เอกสารประกอบการสอนวชาหลกการออกแบบ 2 มต 3 มต โดย อ.สวธธ สาดสงข

________________________________________________________________________

ความหมายขององคประกอบศลป ( Composition )

Composition หรอ องคประกอบแหงศลป ซงหมายถงการนาสวนประกอบสาคญของศลปะ ไดแก จด เสน ส

นาหนก พนผว รปราง รปทรง เปนตน มาจดองคประกอบเขาดวยกนตามความคด จตนาการ หรอประสบการณของผสราง

แตละคน โดยอาศยหลกของศลปะสรางสรรคใหเกดการประสานกลมกลนกนอยางเหมาะสม

หลกองคประกอบศลป เปนหลกเกณฑทสามารถยดหยนได ไมไดกาหนดใหเปนกฎเกณฑทตายตว การจด

ระเบยบภายในผลงานศลปะสามารถปรบเปลยนไดตามเหตผล เพราะการสรางสรรคองคประกอบทางศลปะ เปน

กระบวนการแกปญหาทางดานความงามของศลปะแตละสาขาโดยตรง

ขอบขายของศลปะ ศลปะแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก

1. วจตรศลป ( Fine Art )

2. ศลปะประยกต ( Applied Art )

วจตรศลป ประกอบดวย

- จตกรรม - ประตมากรรม

- สถาปตยกรรม - ภาพพมพ

- สอผสม - ศลปะการถายภาพ

- วรรณกรรม - ดนตรและนาฏศลป

ศลปะประยกต ประกอบดวย

- พาณชยศลป - มณฑนศลป

- ศลปหตถกรรม - อตสาหกรรมศลป

วจตรศลป

วจตรศลป คอ งานศลปะทมจดมงหมายเพอความงาม ความพอใจมากกวาประโยชนใชสอย เราอาจ

เรยกศลปะสาขานวา ศลปะบรสทธ ( Pure Art ) เพราะศลปนสรางสรรคงานขนมาดวยความพงพอใจ ความ

บรสทธใจ มไดหวงผลตอบแทนใด ๆ หรออาจเพอใชประโยชนบางอยาง แตกเนนความละเอยดลออในการ

สรางสรรค ใหวจตรพสดารหรหราเกนความจาเปนแกประโยชนใชสอย จงอาจเรยกศลปะสาขานวา “ ประณต

ศลป “

จตกรรม

จตกรรม ( Painting ) คอ การเขยนภาพลงบนวตถตางๆเชน กระดาษ ไมอด ผาใบ ผนงปน ฯลฯ สทใชในการเขยน

เชน สนา สโปสเตอร สฝ น สชอลก สนามน สอะครลก ผงถานคารบอน ภาพทเขยนกจะมลกษณะทหลากหลาย

เชน - ภาพคนเหมอน - ภาพสตว

- ภาพทวทศน - ภาพหนนง

- ภาพชวตประจาวน - จตกรรมฝาผนง

- ภาพประกอบ ฯลฯ

ประตมากรรม

ประตมากรรม ( Sculpture ) หมายถงงานศลปกรรมทสรางเปนรปทรง 3 มต โดยวธการ แกะสลก การปน การหลอ การ

ทบการต การเคาะ หรออาจใชหลายวธการรวมกน โดยวสดทใช ไดแก ดน ขผง สบ ไม หน ปนปลาสเตอร โลหะตาง ๆ

เปนตน งานประตมากรรมมลกษณะเปน 3 มต กลาวคอนอกจากความกวางและความยาวแลว ยงมความหนาหรอความ

ลกรวมทงปรมาตรของรปทรงดวย งานประตมากรรมแบงออกได 3 ลกษณะ คอ

- ประตมากรรมนนตา

ประตมากรรมนนตา มลกษณะเปนเสนรองหรอเปนแองลกลงไปเพยงเลกนอย หรอนนจากพนขนมาเพยง

เลกนอยสามารถมองดานหนาไดเพยงดานเดยว เชน เหรยญ ศลาจารก ฯลฯ

- ประตมากรรมนนสง

ประตมากรรมนนสง คองานทมลกษณะนนขนมาจากผวพนมากกวาแบบนนตา สามารถมองเหนดานขางของ

งานไดพอสมควรเชน รปแกะสลกทฐานอนสาวรยประชาธปไตย ฯลฯ

- ประตมากรรมลอยตว

ประตมากรรมลอยตว เปนงานทมลกษณะมองเหนไดรอบดาน เชน รปหลอทหาร – ตารวจทอนสาวรยชย

สมรภม พระประธานในพระอโบสถ ฯลฯ

สถาปตยกรรม

สถาปตยกรรม ( Architecture ) หมายถงการออกแบบกอสรางอาคารสถานท เชน ทอยอาศย สาธารณสถาน

