วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบบท 3 ประจ าเดอนกนยายน – ธนวาคม 2560 119

การพฒนาหลกสตร การปลกผกปลอดสารพษเพอสงเสรมความมนคง ดานอาหารปลอดภยส าหรบชมชนภายใตความรวมมอของภาคการพฒนา

อภชาต ใจอารย* ประสงค ตนพชย** นรนดร ยงยวด***

บทคดยอ

การวจยเชงปฏบตการนมวตถประสงคเพอพฒนา และศกษาผลของหลกสตร การปลกผกปลอดสารพษ เพอสงเสรมความมนคงดานอาหารปลอดภยส าหรบชมชนภายใตความรวมมอของภาคการพฒนา กระบวนการวจยม 3 ขนตอน ไดแก ขนตอนท 1 การวางแผน (Plan) คนหาพนธมตร ประสานเครอขายภาคและพฒนาหลกสตรการปลกผกปลอดสารพษขนตอนท 2 ปฏบตการแบบมสวนรวม (Action and Observe) จดอบรม ประเมนและตดตามผลการจดอบรม และขนตอนท 3 สะทอนผลวจย (Reflex)การเกบรวบรวมขอมลใชทงวธการเชงคณภาพดวยการสมภาษณเชงลกกบกลมผใหขอมลหลก การวเคราะหเอกสาร การส ารวจพนทแปลงเกษตรกร และเชงปรมาณโดยใชแบบสอบถาม แบบทดสอบกอนและหลงการจดกจกรรม แบบสอบถามความพงพอใจ กบผเขารวมอบรม ไดแก เกษตรกรในพนทต าบลทงบว และนกศกษาจากวทยาลยเกษตรและเทคโนโลยสงหบร จ านวน 40 คน หลงเสรจสนกจกรรมไดจดเวทสรปและสะทอนผลการวจยกบภาคการพฒนา วเคราะหขอมลโดยใชสถต ไดแก รอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน t-test และการวเคราะหเนอหา ผลการวจย พบวา การพฒนาหลกสตรภายใตความรวมมอ โดยหลกสตรประกอบดวยวตถประสงค สาระส าคญไดแก 1) กระบวนการปลกผกอนทรยและผกปลอดสารพษ 2) การขอรบรองมาตรฐาน และ 3) กลไกการสรางการตลาดและเครอขายเทคนคการจดกจกรรมการเรยนรใชรปแบบการฝกอบรมเชงปฏบตการทเนนการแลกเปลยนเรยนรและลงมอปฏบตงานจรง สอและแหลงเรยนรและการประเมนผลและตดตามผลผลการจดอบรม พบวา ความรเกยวกบกระบวนการปลกเกษตรอนทรย และเกษตรปลอดภยของเกษตรกรหลงเขารวมอบรมสงกวากอนอบรมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 และเกษตรกรมความพงพอใจตอการจดการอบรมโดยภาพรวมในระดบมากทสดและจากการตดตามประเมนผลหลงการอบรม พบวา เกษตรกรสามารถน าเอาความรและประสบการณทไดรบไปปฏบตการปลกผกในพนทของตนเองได การสะทอนคด พบวา * รศ. ดร., ภาควชาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน คณะศกษาศาสตรและพฒนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน ** รศ. ดร.,ภาควชาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน คณะศกษาศาสตรและพฒนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน *** อาจารย ดร., ภาควชาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน คณะศกษาศาสตรและพฒนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน

วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบบท 3 ประจ าเดอนกนยายน – ธนวาคม 2560 120

การมสวนรวมและก าหนดบทบาทของภาคสวนตางๆ ในการสงเสรมการปลกผกปลอดสารพษ เพอสรางความมนคงทางดานอาหารของชมชนเปนสงทจ าเปน เนองจากจะท าใหไดขอมลทครบถวน และการสนบสนนทชดเจน

ค าส าคญ: ความมนคงดานอาหารปลอดภย/ การพฒนาหลกสตรแบบมสวนรวม/ การปลกผกปลอด สารพษ/ ภาคการพฒนา The Curriculum Development “Growing Pesticide Residue Free” to

Promote Food Security and Safety in Community under the

Cooperation of Development Partners

Apichart Jai-aree*

Prasong Tanpichai**

Nirun Yingyuad***

Abstract

This action research aimed to develop the curriculum and study effect of

“Growing Pesticide Residue Free” to promote food security and safety in community

under the cooperation of development partners. The research process has 3 stages: 1)

Plan: search the partner and network, and curriculum development, 2) Action and

Observe: training, assessment and follow-up training, and 3) Reflex. Data collection

using qualitative approach with in-depth interviews with key informants, document

analysis, survey area farmers and quantitative approach with questionnaires, pre-tests

and post-test and satisfaction with the attitude of 40 trained farmers in Thung

Buaprovince and students from the College of Agriculture and Technology Sing Buri,

and the reflection after training with development partners. Data were analyzed using

descriptive statistics include percentage, mean, standard deviation, and content

analysis.The results were as follows: the course consists of 5 elements: 1) objective,

2)main topics;(1) the growing organic vegetables and organic vegetables,(2)

certification standards, and (3) the creation of market mechanisms and networks, 3)

activities; participatory training workshops and discussions focused on the

implementation, 4) medias and teaching resources, and 5) evaluation and monitoring.

The practical training results showed that: the knowledge about organic growing

process of the trained farmers were higher than before training at the statistical level.

05 and farmers are satisfied with the overall management training at the highest level.

The evaluation and monitoring found that after the training, farmers can bring their

knowledge and experience gained to grow vegetables in their own operations.

The reflection found that the involvement and roles of various sectors to promote the

* Associate Prof., Ph.D, Department of Human and Community Resource Development, Faculty of Education and

Development Sciences, Kasetsart University ** Associate Prof., Ph.D, Department of Human and Community Resource Development, Faculty of Education and

Development Sciences, Kasetsart University *** Lecturer, Ph.D, Department of Human and Community Resource Development, Faculty of Education and

Development Sciences, Kasetsart University

วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบบท 3 ประจ าเดอนกนยายน – ธนวาคม 2560 121

organic vegetables for food security and safety in community is necessary because it’s

made be to the complete information and encouragement.

