บทท 5

สขภาพชมชน บทนา

สขภาพมความสาคญตอการดาเนนชวตของประชากรทกคน การมสขภาพทดสมบรณแขงแรงจะเปนทนในการประกอบกจกรรมและภารกจดานตาง ๆ ในชวตประจาวน ตามบทบาทหนาทความรบผดชอบของตนเองไดอยางมประสทธภาพ จะเหนไดวาการดาเนนงานทางดานสขภาพในปจจบนมการเปลยนแปลงไปจากเดมทมงเนนระบบสขภาพเปนระบบสรางนาซอม กลาวคอเดมสขภาพเปนระบบตงรบ คอรอใหเจบปวยแลวจงนามาซอมหรอนามารกษา ทาใหประชาชนคนไทยเจบปวยและตายกอนวยอนควร เกดการสญเสยทางเศรษฐกจเปนจานวนมาก แตแนวคดปจจบนเปนระบบเชงรก พยายามทาทกวถทางทจะสรางสขภาพใหมสขภาพดใหมากทสด ซงทกคนจะตองมความรเกยวกบสขภาพและมการปฏบตตนหรอมพฤตกรรมสขภาพทถกตองโดยมการปฏบตททาใหเกดความสขและหลกเลยงพฤตกรรมเสยงหรออาจเปนอนตรายตอสขภาพ เชน มการออกกาลงกายเปนประจา การรบประทานอาหารทถกหลกโภชนาการการระมดระวงเรองอาหารการกนทปลอดภย ไมมสารพษปนเปอนการสงเรมสขภาพจต การจดการกบความเครยดดวยตนเองการลดความเสยงจากการปองกนและหลกเลยงสารเสพตดและอบายมขตาง ๆ เปนตน หนวยงานตาง ๆ ทเกยวของกบการดาเนนงานในเรองสขภาพ ไดใหความสาคญกบการสรางเสรมสขภาพมาโดยตลอด จะเหนไดจากปจจบนมการดาเนนการสรางกระแสในเรองการสรางสขภาพอยางตอเนอง ทาใหประชาชนมความตนตวเกดความตระหนก และมการปฏบตตวในการดแลสขภาพของตนเองมากขนสงตางๆ ดงกลาวลวนเปนการสรางเสรมสขภาพทงสน ถาการสรางเสรมสขภาพอยางตอเนองจะทาใหไมเจบปวยเปนโรคตาง ๆ โดยเฉพาะโรคทสามารถปองกนได เชน โรคไมตดตอเรอรงหรอโรคทเกดจากวถชวต ไดแก โรคความดนสง โรคหลอดเลอดหวใจ โรคเบาหวาน และโรคอวนลงพง เปนตน ซงจะเปนผลใหมสขภาพแขงแรง ไมเกดการเจบปวย สามารถลดคาใชจายในการรกษาพยาบาล และลดอตราการปวยดวยโรคทเกดจากวถชวตใหนอยลงได

1. ความหมายของชมชนและสขภาพชมชน ชมชน (community) หมายถง กลมคนทอยอาศยรวมกนในบรเวณหรอพนทใดพนทหนง และมความสมพนธและโครงสรางทางวฒนธรรมทเกยวของ และพงพาอาศยกน จงนาไปสขอตกลงทจะอยอาศยรวมกนและใหความชวยเหลอซงกนและกน ความสมพนธและโครงสรางดงกลาวมววฒนาการขนมาจากกระบวนการกลมทปรบตวใหเขากบสถานการณทางสงแวดลอมของชมชนจงถอไดวาเปนกลมทางดนแดน ทงนเพราะการพงพาอาศยกน และการอยรวมกนเปนปกแผนภายในกลมเกดขนไดเนองจากคนในกลมสานกเรองเอกภาพ และความสามารถของชมชนอนเพยงพอในการควบคมกระบวนการทางสงคมและวฒนธรรม ซงเกดขนในขอบเขตทางดนแดน

109

ปจจยททาใหชมชนมสขภาพด 1. คน เปนปจจยทเกยวของกบภาวะสขภาพของสมาชก และความเขมแขงของครอบครวในชมชน รวมทงความสามารถและระบบจดการของชมชน ซงปจจยเหลานจะสงผลตอภาวะสขภาพของชมชนโดยชมชนทสมาชกมสภานะทางสขภาพด ครอบครวมความเขมแขง ชมชนมความสามารถและมระบบการจดการทด ยอมสงผลใหชมชนมสขภาพทด (ดงภาพ 5.1) 2. สถานท เปนปจจยทเกยวของกบสงแวดลอมในชมชน ซงสงแวดลอมภายในชมชนมทงสงแวดลอมทสงเสรมและทาลายสขภาพ ชมชนทมสงแวดลอมทดจะชวยใหสมาชกมสขภาพดซงจะสงผลใหใหชมชนมสขภาพด 3. ระบบสงคม ไดแก ระบบเศรษฐกจ ระบบการศกษา ระบบสวสดการ ระบบนนทนาการ ระบบการตดตอสอสาร ระบบศาสนา ระบบการเมอง ระบบการคมนานคม ระบบกฎหมาย ระบบบรการสขภาพ โดยชมชนทมระบบสงคมทมประสทธภาพยอมสงผลใหชมชนมสขภาพทด

ภาพท 5.1 ปจจยททาใหชมชนมสขภาพทด

ทมา : วทญ แกวสพรรณ (2559) สขภาพชมชน (community health) หมายถง ภาวะความสมบรณของรางกาย จตใจ สงคม และจตวญญาณ ของกลมประชากรทอาศยอยในพนทภมศาสตรทมขอบเขตแนนอน เชน สขภาพของชมชนโนนทน ตาบลในเมอง อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน เปนตน ปจจยสขภาพชมชน 1. ปจจยดานบคคล เปนปจจยดานบคคลทอาศยอยในชมชน เชน การคนพบประชาชนในหมบานทางภาคเหนอหลายครอบครว ปวยเปนโรคเบาหวาน เปนตน

