Embed Size (px)
Citation preview
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 1
เขยน เอซโอ มานซนแปล เจรญเกยรต ธนสขถาวร
2
หมวดสงคม
เราตางเปนนกออกแบบ การออกแบบนวตกรรมสงคมDesign, When Everybody Designs: An Introduction to Design for Social InnovationCopyright © 2015 Massachusetts Institute of Technology Thai edition copyright © 2018 by INI-Innovation Network International Co.,Ltd.All right reserved
เขยน เอซโอ มานซนแปล เจรญเกยรต ธนสขถาวรบรรณาธการ เพญนภา หงษทองลขสทธฉบบภาษาไทย © สำานกพมพ อน บคส 2561ออกแบบปก ขวญจตร ชยาภมรปเลม สามเกลอหวแขงกราฟฟคกรปพสจนอกษร เอนด ศรใสพมพครงท 1 พฤศจกายน 2561
ขอมลทางบรรณานกรมของหอสมดแหงชาต National Library of Thailand Cataloging in Publication Data มานซน, เอซโอ เราตางเปนนกออกแบบ การออกแบบนวตกรรมสงคม.—นนทบร: อน เครอขายนวตกรรมสากล, 2018. 416 หนา เอซโอ มานซน, 2015 2. สงคม I. เจรญเกยรต ธนสขถาวร, ผแปล. II. ชอเรอง. ISBN 978-616-93207-0-8
บรรณาธการทปรกษา ฮนส แวนวลเลยนสวารดบรรณาธการบรหาร วลลภา แวนวลเลยนสวารดกองบรรณาธการ อญชล บญถาวร กฤตยา เลาหะกลจดพมพ บรษท อนเครอขายนวตกรรมสากล จำากด เลขท 60/34/1 ถ.ตวานนท34 ต.บางกระสอ อ.เมอง จ.นนทบร 11000 โทรศพท 0 2589 9771, 09 4964 1784อเมลล [email protected]เฟซบก www.facebook.com/ini.creativespaceโรงพมพ บรษท ภาพพมพ จำากด โทรศพท 0 2879 9154-5จดจำาหนาย สายสงศกษต บรษท เคลดไทย จำากด โทรศพท 0 2225 9536-40ราคา 420 บาท
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 3
เราตางเปนนกออกแบบDesign, When Everybody Designs
การออกแบบนวตกรรมสงคมDesign for Social Innovation by Ezio Manzini
เขยน เอซโอ มานซนแปล เจรญเกยรต ธนสขถาวร
บรรณาธการ เพญนภา หงษทอง
4
คำ นำ สำ นกพมพ
ทกวนน “วฒนธรรมการออกแบบ” มบทบาททงดานการดำาเนนชวตของ
ผคนในแวดวงตางๆ มการพดถงกนมากเรอง “การรวมออกแบบ” อนมนยถง
การมสวนรวม การคดเชงออกแบบนไมไดแบงพรมแดนของคนทวไปกบ
นกออกแบบในแงของการรวมเผชญกบความทาทายมากมายรายรอบตวเรา
หนงสอเลมนไดใหความชดเจนตอการรเรมตางๆ มากมายทงกอน
และหลงกระแส “รวมออกแบบ รวมสรางสรรค” (Co-design Co-creation)
ผเขยน ศ.ดร.เอซโอ มานซน อาจารยดานการออกแบบอตสาหกรรมผผน
ตนเองมาทำางานและกระตนนกศกษาและคนรนใหมในทตางๆ ทงในและ
นอกประเทศอตาลถงการออกแบบสงคม อนเปนไดตงแตการออกแบบ
กระบวนการเรยนร การออกแบบเชงพนทสาธารณะหรอพนทความเปน
เจาของรวม โดยสรปคอการออกแบบโครงการชวตของผคนหรอองคกร การ
ออกแบบสำาหรบโลกทแทจรงนจงมากกวาการออกแบบวสดเพอปอนส
อตสาหกรรมและการพาณชย แตคอการเขามาสปรมณฑลแหงชวตสงคม
และนกออกแบบทงสมครเลนเชนคนทวไป และนกออกแบบมออาชพหรอ
ผเชยวชาญจะประสานความรวมมอกน
หนงสอเลมนจงเหมาะสำาหรบทกคนทตองการออกแบบพนทชวต
ตนเอง พนทละแวกบานหรอยาน หมบาน ชมชนอยางทเรารวมฝนและทำาให
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 5
เปนจรงรวมกนในทามกลางความทาทายของสงคมทมทงวกฤตและโอกาส
ในแงวกฤต คงนำามาวางเรยงไดยดยาว อาท ความไมเสถยรของภมอากาศโลก
ความไมปลอดภยของอาหารและธรรมชาตแวดลอม เมองทไรระเบยบและ
ความสมพนธของผคน สงคมผสงวยกบความเรงรบของเดกและคนวยทำางาน
แตความสำาคญของหนงสอเลมน คอการแสดงใหเหนถงโอกาสทเปดออกส
หนทางใหมๆ มากมาย ทงกระบวนการและรวมถงเครองมอทไดแจกแจง
วเคราะหถงความนาจะเปนในการสรางเมองหรอชมชนแหงการประสาน
ความรวมมอ
สงคมไทยมการรเรมจำานวนไมนอยทไดแสดงศกยภาพของพลง
พลเมอง ดงทเรามกระบวนการอาหารทองถนในหลากหลายรปแบบทให
ความมนใจแกผผลตผบรโภควาจะไดอาหารทดปลอดภยดวยการออกแบบ
การประสานความรวมมอของคนกนคนปลก พลงพลเมองอาหารนดตอเรา
และดตอโลก เรายงไดยนเรองราวของการสรางเมองหลายแหงจากการ
ประสานความรวมใหกลายเปนเมองนาอย ชวยลดปญหาและความทาทาย
ของสงคมเมอง โอกาสทเปดออกนเปนความรวมมอทงของคนในพนทและ
กระบวนการออกแบบของนกออกแบบ ทงหมดนนำามาสการสรางนวตกรรม
สงคม เราทกคนจงตางเปนนกออกแบบและนกนวตกรรมสงคมไปในเวลา
เดยวกน
หากการเชอมตอของ “ทองถนเปดรบสากล” (Cosmopolitan
Localism) ในสงคมยคดจทล หนงสอเลมนอาจชวยนำาทางใหการเชอมตอน
สรางคณปการในทางสรางสรรคแกทงทองถน โดยตระหนกวามพลงท
ขบเคลอนไปในทศทางบวกเชนนอยในทตางๆ ของโลกดวย และถาเรานำา
พลงพลเมองเหลานมารวมกน โลกททกคนฝนถงกมความเปนจรงมากขน
โลกทดจงอยทเราทกคนเพราะเราตางเปนนกออกแบบ สำานกพมพจงหวง
ใจวาเนอหาของหนงสอจะเปนสวนหนงของการสรางโลกอนนาปรารถนา
รวมกน
6
หนงสอนจะสำาเรจลลวงไปไมไดเลยหากปราศจากการสนบสนนจาก
หลายฝายทไดรวมประสานความรวมมอกน เฉกเชนเนอหาของหนงสอน
หนวยงานแรกทใครขอถอโอกาสนขอบคณอยางมากคอ มลนธสยามกมมาจล
โดยเฉพาะคณปยาภรณ มณฑะจตร ทใหความมนใจแกสำานกพมพอนบคส
ดวยหนงสออนทรงคณคาเลมน ขอขอบคณสำานกงานนวตกรรมแหงชาต
ดร.พนธอาจ ชยรตน มา ณ ทน ขอขอบคณศนยสรางสรรคงานออกแบบ โดย
เฉพาะคณกตรตน ปตพานช และทมงาน ทใหความรวมมอในการจดกจกรรม
การเปดตวหนงสอทม ศ.ดร.เอซโอ มานซน เดนทางมารวมการบรรยายและ
การจดการอบรมระหวางวนท 6-8 พฤศจกายน 2561 ทนอกจากประสบ-
การณของผเขยนทไดชอวาเปนกรดานการจดกระบวนการรวมออกแบบ
และนวตกรรมสงคมแลว ยงมการอภปรายของวทยากรไทยทนาสนใจจาก
รศ.ประภาภทร นยม ผศ.ดร.นรมล เสรสกล อาทตย โกวทวรางกร และวลลภา
แวนวลเลยนสวารด ทงหมดทกลาวมานลวนมบทบาทในการสรางเมองแหง
การประสานความรวมมอในรปแบบตางๆ ทนาสนใจ
ทายสดน สำานกพมพอนบคส ในฐานะสำานกพมพใหมแตมทมาใน
แวดวงหนงสอเกอบสองทศวรรษ ในหวงเวลาเหลานสำานกพมพเหนถง
ความจำาเปนของหนงสอในฐานะผสรางการเปลยนแปลงแมในทามกลาง
การอานทลดลงของหนงสอเลมสขอมลขาวสารและการอานทางดจทลมาก
ขน การสวนกระแสนเกดจากความตระหนกถงการอานทตางไปจากการอาน
ทางอเลกทรอนกส และนวตกรรมหรอความสรางสรรคใดๆ กมกเกดจาก
ความแตกตางหลากหลายทไมมเสนทางเดยวหรอวฒนธรรมเชงเดยวทถก
กำาหนดหรอเปนไปตามกระแสเทานน ความหลากหลายทม รากแหงการอาน
อนเขมแขงนกระมงทจะชวยนำาพาการรวมออกแบบรวมสรางสรรคใหมชวต
ชวาและยงยน
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 7
สารบญ
คำานำาสำานกพมพ 4คำานำาบรรณาธการหนงสอชด 10คำาขอบคณ 19บทนำ 23
ภาค 1 นวตกรรมสงคมและการออกแบบ 33
1 นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 35นวตกรรมสงคม 36
ระบบแบบกระจายตวและรบมอกบการเปลยนแปลงได 49
คณลกษณะทยงยนหลากหลายประการ 58
อารยธรรมทกำาลงอบตขนจรงหรอ 64
2 การออกแบบในโลกทเชอมโยงกน 67แนวทางธรรมเนยมปฏบตและแนวทางการออกแบบ 68
การแกปญหาและการสรางความเปนเหตและผล 76
การออกแบบอยางมอสมครเลนและการออกแบบอยางมออาชพ 81
แผนภมแนวทางการออกแบบ 86
วฒนธรรมการออกแบบทกำาลงอบตขน 91
นวตกรรมสงคมในการออกแบบ 98
ความหมายใหมของการออกแบบ 108
3 การออกแบบเพอนวตกรรมสงคม 111มนคออะไร 112
มนไมใชอะไร 126
มนทำางานอยางไร 134
ความรใหมดานการออกแบบ 140
8
ภาค 2 ผคนทรวมมอกน 145
4 องคกรประสานความรวมมอ 147รปแบบสงคมใหม 148
การรวมมอกนโดยสมครใจ 158
ระบบนเวศทเอออำานวย 169
5 การพบปะเพอความรวมมอ 173มตของการพบปะเพอความรวมมอ 174
การทำาแผนภมการพบปะเพอความรวมมอ 194
การพบปะเพอความรวมมอในทางปฏบต 201
ภาค 3 กอรปขนราง 217
6 ทำาใหเหนและสมผสได 219การทำาแผนทและการขยายสญญาณ 220
การสรางเรองเลา 226
การสรางสถานการณสมมต 233
เครองมอภาพเพอการสนทนาทางสงคม (12 ตวอยาง) 241
ทมา 268
7 การทำาสงตางๆ ใหเปนไปไดและนาจะเปน 275สงแวดลอมทเกอหนน 276
ธรรมาภบาลแบบเครอขาย 288
สถานทสำาหรบการทดลอง 293
8 การทำาสงตางๆ ใหมประสทธภาพและมความหมาย 299การแกปญหา 300
การสรางความเขาใจเชงลก 307
การสรางความไววางใจ 314
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 9
9 การทำาสงตางๆ ใหสามารถทำาซำาไดและเชอมโยงกน 317ขนาดเลก ระดบทองถน เปดกวาง เชอมโยงกน 318
การทำาซำาทเปนการขยายในแนวราบ 322
การเชอมโยงทเปนการขยายในแนวดง 332
10 การทำากจกรรมระดบทองถนแบบเปดกวาง 337การสรางสถานท 337
สถานทและความสามารถในการรบมอกบความเปลยนแปลง 341
การวางแผนตามลกษณะของโครงการ 347
ลกษณะประจำาทองถนทเปดรบสากล 359
การออกแบบเพอวฒนธรรมใหม (นไมใชบทสรป) 363หมายเหต 366
10
เมอเปรยบกบอาชพอนๆ นกออกแบบเปนอาชพทคอนขางใหม แตการ
ออกแบบเกดขนกอนอาชพนกออกแบบ อนทจรง การออกแบบ ซงหมายถง
การทำาสงตางๆ เพอสนองเปาหมายทมประโยชนหรอการทำาเครองมอ เกดขน
กอนเผาพนธมนษยดวยซำาไป การทำาเครองมอเปนคณลกษณะอยางหนงท
ทำาใหเราเปนมนษยในยคเรมแรก
การออกแบบ ในความหมายกวางทสด เรมตนกวา 2.5 ลานปมาแลว
เมอโฮโม แฮบลสผลตเครองมอชนแรกขน* มนษยรจกออกแบบมาเปนเวลา
นานกอนทจะเรมเดนตวตรง เมอสแสนปมาแลวเราเรมผลตหอก และ
ประมาณสหมนปทแลวเรากาวหนาขนไปสการผลตเครองมอเฉพาะทาง
การออกแบบผงเมองและสถาปตยกรรมเกดขนเมอหนงหมนปมาแลว
ในเมโสโปเตเมย สถาปตยกรรมภายในและการออกแบบเฟอรนเจอรกเกดใน
ยคเดยวกน อกหาพนปตอมาการออกแบบภาพสญลกษณและการออกแบบ
ตวอกษรเรมตนขนในสเมเรยดวยการประดษฐอกษรคนฟอรม หลงจากนน
สงตางๆ กเรมพฒนาไปอยางรวดเรว
* โฮโม แฮบลส (Homo habilis) เชอกนวาเปนบรรพบรษของมนษยปจจบน นกวทยา-ศาสตรขดพบซากดกดำาบรรพมนษยสายพนธนพรอมกบเครองมอหนกะเทาะอยางหยาบ ซงใชสำาหรบตดและสบ–ผแปล
คำ นำ บรรณาธการหนงสอชด
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 11
สนคาและบรการทกอยางไดรบการออกแบบ แรงกระตนใหออกแบบ
หมายถงจากสถานการณหนง จนตนาการถงสถานการณทดกวา และลงมอ
สรางสรรคสถานการณดวยการปรบปรงตางๆ ไดเกดขนยอนไปถงบรรพบรษ
ของเรากอนทจะเปนมนษย การสรางเครองมอทำาใหเราพฒนามาเปนอยางท
เราเปนในทกวนน การออกแบบชวยทำาใหเราเปนมนษย
ปจจบน คำาวา “การออกแบบ” หมายถงสงตางๆ มากมาย โดยมการ
บรการเปนองคประกอบรวมทเชอมทกอยางเขาดวยกน และนกออกแบบ
เปนสวนหนงของอาชพบรการ ผลงานของพวกเขาสนองความตองการของ
มนษย
การออกแบบเปนการทำางานทเปนกระบวนการ คำาวา “ออกแบบ”
(design) เขามาสภาษาองกฤษในชวงครสตศตวรรษท 16 ในรปของคำากรยา
ซงมเอกสารอางองครงแรกยอนหลงไปถงป 1548 (Merriam-Webster’s
Collegiate Dictionary) ใหคำานยามคำากรยา “ออกแบบ” วา “คดและ
วางแผนในใจ; ตงจดมงหมายเฉพาะเจาะจง; คดคนเพอการทำาหนาทหรอ
จดมงหมายโดยเฉพาะเจาะจง” สงทเกยวของกบคำากรยาเหลานคอการ
วาดรป ซงเนนลกษณะของรปวาดทเปนแผนผงหรอแผนท เชนเดยวกบ
“วาดแบบแปลนเพอสรางสรรค ประดษฐ ดำาเนนการ หรอกอสรางตามแบบ
แปลน”
หาสบปตอมา เรมมการใชคำานในรปของคำานาม การใชคำาวา “การ
ออกแบบ” ทครงแรกเกดขนในป 1588 ดกชนนาร Merriam-Webstor ให
คำานยามคำานามนวา “จดมงหมายโดยเฉพาะเจาะจงในความคดเหนของ
ปจเจกบคคลหรอกลมคน; การวางแผนอยางละเอยดรอบคอบและมจด
มงหมาย; โครงการหรอแผนงานในความคดซงกำาหนดวธการไปสเปาหมาย
ไว” จดมงหมายและการวางแผนไปสผลลพธทตองการ ลวนเปนสวนสำาคญ
ในคำานยามนเชนกน สวนหนงของคำานยามเหลานไดแก “แบบรางหรอ
เคาโครงเบองตนทแสดงลกษณะสำาคญของงานบางอยางทจะดำาเนนการ;
12
แผนการพนฐานทควบคมการทำาหนาท การพฒนา หรอการปรากฏตว
ออกมา; แบบแผนหรอขอปฏบตสำาหรบการดำาเนนงานหรอการบรรลผลงาน
บางอยาง; การจดองคประกอบหรอรายละเอยดในผลตภณฑหรองานศลปะ”
ทกวนนเราออกแบบกระบวนการ ระบบ และบรการขนาดใหญและซบซอน
และเราออกแบบองคกรและโครงสรางเพอผลตสงเหลาน การออกแบบ
เปลยนแปลงไปมากตงแตบรรพบรษอนไกลโพนของเราสรางเครองมอหน
ชนแรก
ในระดบนามธรรมขนสง คำาจำากดความของเฮอรเบรต ไซมอน