Key words: Food Security and Safety/ Participatory Curriculum Development/

Growing Pesticide Residue Free/ Development Partners

บทน า ความมนคงทางอาหาร เปนปรากฏการณทถกหยบยกขนมากลาวถงอยางกวางขวาง ในฐานะปญหาความมนคงรปแบบใหมทหลายประเทศก าลงเผชญ และสรางมาตรการรบมอกบความทาทายดงกลาวเพอความอยรอดของประชากรในประเทศ และประชากรโลก โดยเฉพาะอยางยงประเทศก าลงพฒนา ทปญหานก าลงทวความรนแรงมากขน อนเปนผลจากการเปลยนแปลงของภมอากาศ การเกดวกฤตดานพลงงาน ความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และการใหความส าคญของการผลตพชอาหารลดลง เนนการผลตพชพลงงานมากขน จงท าใหราคาพชอาหารสงขน จนท าใหประชากรทยากจนไมสามารถเขาถงอาหารได(นนทกานต จนทรออน, 2557) ผลจากวกฤตการณอาหารทสะทอนใหเหนชดเจนตามทปรากฏในสอตาง ๆ คอ การเกดเหตการณจลาจลอยางรนแรงขนในหลายประเทศ เชน เฮต และบงกลาเทศ หรอลาสดในอยปต เนองจากขาดแคลนอาหารและราคาอาหารทแพงลบลวจนกอใหเกดการประทวงเพอโคนลมรฐบาล ถงขนตองปรบเปลยนผน า เพอแกปญหาปากทองใหแกประชาชน (พทธธรา รนพทกษ, 2557) สถานการณการเกษตรและความมนคงอาหารของไทย หากพจารณาในมตของการเขาถงอาหาร (food accessibility) พบวา ประเทศไทยยงมปญหาการเขาถงอาหารโดยเฉพาะการบรโภคใหไดพลงงานและธาตอาหารทจ าเปน เชน กรณของขาวซงเปนอาหารหลกของคนในชาตประมาณ 67 ลานคน แมจะมผลผลตสวนเกนจ านวนมาก แตในบางครวเรอนประสบปญหาความยากจนทางอาหาร (สมพร อศวลานนท, 2557) การเขาถงอาหารยงคงเปนปญหาส าหรบคนจนทงในชนบทและในเมอง ในพนทชนบทภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอและในเขตเมองยงมครอบครวยากจนซงเปนกลมเสยงทจะไดรบผลกระทบจากการทราคาอาหารสงขน (ส านกงานโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต ประจ าประเทศไทย, 2552) FAO ไดใหความหมายของค าวา “ความมนคงทางอาหาร” หมายถง การททกคน ทกเวลามอาหารทปลอดภย ดตอสขภาพ ถกสขอนามย มคณคาทางอาหาร มปรมาณทเพยงพอ มพลงทางเศรษฐกจในการซอหรอเขาถงเพอการบรโภค (เปรม ณ สงขลา, 2555)ส าหรบประเทศไทยไดมการใหความหมายของความมนคงทางอาหารไวในพระราชบญญตคณะกรรมการอาหารแหงชาต พ.ศ. 2551 ดงน คอ ความมนคงทางอาหาร หมายความวา การเขาถงอาหารทมอยางเพยงพอ ส าหรบการ

วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบบท 3 ประจ าเดอนกนยายน – ธนวาคม 2560 122

บรโภคของประชาชนในประเทศอาหารมความปลอดภยและมคณคาทางโภชนาการ เหมาะสมตามความตองการตามวยเพอกอการมสขภาวะทดรวมทงมระบบการผลตทเกอหนน รกษาสมดลของระบบนเวศวทยาและความคงอยของฐานทรพยากรอาหารทางธรรมชาตของประเทศ ทงในภาวะปกตหรอเกดภยพบตสาธารณภย หรอการกอการรายอนเกยวเนองจากอาหาร จะเหนวาความหมายของความมนคงทางอาหารภายใต พ.ร.บ.คณะกรรมการอาหารแหงชาต พ.ศ. 2551 นสอดคลองกบความหมายของ FAO เพยงแตเพมเตมใหครอบคลมถงระบบการผลตทสมดลและความคงอยของทรพยากรอาหารดวยเทานน(อภชาตพงษ ศรห-ดลชย และคณะ, 2557) ประเทศไทยนบวาเปนประเทศทมความสามารถในการพงพาตนเองทางดานอาหาร (Food Self-sufficiency) และความนาจะมความเพยงพอทางดานอาหาร (Food Availability) โดยเฉพาะขาวซงเปนอาหารหลกของไทย เนองจาก มภมประเทศทอดมสมบรณเปนแหลงเพาะปลกทส าคญ และสามารถผลตอาหารและสงออกอาหารไดในหลายๆ ประเภท โดยเฉพาะขาวทไทยสามารถผลตไดอยางเพยงพอตอการบรโภคภายในประเทศถงรอยละ 75 และเปนผสงออกขาวรายใหญของโลก อยางไรกตาม การทจะสรปวาประเทศไทยมความมนคงทางดานอาหาร (Food Security) อาจจะเปนการสรปทเรวเกนไป เนองจากขอมลของ FAO ยงพบวา ประชาชนคนไทยสวนหนงยงจดอยในกลมผอดอยาก (Hunger) หรออยในภาวะทพโภชนาการ (Undernourished people) นอกจากน ยงมปจจยอนทอาจสงผลกระทบตอการผลตพชอาหาร เชน ฐานทรพยากรธรรมชาตมแนวโนมเสอมโทรมรนแรงสงผลกระทบตอการผลตภาคเกษตรและความมนคงอาหาร (นนทกานต จนทรออน, 2557)ประเทศไทยโดยคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2554) ไดก าหนดยทธศาสตรความเขมแขงภาคเกษตร ความมนคงของอาหารและพลงงานภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 – พ.ศ. 2559) โดยแนวทางทส าคญ คอ การสรางความมนคงดานอาหารและพฒนาพลงงานชวภาพในระดบครวเรอนและชมชน กรอบยทธศาสตรดานการจดการดานอาหารของประเทศไทย (พ.ศ. 2555 - พ.ศ. 2559) จดท าโดยคณะกรรมการจดท าแผนยทธศาสตรการจดการดานอาหารของประเทศไทยภายใตพระราชบญญตคณะกรรมการอาหารแหงชาต พ.ศ. 2551 ซงก าหนดใหคณะกรรมการอาหารแหงชาต เปนองคกรหลกในการด าเนนการหรอจดการดานอาหารในทกมตใหเกดประสทธภาพและประสทธผล สามารถประสานงานและบรณาการงบประมาณและทรพยากรในการบรหารจดการดานอาหารท งภาวะปกตและภาวะฉกเฉน โดยใหมอ านาจหนาทในการเสนอนโยบายและยทธศาสตรดานคณภาพอาหาร ความปลอดภยดานอาหาร ความมนคงดานอาหาร และอาหารศกษา รวมทงจดท าแผนเผชญเหตและระบบเตอนภยดานอาหารตอคณะรฐมนตรเพอพจารณาใหความเหนชอบและมอบหมายซงกรอบยทธศาสตรการจดการดานอาหารของประเทศไทยฉบบน มประเดนยทธศาสตร 4 ยทธศาสตร ไดแก 1)ยทธศาสตรดานความมนคงทางอาหาร 2)ยทธศาสตร

วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบบท 3 ประจ าเดอนกนยายน – ธนวาคม 2560 123

