงแต 2,000 ถง 40,000

บาท (มโทษจ�าคกเทากบประมวลกฎหมาย

อาญา มาตรา 147 แตโทษปรบมาตรา 147

อยท 100,000 ถง 400,000 บาท)

• มาตรา 8 บญญตวา พนกงานรฐทมหนาทจด

ซอจดจางหรอรกษาทรพยสนของรฐใชอ�านาจ

โดยมชอบจนท�าใหเกดความเสยหาย มบท

ลงโทษจ�าคก 5 ถง 20 ป หรอจ�าคกตลอด

ชวต และปรบตงแต 2,000 ถง 40,000 บาท

(มโทษจ�าคกเทากบประมวลกฎหมายอาญา

มาตรา 151 แตมาตรา 151 ปรบระหวาง

100,000 ถง 400,000 บาท)

• มาตรา 11 บญญตวา พนกงานรฐทปฏบต

หรอละเวนการปฏบตหนาทโดยมชอบเพอ

15ฉบบท 137 กมภาพนธ 2561

ใหเกดความเสยหายแกผใด มบทลงโทษจ�า

คกตงแต 1 ถง 10 ป หรอปรบตงแต 2,000

ถง 20,000 บาท หรอทงจ�าทงปรบ (มโทษจ�า

คกเทากบประมวลกฎหมายอาญา มาตรา

157 แตมาตรา 157 ปรบระหวาง 20,000 ถง

200,000 บาท)

พ.ร.บ. ระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2535

เปนกฎหมายอกฉบบทเกยวของกบการก�ากบดแลการ

ใชอ�านาจโดยมชอบของพนกงานรฐ ซงกฎหมายฉบบน

ครอบคลมทกประเดนเกยวกบระเบยบขาราชการ โดย

รายละเอยดของมาตราทเกยวของโดยสงเขปมดงน

• มาตรา 85 บญญตวาขาราชการตองปฏบต

หนาทใหเปนไปตามกฎหมาย ระเบยบราชการ

มตคณะรฐมนตร และนโยบายรฐบาล เพอไม

ใหเกดความเสยหายแกรฐบาล การไมปฏบต

ตามจนเปนเหตใหเกดความเสยหายแกรฐบาล

อยางรายแรง ถอเปนความผดวนยอยางราย

แรง

• มาตรา 98 บญญตวา ขาราชการตองรกษาชอ

เสยงและเกยรตของตนและต�าแหนงหนาทไม

ใหเสอมเสย โดยการไมประพฤตชวและท�าผด

อาญา โดยการกระท�าเชนนนใหถอเปนความ

ผดวนยอยางรายแรง

ในป 2551 รฐบาลปรบปรงกฎหมายวาดวย

ระเบยบวนยขาราชการพลเรอน จงมการยกเลก พ.ร.บ.

ระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2535 และออก

พ.ร.บ. ระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551 มาใช

แทน การบญญตกฎหมายขนมาใหมมวตถประสงค

เพอใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงของระบบการ

บรหารราชการมากขน อยางไรกตาม เนอหาหลายสวน

ของกฎหมายทงสองฉบบยงถกคงไวเชนเดมและมการ

เปลยนแปลงเพยงเลกนอย รายละเอยดบทบญญตของ

พ.ร.บ. ระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551 ในมาตรา

ทเกยวของโดยสงเขปมดงน

• มาตรา 82 รวบรวมขอควรปฏบตตางๆ ของ

ขาราชการมารวมอยในมาตราเดยวกน เชน

ควรปฏบตหนาทอยางซอสตย ควรปฏบตตาม

กฎหมายและค�าสงของผบงคบบญชา ควร

รกษาชอเสยงและเกยรตของตนและต�าแหนง

และควรวางตนเปนกลางทางการเมอง (กรอบ

ท 3)

• มาตรา 85 รวบรวมการกระท�าผดวนยตางๆ

ของขาราชการซงถอวาเปนความผดวนยราย

แรง เชน การปฏบตหรอละเวนการปฏบต

หนาทโดยมชอบจนท�าใหเกดความเสยหาย

รายแรง การดหมนหรอท�ารายประชาชนท

ตดตอราชการอยางรายแรง กระท�าผดอาญา

จนไดรบการจ�าคกหรอหนกกวา และการกระท�า

ใดๆ ทละเมดมาตรา 82 จนท�าใหเกดความ

เสยหายตอราชการอยางรายแรง (กรอบท 4)