ครอบคลมเกอบทกแงมมของการออกแบบเทาทจะจนตนาการได ไซมอน
เขยนวาออกแบบคอ “[คดคน] แนวทางการดำาเนนงานโดยมงทจะ
เปลยนแปลงสถานการณทดำารงอยไปสสถานการณทนาพอใจมากกวา”
(Simon, The Sciences of the Artificial, 2nd ed., MIT Press, 1982,
p. 129) การออกแบบ เมอใหคำาจำากดความอยางเหมาะสม คอ กระบวนการ
ทงหมดทครอบคลมกจกรรมทกแขนงทจำาเปนสำาหรบผลลพธอยางใด
อยางหนงโดยเฉพาะ
แตกระบวนการออกแบบเปนมากกวาวธทำางานแบบทวไปหรอ
นามธรรม การออกแบบมลกษณะเปนรปธรรมในอาชพบรการทสนองความ
ตองการมนษย ซงมขอบเขตกวางขวางครอบคลมสาขาตางๆ ดานการผลต
และการวางแผน นบตงแตการออกแบบอตสาหกรรม การออกแบบภาพ
สญลกษณ การออกแบบสงทอ การออกแบบเฟอรนเจอร การออกแบบ
สารสนเทศ การออกแบบกระบวนการ การออกแบบผลตภณฑ การออกแบบ
ปฏสมพนธ การออกแบบการขนสง การออกแบบการศกษา การออกแบบ
ระบบ การออกแบบเมอง ภาวะผนำาดานการออกแบบ และการบรหารการ
ออกแบบ รวมทงสถาปตยกรรม วศวกรรม เทคโนโลยสารสนเทศ และ
วทยาศาสตรคอมพวเตอร
สาขาตางๆ เหลานมงเนนเนอหาสาระและวตถประสงคทแตกตางกน
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 13
มจารตปฏบต วธการ และคำาศพททแตกตางกนอยางชดเจน ถกใชและนำาไป
ปฏบตโดยกลมอาชพตางๆ ซงมกไมมความใกลเคยงกนเลย มแนวทางปฏบต
ทแยกแยะแตละกลมอาชพออกจากกนไดอยางชดเจน แตความแตกตาง
เหลานบางครงกอาจนำามาสสภาวะเชนน คอกลายเปนจดนดพบของความ
สนใจในประเดนตางๆ ทพวกเขามรวมกน มความทาทายสบประการท
นกออกแบบทกคนเผชญรวมกน เปนความทาทายทนำามาสความสนใจหวงใย
ทมรวมกน
ความทาทายดานการปฏบตงานมสามประการ ความทาทายดาน
ตวงานมสประการ และความทาทายดานบรบทมสามประการ เชอมโยงสาขา
และวชาชพตางๆ เกยวกบการออกแบบใหเปนแขนงเดยวกน ความทาทาย
ดานการปฏบตงานเกดขนเพราะทกอาชพทเกยวของกบการออกแบบลวนม
ลกษณะตอไปน
1. กระทำาตอโลกทางวตถ
2. ตอบสนองความตองการของมนษย และ
3. เปนการสรางสภาพแวดลอมดวยมอมนษย
ในอดตคณลกษณะรวมกนเหลานไมเพยงพอทจะกาวพนพรมแดน
ของจารตปฏบต ทกวนนการเปลยนแปลงดานภววสยในโลกทกวางใหญขน
กอใหเกดความทาทายดานตวงานสประการซงกำาลงผลกดนใหการปฏบต
และการวจยดานการออกแบบมาบรรจบกน ความทาทายดานตวงานเหลาน
ไดแก
1. ขอบเขตทคลมเครอมากขนระหวางสงประดษฐ โครงสราง และ
กระบวนการ
2. โครงสรางทางสงคม เศรษฐกจ และอตสาหกรรมทมขนาดใหญ
มากขน
3. สงแวดลอมทซบซอนมากขนของความตองการ ขอกำาหนด และ
ขอจำากด
14
4. เนอหาของขอมลซงมกไปไกลกวาคณคาของผลงานทถกสรางขน
ประเดนทาทายเหลานตองการกรอบคดทฤษฎและการวจยใหมๆ
เพอใชในการทำางานและแกปญหาในแตละกรณ ในการทำาการออกแบบอยาง
มออาชพเราพบวาบอยครงการแกไขปญหาดานการออกแบบจำาเปนตองม
ทมงานสหสาขาวชาซงมจดเนนขามสาขาวชา เมอหาสบปกอน นกออกแบบ
คนหนงและผชวยอกหนงหรอสองคนอาจแกไขปญหาสวนใหญได ปจจบน
เราจำาตองมกลมบคคลทมทกษะหลากหลายสาขาวชา และทกษะเสรมทชวย
ใหอาชพตางๆ ทำางานรวมกน รบฟงกน และเรยนรจากกนและกนขณะท
พวกเขาแกไขปญหา
ความทาทายดานบรบทสามประการบงบอกลกษณะของปญหาดาน
การออกแบบมากมายในปจจบน ขณะทปญหาดานการออกแบบจำานวนมาก
มผลในระดบพนๆ ประเดนเหลานมผลกระทบตอปญหาใหญดานการ
ออกแบบหลายปญหาซงทาทายเราอย และความทาทายเหลานกมผลกระทบ
ตอปญหาดานการออกแบบระดบพนๆ ซงเชอมโยงกบระบบสงคม กลไก
หรอเทคนคทซบซอน ประเดนเหลานไดแก
1. สงแวดลอมทซบซอนซงโครงการหรอผลตภณฑจำานวนมากขาม
ขอบเขตขององคกรหรอผถอหน ผผลต และกลมผใชอนหลาก
หลาย
2. โครงการหรอผลตภณฑซงตองตอบสนองความคาดหวงของ
องคกร ผถอหน ผผลต และผใชจำานวนมาก และ
3. ความตองการในทกระดบของการผลต การจดจำาหนาย การรบ
และการควบคม
ความทาทายสบประการนตองการแนวทางการทำางานออกแบบ
ระดบมออาชพทแตกตางกนและอยางมคณภาพมากกวาทเคยเปนมาใน
ยคกอนๆ สงแวดลอมในอดตมลกษณะเรยบงายกวา มขอเรยกรองทงายกวา
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 15
ประสบการณสวนตวและการพฒนาฝมอของแตละคนเพยงพอสำาหรบการ
ทำางานทลกซงและมแกนสาร ประสบการณและการพฒนายงเปนสงจำาเปน
แตมนไมเพยงพออกตอไปแลว ความทาทายสวนใหญของงานออกแบบใน
ปจจบนจำาเปนตองอาศยทกษะในการวางแผนเชงวเคราะหและสงเคราะห
ทไมอาจพฒนาไดดวยการปฏบตเพยงอยางเดยว
การประกอบอาชพออกแบบในปจจบนเกยวของกบความรระดบ
กาวหนา ความรนมใชเพยงการปฏบตงานอาชพระดบสงเทานน มนยงเปน
รปแบบการทำางานทแตกตางกนในเชงคณภาพ ซงเกดขนเพอตอบสนองตอ
ขอเรยกรองของสงคมขาวสารขอมลและเศรษฐกจฐานความรทมนใหกำาเนด
ขนมา
ในบทความเมอเรวๆ น (“Why Design Education Must Change”,
Core77, November 26, 2010) โดนลด นอรแมนทาทายสมมตฐานและ
การทำางานของวชาชพการออกแบบ ในอดตนกออกแบบทำางานดวยความ
เชอวาความสามารถและความเตมใจทจะเขาไปเผชญปญหาอยางเตมตว
ทำาใหพวกเขามอาวธสำาหรบแกไขปญหา นอรแมนเขยนวา
ยคแรกของการออกแบบอตสาหกรรม มงเนนการออกแบบ
ผลตภณฑเปนหลก แต ปจจ บนนกออกแบบทำางานเกยวกบ
โครงสรางองคกรและปญหาสงคม เกยวกบปฏสมพนธ บรการ และ
การออกแบบทเนนประสบการณของผใชงาน โจทยหลายอยาง
เกยวของกบประเดนทางสงคมและการเมองทซบซอน ดงนน
นกออกแบบจงกลายเปนนกพฤตกรรมศาสตรประยกต แตพวกเขา
ไมไดถกฝกมาเพอการน บอยครงทนกออกแบบไมเขาใจความ
ซบซอนของประเดนปญหาและความลกซงของขอมลทมอย พวก
เขาอางวาดวงตาทสดใสสามารถผลตแนวทางใหมในการทำางาน
แตแลวพวกเขากสงสยวาทำาไมแนวทางเหลานจงไมคอยถกนำาไป
ปฏบต หรอหากนำาไปปฏบต ทำาไมมนจงลมเหลว ดวงตาทสดใส
16
สามารถผลตผลงานทฉลาดลำาลกไดจรงๆ แตดวงตานนตองไดรบ
การศกษาและมภมความรดวย บอยครงทนกออกแบบขาดความ
เขาใจทจำาเปนทโรงเรยนการออกแบบไมไดฝกอบรมนกศกษาเกยว
กบประเดนปญหาทซบซอนเหลาน อนเกยวกบความซบซอนของ
พฤตกรรมมนษยและพฤตกรรมทางสงคมทเชอมโยงกน เกยวกบ
พฤตกรรมศาสตร เทคโนโลย และธรกจ การฝกอบรมดาน
วทยาศาสตร วธการทางวทยาศาสตร และการออกแบบการทดลอง
กมเพยงเลกนอยหรอไมมเลยดวยซำา
นไมใชการออกแบบอตสาหกรรมในแงของการออกแบบผลตภณฑ
แตเปนการออกแบบทเกยวของกบอตสาหกรรม การออกแบบในลกษณะ
ของความคดและการกระทำาเพอแกไขปญหาและจนตนาการถงอนาคตใหม
หนงสอชดใหมของสำานกพมพเอมไอทชดนเนนการออกแบบเชงกลยทธ
เพอสรางสรรคคณคาดวยผลตภณฑและบรการทเปนนวตกรรม และเนน
การออกแบบในลกษณะของบรการโดยใชความคดสรางสรรคอยางรอบคอบ
การคนควาอยางถถวน และจรยธรรมของการออกแบบทเคารพความรสก
ของผอน การกระทำาเชนนตงอยบนพนฐานของจตสำานกของความเขาใจ
ความเหนอกเหนใจ และความชนชมยนดตอผคน ตอธรรมชาต และตอโลกท
เรากอรปขนดวยการออกแบบ เปาหมายของเราในฐานะบรรณาธการคอ
พฒนาหนงสอชดของการสนทนาอยางมชวตชวาทชวยนกออกแบบและ
นกวจยในการใหบรการตอธรกจ อตสาหกรรม และภาครฐ เพอผลลพธทด
ในดานสงคมและเศรษฐกจ
เราขอเสนอแนะหนงสอทจะนำาจตสำานกใหมของการคนความาสการ
ออกแบบเพอชวยสรางรปโฉมของวชาการออกแบบทใชความคดอนลกซง
และมความหนกแนนสนบสนนวชาชพทเขมแขงบนพนฐานของการวจยเชง
ประจกษ แนวความคดทกอใหเกดการสรางสรรค และทฤษฎทเชอถอได
ซงทำาใหเกดสงทดบเบลย เอดเวรดส เดมงเรยกวา ความรอยางลกซง
(Deming, The New Economics for Industry, Government,
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 17
Education, MIT, Center for Advanced Engineering Study, 1993)
สำาหรบเดมง ซงเปนนกฟสกส วศวกร และนกออกแบบ ความรอยางลกซง
ประกอบดวยความคดเชงระบบและความเขาใจเกยวกบกระบวนการทถก
ผนวกเขามาในระบบ; ความเขาใจเกยวกบความแปรผนและเครองมอท
จำาเปนตอการเขาใจความแปรผน; ทฤษฎความร; และพนฐานในจตวทยา
มนษย นคอการเรมตนของ “การออกแบบแนวลก” (deep design) ซง
เปนการรวมตวกนระหวางการทำางานอยางลกซงกบการสบคนทางปญญา
อยางมงมน
หนงสอชดนวาดวยการคดเชงออกแบบและทฤษฎการออกแบบ
เผชญความทาทายแบบเดยวกบทเราเผชญในฐานะนกวชาชพ ในระดบหนง
การออกแบบเปนกระบวนการของมนษยโดยทวไปทเราใชในการเขาใจและ
กอรางสรางโลกของเรา อยางไรกตาม เราไมสามารถเขาไปเกยวของกบ
กระบวนการนหรอกบโลกในรปแบบนามธรรมและมลกษณะทวไป แตเรา
เผชญความทาทายของการออกแบบในรปแบบทเฉพาะเจาะจง จดการ
ปญหาหรอแนวความคดในบรบทของสถานทหนงโดยเฉพาะ ประเดนทาทาย
ทเราเผชญในฐานะนกออกแบบในปจจบนมความหลากหลายเทากบปญหาท
ลกคานำามาสเรา เราเกยวของกบการออกแบบเพอเปนหลกยดทางเศรษฐกจ
ความตอเนองทางเศรษฐกจ และการเตบโตทางเศรษฐกจ เราออกแบบเพอ
ความตองการของเมองและชนบท เพอการพฒนาทางสงคม และชมชน
สรางสรรค เราเกยวของกบความยงยนดานสงแวดลอมและนโยบาย
เศรษฐกจ เกษตรกรรม งานฝมอทแขงขนไดสำาหรบการสงออก ผลตภณฑ
และตราสนคาทแขงขนไดสำาหรบกจการขนาดยอม การพฒนาผลตภณฑใหม
สำาหรบตลาดระดบลาง และการพฒนาผลตภณฑเกาสำาหรบตลาดทพฒนา
แลวหรอมฐานะมงคง ภายในกรอบของการออกแบบ เรายงถกทาทายให
ออกแบบสำาหรบสถานการณทสดโตง สำาหรบเทคโนโลยชวภาพ นาโน
เทคโนโลย และวสดใหม และออกแบบสำาหรบกจการเพอสงคม และม
เรองทาทายสำาหรบโลกในอนาคต เชน โลกเอกภาวะตามแนวคดของ
18
เครซเวล* และสำาหรบวสยทศนใหมของโลกทเราดำารงอย
หนงสอชดการคดเชงออกแบบ ทฤษฎการออกแบบของสำานกพมพ
เอมไอท จะสำารวจประเดนสำาคญเหลานและยงกวานนจะนำาไปสการรวมมอ
กบนกออกแบบทจะรบมอกบประเดนดงกลาว
เชญรวมเดนทางไปกบเรา
เคน ฟรดแมน
อรก สโทลเทอรแมน
บรรณาธการ หนงสอชดการคดเชงออกแบบ ทฤษฎการออกแบบ (Design
Thinking, Design Theory Series)
* เรยมอนด หรอ เรย เครซเวล (Raymond or Ray Kurzweil) นกวทยาศาสตรคอมพวเตอร นกเขยน นกประดษฐ และนกทำานายอนาคตชาวอเมรกน ในหนงสอของเขา ชอ The Singularity Is Near: When Humans Transcend Biology (พมพ 2005) ซงเปนเรองเกยวกบสมองกลหรอปญญาประดษฐ (Artificial intelligence) และอนาคตของมนษยชาต เรยทำานายวาในป 2029 ปญญาประดษฐจะมความสามารถเทาเทยมกบปญญาของมนษย และเมอถงภาวะทเรยกวาเอกภาวะ (Singularity) ซงเขาทำานายวาจะเกดขนใน ป 2045 ปญญาประดษฐจะมความสามารถลำาปญญามนษยถงหนงพนลานเทา และจะถกผนวกเขาเปนสวนหนงของมนษยเพอชวยเพมขดความสามารถของเรา–ผแปล
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 19
เรองราวของหนงสอเลมนเรมตนกวาสบปมาแลว ในป 2004 เมอคณะ
กรรมาธการยโรปใหทนอดหนนโครงการวจยทเรยกวาอบตการณความ
ตองการของผใชเพอทางออกทยงยน EMUDE (Emerging User Demends
for Sustainable Solutions) นนเปนครงแรกทผมไดเผชญกบคำาถาม
เกยวกบนวตกรรมสงคม และเรมตนคดวาการออกแบบจะทำาอะไรไดบาง
เพอสนบสนนและสงเสรมนวตกรรมสงคม ชวงเวลาสำาคญครงทสอง คอในป
2006 เมอมโครงการวจยอกโครงการหนง คอ ชมชนสรางสรรคเพอวถชวต
ยงยน CCSL (Creative Communities for Sustainable Lifestyles)
ไดรบการสงเสรมจากโครงการสงแวดลอมแหงองคการสหประชาชาต UNEP
(the United Nations Environmental Program) และไดรบทนจาก
กระทรวงการพฒนาอยางยงยนแหงสวเดน โครงการนชวยใหผมสามารถ
ขยายขอบเขตการสงเกตยโรปของผมไปสภมภาคอนของโลก ไดรวบรวมกรณ
ทนาสนใจในอนเดย จน บราซล เคนยา และแอฟรกาใต ชวงเวลาสำาคญครง
ทสามคอการสรางเครอขายการออกแบบเพอนวตกรรมและความยงยนทาง
สงคม DESIS (Design for Social Innovation and Sustainability) ในป
2009 กจกรรมนชวยใหผมสามารถสรางแนวความคดเบองตนในกรอบของ
บรบททางสงคมและวฒนธรรมทมขอบเขตกวางขวางยงขนเปนอนมาก
ขณะเดยวกน การรวบรวมขอมลและการสรางขอเสนอแนะซงนำาเสนอ
ในหนงสอเลมนคอยๆ เกดขนตามลำาดบ ขณะทผมเปรยบเทยบแนวความคด
คำ ขอบคณ
20
ของผมกบโครงการตางๆ ในหองปฏบตงานของ DESIS ในมหาวทยาลย
โปลเทคนโก ด มลาโน (Politecnico di Milano) และในมหาวทยาลยอนๆ
ทผมมโอกาสไดไปทำางาน ไดแก พารสนสสกล ในนวยอรก มหาวทยาลยถงจ