ดานคณภาพและความปลอดภยอาหาร 3)ยทธศาสตรดานอาหารศกษา และ 4)ยทธศาสตรดานการบรหารจดการ คณะกรรมการการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2558) ไดเสนอแนะวา ประเทศไทยมความจ าเปนตองพจารณาทางเลอกเชงนโยบายในอนาคตซงการด าเนนนโยบายใดๆ เพอสรางหรอพฒนาหลกประกนความมนคงทางอาหารของประเทศควรยดหลกการมสวนรวมของทกภาคสวน รวมถงการพฒนาศกยภาพการมสวนรวมของประชาชนในการก าหนดนโยบาย เพอทจะสามารถระดมทรพยากรทจ าเปนและสามารถผนนโยบายไปสการปฏบตไดอยางจรงจงและมประสทธภาพและสอดคลองกบขอเสนอแนะจากการวจย การศกษาแนวทางการพฒนาทรพยากรมนษยเพอประกอบอาชพเกษตรกรรมของ สนต ศรสวนแตง ประสงค ตนพชย อภชาต ใจอารย และคณะ (2557) เกยวกบการสรางกลไกการเกอหนนและขบเคลอนอาชวเกษตรเพอการพฒนาผประกอบการเกษตรกรรม รวมทงการปรบเปลยนกระบวนการจดการเรยนร ภายใตการหนนเสรมจากภาคสวนตางๆ อยางตอเนอง จากขอเสนอแนะขางตน ทมผวจยทเปนอาจารยสอนและวจยทางการศกษาเกษตร ภาควชาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร และท างานดานการพฒนาการเกษตรแบบมสวนรวมมาอยางตอเนอง ไดเลงเหนถงความส าคญของการสรางการมสวนรวมของทกภาคสวนในสงคมทเกยวของ เพอขบเคลอนแนวทางการสรางความมนคงดานอาหารปลอดภยส าหรบชมชน ใหสอดคลองกบยทธศาสตรความเขมแขงภาคเกษตร ความมนคงของอาหารและพลงงานของส านกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และกรอบยทธศาสตรดานการจดการดานอาหารของประเทศไทย (พ.ศ. 2555 - พ.ศ. 2559) โดยคณะกรรมการจดท าแผนยทธศาสตรการจดการดานอาหารของประเทศไทยภายใตพระราชบญญตคณะกรรมการอาหารแหงชาต พ.ศ. 2551 และปรชญาและภาระกจของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร คอ เกษตรศาสตร ศาสตรแหงแผนดน และเปาหมายของสาขาวชาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน คอ นกคด นกพฒนา และนกวจยการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน ทมผวจยจงสนใจทจะพฒนาหลกสตร การปลกผกปลอดสารพษ เพอสงเสรมความมนคงดานอาหารปลอดภยส าหรบชมชน ผานกระบวนการมสวนรวมของหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชาน สถาบนการศกษา และภาคประชาสงคม และน าไปสการสงเคราะหรปแบบการมสวน รวมของภาคทเกยวของในการเสรมสรางความมนคงดานอาหารปลอดภยส าหรบชมชน วตถประสงคของการวจย เพอพฒนา และศกษาผลของหลกสตร การปลกผกปลอดสารพษ เพอสงเสรมความมนคงดานอาหารปลอดภยส าหรบชมชนภายใตความรวมมอของภาคการพฒนา

วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบบท 3 ประจ าเดอนกนยายน – ธนวาคม 2560 124

ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย การวจยนคาดวาจะไดตวอยางหลกสตรเพอสงเสรมความมนคงดานอาหารปลอดภยส าหรบชมชน ไดแนวทางการพฒนาหลกสตรแบบมสวนรวม ทส าคญ คอ ไดภาคเครอขายการขบเคลอนงานการเสรมสรางความมนคงดานอาหารปลอดภยส าหรบชมชนอนจะน าไปสการกนด อยดของทกชมชนในประเทศไทย ทประสบกบภาวการณเปลยนแปลงทางสงแวดลอมทกระทบตอวถการด าเนนชวต วถการท าการเกษตร และคณภาพชวต

วธการวจย การวจยนผวจยใชระเบยบวธวทยาการวจยเชงปฏบตการภายใตความรวมมอของภาคการพฒนามรายละเอยด ดงน ขนตอนการวจย ขนตอนท 1 การวางแผน(Plan) กจกรรม คนหาพนธมตร ประสานเครอขายภาค 1. ตดตอประสานงานหนวยงานภาคทเกยวของ ไดแก1) กลมเกษตรกร 2) หนวยงานภาครฐทเกยวของ3) สถาบนการศกษา และ 4) บรษทเอกชน 2. จดประชมชแจงรายละเอยดของโครงการวจย รบฟงขอเสนอแนะ และรวมกนวางแผนการด าเนนงาน พจารณาบทบาทหนาท และคนหากลมเปาหมาย (โรงเรยน วทยาลย ชมชน) กจกรรมพฒนาหลกสตรการปลกผกปลอดสารพษ 1. ลงพนทนคมเศรษฐกจพอเพยงวงน าเขยว เพอถอดบทเรยน “เทคนคการปลกผกปลอดสารพษ” ใชวธการสมภาษณกลม ส ารวจแปลงปลกพชของเกษตรกร และประชมถอดบทเรยนจากเกษตรกร ผเชยวชาญ/ผทรงคณวฒจาก สปก. วษท. เกษตรอ าเภอ เปนตน 2. กจกรรมวเคราะหปญหาและความตองการใชแบบสอบถาม และสมภาษณดวยแบบสอบถามกงโครงสราง เฉพาะกลมทสนใจเขารวมกจกรรม 2.1 กจกรรมลงพนทส ารวจ และวเคราะหบรบทชมชน ความตองการของชมชน 2.2 กจกรรมพดคย/สมภาษณ วเคราะหปญหา และความตองการของชมชนเปาหมาย 2 กลม (โรงเรยน วทยาลย ชมชน) 2.3 วเคราะหถอดบทเรยนความส าเรจ “การปลกผกปลอดสารพษ”ปญหา ความตองการของชมชนเฉพาะกลมทสนใจเขารวมกจกรรม และน าไปสขอสรปการจดโครงการฝกอบรมเชงปฏบตการ “การปลกผกปลอดภยจากสารพษ: กระบวนการผลตทปลอดภยสตลาดสเขยว” 3. จดประชมเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเพอจดท าหลกสตร “การปลกผกปลอดภยจากสารพษ: กระบวนการผลตทปลอดภยสตลาดสเขยว”(รปแบบการผลต กระบวนการรบรองคณภาพ

วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบบท 3 ประจ าเดอนกนยายน – ธนวาคม 2560 125

การสรางกลไกการตลาด: ระดบกลม (ผานบรษทมารบซอ และการสรางความรวมมอกบองคการตางๆ การจดตลาดสเขยว) และบคคล (การขายผานสงคมออนไลน การสรางเครอขายผบรโภค) และเครองมอวจย 4. ตรวจสอบคณภาพของหลกสตรและเครองมอวจยโดยผทรงคณวฒ (ไมทดลองใช) ขนตอนท 2 ปฏบตการแบบมสวนรวม (Action and Observe) 1. จดโครงการฝกอบรมเชงปฏบตการ “การปลกผกปลอดภยจากสารพษ: กระบวนการผลตทปลอดภยสตลาดสเขยว”แบบมสวนรวม ณ ฟารมฝกประสบการณนสตภาควชาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน จ านวน 40 คน 2. กจกรรมตดตามและประเมนผลแบบมสวนรวม: สมผเขารวมอบรมทไดลงมอปฏบตการจรงในพนทเกษตรกรรมของตนเอง จ านวน 5 ราย เพอตรวจเยยม ตดตามและประเมนผล ซกถามปญหาในการท างาน 3. กจกรรมแลกเปลยนเรยนร และเผยแพรองคความรของผเขารวมอบรม: จดเวทใหผ เขารวมอบรมไดมารวมแลกเปลยนเรยนรท างาน ตลอดจนศกษาดงานของคนทประสบความส าเรจ ขนตอนท 3 สะทอนผลวจย (Reflex) จดเวทน าเสนอผลการวจย สะทอนผลการด าเนนงานจากภาคเครอขาย สะทอนผลการปฏบตจากกลมผเขารวมโครงการ และรบฟงขอเสนอแนะจากภาคสวนทเกยวของในประเดน “ความมนคงดานอาหารปลอดภยส าหรบชมชน” กลมตวอยาง และผใหขอมลหลก ผใหขอมลหลก (ภาคเครอขาย) กลมผใหขอมลหลก หรอผทมสวนรวมในการพฒนาหลกสตร การปลกผกปลอดสารพษ เพอสงเสรมความมนคงดานอาหารปลอดภยส าหรบชมชนมาจากหนวยงานทงภาครฐ ภาคเอกชน และชมชน ทผวจยเลอกแบบเจาะจง และการเลอกแบบตอเนอง โดยมเกณฑในการเลอก คอ เปนผ ท างานดานการขบเคลอนเกษตรปลอดภยและเกษตรอนทรยมาอยางตอเนอง และมความสนใจดานเกษตรอนทรย ไดแก 1) อาจารยจากมหาวทยาลยเกษตรศาสตร 2) เจาหนาท สปก. อ าเภอวงน าเขยว 3) เจาหนาททดแลนคมเศรษฐกจพอเพยงวงน าเขยว 4) อาจารยจาก วษ.ท. โคราช และสงหบร 5) เกษตรต าบล 6) นกวชาการเกษตรจากศนยวจยพชไรสพรรณบร และส านกงานสภาเกษตรกรจงหวดสพรรณบร กรมวชาการเกษตร 7) ประธาน และผจดการสหกรณกรสกรรมไรสารพษอ าเภอวงน าเขยว 8) เกษตรกรจากลมผปลกผกปลอดภยและผกอนทรยจากจงหวดนครราชสมา เพชรบร

วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบบท 3 ประจ าเดอนกนยายน – ธนวาคม 2560 126

สพรรณบร และนครปฐม 9) เจาหนาทจากบรษทรบซอผกปลอดภยจากนคมฯ 10) นายกองคการปกครองสวนทองถนต าบลทงบว อ.ก าแพงแสน จ.นครปฐม และเจาหนาททเกยวของ (ปลด อบต. เจาหนาทฝายการศกษา เปนตน) และ11) ผทรงคณวฒจากหนวยงานทเกยวของดานเกษตรปลอดภย รวมจ านวนทงสน 45 คน กลมตวอยาง กลมตวอยางทเขารวมโครงการอบรมเชงปฏบตการหลกสตร “การปลกผกปลอดภยจากสารพษ: กระบวนการผลตทปลอดภยสตลาดสเขยว” ไดแก เกษตรกรในพนท อบ.ต.ทงบว จ านวน 15 คน และนกศกษาจาก วษ.ท. สงหบร จ านวน 25 คน รวมทงสน 40 คน ซงผวจยคดเลอกจากผทสนใจสมคร มความพรอมในการเขารวมกจกรรม และสามารถกลบไปปลกผกปลอดภยไดหลงจบการฝกอบรม การเกบรวบรวมขอมล เกบขอมลรวบรวมขอมลผวจยใชทงวธการเชงคณภาพ และเชงปรมาณ เทคนคการเกบขอมลในการวจยประกอบดวย การวเคราะหเอกสารและหลกฐานตางๆ(Documentary Analysis) การส ารวจแปลงปลกพชของเกษตรกร การสมภาษณระดบลกการจดกลมสนทนา การสงเกตและการจดบนทกและการพดคยอยางไมเปนทางการ การท าแบบสอบถาม การประชมเชงปฏบตการแบบมสวนรวม การอบรมเชงปฏบตการ การประเมนผลงาน และการปฏบตงาน ในการทดสอบความเทยงตรงและความเชอถอไดของขอมลและขอคนพบ ผวจยใชเทคนคสามเสา (triangulation technique) เพอใหเกดการอางอง การเชอมโยงและความสมพนธสอดคลองกนของขอมล รวมทงใชวธการสะทอนผลจากเวทชมชนภายหลงจากการสรปขอคนพบเบองตน การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลเชงคณภาพใชการวเคราะหเนอหาของขอมล (Content Analysis) เพอสรปประเดนตามกลมขอมลและวเคราะหความสมพนธระหวางกลมขอมลสวนขอมลเชงปรมาณใชสถตพนฐานในการวเคราะห ไดแก การแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐานและ t-test ผลวจย การพฒนาหลกสตร “การปลกผกปลอดภยจากสารพษ: กระบวนการผลตทปลอดภยสตลาดสเขยว” การพฒนาหลกสตรการปลกผกปลอดสารพษ เพอสงเสรมความมนคงดานอาหารปลอดภยส าหรบชมชนภายใตความรวมมอของภาคการพฒนา 3 ภาคสวนทส าคญ คอ สถาบนการศกษา หนวยงานภาครฐ และภาคประชาชนโดยผวจยไดด าเนนการเกบขอมลทงเชงปรมาณและเชง

วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบบท 3 ประจ าเดอนกนยายน – ธนวาคม 2560 127

คณภาพเพอใชประกอบการพฒนาหลกสตร คอ การสมภาษณเชงลกเกยวกบกระบวนการปลกผกอนทรย ผกปลอดสารพษ กระบวนการขอรบรองมาตรฐาน กลไกการสรางการตลาด และรปแบบการฝกอบรม การส ารวจแปลงตวอยางของเกษตรกร การวเคราะหเอกสารทเกยวของ รวมทงการสอบถามความตองการในการฝกอบรมจากกลมตวอยางทเปนเกษตรกรทสนใจ เพอน าขอมลทไดรบทงหมดมาจดประชมเชงปฏบตการแบบมสวนรวมกบภาคการพฒนาตามทไดกลาวไวขางตน จนไดเปนหลกสตรการฝกอบรมเชงปฏบตการ “การปลกผกปลอดภยจากสารพษ: กระบวนการผลตทปลอดภยสตลาดสเขยว” ทสอดคลองกบปญหา และความตองการของผเขารวมอบรม (ตารางท 1 และ2) และมความถกตองตามหลกการทางวชาการ ตารางท 1 บทสะทอนความเหนของภาคการพฒนาและเกษตรกรตอการพฒนาหลกสตรฯ

รายการ บทสะทอนความเหน เนอหา/สาระ: การปลกผกปลอดภยจากสารพษ เกษตรอนทรย มาตรฐาน/การขอใบรบรอง กระบวนการผลตและการตลาด

"..ผมวาเรองการปลกผกชาวบานเขาพอมความรกนนะ อยากจะใหเนนความเขาใจเกยวกบเกษตรอนทรยหรอปลอดสารพษโดยตรงเลย..เพราะทท าๆกนอยอาจจะเขาใจผดกได.." "..เกษตรกรยคใหมจ าเปนตองเขาใจเรองการวางแผนการผลต การจดการ และการตลาดครบ..เพราะจะไดรวาท าแลวจะเอาไปขายทไหน.." "..การสรางทศนคตตอเกษตรปลอดภย ไรสารพษ ควรเปนประเดนทตองใหความส าคญทสด เพราะทกวนนเราบรโภคแตพชผกทปนเปอน.."

วตถประสงค: ดานความเขาใจ ทกษะ และเจตคต

"..เนนการสรางความเขาใจทถกตองเกยวกบการปลกผกอนทรย และผกปลอดสารพษกอน..ใหเขาทราบวากระบวนการทถกตองตามมาตรฐานมขนตอนอยางไร..ไมเชนนนกจะเรมตนผดๆ.." "..ไมใชวาทกคนจะเคยปลกผกมากอน อาจจะตองฝกใหลงมอปลกผกกนดวย..ปลกลงในกระถางกได.."

กจกรรมการเรยนร: เนนการแลกเปลยนเรยนรรวมกน และลงมอปฏบตจรง

"..อยาบรรยายเชยวนะครบ เขาเบอกน..ผมวาจดใหพดคยแลกเปลยนความรและประสบการณดนเหมาะสมกวา..ระยะเวลาอบรมสกวนเดยวพอครบ.." "..ควรใหพวกเราไดลองลงมอท ากนจรงๆดวยกดนะคะอาจารย จะไดเขาใจตรงกนวาท าแบบน เวลากลบไปท าทบานจะไดท าถก.." "..การไปเรยนรดงานจากเกษตรทประสบความส าเรจจะชวยใหเกดแรงบนดาลใจ และทราบแนวทางของตนเองไดด..ไมตองเรมตนจากศนย เอาสงทคนอนท าแลวประสบความส าเรจมาตอยอด..เรยกวาเรยนลดครบ.."