110

2. ปจจยดานสงแวดลอม เปนปจจยทมผลกระทบตอสขภาพของคนในชมชน เชน สงแวดลอมทางชวภาพ กายภาพ เคม สงคม และเศรษฐกจ เชน การพบการระบาดของเชอโรคพษสนขบาในหลานพนทของประเทศไทย 3. ปจจยดานการบรการสขภาพ เปนปจจยทมผลกระทบตอสขภาพชมชน ไดแก คณภาพของการบรการ ถาสามารถใหบรการครอบคลมขอบขายอยางมคณภาพ ประชาชนจะมองคความรดานการสงเสรมสขภาพ มพฤตกรรมสขภาพทถกตอง 2. กรอบยทธศาสตรสขภาพโลกของประเทศไทย พ.ศ. 2559 – 2563 กระทรวงสาธารณสขและกระทรวงการตางประเทศตระหนกถงความสาคญของประเดนสาธารณสขระหวางประเทศททวความสาคญมากขนเปนลาดบทงภายในและระหวางประเทศ รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข (ศาสตราจารยนายแพทยรชตะ รชตะนาวน) ไดประกาศนโยบายสนบสนนกลไกสขภาพโลก เมอเดอนกนยายน พ.ศ. 2557 และกาหนดใหมการจดทาแผนยทธศาสตรสขภาพโลกของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 โดยมเปาประสงคเพอประชาชนไทยมสขภาวะด และประเทศไทยมความมนคง และปลอดภยดานสาธารณสขสามารถขบเคลอนและสงเสรมใหเศรษฐกจและสงคมไทยพฒนาไดอยางยงยน รวมทงสามารถมบทบาทและความรวมมอระดบสากลเพอแสดงความรบผดชอบอยางสรางสรรคดานสขภาพโลกในเวทระหวางประเทศ โดยแผนยทธศาสตรสขภาพโลกของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 จะเนนการดาเนนงานใน 5 ดานหลก ไดแก 1) การสงเสรมความมนคงดานสขภาพ 2) การเสรมสรางระบบสขภาพใหเขมแขง ยตธรรมและมความเสมอภาค 3) สงเสรมบทบาทนาและความรบผดชอบของไทยในประชาคมโลก 4) เสรมสรางความสอดคลองระหวางนโยบายสขภาพโลก 5) เสรมสรางขดความสามารถดานสขภาพโลกและกลไกการประสานการดาเนนงาน จากการประชมสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 7 เมอวนท 26 ธนวาคม พ.ศ. 2557 ไดพจารณาการจดทาแผนยทธศาสตรสขภาพโลกของประเทศไทย และมมตใหกระทรวงสาธารณสขและกระทรวงการตางประเทศ รวม กบสานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต เสนอแผนยทธศาสตรสขภาพโลกของประเทศไทย พ.ศ. 2559–2563 ตอคณะรฐมนตรเพอพจารณาใหความเหนชอบ ตอมาคณะรฐมนตรมคาสงใหกระทรวงสาธารณสขปรบแกแผนยทธศาสตรสขภาพโลกของประเทศไทยใหมความสอดคลองกบกรอบระยะเวลาของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และแผนอน ๆ ทเกยวของและเสนอใหคณะกรรมการสขภาพแหงชาตพจารณาใหความเหนชอบ ซงกระทรวงสาธารณสขไดดาเนนการหารอกบหนวยงานทเกยวของปรบแกไขแผนยทธศาสตรขางตนเปนกรอบยทธศาสตรสขภาพโลกของประเทศไทย พ.ศ.2559 - 2563 (Thailand Global Health Strategic Framework 2016 - 2020) และไดรบความเหนชอบจากทประชมคณะกรรมการสขภาพแหงชาต ครงท 5/2558 หลงจากนนไดนาเสนอเขาทประชมคณะรฐมนตรเพอผานความเหนชอบเมอวนท16 กมภาพนธ พ.ศ. 2559

111

เปาหมาย ประเทศไทยมความมนคงดานสขภาพและปลอดภยจากภยคกคามดานสขภาพเพอขบเคลอนและสงเสรมใหเศรษฐกจและสงคมไทยพฒนาไดอยางยงยน รวมทงมบทบาทในการรวมกาหนดนโยบายสขภาพโลกและระดบภมภาคมความรบผดชอบทสรางสรรคเปนทยอมรบของประชาคมโลก และในระดบภมภาค ผลทคาดวาจะไดรบ 1. ประชาชนทอาศยในผนแผนดนไทยมความมนคงทางสขภาพ 2. ระบบสขภาพไทยมความเขมแขงยตธรรมและเปนธรรม 3. ประเทศไทยมสวนรวมในการกาหนดนโยบายสขภาพโลกและมบทบาทนาดานสขภาพโลกใน 8 ดาน ดงน 3.1 ศนยกลางการใหบรการสขภาพของภมภาคอาเซยนและเอเชย 3.2 การสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา 3.3 การจดการความเสยงจากภยพบต 3.4 เครอขายนกระบาดวทยา 3.5 หนวยสอบสวนโรคเคลอนทเรว 3.6 ทมปฏบตการฉกเฉนทางการแพทยในภาวะภยพบต 3.7 การประเมนเทคโนโลย และนโยบายดานสขภาพ 3.8 การแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก 4. นโยบายสาธารณะและนโยบายสขภาพของประเทศไทยมความสอดคลอง และสมดลระหวางผลประโยชนทางการคาการลงทนกบสขภาพของประชาชน 5. บคลากรและองคกรมศกยภาพในการเจรจาตอรองดาเนนงานดานสขภาพโลกไดอยางมประสทธภาพ ปจจยเสยงตอสขภาพของไทย สถานการณปจจยเสยงสขภาพของไทย โดยจาแนกปจจยเสยงของสภาวะและปญหาสขภาพไวเปน 3 กลม คอ 1. ปจจยเสยงดานสงแวดลอม ซงมผลมาจากการเปลยนแปลงทางสงคม และการพฒนา มการนาเทคโนโลยมาใชในภาคอสาหกรรม ภาคเกษตรกรรม มการขยายตวในภาคการบรการและการพฒนาอยางรวดเรว รวมทงประชาชนขาดการดแล และฟนฟสภาพแวดลอมทเหมาะสมททาใหมการทาลายสงแวดลอมมากขน มผลใหเกดมลภาวะในดน แหลงนา และอากาศ มากขนตามลาดบ 2. ปจจยเสยงดานการบรโภค ปจจยเสยงดานการบรโภคเปนปจจยทสาคญทมผลตอปญหาสขภาพของคนไทย เชน ปจจยเสยงจากการบรโภคผลตภณฑ สขภาทไมไดมาตรฐาน และพฤตกรรม เลอกใชและบรโภคทเหมาะสม

112

3. ปจจยเสยงดานพฤตกรรมและสงคม พฤตกรรมการบรโภคอาหารทไมเหมาะสม ไดแก การรบประทานอาหาร ดบ ๆ สก ๆ ไมสะอาดมสารปนเปอน และบรโภคอาหารจานวนทไมเหมาะสม (ดงภาพ 5.2) ในปจจบนคนไทยมพฤตกรรมการบรโภคอาหารคนไทยมกรบประทานอาหารนอกบาน อาหารสาเรจรปมากขน โดยหาซอจากรานอาหาร รานคาแผงลอย ซงมกมการปนเปอนของอาหาร และไมถกสขลกษณะ

ภาพท 5.2 ปจจยเสยงดานการบรโภคอาหารทไมเหมาะสม ทมา : https://news.mthai.com/general-news/387485.html (2559)