ในเซยงไฮ มหาวทยาลยเจยงหนานในอซ มหาวทยาลยศลปะ กรงลอนดอน
และมหาวทยาลยเทคโนโลยเคปเพนนซลาในเคปทาวน ดงนนผมจงขอ
ขอบคณอยางจรงใจในเบองตนแกศาสตราจารย อาจารย นกวจย และ
นกศกษาทกทานทผมไดพบในสถานทเหลานและโชคดไดรวมงานดวย
หลงจากการขอบคณแบบรวมกลมน ผมตองขอเอยถงบคคลบางทาน
ทผมไดรวมงานอยางแขงขน ผมเปนหนบญคณในเชงวฒนธรรมอยางยงตอ
บคคลดงตอไปน ฟรองซว เฌก ผเปนคสนทนาอภปรายคนสำาคญของผมมา
เปนเวลาหลายป เขาเปนคนททำาใหผมเรมมความสนใจในแกนเรองของ
หนงสอเลมนเปนครงแรก และผลงานของเขาในหนงสอเลมนคอ “ตวอยาง
ภาพ” 12 ตวอยางทอยทายบทท 6 บคคลตอมา อนนา เมโรน ทผมรวมงาน
ในกจกรรมและโครงการวจยมากมาย และปจจบนเปนผประสานงาน
เครอขายระหวางประเทศของ DESIS
เพอนรวมงานของผมทเครอขาย DESIS ซงมทงผรวมกอตงและ
ผทรวมงานในชนหลง ไดแก เอดวารโด สตสโซวสก, ลารา เพนน, คารลา
ชโปลลา, อนเดรย เมนโดซา, มเกนด เอม’ รทา, เหมยวเซน กง, โหลว ยงฉ,
อาดม โทรป, ลอรเรน แกมแมน, เวอรจเนย ทสซนาร และดาวเด ฟาสซ
ทกคนเปนผรวมสนทนาทมความสำาคญในการทำาใหแนวความคดเหลานม
ความกระจางชด รวมทงใหตวอยางและปรบแกประเดนสำาคญทปรากฏใน
หนงสอเลมน
และยงมนกศกษาปรญญาเอกอกหลายคน ซงตอนนเปนดษฎบณฑต
แลว ทผมมปฏสมพนธดวยเปนเวลาหลายปเปนกลมคนทผมพยายามลงลก
เกยวกบแนวความคดบางอยางทดจะมความสำาคญตอเราในเรองของทฤษฎ
และการปฏบตเกยวกบการออกแบบนวตกรรมสงคม ในการนนอกเหนอจาก
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 21
คารลา ชโปลลา, อนเดรย เมนโดซา และเหมยวเซน กง ซงผมเอยถงแลว
ผมตองขอขอบคณเปนพเศษตอแฟรนเชสโก ซรโอ, สเตฟาโน มฟเฟ, อนนา
มาเรย โฟรเมนตน, เทเรซา ฟรนเกรา, จน ซง แบก, ฟาง จง และ อน จ โช
นอกเหนอจากผ รวมงานเหลานซงผมทำางานดวยในหลากหลาย
รปแบบ ในประเดนเกยวกบการออกแบบเพอนวตกรรมสงคม ผมใคร
ขอขอบคณเพอนกลมเลกๆ ซงผมนกถงในแงของ “เพอนรวมทาง” ไดแก
วกเตอร มารโกลน, ครส ไรอน, จอหน ทคคารา, ฟม มะสดะ, โชค ปนฆาอล,
โจเซฟน กรน และโรแบรโต แวรกนต ผมพบพวกเขาทกคนในชวงเวลาท
แตกตางกน พวกเขาและผมยงไดเวยนมาพบกนอกหลายครง ดวยเหตน
พวกเขาจงมความสำาคญในการเสรมแนวความคดทนำาเสนอในหนงสอเลมน
บางครงกเปนรปแบบการแสดงออกทเหนตางหากเปนประโยชนยง
ทายสด ผมขอขอบคณเรเชล โคด ซงระหวางทแปลตนฉบบของผม
เปนภาษาองกฤษ ไดชวยเรยบเรยงแนวความคดของผมใหเปนระเบยบยงขน
ดวย ขอขอบคณดกลาส เซรย และแมททว แอบเบท แหงสำานกพมพเอมไอท
ซงการสนบสนนของพวกเขาทำาใหทกสงอยางสามารถกลายเปนหนงสอท
แทจรง
22
23บทนำา
บทนำ
1. หนงสอเลมนพดถงการออกแบบและการเปลยนแปลงทางสงคมในโลกท
เชอมโยงถงกน ซงกำาลงอยในระยะเปลยนผานสกระแสเรองความยงยน กลาวคอ
โลกททกคนตางออกแบบการดำารงชวตของตนซำาแลวซำาอกอยางตอเนอง ไมวา
พวกเขาประสงคจะทำาเชนนนหรอไมกตาม โลกทรปแบบการดำาเนนชวตของคน
กลมใหญผสานรวมกนและกอใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมในวงกวางขน
โลกทนกออกแบบเขาไปมบทบาทสงเสรมและสนบสนนกจกรรมการดำาเนนชวต
ทงในลกษณะปจเจกและทเปนการรวมกลมกน รวมถงการเปลยนแปลงทาง
สงคมทโครงการออกแบบตางๆ ไดทำาใหเกดขน
ในโลกทอยระหวางการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและหยงลกน พวก
เราทงหมดลวนเปนนกออกแบบ ในทนคำาวา “ทงหมด” เหนไดชดวา
ครอบคลมถงพวกเราทกคน ไมเพยงแตรายบคคล แตรวมทงองคกร ธรกจ
หนวยงานภาครฐ สมาคมอาสาสมคร ตลอดจนเมอง ภมภาค และรฐ กลาว
โดยยอ เมอเอยคำาวา “ทงหมด” เรากำาลงกลาวรวมถงทกคน ไมวารายบคคล
หรอกลมบคคล ซงเมออยในโลกทกำาลงเปลยนแปลงตองกำาหนดอตลกษณ
และโครงการชวตของตนเอง ทกลาวเชนนหมายถงการนำาความสามารถ
24
ในการออกแบบของตนไปสการกระทำา วธคดและทำาสงตางๆ ซงนำาไปสการ
ตรกตรองและความคดเชงกลยทธซงเรยกรองใหเรามองตนเองและบรบท
ของเรา และตดสนใจวาจะกระทำาการเพอปรบปรงสภาพของสงตางๆ ไดหรอ
ไมและอยางไร
ปญหามอยวาถงแมความสามารถในการออกแบบเปนความสามารถ
ทแพรหลายของมนษย แตความสามารถนตองไดรบการบมเพาะจงจะนำามา
ใชได ซงไมใชสงทเกดขนตามปกต หรอถงเกดขนกไมเพยงพอ
เมอเผชญหนากบความขดแยงระหวางความเปนจรงทเรยกรองให
ทกคนมบทบาทในการออกแบบมากขน และความยากลำาบากทพวกเขาจะ
ทำาเชนนนในระดบทเพยงพอ นกออกแบบสามารถมบทบาทได สาระสำาคญ
ของงานททำาเกยวของกบปฏบตการและวฒนธรรมการออกแบบ เรากำาลง
กลาวถงผทมความสนใจ ศกษาคนควา และพวกเขาสามารถทำางานในฐานะ
ผขบเคลอนสงคม ดวยเครองมอดานวฒนธรรมและดานการปฏบตงานทพวก
เขามอย พวกเขาสามารถดแลและสนบสนนกระบวนการออกแบบซงพวกเรา
ทกคน ทงทเชยวชาญและไมเชยวชาญการออกแบบมสวนเกยวของ
แนนอนสำาหรบผททำางานออกแบบเปนอาชพ การปฏบตงานใน
ลกษณะนเกยวของกบการนำาพาตนเองใหหางไกลจากสงทเปนบคลกภาพ
ของ “นกออกแบบ” มาชานาน เปนเวลาหนงศตวรรษทนกออกแบบทงมอง
ตนเองและถกมองวาเปนผมหนาทและผจดการเพยงในสาขาการออกแบบ
เพยงผเดยว ทกวนนพวกเขาพบตนเองอยในโลกททกคนตางออกแบบ และ
ดงทเราไดเหนแลวงานของพวกเขามแนวโนมทจะเปนการใชความคดรเรม
ของตนเพอชวยขบวนแถวอนหลากหลายของผขบเคลอนสงคมใหออกแบบ
ไดดขน การเปลยนแปลงบทบาททำาใหพวกเขาตองกลายเปนอะไรบางอยาง
ทแตกตางจากทเคยเปนมากอนหนาน นหมายความวาเพอทจะปรบตวให
เขากบสงทสงคมเรยกรอง พวกเขาตองออกแบบตนเองและวธทำางานเสยใหม
แตทายทสดทกคนกจะถกเรยกรองใหตองเปลยนแปลงตนเองเชนเดยวกน
25บทนำ�
2. ฉากหลงของหนงสอเลมนคอการเปลยนผานครงใหญ ไดแก กระบวนการ
เปลยนแปลงซงมนษยชาตเรมยอมรบขอจำากดของโลกและนำาเราไปสการใช
ความเชอมโยงถงกนทเรามอยใหเปนประโยชนมากขน นนคอพลวตคทผนวกกน
เขาเปนกระบวนการเดยวกน ซงเราสามารถเหนลกษณะบางประการทกอตวขน
ทจะนำาไปสการกำาหนดเคาโครงของการออกแบบทตงอยบนวฒนธรรมทผนวก
ทงลกษณะประจำาทองถนกบลกษณะสากลเขาดวยกน (ลกษณะประจำาทองถน
ทเปดรบอทธพลของสากล) และโครงสรางพนฐานทรบมอกบการเปลยนแปลง
ได (resilient) ซงสามารถฟนฟคณภาพการทำางานและนำาการผลตเขามาใกลกบ
การบรโภคมากขน ซงเรยกวาระบบแบบกระจายตว (distributed system)
เราอยในกระบวนการเปลยนแปลงซงทงในแงลกษณะและเวลาแตก
ตางกนอยางสนเชงจากการเปลยนผานในยโรปจากยคศกดนามาสสงคม
ยคอตสาหกรรม ถามองในแงประวตศาสตรระยะยาวแลว การเปลยนผานน
ตองนบวาเปนการปฏวตเลยกวาได เพราะเปนการตดขาดอยางฉบพลนจาก
อดต และนำาเราไปสการเปลยนแปลงเชงระบบอยางถอนรากถอนโคน ทงดาน
สงคม เศรษฐกจ และการเมอง อยางไรกตาม สำาหรบผทมชวตอยในเสนทาง
นน การเปลยนผานนบวาเปนเวลานานของการตองเผชญกบวกฤตการณและ
การผนแปรตางๆ ซงไมไดมลกษณะเปนเสนตรง ตองเผชญกบความแตกตาง
ระหวางการเปลยนแปลงระดบทองถนและการผนแปรขนาดใหญเชงระบบ
ทงหมดเกดขนในอตราความเรวทแตกตางกนตามระดบวฒนธรรม เศรษฐกจ
การเมอง และเทคโนโลยทแตกตางกน พรอมดวยความผนผวนของจดยน
และระบอบการเมองระหวางกลมทเหนดวยกบการเปลยนแปลงและฝายท
ตอตานการเปลยนแปลง
ดงนนทกวนน เราตองเตรยมพรอมทจะดำาเนนชวตทามกลางภาวะ
ยงยากผนผวนน ซงอาจใชเวลายาวนาน อยในโลกแหงทวภาวะ ซงความ
เปนจรงสองประเภทดำารงอยรวมกนอยางยอนแยงกน กลาวคอ โลกเกาท
“ไรขดจำากด” ซงไมรบรขอจำากดของโลก และอกโลกหนงทยอมรบขอจำากด
เหลาน และทดลองวธการแปรเปลยนขอจำากดใหเปนโอกาส
26
ปจจบนโลกทงสองมลกษณะแตกตางกน โลกทหนงเปนโลกทม
อทธพลครอบงำา ซงยงคงเปนโลกทหลายคนยดถอเปนหลก เปนโลกทกำาหนด
ลกษณะโครงสรางทางเศรษฐกจและสถาบนหลก และใชประวตศาสตรแหง
ความสำาเรจทำาใหสงคมเชอวาการดำารงอยจะยงคงสบเนองตอไปอกเปน
เวลานานและจะเปนเชนนอยางหลกเลยงไมได ในทางตรงกนขาม โลกทสอง
ดเหมอนหมเกาะแหงหนงทมผคนคดและทำาในลกษณะทแตกตางออกไป
อนาคตของหมเกาะแหงโลกขนาดจวใบใหมนจะเปนอยางไรยงเรวเกนกวาจะ
บอกได มนอาจจะยงคงเหมอนเดมเปนเวลายาวนาน หรอมนอาจสญหายไป
อาจจมลงใตทะเลแหงวธดำารงชวตและการกระทำาสงตางๆ อยางไมยงยน
หรออาจเผยตนเองโผลพนนำาจากทวปทจมอยใตนำา กลาวคอทวปใหมแหง
อารยธรรมอนยงยนทจะปรากฏขนจากการเปลยนผาน
นคอภาพมมกวางทชวตและทางเลอกของเราเปนสวนหนงของมน
อกทงยงเปนภาพมมกวางทเปนบรบทของหนงสอเลมน หมายถงทวปหนง
กำาลงอบตขน มนจะมลกษณะอยางไรขนอยกบหลายปจจย ปจจยบางอยาง
ขนอยกบสงทเราไดเลอก ปจจยอนๆ อาจขนอยกบสงทเรากำาลงทำาและจะทำา
มนคอการเปลยนผาน (ทยาวนานสำาหรบเราแตสนนกสำาหรบประวตศาสตร
โลก) ซงเราทกคนตองเรยนรทจะอยกบมน และอยอยางดบนเกาะใหม และ
การทำาเชนนทำาใหเราคาดการณไดวา คณภาพชวตจะเปนเชนไรบนทวปท
กำาลงอบตขน
ภาพมมกวางนยงเปนพนทซงความสมพนธระหวางการออกแบบ
ระดบทวไปและการออกแบบอยางมออาชพจะแสดงบทบาทใหปรากฏ กลาว
คอ ความสมพนธซงจะพฒนาไปขณะทการออกแบบทงสองประเภททำางาน
รวมกนเพอแกปญหามากมายและหลากหลายทสงคมของเราตองเผชญ แต
นจะไมใชเพยงสาขาเดยวทจะมความรวมมอกนถาสงทตองอบตขนคอ
อารยธรรมใหม ประเดนสำาคญไมใชเพยงเรองของการแกไขปญหา โดย
พนฐานแลว อารยธรรมยงประกอบดวยเรองของคณคา คณลกษณะ และ
27บทนำ�
ระบบเหตผลในความหมายทกวางขน ดงนน นคอสงทอารยธรรมใหม
ตองการถามนจะอบตขน นคอสงทการออกแบบทงระดบทวไปและระดบ
มออาชพตองรวมมอกนสรางขนมา ถาเปนความจรงวาทกษะการออกแบบ
แสดงออกทงในการแกไขปญหาและในการสรางความเขาใจ กจะมสงทตอง
ทำาเปนอนมากในการสรางความเปนไปไดทจะกอรปอารยธรรมใหมนขน
อยางไรกตาม ประการทสอง การออกแบบตองแสดงคณลกษณะเฉพาะของ
มน อนเปนปฐมบทของการสรางคณปการทพเศษกวาศาสตรแขนงอน
3. หนงสอเลมนเรมตนดวยเรองราวทองถนและสงทเกดขนในทกวน กลาวคอ
ผคนในชวตประจำาวน ความตงใจในการตอสกบปญหา โอกาสในแตละวน และ
ทสำาคญทสดความหมายทแทจรงของชวต เราเฝามองวธทผคนเหลานคนพบ
(ใหม) พลงของความรวมมอเพอเพมความสามารถของพวกเขา และบอยครง
วธการทคนพบ (ใหม) น กอใหเกดการรวมกลมรปแบบใหม (องคกรประสาน
ความรวมมอ) และสงประดษฐทองคกรเหลานใชเปนพนฐานเพอเอออำานวยตอ
การแกไขปญหา นกออกแบบเปนสวนทแขงขนของการคนพบใหมน พวกเขา
เปนทงผทำางานภายในและภายนอก พวกเขาเปนสวนหนงของการเปลยนแปลง
ทางสงคมในตวเอง เพราะพวกเขาเองตองกระทำาการในลกษณะทไมเคยกระทำา
มากอน ในขณะเดยวกนกเปนผสงเสรมการเปลยนแปลงทางสงคมดวย เพราะ
พวกเขารวมมออยางกระตอรอรนในการสรางเงอนไขทเอออำานวยตอการ
เปลยนแปลงทางสงคม
ความหมายของคำาวาทองถนในทนไมใชมตเรองขอบเขต ในโลกทม
ความเชอมโยงถงกน ประสบการณของทองถนไดรบอทธพลทนทจาก
เหตการณทอาจเกดขนในขณะนน ณ ทใดกตาม กลาวโดยยอ ทองถนคอ
พนทซงเราเชอมประสานกบทงโลก เปนจดยนทางความคดเหน (โลกทเรา
เหนจากจดทเราอย) และจดยนทางการกระทำา (การกระทำาตอโลกทเรา
สามารถปฏบตไดจากจดทเราอย) เหนไดชดวาสงทเราสามารถเหนหรอทำา
28
และออกแบบดวยนน ขนอยกบคณภาพของการเชอมประสานดงกลาว ซง
ในทางกลบกนเปนผลลพธของกจกรรมการออกแบบทสอดประสานกน
ดงนนตวเอกในเรองของเราจงไดแกบคคลทครนคดเกยวกบชวต
ประจำาวนของตวเอง มสวนรวมในการสนทนาวสาสะกบจดเชอมตอใน
โครงขายตางๆ และเปนผเลนในบทบาททางสงคมตางๆ กนไป จากทงการ
เฝาสงเกตการณและจากการลงมอปฏบต เขาออกแบบและรวมออกแบบ
การกระทำาของตนเองตอโลก ปฏบตราวกบตนเองเปนสารพดชาง คอมองหา
วตถดบทใชประโยชนไดรอบตว (ผลตภณฑและบรการ รวมทงแนวความคด
และความรดวย) และโดยการประยกตและการตความใหมเขาใชวตถดบ
ตางๆ เหลานประพนธโครงการแหงชวตของตนเอง
สงใหมในทกวนน ซงนำามาโดยนวตกรรมสงคมและวฒนธรรมทกำาลง
เจรญกาวหนา คอสงทตวละครเอกของเราคดบอยมากขนทกขณะเกยวกบ
โครงการชวตของเขา หรอบางสวนของมน ในลกษณะของการประสานความ
รวมมอกน เขาคนพบพลงในการทำาสงตางๆ รวมกบคนอน (หรอนาจะคนพบ
ใหมมากกวา) ดงนน ทแกนกลางของหนงสอเลมนเราจงมองทปรากฏการณ
นวตกรรมน กลาวคอ คนจำานวนมากขนไดละทงและกำาลงละทงสงจำาเจ และ
กำาลงทดลองกบวธใหมของการดำารงชวตและการผลตแบบรวมมอกน กลาว
