สวนท ๑ การมสวนรวมของประชาชน

• ความหมาย การมสวนรวมของประชาชน หมายถง การกระจายโอกาสใหประชาชนไดเขามามสวนรวม

ทางการเมองการบรหารเกยวกบการตดสนใจในเรองตางๆ รวมทงการจดสรรทรพยากรของชมชนและ ของชาต ทจะสงผลกระทบตอวถชวตและความเปนอยของประชาชน การมสวนรวมในการออกกฎหมาย ตลอดจนการมสวนรวมในการตรวจสอบการใชอานาจหนาทของรฐ

• ความสาคญ ๑. เพอตองการใหประชาชนเกดความผกพน รสกรก และมจตสานกเปนเจาของทองถนรวมกน

๒. เพอใหผบรหาร อปท. บรหารงานดวยความโปรงใส ตรงกบความตองการของประชาชนและรบผดชอบตอประชาชนใหมากขน ๓. เพอใหมการตรวจสอบการบรหารจดการของผบรหารและสภา อปท. ทกขนตอน

การมสวนรวมของประชาชนกบการกระจายอานาจ การกระจายอานาจเปนเครองมอสาคญทจะทาให รฐสามารถจดบรการสาธารณะ

ไดอยางทวถง และตรงกบความตองการของประชาชนในพนท เพอใหบรรลวตถประสงคดงกลาวไดจะตอง อาศยการมสวนรวมของประชาชน ซงมไดมความหมายแคการใชสทธในการลงคะแนนเสยงเทานน แตหมายรวมถงการทประชาชนในทองถนมสวนรวมรบรในกจกรรมตางๆ ของ อปท. โดยประชาชนมโอกาสแสดงความคดเหน

การมสวนรวมของประชาชนมหลายระดบ ตงแตระดบรวมรบร รวมคด รวมตดสนใจ รวมรบผดชอบ และรวมตรวจสอบ ดงนน ถาหากประชาชนมสวนรวมตงแตเรมกระบวนการตดสนใจ ในการดาเนนการตางๆ ของทองถนแลว จะทาใหบรการสาธารณะตางๆ ทเกดขนในทองถนสอดคลองกบความตองการของประชาชนในทองถนมากทสด นอกจากน การเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการตรวจสอบการดาเนนงานของ อปท. รบทราบขนตอนการดาเนนงานของ อปท. จะมผลใหการดาเนนการตางๆ ของทองถนเปนไปดวยความโปรงใส มความเปนธรรม ลดการทจรต และความขดแยงในการทางาน

วธการเขามามสวนรวมของประชาชน การลงสมครเปนผบรหารหรอสมาชกสภา อปท. การสนบสนนคนดมความสามารถใหเขาไปบรหารงานใน อปท. การไปเลอกตงผบรหารหรอสมาชกสภา อปท. การเสนอใหมการออกขอบญญตทองถน การเสยภาษอากรและคาธรรมเนยมตางๆ ท อปท. จดเกบเพอนามาใชใน

การบรหารงานภายในทองถน การใหขอเสนอแนะแกผบรหารทองถนในการดาเนนงาน/โครงการตางๆ

- ๒ -

การมสวนรวมตรวจสอบการบรหารงานของ อปท. ตดตามตรวจสอบการบรหารงานของ อปท. วาดาเนนงาน ดวยความโปรงใส

ยตธรรม ตรงตามความตองการของประชาชนหรอไม ตดตามตรวจสอบการใชจายงบประมาณตามขอบงคบงบประมาณรายจาย

ประจาปของ อปท. วาถกตอง โปรงใส และเกดประโยชนหรอไม เขารวมรบฟงการประชมสภา อปท. เพอตดตามผลงานหรอพฤตกรรมของ

ผบรหาร อปท. ขอรบทราบขอมลขาวสารจาก อปท. หากเหนวาทางานไมโปรงใส การเขารวมเปนประชาคมของทองถนเพอแสดงความคดเหนประกอบ

การพจารณาแผนงาน โครงการหรอกจกรรมตางๆ ทมผลกระทบตอประชาชนในทองถน

ตรวจสอบแผนพฒนาของ อปท. วาตรงกบปญหาความเดอดรอน และ ความตองการของประชาชนหรอไม

คดคานขอบงคบ หรอมต ของ อปท. ททาใหประชาชนเดอดรอน ถอดถอนผบรหารหรอสมาชกสภา อปท. ทมพฤตกรรมไมสจรต

ประโยชนทประชาชนไดรบจากการมสวนรวม ได รบบรการสาธารณะท ดข น ท ง ในด านคณภาพ มาตรฐาน ตรงกบ ความตองการของประชาชนในทองถนและสามารถเขาถงบรการสาธารณะไดอยางทวถงและเปนธรรม มบทบาทในการตดสนใจในการกากบดแล ตรวจสอบ และสามารถสนบสนน การดาเนนกจกรรมของ อปท. ไดอยางเตมท มโอกาสเขามามสวนรวมในการบรหารงานของ อปท. เชน การเสนอปญหาและความตองการของชมชน การมสวนรวมในการกาหนดแผนพฒนา อปท. การไปเลอกตงผบรหาร/สมาชกสภา อปท. การเสนอขอบญญตทองถน และการถอดถอนผบรหารหรอสมาชกสภา อปท. เปนตน สทธของประชาชนในการมสวนรวม

ตามบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ ไดกาหนดสทธ เสรภาพ และการมสวนรวมของประชาชนไว สรปไดดงน

๑. สทธการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในทองถน รฐตองสงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการกาหนดนโยบาย การตดสนใจทางการเมอง การวางแผนพฒนาทางเศรษฐกจ สงคม และการจดทาบรการสาธารณะ รวมทงการตรวจสอบการใชอานาจรฐทกระดบ

๒. สทธในการเลอกตงผบรหารและสมาชกสภา อปท. ในการเลอกตงทจะสงเสรมใหประชาชนในทองท อปท. ไดเขามามสวนรวมนน ผทจะเขามาเปนผบรหารหรอสมาชกสภา อปท. จะตอง เปนผพรอมทจะเสยสละใหแกทองถน และในสวนของประชาชนผมสทธเลอกตง กจะตองมอสระ และ ไดรบความเสมอภาคในการเลอกผแทนของตน

๓. สทธของการมสวนรวมในการเสนอรางขอบงคบทองถน เนองจากขอบงคบทองถนเปนกฎหมายทออกมาใชบงคบราษฎรในทองถน เพอใหการปฏบตหนาทของ อปท. เปนไป

- ๓ -

ตามภารกจหนาท ประชาชนหรอราษฎรในแตละ อปท. จงเปนองคประกอบสาคญในการมสวนรวมใน การกาหนดกฎเกณฑใหสอดคลองกบสภาพทองถนของตน ซงมกฎหมายรองรบสทธและอานาจของประชาชน ใน อปท. ไว

๔. สทธในการถอดถอนนกการเมองทองถนใน อปท. โดยในการปกครองตนเอง ตามระบอบประชาธปไตย ประชาชนไมไดมเพยงแตสทธการเลอกตงผทจะมาเปนผแทนของตนเทานน ประชาชนยงตองดแลตรวจสอบสมาชกสภาและผบรหาร อปท. ซงอานาจทสาคญในการกากบและ ตรวจสอบดงกลาว คอ อานาจรวมกนของประชาชนในการถอดถอนสมาชกสภาทองถนและผบรหารทองถนทไมสมควรดารงตาแหนงตอไป

๕. สทธในการเขาถงขอมลขาวสารของ อปท. ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ และกฎหมายขอมลขาวสารของราชการ ไดวางหลกทวไปไววา ประชาชนสามารถรบร รบทราบ และเขาตรวจดเอกสารหรอขอมลขาวสารในรปแบบอนของทางราชการไดเพอทประชาชน จะสามารถแสดงความคดเหน และใชสทธทางการเมองไดอยางมประสทธภาพ ซงในหลกการดงกลาว ไดใชครอบคลมถง อปท. ดงนน ประชาชนในทองถนยอมสามารถตรวจสอบ รบทราบขอมลขาวสารของ อปท. ได