สอและแหลงเรยนร: วทยากรจากกรมวชาการ

"..การเรยนนอกสถานทจะท าใหนกศกษาเขาตนเตน..เรยนแตในทเดมไมสนกครบ.." "..ม.เกษตร ก าแพงแสนนนละคะสะดวกทสด..มทกสงพรอมส าหรบการฝกอบรม.."

วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบบท 3 ประจ าเดอนกนยายน – ธนวาคม 2560 128

เกษตร ฟารมนสตภาควชาฯ

"..ทางศนยวจยพชไรสพรรณฯ กรมวชาการเกษตร ยนดรวมเปนวทยากรคะ..เพราะเปนงานทพวกเราท ากนอยแลว.."

การวดและประเมนผล: ประเมนตามสภาพจรง และเยยมชมแปลงเกษตรกร

"..อบรมชาวบานอายเยอะกนแลว จะมาใหท าแบบทดสอบอะไรมากมายคงไมเหมาะ.." "..หลงฝกอบรม ควรใหกลบไปท าดวย..และทงชวงไปเยยมชม สอบถามและพดคยถงปญหาในการท าดวยกดครบ.."

การวเคราะหความตองการเกยวกบรปแบบการฝกอบรมของกลมตวอยางพบวาเกษตรกรตองใหมการแจงขาวการอบรมอยางนอย 15 วน คดเปนรอยละ 73.3 วนทเกษตรกรสะดวกในการฝกอบรมเปน วนจนทร – วนศกร คดเปนรอยละ 40.0 จ านวนวนทเกษตรกรตองการอบรมในแตละครงคอ 1 วน คดเปนรอยละ 57.8 เดอนทเกษตรกรตองการในการฝกอบรมคอ เดอนกรกฎาคม คดเปนรอย 26.7 และเกษตรตองการอบรมนอกสถานท/ศกษาดงาน คดเปน 93.3 สวนรายละเอยดเกยวกบการฝกอบรม พบวา เกษตรกรมความตองการในฝกอบรมการปลกผกปลอดสารพษเพอ

ความมนคงดานอาหารปลอดภยโดยภาพรวมในระดบมาก ( = 4.22, S.D. = 0.11)และเมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ทกขอมความตองการในระดบมาก โดยขอทไดคะแนนสงสด คอ สถานทในการฝกอบรมควรเปนสถานททมสงอ านวยความสะดวกครบครน การเดนทางสะดวกและมแหลงเรยนร

เพอการฝกปฏบตงานไดดวย เชน ม.เกษตรศาสตร เปนตน ( = 4.33, S.D. = 0.80) รองลงมา คอ

เปนการฝกอบรมเชงปฏบตการ ทเนนใหผเขารวมอบรมไดลงมอปฏบตงานจรงทกขนตอน ( = 4.31, S.D. = 0.76) ตารางท 2 ความตองการในฝกอบรมการปลกผกปลอดสารพษเพอความมนคงดานอาหารปลอดภย

ล าดบ รายการ S.D. ระดบความตองการ

1 เปนการฝกอบรมเชงปฏบตการ ทเนนใหผเขารวมอบรมไดลงมอปฏบตงานจรงทกขนตอน

4.31 0.76 มาก

2 เปนการอบรมทเนนการบรรยายประกอบสอตางๆ เพอเนนการใหองคความรทเขมขน

3.86 0.79 มาก

3 เปนการอบรมกงเชงปฏบตการทงบรรยายใหความร การลงมอปฏบตจรง การท ากจกรรมกลม และการสรางแรงจงใจในการท างาน

4.04 0.67 มาก

4 ทมวทยากรควรเปนปราชญชาวบาน อาจารยจากมหาวทยาลย และเจาหนาทจากกรมวชาการเกษตรทมความรความสามารถ และประสบการณ ตรงกบ หลกสตรในการฝกอบรม

4.17 0.74 มาก

วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบบท 3 ประจ าเดอนกนยายน – ธนวาคม 2560 129

ล าดบ รายการ S.D. ระดบความตองการ

5 ทมวทยากรควรมความสามารถในการถายทอดองคความรเปนอยางด 4.26 0.86 มาก 6 สถานทในการฝกอบรมควรเปนสถานททมสงอ านวยความสะดวก

ครบครน การเดนทางสะดวกและมแหลงเรยนรเพอการฝกปฏบตงานไดดวยเชน ม.เกษตรศาสตรเปนตน

4.33 0.80 มาก

7 กระบวนการปลกผกอนทรย และการจดการฟารม 4.24 0.71 มาก 8 กระบวนการขอรบรองเกษตรอนทรย และGAP 4.22 0.76 มาก 9 กลไกลการสรางตลาดและตลาดสเขยว 4.24 0.83 มาก 10 การสรางเครอขายเกษตรอนทรยและ GAP 4.15 0.77 มาก

ความตองการการฝกอบรมโดยภาพรวม 4.22 0.11 มาก

จากขอมลทกลาวในขางตน ผวจยไดน ามาประกอบการจดประชมเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเพอจดท าหลกสตรจากภาคการพฒนา โดยองคประกอบส าคญของหลกสตร มรายละเอยด ดงน วตถประสงค 1) เพอใหผเขารวมอบรมมความรความเขาใจเกยวกบกระบวนการปลกผกอนทรย และผกปลอดสารพษ อนน าไปสการสรางความมนคงดานอาหารปลอดภยทงแกตนเอง ครอบครวและชมชนตอไป 2) เพอใหผเขารวมอบรมสามารถวางแผน และปฏบตการปลกผกอนทรย และผกปลอดสารพษไดอยางถกตองตามขนตอน อนน าไปสการสรางความมนคงดานอาหารปลอดภยทงแกตนเอง ครอบครวและชมชนตอไป 3) เพอสรางความตระหนกเกยวกบการปลกผกอนทรย และผกปลอดสารพษการเพอสรางความมนคงดานอาหารปลอดภย (ท าการสอบถามเมอผานการอบรมแลว) สาระส าคญ ไดแก 1) กระบวนการปลกผกอนทรยและผกปลอดสารพษ 2) การขอรบรองมาตรฐาน และ 3) กลไกการสรางการตลาดและเครอขาย ดงตารางท 1 เทคนคการจดกจกรรมการเรยนรทเนนใหผเขารวมอบรมไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบทมวทยาการทเปนทงนกวชาการ เกษตรกรตวอยาง อาจารยมหาวทยาลย และกบผเขารวมอบรมดวยกนเอง ทส าคญคอการไดลงมอปฏบตจรงในชวงอบรม และในพนทของตนเองหลงการอบรม และการศกษาดงานเพอคนหาแนวทาง และสรางแรงบนดาลใจ ดงตารางท 1 สอและแหลงเรยนรเนนการใชสอของจรงในฟารมฝกประสบการณนสตภาควชาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน และแปลงเกษตรอนทรยของเกษตรกรตวอยาง ดงตารางท 1

วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบบท 3 ประจ าเดอนกนยายน – ธนวาคม 2560 130

การประเมนผลและตดตามผลผสมผสานทงการประเมนผลตามสภาพจรง เชน การถามตอบ การสงเกตพฤตกรรม เปนตน และการประเมนอยางเปนทางการดวยการทดสอบวดความรกอนและหลงการอบรมการวดความพงพอใจ นอกจากนหลงจากอบรมไปแลว 1 เดอน ผวจ ย ผน าชมชน อาจารยและทมวทยากรบางสวนจะไปตดตามผลการฝกอบรม ณ บานผเขารวมอบรมทสมครใจหรอเปนอาสาสมคร เพอตรวจเยยมแปลงปลกผก สอบถามปญหาในการด าเนนการ รบฟงขอเสนอแนะ

