สถานการณยาแผนปจจุบันที่ปลอมปนในผลิตภัณฑสุขภาพ

ในพื้นที่เขตสุขภาพที่ 10 ระหวางปงบประมาณ พ.ศ.2559-2561

กนกวรรณ มุจรินทร ภณิดา รัตนานุกูล ภิทรากรณ ศรีมงคล จริยา สุขผล

ศูนยวิทยาศาสตรการแพทยที่ 10 อุบลราชธาน ีกรมวิทยาศาสตรการแพทย

บทคัดยอ

สถานการณปจจุบันพบปญหาการลักลอบปลอมปนยาแผนปจจุบันในผลิตภัณฑสุขภาพเพิ่มมากขึ้นซึ่ง

จะสงผลกระทบตอสุขภาพของผูบริโภคเมื่อใชผลิตภัณฑได การศึกษานี้มีวัตถุประสงคเพื่อใหทราบชนิดยาแผน

ปจจุบันที่ปลอมปนในผลิตภัณฑยาแผนโบราณอาหารผลิตภัณฑเสริมอาหารในพื้นที่เขตสุขภาพที่ 10 ระหวาง

ปงบประมาณ พ.ศ.2559-2561 ดําเนินการเก็บตัวอยางตามที่สํานักงานคณะกรรมการอาหารและยากําหนด

(ผลิตภัณฑยาแผนโบราณ ผลิตภัณฑเสริมอาหาร และผลิตภัณฑอาหารที่มีการโฆษณาดานลดน้ําหนัก ดาน

สรรพคุณทางเพศ และดานรักษาโรค) โดยสํานักงานสาธารณสุขจังหวัดในเขตสุขภาพที่ 10มาตรวจวิเคราะห

ตามพระราชบัญญัติยา พ.ศ. 2510 พระราชบัญญัติอาหาร พ.ศ. 2522 ไดแก กลุมยาลดน้ําหนัก กลุมยาเพิ่ม

สมรรถภาพทางเพศ และกลุมยาสเตียรอยด รวมทั้งหมด 59 ตัวอยาง ผลการศึกษาพบวา มีการปลอมปนยา

แผนปจจุบัน32 ตัวอยาง(รอยละ 54.24) แบงเปนกลุมยาลดน้ําหนัก 15 ตัวอยาง (รอยละ 25.42) ไดแก

sibutramine fluoxetine fenfluramineกลุมยาเพิ่มสมรรถภาพทางเพศ 8 ตัวอยาง (รอยละ 13.56) ไดแก

sildenafil และกลุมยาสเตียรอยด9 ตัวอยาง (รอยละ 15.25) ไดแก dexamethasone prednisolone และมี

การปลอมปนสารอื่นๆ 6 ตัวอยาง (รอยละ 10.17) ไดแก caffeine niacin methylparabenสรุปจาก

การศึกษาดังกลาวผลิตภัณฑสุขภาพในพื้นที่เขตสุขภาพที่ 10 สวนใหญยังพบการปลอมปนยาแผนปจจุบัน ที่

อาจมีผลกระทบตอสุขภาพของผูบริโภค ขอเสนอแนะควรมีการขอความรวมมือกับผูผลิต ผูขาย ผูบริโภค และ

ผูที่มีหนาที่ควบคุมกํากับดูแลใชมาตรการทางกฎหมายอยางเขมงวด และใชมาตรการทางสังคมที่เหมาะสมใน

การเฝาระวังเพื่อใหผูบริโภคมีความปลอดภัย และที่สําคัญคือประชาชนทุกคนตองมีความรู สามารถเลือกซื้อ

ผลิตภัณฑสุขภาพได

คําสําคัญ: กลุมยาลดน้ําหนัก กลุมยาเพิ่มสมรรถภาพทางเพศ และกลุมยาสเตียรอยด

บทนํา

สถานการณปจจุบันพบปญหาการลักลอบปลอมปนยาแผนปจจุบันในผลิตภัณฑสุขภาพเพิ่มมากขึ้น

ซึ่งจะสงผลกระทบตอสุขภาพของผูบริโภคเมื่อใชผลิตภัณฑโดยไมทราบถึงขนาดรับประทานที่แนนอนและ