๖. สทธในการมสวนรวมในการจดทาแผนพฒนา อปท. ในการวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมภายใตรปแบบ อปท. จะมผลทเกยวของกบชวตความเปนอยของประชาชนในแตละ ทองถน ดงนน การวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมของ อปท. ใหสมตามเจตนารมณรวมกนของ ประชาชนได ประชาชนจงตองมสวนรวมดวย หลกกฎหมายทเกยวของ คอ ระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการจดทาแผนพฒนาของ อปท. พ.ศ. ๒๕๔๘ ซงไดกาหนดใหผบรหารทองถนแตงตงคณะกรรมการพฒนาทองถน โดยใหมผแทนประชาคมทองถน ทประชาคมทองถนคดเลอกจานวนไมนอยกวา ๓ คน แตไมเกน ๖ คน เขารวมเปนคณะกรรมการพฒนาทองถน เพอกาหนดแนวทางการพฒนาทองถน รวมจดทารางแผนพฒนา เสนอแนะแนวทางการพฒนาและการแกไขปญหาเกยวกบการจดทารางแผนพฒนา

๗. สทธการมสวนรวมในการดาเนนโครงการเศรษฐกจชมชน ในระเบยบกระทรวง มหาดไทยวาดวยการดาเนนโครงการเศรษฐกจชมชน พ.ศ. ๒๕๔๑ (และทแกไขเพมเตม ฉบบท ๒ พ.ศ. ๒๕๔๓) มขอทสนบสนนการดาเนนการเศรษฐกจในชมชนภายใตเขต อปท. โดยใหประชาชนสามารถรวมกลมทางอาชพ และเสนอโครงการเพอขอยมเงนทนโดยผานคณะกรรมการพฒนา อปท. พจารณา

๘. การใชสทธฟองรองตอศาลปกครอง ประชาชนในทองถนสามารถปกปองสทธ ของตนเอง โดยใชอานาจศาลปกครองในการตรวจสอบการใชอานาจของ อปท. วาเปนไปโดยชอบหรอไม ดงนน เมอประชาชนไมไดรบความเปนธรรม หรอไดรบการปฏบตทไมถกตอง หรอไมไดรบความสะดวก รวดเรวดงทควรจะเปน ประชาชนยอมมสทธในการฟอง อปท. ตอศาลปกครองได ตามบทบญญต ในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ และพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและ วธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒

๙. การใชสทธรองทกขตอผตรวจการแผนดน เมอ อปท. ทาความเดอดรอนแกประชาชน กาหนดใหเปนอานาจหนาทของผตรวจการแผนดนในการรบเรองราวรองทกข นบเปนมาตรการหนงในการกาหนดใหหนวยงานของรฐ ซงรวมถง อปท. ตองเคารพสทธของประชาชน มาตรการดงกลาว

- ๔ -

จงเปนการสงเสรม สนบสนนใหประชาชนเขามามสวนรวมในการตรวจสอบการทางานของ อปท. โดยการรองเรยนตอผตรวจการแผนดน

๑๐. การใชสทธฟองรอง อปท. ใหรบผดในทางแพงและทางอาญา ในฐานะท อปท. มสภาพเปนนตบคคล จงมสภาพความรบผดทงในทางแพงและทางอาญาไดเชนเดยวกบพนกงานเจาหนาท ใน อปท. ดงนนทง อปท. และพนกงานเจาหนาทจงตองรบผดชอบในการกระทาของตน และเมอม ความเสยหายหรอการกระทาความผดเกดขน ประชาชนยอมจะเรยกรองและปกปองสทธของตนได โดยการฟองรองตอศาล

๑๑. การใชสทธรองเรยนตอคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต หาก อปท. กระทาการใดๆ อนเปนการละเมดศกดศรความเปนมนษย สทธเสรภาพ และความเสมอภาคของบคคล ทได รบการรบรองหรอคมครองตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย หรอตามกฎหมายไทย หรอ ตามสนธสญญาทประเทศไทยมพนธกรณทจะตองปฏบตตาม ประชาชนใน อปท. นนยอมรองเรยนตอคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตได

๑๒. การเขารวมในการซอและการจางของ อปท. ในหลกการกระจายอานาจ การทางานของ อปท. ตองเปนไปโดยโปรงใส และสามารถตรวจสอบได ดงนน ในการซอและการจางของ อปท. ประชาชนในชมชนทองถน จงควรมสวนรวมในการตรวจสอบตามระเบยบกระทรวงมหาดไทย วาดวยการพสดของ อปท. ทกาหนดใหการดาเนนการซอหรอการจางแตละครง ใหผบรหาร อปท. มอานาจแตงตงคณะกรรมการขนเพอปฏบตตามระเบยบน แลวแตกรณ

๑๓. สทธในการตรวจสอบงบประมาณของ อปท. นอกจากการมสวนรวมในการซอและการจาง ประชาชนยอมตองไดรบสทธในการตรวจสอบกจกรรมตางๆ ของหนวยงานทกาหนดไวในแผนงาน สาหรบประมาณการดานรายรบและรายจายทแสดงในรปตวเลขจานวนเงน ดงนน เมอสนสดปงบประมาณ อปท. จะตองประกาศรายงานการรบจายเงนประจาปงบประมาณทสนสด ทงงบประมาณรายจายและเงนนอกงบประมาณไวโดยเปดเผย ณ ททาการหรอสานกงาน อปท. เพอใหประชาชนทราบ

รฐธรรมนญฯ กบสทธเสรภาพ การมสวนรวม และการตรวจสอบของประชาชน สทธและเสรภาพของประชาชน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ ไดกาหนดใหประชาชนมสทธและเสรภาพทเกยวของกบการปกครองทองถน ดงตอไปน

๑. สทธในกระบวนการยตธรรม ตามมาตรา ๔๐ “ มาตรา ๔๐ บคคลยอมมสทธในกระบวนการยตธรรม ดงตอไปน

(๑) สทธเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยงาย สะดวก รวดเรวและทวถง (๒) สทธขนพนฐานในกระบวนการพจารณา ซงอยางนอยตองมหลกประกนขนพนฐาน

เรองการไดรบการพจารณาโดยเปดเผย การไดรบทราบขอเทจจรงและตรวจเอกสารอยางเพยงพอ การเสนอขอเทจจรง ขอโตแยง และพยานหลกฐานของตน การคดคานผพพากษาหรอตลาการ การไดรบการพจารณาโดยผพพากษาหรอตลาการทนงพจารณาคดครบองคคณะ และการไดรบทราบเหตผลประกอบคาวนจฉย คาพพากษา หรอคาสง

- ๕ -

(๓) บคคลยอมมสทธทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาอยางถกตอง รวดเรว และ เปนธรรม

(๔) ผเสยหาย ผตองหา โจทก จาเลย คกรณ ผมสวนไดเสย หรอพยานในคด มสทธไดรบการปฏบตทเหมาะสมในการดาเนนการตามกระบวนการยตธรรม รวมทงสทธในการไดรบการสอบสวน อยางถกตอง รวดเรว เปนธรรม และการไมใหถอยคาเปนปฏปกษตอตนเอง

(๕) ผเสยหาย ผตองหา จาเลย พยานในคดอาญา มสทธไดรบความคมครอง และ ความชวยเหลอทจาเปนและเหมาะสมจากรฐ สวนคาตอบแทน คาทดแทนและคาใชจายทจาเปน ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต

(๖) เดก เยาวชน สตร ผสงอาย หรอผพการทพพลภาพ ยอมมสทธไดรบความคมครองในการดาเนนกระบวนพจารณาคดอยางเหมาะสม และยอมมสทธไดรบการปฏบตทเหมาะสมในคดทเกยวกบความรนแรงทางเพศ (๗) ในคดอาญา ผตองหาหรอจาเลยมสทธไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคด ทถกตอง รวดเรว และเปนธรรม โอกาสในการตอสคดอยางเพยงพอ การตรวจสอบหรอไดรบทราบพยานหลกฐานตามสมควร การไดรบความชวยเหลอทางคดจากทนายความ และการไดรบการปลอยตวชวคราว

(๘) ในคดแพง บคคลมสทธไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายอยางเหมาะสมจากรฐ

๒. เสรภาพในการแสดงความคดเหน ตามมาตรา ๔๕ “ มาตรา ๔๕ บคคลยอมมเสรภาพในการแสดงความคดเหน การพด การเขยน การพมพ การโฆษณา และการสอความหมายโดยวธอน การจากดเสรภาพตามวรรคหนงจะกระทามได เวนแตโดยอาศยอานาจตามบทบญญต แหงกฎหมาย เฉพาะเพอรกษาความมนคงของรฐ เพอคมครองสทธ เสรภาพ เกยรตยศ ชอเสยง สทธ ในครอบครวหรอความเปนอยสวนตวของบคคลอน เพอรกษาความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนด ของประชาชน หรอเพอปองกนหรอระงบความเสอมทรามทางจตใจหรอสขภาพของประชาชน...”