16 รายงานทดอารไอ

กรอบท 3 มาตรา 82 พ.ร.บ. ระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551 บญญตวา “ขาราชการพลเรอนสามญตองกระท�าการอนเปนขอปฏบตดงตอไปน

(๑) ตองปฏบตหนาทราชการดวยความซอสตย สจรต และเทยงธรรม

(๒) ตองปฏบตหนาทราชการใหเปนไปตามกฎหมาย กฎ ระเบยบของทางราชการ มต

ของคณะรฐมนตร นโยบายของรฐบาล และปฏบตตามระเบยบแบบแผนของทางราชการ

(๓) ตองปฏบตหนาทราชการใหเกดผลดหรอความกาวหนาแกราชการดวยความตงใจ

อตสาหะ เอาใจใส และรกษาประโยชนของทางราชการ

(๔) ตองปฏบตตามค�าสงของผบงคบบญชาซงสงในหนาทราชการ โดยชอบดวยกฎหมาย

และระเบยบของทางราชการ โดยไมขดขนหรอหลกเลยง แตถาเหนวาการปฏบตตามค�าสงนนจะ

ท�าใหเสยหายแกราชการ หรอจะเปนการไมรกษาประโยชนของทางราชการจะตองเสนอความเหน

เปนหนงสอทนทเพอใหผบงคบบญชาทบทวนค�าสงนน และเมอไดเสนอความเหนแลว ถาผบงคบ

บญชายนยนใหปฏบตตามค�าสงเดม ผอยใตบงคบบญชาตองปฏบตตาม

(๕) ตองอทศเวลาของตนใหแกราชการ จะละทงหรอทอดทงหนาทราชการมได

(๖) ตองรกษาความลบของทางราชการ

(๗) ตองสภาพเรยบรอย รกษาความสามคคและตองชวยเหลอกนในการปฏบตราชการ

ระหวางขาราชการดวยกนและผรวมปฏบตราชการ

(๘) ตองตอนรบ ใหความสะดวก ใหความเปนธรรม และใหการสงเคราะหแกประชาชนผ

ตดตอราชการเกยวกบหนาทของตน

(๙) ตองวางตนเปนกลางทางการเมองในการปฏบตหนาทราชการและในการปฏบตการ

อนทเกยวของกบประชาชน กบจะตองปฏบตตามระเบยบของทางราชการวาดวยมารยาททางการ

เมองของขาราชการดวย

(๑๐) ตองรกษาชอเสยงของตน และรกษาเกยรตศกดของต�าแหนงหนาทราชการของตน

มใหเสอมเสย

(๑๑) กระท�าการอนใดตามทก�าหนดในกฎ ก.พ.”

17ฉบบท 137 กมภาพนธ 2561

กรอบท 4 มาตรา 85 พ.ร.บ. ระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551 บญญตวา “การ กระท�าผดวนยในลกษณะดงตอไปน เปนความผดวนยอยางรายแรง