สาหรบการบรโภคอาหารในปรมารทไมเหมาะสมนน จากการศกษาของคณะกรรมการการจดทาแผนโภชนาการในคระกรรมการโภชนาการแหงชาต พบวา สถานการณโรคขาดสารอาหารในประเทศไทยยงคงมกระจายอยทกภาคของประเทศ ขณะเดยวกน ภาวะโภชนาการเกนในประชากรกลมอายตาง ๆ มแนวโนมเพมขน เชน กลมทางาน กลมผสงอาย การสบบหร อตราการสบบหรของคนไทย สดสวนการสบบหรลดลง นอกจากนจากการศกษาพบวา ทผานมา (พ.ศ.2534-2558) จานวนผสบบหรลดลงจาก 12.2 ลานคนในป 2534 เปน 10.9 ลานคนในป 2558 โดยอตราการสบบหรในเพศชาย 39.9% และเพศหญง 1.8% (ดงภาพ 5.3)

113

ภาพท 5.3 อตราการสบบหรของคนไทย

ทมา : http://www.smartonline.in.th (2557) การเสพสารเสพตด สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย พบวาผตดยาเสพตดสวนใหญยงอยในอตราคงท โดยพบตดสารระเหยในอตรา 7 ตอประชากร 1,000 คน รองลงมา ไดแก กญชา ยาบา เฮโรอน และฝนสงขน

สขภาพจต จากสภาพการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม ซงมผลตอความเครยดของประชาชนเปนอยางมาก (ดงภาพ 5.4) จะเหนไดจากการเขารบการบาบดทางจต

ภาพท 5.4 ปจจยเสยงดานสขภาพจต

ทมา : http://www.thaigoodview.com/node/189579 (2559)

114

พฤตกรรมทางเพศ พฤตกรรมเสยงทางเพศ เปนปจจยทสาคญททาใหเกดการแพรระบาดของโรคเอดสจากรายงานของสถานบรการทงภาครฐและเอกชน 4) ปจจยเสยงจากการทางานภาคอตสาหกรรม เปนปจจยเสยงทสาคญและมแนวโนมทสงขนเปนลาดบ 5) ปจจยทเสยงจากการทางานภาคเกษตรกรรมทเหนไดชด ไดแก ปจจยเสยงจากการใชสารเคมปองกนการกาจดศตรพช นอกจากเปนอนตรายตอสขภาพของผใชเองแลว สารเคมทใชจะเกดการตกคางในการผลตผล การเกษตร ในดนและนา ซงมผลเสยงตอสขภาพของประชาชนทวไปอกดวย (ดงภาพ 5.5)

ภาพท 5.5 ปจจยเสยงดานการทางานภาคเกษตรกรรม

ทมา : https://www.prachachat.net/economy/news-107824 (2559)

6) ปจจยทจากอบตเหตการจราจร อบตเหตจารการจราจรเปนสาเหตหนงทสาคญทมอตราตายอยในระดบสง จากขอมลของสถาบนการแพทยดานอบตเหตและสาธารณภย กรมการแพทย อตราตายจากอบตเหตการขนสงทางบก จะเหนไดวา สาเหตการตายทสาคญ และปญหาสขภาพของคนไทย มโรคไมตดตอเปนภาวะนาของปญหาสขภาพ และมแนวโนมจะทวความรนแรงขน สงทควรดแลใหมากคอโรคหวใจและหลอดเลอด อบตเหต มะเรง ปญหาสขภาพจต สวนโรคตดตอทสาคญ คอ โรคเอดส ซงทาใหวณโรคเปนปญหามากขน นอกจากนนปญหาของผใชแรงงานขามชาตกอใหเกดปญหาโรคเทาชางและโรคตดตออน ๆ สวนทเปนชนบทยงมปญหาตดเชอและโรคขาดอาหาร สาเหตสาคญมาจากสงคม สงแวดลอม สงทสาคญ คอ พฤตกรรมสขภาพของประชาชน นอกจากปญหาโรคภยเจบตาง ๆ แลว ปญหาสงแวดลอมนบวนกจะทวความรนแรงมากขน และมความสมพนธกบภาวะสขภาพและปญหาโรคภยไขเจบสงทบคคลตองรบผดชอบตอสขภาพชมชน ทสาคญคอ ดแลไมใหตนเองกอความเดอดรอนตอสงคม ดแลรกษาและสงเสรมสขภาพ ตลอดจนทาประโยชนตอสงคม

115

รวมทงรวมกนพฒนาสขภาพสงคมดวย ในทนจงขอเสนอแนะแนวทางปฏบตเพอปองกนปญหาโรคภ ยไขเจบและปญหาสงแวดลอม โดยสงเขป 3. สขปฏบตในการปองกนและควบคมโรค 3.1 ในภาวะสขภาพปกต ควรปองกนโรคโดย 1) ระวงโรคทางพนธกรรม 2) จดสงแวดลอมใหถกสขลกษณะ 3) สขปฏบตทสาคญเพอสขภาพสวนบคคล ไดแก การรบประทานอาหาร การออกกาลงกาย การพกผอน และนนทนาการ การระวงรกษาอวยวะภายนอก การระวงรกษาสขภาจต การปองกนอบตภยการบรโรคเพอประโยชนตอสขภาพ การสรางเสรมภมคมกนโรคโดยวคซน การตรวจสขภาพประจาป การตรวจสขภาพเมอมสญญาณหรอสงผดปกตตอสขภาพในระยะแรกเรม 3.2 ขณะเกดโรค ควบคมโรคโดย 1) รบการรกษาจากแพทยและปฏบตตามคาสงของแพทยอยางเครงครด 2) ปองกนการแพรกระจายตวของเชอโรค และการแพรโรคไปยงบคคลอน 3.3 หลงเกดโรค 1) ปองกนการแพรโรคไปยงบคคลอน 2) ระวงการปวยกลบซา 3) ฟนฟสมรรถภาพ 4. ปญหาสงแวดลอมและแนวทางการปฏบตเพอคณภาพสงแวดลอม ปญหาสงแวดลอม เปนภาวะทสงแวดลอมถกนาไปใชเพอตอบสนองความตองการของสงมชวต โดยเฉพาะอยางยงคอ มนษย ซงมความตองการทงทางรางกายและจตใจ ทงทเปนความจาเปนของชวตคอปจจยส และไมจาเปนตอการมชวตหรออยากได อยากม อยากเปนทไมสนสด จงทาใหสงแวดลอมลดปรมาณลงไป การนาสงแวดลอมมาตอบสนองความตองการทาใหสงแวดลอมมคณภาพเสอมลงไป ซงสงผลตอการดารงชวตของสงทมชวต ความเสอมของสงแวดลอมของเสยจากการนาสงแวดลอมไปใชทเปนพษเปนภยตอมนษยจงเปนปญหาสงแวดลอมดวย ปญหาสงแวดลอมจงแบงได 2 ประการ คอ ทรพยากรการรอยหรอ และภาวะมลพษ สาเหตททาเกดปญหาสงแวดลอมหรอทสาคญ คอ ประชากร เพราะมนษยจาเปนตองใชสงแวดลอมหรอทรพยากรเพอดารงชวต หากประชากรมมากขน ยงกอใหเกดปญหาสงแวดลอมมากขน หากประชากรไมสามารถควบคมตนเองใหบรโภคสงแวดลอมเทาทจาเปน แตบรโภคตามใจปรารถนา ยงกอใหเกดปญหาสงแวดลอมมากขนเปนเงาตามตว นอกจากนนระบบเศรษฐกจปจจบนในสงคมโลกทแสวงหาความรารวย มงคงใหมการนาเอาทรพยากรและสงแวดลอมเปนทนในการผลตสนคา และบรการ ยงตองการความมงคงมากกยงกกอใหเกดปญหาสงแวดลอมมากขน นอกจากนความกาวหนาทางเทคโนโลยอนเปนผลจากสมองของมนษยทฉลาดกวาสตวอน ทาใหผลผลตทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยเกดขนทกวน สวนใหญเปนสงอานวยความสะดวก ความสบาย ความรวมเรว ในการทางานและการดารงชวตซงตอบสนองความตองการทางจตใจ