๓. สทธและเสรภาพในการรบการศกษาจากรฐ ตามมาตรา ๔๙ “ มาตรา ๔๙ บคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบการศกษาไมนอยกวาสบสองปทรฐจะตองจดใหอยางทวถงและมคณภาพ โดยไมเกบคาใชจาย ผยากไร ผพการหรอทพพลภาพ หรอผอยในสภาวะยากลาบาก ตองไดรบสทธตามวรรคหนงและการสนบสนนจากรฐเพอใหไดรบการศกษาโดยทดเทยมกบบคคลอน การจดการศกษาอบรมขององคกรวชาชพหรอเอกชน การศกษาทางเลอกของประชาชน การเรยนรดวยตนเองและการเรยนรตลอดชวต ยอมไดรบความคมครองและสงเสรมทเหมาะสมจากรฐ ”

๔. สทธการเขาถงขอมลขาวสารในครอบครองของราชการ ตามมาตรา ๕๖ “ มาตรา ๕๖ บคคลยอมมสทธไดรบทราบและเขาถงขอมลหรอขาวสารสาธารณะในครอบครองของหนวยราชการ หรอหนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน เวนแต การเปดเผยขอมลหรอขาวสารนนจะกระทบตอความมนคงของรฐ ความปลอดภยของประชาชน หรอ สวนไดเสยอนพงไดรบความคมครองของบคคลอน ทงน ตามทกฎหมายบญญต”

- ๖ -

๕. สทธในการรองทกข ตามมาตรา ๕๙ “ มาตรา ๕๙ บคคลยอมมสทธเสนอเรองราวรองทกขและไดรบแจงผลการพจารณาภายในเวลาอนรวดเรว”

๖. เสรภาพในการชมนมและการสมาคมโดยสงบและปราศจากอาวธ ตามมาตรา ๖๓ “ มาตรา ๖๓ บคคลยอมมเสรภาพในการชมนมโดยสงบและปราศจากอาวธ การจากดเสรภาพตามวรรคหนงจะกระทามได เวนแตโดยอาศยอานาจตามบทบญญตของกฎหมาย เฉพาะในกรณการชมนมสาธารณะ และเพอคมครองความสะดวกของประชาชนทจะใชทสาธารณะ หรอเพอรกษาความสงบเรยบรอยในระหวางเวลาทประเทศอยในภาวะสงคราม หรอในระหวางเวลาทมประกาศสถานการณฉกเฉนหรอประกาศใชกฎอยการศก ”

๗. เสรภาพในการรวมกลม ตามมาตรา ๖๔ “ มาตรา ๖๔ บคคลยอมมเสรภาพในการรวมกนเปนสมาคม สหภาพ สหพนธ สหกรณกลมเกษตรกร องคการเอกชน องคการพฒนาเอกชน หรอหมคณะอน ขาราชการและเจาหนาทของรฐ ยอมมเสรภาพในการรวมกลมเชนเดยวกบบคคลทวไป แตทงนตองไมกระทบเสรภาพในการบรหารราชการแผนดนและความตอเนองในการจดบรการสาธารณะ ทงน ตามทกฎหมายบญญต การจากดเสรภาพตามวรรคหนงและวรรคสอง จะกระทามได เวนแตโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอคมครองประโยชนสวนรวมของประชาชน เพอรกษาความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอเพอปองกนมใหมการผกขาดตดตอนทางเศรษฐกจ”

๘. สทธชมชน ตามมาตรา ๖๖ “ มาตรา ๖๖ บคคลซงรวมกนเปนชมชน ชมชนทองถน หรอชมชนทองถนดงเดม ยอมมสทธอนรกษหรอฟนฟจารตประเพณ ภมปญญาทองถน ศลปวฒนธรรมอนดของทองถนและของชาต และ มสวนรวมในการจดการการบารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม รวมทงความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดลและยงยน ”

๙. สทธพทกษรฐธรรมนญ ตามมาตรา ๖๙ “ มาตรา ๖๙ บคคลยอมมสทธตอตานโดยสนตวธซงการกระทาใดๆ ทเปนไปเพอใหไดมา ซงอานาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญน”

การมสวนรวมทางการเมองของประชาชน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ ไดกาหนดถงการมสวนรวมทาง การเมองของประชาชนและชมชน โดยมบทบญญตทเกยวของของกบการปกครองทองถน ดงตอไปน

๑. การสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนมสวนรวมกาหนดนโยบายและวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม ตามมาตรา ๘๗ “ มาตรา ๘๗ รฐตองดาเนนการตามแนวนโยบายดานการมสวนรวมของประชาชน ดงตอไปน

- ๗ -

(๑) สงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในการกาหนดนโยบายและวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมทงในระดบชาตและระดบทองถน (๒) สงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการตดสนใจทางการเมอง การวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม รวมทงการจดทาบรการสาธารณะ (๓) สงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการตรวจสอบการใชอานาจของรฐทกระดบ ในรปแบบองคกรทางวชาชพหรอตามสาขาอาชพทหลากหลายหรอรปแบบอน (๔) สงเสรมใหประชาชนมความเขมแขงในทางการเมอง และจดใหมกฎหมายจดตงกองทนพฒนาการเมองภาคพลเมองเพอชวยเหลอการดาเนนกจกรรมสาธารณะของชมชน รวมทงสนบสนนการดาเนนการของกลมประชาชนทรวมตวกนในลกษณะเครอขายทกรปแบบใหสามารถแสดงความคดเหนและเสนอความตองการของชมชนในพนท (๕) สงเสรมและใหการศกษาแกประชาชนเกยวกบการพฒนาการเมองและ การปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข รวมทงสงเสรมใหประชาชนไดใชสทธเลอกตงโดยสจรตและเทยงธรรม การมสวนรวมของประชาชนตามมาตรานตองคานงถงสดสวนของหญงและชาย ทใกลเคยงกน ” ๒. การเสนอเรองราวรองทกขและไดรบแจงผลการพจารณาภายในเวลาอนรวดเรว ตามมาตรา ๕๙ “ มาตรา ๕๙ บคคลยอมมสทธเสนอเรองราวรองทกขและไดรบแจงผล การพจารณาภายในเวลาอนรวดเรว ” ๓. การฟองหนวยงานรฐเนองจากการกระทาหรอละเวนการกระทาของขาราชการ ตามมาตรา ๖๐ “ มาตรา ๖๐ บคคลยอมมสทธทจะฟองหนวยงานราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ ราชการสวนทองถน หรอองคกรอนของรฐทเปนนตบคคล ใหรบผดเนองจากการกระทาหรอ การละเวนการกระทาของขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของหนวยงานนน ” ๔. การตดตามและรองขอใหตรวจสอบการทางานของนกการเมองและเจาหนาทของรฐ ตามมาตรา ๖๒ “ มาตรา ๖๒ บคคลยอมมสทธตดตามและรองขอใหมการตรวจสอบการปฏบตหนาทของผดารงตาแหนงทางการเมอง หนวยงานของรฐและเจาหนาทของรฐ บคคลซงใหขอมลโดยสจรตแกองคกรตรวจสอบการใชอานาจรฐหรอหนวยงานของรฐเกยวกบการปฏบตหนาทของผดารงตาแหนงทางการเมอง หนวยงานของรฐ หรอเจาหนาทของรฐ ยอมไดรบความคมครอง ”