โดยยอ คนจำานวนมากขนกำาลงสงเสรมคลนลกใหมและลกใหญแหง
นวตกรรมสงคม
เมอไมนานมานมความเหนวานวตกรรมสงคมควรไดรบการสงเสรม
สนบสนน เปนทยอมรบมากขนวามนชวยในการคนหาคำาตอบทเปนรปธรรม
และนำาไปปฏบตไดสำาหรบปญหายากๆ เชน ปญหาเกยวกบประชากรสงวย
การรกษาโรคเรอรง การผสมผสานทางวฒนธรรมของผอพยพ และการ
ปรบปรงสภาพของเมองและชมชนแออดรอบเมอง อยางไรกตาม นวตกรรม
สงคมเปนหรออาจจะเปนอะไรไดมากกวาน บอยครงทวธการดำารงชวตและ
การผลตเหลานทำาใหผลประโยชนของแตละบคคลสอดคลองกบผลประโยชน
29บทนำ�
ทางสงคมและสงแวดลอม ดวยเหตนนวตกรรมสงคมจงถกมองวาเปนขนตอน
ทเปนรปธรรมไปสความยงยน กลาวคอ การนำาแนวความคดเกยวกบความ
เปนอยทดมาใชในระดบทองถนบนพนฐานของนเวศวทยาใหมของความ
สมพนธระหวางผคน และระหวางผคนกบสงแวดลอม นเปนโอกาสทแนวโนม
ใหมอาศยเปนชองทางเปดความเปนไปไดทไมเคยมมากอน
ในทศวรรษทผานมา การแพรหลายของอนเทอรเนต โทรศพทมอถอ
และสอสงคมซงรวมตวกบนวตกรรมสงคม ชวยใหเกดการบรการแบบใหมๆ
ซงไมเพยงเสนอแนวทางทไมเคยมมากอนในการแกไขปญหาสงคมทยงยาก
แตยงทาทายแนวความคดของเราเกยวกบสวสดการและความสมพนธ
ระหวางประชาชนกบรฐ ควบคกบการรวมตวกนครงสำาคญน การรวมตวกน
แบบทสองกำาลงจะอบตขน นวตกรรมเทคโนโลยทขยายตวอยางรวดเรวซง
กำาลงเกดขนในสาขาระบบการผลตดวยการยอขนาดของหนวยการผลต
ทำาใหมความเปนไปไดในการสรางเครอขายการผลตและการบรโภคแบบใหม
คอ ระบบแบบกระจายตวการรวมตวกน ซงอาจเกดขนไดของระบบแบบ
กระจายตวกบนวตกรรมสงคมจะทำาใหเกดเครอขายของกจการขนาดยอมซง
สามารถปฏวตระบบการผลต เพมมตของทองถนและปรบวธกระจาย
กจกรรมการผลตและโอกาสการมงานทำาไปในทศทางตรงกนขามกบสงทเคย
ครอบงำาในหลายทศวรรษทผานมา
เพอสรางเงอนไขใหเกดอตราเรงรวมทงการกำาหนดทศทางการผนก
กำาลงกนน จำาตองมแผนงานวจยการออกแบบ ในระยะเปลยนผาน โดยให
สงคมโดยรวมเปนหองปฏบตการขนาดใหญของการทดลองทางสงคม สงท
ตองทำาเปนประการแรกคอสงเสรมและปรบทศทางการทดลองเหลานในทก
ระดบและในทกสาขาของการประยกตใช ประการทสอง คอการเสรม
แนวทางการดำาเนนการสองสวน ไดแก การแสวงหาตวแบบหรอวธการแก
ปญหาทดทสด จากนนทำาใหเกดการทำาซำาและเชอมโยงวธตางๆ ทไดผลเหลา
นเขาดวยกน การทดลองและการทำาซำาเปนกระบวนการสองอยางทเสรมสง
กนและกน กลาวคอ ในระยะเปลยนผานเราจำาเปนตองทดลองวธใหมๆ ใน
30
การแกปญหา และจากนนกผนกกำาลงกนและทำาซำาวธทดทสด ประการ
สดทายตองเชอมโยงวธเหลานนเขาดวยกนซงอาจทำาใหโครงการขนาดเลกๆ
ทเกดขนใหมจำานวนมากสรางผลกระทบขนาดใหญได
การทดลอง การทำาซำา และการเชอมโยง เปนแนวทางสามสวนท
จำาเปนตองอาศยความสามารถในการออกแบบทงระดบสมครเลนและการ
ออกแบบอยางมออาชพ การออกแบบทงสองประเภทควรรวมกนปฏบตการ
เพอรวมสถาปนาโครงการออกแบบขนาดใหญ เปนการทดลองงานออกแบบ
ชนดเปดทสามารถรวบรวมและประสานงานโครงการใหมๆ ทเกดขนทวโลก
เขาดวยกนเพอมงสเปาหมายรวมกน
4. หนงสอเลมนพยายามสรางคณปการตอวฒนธรรมการออกแบบ เปน
คณปการตอภมหลงทางวฒนธรรมทนกออกแบบ ไมวาจะมออาชพหรอสมคร
เลนควรนำาไปเพมเตมรายละเอยดและใชเพอทำาสงทพวกเขากำาลงทำาอย และ
จะทำาตอไปใหดขนไมวาในสถานการณใด ในอกแงหนง เนองจากวฒนธรรม
ผกพนกบบรบทตามทมนควรจะเปน เราจงอาจกลาวไดวาเปนคณปการของ
ชาวอตาลตอวงสนทนาระดบโลก คณปการทเรมตนในบรบททางวฒนธรรม
ทมความชดเจน
หนงสอเลมนขามขอบเขตผชำานาญการเฉพาะทางอนหลากหลายท
ผสมผสานกนในการปฏบตงานออกแบบ และพยายามอธบายมมมองและ
ภาษาของมนเอง กลาวโดยยอกคอ วฒนธรรมนนเอง ดงนน ถงแมจะกลาว
ถงสาขาวชาตางๆ แตกไมใชหนงสอสหสาขาวชา หากเปนหนงสอทมง
สนบสนนวฒนธรรมการออกแบบโดยเฉพาะ เปนสงทคขนานและชวยเตม
เตมใหแกวฒนธรรมดานอน นคอวฒนธรรมทผขบเคลอนสงคมแขนงอน
ทงหมดอาจชวยเกอหนนใหมนเตบโต แตผเชยวชาญการออกแบบควรเปน
ผสรางสรรคหลก
31บทนำ�
ดงนน นจงเปนหนงสอสำาหรบทกคนทสนใจเจาะลกเปนพเศษเกยว
กบการออกแบบซงพวกเราใหความสนใจอย ดวยเหตผลนจงพยายามเปด
ประเดนการสนทนาเกยวกบนวตกรรมสงคมควบคไปกบประเดนพนฐานของ
การแกไขปญหา อกประเดนหนงซงผมเหนวามความสำาคญพอๆ กน คอ
ประเดนเกยวกบความหมายของสงตางๆ หมายความวาการอภปรายเกยวกบ
มตทางวฒนธรรมของนวตกรรมสงคมและวธทนวตกรรมทางวฒนธรรมน
อาจไดรบแรงหนนจากวฒนธรรมการออกแบบแนวใหม
หนงสอเลมนหนนเสรมววาทะระดบโลกในหวขอเหลาน บนฐานของ
ประสบการณทตอเนองกนมายาวนานในหลายพนทของโลก ซงผมมโอกาส
ไดรบขณะทำางานรวมกบ DESIS เครอขายระหวางประเทศของหองปฏบต
การทตงอยในสถานศกษาดานการออกแบบและมงเนนนวตกรรมสงคม
ในอกแงหนง ผมไมสามารถและไมประสงคจะแยกตนเองออกจากวฒนธรรม
ทผมไดรบมาอนเปนภมหลงของผม ดงนนสงทหนงสอเลมนนำาเสนอจงเปน
คณปการตอการพดคยระดบโลกทถกผลกดนโดย “นกเขยนประจำาถน”
ผมหมายถงนกเขยนทอยในบรบทหนงและแสดงตนอยางเปดเผยวาเปนผ
นำาเสนอวฒนธรรมระดบทองถน ดวยเหตผลน ความคดเหนทเสนอในหนงสอ
เลมนจงไมเพยงกอตวขนจากประสบการณชวตเทานน แตเหนอสงอนใด มน
ไดรบการสนบสนนจากระบบคณคาและตนแบบซงมาจากวธการและสถานท
ซงผมไดรบการศกษาและเรมตนคดกบมน
ผมหวงวาหนงสอเลมนจะเปนคณปการทมประโยชนตอพฒนาการ
ของวฒนธรรมจากมมมองดานความยงยนตามทผมเหนวามนควรจะเปน
กลาวคอวฒนธรรมทเปดกวางตอการสนทนาวสาสะระดบสากล อกทงเปน
พหวฒนธรรม ซงอดมไปดวยความหลากหลาย นเวศวทยาแหงวฒนธรรม
การออกแบบซงเปดกวางตอโลกและทองถนในเวลาเดยวกน อดมไปดวย
ความแตกตางอนลำาลก ซง “คนทองถน” หรอผทตงรกรากในสถานทหนง
สามารถเสนอใหได
32
โดยสรป ผมมความหวงอกประการหนงวาหนงสอเลมนอาจเปนการ
คารวะตอวฒนธรรมการออกแบบของอตาล และตอประวตศาสตรอนยงใหญ
ของมน อนทจรงผมจะมความสขมากถามนถกมองวาเปนคณปการจากการ
ออกแบบของอตาลตอการรบมอกบปญหาทกำาลงเกดขน มอะไรทเชอมโยง
ระหวางวฒนธรรมการออกแบบของอตาลซงเปนภมหลงของผม กบการ
ออกแบบอยางมสวนรวมเพอนวตกรรมสงคมนหรอไม ผมเชอวาม แตการ
อธบายวาความเชอนมาจากไหนจำาเปนจะตองมหนงสออกเลมหนง ดงนน
ถามผอานทานใดสนใจจรงๆ ผมกขอฝากงานคนหาความเชอมโยงเหลาน
ใหทานทำาเปนการบาน
33บทนำา 33บทนำา
ภาค 1 นวตกรรมสงคมและการออกแบบ
34
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 35
1 นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม
เมอเผชญปญหาใหมๆ มนษยมกใชความคดสรางสรรคและความสามารถใน
การออกแบบทตดตวมา คดคนและทำาใหเกดสงใหม พวกเขาสรางนวตกรรม
มนเปนเชนนนเสมอมา แตปจจบน นวตกรรมประจำาวนเหลานกำาลงแพร
ขยาย ปรากฏตวในรปแบบทไมเคยมมากอน จนสมผสไดถงพลงมหาศาล
ของมน การแพรกระจายและลกษณะของนวตกรรมเปนผลลพธจากการ
ผนวกกนของปจจยหลกสองประการ แนนอน ประการแรก คอลกษณะของ
ปญหาทจะตองแกไขในระดบตางๆ รวมทงสงทประสบพบเจอทกวน ประการ
ทสอง การแพรกระจายอยางทวถงของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร
รวมทงศกยภาพของมนททำาใหเกดการเปลยนแปลงในระดบองคกรหรอการ
รวมกลมกน ในสถานการณเชนน มความเปนไปไดทผคนจำานวนมากขนท
กำาลงเผชญปญหามองเหนโอกาสและพบวธใหมในการแกไขปญหาเชนกน
อยางไรกตาม สงทกำาลงเกดขนอาจไปไกลกวานน ผคนเหลานอาจไม
เพยงแตแกไขปญหาของตนเองเทานน สงทพวกเขากำาลงทำาอยนนอาจเปน
การวางรากฐานของอารยธรรมใหมกได
36
ตวอยาง 1.1
ไอหนงหย เกษตรกรรมทชมชนสนบสนน,
เมองหลวโจว (ประเทศจน)
ไอหนงหย คอสมาคมเกษตรกรในเมองหลวโจว มณฑลกวางส
(ประเทศจน) กอตงโดยเกษตรกรและชาวเมองกลมหนงเพอผลต
และสงอาหารอนทรย เปนรปแบบทปรบหรอประยกตใชแนว
ความคดเกยวกบเกษตรกรรมทชมชนสนบสนน (community-
supported agriculture-CSA หมายถงการเกษตรทผบรโภคกบ
นวตกรรมสงคม
“ในป 2005 ในเมองหลวโจว มณฑลกวางส (ประเทศจน) ชาวเมองกลมหนง
พบวาตนไมสามารถเขาถงอาหารทดและปลอดภยในตลาดทวๆ ไปได พวกเขา
จงไปทหมบาน ซงใชเวลาเดนทางโดยรถยนตจากเมองประมาณสองชวโมง
และพบวารปแบบเกษตรกรรมดงเดมยงอยรอดไดในชนบทหางไกล แมจะ
ตองผจญความยากลำาบาก ดวยเจตนาทจะชวยเหลอเกษตรกรเหลานและ
พฒนาชองทางของอาหารอนทรยทมนคง พวกเขาจงกอตงวสาหกจเพอ
สงคม คอสมาคมเกษตรกรทเรยกวา ไอหนงหย (Ainonghui)”1 เรองราว
เกยวกบไอหนงหยเปนเรองหนงในหลายเรองทฟาง จงรวบรวมสำาหรบ
วทยานพนธระดบปรญญาเอกของเธอเกยวกบงานบรการแบบประสาน
ความรวมมอในประเทศจน ดวยเหตผลหลายอยาง ผมพบวามนใหผลลพธ
ทนาประทบใจเปนพเศษ เปนกรณตวอยางทดมากของนวตกรรมสงคม ซง
ชาวเมองและเกษตรกรกลมหนงใชจนตนาการและลงมอทำา มความคดรเรม
เพอแกไขปญหาของตวเอง และเปดทางไปสโอกาสใหม (ตวอยาง 1.1)
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 37
เกษตรกรรวมมอกน โดยตางใหหลกประกนตอกน เกษตรกรใหหลก
ประกนผลผลตอนทรยทดตอสขภาพ สวนผบรโภคใหหลกประกน
ตอเกษตรกรดวยการบอกรบเปนสมาชกประจำา มการจายคาสมาชก
ลวงหนา–สนพ.) ในประเทศจน “ปจจบน นอกเหนอจากการผลต
และการสงอาหารแลว สมาคมเกษตรกรไอหนงหยยงมรานอาหาร
อนทรยและรานจำาหนายผลตภณฑเกษตรอนทรยของชมชน ไม
เพยงจำาหนายอาหารทผลตดวยวธการดงเดมใหชาวเมอง สมาคมยง
ใหการศกษาเกยวกบเกษตรอนทรยหรอเกษตรแบบดงเดม และ
แนะนำาแบบแผนการดำาเนนชวตอยางยงยนใหกบคนเมองดวย การ
เกดขนของไอหนงหยและการเชอมโยงชาวเมองกบเกษตรกรเขา
หากนโดยตรงทสมาคมฯ สรางขน ทำาใหรายไดของเกษตรกรดขน
และทำาใหพวกเขาสามารถทำาการเกษตรแบบดงเดมไดยงยนขน
มชวตทดขน นาภมใจมากขน ยงกวานนเกษตรกรหลายคนไดกลบ
สชนบทเพอเขารวมเครอขายอาหารอนทรยน”2 แกนหลกของ
ตวอยางนคอความสมพนธทไมเคยมมากอนระหวางเกษตรกรทม
ฐานการผลตในหม บาน บมเพาะความรและความเชยวชาญ
การเกษตรแบบดงเดม กบชาวเมองซงเปดรบเครอขายจากทกมม
โลกและมความสามารถดานการออกแบบและการทำาธรกจ เมอตาง
ตระหนกถงการเกอหนนตอกน ทงแรงจงใจและความสามารถรวม
มอกนของพวกเขา กนำามาสการเชอมชองวางทางวฒนธรรมและ
เอาชนะอคตทมตอกนและกนเพอสรางวธแกปญหาซงเปนไปได
ในความเหนของผม กรณนมอะไรมากกวานน มนเปนตวอยางในทาง
รปธรรมการผลตและเศรษฐกจชนดใหม รปแบบการผลตองอยกบแนว
ความคดของการสรางความเชอมโยงโดยตรงระหวางการผลต (ในกรณนคอ
เกษตรกรรม) กบการบรโภค เปนการเชอมโยงในระดบทองถน แตกยงเปด
กวางตอกระแสสากลของผคนและแนวความคด (ซงทำาใหมนเปนระบบ
38
การผลตแบบกระจายตว)3 รปแบบเศรษฐกจเชนนดำาเนนการภายใตกรอบ
ของเศรษฐกจเชงสงคมแนวใหมทระบบเศรษฐกจทแตกตางกนอยรวมกน
และ “ทกคนไดรบประโยชน”4 ทงกลมชาวเมองทเปนผรเรม (ปจจบนม
อาหารทดและปลอดภยทพวกเขาตองการ) และเกษตรกรทเขารวมโครงการ
ไอหนงหยเปนตวอยางทดเยยมของโครงการใหมๆ ทกำาลงเพมขน
ทวโลกเพอจดการกบอาหารสดประเภทอนทรยทดตอสขภาพ และการ
เชอมโยงตรงกบการทำาการเกษตร ซงมตงแตตลาดของเกษตรกรจนถง
สหกรณรานอาหาร อาหารจากแหลงผลตทใกลผบรโภค และเกษตรกรรมท
ชมชนสนบสนนไอหนงหย ทำาใหเราเหนวาสงทการรเรมเหลานเสนอ ไมใช
เพยงการบรโภควถใหม แตเปนวถใหมของการผลต ความสมพนธรปแบบ
ใหมระหวางการผลตกบการบรโภค และระหวางเมองกบชนบททอยรายรอบ
เมอเราเรมสงเกตสงคมโดยมองหาการรเรมเชนน กรณทนาสนใจอนๆ
จำานวนมากกปรากฏขน มกลมของครอบครวทตดสนใจใชบรการบางอยาง
รวมกนเพอลดคาใชจายทางเศรษฐกจและสงแวดลอม อกทงสรางชมชน
ของเพอนบานแนวใหม (การอยรวมบานเดยวกนและรปแบบตางๆ ของการ
แบงปนและการใชบรการตางๆ รวมกน และการชวยเหลอกนในกลมคนท
พกอาศยในอาคารเดยวกนหรอละแวกเดยวกน) รปแบบใหมของการตาง
ตอบแทนและการแลกเปลยนสงของ (ตงแตการแลกเปลยนสงของแบบพนๆ
ไปจนถงธนาคารเวลา* และเงนตราทองถน**) บรการทคนหนมสาวและคน