ผลขางเคียงของการใชยานั้นได จากขอมูลรายงานผลการตรวจวิเคราะหการปลอมปนยาแผนปจจุบันในยาแผน

โบราณของศูนยวิทยาศาสตรการแพทยที่ 7 ขอนแกนระหวางเดือนตุลาคม 2541 ถึงกันยายน 2545 ตรวจพบ

ยาแผนปจจุบัน 55 ตัวอยางคิดเปนรอยละ 28.81รายงานประจําป 2558 ของสํานักยาและวัตถุเสพติด พบวามี

การปลอมปนยา dexamethasone และ prednisolone ในผลิตภัณฑยาแผนโบราณ จํานวน 13 ตัวอยาง

คิดเปนรอยละ 30 และตรวจพบการปลอมปนยารักษาอาการหยอนสมรรถภาพทางเพศ จํานวน 1 ตัวอยาง

คิดเปนรอยละ 7.62 การศึกษาของธีรารัตน รัตนูปถัมภและคณะ ในปงบประมาณ พ.ศ. 2558-2559 พบไซบูท

รามีนปลอมปนในผลิตภัณฑเสริมอาหารควบคุมน้ําหนัก จํานวน 20 ตัวอยาง คิดเปนรอยละ 28.63จากขอมูล

ดังกลาวจะเห็นวายังคงตรวจพบการปลอมปนยาแผนปจจุบันในยาแผนโบราณ อาหาร ผลิตภัณฑเสริมอาหาร

ควบคุมน้ําหนัก ศูนยวิทยาศาสตรการแพทยที่ 10 อุบลราชธานีจึงรวมกับสํานักงานสาธารณสุขจังหวัดในพื้นที่

เขตสุขภาพที่ 10 เก็บตัวอยางระหวางปงบประมาณ พ.ศ. 2559 ถึงกันยายน 2561 นํามาตรวจวิเคราะหการ

ปลอมปนยาแผนปจจุบัน ซึ่งประโยชนที่ไดรับคือทําใหทราบถึงปญหาที่เปนปจจุบันและใชเปนขอมูลในการเฝา

ระวังความปลอดภัยใหกับผูบริโภคตอไป

วัตถุประสงค

การศึกษาเพ่ือใหทราบชนิดยาแผนปจจุบันในผลิตภัณฑยาแผนโบราณอาหารผลิตภัณฑเสริมอาหารใน

พื้นที่เขตสุขภาพท่ี10

วิธีการดําเนินการวิจัย

การเก็บตัวอยาง

ดําเนินการเก็บตัวอยางตามท่ีสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยากําหนด(ผลิตภัณฑยาแผนโบราณ

ผลิตภัณฑเสริมอาหาร และผลิตภัณฑอาหารที่มีการโฆษณาดานลดน้ําหนัก ดานสรรพคุณทางเพศ และดาน

รักษาโรค) โดยสํานักงานสาธารณสุขจังหวัดในเขตสุขภาพที่ 10ระหวางปงบประมาณ พ.ศ.2559-2561จํานวน

ทั้งสิ้น 59 ตัวอยาง

การตรวจวิเคราะหตรวจวิเคราะหดวยหลักการ Chromatography ชนิด Thin Layer

Chromatography (TLC) เทียบกับสารมาตรฐาน 4

พบวา มีการปลอมปนยาแผนปจจุบัน

15 ตัวอยาง (รอยละ 25.42) ไดแก

8 ตัวอยาง (รอยละ 13.56) ไดแก

dexamethasone prednisolone

niacin methylparaben

ผลการศึกษาทั�งหมด

ผลการปลอมปนยาแผนปัจจุบัน

ผลการศึกษา

พบวา มีการปลอมปนยาแผนปจจุบัน 32 ตัวอยาง (รอยละ 54.24) แบงเปนกลุมยาลดน้ําหนัก

ไดแก sibutramine fluoxetine fenfluramineกลุมยาเพิ่มสมรรถภาพทางเพศ

ไดแก sildenafil และกลุมยาสเตียรอยด 9 ตัวอยาง (

dexamethasone prednisolone และมีการปลอมปนสารอื่นๆ 6 ตัวอยาง (รอยละ 10

ผลการศึกษาทั�งหมด 59 ตัวอย่าง(100%)