- ๘ -

๕. การมสวนรวมดาเนนโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมหรอทรพยากรธรรมชาตของชมชนอยางรนแรง ตามมาตรา ๖๗ วรรคสอง “ มาตรา ๖๗ วรรคสอง การดาเนนโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต และสขภาพ จะกระทามได เวนแตจะไดศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพของประชาชนในชมชน และจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยกอน รวมทงไดใหองคการอสระซงประกอบดวยผแทนองคการเอกชนดานสงแวดลอมและสขภาพ และผแทนสถาบนอดมศกษาท จดการศกษาดานสงแวดลอมหรอทรพยากรธรรมชาตดานสขภาพ ใหความเหนประกอบกอนมการดาเนนการดงกลาว ” ๖. การเขาชอรองขอตอประธานรฐสภาเพอเสนอรางกฎหมาย ตามมาตรา ๑๖๓ “ มาตรา ๑๖๓ ประชาชนผมสทธเลอกตงไมนอยกวาหนงหมนคนมสทธเขาชอ รองขอตอประธานสภาเพอใหรฐสภาพจารณารางพระราชบญญตตามทกาหนดไวในหมวด ๓ และหมวด ๔ แหงรฐธรรมนญน คารองขอตามวรรคหนงตองจดทารางพระราชบญญตเสนอมาดวย หลกเกณฑและวธการเขาชอ รวมทงการตรวจสอบรายชอ ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต ” ๗. การเขาชอเพอเสนอแกไขรฐธรรมนญ ตามมาตรา ๒๙๑ “มาตรา ๒๙๑ การแกไขเพมเตมรฐธรรมนญใหกระทาไดตามหลกเกณฑและวธการ ดงตอไปน ญตตขอแกไขเพมเตมตองมาจากคณะรฐมนตร สมาชกสภาผแทนราษฎรทมจานวนไมนอยกวาหนงในหาของจานวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎร หรอจากสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภาทมจานวนไมนอยกวาหนงในหาของจานวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของ ทงสองสภาหรอจากประชาชนผมสทธเลอกตงจานวนไมนอยกวาหาหมนคนตามกฎหมายวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย...” ๘. การยนคารองตอศาลรฐธรรมนญในกรณถกละเมดสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญ ตามมาตรา ๒๑๒ “มาตรา ๒๑๒ บคคลซงถกละเมดสทธเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไวมสทธยนตอศาลรฐธรรมนญเพอมคาวนจฉยวาบทบญญตแหงกฎหมายขดหรอแยงตอรฐธรรมนญได การใชสทธตามวรรคหนงตองเปนกรณทไมอาจใชสทธโดยวธการอนไดแลว ทงน ตามทบญญตไวในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ”

- ๙ -

การตรวจสอบการดาเนนงานของ อปท. รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ มบทบญญตทเกยวของกบการตรวจสอบการดาเนนงานของ อปท. ดงน ๑. การตรวจสอบโดยการขอรบขอมล คาชแจงและเหตผลการดาเนนโครงการทมผลกระทบตอคณภาพชวตของประชาชนในทองถน ตามมาตรา ๕๗

“ มาตรา ๕๗ บคคลยอมมสทธไดรบขอมล คาชแจง และเหตผลจากหนวยงานราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน กอนการอนญาตหรอการดาเนนโครงการหรอกจกรรมใดทอาจมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม สขภาพอนามย คณภาพชวต หรอสวนไดเสยสาคญอนใดทเกยวกบตน หรอชมชนทองถน และมสทธแสดงความคดเหนของตนตอหนวยงานทเกยวของเพอนาไปประกอบการพจารณาดงกลาว การวางแผนพฒนาสงคม เศรษฐกจ การเมอง และวฒนธรรม การเวนคนอสงหารมทรพย การวาง ผงเมอง การกาหนดเขตการใชประโยชนในทดนและการออกกฎทอาจมผลกระทบตอสวนไดเสยสาคญ ของประชาชน ใหรฐจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนอยางทวถงกอนดาเนนการ ”

๒. การตรวจสอบโดยการฟองราชการสวนทองถน ตามมาตรา ๖๐ “ มาตรา ๖๐ บคคลยอมมสทธทจะฟองหนวยงานราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ ราชการสวนทองถน หรอองคกรอนของรฐทเปนนตบคคล ใหรบผดเนองจากการกระทาหรอการละเวนการกระทาของขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของหนวยงานนน ”

๓. การตรวจสอบโดยการยนฟองตอศาลปกครอง ตามมาตรา ๒๒๓ “ มาตรา ๒๒๓ ศาลปกครองมอานาจพจารณาพพากษาคดพพาทระหวางหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ อปท. หรอองคกรตามรฐธรรมนญ หรอเจาหนาทของรฐกบเอกชน หรอระหวางหนวยงานราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ อปท. หรอองคกรตามรฐธรรมนญ หรอเจาหนาทของรฐดวยกน อนเนองมาจากการใชอานาจทางปกครองตามกฎหมาย หรอเนองมาจากการดาเนนกจการทางปกครองของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ อปท. หรอองคกรตามรฐธรรมนญ หรอเจาหนาทของรฐ ทงน ตามทกฎหมายบญญต รวมทงมอานาจพจารณาพพากษาเรองทรฐธรรมนญหรอกฎหมายบญญตใหอยในอานาจศาลปกครอง แตไมรวมถงการวนจฉยชขาดขององคกรตามรฐธรรมนญ ซงเปนการใชอานาจโดยตรงตามรฐธรรมนญขององคกรตามรฐธรรมนญนน และใหมศาลปกครองสงสดและศาลปกครองชนตน และจะมศาลปกครองชนอทธรณดวยกได ”

๔. การตรวจสอบโดยผตรวจการแผนดน ตามมาตรา ๒๔๔ “ ผตรวจการแผนดน มอานาจหนาท ดงตอไปน (๑) พจารณาและสอบสวนหาขอเทจจรงตามคารองเรยนในกรณ (ก) การไมปฏบตตามกฎหมาย หรอปฏบตนอกเหนออานาจหนาทตามกฎหมายของขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ หรอราชการ สวนทองถน

- ๑๐ -

(ข) การปฏบตหรอละเลยไมปฏบตหนาทของขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถนทกอใหเกดความเสยหายแกผรองเรยนหรอประชาชนโดยไมเปนธรรม ไมวาการนนจะชอบหรอไมชอบดวยอานาจหนาทกตาม (ค ) การตรวจสอบการละเลยการปฏบตหนาทหรอการปฏบตหนาทโดยไมชอบดวยกฎหมายขององคกรตามรฐธรรมนญและองคกรในกระบวนการยตธรรม ทงน ไมรวมถงการพจารณาพพากษาอรรถคดของศาล (ง) กรณอนตามทกฎหมายบญญต

(๒) ดาเนนการเกยวกบจรยธรรมของผดารงตาแหนงทางการเมองและเจาหนาทของรฐ ตามมาตรา ๒๗๙ วรรคสาม และมาตรา ๒๘๐

(๓) ตดตาม ประเมนผล และจดทาขอเสนอแนะในการปฏบตตามรฐธรรมนญ รวมตลอดถงขอพจารณาเพอแกไขเพมเตมรฐธรรมนญในกรณทเหนวาจาเปน

(๔) รายงานผลการตรวจสอบและผลการปฏบตหนาทพรอมขอสงเกตตอคณะรฐมนตร สภาผแทนราษฎร และวฒสภา ทกป ทงน ใหประกาศรายงานดงกลาวในราชกจจานเบกษาและเปดเผยตอสาธารณะดวย

การใชอานาจตาม (๑) (ก) (ข) และ (ค) ใหผตรวจการแผนดนดาเนนการเมอมการรองเรยน เวนแตเปนกรณทผตรวจการแผนดนเหนวาการกระทาดงกลาวมผลกระทบตอความเสยหายของประชาชนสวนรวมหรอเพอคมครองประโยชนสาธารณะ ผตรวจการแผนดนอาจพจารณาและสอบสวนโดยไมม การรองเรยนได ”

๕. การตรวจสอบโดยคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต ตามมาตรา ๒๕๐ “ มาตรา ๒๕๐ คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต มอานาจหนาท ดงตอไปน

(๑) ไตสวนขอเทจจรงและสรปสานวนพรอมทงทาความเหนเกยวกบการถอดถอนออกจากตาแหนงเสนอตอวฒสภาตามมาตรา ๒๗๒ และมาตรา ๒๗๙ วรรคสาม

(๒) ไตสวนขอเทจจรงและสรปสานวนพรอมทงทาความเหนเกยวกบการดาเนนคดอาญาของ ผดารงตาแหนงทางการเมองสงไปยงศาลฎกาแผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมองตามมาตรา ๒๗๕

(๓) ไตสวนและวนจฉยวาเจาหนาทของรฐตงแตผบรหารระดบสงหรอขาราชการซงดารงตาแหนงตงแตผอานวยการกองหรอเทยบเทาขนไปรารวยผดปกต กระทาความผดฐานทจรตตอหนาท หรอกระทาความผดตอตาแหนงหนาทราชการ หรอความผดตอตาแหนงหนาทในการยตธรรม รวมทงดาเนนการ กบเจาหนาทของรฐหรอขาราชการในระดบตากวาทรวมกระทาความผดกบผดารงตาแหนงดงกลาวหรอ กบผดารงตาแหนงทางการเมอง หรอทกระทาความผดในลกษณะทคณะกรรมการปองกนและปราบปราม การทจรตแหงชาตเหนสมควรดาเนนการดวย ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวย การปองกนและปราบปรามการทจรต