ตารางท 3 สาระส าคญและกจกรรมโครงการอบรมเชงปฏบตการ “การปลกผกปลอดภยจากสารพษ: กระบวนการผลตทปลอดภยสตลาดสเขยว” สาระส าคญ กจกรรม วสด-อปกรณ

ความรทวไปเกยวกบกระบวนการปลกผกอนทรยและปลอดภย

กจกรรม: รจกเกษตรอนทรย และเกษตรปลอดภย -ชมวดทศนเกยวกบการท าเกษตรอนทรยจากรายงานหอมแผนดน -ฟงบรรยายประกอบสอการเรยนรเกยวกบการท าเกษตรอนทรย และเกษตรปลอดภยเบองตน โดยวทยากรกรมวชาการเกษตร

1.วดทศน 2.อปกรณโสตทศนปกรณตางๆ

กจกรรม: เสวนาภาษาเกษตรอนทรย และเกษตรปลอดภย: กระบวนการปลกผกอนทรยและปลอดภย ใหผเขารวมอบรมนงลอมวงเปนรปครงวงกลม เพอรวมวงเสวนาโดยมผด าเนนรายการเปนผชกน าใหผเขารวมอบรมตงประเดนค าถามเกยวกบกระบวนการปลกผกอนทรยและผกปลอดภยกบทมวทยากร คอนกวชาการเกษตร ตวแทนเกษตรกร GAPและตวแทนเกษตรกรเกษตรอนทรย

1.กระดาษบรฟ 2.ปากกาเคม

กจกรรม: ลงมอปลกผกกนเถอะ ปฏบตการผสมดนปลกและยายปลกกลาผกลงกระถางคนละ 5 ตน (น ากลบไปดแลตอทบาน เพอใหทมวจยไปตดตามผลการฝกอบรมสการสรางความมนคงดานอาหารปลอดภย)

1.วสดผสมดนปลก: กาบมะพราวสบ มลไสเดอน ขยมะพราว แกลบด า 2.ตนกลาผก

การขอใบรบรองเกษตรอนทรยและเกษตรปลอดภย

กจกรรม: สรางมาตรฐานผลตภณฑ: การขอการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย และเกษตรปลอดภย การบรรยายขนตอน ยกตวอยางเอกสารทเกยวของ และเปดเวทตอบขอซกถาม โดยวทยากรจากกรมวชาการเกษตร

กลไกการสรางการตลาดสตลาดสเขยว และการสรางเครอขาย

กจกรรม: กลไกการสรางการตลาดสตลาดสเขยว แบงผเขารวมอบรมเปน 4 กลมเทาๆ กน ใหระดมความคดเกยวกบการสรางการตลาดผกอนทรยและเกษตรปลอดภยของตนเอง โดยใชเวลา 30 นาท และมวทยากรประจ ากลมๆ ละ 1 คน และสงตวแทนออกมาน าเสนอกลมละ 5 นาท แลวจงสรปและแลกเปลยนเรยนรรวมกน

1.กระดาษบรฟ 2.ปากกาเคม 3.สชอลค

วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบบท 3 ประจ าเดอนกนยายน – ธนวาคม 2560 131

เวทแลกเปลยนเรยนร: ตอบขอซกถาม ส าหรบเกษตรกรและนกศกษาทเปนกลมตวอยางในงานวจยจะมอบหมายงานตอ คอ การตอยอดประสบการณจาการฝกอบรมสการสรางความมนคงดานอาหารปลอดภยในครวเรอนของตนเองหรอชมชน เพอใหทมวจยไปตดตามผลการฝกอบรมสการสรางความมนคงดานอาหารปลอดภย และคดเลอกเกษตรกรท ากจกรรม: เรยนรดงาน...คนหาแนวทาง สรางแรง บนดาลใจ..ตอไป

กจกรรมเสรม กจกรรม: เรยนรดงาน...คนหาแนวทาง สรางแรงบนดาลใจ ณ แปลงเกษตรอนทรยของเกษตรกรตวอยาง

ผลการจดอบรมหลกสตร “การปลกผกปลอดภยจากสารพษ: กระบวนการผลตทปลอดภยสตลาดสเขยว” จากการจดอบรมหลกสตร “การปลกผกปลอดภยจากสารพษ: กระบวนการผลตทปลอดภยสตลาดสเขยว”ตามแผนกจกรรมทออกแบบรวมกนระหวางภาคการพฒนา มผลดงน ความรความเขาใจเกยวกบการปลกผกปลอดภยจากสารพษ และผกอนทรย ผลการศกษา พบวา กอนฝกอบรมเชงปฏบตฯผเขาอบรมมคะแนนเฉลยเทากบ 16.48 (S.D.=2.09) คดเปนรอยละ 65.92 ของคะแนนเตม 25 คะแนน และหลงฝกฝกจดอบรมฯ ผเขาอบรม มคะแนนเฉลยเทากบ 18.95(S.D.=2.32) คดเปนรอยละ 75.80 ของคะแนนเตม 25 คะแนน ซงพบวาคะแนนเฉลยหลงฝกอบรมฯสงกวากอนฝกอบรมฯ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ.05 (ตารางท 4) ตารางท 4 ความรความเขาใจเกยวกบการปลกผกปลอดภยจากสารพษ และผกอนทรยกอนและหลง การอบรมฯ

การทดสอบ N Xmin Xmax S.D. P

กอนฝกอบรม 40 12 22 16.48 2.09 .000 หลงฝกอบรม 40 12 23 18.95 2.32 P .05 ความพงพอใจตอการจดอบรมหลกสตร “การปลกผกปลอดภยจากสารพษ: กระบวนการผลตทปลอดภยสตลาดสเขยว” ผลการศกษา พบวา โดยภาพรวมเกษตรกรผเขารวมอบรมมความพงพอใจตอการจดอบรม

ฯ อยในระดบมากทสด ( = 4.62, S.D. = 0.56) เมอพจารณารายดาน พบวา เกษตรกรผเขารวม

อบรมมความพงพอใจตอการจดอบรมฯ ดานกระบวนการจดท าโครงการ ( = 4.61, S.D. = 0.57)

และดานประโยชนจากโครงการ ( = 4.63, S.D. = 0.54) อยในระดบมากทสดทงค

วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบบท 3 ประจ าเดอนกนยายน – ธนวาคม 2560 132

ตารางท 5 ความพงพอใจตอการจดอบรมหลกสตรการปลกผกปลอดภยจากสารพษฯ

ล าดบ รายการ S.D. แปลผล

ดานกระบวนการจดท าโครงการ

1 การชแจงแนวทาง กระบวนการ และวตถประสงคการอบรมทขดเจน 4.67 0.52 มากทสด 2 ผลทผเขารวมโครงการจะไดรบ 4.63 0.55 มากทสด 3 เนอหาของกจกรรมมความสอดคลองกบความสนใจและความตองการของผเขารวม 4.42 0.72 มาก 4 ระยะเวลาและการจดสดสวนของระยะเวลาในการอบรมตอเนอหามความเหมาะสม 4.57 0.60 มากทสด 5 สถานทและสงอ านวยความสะดวกมความเหมาะสม 4.72 0.50 มากทสด

6 การจดบรการอาหารวางและอาหารกลางวน 4.58 0.62 มากทสด 7 กจกรรมการเรยนรมความเหมาะสมมประโยชนตอผเขารวมกจกรรมและเนนประยกต