116

ของมนษย ทาใหเกดคานยมของความทนสมย วตถนยม บรโภคนยม ตามมาดวยจงเหนไดวาสาเหตของปญหาสงแวดลอมทเดนชด คอ การเพมของประชากร การขยายตวทางเศรษฐกจ และความกาวหนาทางเทคโนโลย แนวทางทชวยใหปญหาสงแวดลอมทไมอาจปองกนและแกไขได แตทาใหปญหาไมรนแรงอยางรวดเรว ขอเสนอแนะดงน 4.1 แนวปฏบตของรฐและชมชนเพอคณภาพสงแวดลอม

1) ลดอตราการเพมประชากร 2) พฒนาชมชนและประเทศ โดยคานงถง ผลดทางเศรษฐกจ ความเหมาะสม

ทางสงคม ความเปนไปไดทางเทคโนโลย และเปนสงทยอมรบไดในดานสงแวดลอม 3) พฒนาคณภาพชวตของประชาชน ใหจตสานกในความรบผดชอบตอปญหาสงแวดลอม 4) ปรบเปลยนคานยมทเปนพษตอประชาชนและชมชนอน ไดแก ความรารวย วตถนยม

บรโภคนยม ความสะดวก ความสบาย ความรวดเรว เปนตน สงเสรมคานยมทด เชน การพงตนเอง ความประหยด ความเปนธรรม ความปลอดภย เปนตน

5) ดาเนนการสขาภบาลสงแวดลอมในชมชน และอนามยสงแวดลอมใหครอบคลม และม คณภาพ

6) ใชความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยในการปองกนและแกไขปญหามลพษ 4.2 แนวทางปฏบตของบคคลเพอคณภาพสงแวดลอม

1) ปรบเปลยนพฤตกรรม และคานยมททาใหเกดปญหาสงแวดลอม และสรางเสรมจตสานกคานยมและมพฤตกรรมทเปนผลดตอสงแวดลอม

2) ใชสงแวดลอม และทรพยากรอยางประหยดและคมคา 3) อนรกษทรพยากร 4) จดการสขาภบาลบานพกอาศย 5) มสวนรวมในการพฒนาชมชน โดยคานงถงผลกระทบตอสงแวดลอม 6) รวมกลมเพอสรางเสรมคณภาพสงแวดลอม 7) ไมกอปญหามลพษ เปนตน

5. การสาธารณสขมลฐาน การสาธารณสขของไทยในอดต รฐใหความสาคญในดานการรกษาโรคและพยายามใหบรการสาธารณสขแกประชาชนอยางทวถง และมคณภาพ แตขอจากดดานทรพยากรสาธารณสขทาใหไมสามารถตอบสนองความตองการดงกลาวได รวมทงปญหาการเพมขนของประชากร ทาใหปญหาการใหบรการรกษาโรคทวความรนแรงและขยายตวเพมขนตามไปดวย ประกอบกบองคการอนามยโลกกาหนดให “สขภาพดถวนหนา” เปนเปาหมายหลกทางสงคม และเรยกรองใหทกชาตสนบสนนงานสาธารณสขมลฐานอยางจรงจง และตอเนอง เพอเปนกลวธหลกในการบรรล “สขภาพดถวนหนา” ประเทศไทยจงไดใช การสาธารณสขมลฐาน เปนกลวธในการลดปญหาการใหบรการดานการรกษาพยาบาลของรฐ และเพอสขภาพดถวนหนา

117

การสาธารณสขมลฐาน เปนกลวธทางสาธารณสขทเพมขนจากระบบการบรการสาธารณสขทมอยเดม โดยใหความสาคญในการดาเนนงานสาธารณสขระดบตาบลและหมบานดวยการผสมผสานการใหบรการทงทางดานรกษาพยาบาล การสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค และการฟนฟสภาพทดาเนนการโดยประชาชนเอง ซงประชาชนะตองมสวนรวมในการวางแผนการดาเนนงานและประเมนผลโดยไดรบการสนบสนนจากภาครฐบาลดานวชาการ ขอมลขาวสาร การใหการศกษาอบรม และระบบสอตอผปวยโดยอาศยทรพยากรทมอยในทองถนเปนหลกและอาศยการพฒนาสาธารณสขผสมผสานไปกบการพฒนาของกระทรวงหลกอน ๆ เพอใหประชาชนสามารถแกปญหาดวยตนเองและพงตนเองได กจกรรมทประชาชนมสวนรวมในการชวยเหลอกนเองนนกระทรวงสาธารณสขเสนอแนะ 14 กจกรรม คอ โภชนาการ สขศกษา การสขาภบาลสงแวดลอม และจดหานาสะอาด การควบคมโรคตดตอประจาถน การสรางเสรมภมคมกนกนโรค การรกษาพยาบาลเบองตน การจดหายาทจาเปนไวใชในชมชน การอนามยแม และเดก และการวางแผนครอบครว สขภาพจต ทนตสาธารณสข การปองกนและแกไขมลภาวะและสงแวดลอมทเปนพษเปนภย การปองกน และควบคมโรคเอดส ทงนโดยใชหลกโดยใชหลกการของการสาธารณสขมลฐานทสาคญ 4 ประการ คอ การมสวนรวมของชมชน หมายถง การมสวนรวมของประชาชนหรอชมชนทกดาน เชน กาลงคน เงน วสดอปกรณ ความคด เปนตน โดยประชาชนมความรสกวาเปนเจาของชมชน และตองรบผดชอบปญหาสขภาพของชมชน