(๔) ตรวจสอบความถกตองและความมอยจรง รวมทงความเปลยนแปลงของทรพยสนและหนสนของผดารงตาแหนงตามมาตรา ๒๕๙ และมาตรา ๒๖๔ ตามบญชและเอกสารประกอบทไดยนไว ทงน ตามหลกเกณฑและวธการทคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตกาหนด

- ๑๑ -

(๕) กากบดแลคณธรรมและจรยธรรมของผดารงตาแหนงทางการเมอง (๖) รายงานผลการตรวจสอบและผลการปฏบตหนาทพรอมขอสงเกตตอคณะรฐมนตร

สภาผแทนราษฎร และวฒสภา ทกป ทงน ใหประกาศรายงานดงกลาวในราชกจจานเบกษาและเปดเผยตอสาธารณะดวย (๗) ดาเนนการอนตามทกฎหมายบญญต ใหนาบทบญญตมาตรา ๒๑๓ มาใชบงคบกบการปฏบตหนาทของคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตดวยโดยอนโลม ประธานกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตและกรรมการปองกนการทจรตแหงชาตเปนพนกงานในการยตธรรมตามกฎหมาย

๖. การตรวจสอบโดยคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน ตามมาตรา ๒๕๒ “ มาตรา ๒๕๒ การตรวจเงนแผนดนใหกระทาโดยคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนทเปนอสระและ

เปนกลาง คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน ประกอบดวย ประธานกรรมการคนหนงและกรรมการอน อก ๖ คน ซงพระมหากษตรยทรงแตงตงจากผมความชานาญและประสบการณดานการตรวจเงนแผนดน การบญช การตรวจสอบภายใน การเงน การคลง และดานอน

การสรรหาและการเลอกกรรมการตรวจเงนแผนดนและผวาการตรวจเงนแผนดน ใหนาบทบญญตมาตรา ๒๐๔ วรรคสามและวรรคส มาตรา ๒๐๖ และมาตรา ๒๐๗ มาใชบงคบโดยอนโลม เวนแตองคประกอบของคณะกรรมการสรรหาใหเปนไปตามมาตรา ๒๔๓

ใหประธานวฒสภาเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการแตงตงประธานกรรมการและกรรมการตรวจเงนแผนดนและผวาการตรวจเงนแผนดน

กรรมการตรวจเงนแผนดนมวาระการดารงตาแหนงหกปนบแตวนทพระมหากษตรยทรงแตงตง และใหดารงตาแหนงไดเพยงวาระเดยว

คณสมบต ลกษณะตองหาม และการพนจากตาแหนงของกรรมการตรวจเงนแผนดนและผวาการตรวจเงนแผนดน รวมทงอานาจหนาทของคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน ผวาการตรวจเงนแผนดน และสานกงานการตรวจเงนแผนดน ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการตรวจเงนแผนดน

การกาหนดคณสมบตและวธการเลอกบคคลซงจะไดรบการแตงตงเปนกรรมการตรวจเงนแผนดนและผวาการตรวจเงนแผนดน จะตองเปนไปเพอใหไดบคคลทมคณสมบตเหมาะสม มความซอสตยสจรต เปนทประจกษ และเพอใหไดหลกประกนความเปนอสระในการปฏบตหนาทของบคคลดงกลาว ”

๗. การตรวจสอบโดยการดาเนนคดอาญากบผดารงตาแหนงทางการเมอง ตามมาตรา ๒๗๕ “ มาตรา ๒๗๕ ในกรณทนายกรฐมนตร รฐมนตร สมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา หรอ

ขาราชการการเมองอน ถกกลาวหาวารารวยผดปกต กระทาความผดตอตาแหนงหนาทราชการตามประมวลกฎหมายอาญา หรอกระทาความผดตอตาแหนงหนาทหรอทจรตตอตาแหนงหนาทตามกฎหมายอน ใหศาลฎกาแผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมองมอานาจพจารณาพพากษา บทบญญตวรรคหนงใหใชบงคบกบกรณทบคคลดงกลาวหรอบคคลอนเปนตวการ ผใช หรอผสนบสนน รวมทงผให ผขอให หรอรบวาจะใหทรพยสนหรอประโยชนอนใดแกบคคลตามวรรคหนง เพอจงใจใหกระทาการ ไมกระทาการ หรอประวงการกระทาอนมชอบดวยหนาทดวย

- ๑๒ -

การยนคารองตอคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตเพอใหดาเนนการ ตามมาตรา ๒๕๐ (๒) ใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต ในกรณทผถกกลาวหาตามวรรคหนง เปนผดารงตาแหนงนายกรฐมนตร รฐมนตร ประธานสภาผแทนราษฎร หรอประธานวฒสภา ผเสยหายจากการกระทาดงกลาวจะยนคารองตอคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตเพอใหดาเนนการตามมาตรา ๒๕๐ (๒) หรอจะยนคารองตอทประชมใหญศาลฎกาเพอขอใหแตงตงผไตสวนอสระตามมาตรา ๒๗๖ กได แตถาผเสยหายไดยนคารองตอคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตแลว ผเสยหายจะยนคารองตอทประชมใหญศาลฎกาไดตอเมอคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตไมรบดาเนนการไตสวน ดาเนนการลาชาเกนสมควรหรอดาเนนการไตสวนแลวเหนวาไมมมลความผดตามขอกลาวหา ในกรณทคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตเหนวามเหตอนควรสงสยวา มกรณตามวรรคส และคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการจรตแหงชาตมมตใหดาเนนการตามมาตรา ๒๕๐ (๒) ดวยคะแนนเสยงไมนอยกวากงหนงของจานวนกรรมการทงหมดเทาทมอย ใหคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตดาเนนการตามมาตรา ๒๕๐ (๒) โดยเรวในกรณน ผเสยหายจะยนคารองตอทประชมใหญศาลฎกาตามวรรคส มไดใหนาบทบญญตมาตรา ๒๗๒ วรรคหนง วรรคส และ วรรคหา มาใชบงคบโดยอนโลม ”

๘. การตรวจสอบโดยใหสมาชกสภาหรอผบรหารทองถนพนจากตาแหนง ตามมาตรา ๒๘๕ “ มาตรา ๒๘๕ ประชาชนผมสทธเลอกตงในองคกรปกครองสวนทองถนใดเหนวาสมาชก

สภาทองถน คณะผบรหารทองถน หรอผบรหารทองถนผใดขององคกรปกครองสวนทองถนนนไมสมควรดารงตาแหนงตอไป ใหมสทธลงคะแนนเสยงถอดถอนสมาชกสภาทองถน คณะผบรหารทองถนหรอ ผบรหารทองถนผนนพนจากตาแหนง ทงน จานวนผ มสทธ เขาชอ หลกเกณฑและวธการเขาชอ การตรวจสอบรายชอ และการลงคะแนนเสยง ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต ”

- ๑๓ -

สวนท ๒ การดาเนนงานเครอขายภาคประชาชนของ สกถ.

ความเปนมา

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ ไดใหความสาคญกบการสงเสรม การมสวนรวมของประชาชนไวในสวนท ๑๐ แนวนโยบายดานการมสวนรวมของประชาชน มาตรา ๘๗ และหมวด ๑๔ การปกครองสวนทองถน มาตรา ๒๘๗ โดยกาหนดใหรฐตองสงเสรม สนบสนนใหประชาชน มสวนรวมในการกาหนดนโยบายและวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม ทงในระดบชาตและระดบทองถน รวมทงสนบสนนการดาเนนการของกลมประชาชนทรวมตวกนในลกษณะเครอขายทกรปแบบใหสามารถแสดงความคดเหนและเสนอความตองการของชมชน ในพนทและสงเสรมใหประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารกจการขององคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) เพอใหการจดทาบรการสาธารณะของ อปท. เปนไปอยางรวดเรวมประสทธภาพและโปรงใส ตรวจสอบได นอกจากนพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๑๒ (๑๒) กาหนดใหคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน (กกถ.) มอานาจหนาทเสนอแนะและจดระบบตรวจสอบและการมสวนรวมของประชาชนในทองถน และแผนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน และแผนปฏบตการ (ฉบบท ๒) ไดกาหนดแนวทางการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน/ภาคประชาสงคม ใหเขามามสวนรวมในการบรหารจดการของ อปท.