(๑) ปฏบตหรอละเวนการปฏบตหนาทราชการโดยมชอบเพอใหเกดความเสยหายอยาง

รายแรงแกผหนงผใด หรอปฏบตหรอละเวนการปฏบตหนาทราชการโดยทจรต

(๒) ละทงหรอทอดทงหนาทราชการโดยไมมเหตผลอนสมควรเปนเหตใหเสยหายแก

ราชการอยางรายแรง

(๓) ละทงหนาทราชการตดตอในคราวเดยวกนเปนเวลาเกนสบหาวนโดยไมมเหตอน

สมควรหรอโดยมพฤตการณอนแสดงถงความจงใจไมปฏบตตามระเบยบของทางราชการ

(๔) กระท�าการอนไดชอวาเปนผประพฤตชวอยางรายแรง

(๕) ดหมน เหยยดหยาม กดข ขมเหง หรอท�ารายประชาชนผตดตอราชการอยางรายแรง

(๖) กระท�าความผดอาญาจนไดรบโทษจ�าคกหรอโทษทหนกกวาโทษจ�าคกโดยค�า

พพากษาถงทสดใหจ�าคกหรอใหรบโทษทหนกกวาโทษจ�าคก เวนแตเปนโทษส�าหรบความผดท

ไดกระท�าโดยประมาทหรอความผดลหโทษ

(๗) ละเวนการกระท�าหรอกระท�าการใด ๆ อนเปนการไมปฏบตตามมาตรา ๘๒ หรอ

ฝาฝนขอหามตามมาตรา ๘๓ อนเปนเหตใหเสยหายแกราชการอยางรายแรง

(๘) ละเวนการกระท�าหรอกระท�าการใด ๆ อนเปนการไมปฏบตตามมาตรา ๘๐ วรรค

สองและมาตรา ๘๒ (๑๑) หรอฝาฝนขอหามตามมาตรา ๘๓ (๑๐) ทมกฎ ก.พ. ก�าหนดใหเปน

ความผดวนยอยางรายแรง”

การศกษาของคณะวจยพบวา พนกงานเจา

หนาททเกยวของกบการทจรตซงละเมดกฎหมายฮวมก

จะถกกลาวหาวาปฏบตหนาทโดยมชอบดวย โดยเฉพาะ

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 157 และ พ.ร.บ. วา

ดวยความผดของพนกงานฯ เนองจากวาในหลายกรณ

หากเจาหนาทรฐมสวนชวยใหการสมยอมราคาเกดขน

นอกจากจะเปนการละเมดกฎหมายฮวแลว ยงถอวา

เปนการละเวนการปฏบตหนาทหรอปฏบตหนาทโดย

มชอบดวย

ตวอยางกรณการจดซอรถดบเพลงและเรอดบ

เพลงมลคา 6,687 ลานบาทของ กทม. ในป 2547 ศาล

ฎกาแผนกคดอาญาของผด�ารงต�าแหนงทางการเมอง

พพากษาจ�าคกนายประชา มาลนนท อดตรฐมนตรชวย

วาการกระทรวงมหาดไทย 12 ป ฐานกระท�าผดตาม

ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 157 กรณทปฏบตหนาท

โดยมชอบในการเรงรดการจดซอโดยฝาฝนมต ครม. และ

พ.ร.บ. วาดวยความผดเกยวกบการเสนอราคาตอหนวย

งานของรฐ พ.ศ. 2542 มาตรา 12 และ 13 เพราะการ

กระท�าเชนนนเออประโยชนใหแกเอกชนโดยมชอบดวย

เชนกน

18 รายงานทดอารไอ

19ฉบบท 137 กมภาพนธ 2561

ตารางท 3 กรณทจรตเกยวกบการใชอ�านาจโดยมชอบหรอการละเวนการปฏบตหนาท

20 รายงานทดอารไอ

ทมา: คณะผวจย (2559)