1. การใชเทคโนโลยทเหมาะสม อาจเปน วสด อปกรณ วธการในการดาเนนงานสาธารณสข มลฐานทเหมาะสมกบปญหา ประชาชน ทรพยากร และชมชน ทาใหชมชนสามารถใชเทคโนโลยดงกลาวไดสอดคลองกบวถชวตและพงตนเองได

2. การปรบระบบบรการพนฐานของรฐ เพอรองรบการสาธารณสขมลฐาน เปนการปรบ ระบบบรการของภาครฐ และระบบบรหารจดการของรฐทมอย ใหเชอมตอและรองรบงานสาธารณสขมลฐานเพอใหเกดการกระจายการบรการไดครอบคลม

3. การผสมผสานกบงานของกระทรวงอน เปนการประสานงานเพอใหงานสาธารณสขมลฐานผสมผสานกบงานภายในกระทรวงสาธารณสข และงานพฒนาของกระทรวงตาง ๆ เชน กระทรวงศกษาธการ กระทรวงมหาดไทย กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงพาณชย กระทรวงอตสาหกรรม ตลอดจนรฐวสาหกจ และเอกชน การสาธารณสขมลฐาน เปนการพฒนาชมชนเพอใหชมชนมความสามารถในการแกไขปญหาสาธารณสขเบองตนไดดวยตนเอง เกดจากชมชนรบรปญหา วเคราะหสาเหตหาทางแกไขปญหาโดยใชวธ วสด อปกรณ ทชมชนสามารถดาเนนการเองได และเหมาะสมกบปญหา สภาพสงคมและสงแวดลอม ความรวมมอของชมชนจงเปนหวใจของการสาธารณสขมลฐาน เพอใหการมสขภาพดถวนหนามประสทธภาพและคณภาพดยงขนจงมแนวคดเรองการดแลสขภาพดวยตนเอง (seIf care) เขามาเชอมตอกบการสาธารณสขมลฐานทงนการดแลสขภาพดวยตนเองของปจเจกบคคล และครอบครว หมายถง การดาเนนกจกรรมทางสขภาพดวยตนเองของปจเจกบคคล ครอบครว และ

118

ชมชน รวมถงการตดสนใจเลอกปฏบตในเรองทเกยวของกบสขภาพ ไดแก การสงเสรมสขภาพ การปองกนโรคการวนจโรค การรกษาโรค และการฟนฟสขภาพใหกลบสสภาวะทอยในสงคมไดอยางปกตส ขภายหลงการเจบปวยหรอเมอมความพการเกดขน โดยมความมงหมายเพอการพฒนาคณภาพชวตของตนเอง แนวคดของการสาธารณสขมลฐาน และการดแลสขภาพดวยตนเอง จะทาใหบคคลมความรบผดชอบตอสขภาพสวนบคคลและสขภาพชมชน มการพงตนเองทางดานสขภาพมากขน 6. การสงเสรมสขภาพ กระบวนทศนดานสขภาพของสงคมโลก มการเปลยนแปลงตามยคสมย เชน กระบวนทศนดานสขภาพวาเปนของมนษยธรรม คอคนทเกงกวา รมากกวาชวยเหลอเกอกลคนอนในสงคม บางยคมองวา สขภาพเปนเรองของบรการแบบสนคาบางยคมงไปทการรกษาพยาบาล การพฒนาและการใชเทคโนโลยเพอการรกษาพยาบาลใหไดผลสงสด สวนปจจบนกาลงปรบกระบวนทศน (paradigm) ดานสขภาพวา เปนสทธเสรภาพททกคนจะมสภาพ และใหความสาคญตอแนวทางการสงเสรมสขภาพ ป พ.ศ 2529 มการประกาศกฎบตรออตตาวา เพอการสงเสรมสขภาพดวยการเสนอ New PubIic HeaIth ทมงการสงเสรมสขภาพ (heaIth promotion) เปนกระแสหลก โดยไมมองสขภาพแยกสวนออกจากสงแวดลอม มองการดาเนนกจกรรมดานสขภาพไปในทศทางของ Good HeaIth Approach ซงเชอวา จะทาใหผลตอบแทนดานสขภาพทสงกวา และประชาชนจะมสขภาพดไดจรงมากกวา การสงเสรมสขภาพ หมายถง กระบวนการเพมสมรรถนะใหคนเรามความสามารถเพมขนในการควบคมและการสงเสรมใหสขภาพของตนเองดขนในการทจะบรรลสขภาวะทสมบรณทงรางกาย จตใจและสงคม ปจเจกบคคลหรอกลมบคคลจะตองมความสามารถทจะบงบอกและตระหนกถงความมงมาดปรารถนาของตนเองทจะสนองความตองการตาง ๆ ของตนเองและสามารถทจะเปลยนแปลงหรอปรบตนใหเขากบสงแวดลอม เรองของสขภาพจงถกมงมองในลกษณะทรพยากรทจาเปนสาหรบชวตประจาวน มใชจดมงหมายของการดารงชวต สขภาพเปนคาทมความหมายในทางบวกเนนหนกททรพยากรบคคลและสงคม เชนเดยวกบสมรรถนะตาง ๆ ทางรางกาย ดงนนการสงเสรมสขภาพจงใชจดมงหมายของการดารงชวต สขภาพเปนคาทมความหมายในทางบวกเนนหนกเนนททรพยากรบคคลและสงคม เชนเดยวกบสมรรถมะตาง ๆ ทางรางกาย ดงนน การสงเสรมสขภาพจงงงมใชเปนความรบผดชอบขององคกรในภาคสขภาพเพยงเทานน หากกนความนอกเหนอจากลลาชวต (lifestyIe) อยางมสขภาพดไปสภาพดไปสเรองของสขภาวะโดยรวม กลวธพนฐาน 3 ประการในการสงเสรมสขภาพ ไดแก การชแนะสขภาพโดยเผยแพรองคประกอบทสาคญของสขภาพดใหเปนทรบรทวไป การเพมสมรรถมะใหทกคนสามารถจะมสขภาพดทสดเทาทจะทาดได และการไกลเกลยประสานผลประโยชนระหวางกลมผลประโยชนตาง ๆ ในสงคมเพอจดมงหมายดานสขภาพ กจกรรมสงเสรมสขภาพ ทจะเปนเครองมอพนฐานและสอดคลองกบกลวธดงกลาว อนนาไปสการสงเสรมสขภาพทสาคญ 5 ประการคอ

1. การสรางนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ นโยบายสาธารณะเพอสขภาพ คอ นโยบายทมลกษณะเปนการประกาศชดแจงใหสขภาพและความเสมอภาคเกดมขนทกแหงและตองมลกษณะพรอมทจะรองรบตอผลกระทบตอสขภาพทอาจ