เพอดาเนนการใหเปนไปตามรฐธรรมนญฯ พระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอน การกระจายอานาจฯ และแผนการกระจายอานาจฯ ดงกลาว สานกงานคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน (สกถ.) ไดดาเนนการสรางกลไกในการตรวจสอบการดาเนนงานของ องคกรปกครองสวนทองถน และการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในรปของเครอขาย ไดแก เครอขายมหาวทยาลย เครอขายวทยชมชน เครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชนระดบจงหวด (เครอขายหลก) และเครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชน

- ๑๔ -

แผนภมการดาเนนงานเครอขายของ สกถ.

กกถ

สกถ.

เครอขายมหาวทยาลย ภาคประชาชน

เครอขายวทยชมชน เครอขายภาคประชาชน

เครอขายภาคประชาชน

ระดบจงหวด

- ๑๕ -

การดาเนนงานเครอขายของ สกถ. นบตงแตป พ.ศ. ๒๕๔๖ ถงปจจบน สกถ. ไดดาเนนการสรางกลไกในการตรวจสอบการ ดาเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถน และการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในรปของเครอขายรวมจานวน ๔ เครอขาย ไดแก เครอขายมหาวทยาลย เครอขายวทยชมชน เครอขายการกระจายอานาจ ภาคประชาชนระดบจงหวด (เครอขายหลก) และเครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชน โดยมรายละเอยดดงน ๑. เครอขายมหาวทยาลยตามโครงการความรวมมอระหวางสานกงานปลดสานกนายกรฐมนตรกบสถาบนการศกษาเพอสรางเครอขายการตดตามผลการกระจายอานาจ

สานกงานปลดสานกนายกรฐมนตร (สปน.) ไดจดตงศนยพฒนาการกระจายอานาจสทองถนขนในสถาบนการศกษาระดบมหาวทยาลยในแตละภาคของประเทศไทย โดยในป ๒๕๔๖ ไดลงนามในบนทกความรวมมอกบมหาวทยาลย จานวน ๙ แหง ไดแก จฬาลงกรณมหาวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร มหาวทยาลยบรพา มหาวทยาลยนเรศวร มหาวทยาลยเชยงใหม มหาวทยาลยขอนแกน มหาวทยาลยอบลราชธาน มหาวทยาลยทกษณ มหาวทยาลยสงขลานครนทร และลงนามกบมหาวทยาลยแมฟาหลวงในป ๒๕๔๘ รวมเครอขายมหาวทยาลยทงสน ๑๐ แหง เพอทาหนาทเปนเครอขายของ สกถ. ในการตดตามผล การดาเนนงานกระจายอานาจสทองถน ปญหาอปสรรคในการดาเนนงานกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน และผลกระทบทเกดจากการถายโอนภารกจ งบประมาณ และบคลากร รวมทงเผยแพรประชาสมพนธใหความรเกยวกบการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน เพอใหประชาชนมความรความเขาใจเรองการกระจายอานาจทถกตอง และกระตนใหเขามามสวนรวมในการตรวจสอบการดาเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถน ผลการดาเนนงานทผานมา มหาวทยาลยเครอขายไดรวมกนตดตามผลการดาเนนงานกระจายอานาจเกยวกบการดาเนนงานของคณะกรรมการบรหารการถายโอนภารกจ บคลากร และงบประมาณใหแกองคกรปกครองสวนทองถน การสารวจความคดเหนของประชาชนทมตอองคกรปกครอง สวนทองถน การประเมนศกยภาพการดาเนนงานของคณะกรรมการบรหารการถายโอนภารกจ บคลากร และงบประมาณใหแกองคกรปกครองสวนทองถน การตดตามความกาวหนาการถายโอนภารกจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนตามแผนปฏบตการกาหนดขนตอนการกระจายอานาจฯ การศกษาศกยภาพการบรหารจดการขององคกรปกครองสวนทองถน การเผยแพรความรการกระจายอานาจ การศกษารปแบบและดาเนนการจดตงเครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชนเพอใหภาคประชาชนในทองถนเขามามสวนรวมสนบสนนการตดตามผล/ตรวจสอบการดาเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถนอกทางหนงดวย นอกจากน สกถ. ไดจดใหมการประชมเชงปฏบตการเพอกาหนดกรอบการดาเนนงานของมหาวทยาลยเครอขาย เมอวนท ๒๒ ตลาคม ๒๕๕๒ ณ โรงแรมเซนจร พารค กรงเทพมหานคร ซงทประชมไดกาหนดกรอบการดาเนนงานทเกยวของกบการเผยแพรความรและการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน โดยการกาหนดบทบาทให ศนยพฒนาการกระจายอานาจสทองถน มหาวทยาลยเครอขายทาหนาทเปนพเลยงใหคาปรกษา/แนะนาและเสรมสรางความเขมแขงใหแกกลม/องคกร/เครอขายภาคประชาชน รวมทง เปนแหลงรวบรวมขอมลขาวสารทางวชาการ/งานวจย และทาหนาทเผยแพรความรแกทกภาคสวนในพนท

- ๑๖ -

๒. เครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชนระดบจงหวด (เครอขายหลก) ในปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๓ – ๒๕๕๔ สกถ. ไดมหนงสอเรยนเชญทปรกษาผตรวจราชการภาคประชาชนดานสงคมระดบจงหวด จานวน ๗๕ จงหวด เขารวมเปนเครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชนระดบจงหวด (เครอขายหลก) เพอทาหนาทเปนแกนนาในการใหคาปรกษา แนะนา และประสานการดาเนนงานกบเครอขายภาคประชาชนในพนท การสราง / ขยายเครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชน และการประชาสมพนธเผยแพรขอมลขาวสารดานการกระจายอานาจ รวมทงการสงเสรม สนบสนน ใหประชาชนและภาคประชาสงคมเขาไปมสวนรวมในการบรหารงานและตดตามตรวจสอบ การดาเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถน ซงปจจบนมทปรกษาผตรวจราชการภาคประชาชนดานสงคมระดบจงหวดสมครเขารวมเปนเครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชนระดบจงหวด (เครอขายหลก) แลวรวมจานวนทงสน ๖๐ จงหวด (จงหวดละ ๑ คน)

๓. เครอขายวทยชมชน สกถ. พจารณาเหนวา วทยชมชนเปนสอประชาสมพนธรปแบบหนงท มบทบาทสาคญ ในการเผยแพรความรตางๆ สประชาชนในสงคมชนบทและเมอง ดงนน จงไดจดทาโครงการเสรมสรางความรการกระจายอานาจใหแกวทยชมชนทวประเทศขน เพอใหบคลากรททาหนาทเปน ผจดรายการวทยชมชนหรอนกประชาสมพนธของวทยชมชน ไดรบความรความเขาใจเรองการกระจายอานาจฯ ทถกตอง และเขารวมเปนเครอขายของ สกถ. เพอทาหนาทเปนสอกลางในการประชาสมพนธเผยแพรขอมลขาวสารถายทอดความรดานการกระจายอานาจไปสประชาชนในพนทตางๆ ทวประเทศ รวมทงมสวนกระตนใหประชาชนสนใจเหนความสาคญของการกระจายอานาจและเขามามสวนรวมในการบรหารงานและ ตรวจสอบการดาเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถน โดยจดสมมนาในพนทภมภาค ตงแตป ๒๕๔๘ ถงปจจบนมผจดรายการวทยชมชนเขารวมการสมมนาและเขารวมเปนเครอขายทงสน ๔๔๒ คน ซงผล การจดสมมนา ไดขอสรปวารฐควรมการใหความรแกประชาชนโดยประชาสมพนธผานสอตางๆ ใหมากขน และควรจดทาสอประชาสมพนธสงใหสอทองถนนาไปเผยแพรสประชาชนจะไดผลมากทสด นอกจากน การสมมนาดงกลาวทาใหวทยชมชนมแนวทางในการดาเนนงานเผยแพรประชาสมพนธการกระจายอานาจ สประชาชน รวมกบ สกถ. ซงจะตองเสรมสรางประสทธภาพการดาเนนงานเผยแพรประชาสมพนธ การกระจายอานาจใหแกวทยชมชนอยางตอเนองตอไป

๔. เครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชน เมอวนท ๖ ตลาคม ๒๕๔๗ ไดมประกาศคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกร

ปกครองสวนทองถน แตงตงผทเขารวมโครงการประชม/สมมนาเครอขายภาคประชาชนของ สกถ. ในป ๒๕๔๗ จาก ๒๑ จงหวด จานวน ๗๐๕ คน เปนเครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชน เพอใหทาหนาทเปนแกนนาในการเผยแพรประชาสมพนธใหความรดานการกระจายอานาจ และสงเสรมสนบสนนใหประชาชนเขามามสวนรวมตรวจสอบการดาเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถน

- ๑๗ -

เพอใหเครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชนทจดตงขนมแนวทางในการดาเนนงานทชดเจนและเกดประสทธภาพ สกถ. จงไดจดทาโครงการประชมเชงปฏบตการเพอกาหนดแนวทางการดาเนนงานของเครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชน และจดประชมเพอใหความรการกระจายอานาจแกเครอขายภาคประชาชนดงกลาวและประชาชนทวไปเพอใหสามารถนาความรไปเผยแพรใหประชาชนในทองถนไดทราบความเคลอนไหวของการดาเนนงานกระจายอานาจ และสงเสรมใหประชาชนเขาไปม สวนรวมในการบรหารจดการและตรวจสอบการดาเนนงานขององคกรปกครอง สวนทองถน รวมทงใชเปนเวทสาหรบแลกเปลยนความคดเหนและประสบการณรวมกน โดยดาเนนการ ในพนทภมภาค ตงแต ป ๒๕๔๙ - ปจจบน มเครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชนและประชาชนทวไปเขารวมการประชมทงสนประมาณ ๑,๐๐๐ คน ซงผลจากการจดประชมตามโครงการดงกลาว ทาใหเกดแนวทางการดาเนนงานของเครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชน ตลอดจน สกถ. ไดรบขอเสนอแนะทเปนประโยชนตอการพฒนาประสทธภาพดาเนนงานของเครอขายภาคประชาชน และไดรบทราบปญหา/อปสรรค และแนวทาง ในการดาเนนงานเพอแกไขปญหา/อปสรรคในการดาเนนงานของเครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชน รวมทงทาใหเครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชนไดนาความรทไดรบไปเผยแพรใหประชาชนในทองถนของตนทราบดวย และกระตนใหประชาชนเขาไปมสวนรวมในการบรหารจดการและตรวจสอบ การดาเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถนเพมขน

แนวทางการดาเนนงานของเครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชน ในปงบประมาณ พ.ศ ๒๕๕๒ สกถ. ไดดาเนนการจดประชมเชงปฏบตการเพอใหความรการกระจายอานาจแกเครอขายภาคประชาชน รวม ๕ ครง ในพนท ๓ ภาค ไดแก ภาคตะวนออก ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคเหนอ ระหวางเดอนกรกฎาคม - สงหาคม ๒๕๕๒ ปรากฏวามสมาชกเครอขายภาคประชาชนเขารวมการประชมรวมจานวนทงสน ๔๔๒ คน และทประชมไดมการระดมความคดเหนเพอกาหนดแนวทางการดาเนนงานของเครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชน ซงสาระสาคญสรปไดดงน ๑. แนวทางการดาเนนงานของเครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชน ๑.๑ การประสานงานเครอขาย แตงตงผประสานเครอขาย และผประสานงานระดบหมบานเปนตวแทนของเครอขายในการประสานงานกบ สกถ. และมหาวทยาลยเครอขายเพอดาเนนงานสงเสรมการมสวนรวม ของประชาชนและกจกรรมตางๆ ของเครอขาย และการรายงานผล ๑.๒ เครอขายเปนแกนนาในการประชาสมพนธเผยแพรขอมลขาวสารการกระจายอานาจสประชาชน โดยอาศยชองทาง ดงน (๑) ประชาสมพนธทางสอตางๆ เชน เสยงตามสาย หอกระจายขาว วทยชมชน (๒) การจดทาแผนพบ วารสารเผยแพร (๓) จดทาบอรดทศาลาประชาคมหมบาน/หองสมดประชาชน/ทอานหนงสอประจาหมบาน (๔) การจดเวทประชาคมหมบาน (๕) สนทนาในวงสภากาแฟ/จดเสวนาเวทชาวบาน

- ๑๘ -

๑.๓ การจดประชมชแจง/แนะนา/ใหความรแกสมาชกเครอขายเกยวกบประโยชนของการกระจายอานาจ สทธหนาทของประชาชน การรบรขอมลขาวสาร รวมทงบทบาทหนาทภารกจของ อปท. เพอเปนแนวทางในการเขาไปมสวนรวมคด รวมวางแผนและตดตามตรวจสอบการดาเนนงานของ อปท. ๑.๔ สงเสรมใหมการสรางแกนนา/อาสาสมคร/วทยากรเครอขายเพอเผยแพรความรและสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในทองถน ๑.๕ สนบสนนใหสมาชกเครอขายทอยในแตละชมชน/หมบาน เขารวมประชมประชาคม เพอระดมความคดเหนในการจดทาแผนชมชน เสนอปญหา ความตองการและจดลาดบความสาคญเพอรวบรวมจดทาเปนแผนพฒนาชมชนเสนอ อปท. ๑.๖ ตดตามความคบหนาและรวมกนผลกดนใหแผนพฒนาชมชนทเสนอไปผาน สภา อปท. เพอให อปท. นาแผนไปบรรจเปนแผนพฒนาของ อปท. ตอไป ๑.๗ การตรวจสอบการดาเนนงานของ อปท. (๑) ตดตามตรวจสอบวา อปท. ไดนาโครงการ/กจกรรมซงบรรจอยในแผนพฒนาของ อปท. ไปดาเนนการหรอไม และผลกดนให อปท. ดาเนนการตามความตองการของประชาชนตามทระบในแผนพฒนาของ อปท. (๒) สงเสรมใหเครอขายแตงตงผแทนเขาไปรบฟงการประชมสภา อปท. และเขาไปมสวนรวมในคณะกรรมการของ อปท. เชน คณะกรรมการจดซอจดจาง คณะกรรมการตรวจรบงานจาง เปนตน (๓) เสนอแนะให อปท. ตดประกาศ/ประชาสมพนธเผยแพรขอมลขาวสารใหประชาชนในพนทไดรบทราบอยางทวถงและชดเจนเพอเปนขอมลในการตดตามความกาวหนา เชน รายงานงบประมาณประจาป รายละเอยดของโครงการ/กจกรรม ทจะดาเนนงาน อยระหวางดาเนนงาน และดาเนนการเสรจสนแลว เปนตน (๔) เสนอแนะ อปท. ใหมการประเมนความพงพอใจในการจดบรการสาธารณะ โดยใหสมาชกเครอขายแตงตงผแทนเขารวมเปนกรรมการในการประเมนดวย ๑.๘ การรายงานผล เครอขายภาคประชาชนจะรายงานผลการดาเนนงานให สกถ. ทราบอยางนอย ปละ ๑ ครง

๒. แนวทางการสงเสรมการมสวนรวมของภาคประชาชน ๒.๑ เชญผทรงคณวฒ/ปราชญชาวบาน/ผนาชมชน และสมาชกกลมตางๆ ทอยในชมชนมารวมประชม เพอสรางพนธมตร และแกนนาในการสงเสรมการมสวนรวม รวมทงสงเสรมสนบสนนบทบาทของประชาชนในการเขาไปมสวนรวมในการบรหารงานและตดตามการดาเนนงานของ อปท. ๒.๒ จดกจกรรมสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในทองถน รวมกบ อปท. ในงานประเพณและเทศกาลสาคญตางๆ ๒.๓ ขอรบการสนบสนนงบประมาณ และความรทางวชาการ จากหนวยงาน ทเกยวของ สกถ. มหาวทยาลยเครอขาย และ อปท. เพอสนบสนนโครงการ/กจกรรมของเครอขาย

- ๑๙ -

๒.๔ การดาเนนงานของเครอขายไมควรกระจกตวอยเฉพาะในชมชน หมบานของตน แตควรขยายเครอขายโดยแสวงหาความรวมมอจากกลมชมชนตางๆ อาท กลมเยาวชนคนรนใหม สมาชกกลมตางๆ จากตาบล/อาเภอขางเคยงเพอเสรมสรางความเขมแขงและสรางอานาจ ในการตอรองใหแกเครอขาย