องความรสการปฏบตจรง 4.60 0.56 มากทสด

8 ผเขารวมมสวนรวมในกจกรรมการเรยนรทกขนตอน 4.52 0.57 มากทสด 9 วทยากรมความรสอดคลองกบเนอหาทอบรมและมทกษะในการสอสารทด 4.75 0.49 มากทสด 10 เปดโอกาสใหผเขารวมแสดงออกไดอยางทวถง และกระตนใหผเขารวมมสวนรวมใน

กจกรรมการฝกอบรม 4.68 0.56 มากทสด

รวม 4.61 0.57 มากทสด ดานประโยชนจากโครงการ

1 ความรและทกษะทไดเปนประโยชนตออาชพของตนเอง 4.51 0.57 มากทสด 2 การน าองคความรทไดสรางอาหารปลอดภยในครวเรอนของตนเอง 4.60 0.58 มากทสด 3 องคความรทไดสามารถตอยอดในการด าเนนชวตประจ าวนได 4.65 0.50 มากทสด 4 การประยกตองคความรสการปฏบตจรง 4.63 0.53 มากทสด 5 การมชวตความเปนอยทดดวยอาหารปลอดภย 4.57 0.54 มากทสด 6 การน าองคความรทไดไปถายทอดใหกบบคคลอนได 4.58 0.62 มากทสด 7 หลกการในการเลอกชอผลตภณฑทางการเกษตรทปลอดภย 4.59 0.62 มากทสด 8 องคความรทไดสามารถน าไปใชไดจรงและเขากบสถานการณในปจจบน 4.69 0.51 มากทสด 9 ประโยชนของการผลตอาหารปลอดภย 4.76 0.46 มากทสด

10 ประโยชนของโครงการโดยภาพรวม 4.69 0.47 มากทสด รวม 4.63 0.54 มากทสด

จากการตดตามและประเมนผลแบบมสวนรวมใน 2 ประเดน คอ กระบวนการปลก และปญหาทพบ ทงนยงไมไดสอบถามไปถงดานการขอใบรงรองและการตลาด เพราะเกษตรกรอยในชวงเรมตนของการปลกพชผกโดยการสมผเขารวมอบรมทไดลงมอปฏบตการจรงในพนทเกษตรของตนเอง จ านวน 5 ราย และ จดเวทใหผเขารวมอบรมไดมารวมแลกเปลยนเรยนรท างาน ตลอดจนศกษาดงาน เกษตรกรผเขารวมอบรมสะทอนความคดเหน ดงตารางท 6

วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบบท 3 ประจ าเดอนกนยายน – ธนวาคม 2560 133

ตารางท 6 บทสะทอนความคดเหนของเกษตรกรผผานการอบรมตอการปฏบตงานจรงในพนทปลก

รายงาน บทสะทอนความคดเหนของเกษตรกร กระบวนการปลก “..ตอนแรกกกงวลวาจะท าไมไดเหมอนกน เพราะกฏเกณฑทฟงมาคอนขางยงยาก...เลย

ตดสนใจท าแบบปลอดสารไปกอนซงจรงๆ ทบานปากไมใชสารเคมอยแลว..” “..กลบมาพกลงมอท าเลย เอาเมลดทอาจารยใหมานนละ ปลกพนทขางบาน..ไมใสปยเคมเลย..ผลกอยางทเหนคะ..พอไดกนและแบงใหเพอนบานบาง..”

ปญหา “..จะวาเปนปญหารปาไมรนะ คอ ปากเรมตนไมถก จะไปปรกษาเพอนทไปดวยกนกไมแนใจเหมอนกน..ดทอาจารยโทรฯมาบาง เลยไดซกถาม..” “..เรองเมลดพนธคะอาจารย..ถาไมไปซอตามรานคา เราสามารถไปหาไดทไหนบาง..”

สรปและอภปรายผล การพฒนาหลกสตร “การปลกผกปลอดภยจากสารพษ: กระบวนการผลตทปลอดภยสตลาดสเขยว” การพฒนาหลกสตรการปลกผกปลอดสารพษ เพอสงเสรมความมนคงดานอาหารปลอดภยส าหรบชมชนภายใตความรวมมอของภาคการพฒนา 3 ภาคสวนทส าคญ คอ สถาบนการศกษา หนวยงานภาครฐ และภาคประชาสงคม บนฐานขอมลจากปญหาและความตองการทแทจรงของเกษตรกร และความถกตองทางวชาการและไดมาตรฐานจากกรมวชาการเกษตร โดยองคประกอบส าคญของหลกสตร ประกอบดวยวตถประสงค ทเนนใหผเขารวมอบรมมความรความเขาใจ มความตระหนก และทกษะทจ าเปนเกยวกบกระบวนการปลกผกอนทรย และผกปลอดสารพษ อนน าไปสการสรางความมนคงดานอาหารปลอดภยท งแกตนเอง ครอบครวและชมชนตอไปสาระส าคญ ไดแก 1) กระบวนการปลกผกอนทรยและผกปลอดสารพษ 2) การขอรบรองมาตรฐาน และ 3) กลไกการสรางการตลาดและเครอขายเทคนคการจดกจกรรมการเรยนรทเนนการแลกเปลยนเรยนร และลงมอปฏบตจรง สอและแหลงเรยนรเนนการใชสอของจรง และการประเมนผลและตดตามผลผสมผสานทงการประเมนผลตามสภาพจรง ทงนการใชกระบวนการมสวนรวมของภาคสวนตางๆ ในการพฒนาหลกสตรท าใหไดขอมลทส าคญและครอบคลมในทกมต และทส าคญสอดคลองกบความตองการของเกษตรกรและชมชน ซงสอดคลองกบการศกษาของอภชาต ใจอารย (2559, น.111-136) ทศกษา กระบวนการมสวนรวมแบบพหภาคเพอการจดการสงแวดลอมอยางย งยน: กรณศกษาการจดการปาชมชนบานพเตย จงหวดกาญจนบร พบวา การสงเสรมใหทกภาคสวนในสงคมมสวนรวมในการพฒนาชมชนจะน าไปสความย งยนในการพฒนา และการทใหชาวบานลงมอคนหาปญหาและความตองการทแทจรงของตนเอง จะท าใหการแกไขปญหาประสบความส าเรจ

วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบบท 3 ประจ าเดอนกนยายน – ธนวาคม 2560 134