119

เกดขน ภาครฐทมบทบาทเกยวกบ การเกษตร พาณชย การศกษา อตสาหกรรม และคมนาคม จะตองคานงถงเรองสขภาพในฐานะทเปนปจจยสาคญในการกาหนดนโยบายจะตองรบผดชอบตอผลทางดานสขภาพอนอาจจะเกดขนจากการตดสนใจในนโยบายของตน และจะตองสนใจในเรองสขภาพมากเทา ๆ กบขอพจารณาทางเศรษฐกจ

2. การกอใหเกดสงแวดลอมทเอออานวยตอสขภาพ สงคมมนษยมความสลบซบซอนและเชอมโยงกน การเปลยนแปลงทางสงคมและสงแวดลอมอยางรวดเรวจงสงผลกระทบซงกนและกน และมผลกระทบตอสขภาพดวย เชน การเปลยนแปลงรปแบบการดารงชวต การทางาน การพกผอน เทคโนโลยการปฏบตงาน พลงงาน การเจรญเตบโตของเมอง เปนตน จงควรมการประเมนผลกระทบดานสขภาพและจดกจกรรมทกอใหเกด ผลดตอสขภาพ การปกปองรกษาสงแวดลอม รวมทงการอนรกษทรพยากรธรรมชาตดวย

3. การเสรมสรางกจกรรมชมชนใหเขมแขง การสงเสรมสขภาพตองอาศยกจกรรมชมชนทมประสทธภาพและเปนรปธรรม ทงในการจดลาดบความสาคญ การตดสนใจ การวางแผนกาหนดแผนกลวธ และการดเนนงานตามกลวธนน หวใจของการดาเนนงาน ไดแก การทาใหชมชนมอานาจใหเกดความเปนเจาของ และควบคมงานทตนเองรเรม รวมทงอนาคตของชมชนเองทงนชมชนจะตองเขาถงขอมลขาวสาร โอกาสตาง ๆ ในการเรยนรเรองสขภาพ และงบประมาณสนบสนนอยางตอเนอง (ดงภาพ 5.6)

ภาพท 5.6 การเสรมสรางกจกรรมในชมชน

ทมา : วทญ แกวสพรรณ (2559)

120

4. การพฒนาทกษะสวนบคคล การสงเสรมสขภาพชวยพฒนาบคคลและสงคมโดยการใหขอมลขาวสารการศกษาเพอสขภาพ และการเพมทกษะตาง ๆ ในการดารงชวต จงจาเปนตองเพมทางเลอกตาง ๆ ใหประชาชนเพอทจะควบคมสภาวะสขภาพและสงแวดลอมไดดวยตนเองมากขน และสามารถเลอกทางเลอกทเกอหนนดานสขภาพ การทประชาชนสามารถเรยนรตลอดชวตจะทาใหมความพรอมทจะเขาสวยตาง ๆ และเตรยมเผชญปญหาทหลกเลยงไมไดบางประการ กระบวนการน จะตองจดทงในโรงเรยน ทบาน ททางาน และภายในชมชน โดยองคตาง ๆ ทางดานการศกษาวชาธรกจ และองคอาสาสมครจะตองมสวนรวมในการเนนกจกรรม และจดกจกรรมภายในองคกรดวย

5. การปรบเปลยนบรการสขภาพ ความรบผดชอบในการจดบรการสาธารณสข เปนภาวะรวมระหวาง ปจเจกบคคลชมชน ผประกอบวชาชพสขภาพ หนวยบรการสขภาพและรฐบาล ซงจะตองมบทบาทดานสงเสรมสขภาพเพมมากขน เพมงานทไวตอการตอบสนองความตองการและสอดคลองกบวฒนธรรมทสามารถตอบสนองความตองการของบคคลและชมชนในเรองการใชชวตทมสขภาพดขนและเปดชองทางความรวมมอระหวางองคกรสขภาพกบองคกรอน ๆ ใหกวางขวางขน การปรบเปลยนบรการสขภาพดงกลาวจะนาไปสการเปลยนแปลง เจตคตซงเนนหนกความตองการเบดเสรจของปจเจกบคคลในฐานเปนคนทงคนโดยสมบรณ จากแนวคดของการสงเสรมสขภาพขององคการอนามยโลกดงกลาว นายแพทยประเวศ วะส ไดเสนอแนะแนวทางการสงเสรมสขภาพของไทย และไดเสนอปจจยททาใหสขภาพทสาคญ จะเหนไดวา การทบคคลจะมสขภาพในเชงบวก บคคลจะตองควบคมและสงเสรมสขภาพของตนเอง นอกจากนสงคมและสงแวดลอมกจะตองเอออานวยตอสขภาพทงทางตรงและทางออมอยางเตมทดวย คณภาพชวตของบคคล และชมชนตองอาศยปจจยดานสขภาพเปนสาคญทงสขภาพสวนบคคลและสขภาพของชมชน ความรบผดชอบของบคคลจงตองรบผดชอบตอสขภาพตนเองใหมาก และรวมสรางสรรคสงคมในทกวถทาง เพอเกดสขภาพชมชน อนนามาซงความสขของตนเอง และความเจรญทแทจรงของสงคมโลก

7. การสรางเสรมสขภาพชมชน 7.1 การดาเนนงานสรางเสรมสขภาพในชมชน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 มาตรา 52 และ 82 ไดกาหนดใหคนไทยทกคนไดรบโอกาสและมความเสมอภาคเทาเทยมกนในการเขาถงบรการดานสขภาพ และไดรบบรการสขภาพทไดมาตรฐานเดยวกน โดยไมคานงถงเศรษฐกจและสงคม ซงในวนท 17 กมภาพนธ พ.ศ. 2545 รฐบาลไดประกาศนโยบายให พ.ศ. 2545 เปนปเรมตนแหงการรวมพลงสรางสขภาพทวไทย โดยมวตถประสงคเพอใหหนวยงานเครอขายภาครฐ เอกชน และประชาชน ไดรวมกนจดกจกรรมรณรงครวมพลงสรางสขภาพใหครอบคลมทกพนท และเพอใหประชาชนรและตระหนกใสใจในการสรางสขภาพทงน เพราะการพฒนาสขภาพของประชาชนไมใชหนวยงานในระบบสขภาพเทานน หนวยงานเอกชน องคกรทองถน องคชมชน ตองเขามามสวนรวมในการคดและบรหารจดการสขภาพรวมกน การดาเนนงานในระบบเปลยนผานของระบบสขภาพจาก