แนวทางการพฒนาประสทธภาพการดาเนนงานของเครอขายภาคประชาชน

ในปงบประมาณ พ .ศ . ๒๕๕๓ สกถ . ไดดาเนนการจดประชมเชงปฏบตการเพ อใหความรการกระจายอานาจแก เครอขายภาคประชาชน จานวน ๒ รน ระหวางวนท ๒๗ - ๒๘ มกราคม ๒๕๕๓ ณ โรงแรมภเกตเมอรลน จงหวดภเกต ปรากฏวา มสมาชกเครอขายภาคประชาชนเขารวมการประชมรวมจานวนทงสน ๒๑๖ คน และทประชมไดมการระดมความคดเหนเพอกาหนดแนวทางการพฒนาประสทธภาพการดาเนนงานของเครอขายภาคประชาชน ซงสาระสาคญสรปไดดงน ๑. แนวทางการพฒนาประสทธภาพการดาเนนงานของเครอขายภาคประชาชน ๑.๑ การพฒนาประสทธภาพการดาเนนงานของเครอขายภาคประชาชนจะประสบผลสาเรจได ควรเรมจากการพฒนาองคความรใหกบบคลากร/สมาชกเครอขายใหมความร ความเขาใจในเรองของการกระจายอานาจและกระบวนการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน ดงนน สกถ. และมหาวทยาลยเครอขายในพนทควรทาหนาทเปนทปรกษาใหคาแนะนา และจดกจกรรมอบรมสมมนาเผยแพรความรในเรองดงกลาวอยางตอเนอง รวมทงสรางทมวทยากรของเครอขายเพอทาหนาทเผยแพรความรและสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในพนทตอไป ๑.๒ รฐบาลจะตองใหการสนบสนนกจกรรมของเครอขายอยางจรงจง โดยอาจกาหนดมาตรการ/แนวทาง ให อปท. สามารถจดสรรงบประมาณสนบสนนกจกรรมของเครอขายทงทางตรงและทางออม ๑.๓ เครอขายภาคประชาชนควรมการประสานงานเชอมโยงแลกเปลยนขอมลขาวสารกบหนวยงาน/องคกรในพนท เชน ศนยประสานงานองคกรชมชน สภาองคกรชมชน คณะกรรมการธรรมาภบาลจงหวด และชมรมกานนผใหญบานระดบจงหวด เปนตน ๑.๔ เชญชวนผนาชมชน ตวแทนองคกรชมชน/หมบาน ทปรกษาผตรวจราชการภาคประชาชนดานสงคมระดบจงหวด เขารวมเปนเครอขายการกระจายอานาจภาคประชาชน ซงจะชวยใหการดาเนนงานและการประสานงานของเครอขายมความเขมแขง และมประสทธภาพมากยงขน ๒. ปญหา/อปสรรคและแนวทางในการแกไขปญหา/อปสรรคการดาเนนงานเครอขายภาคประชาชน ๒.๑ เครอขายการภาคประชาชน ประสบปญหาขาดแคลนงบประมาณเพอมาดาเนนโครงการ/กจกรรมสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในพนท ดงนน สกถ. และหนวยงานทเกยวของควรจดสรรงบประมาณเพอเปนคาใชจายในการสนบสนนการดาเนนงานของเครอขายภาคประชาชนโดยอาจจดจางมหาวทยาลยเครอขาย/สถาบนการศกษา และสถาบนทปรกษาเปนผดาเนนการสงเสรมสนบสนนการดาเนนงานของเครอขายในพนท ๒ .๒ อปท . ไ ม ใหการสนบสนนและอ านวยความสะดวกแก เค รอข าย ภาคประชาชนเทาทควร ประกอบกบการดาเนนงานในรปเครอขายภาคประชาชนไมมกฎหมายรองรบ

- ๒๐ -

จงขาดการยอมรบจาก อปท. ดงนน เครอขายภาคประชาชนและองคกรชมชน/หมบานในพนท จะตองรวมมอกนผนกกาลงเพอเสรมสรางความเขมแขงใหกบเครอขายเพอกระตนให อปท. เปดโอกาสให เครอขายเขาไปมสวนรวมในการบรหารจดการของ อปท. มากขน รวมทงใหความสาคญและสนบสนนการดาเนนกจกรรมของเครอขาย ๒.๓ เครอขายภาคประชาชนขาดแคลนบคลากรทมความร ความสามารถในการใหคาปรกษาแนะนาการดาเนนกจกรรม/โครงการและขอกฎหมายทเกยวของ แนวทางการแกไขคอ ควรสรรหาและเชญบคคลในทองถนทมความรความสามารถมาเปนทปรกษาและทางานรวมกบเครอขาย เชน ทปรกษาผตรวจราชการภาคประชาชนดานสงคมระดบจงหวด นกกฎหมาย และผนาชมชน เปนตน ๒.๔ สมาชกเครอขายภาคประชาชนขาดแคลนขอมลขาวสารและขาดโอกาส เขาไปมสวนรวมในการบรหารจดการและตดตามการดาเนนงานของ อปท. ดงนน จงควรสนบสนนสงเสรม ใหสมาชกเครอขายทอยในแตละชมชน/หมบานเขารวมประชมประชาคม เพอรบทราบขอมลขาวสารและระดมความคดเหนในการจดทาแผนพฒนาชมชน รวมทงแตงตงผแทนเขาไปรบฟงการประชมสภา อปท. และเขาไปมสวนรวมในคณะกรรมการชดตางๆ ของ อปท. และนาขอมลขาวสารและผลทไดรบมาเผยแพร ใหสมาชกเครอขายคนอนๆ ทราบตอไป ๒.๕ ปญหาการขาดจตสานกในการมสวนรวมของภาคประชาชน ควรแกไข ดวยการจดประชมชแจง ปลกจตสานกและอบรมใหความรเกยวกบกระบวนการมสวนรวมและประโยชน ทจะไดรบจากการกระจายอานาจและการมสวนรวมของประชาชน

๓. ขอคดเหน/ขอเสนอแนะ ๓.๑ สกถ. และหนวยงานทเกยวของควรจดสรรงบประมาณเพอเปนคาใชจาย ในการสนบสนนการดาเนนงานของเครอขายภาคประชาชน โดยอาจจดจางมหาวทยาลยเครอขาย/สถาบนการศกษา และสถาบนทปรกษา เปนผดาเนนการสงเสรมสนบสนนการดาเนนงานของเครอขาย ในพนท ๓.๒ สกถ. และมหาวทยาลยเครอขายควรสนบสนนขอมลขาวสารดานการกระจายอานาจใหแกเครอขายภาคประชาชนอยางตอเนอง รวมทงมชองทางในการเผยแพรขอมลขาวสารทหลากหลาย ๓.๓ ปญหาสาคญประการหนงของเครอขายคอการขาดแคลนแกนนาทมความรความสามารถในการใหคาปรกษาแนะนาและประสานการดาเนนงานกบเครอขายในพนท แนวทางการแกไข คอ การเชญบคคลในทองถนทมความรความสามารถมาเปนทปรกษา และทางานรวมกบเครอขาย เชน ทปรกษาผตรวจราชการภาคประชาชนดานสงคมระดบจงหวด นกกฎหมาย และผนาชมชน เปนตน ๓ .๔ ในการตดตามประเมนผลการดาเนนงานของเครอขายภาคประชาชน เพอไมใหเปนภาระแกผรายงาน สกถ. ควรตดตามปละ ๑ ครง และใหเวลาสาหรบการรายงานผลกลบมาอยางนอย ๓ - ๔ สปดาห

- ๒๑ -

ชองทางในการเผยแพรขอมลขาวสาร สกถ. มชองทางดาเนนการเผยแพรความร/ขอมลขาวสารและรบฟงความคดเหนจากภาคประชาชนและผทเกยวของผานชองทางดงน ๑. เวบไซต http://www.dloc.opm.go.th ซงเปนแหลงรวบรวมบทความขอมลขาวสารและสาระความรเกยวกบการกระจายอานาจ ๒. ต ปณ. ๑ ปณฝ.ทาเนยบรฐบาล แขวงสวนจตรลดา เขตดสต กรงเทพมหานคร ๑๐๓๐๒

๓. การจดสงจดหมายขาวใหแกสถาบนการศกษา มหาวทยาลยเครอขาย เครอขายภาคประชาชน เครอขายวทยชมชน และผทเกยวของเพอเปนขอมลในการประชาสมพนธเผยแพร สประชาชนในทองถน เปนประจาทกเดอน

๔. การจดอบรมสมมนาเผยแพรความรดานการกระจายอานาจใหแกสถาบนการศกษาเครอขายภาคประชาชน เครอขายวทยชมชน และผทเกยวของอยางตอเนองเปนประจาทกป