* ธนาคารเวลา (Time bank) คอระบบการทำางานตางตอบแทนกนและกนระหวางคน ในชมชนโดยไมมการจายคาจาง แตตอบแทนดวยการทำางานใหแกกนในระยะเวลาทเทากน ในสวตเซอรแลนดม “ธนาคารเวลา” ทหนวยงานรฐดแล โดยมสมาชกเปนอาสาสมครใหบรการชวยเหลอคนชรา เวลาทใหบรการจะถกสะสมใน “ธนาคารเวลา” และเมอถงคราวทสมาชกคนนนตองการความชวยเหลอ กสามารถแจง “ธนาคารเวลา” เพอสงอาสาสมคร คนอนมาใหบรการแกตนได–ผแปล** เงนตราทองถน (Local money) ยคเศรษฐกจตกตำาครงใหญ ในทศวรรษ 1930 เกดการขาดแคลนเงนตราในชมชนหลายแหงในสหรฐฯ ประชาชนและนกธรกจในชมชนนนๆ จง รวมกนออกเงนตราขนใชเองในชมชนเพอกระตนเศรษฐกจ ปจจบนยงมธนาคารในชมชนหลายแหงในสหรฐฯ ทพมพเงนตราขนใชภายในชมชน–ผแปล
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 39
สงอายชวยเหลอกนและกน การสงเสรมแนวความคดใหมของสวสดการ
(บรการทางสงคมแบบประสานความรวมมอ) สวนในละแวกบานใกล
เรอนเคยงซงจดทำาและบรหารโดยชาวเมองเพอปรบปรงคณภาพของเมอง
และคณภาพโครงสรางสงคม (สวนแบบจรยทธ * สวนชมชน สวนบนหลงคา)
ระบบการสญจรทเปนทางเลอกใหมแทนการใชรถยนตสวนบคคล (บรการ
รถเชาระยะสน การใชรถรวมกนในเสนทางเดยวกน การใชจกรยานเมอ
โอกาสอำานวย) รปแบบใหมของการผลตโดยอาศยทรพยากรทองถนและ
ใหชมชนทองถนมสวนรวม (วสาหกจเพอสงคม) การคาขายโดยตรงและเปน
ธรรมระหวางผผลตและผบรโภค (การรเรมการคาทเปนธรรม)
ลกษณะรวมกนประการแรกและเดนชดทสดของโครงการใหมๆ เหลา
นคอ มนเกดจากการรวมตวกนอยางสรางสรรคของทรพยสนหรอทรพยากร
ทมอย (ตงแตทนทางสงคมถงมรดกทางประวตศาสตร ตงแตงานหตถกรรม
แบบดงเดมถงเทคโนโลยกาวหนาทเขาถงได) ซงมงบรรลถงเปาหมายอนเปน
ทยอมรบทางสงคมดวยวธการใหม ลกษณะรวมกนนไดใหคำานยามแรกของ
นวตกรรมสงคมแกเราดวยวามนคออะไร และทำาไมถงเกดขน
แนวคดทใชไดผลในการตอบสนองเปาหมายทางสงคม5
“เรานยามนวตกรรมสงคมวาแนวความคดใหม (ผลตภณฑ บรการ และรป
แบบ) ทตอบสนองความตองการ การสรางความสมพนธและหรอการรวมมอ
กนทางสงคมรปแบบใหม กลาวอกนยหนง มนคอนวตกรรมททงดสำาหรบ
สงคม และเสรมความสามารถในการลงมอทำา รวมกนของสงคม”6
* สวนแบบจรยทธ (Guerrilla garden) คอสวนทเกดจากการลกลอบเขาไปเพาะปลกพชผก ในทดนซงผปลกไมมสทธตามกฎหมาย เชน ทรกรางวางเปลา หรอทดนของผอนทไมไดรบการดแล โดยมจดมงหมายเพอกระตนจตสำานกในการใชประโยชนของทดน และเพอความสวยงามของละแวกบานใกลเรอนเคยง–ผแปล
40
บนพนฐานของการนยามอยางเปนทางการน เราเขาใจวานวตกรรมสงคม
มอยเสมอ ปจจบนนดวยเหตผลหลายๆ อยาง มนไดกลายมาเปนการปฏบตท
แพรหลายอยางทไมเคยปรากฏมากอน ในแงหนงเทคโนโลยสารสนเทศและ
การสอสารทกำาลงแพรหลาย พรอมดวยรปแบบทางสงคมชนดใหมทชวย
ทำาใหเกดปรากฏการณเหลานเพมมากขนได ในอกแงหนง ผคนจำานวนมาก
ขนในบรบททแตกตางกนพบวา พวกเขาตองคดคนวถชวตใหม ดวยเหตผล
อยางใดอยางหนง เหนไดชดวานคอประเดนสำาคญของปญหา ทกวนนวกฤต
ทางเศรษฐกจในประเทศตะวนตก (ทถอกนวารำารวย) หลายประเทศ บบคน
ใหประชาชนจำานวนมากขนตองเรยนรทจะใชชวต และใชชวตทดถาเปนไปได
ดวยการลดการบรโภคและปรบเปลยนแนวความคดของพวกเขาเกยวกบ
ความเปนอย (และงาน) ทด ขณะเดยวกนประชาชนสวนใหญในเศรษฐกจ
ทเตบโตอยางรวดเรว ถกผลกดนใหรบผละจากบรบททางเศรษฐกจและ
สงคมแบบดงเดมของพวกเขาไปสบรบทใหม ซงเราจะเรยกวา “ทนสมย”7
พวกเขาตองปรบเปลยนแบบกาวกระโดดในแนวทางการใชชวต และแนว
ความคดเกยวกบความเปนอยทด
จากภมหลงทกลาวมาน ประชาชนหลายลานคนถกความยากจน
สงคราม และพบตภยทางสงแวดลอม บงคบใหเคลอนยายจากหมบานไป
สเมอง (แตจะใหถกตองกวานนตองพดวา จากหมบานไปสชมชนแออด
แหลงเสอมโทรม หรอสลม แลวแตจะเรยกในแตละภมภาค) และจาก
ประเทศบานเกดไปตางประเทศ (ซงพวกเขาหวงจะพบชวตทดและปลอดภย
กวา) แตละปญหาเปนเรองทาทายสำาหรบสงคมโดยรวมและสำาหรบสถาบน
และหนวยงานทางการเมองในทกระดบ ตงแตระดบทองถนถงระดบโลก
แตละปญหาเปนปญหาสงคมทใหญและเกดขนทวโลก แนวทางแกไขไมอาจ
พบไดในรปแบบเศรษฐกจแบบเดมๆ และโครงการตางๆ ทสงการจากเบอง
บนลงมา (แมโครงการเหลานนเปนทตองการอยางยงกตาม) องคกรพฒนา
เอกชนและการรวมกลมของภาคประชาสงคมจงตองแสดงบทบาท และท
สำาคญทสด ปจเจกบคคล ครอบครว และชมชน ตองมสวนรวมอยางแขงขน
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 41
และรวมมอกน นคอจดทนวตกรรมสงคมสามารถชวยเหลอได แนนอน
หนทางสำาหรบสงเหลานเปดกวางอยางเตมท ไมนาสงสยเลยวา ทกแหงและ
ทกวนมคนหลายลานคนถกผลกใหตองเปลยนแปลงอะไรบางอยางในวธ
ดำาเนนชวต (และยงกวานนเปลยนลงลกไปถงวธคดและมมมองของพวกเขา
เกยวกบความเปนอยทด) ในสถานการณเชนนนวตกรรมสงคมกาวเขามาใน
ฐานะปจจยอนทรงพลงทมศกยภาพในการสรางความเปลยนแปลงในระบบท
สงคมและเทคโนโลยตอบสนองซงกนและกน
วธแกปญหาทยากจะเยยวยา
ไมกปทผานมา นวตกรรมสงคมไดเคลอนจากชายขอบมาสใจกลางของวาระ
ทางการเมองของหลายรฐบาลและของการอภปรายสาธารณะในแงมมตางๆ
ทกวางขน8 เราอาจตงคำาถามกบตนเองวาเพราะเหตใดเหตการณจงเปนเชนน
คำาตอบแรกสำาหรบคำาถามนเปนคำาตอบทธรรมดามาก คอ นวตกรรม
สงคมใชไดผลในการแกไขปญหาทเคยถกมองวาเปนเรองทยากมาก เมอรเรย,
กอลเยร-ไกรซ และมลแกน เขยนไววา “เหตผลหลกคอโครงสรางและ
นโยบายทมอยนนเปนไปไดยากทจะทะลทะลวงปญหาเรงดวนในยคของเรา
ได”9 พวกเขากำาลงพดถงปญหาอยางเชน โรคเรอรงทระบาดไปทวโลก ความ
ไมเสมอภาคทแผกวางขน สงคมผสงอาย หรอภยคกคามตอความเปนปกแผน
ทางสงคมในทามกลางสงคมพหวฒนธรรม มลแกนและคณะเรยกประเดน
เหลานวา ปญหาสงคมทยากจะเยยวยา ซงหมายถงปญหาท “เครองมอทใช
กนมานานทงดานนโยบายรฐบาล และระบบตลาดไมสามารถรบมอได”10
เมอเผชญปญหาทยากจะแกไขเยยวยาเหลาน นวตกรรมสงคมจงนบวาม
ความสำาคญเพราะมนชวยชหรอแสดงถงวธทใชไดผลในการจดการกบปญหา
กลาวคอวธแกปญหาททะลออกจากกรอบเศรษฐกจแบบเดมๆ และเสนอ
รปแบบใหม ซงทำางานบนพนฐานของแรงจงใจและความคาดหวงของผเลน
และผขบเคลอนสงคมจำานวนมาก
42
รปแบบองคกรทซบซอนชนดใหมน ทาทายรปแบบองคกรกระแส
หลกแบบเดม ซงองคกรแบบใหมนทำางานไดดเนองจากขามพนการแบง
ขวตรงขามแบบเดม ระหวางภาคเอกชนกบภาครฐ ระดบทองถนกบระดบ
สากล ผบรโภคกบผผลต เปนตน จากความจำาเปนและความตองการวธแก
ปญหา นวตกรรมสงคมเสนอรปแบบซงการแบงขวเหลานเลอนรางหมดไป
ในเวลาเดยวกน มนเปนทงระดบทองถน (ตงรกรากอยในถนทหนงๆ) และ
ระดบสากล (เชอมโยงกบองคกรทมรปแบบคลายคลงกนในทตางๆ ประเทศ
ตางๆ) บทบาทของผผลตและผใชงานมกจะคาบเกยวกน (ดวยเหนวาทกคน
ลวนมสวนรวมอยางแขงขน) แรงบบของความอยากและความจำาเปนมก
เกดขนพรอมกน เนองจากผคนมสวนรวมเพราะพวกเขาชอบมน แตในเวลา
เดยวกน เพราะพวกเขาจำาเปนตองทำา โดยเฉพาะอยางยง เพอใหความสำาคญ
กบคตรงขามคสดทาย การชงนำาหนกระหวางความอยากและความจำาเปน
อาจทำาใหเกดการขยบจากภมภาคหนงไปยงอกภมภาคหนง และจากเวลา
หนงไปยงอกเวลาหนง11 อยางไรกตาม จากทกลาวมาทงหมด นวตกรรม
สงคมดเหมอนจะเกดขนเฉพาะกรณทมทงความจำาเปนและความอยาก หรอ
ความปรารถนาทจะทำาอะไรบางอยางเกดขนพรอมๆ กน (การรวมตวกน
อยางเหมาะสมของความตองการและความจำาเปน)
การทำาสงตางๆ ในวธทแตกตางออกไป (แบบกาวกระโดด)
เราไดเหนแลววาในเชงการปฏบต สงทนวตกรรมเหลานกระทำา คอ รวม
ทรพยากรและความสามารถทมอยเขาดวยกนอกครงเพอสรางหนาทใหมและ
ความหมายใหม เปนการแนะนำาวธคดและกลยทธในการแกไขปญหาซง
แสดงถง การหยดการเชอมตอกบสงทเปนกระแสหลกในระดบหนง วธคด
และวธทำาทถอวาเปนเรอง “ปกต” และถกใชอยางกวางขวางในบรบทท
สงคมและเทคโนโลยตอบสนองซงกนและกนทมนทำางานอย (ดกรอบ 1.1)
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 43
กรอบ 1.1
การหยดการเชอมตอกบทองถน
การหยดการเชอมตอกบสงทเปนและทำาอยในปจจบนหมายถงอะไร
โดยทวไปแลวหมายถงการสรางอะไรบางอยางดวยการหยดการทำา
สงทจำาเจ โดยการเสนอวธการใหมทแตกตางไปอยางสดขว อยางไร
กตาม เมอเกยวของกบนวตกรรมสงคม “ใหมแบบกาวกระโดด”
หมายความวาอะไร คำาตอบแรกและทเหนไดชดคอ มนไมอาจให
คำานยามในความหมายแบบทวไปได เพราะแนวความคดเดยวกน
และองคกรเดยวกนยงใหมไมเหมอนกน ขนกบบรบททแตกตางกน
เชน การชวยเหลอกนระหวางเพอนบานเปนสงทพบไดทวไปใน
หมบานในรฐราชสถาน ประเทศอนเดย ซงเปนสวนหนงของ
ประเพณทยงปฏบตกนอย แตมนอาจเปนสงใหมอยางมากสำาหรบ
ชนชนกลางในลอนดอนหรอมลาน เกษตรกรทขายผลผลตของตน
ในตลาดของทวปแอฟรกาเปนการแสดงออก “ตามปกต” ของ
ระบบอาหารและเกษตรกรรมของทองถน ขณะทเกษตรกรทขายผก
และผลไมของตนในตลาดเกษตรกรของยานยเนยนสแควรใน
นวยอรก เปนนวตกรรมอยางมากเมอเปรยบเทยบกบระบบอาหาร
และเกษตรกรรมตามแบบแผนในสหรฐฯ
ตวอยาง เมอพจารณาถงปญหาการเพมขนของประชากรสงวยท
เกดขนในหลายพนท กอาจมคำาถามวา “เราจะดแลผสงวยเหลานไดอยางไร”
ในสงคมอตสาหกรรมทพฒนาอยางเตมทแลว และในสงคมทมลกษณะสงคม
อตสาหกรรมทเรมพฒนา ในสงคมททนสมยคำาตอบตามกระแสคอ “สราง
บรการทางสงคมแบบมออาชพ เพอรบมอกบปญหานเปนการเฉพาะ”
44
อยางไรกตาม คำาตอบทเปนแนวคดใหมแบบกาวกระโดดคอ “การมองวาผ
สงอายไมไดเปนเพยงปญหาเทานน แตอาจเปนคนทสามารถหาทางออกให
กบปญหานได ดวยการสนบสนนความสามารถของพวกเขา และคนกลมน
กจะเขามามสวนรวมอยางมพลง และใชเครอขายสงคมของพวกเขาใหเกด
ประโยชนเตมท” การปฏวตขนตนดวยการเปลยนมมมองทมตอผสงอายท
ไมเพยงมองวาพวกเขาตองการอะไร แตมองในมมทพวกเขาสามารถและยนด
ทจะทำาใหเกดนวตกรรมใหม ทสรางความเขมแขงใหสงคมระดบหนง ซงม
ตงแตกลมใหการดแลและการอยรวมในบานหลงเดยวกนสำาหรบผสงอาย
(สถานททผสงอายอยรวมกน สนบสนนและดแลกนและกนในรปแบบตางๆ)
จนถงการอยรวมกนอยางมประสทธภาพระหวางผสงอายกบคนหนมสาว
(ดงตวอยางของ “การใหทพกแกนกศกษา” ทผสงอายซงอาศยอยในบาน
หลงใหญเสนอหองพกแกนกศกษาทพรอมจะเขามาชวยเหลอดแลตนเอง)12
จนถงรปแบบอนๆ อกมากมายของโครงการทพกสำาหรบคนตางรน ซงผพก
อาศยทมวยตางกนตกลงทจะชวยเหลอกนและกน
ถอไดวาตวอยางเหลาน เปนนวตกรรมทใหมแบบสดขว เพราะ
เมอคำานงถงปญหาทดเหมอนยากมาก (ถาไมถงขนาดแกไขไมไดโดยสนเชง)
ดงตวอยางเหลาน ชใหเหนอยางชดเจนวา สงท “ใหมแบบกาว
กระโดด” ในองคกรเหลานเปนสงทขนอยกบบรบท กลาวอกนยหนง
การตงองคกรประสานความรวมมอบนพนฐานของการชวยเหลอ
กนและกนในลอนดอนและมลานนบเปนการรเรมสงใหมอยางยง
ถงแมวามนอาจคลายคลงกนในหลายดานกบสงทเกดขนตามปกต
ในหมบานของรฐราชสถาน สำาหรบตลาดเกษตรกรของยานยเนยน
สแควรในนวยอรก เมอเปรยบเทยบกบตลาดของหมบานในทวป
แอฟรกานนเอง
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 45
จากมมมองกระแสหลก เมอมการเสนอวธมองปญหาทแตกตางออกไป (ใน
กรณน ดวยการยอมรบวาผสงวยไมใชเพยงผทมปญหาและตองการการดแล
หากมเงอนไขทเหมาะสม หลายคนสามารถเปลยนบทบาทและมสวนรวม
อยาง แขงขนในการแกไขปญหาของตนเองรวมกบคนรนเดยวกน) กนำามาส
การเปลยนแปลงดานทศนคต และวธแกปญหาทไดผลกปรากฏขนพรอมกบ
ผลลพธเชงบวกทไมเคยเหนมากอนอกหลากหลาย อนทจรง เชนเดยวกบ
นวตกรรมทใหมแบบสดขว ตวอยางเหลานไมเพยงบงชกลยทธใหมเพอแกไข
ปญหาใดปญหาหนงเทานน แตมนยงปรบเปลยนวธคดเกยวกบปญหา
เดยวกนนน ซงนำาไปสผลลพธทแตกตางไปเปนอนมาก กลาวอกนยหนง ใน
การตอบคำาถามเรงดวนบางคำาถาม นวตกรรมทใหมแบบสดขวสรางคำาตอบ
จากการเปลยนคำาถามเสยใหมนนเอง
เศรษฐกจเชงสงคมในทางปฏบต
เราจะสงเกตไดวา ในรปแบบเศรษฐกจทเปนพนฐานของการสรางนวตกรรม
เหลาน ผลประโยชนดานสงคมและสงแวดลอมมาบรรจบกน การศกษาอยาง
รอบคอบเกยวกบรปแบบเหลานทำาใหเหนวา นคอการแสดงออกของ
เศรษฐกจทเกดใหม ทเรยกวา เศรษฐกจเชงสงคม ซงเปนรปแบบตามทโรบน
เมอรเรยระบวา ตลาด รฐ และเศรษฐกจแบบพงพาเงนอดหนนของรฐ (grant
economy) อยรวมกนกบการพงตนเอง การชวยเหลอกนและกน การแลก
เปลยนสงของ การบรจาค และกจกรรมบรการสงคมอนๆ (ซงเมอรเรยรวม
เขาเปนสวนหนงของเศรษฐกจครวเรอน)13 เมอรเรยเขยนวา “ผมขออธบายวา
มนเปน ‘เศรษฐกจเชงสงคม’ เพราะมนรวมลกษณะตางๆ ทแตกตางออกไป
อยางมากจากเศรษฐกจทองกบการผลตและการบรโภคสนคา ลกษณะสำาคญ
ของมน เปนตนวา การใชเครอขายการกระจายสนคาอยางครอบคลมเพอ
รกษาและจดการความสมพนธ โดยไดรบความชวยเหลอจากเครอขาย