121

“การซอมสขภาพไปสการสรางสขภาพ” จงจาเปนอยางยงทจะตองนาศกยภาพขององคกรชมชน บรหารจดการและดาเนนการดานสขภาพดวยตนเอง โดยภาครฐเปนผสนบสนนและสงเสรมใหประชาชน และชมชนมศกยภาพในการสรางสขภาพทมความร ความเขาใจทเกยวกบการสรางสขภาพทถกตองและเหมาะสม อนจะนาไปสความพรอมในการสรางสขภาพของตนเอง ครอบครว และชมชนได กระทรวงสาธารณสขไดดาเนนการรณรงคการสรางสขภาพภายใตกลยทธ “รวมพลงสรางสขภาพ” โดยมวตถประสงคเพอสงเสรมใหประชาชน ทกกลมทกวยมความรและทกษะดานสขภาพ โดยมงเนนใหศนยสขภาพชมชนและสถานอนามยเปนหนวยบรการสขภาพหลก ในการดาเนนงานประสานและเชอมโยงกบองคกรภาค เครอขายสขภาพชมชนทงสวนกลางและสวนภมภาค มบทบาทสาคญในการผลกดนใหนโยบาย ดงกลาวสมฤทธผลและบรรลเปาหมายตามทกาหนดไวอยางเปนรปธรรม ตอมา พ.ศ.2556 ไดกาหนดนโยบายสงเสรมใหประชาชนแตละชมชนรวมกลมกนจดกจกรรมดานสขภาพในรปของ ชมรมสรางสขภาพ คลอบคลมทกชมชนและหมบานโดยยดแนวคด “ใชพนฐานบรณาการทกภาคสวน สรางกระบวนการเรยนรสวถชมชน” อนจะทาใหเกดการสรางสขภาพทยงยนและถาวร ซงเนนกจกรรมสรางสขภาพตาม นโยบาย 6 อ ในการสงเสรมใหคนไทยมสขภาพด นโยบาย 6 อ มดงน 1. สงเสรมใหคนไทยทกกลมอาย ออกกาลงกาย วนละ 30 นาท อยางนอย 3 วนตอสปดาหอยางสมาเสมอ 2. สงเสรมใหคนไทยเลอกซอและบรโภค อาหารทสะอาดมคณคา และปลอดสารปนเปอน 3. สงเสรมใหคนไทยสราง อนามย สงแวดลอมในชมชนเพอความสะอาดปลอดภยของทอยอาศยและพฒนาสงแวดลอมใหเออตอสขภาพ 4. สงเสรมใหคนไทยม อารมณ ทด และรวมเปนสวนหนงในชมรมตางๆ เชน ชมรมสรางสขภาพของวยทางาน เพอการมสขภาพจตทดและแจมใส 5. สงเสรมใหคนไทยปลอดโรค อโรคยา โดยเฉพาะโรคททาใหคนไทยเสยชวตในลาดบแรก ๆคอ มะเรง หวใจ เบาหวาน 6. สงเสรมใหคนไทยลด ละ เลก อบายมข เพอลดปญหาสขภาพทเกดจาก สรา บหร สารเสพตดและการพนนในชมชน 7.2 บทบาทของการมสวนรวมในการสรางเสรมและพฒนาสขภาพของบคคลในชมชนการมสวนรวมในการสรางเสรมและพฒนาสขภาพของบคคลในชมชน คอการรวมกจกรรมทเอออานวยใหผคนในชมชนมการพฒนาคณภาพชวตทดซงกจกรรมดงกลาวอาจจดโดยเจาหนาทองคกรของภาครฐ หรอองคกรพฒนาเอกชนหรอการรวมกลมกนของประชาชนในชมชน ตวอยางกลมหรอชมรมททางานดานการพฒนาสขภาพของบคคลในชมชน เชน ชมรมผสงอายกลมทบนมเบอรวน ชมรมแอโรบก กลมประชาคม ชมรมสรางสขภาพ กลมกฬา ชมรมคมครองผบรโภค กลมเกษตรปลอดสารพษ กลมแกนนาเอดส กลมแพทยพนบานสมนไพร ชมรมราไมพลอง กลมพทกษสทธ สงแวดลอม

122

ตวอยางการมสวนรวมในกจกรรมพฒนาสขภาพในชมชน 1. กจกรรมดานการสรางเสรมสขภาพ ไดแก การดแลรกษาสขภาพ การออกกาลงกาย การเฝาระวง ปญหาสารเสพตดในชมชน การเฝาระวงและรกษาสทธผบรโภค การดาเนนโครงการอาหารผลอดภย การสงเสรมพฒนาการและดแลการไดรบวคซนในเดกอายตากวา 6 ป การตรวจสขภาพตนเองในเบองตน การใชอนทรสารและการทาเกษตรอนทรย 2. กจกรรมดานการเขารบบรการสขภาพของประชาชน ไดแก การรบการบรการสขภาพจากศนยสขภาพชมชนหรอสถานอนามย เชน การทาบตรทอง การรบการตรวจวดความดนเลอด การฝากครรภ 3. กจกรรมดานการเขารบการพฒนาศกยภาพอาสาสมครเพอพฒนาสขภาพในชมชน ไดแก การเขารบอบรมความร การเขารวมประชมกลม หรอการจดเวทเรยนร การรบฟงความรผานทางหอกระจายขาว (ดงภาพ 5.7) 4. กจกรรมดานการใหความรวมมอในการควบคมและปองกนโรค ไดแก การไมสบบหร การปองกนอบตเหต การปองกนการแพพษ สารเคม การรวมรณรงคปองกนโรคตามฤดกาล เชน โรคไขเลอดออก ไขหวดนก อจจาระรวง ไขฉหน

ภาพท 5.7 กจกรรมดานการเขารบการพฒนาศกยภาพอาสาสมครเพอพฒนาสขภาพในชมชน ทมา : วทญ แกวสพรรณ (2559)

5. กจกรรมดานการใหความรวมมอในการดาเนนงานของหนวยงานดานสขภาพในชมชน ไดแก การมสวนรวมในการวางแผนหรอรวมกจกรรมสาธารณะสขในชมชนตนเอง และสนบสนนการจดกจกรรมสขภาพทรเรมจากองคกรชมชนทองถน เชน สถานชมชน สถานอนามย ศนยสขภาพ เขารวมกจกรรมสรางสขภาพโดยใชทรพยากรชมชนเปนหลก มสวนรวมดาเนนงานกบหนวยราชการหรอองคกรทเกยวของเพอ