ตารางท 3 กรณทจรตเกยวกบการใชอ�านาจโดยมชอบหรอการละเวนการปฏบตหนาท

21ฉบบท 137 กมภาพนธ 2561

• กฎหมายวาดวยการร�ารวยผดปกตกฎหมายเกยวกบการร�ารวยผดปกตของเจา

หนาทรฐและผด�ารงต�าแหนงทางการเมองถกบญญตขน

ครงแรกในรฐธรรมนญฯ พ.ศ. 2540 ซงให ป.ป.ช. เปน

หนวยงานหลกและมอ�านาจไตสวนขอกลาวหาร�ารวย

ผดปกตของเจาหนาทรฐ (กรอบท 5) โดยหาก ป.ป.ช. ม

มตวาเจาหนาทรฐหรอนกการเมองคนใดร�ารวยผดปกต

สามารถสงเรองไปใหอยการและศาลพจารณาตอไดเลย

ทงน พ.ร.บ. ประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและ

ปราบปรามการทจรต พ.ศ. 2542 ไดบญญตรายละเอยด

ขนตอนไวแลว

คณะผวจยไดศกษาตวอยางกรณการทจรตใน

ฐานความผดร�ารวยผดปกตของอดตขาราชการระดบ

สงและผด�ารงต�าแหนงทางการเมอง 4 กรณ อนไดแก

กรณนายนพทธ พกกะณะสต อธบดกรมธนารกษ จาก

โครงการพฒนาทราชพสดบรเวณสถานขนสงหมอชต

(ป 2538) กรณนายสพจน ทรพยลอม ปลดกระทรวง

คมนาคม (ศาลแพงสงยดทรพยป 2557) กรณนายธารต

เพงดษฐ อธบดกรมสอบสวนคดพเศษซง ป.ป.ช. ชมล

ความผดป 2559 และกรณนายสมศกด ปรศนานนทกล

อดตรฐมนตรวาการกระทวงศกษาธการซง ป.ป.ช. ชมล

ความผดป 2558 และศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด�ารง

ต�าแหนงทางการเมองพพากษายดทรพยในป 2559

22 รายงานทดอารไอ

23ฉบบท 137 กมภาพนธ 2561

กรอบท 5 มาตรา 301 แหงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 บญญตวา “คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต มอ�านาจหนาทดงตอไปน

(๑) ไตสวนขอเทจจรงและสรปส�านวนพรอมทงท�าความเหนเสนอตอวฒสภาตามมาตรา

๓๐๕

(๒) ไตสวนขอเทจจรงและสรปส�านวนพรอมทงท�าความเหนสงไปยงศาลฎกาแผนกคด

อาญาของผด�ารงต�าแหนงทางการเมองตามมาตรา ๓๐๘

(๓) ไตสวนและวนจฉยวาเจาหนาทของรฐร�ารวยผดปกต กระท�าความผดฐานทจรตตอ

หนาท หรอกระท�าความผดตอต�าแหนงหนาทราชการ หรอความผดตอต�าแหนงหนาทในการ

ยตธรรม เพอด�าเนนการตอไปตามกฎหมายประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบ

ปรามการทจรต

(๔) ตรวจสอบความถกตองและความมอยจรงรวมทงความเปลยนแปลงของทรพยสน

และหนสนของผด�ารงต�าแหนงตามมาตรา ๒๙๑ และมาตรา ๒๙๖ ตามบญชและเอกสารประกอบ

ทไดยนไว

(๕) รายงานผลการตรวจสอบและผลการปฏบตหนาทพรอมขอสงเกตตอคณะรฐมนตร

สภาผแทนราษฎร และวฒสภา ทกป และน�ารายงานนนออกพมพเผยแพรตอไป

(๖) ด�าเนนการอนตามทกฎหมายบญญต

ใหน�าบทบญญตมาตรา ๑๔๖ และมาตรา ๒๖๕ มาใชบงคบกบการปฏบตหนาทของคณะ

กรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตดวย โดยอนโลม”

บทสรป

ในชวงเวลา 30 ปทผ านมา รฐบาลไดออก

กฎหมายและระเบยบอยางนอย 10 ฉบบเพอปองกน

และปราบปรามการทจรตในภาครฐ กฎหมายเหลาน

ก�าหนดกรอบการพจารณาและการอนมตโครงการของ

รฐและบญญตมาตรฐานจรยธรรมของเจาหนาทและบท

ลงโทษทรนแรง จงกลาวไดวาประเทศไทยมมาตรการ

ทางกฎหมายเพอตอตานการทจรตอยไมนอย อยางไรก

ด สถานการณการทจรตในภาครฐกยงคงมแนวโนมไม

ลดลง ซงขนอยกบการบงคบใชกฎหมายวาดวยการตอ

ตานทจรตวามความลาชาหรอไมทงในแงการไมประสาน

งานกนของหนวยงานตรวจสอบทจรตทเกยวของตลอด

กระบวนการยตธรรม และความไมมประสทธภาพของ

หนวยงานตรวจสอบการทจรตแตละแหง

สดทายน คณะผวจยเหนวา ยทธศาสตรในการ

ตอตานการทจรตทมประสทธภาพจะตองมการบงคบใช

กฎหมายหรอระเบยบวาดวยการตอตานการทจรตควบค

ไปกบการอาศยกลไกการขบเคลอนตอตานการทจรต

โดยภาคประชาสงคม โดยรฐบาลจ�าเปนตองเปดใหภาค

ประชาสงคมไดรวมตรวจสอบการท�างานของหนวยงาน

รฐ ดวยการเปดใหประชาชนไดเขาถงขอมลขาวสารของ

ภาครฐอยางละเอยด เชน ขอมลในโครงการจดซอจดจาง

และการใหสมปทานของรฐ รวมทงใหมสวนรวมในการ

ก�าหนดและตดตามนโยบายส�าคญของรฐบาล