อนเทอรเนตความเรวสง โทรศพทมอถอ และเครองมอสอสารอนๆ เสนแบง
46
เขตทไมชดเจนระหวางการผลตและการบรโภค การเนนความรวมมอซำาแลว
ซำาเลา รวมทงการปฏสมพนธ การดแล และการบำารงรกษามากกวาการ
บรโภคครงเดยว นคอบทบาททเขมแขงเชงคณคาและพนธกจ”14
ผลลพธคอ ถงแมนวตกรรมสงคมยงหางไกลจากความคดกระแสหลก
แตกกำาลงดงดดความสนใจเพมขนในหลายประเทศ โดยเฉพาะอยางยง
ประเทศทไดรบผลกระทบจากวกฤตในปจจบนมากทสด นวตกรรมสงคม
กอใหเกดความสนใจทงในรปแบบทางสงคมและเศรษฐกจแนวใหม และผล
งานทเกดขนตามมา กลาวอกนยหนง ม “การยอมรบมากขนวาสงคมตางๆ
จำาเปนตองเรงรบทดสอบและแพรขยายโครงการทกอใหเกดผลลพธ โดยใช
เงนนอยกวาและลดความเสยหายรายแรงอยางมากจากภาวะถดถอยไดอยาง
แทจรง”15
อนทจรงผมคดวาความหวงทจะเหน “[การ] กอใหเกดผลลพธโดยใช
เงนนอยกวา” เปนตวขบเคลอนหลกอยางไมตองสงสยในการนำานวตกรรม
สงคมไปสวาระทางการเมองของรฐบาลในหลายประเทศ ซงมทงผลดและ
ผลเสย ดานบวกคอแรงจงใจเชนนใหความใสใจตอประเดนทออนไหวมากใน
ทางการเมองและทางสงคม ดงนนมนจงกระตนความสนใจของสาธารณชน
ไดอยางแทจรงในสงทนวตกรรมสงคมสามารถทำาได ในทางตรงขาม ความ
เสยงคอ นวตกรรมสงคมอาจเปนเหตผลใหเกดการตดทอนงบประมาณดาน
สงคมของภาครฐ (การสนบสนนโครงการบนสมมตฐานวา ภาคประชาสงคม
ควรเขามาเกยวของและใหบรการทรฐสวสดการเคยใหกอนหนาน)16 สำาหรบ
ผม นคอมมมองในแงลบอยางยงบนพนฐานของการตความผดๆ เกยวกบสง
ทนวตกรรมสงคมจะนำาประโยชนมาใหและลกษณะการทำางานขององคกร
ประสานความรวมมอ
ตามความเหนของผม ในการพยายามแกไขปญหาทดเหมอนวาแกไข
ไมไดทเรากำาลงพจารณาอยในขณะน นวตกรรมประเภทนสามารถนำาไปส
บรการทางสงคมรนใหม บนพนฐานของความตกลงทรอฟนขนใหมระหวาง
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 47
ประชาชนกบรฐ ในมมมองนรฐไมไดลดบทบาทลงเลย แตกลบเปนหนสวนท
แขงขนและมอทธพลรวมกบประชาชนและกจการเพอสงคม17 ประโยคหลงน
ชกนำาเราใหขยายการอภปรายจากปญหาทยากจะเยยวยาแตคอนขางเปนจด
สนใจซงเราพจารณากนไปมาสทศนะทกวางขนมาก อนทจรง ปญหาท
กระตนใหเกดนวตกรรมสงคมและทนวตกรรมสงคมมสวนแกไข ในความเหน
ของผมเปนปญหาทใหญกวาปญหาทเราไดอภปรายกนมา มนครอบคลม
วกฤตแนวคดกระแสหลกเกยวกบความเปนอยทด เกยวกบการงาน และ
เกยวกบรปแบบการผลตในปจจบน กลาวคอ วกฤตทไมเพยงตองการ
แนวทางแกไขทเฉพาะเจาะจงเทานน แตยงเรยกหาอารยธรรมใหม ซงเรา
หวงวาจะชาญฉลาดกวาเดม
ระบบทสงคมเทคโนโลยตอบสนองตอกน และนวตกรรม
กอนจะเขาสเนอหาตอไปเราควรใหความสนใจตอประเดนเชงทฤษฎ เมอ
คำานงถงขอเทจจรงทวาไมมสงคมมนษยใดปราศจากเทคโนโลย ทกการ
เปลยนแปลง นบเปนการเปลยนแปลงทางสงคมและเทคนคในเวลาเดยวกน
ดงนนการพดถงนวตกรรมสงคมจงเปนการใชคำาอยางกระชบ เพอใหถกตอง
ยงขน ในกรณตางๆ เหลาน เราควรพดเกยวกบนวตกรรมในระบบทสงคม
และเทคโนโลยตอบสนองซงกนและกนซงเปนผลจากการเปลยนแปลงทาง
สงคม การกลาวเชนน ผมหมายความวาการรเรมรปแบบสงคมใหมทใช
เทคโนโลยตางๆ ทมอยแลวแตใชและผสมผสานมนในลกษณะใหม เทากบมน
เปลยนแปลงทางเทคนคดวยโดยปรยาย
จนถงตอนน การพดเกยวกบนวตกรรมสงคมแบบภาษางายๆ เพอ
ชวยใหเขาใจไดวาเราเนนการมอยของการเปลยนแปลงซงขบเคลอนโดย
นวตกรรมสงคม ขณะทสงเดยวทเชอถอกนมานบศตวรรษวาเปนตวขบ
เคลอนการเปลยนแปลงคอปจจยดานเทคนค (หรอทถกตองกวานนคอปจจย
ดานเทคนควทยาศาสตร) ปจจบนวสยทศนดานเดยวแบบนเปนไปไมไดอก
48
ตอไปแลว หลกฐานตอหนาเราแสดงวานวตกรรมในระบบทสงคมและ
เทคโนโลยตอบสนองซงกนและกน ไมไดมาจากดานเทคโนโลยเพยงอยาง
เดยว มนถกขบเคลอนในเชงสงคมและวฒนธรรมดวย อยางไรกตาม เมอพด
ถงประเดนนอยางกวางๆ (และใหเหตผลอธบายแบบงายๆ ขางตนซงทำาให
เราแยกเทคโนโลยและนวตกรรมสงคมออกจากกน) เราตองตามมาดวยภาพ
ทซบซอนทนท ดวยเหตผลทเราจะเหนภายหลง ปจจบนมนวตกรรมแขนง
ตางๆ เพมมากขน ซงยากมากทจะแยกทงสองประเดนออกจากกน
ประเดนสำาคญคอ ยงระบบเทคโนโลยแทรกซมเขาไปในสงคมมาก
เทาไร (หมายความวายงความเชอมโยงระหวางเทคโนโลยและสงคมดำาเนน
ไปในขอบเขตกวางขวางและแพรกระจายมากเทาไร) ผลกระทบของมนตอ
ระบบสงคมนนกยงแพรไปอยางรวดเรวและกวางขวางเทานน นอกจากน
(และนคอสงทนาสนใจสำาหรบเรามากทสดในประเดนน) ยงผคนไดรบอทธพล
จากเทคโนโลยเหลานมากขนเทาไร พวกเขากจะยงมโอกาสและความ
สามารถทจะซมซบเทคโนโลยและเขาใจมากขนวาทำาอยางไรจงจะนำามนมา
ใชหรอประยกตใชสำาหรบจดมงหมายในแบบทนกคดคนเทคโนโลยและนก
พฒนาระบบไมเคยนกฝน นคอสงท เกดขนอยางชดเจนกบเทคโนโลย
สารสนเทศและการสอสาร เนองจากมนแทรกซมเขาไปในสงคมอยางฉบไว
จง “กลายเปนสงปกต” อยางรวดเรว หมายความวาในเวลาเพยงไมกป
สำาหรบผคนจำานวนมาก มนกลายเปนฐานปฏบตการระดบองคกรทพวกเขา
ใชเวลาสวนใหญในแตละวน หรอจรงๆ แลวทงชวตของพวกเขาดวย ไมเพยง
เทานน หลายคนในจำานวนนไดปรบมนใหเขากบความตองการของตนหรอ
คดคนวธการใชงานในแนวใหมอยางสนเชงหรออยางคาดไมถง ทงหมดน
กลายเปนเรองทเหนไดชดมากจนกระทงปจจบนผลตภณฑหลายประเภทท
นำาเสนออยางเปดเผยตอสาธารณชนถงผลตภณฑสนคาในรนทยงไมสมบรณ
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 49
และอยในระหวางการพฒนา (“รนเบตา”)* เพอทจะไดรบประโยชนจากการ
ปรบปรงหรอการเสนอแนะขอบเขตการใชงานจากผใช (ซงจะกลายเปนผรวม
ออกแบบโดยปรยาย)
สงทตามมาคอ มหลายกรณเพมมากขนเรอยๆ ทมนเปนเรองยากท
เราจะจำาแนกความแตกตางระหวางนวตกรรมเทคโนโลยและนวตกรรมสงคม
ไดงายๆ สำาหรบสาขาทกำาลงเตบโตขนของนวตกรรมทผสานสงคมและ
เทคโนโลยเขาดวยกน ซงกำาลงขยายตวมากขนเรอยๆ การถกเถยงวาดานใด
ดานหนงของสองดาน (เทคโนโลยหรอสงคม) คบหนาไปกวากน ไมตางอะไร
กบการถกเถยงวาไกกบไขอะไรเกดกอนกน
ระบบแบบกระจายตวและรบมอกบการเปลยนแปลงได
ขณะทนวตกรรมสงคมผนวกกบนวตกรรมเทคโนโลยอาจชวยเราใหพบวธ
ใหมในการแกไขปญหาหนงๆ โดยเฉพาะ การรวมกนนกำาลงเปลยนแปลง
โครงสรางพนฐานและระบบการผลต/การบรโภค
ในไมกทศวรรษทผานมา ระบบใหมๆ ทผสานสงคมและเทคโนโลยได
อบตขน และในบางกรณไดรบความนยมแพรหลาย อาจเรยกรวมๆ วาเปน
ระบบแบบกระจายตว หมายถงระบบทสงคมและเทคโนโลยตอบสนองซงกน
และกน และกระจายตวอยในพนททแตกตางกนแตมความเชอมโยงกน
เปนตวของตวเอง แตเชอมถงกนภายใตเครอขายทกวางกวา ครส ไรอน
ผเชยวชาญประเดนนคนหนง ใหคำานยามวา “รปแบบกระจายตวทพจารณา
* รนเบตา (Beta version) เปนศพททใชเรยกซอฟตแวรทอยในระยะพฒนาซงเปนชวงของการทดสอบความผดพลาดตางๆ ในการใชงาน–ผแปล
50
โครงสรางพนฐานและระบบบรการทจำาเปน (นำา อาหาร และพลงงาน
เปนตน) ไวใกลกบทรพยากรและสถานททมความตองการ แตละระบบอาจ
ดำาเนนงานอยางแยกสวนกนและปรบเปลยนได แตกเชอมโยงกนภายใน
เครอขายของการแลกเปลยนทกวางขนเรอยๆ ทงในระดบทองถน ระดบ
ภมภาค หรอระดบโลก บรการซงแตเดมเคยจดใหโดยระบบรวมศนยขนาด
ใหญเปลยนเปนการสงผานระบบทมความหลากหลายและเลกกวาจำานวน
มาก แตละระบบถกปรบใหเขากบความตองการและโอกาสของแตละพนท
เปนการเฉพาะ แตมความสามารถเคลอนยายทรพยากรขามพนททกวางขน
ได”18 การทระบบแบบกระจายตวทำาใหเกดความสมพนธแบบใหมระหวาง
ระบบขนาดเลกกบขนาดใหญ และระหวางระดบทองถนกบระดบโลก นบ
เปนความทาทายรปแบบการผลตกระแสหลกและโครงสรางพนฐานทาง
เทคโนโลย ศกยภาพของระบบเหลานไดรบการยอมรบเพมขนเรอยๆ
เนองจากประสทธภาพดานเทคโนโลยและความกระตอรอรนของผคน
จำานวนมากขน ทำาใหมนสอดคลองอยางดยงกบนวตกรรมสงคมทกาวหนา
อยางตอเนองซงเรากำาลงกลาวถงในตอนน
แนนอนวาระบบแบบกระจายตวนตงอยบนฐานของนวตกรรม
เทคโนโลย ลกษณะกระจายตวอนเปนสวนสำาคญของระบบทเกดจาก
กระบวนการทซบซอนและมแนวความคดใหมทวาเทคโนโลยไมสามารถ
แยกออกจากสงคมได ขณะทระบบรวมศนยอาจพฒนาไปโดยไมตอง
พจารณาโครงสรางทางสงคมทมนถกนำาไปใช แตนเปนสงทเปนไปไมไดเมอ
วธการแกปญหาทกำาลงพดถงเปนระบบแบบกระจายตว อนทจรง ยงระบบ
แบบกระจายตวและมเครอขายมากขนเทาไร ความเชอมโยงกบสงคมกยง
ขยายใหญขนและตอเชอมกนมากขน และแงมมดานสงคมของนวตกรรมก
ยงตองไดรบการพจารณามากขนเทานน กลาวอกนยหนง เกยวกบสงทเรา
กำาลงพดถงตอนนคอ ไมมระบบแบบกระจายตวใดจะถกนำาไปใชไดโดย
ปราศจากนวตกรรมสงคม วธแกปญหาแบบกระจายตว (เชน การผลตขนาด
ยอมและการใชทรพยากรหมนเวยน เครอขายอาหารในทองถน โรงงาน
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 51
ขนาดเลก) จะทำางานไดกตอเมอกลมคนทอทศตวเพอแกไขปญหานนๆ
ยอมรบและนำามนไปใช 19
เมอพจารณาการปรากฏตวและแพรกระจายของระบบแบบ
กระจายตวเหลานใหลกซงยงขน เราจะสงเกตไดวามนเกดขนในชวงเวลาท
แตกตางกนและดวยเหตผลทแตกตางกน กลาวคอคลนแหงนวตกรรมท
แตกตางกนคอยๆ มาบรรจบกน
คลนลกแรก ซงกลายเปนปจจยสนบสนนดานเทคนคสำาหรบระบบ
ตางๆ เกดขนเมอระบบสารสนเทศปรบเปลยนจากโครงสรางตามลำาดบขน
แบบเกาไปเปนโครงสรางเครอขายแบบใหม (ปญญาแบบกระจายตว) พรอม
ทงการเปลยนแปลงแบบกาวกระโดดในองคกรทผสานสงคมและเทคโนโลย
เขาดวยกน ซงเกดขนไดเพราะการปรบเปลยนโครงสรางของระบบเชนน
ขณะทรปแบบใหมของความรและการตดสนใจแบบกระจายตวแพรหลาย
มากขนผลลพธกคอ รปแบบแนวดงทตายตวซงเคยครอบงำาสงคมอตสาหกรรม
คอยๆ กลายสภาพเปนรปแบบแนวราบทปรบเปลยนไดงาย20 นวตกรรมน
ประสบความสำาเรจจนถงปจจบนโครงสรางแบบเครอขายไดรบการพจารณา
วามสภาพ “เสมอนธรรมชาต” อยางเหนไดชด (แตแนนอนดงทเราไดเหน
กนมาแลวขอเทจจรงไมไดเปนเชนนน กอนแลปทอปและอนเทอรเนต ระบบ
สารสนเทศองอยกบคอมพวเตอรทมศนยควบคมขนาดใหญและโครงสราง
ตามลำาดบขน)
โครงสรางพนฐานแบบกระจายตว
คลนนวตกรรมลกทสองมผลกระทบตอระบบพลงงาน และกำาลงจะมผล
กระทบตอระบบประปา ตราบทพลงงานยงเปนประเดนสำาคญ นวตกรรม
ตางๆ กมารวมตวกนและทำาใหเกดแนวความคดใหมเกยวกบภาคพลงงาน
เชน โรงไฟฟาประสทธภาพสงขนาดยอม ระบบพลงงานทดแทนและ
52
โครงขายไฟฟา “อจฉรยะ” ทเชอมตอกนซงทำาใหเปนไปไดทจะเคลอนยาย
ไปสวธแกปญหาแบบกระจายตว (การผลตไฟฟาแบบกระจายตว) วธแก
ปญหาแบบนกำาลงทาทายระบบทยงเปนกระแสหลกอย ซงมโรงไฟฟา
ขนาดใหญและโครงขายไฟฟาแบบตามลำาดบขน (ซง “ปญญาออน” และ
เปราะบาง) ในปจจบน เทคโนโลยแบบใหมกำาลงมาแรงและเปนแขนงหลก
ของการลงทนและการแขงขนทนยม “เทคโนโลยสเขยว” ซงกำาลงกาวหนา
และเขมแขงขนเรอยๆ ซงเทคโนโลยเหลานจะมผลกระทบอยางรนแรงตอ
ระบบโดยรวม และในทายทสดระบบพลงงานจะพฒนาไปในวถทางท
คลายคลงกบระบบสารสนเทศ คอ เคลอนยายจากโครงสรางขนาดใหญตาม
ลำาดบขนไปสโครงสรางแบบกระจายตว21
มความเปนไปไดสงวาระบบประปาจะดำาเนนตามวถทางคลายคลงกน
อนทจรงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและความตองการใชนำาทเพม
สงขนตองการแนวทางใหมในดานวศวกรรมและการจดการนำา ในกรณน
เชนกน สงทกำาลงเกดขนคอการปรบเปลยนจากระบบรวมศนย (ทนำาจดจาก
แมนำาและลำาธารถกรวบรวมและเกบกก แลวแจกจายสผใชคอปลายทางนำา
ทกประเภท) เปนระบบแบบกระจายตว ในระบบหลง นำาจดถกจำากดเฉพาะ
การใชนำาคณภาพสง (เชน นำาดมและอนๆ อก 2-3 ประเภท) สวนความ
ตองการใชนำาในลกษณะอนๆ จะตองใชนำาทมในทองถน เชน นำาฝนและ
นำาทงกกเกบไวในทองถนและบำาบดอยางเหมาะสม ระบบนำาแบบกระจายตว
แนวใหมจำาเปนตองมการวางแผนโดยเฉพาะเจาะจง เรยกวาการออกแบบ
เมองทใหความสำาคญกบนำา (water-sensitive urban design)22 รวมทง
ทศนคตและพฤตกรรมใหมของชาวเมอง
เครอขายอาหารแบบกระจายตว
คลนนวตกรรมลกทสามทถาโถมเขาสระบบแบบกระจายตวเกยวของกบ
อาหารและเกษตรกรรม กระแสนวตกรรมทผสานสงคมกบเทคโนโลยเขา
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 53
ดวยกนสองกระแสบรรจบกนทจดน กระแสแรกถกกระตนโดยความกงวล
เกยวกบเกษตรกรรมทตองพงพาสารเคมและนำามน รวมทงความเปราะบาง
ของระบบ กระแสนวตกรรมนสงเสรมอาหารทองถนเพอทำาใหระบบอาหาร
มความมนคงมากขน นวตกรรมกระแสนมกปรากฏในรปของขบวนการ