123

การจดกจกรรมสงเสรมคณภาพ ปองกนโรค สรางความเขมแขงใหชมชน ใชแฟมครอบครวเพอการดแลสขภาพแบบองครวม ใชแฟมชมชนเพอการวางแผนแกไขปจจยเสยงในระดบชมชน แนวคดของการสรางเสรมสขภาพชมชน กฎบตรกรงเทพ เพอการสงเสรมสขภาพในยคโลกาภวตนไดถกบญญตขนในการประชมสงเสรมสขภาพโลกครงท 6 ซงจกขนทประเทศไทย ใน พ.ศ. 2548 กฎบตรกรงเทพสนบสนนและกาหนดขนบนพนฐานของคานยม หลกการและกลยทธการสงเสรมสขภาพตามทบญญตไวในกฎบตรออตตาวา ซงเปนกฎบตรการสงเสรมสขภาพของโลกทบญญตขนเปนครงแรกใน พ.ศ. 2529 จากการประชมทเมองออตตาวา ประเทศแคนนาดา และขอเสนอแนะจากการประชมสงเสรมสขภาพโลกครงตอ ๆ มาไดรบการรบรองจากประเทศสมาชกในการประชมสมชชาอนามยโลก ซงกฎบตรกรงเทพจะตองเขาถงประชาชนทกกลมเพอการบรรลสขภาพด การทาใหประชาชนมสขภาพดขน ตองอาศยการดาเนนการทางการเมองทเขมแขง การมสวนรวมอยางกวางขวางและการชนาอยางตอเนอง การสงเสรมสขภาพทงในประเทศไทยและในระดบโลกมมาตรการตาง ๆ ทไดพสจนมาแลววามประสทธผลเปนจานวนมากแตสงสาคญคอตองนามาใชใหเกดประโยชนเตมทอยางเปนรปธรรม ตามกลยทธของการสงเสรมสขภาพ เราควรมสวนรวมกบทกภาคสวนของสงคม และทกพนทในการดาเนนกจกรรมทจาเปนดงน 1. การชนาเพอสขภาพ โดยตงบนพนฐานของสทธมนษยชนและภราดรภาพ 2. การลงทน เพอการพฒนานโยบายทยงยนและเพอการดาเนนงาน ตลอดจนจดโครงสรางพนฐานทจะจดการกบปจจยทเปนตวกาหนดดานสขภาพ 3. การสรางศกยภาพเพอการพฒนานโยบาย สรางภาวะผนา พฒนาทกษะการสงเสรมสขภาพ การถายทอดความรและศกษาวจย ตลอดจนมความแตกฉานดานสขภาพ 4. การออกระเบยบและกฎหมายเพอใหประชาชนไดรบการคมครองจากอนตราย และมโอกาสทจะมสขภาพเทาเทยมกน 5. การสรางภาคเครอขายและพนธมตร ทงภาครฐ เอกชน ประชาสงคม และองคกรระหวางประเทศเพอดาเนนกจกรรมสงเสรมสขภาพทยงยน แนวทางการสรางเสรมสขภาพชมชน 1. การสรางเสรมสขภาพกาย เปนการปฏบตตนเพอเสรมสรางสขภาพรางกายใหมสภาพรางกายทสมบรณ แขงแรง มการเจรญเตบโตอยางเหมาะสม ปราศจากโรคภยไขเจบ 2. การสรางเสรมสขภาพจต เปนการปฏบตตวเพอเสรมสรางสขภาพจตใหมจตใจทด มความมนคงทางอารมณ มอารมณแจมใส มสต สามารถจดการกบความเครยดไดโดยการมองโลกในแงด ฝกคดในทางบวก รจกวธการจดการความเครยด 3. การสรางเสรมสขภาพทางสงคม สามารถทาไดโดยมสวยรวมในการสรางสรรคใหเกดสงแวดลอมทงทางกายภาพและสงคมทเหมาะสมทงทางดานกายภาพและจตใจ 4. การสรางเสรมสขภาพทางปญญา หรอจตวญญาณ ทาไดโดยการยดมนในหลกศาสนา และวฒนธรรมทดงาม ลด ละ เลกพฤตกรรมทเสยงทาใหเกดอนตรายตอสขภาพ

124

สรป การสงเสรมสขภาพชมชน เปนหนาทชอบผดชอบทงของบคคลและสวนรวมสงทบคคลจะมสวนรวมไดทสาคญ คอ การดแลการรกษาสขภาพของตนเองไมใหเกดโรคหรอบตภย ชวยกนแกไขปญหาสงแวดลอมของชมชนและของโลก โดยการประหยด การปรบคานยมในการดาเนนชวตทไมเบยนเบยดสวแวดลอม มสขาภบาลสงแวดลอมทดของงรฐบาลและชมชนทตองมแนวทางทจะตองพฒนาชมชน โดยคานงถ งผลกระทบตอสงแวดลอมดวย นอกจากนรฐและองคกรเอกชนกตองมการดาเนนกจกรรมสขภาพ โดยใหบรการสขภาพทเหมาะสม พยายามสรางจตสานกของความรบผดชอบของบประชาชนทมตอสขภาพของชมชนดวยทางของสาธารณสขมลฐาน คอรปแบบของสขภาพของการสาธารณสขของชมชน โดยชมชน และเพอชมชน ตลอดจนการผลกดนแนวคดของการสงเสรมสขภาพมาแทนการปองกนโรค ปลกฝงการรกทางดานสขภาพ เพอพฒนาศกยภาพทางสขภาพของบคคลใหพฒนาไดสงสด อนเปนแนวทางทนาไปสการมคณภาพชวตทด คาถามทายบท 1. จงบอกความหมายของชมชน 2. จงบอกความหมายของสขภาพชมชน 3. จงบอกหลกการสงเสรมสขภาพชมชน

125

อางอง กระทรวงสาธารณสข. (2559). กรอบยทธศาสตรสขภาพโลกของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563. คณะกรรมการปองกนและควบคมโรคไมตดตอ. (2547). สถานการณโรคไมตดตอของประเทศไทย. พ.ศ. 2547 และแนวโนมของมาตรการแกไข. นนทบร: กรมการแพทยกระทรวงสาธารณสข. คณะกรรมการอานวยการจดทาแผนพฒนาสขภาพแหงชาต ฉบบท 11 พ.ศ. 2555-2559. (2550). แผนพฒนาสขภาพแหงชาต ฉบบท 11 พ.ศ. 2555-2559. กระทรวงสาธารณสข. ทวทอง หงสววฒน. (2527). การมสวนรวมของประชาชนในรปแบบ. กรงเทพฯ: ศนยศกษานโยบาย สาธารณสข, มหาวทยาลยมหดล. ภกด โพธศร. (2539). เอกสารการสอนชดวชาการบรหารงานคมครองผบรโภคทางสาธารณสข. กรงเทพฯ: ชวนพมพ. สมนก ปญญาสงห. (2532). รปแบบชมชน. ภาควชาสงคมศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. อคน รพพฒน. (2527). การมสวนรวมของชมชนในการพฒนาชนบทในสภาพสงคมและวฒนธรรมไทยใน การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา. นครปฐม: ศนยศกษานโยบายสาธารณสข อทย สงวนพงศ. (2555). หนงสอเรยนรายวชาพนฐานสขศกษา ชนมธยมศกษาปท 6. กรงเทพฯ :บรษท พฒนาคณภาพวชาการ (พว.) จากด. Green, L.W., Kreuter, M.W., Deeds, S., & Partridge, k. (1980). Health Education Planning: A

Diagnotic Approach. California: Mayfield Publishing. Green, L.W. & Kreuter, M.W. (1991). Health Promotion Planning: An Educational and

Environment Approach. California: Mayfield Publishing.