พบการปลอมปนยาแผนปัจจุบัน

ไม่พบการปลอมปนยาแผนปัจจุบัน

พบสารอื�นๆ

ผลการปลอมปนยาแผนปัจจุบัน 32 ตัวอย่าง(54.24%)

กลุ่มยาลดนํ�าหนัก

กลุ่มยาเพิ�มสมรรถภาพทางเพศ

กลุ่มยาสเตียรอยด์

15(25.42%)

แบงเปนกลุมยาลดน้ําหนัก

กลุมยาเพิ่มสมรรถภาพทางเพศ

(รอยละ 15.25) ไดแก

10.17) ไดแก caffeine

พบการปลอมปนยาแผนปัจจุบัน

ไม่พบการปลอมปนยาแผนปัจจุบัน

พบสารอื�นๆ

%)

กลุ่มยาลดนํ�าหนัก

กลุ่มยาเพิ�มสมรรถภาพทางเพศ

กลุ่มยาสเตียรอยด์

สรุปและขอเสนอแนะ

จากการศึกษาดังกลาวสวนใหญยังพบการปลอมปนยาแผนปจจุบัน ที่อาจมีผลกระทบตอสุขภาพของ

ผูบริโภค ควรมีการขอความรวมมือกับผูผลิต ผูขาย ผูบริโภค และผูที่มีหนาที่ควบคุมกํากับดูแลใชมาตรการทาง

กฎหมายอยางเขมงวดและท้ังใชมาตรการทางสังคมที่เหมาะสมในการเฝาระวังเพื่อใหผูบริโภคมีความปลอดภัย

และที่สําคัญคือประชาชนทุกคนตองมีความรู สามารถเลือกซื้อผลิตภัณฑสุขภาพได

เอกสารอางอิง

1. ศุภลักษณ พริ้งเพราะ, อมรพรรณ อุนชัย, กฤษฎา บูราณ, บันลือสังขทอง.การปนปลอมยาแผน

ปจจุบันในยาแผนโบราณ.ใน:การประชุมวิชาการรวมระหวางหนวยงานภายใตกลุมภารกิจดาน

สนับสนุนสุขภาพครั้งที่ 1. วันที่ 1-2 พฤษภาคม 2546.

2. รายงานประจําปสํานักยาและวัตถุเสพติด กรมวิทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสุข. 2558.

[online][cited 2019 Jan 22]. Available from: URL: https://bdn.go.th/

attachment/about/download.php?WP=GTWgLJqCqWOchKwtpTggWap1GQEgG2rDqYyc

4Uux

3. ธีรารัตน รัตนูปถัมภ, จีระนันต ชูพล,ู สายใจ ปริยะวาที. 2560. ปริมาณไซบูทรามีนปลอมปนใน

ผลิตภัณฑเสริมอาหารควบคุมน้ําหนักใน 4 จังหวัดภาคใตตอนลาง ศูนยวิทยาศาสตรการแพทยที่ 12

สงขลาการประชุมวิชาการกรมวิทยาศาสตรการแพทย ครั้งที่ 25 วันที่ 22-24 มีนาคม 2560.

4. Anthony C Moffat, M David Osseltion and Brian Widdop, Clarke's Analysis of Drug and

Poisons in Pharmaceuticals, Body Fluids and Post-mortem Material, 4th edition,

London: The Pharmaceutical Press, 2014.