เคลอนไหวอยางเชนขบวนการ “เมองในระยะเปลยนผาน”(transition
towns)23 ซงเสนอใหเพมความสามารถในการพงตนเองของชมชนทองถน
กระแสทสองของนวตกรรมองอยกบการใหความสำาคญตอคณภาพอาหาร
และเกษตรกรรม และตวแทนของกระแสนคอขบวนการอยางเชนขบวนการ
อาหารจานชา (slow food)24 ในกรณน แรงจงใจหลกคอความปรารถนาท
จะปรบปรง “ประสบการณดานอาหาร” ทงหมดเชอมโยงกบ “คณภาพของ
ความใกลชด” กลาวคอ คณภาพทรบรไดซงเกดจากประสบการณตรงใน
สถานทซงเปนแหลงทมาของผลผลตและคนทผลต
นอกเหนอจากความแตกตางในดานแรงจงใจเบองตน ทงสองกระแส
ยงมแนวทางปฏบตในลกษณะเดยวกน คอตางนำาเสนอวธแกปญหาซงมง
เชอมโยงเกษตรกรรมกบการบรโภคอาหาร (และบอยครงการทองเทยวใน
พนทใกลเคยง) เชน การบรโภคอาหารทผลตเองในพนทเพอลดการขนสง
และเกษตรกรรมทชมชนสนบสนน (ซเอสเอหรอระบบสมาชกของผบรโภค
กบฟารมผผลตหรอกลมเกษตรกร–สนพ.) ตองขอเสรมดวยวาความสนใจใน
ระบบการผลตอาหารแบบกระจายตวกำาลงเพมขนอยางรวดเรว ไมเพยง
อทธพลตอคนกลมเลกๆ แตยงสงผลถงเทศบาลในเมองตางๆ จำานวนมากขน
เรอยๆ เรมดำาเนนโครงการทสนบสนนแนวคดนและมแผนการฟนฟเมอง25
การผลตแบบกระจายตว
คลนนวตกรรมลกทสทาทายการผลตและการบรโภคทเปนกระแสหลกและ
แพรหลายทวโลก เกดจากการบรรจบกนของนวตกรรมในสาขาการผลต
(ทมาพรอมเครองจกรใหม ขนาดเลก และมประสทธภาพ) และเครอขาย
54
สงคม (ทมาพรอมโอกาสทไมเคยมมากอนในการรวมนกออกแบบ ผผลต
และผใชเขาดวยกน) ผลลพธคอการทดลองอยางกวางขวางทวโลกในระบบ
การออกแบบและการผลตขนาดยอมดวยเทคโนโลยระดบสง ซงสามารถ
สนบสนนรปแบบใหมของการออกแบบทเปดกวางและโรงงานขนาดยอมท
เปนเครอขาย (เชน ขอเสนอของ แฟบแลบส [Fablabs] และขบวนการผ
ผลต)26 เราอาจพดไดวาแนวความคดการผลตแบบกระจายตวกำาลงยายจาก
สาขาการผลตดวยเทคโนโลยระดบสงไปสหตถกรรมแบบทองถนและ
วสาหกจขนาดยอมและขนาดกลาง ทำาใหมนเขมแขงขนและใหมมมองใหม
ถงแมวาแนวโนมเหลานยงอยในระยะเรมตน เรากทำานายไดวามนจะเตบโต
อยางเขมแขงขน และระบบการผลตทงหมดจะเคลอนไปสกระบวนการ
ออกแบบและการผลตทถกกำาหนดรปแบบโดยหลกการของ “การทำาสงของ
ใกลสถานททมนจะถกใชมากทสดเทาทจะทำาได” มความจำาเปนตองกลาว
เพมเตมอกเลกนอยวามนมศกยภาพในแงของการสรางงาน และทสำาคญทสด
ลกษณะกระจายตวของมนทำาใหสามารถนำากจกรรมเหลานและงานท
เกยวของไปยงสถานทซงไมเคยมมนมากอน หรอสถานทซงมนสญหายไป
เนองจากกระบวนการลดการผลตของภาคอตสาหกรรม
แรงจงใจเบองหลงแนวโนมเหลานอาจแตกตางกน ประการหนงคอ
ววฒนาการแบบเสนตรงของแนวทางการผลตแบบลดความสญเสย (lean
production) (ซงเปนรปแบบการผลตทมอทธพลเหนอนวตกรรมภาค
อตสาหกรรมตลอดสามสบปทผานมา) อนทจรง ระบบแบบกระจายตวอาจ
ถอไดวาเปนระบบการผลตประเภทเบาทสดและยดหยนทสด ซงสามารถ
สรางผลตภณฑสำาหรบลกคาเฉพาะกลมและเมอพวกเขาตองการมน (การ
ผลตตามแบบทตองการและทนเวลา) แตรวมทงในสถานททพวกเขาตองการ
ดวย (หรออยางนอยทสดใกลสถานททพวกเขาตองการทสดเทาทจะทำาได)
ซงไดแกการผลต ณ จดใชงาน แรงจงใจตางๆ นอกเหนอจากนนมาจาก
หลากหลายกลมทสนบสนนการเปลยนแปลงแบบกาวกระโดด คลายคลงกบ
ความกงวลทอยเบองหลงการเกดขนของเครอขายอาหารแบบกระจายตว
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 55
ไดแก ในดานหนงความตองการแสวงหาความเปนอสระจากระบบรวมศนย
อนยงใหญทงทางดานการเงนและการตดสนใจ และอกดานหนงคอการ
แสวงหาความสามารถทจะพงพาตนเอง และทสำาคญทสดคอความสามารถ
ในการรบมอกบความเปลยนแปลงทจะเกดขนไดของระบบทสงคมและ
เทคโนโลยตอบสนองซงกนและกน ซงเราอาศย ผลต และบรโภค
เศรษฐกจแบบกระจายตว
ในทสด เราเหนวาปจจบนความสนใจในระบบแบบกระจายตวขยายไปไกล
กวาการถกเถยงเรองของโครงสรางพนฐานและการผลต และกำาลงเรมมผล
กระทบตอรปแบบทางเศรษฐกจ ดงทครส ไรอนเขยนไววา “มความนาสนใจ
มากขนเรอยๆ ทจะนำารปแบบของระบบกระจายตวมาสรางกรอบแนวคด
ใหมเกยวกบองคกรเศรษฐกจทยงยน”27 กลาวอกนยหนง ดเหมอนวาเศรษฐกจ
ทยงยนและมการรบมอทดกบความเปลยนแปลงควรตองเปน เศรษฐกจแบบ
กระจายตว คอ เศรษฐกจทองถน-โลก ซงเศรษฐกจทองถนดำาเนนไปอยาง
อสระและปรบตวไดทงเชอมโยงกนภายในเครอขายของการแลกเปลยนท
ขยายกวางขนตลอดเวลา ทงในระดบทองถน ระดบภมภาค หรอระดบโลก
ดงนน ระบบแบบกระจายตวจงเกดขนในฐานะการแสดงออกของ
กระบวนทศนทางเศรษฐกจแนวใหมทกวางขนของเศรษฐกจเชงสงคม ดงท
โรบน เมอรเรยเขยนไววา “การเปลยนไปสกระบวนทศนเชงเครอขายม
ศกยภาพทจะแปรสภาพความสมพนธระหวางศนยกลางและชายขอบของ
องคกร ระบบแบบกระจายตวมการจดการกบความซบซอนไมใชดวยการ
ทำาใหเปนมาตรฐานเดยวกน หรอการลดทอนใหกลายเปนเรองพนๆ ทหยบ
ยนหรอกำาหนดมาจากศนยกลาง แตดวยการกระจายความซบซอนไปสชาย
ขอบ สครวเรอน และผใชบรการ และในสถานททำางาน กระจายไปสผจดการ
และพนกงานระดบทองถน ผทอยชายขอบมสงซงผทอยศนยกลางไมเคยม
ไดแกความรเกยวกบรายละเอยด ขอมลจำาเพาะเกยวกบเวลา สถานท
56
เหตการณเฉพาะเรอง และขอมลจำาเพาะเกยวกบความจำาเปนและความ
ตองการ ในกรณของผบรโภคและชาวเมอง นคอศกยภาพทสำาคญ แตเพอจะ
ทำาใหเปนจรงไดตองอาศยเงอนไขใหมของขอผกพนกบผใช ความสมพนธใหม
ในททำางาน เงอนไขใหมของการจางงานและคาตอบแทน”28
ระบบทรบมอกบการเปลยนแปลง
ดงทเราไดเหนแลววา ความสนใจในระบบแบบกระจายตวมเพมมากขน
ควบคกบความสนใจในคณคาของความใกลชด รวมทงความสนใจใน
เศรษฐกจทองถนและการพงตนเอง (ในดานอาหาร พลงงาน นำา และ
ผลตภณฑแปรรป) เพอสงเสรมความสามารถในการฟนตวของชมชนจากการ
คกคามและปญหาจากภายนอก29 อนทจรงโดยธรรมชาตของมนแลวระบบ
แบบกระจายตวสามารถรบมอกบการเปลยนแปลงไดดกวาระบบแบบแนวตง
ทเปนกระแสหลก เพราะมนสามารถสรางระบบทผสานสงคมและเทคโนโลย
เขาดวยกนทสามารถรบมอกบการเปลยนแปลงทเกดจากปญหาตางๆ ทคาด
การณลวงหนาไมไดซงอาจเกดขนและเรยนรจากปญหาเหลานน30 ในทศนะ
ของผม ประเดนเกยวกบความสามารถในการรบมอกบการเปลยนแปลงของ
ระบบทผสานสงคมและเทคโนโลยเขาดวยกนนมโอกาสทจะกลายเปนปจจย
ขบเคลอนไปสระบบแบบกระจายตวทมอานภาพมาก ดงนนจงสมควร
พจารณาประเดนนกนโดยสงเขป
เราทราบมานานแลววาสงคมในอนาคตของเราไมวามหนาตาแบบ
ไหน มนจะเปน “สงคมทมความเสยง”31 คอสงคมทมโอกาสไดรบผลกระทบ
จากเหตการณทสรางความเสยหายประเภทตางๆ (จากภยธรรมชาต สงคราม
และการกอการราย จนถงวกฤตทางการเงนและเศรษฐกจ) เรารมานานแลว
วาปจจยจำาเปนสำาหรบสงคมทมแนวโนมทยงยนคอความสามารถในการ
รบมอกบการเปลยนแปลง กลาวคอ ความสามารถในการเอาชนะความเสยง
ทมนจะเผชญ รวมทงความกดดนและความเสอมสลายทจะเกดขนอยาง
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 57
หลกเลยงไมได 32 ปจจบนสญญาณของการเปนสงคมทมความเสยงไมไดเปน
เรองของอนาคตอกตอไป มนเรมปรากฏใหเหนชดเจนทวโลกในชวตประจำา
วนของเรา ดงนน นยของความสามารถในการรบมอกบการเปลยนแปลงได
จงเขามาอยในการรบรของคนจำานวนมากขนเรอยๆ และจะเปนการดยงทจะ
เรงใหมนเขาไปอยในวาระของผกำาหนดนโยบายดวย เขาไปเปนเปาหมาย
และปฏบตการของชมชนการออกแบบ ขณะเดยวกนเราตองยดความหมาย
ดงเดมของมน หลกเลยงการทำาใหมนเปนเรองธรรมดาและบนทอนพลงของ
มน เขาใจความเสยงในแงมมตางๆ อนทจรงเมอพดถงการเพมความสามารถ
ในการฟนตว เราไมไดหมายถงการเปลยนแปลงแบบคอยเปนคอยไปใน
องคกรทดำารงอย (ซงเปราะบางและไมยงยน) เราตองการการเปลยนแปลง
เชงระบบ กลาวคอ การปรบเปลยนจากระบบตามลำาดบขนในแนวตงเปน
ระบบแบบกระจายตวทเราไดกลาวมาแลว การปรบเปลยนทจะเกดขน ไมได
เรยกรองเฉพาะการเปลยนแปลงในระบบสงคมและเทคโนโลยเทานน แตยง
เรยกรองการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมทมความสำาคญเทาๆ กนดวย
วฒนธรรมของความสามารถในการรบมอกบความเปลยนแปลง
นยของความสามารถในการรบมอกบความเปลยนแปลงทใชกนมากอนหนาน
ลวนอยในกรอบของการตงรบ กลาวคอ เมอเผชญหนากบวกฤตเราตองให
ความสำาคญกบสงคมและทำาใหมนดำารงอยไดภายใตเงอนไขในขณะนน แต
เราอาจมองในอกมมหนงได ในเชงบวกและมความนาสนใจมากกวา ในทาง
เทคนคแลวความสามารถในการรบมอกบความเปลยนแปลงหมายถง
ความหลากหลาย ความเปนไปไดมากมาย และการทดลองอยางตอเนอง
หมายความวาสงคมรบมอกบความเปลยนแปลงไดตองเปนสงคมทหลากหลาย
และสรางสรรค เมอพจารณาถงความหมายของความสามารถในการรบมอ
กบ การเปลยนแปลงไดอยางจรงจงจะเหนวาสงคมทประกอบดวยคนทเตม
ไปดวยพลงและมความคดอานลกซงไมไดเปนเพยงความฝน มนบงชทศทางท
58
สามารถทำาไดจรง เราจำาเปนตองมงหนาไปถาสงคมของเรามความหวงทจะ
ดำารงอยอยางยงยน กลาวโดยยอในสงคมทสามารถรบมอกบความเปลยน
แปลงได ความหลากหลายทางวฒนธรรมและความคดสรางสรรคจะตอง
งอกงาม อนทจรงความหลากหลายทางวฒนธรรมและความคดสรางสรรค
ตองเปนสวนหนงของสงคมทสามารถรบมอกบความเปลยนแปลงไดใน
ทกสถานการณ
โดยสรป เพอทจะเดนออกจากแนวความคดกระแสหลกของศตวรรษ
ทผานมา สงแรกๆ ทตองทำาคอปรบเปลยนแนวความคดเกยวกบความ
สามารถในการรบมอกบความเปลยนแปลง โดยเปลยนจากความหมายในเชง
ตงรบเปนหลก (จำาเปนตองรบมอกบความเปลยนแปลงเมอสงคมทเราอาศย
อยตกอยในความเสยง) ไปสความหมายในเชงบวกมากกวา ทำาใหความ
สามารถในการรบมอกบความเปลยนแปลงเปนเครองสอถงคณลกษณะของ
มนษย และขณะเดยวกนเปนพนฐานทสำาคญของการดำารงอยรวมกนอยาง
สมานฉนทระหวางมนษยกบธรรมชาต มนษยกบมนษยและกบความซบซอน
ของโลกใบน
คณลกษณะทยงยนหลากหลายประการ
เราไดเหนแลววาการแสวงหาระบบทสามารถรบมอกบความเปลยนแปลงได
ดกวาจำาเปนตองอาศยวฒนธรรมใหม หรอทดกวานนคอ อภวฒนธรรม
(metaculture) ซงสามารถสรางพนฐานวฒนธรรมอนหลากหลาย
(วฒนธรรมแหงความสามารถในการรบมอกบความเปลยนแปลง) สามารถ
เจรญงอกงามได 33 ตอไปนผมจะวาดภาพเกยวกบการอบตขนของวฒนธรรม
ใหมเหลานในความเหนของผม
การบรรจบกนของนวตกรรมสงคมและนวตกรรมทางเทคโนโลย
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 59
มปฏสมพนธกบวธดำารงชวตและวธคดของผคน ผลลพธคอนวตกรรม
วฒนธรรมซงคอยๆ พฒนาควบคไปกบนวตกรรมสงคมและนวตกรรมทาง
เทคโนโลย พฤตกรรมใหมและคานยมใหมอบตขนในลกษณะน ละทง
พฤตกรรมและคานยมทเคยครอบงำา และเสนอแนวความคดใหมเกยวกบ
คณภาพชวต ซงมผลกระทบตอความเปนอยทดและคานยมทเราใชเปนเกณฑ
ในการตดสนใจเลอกทำาสงตางๆ
จากจดนอาจมองไดวา ผทกอตงกลมหรอองคกรประสานความรวม
มอแนวใหมกำาลงสำารวจแนวความคดอนๆ ทมลกษณะเชนเดยวกน เราอาจ
เรยกการสำารวจนวาการแสวงหาคณลกษณะหรอคณภาพ ดงนนเมอนำาวธ
แกปญหาของพวกเขาไปสการปฏบต พวกเขากทำาใหแนวความคดหรอ
คณลกษณะทมคณภาพเหลานเปนสงทมองเหนได เปนทยอมรบของผคน
และมศกยภาพทจะดงดดความสนใจของผคนไดในขอบเขตทกวางขวางขน
ขอใหผมอธบายคำากลาวของผมเองใหชดเจนขน34 ผทคดและกำาหนด
แนวทางใหมในการแกไขปญหาและผเขามามสวนรวมตางเลอกทจะทำาเชน
นน สวนใหญเปนเพราะวาในวธแกปญหาทพวกเขาสรางขนมลกษณะบาง
อยางทพวกเขาเหนวาดกวาสงทเสนอโดยระบบการผลตและการบรโภค
กระแสหลกทไมยงยน พวกเขาเลอกแนวทางทเหนวาทำาใหคณภาพชวตดขน
ไดจรง และเปนแนวทางทเกยวของกบการบรโภคใหนอยลง (ในดานผลผลต
พลงงาน และพนท) ในการทำาเชนน พวกเขาชดเชยการบรโภคนอยลงดวย
การเพมขนของสงอนทพวกเขาถอวามคณคามากกวา
“สงอน” ทวานแสดงใหเหนดวยคณลกษณะของสงแวดลอมทาง
กายภาพและทางสงคม เราเรยกมนไดวา คณลกษณะทยงยน หมายถง
คณลกษณะทเรยกรองตองการพฤตกรรมทยงยนมากขน คณลกษณะ ซง
นวตกรรมสงคมแสดงใหเหนในเชงประจกษวาสามารถแทนทคณลกษณะทไม
ยงยนซงมอทธพลครอบงำาในศตวรรษทผานมา คณลกษณะเหลานมลกษณะ
แตกตางกนมากแตกพงพากนและกน เปนแงมมทแตกตางกนของภาพใหญๆ
60
ภาพหนง ดานทแตกตางกนของพหจกรวาลทซบซอน ซงในทสดถอไดวาเปน
รปแบบของสญญาณทบงชถงวฒนธรรมทกำาลงอบตขน และคาดหวงวาจะ
กลายเปนอารยธรรมใหม
ความซบซอนและขนาด
กรณทงหมดของนวตกรรมสงคมและวธแกปญหาทถกสรางขนมความ
ซบซอนตามธรรมชาต เพราะฉะนนมนจงไมอาจถกลดทอนใหเหลอเพยง