ผลการจดอบรมหลกสตร “การปลกผกปลอดภยจากสารพษ: กระบวนการผลตทปลอดภยสตลาดสเขยว” การจดอบรมเชงปฏบตการหลกสตร “การปลกผกปลอดภยจากสารพษ: กระบวนการผลตทปลอดภยสตลาดสเขยว”ภายใตความรวมมอของภาคการพฒนา 3 ภาคสวนทส าคญ คอ สถาบนการศกษา หนวยงานภาครฐ และภาคประชาชน พบวา สามารถท าใหเกษตรกรผเขารวมอบรมมความรความเขาใจเกยวกบกระบวนการปลกผกปลอดสารพษ และผกอนทรยมากขน เมออบรมเสรจเกษตรกรสามารถน าเอาความรและประสบการณทไดรบไปปฏบตการปลกผกปลอดสารพษไวบรโภคเองภายในครวเรอน และแบงปนใหเพอบานได แสดงใหเหนถงประสทธภาพของหลกสตรฯ ทคาดวาจะน าไปสการสรางความมนคงดานอาหารปลอดภยในระดบชมชนไดตอไป ซงสอดคลองกบศกษาของสรชย รกษาชาต (2545) ทท าการวจยเรอง ความมนคงทางอาหารของคนชายขอบ: รปแบบการบรโภค และแหลงทมาของอาหารของครวเรอนกะเหรยงภาคตะวนตก ประเทศไทยพบวา การใหชาวบานรวมสรางแบบแผนการสรางความมนคงดานอาหารดวยตนเองท าใหเกดความเขาใจตอประเดนความมนคงทางอาหารไดดขน และยงยทธ ศรเกยวฟน และคณะ (2555)ไดศกษาวจยเรอง การสงเสรมการท าเกษตรอนทรยและการบรการจดการศตรพชโดยวธผสมผสานของเกษตรกรในอ าเภอสนทราย จงหวดเชยงใหมโดยท าการวจยกบกลมเกษตรกรทตองการรบการสงเสรมการท าการเกษตรอนทรยดวยกระบวนการบรหารจดการศตรพชโดยวธผสมผสาน พบวา หลงรบการสงเสรมเกษตรกรมความรความเขาใจเกยวกบการบรหารศตรพช โดยวธผสมผสานแตกตางจากกอนรบการสงเสรม คอหลงรบการสงเสรมมความรความเขาใจสงกวา พฤตกรรมการท าการเกษตรของเกษตรกรเปลยนแปลงไป คอเกษตรกรงดการใชสารเคมและปยเคม และหนไปใชระบบเกษตรอนทรยเกษตรกรประสบปญหาเรองการขาดเงนทนหมนเวยนส าหรบท าการเกษตร ทงนในสวนของการศกษาเกยวกบความตระหนกเกยวกบการปลกผกอนทรย และผกปลอดสารพษการเพอสรางความมนคงดานอาหารปลอดภย ซงจะเกบขอมลจากผทผานการฝกอบรมไปแลวประมาณ 1-2 เดอน เนองจากตองการใหผผานการฝกอบรมไดไปลงมอปฏบตการปลกพชผกจรงในพนทของตนเองกอน ในบทความนจงยงไมมการรายงานผลการศกษาดงกลาว ขอเสนอแนะ การสรางการมสวนรวมของภาคการพฒนานบเปนแนวทางหนงทสามารถผลกดนใหเกดการขบเคลอนการสรางความมนคงดานอาหารปลอดภยส าหรบชมชน โดยสงเสรมการปลกพชผกปลอดสารพษและอนทรย ซงการสะทอนคดของภาคการพฒนามขอเสนอแนะดงน

วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบบท 3 ประจ าเดอนกนยายน – ธนวาคม 2560 135

1. ควรศกษาการพฒนารปแบบการรบรองมาตรฐานเกษตรปลอดภยในระดบชมชน เพอรบรองผลผลตทางการเกษตรทบรโภคกนเองภายในชมชน ตลอดจนการพฒนาชมชนตนแบบการสรางความมนคงดานอาหารปลอดภยโดยใชกระบวนการมสวนรวมจากภาคสวนตางๆตอไป 2. พฒนาแหลงเรยนรในฟารมนสตภาควชาฯ หรอแหลงเรยนรในชมชนทมฐานการเรยนรทครอบคลม เพอใหผเขาอบรมและเกษตรกรทวไปไดเขามาศกษาในลกษณะการปฏบตจรง 3. พฒนาระบบการใหขอมลและการใหค าปรกษาเกยวกบกระบวนการปลก การขอใบรบรอง และการตลาดพชผกปลอดสารพษและอนทรยแกผทผานการอบรมและเกษตรกรทวไปทสนใจ 4. การพฒนาหลกสตรดวยการเกบขอมลพนฐานจากผมสวนเกยวของ และความตองการของเกษตรกรนบเปนแนวทางทเหมาะสม เพราะไดมาซงองคความร เทคนควธการจดการอบรมซงเนนการสรางความเขาใจทถกตอง การปรบทศนคตและการลงมอปฏบตจรงสอดคลองกบความตองการทแทจรงของผเขาอบรม สงผลใหไมเกดความเบอหนายและสามารถน าไปปรบประยกตใชไดจรง แตควรเปดโอกาสใหผเขารวมการอบรมไดประเมนตนเอง

บรรณานกรม

คณะกรรมการการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2554). แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 – 2559). กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

_________. (2558). ทศทางของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.นนทกานต จนทรออน. (2557). ความมนคงทางอาหารของประเทศไทย (Thailand Food Security).

กรงเทพมหานคร:ส านกวชาการ ส านกงานเลขาธการวฒสภา. เปรม ณ สงขลา. (2555). เอฟเอโอเพงตนเนนเรองสหกรณการเกษตรเพอชวยผหวโหย. เขาถงเมอ

วนท 1 กมภาพนธ 2559 จาก http://www.kehakaset.com/index.php/ component/content/article/79-information/1022-fao.

พทธธรา รนพทกษ. (2557). ภาพฉายแหงอนาคตของไทย ฝาวกฤตการณอาหารโลก. เขาถงเมอวนท 1 กมภาพนธ 2559 จาก http://www.oie.go.th/sites/default/files/attachments/article/semi-WorldFoodCrisis.pdf.

วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบบท 3 ประจ าเดอนกนยายน – ธนวาคม 2560 136

ยงยทธ ศรเกยวฟน และคณะ. (2555). การสงเสรมการท าเกษตรอนทรยและการบรหารจดการ

ศตรพชโดยวธผสมผสานของเกษตรกรในอ าเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม. เชยงใหม: มหาวทยาลยแมโจ.

สนต ศรสวนแตง ประสงค ตนพชย อภชาต ใจอารย และคณะ. (2557). รายงานวจยฉบบสมบรณ การศกษาแนวทางการพฒนาทรพยากรมนษยเพอประกอบอาชพเกษตรกรรม. กรงเทพมหานคร: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.).

สรชย รกษาชาต. (2545). ความมนคงทางอาหารในระดบครวเรอนของคนชายขอบ: รปแบบการบรโภคและแหลงทมาของอาหารของครวเรอนกะเหรยงภาคตะวนตก ประเทศไทย. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาเทคโนโลยการวางแผนสงแวดลอมเพอพฒนาชนบท, มหาวทยาลยมหดล.

สมพร อศวลานนท. (2557). ภาวะคกคามการเกษตรและความมนคงอาหารและทางออก. การบรรยายพเศษในเวท “พลงชมชนทองถนรวมสรางนวตกรรมการจดการสขภาวะโดยเอาพนทเปนตวตง” ในวนท 2 มนาคม 2557 ณ ศนยการประชมไบเทค บางนา กรงเทพฯ. เขาถงเมอวนท 1 กมภาพนธ 2559 จาก https://lams4research.files.wordpress.comf.

ส านกงานโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต ประจ าประเทศไทย. (2552). ความมนคงของมนษย ในปจจบนและอนาคต. เขาถงเมอวนท 1 กมภาพนธ 2559 จาก http://km.nmt.or.th.

อภชาต ใจอารย. (2559). กระบวนการมสวนรวมแบบพหภาคเพอการจดการสงแวดลอมอยางย งยน: กรณศกษาการจดการปาชมชนบานพเตย จงหวดกาญจนบร. วารสารมหาวทยาลยศลปากร ปท 36(1), 111-136.

อภชาตพงษ ศรหดลชย, ศรณย วรรธนจฉรยาเดชา ศภวนต และ สภาวด โพธยะราช. (2557). ความมนคงทางอาหารและพลงงานของไทย . เขาถงเมอวนท 1 กมภาพนธ 2559 จาก http://www.itd.or.th/ research-report.