แรงจงใจเดยวและผลลพธเดยว ทงแรงจงใจและผลลพธมจำานวนมากและ
คณลกษณะของมนขนอยกบความหลากหลายและการจดองคประกอบ ผสง
เสรมและผมสวนรวมมองความซบซอนนวาคอคณคาหลกในการดำารงอย
ของมน กลาวคอ ความรมรวยประสบการณทไดนำาเสนอ พรมแดนเดม
ระหวางผออกแบบ ผให และผนำาวธแกปญหาไปใชกเรมเลอนรางมากขน
ไมมคณลกษณะทเปนแบบฉบบตายตวของการมสวนรวม การอบตขนของ
“ความซบซอนทเตมไปดวยความรมรวย” นถอวาเปนคณคาทสะทอน
ธรรมชาตทแทจรงของมนษย (ความซบซอนทไมสามารถกลาวไดดวยถอยคำา
เพยงมตเดยว)
ในขณะเดยวกน ความซบซอนทเพมขนนกำาลงถวงดลดวยการลด
ขนาดลง เปนองคกรขนาดเลกโปรงใสและเขาใจไดมากกวา มความใกลชด
ชมชนมากกวา ขณะเดยวกนโครงการขนาดเลกจำานวนมากกเชอมโยงกบ
โครงการอนๆ ทคลายคลงกนและเกอหนนกน ดวยการประสานกนเขาเปน
ระบบแบบกระจายตวขนาดใหญ มนบอกเปนนยถงแนวความคดใหม
เกยวกบโลกาภวตน กลาวคอ โลกาภวตนแบบกระจายตว ซงทกกระบวน
การผลต การจดจำาหนาย และการบรโภค การตดสนใจ องคความร และ
มลคาทางเศรษฐกจยงคงอยในมอ ในความคด และในกระเปาของชมชน
ทองถน การรวมกลมระหวางคนทมแนวคดเหมอนกนเพอทำางานรวมกน
ดเหมอนปรบตนเองไปสทศทางนดวยเหตผลสองชดทแตกตางกน ในแงหนง
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 61
มนทำาใหสมาชกเขาใจและจดการระบบทผสานสงคมและเทคโนโลยเขา
ดวยกนอยางซบซอนได (ในลกษณะเปดกวางและเปนประชาธปไตย) ในอก
แงหนงสดสวนหรอขนาดมนษยของชมชน* เปดโอกาสใหแตละบคคลดำาเนน
กจกรรมของตน ตอบสนองความตองการของตน และสรางอนาคตทตน
ปรารถนา จากภายในโครงสรางขององคกรซงความสมพนธระหวางมนษย
ยงคงดำาเนนไปอยางมชวตชวาและมความเปนสวนตว
งานและการประสานความรวมมอ
ความซบซอนและขนาดเลกทมคณภาพสรางฉากหลงสำาหรบการปรบรปแบบ
ของกจกรรมมนษยทศนยกลางของฉากใหมนเปนทตงของการประเมนคณคา
(ใหม) ของงานในฐานะเครองมอหลกในการแสดงออกของมนษย ทงผ
สงเสรมและผมสวนรวมดเหมอนจะเคลอนไปในทศทางน อนทจรงพวกเขา
ทบทวนการประเมนคณคาของงาน โดยมองมนษยในฐานะปจเจกบคคลท
ดำาเนนกจกรรมทมคณคา คนทเอาการเอางานใน “การทำาอะไรบางอยางให
เกดขน” ในการพยายามกำาหนดรปแบบบรบทของชวตและสรางสรรค
อนาคตทกาวหนา ในการทำาเชนนพวกเขาตอตานอยางเตมทตอระบบ
กระแสหลก ซงสวนมากเหนมนษยเปนเพยงผซอ ผใช และผชมการแสดงท
คนอนผลตขน นอกจากนพวกเขายงทาทายแนวความคดเดมๆ เกยวกบงาน
เพราะพวกเขาใหคณคาแกงานททำาดวยมอมากกวา และเพราะพวกเขา
ขยายแนวความคดเกยวกบงานไปสกจกรรมในขอบเขตทกวางขน กจกรรม
* คำาวาสดสวนมนษย (Human scale) หมายถงขนาดของรางกายมนษย เปนคำาทนำามาใชในเชงเปรยบเทยบกบขนาดและลกษณะของวตถ สถานท หรอสงแวดลอมทเหมาะสมสำาหรบการใชงานหรอดำารงชวตประจำาวนของมนษยทมขนาดรางกายโดยเฉลย เชน เฟอรนเจอรหอง บนได บาน ทางเดน ชมชน หรอเมอง ในทน “สดสวนมนษยของชมชน” หมายถงขนาดของชมชนทเหมาะสมกบการดำาเนนชวตของมนษย–ผแปล
62
เหลานครอบคลมถงหนาทซงตามปกตไมถกจดวาเปนงาน เชน การดแล
เอาใจใสผอน การจดการละแวกบานใกลเรอนเคยง และการสรางชมชน
กลาวคอ กจกรรมทชวยสนบสนนใหคนรบมอกบปญหาในชวตประจำาวนและ
ถกทอพนฐานดานคณภาพชวตของแตละวน รวมทงกรอบแนวคดเรอง “งาน
ทมความหมาย”
ในกระบวนการประเมนคณคาใหม/ใหคำานยามใหมของแนวความคด
เกยวกบงาน คณคาและพลงของการประสานความรวมมอปรากฏขนอกครง
มนเปนเงอนไขเบองตนทจำาเปนสำาหรบ “การทำาอะไรบางอยางใหเกดขน”
และสำาหรบใหผคนไดแสดงบทบาททแขงขนในการสรางอนาคตทพวกเขา
เลอก สวนใหญของวธแกปญหาทผมความคดรเรมสรางสรรคเหลานสรางขน
ตงอยบนฐานของการประสานความรวมมอ พวกเขาเปนกลมปจเจกบคคลท
ตดสนใจเชอมโยงกนเพอ “ทำาอะไรบางอยางใหเกดขน” ผเขามามสวนรวม
สามารถตดสนใจโดยอสระทจะละทงตวตนบางสวนเพอสรางระบบของ
การเชอมโยงกบผอน การประสานความรวมมอมไดหลายวธ เชนเดยวกบ
แรงจงใจทจะทำาใหเกดการประสานความรวมมอ ในการรเรมเหลาน มการ
ผสมผสานกนของการคนพบประสทธภาพในทางปฏบตและการทำาสงตางๆ
รวมกนและคณคาเชงวฒนธรรมของการเปนสวนหนงของแนวคดและ
โครงการ ซงตรงขามกบสงทเคยเกดขนในชมชนแบบเดม เพราะรปแบบของ
การประสานความรวมมอเชนนไมมลกษณะบงคบ หากเปน “การประสาน
ความรวมมอโดยสมครใจ” ซงผคนสามารถเลอกทจะเขารวมหรอเลกยงเกยว
ไดอยางอสระ การประสานความรวมมอโดยสมครใจนตงอยบนจดตดกนของ
เสนทางโคจรสองเสนทาง เสนทางหนงเคลอนทจากลทธปจเจกชนนยม
สดโตงของสงคมอตสาหกรรมไปสการคนพบ (ใหม) พลงแหงการทำาสงตางๆ
รวมกน และอกเสนทางหนงจากสงคมในชมชนดงเดมทมการพฒนา
อตสาหกรรมนอยไปสรปแบบทยดหยนกวาของการประสานความรวมมอ
โดยสมครใจ
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 63
ความสมพนธและเวลา
โครงการทมโอกาสประสบความสำาเรจซงเรากำาลงกลาวถงตอนนคอองคกร
ทางสงคม โครงสรางของมนคอระบบปฏสมพนธในหมผคนและระหวางผคน
สถานท และผลตภณฑ ปฏสมพนธเหลานเปนสงทบงบอกลกษณะของ
องคกรดงกลาวในทสด ผสงเสรมและผมสวนรวมมปฏกรยาตอบสนองอยาง
ฉบไวเปนพเศษตอปฏสมพนธเหลาน และตอความสมพนธระหวางมนษยอน
ซบซอนและลกซง อนทจรงในหลายกรณความสนใจในคณภาพของความ
สมพนธเชนนมกชนำาทางเลอกดานพฤตกรรม การปรบเปลยนจากผลตภณฑ
ไปสปฏสมพนธไมใชเรองใหม ระบบการผลตและการบรโภคกระแสหลกใน
ปจจบนทำาใหเกดการปรบเปลยนนขนแลว แตบอยครงดวยการลดปฏ-
สมพนธลงเปนเพยงประสบการณแบบผวเผน (เชน การนำาเสนอชวตใน
ลกษณะของรายการเรยลลตโชวทางโทรทศน หรอการนำาเสนอสงแวดลอม
ทมชวตในลกษณะของสวนสนก) ในทางตรงกนขาม องคกรประสานความ
รวมมอกำาลงสรางวธแกปญหา ซงแมจะมหลากหลายแตกสมพนธกนอยาง
มชวตชวา ซงอาจเรยกไดวาความสมพนธทสมผสถงความเปนมนษย และ
ความสมพนธทมชวตชวาเหลานเองทผมสวนรวมเหนวามคณคา
ดงนน การแสวงหาความสมพนธทมชวตชวาจำาเปนตองอาศยการ
ใหคณคา การตความ และประสบการณใหมเกยวกบเวลา หมายถงเวลา
ทจำาเปนตองใชเพอสรางความสมพนธนน เวลาทจำาเปนสำาหรบเชอมโยง
ผคน สถานท และผลตภณฑจำานวนมากเขาดวยกนและการสรางความหมาย
หลายระดบของความสมพนธดงกลาว ผสงเสรมและผมสวนรวมยอมรบการ
เชอมโยงน และพวกเขามองความเชองชาเปนเงอนไขเบองตนสำาหรบการ
สรางคณสมบตทลกซงกวา ซงแตกตางจากเวลาทเรงรดในยคปจจบน
แนนอนวาการคนพบ “สงทเชองชา” ไมไดหมายความเพยงการแทนท “เวลา
อนเรงรบ” ทครอบงำาตลอดศตวรรษทผานมา เวลาแหงความซบซอนคอ
“นเวศวทยาแหงเวลา” ซงลกษณะทแตกตางกน คณลกษณะทแตกตางกน
และความเรวทแตกตางกนดำารงอยดวยกน
64
ทองถนและการเปดกวาง
การเปนองคกรทางสงคมทมขนาดเลกและเปดกวางชวยใหมนหยงรากลก
ในพนทใดพนทหนง และดวยการเชอมโยงกนอยางเขมขน องคกรเหลานจง
เปดกวางพรอมรบกระแสของแนวความคด ขอมล ผคน สนคา และเงนตรา
จากทวโลก ผสงเสรมและผมสวนรวมมแนวโนมมงแสวงหาความสมดล
ระหวางทองถนและการเปดกวาง กลาวคอ ลกษณะประจำาทองถนทเปดรบ
อทธพลของสากล ทสามารถสรางความหมายใหมของสถานท เมอเปนเชนน
สถานทจงไมใชสงทดำารงอยอยางโดดเดยวอกตอไป แตเปนจดเชอมตอทงใน
เครอขายระยะใกลและระยะไกล โดยเครอขายระยะใกลสรางและปฏรป
โครงสรางสงคมและเศรษฐกจของทองถนและเครอขายระยะไกลเชอมโยง
ชมชนเขากบสวนอนๆ ของโลก ภายในโครงสรางนเองทกจกรรมใหมระดบ
ทองถนมความเปดกวางและทนสมยอยางยงกำาลงเกดขนอยางหลากหลาย
เชน การปรบปรงชมชน การฟนฟอาหารและหตถกรรมทองถน การแสวงหา
ผลตภณฑทผลตขนในสถานทใกลเคยงเพอเขาไปสมผสกบแหลงผลต และ
ยทธศาสตรการพงพาตนเองเพอสงเสรมความสามารถในการรบมอกบความ
เปลยนแปลงของชมชนเมอเผชญกบการคกคามและปญหาจากภายนอก
อารยธรรมทกำ ลงอบตขนจรงหรอ
แนวความคดทงหลายเหลาน กจกรรมทไดกลาวถง และความสมพนธท
สรางขน สำาหรบผมแลวดเหมอนเกาะอนงดงามแหงภมปญญาทางวฒนธรรม
และเศรษฐกจสงคมประยกต แมยงเปนเกาะอยทามกลางทะเลแหงการดำารง
ชวตและการทำางานทไมยงยนในกระแสหลกทวโลก ขาวดคอเกาะเหลานม
จำานวนเพมขนเรอยๆ กอใหเกดหมเกาะอนกวางใหญ หมเกาะทเรมเปน
แผนดนทกำาลงกอตวเปนทวปแหงอารยธรรมใหมทเรมปรากฏใหเหนแลว
นวตกรรม มงสอารยธรรมใหม 65
การตความเชนนถกตองหรอไม แนนอนนคอคำาถามปลายเปด แตใน
ทศนะของผม จนตภาพเกยวกบทวปใหมทกำาลงอบตขนไมใชเพยงความคด
เพอฝน ตรงกนขามมนคอรปธรรมทเปนไปได เพอใหแนชดและตรงกบ
เจตนารมณของหนงสอเลมนยงขน มนคอสมมตฐานดานการออกแบบ
เปนสงทยงไมเกดขนจรง แตจะเปนจรงได ถาดำาเนนมาตรการทจำาเปน
แนนอนคำาอปมานมขอจำากดเชนเดยวกบคำาอปมาทงหลาย สำาหรบเกาะจรงๆ
ยอมมสวนทเปนแผนดนอยแลวแตจมอยใตนำา แตเกาะทเปนคำาอปมาของเรา
ไมเปนเชนนน สงทกำาลงอบตขนคอศกยภาพ โลกทกำาลงสรางขนนยงไม
กอตวเปนรปเปนราง มนจะมลกษณะเชนไรขนอยกบเรา ขนอยกบสงทเรา
สามารถทำาไดในอนาคตอนใกล
“โลกใหมเปนจรงได” เปนคำาประกาศของเวทสมชชาสงคม (Social
Forum) ในปอรโต อเลเกร ในป 2001* ในการประชมครงนน นกเขยนชาว
อนเดยชอ อรณธต รอย** ไดกลาวถอยคำาทกลายเปนคำาพดทมชอเสยงมาก
วา “โลกอกใบหนงไมเพยงแตเปนจรงได เธอกำาลงยางเขามา ในวนทเงยบ
สงบฉนไดยนเสยงลมหายใจของเธอ” บดน สบสปใหหลง เราไมเพยงแต
ยนยนไดวาโลกใหมกำาลงยางเขามา และมนเหนไดชดเจนเปนรปธรรมของ
นวตกรรมสงคมซงกำาลงขยายตวไปทวโลก อกทงเรายงอาจกลาวไดวามน
กำาลงเสนอทงวสยทศนเกยวกบอารยธรรมในอนาคตและทศทางทจะมงไป
เพอแกไขปญหาใหญหลวงทเพมพนขน ซงเรากำาลงเผชญอยในทกวนน
* สมชชาสงคมโลก (World Social Forum) เปนการประชมระหวางประเทศประจำาป ขององคกรและขบวนการภาคประชาสงคมทวโลก ซงมแนวความคดตอตานโลกาภวตนท ถกครอบงำาโดยบรรษทขามชาตขนาดใหญ รวมทงรฐบาลและสถาบนระหวางประเทศทปกปองผลประโยชนของบรรษทเหลานน จดขนครงแรกทเมองปอรโต อเลเกร (Porto Alegre) ประเทศบราซล ระหวางวนท 25-30 มกราคม 2001–ผแปล** อรณธต รอย (Arundhati Roy) เกด 24 พฤศจกายน 1961 เปนนกเขยนสตรชาวอนเดย มชอเสยงจากนวนยายเรอง The God of Small Things ซงไดรบรางวล the Man Booker Prize สำาหรบนวนยายในป 1997 นอกจากนยงเปนนกเคลอนไหวดานสทธมนษยชนและ สงแวดลอมดวย–ผแปล
66
แนนอนวาอารยธรรมใหมนไมใชและจะไมใชสงทสามารถสรางขนได
โดยเพยงแครวมโครงการใหมทเปนนวตกรรมสงคมหลายลานโครงการ
เขาดวยกน ตองมการดำาเนนการอนๆ และตองเกดการเปลยนแปลงตางๆ ใน
ทกระดบ ระดมทรพยากรทมอยทงหมด อยางไรกตาม สญญาณหลายอยาง
บอกเราวา เมอคำานงถงการเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขนแลว และเรองทาทาย
ทเรายงตองเผชญ นวตกรรมสงคมจะยงเปนตวขบเคลอนหลกของการ
เปลยนแปลงในศตวรรษน มนจะแสดงบทบาทซงนวตกรรมเทคโนโลย (และ
การพฒนาอตสาหกรรม) เคยแสดงเมอหนงศตวรรษทผานมา ไมวาจะเปน
ผลดหรอผลเสยกตาม
หมายเหตประการสดทาย เมออานตลอดบทนทกลาวถงนวตกรรม
สงคมวาเปนตวขบเคลอนการเปลยนแปลงไปสความยงยน ผอานบางทาน
อาจสงเกตวาผมยงไมไดอภปราย (ยกเวนอยางยอมาก) เกยวกบอำานาจท
ทรงอานภาพซงกำาลงตอตานการอบตขนของโลกใหมทยงยน กลาวคอ
อำานาจของผทไมตองการเปลยนแปลง (เพอปกปองผลประโยชนทมอยของ
ตน) และผทดเหมอนพยายามอยางแขงขน (ทมงสรางโอกาสใหมในการสราง
ผลกำาไร) แตกำาลงนำาเราไปในทศทางทผดและไมยงยน แนนอนอำานาจทาง
เศรษฐกจ การเมอง และวฒนธรรม เหลานอยในฉากหลงของภาพรวมทผม
ไดพยายามรางคราวๆ อยางไรกตาม ขณะทเขยนบทนผมคดวาบทบาทของ
ผมในฐานะนกออกแบบทชอบครนคดไมใชการเพมการวเคราะหใหมเกยวกบ
ลกษณะและมตของปญหาและ “อำานาจของศตร” ซงนกเขยนคนอนไดทำา
และจะทำาเรองนไดดกวาผมมาก แตสงทผมพยายามทำาในบทนคอการเสนอ
แนวทางภาพรวมเกยวกบสภาพการณ หมายถงภาพทกระตนสนบสนน และ
ปรบทศทางการออกแบบทอาจทำาได จากจดนยอม (หวงวา) จะเปนไปไดท
จะชวยสรางความรใหมดานการออกแบบในบทตอๆ ไป ความรดานการ
ออกแบบซงในทศนะของผมเปนสงจำาเปนอยางยงยวดถาเราจะเขารวมการ
ตอสเพอโลกทยงยนดวยความหวงอนสงสงในชยชนะ หรอจะใชคำาอปมาท
ผมโปรดปรานอกครงกไดวา เพอรวมดวยชวยกนใหทวปใหมอบตขน