ศาสนสถานฯลฯ โดยคานงถงความสะดวกเหมาะสมกบการใชสอย ความมนคงแขงแรง ความสวยงามนาชนชม ซงถางาน

กอสรางอาคารสถานทแหงใดมความวจตรหรอประดบประดาสวยงามเกนจดมงหมายแคเพยงทอยอาศยหรอใชสอยอน ๆ

กมคณคาในทางวจตรศลปมากยงขน

ภาพพมพ ( Print ) เปนงานทมลกษณะเปน 2 มตบนพนระนาบคลายกบงานจตกรรม ตางกนกคอภาพพมพจะตอง

สรางสรรคบนแมพมพกอนแลวจงนาไปพมพบนแผนภาพ เชน การพมพซลคสกรน ภาพพมพแกะไม เปนตน

สอผสม

สอผสม ( Mix Media ) เปนงานวจตรศลปทผสมผสานงานจตกรรม ประตมากรรม ภาพพมพ หรอเทคนควธการตาง ๆ

เขาดวยกน อาจมทงลกษณะ 2 มต และ 3 มต

ศลปะภาพถาย

การถายภาพ ทจดอยในประเภทวจตศลปนนเปนการถายภาพทใชเทคนคและวธการทแปลกกวาถายภาพธรรมดา

เพอใหไดผลพเศษในการถายภาพ หรอเปนการถายภาพททาใหผชมเกดความคด ความเจรญทางสตปญญา มผลในทาง

สรางสรรค มใชภาพอนาจารหรอภาพถายโดยทวไป

วรรณกรรม

วรรณกรรม หมายถงงานประพนธตาง ๆ ทงรอยแกวรอยกรอง เปนการแสดงออกถงศลปะในการใชภาษา โดยการ

เรยบเรยงถอยคาอยางสละสลวยและเหมาะสม เพอนถายทอดความรความคดของผประพนธ หรอเปนการเลาเรองหรอ

พรรณนาถงสงใดสงหนง

ดนตรและนาฏศลป

ดนตร หมายถงศลปะทแสดงออกโดยการเรยบเรยงระดบเสยงสงตาทใชความรสกและจตนาการสรางสรรค

ผสมผสานกนอยางลงตวผานเครองดนตรชนดตาง ๆ เพอใหเกดความไพเราะนาฏศลป เปนการแสดงออกทางลลา

ทาทางการรา การแสดงโดยมจดเพอความมงหมายและความพอใจ

งานศลปะประเภทจตกรรม ประตมากรรม สถาปตยกรรม ภาพพมพ สอผสม และศลปะ

การถายภาพ เปนศลปะทเรารบรและชนชมไดโดยใช ประสาทสมผสทางตาดวยการมองเหน เราจงเรยกรวม

ศลปะทง 6 ประเภทนวา ทศนศลป สวนศลปะประเภทวรรณกรรมและดนตรนาฏศลป เรยกวา

โสตทศนศลป

ศลปะประยกต

ศลปะประยกต เปนศลปะทมจดมงหมายเพอนประโยชนใชสอยเพอตอบสนองความตองการทางรางกายเปนอนดบ

แรก และคานงถงความงามเปนอนดบรอง ม 4 ประเภท คอ

- พาณชยศลป

พาณชยศลป เปนศลปะทสรางสรรคขนเพอนประโยชนทางการคา ธรกจ การสอสาร เชน ภาพโฆษณา โปสเตอร

ประชาสมพนธ ปกหนงสอ ปกซดเพลง การแตงหนารานคา และโชวรม เปนตน

- มณฑนศลป

มณฑนศลป คอศลปะทเกยวกบการตกแตงภายในและภายนอกอาคารหรองานสถาปตยกรรมใหมความสวยงาม

ควบคไปกบประโยชนใชสอย มณฑนศลปเปนสวนหนงของงานสถาปตยกรรม ชวยสงเสรมใหงานกอสรางมความสวยงาม

นาอยมากขน เชนการตกแตงภายใน ไดแก การเลอกใชสเครองเรอนการตกแตงภายในสานกงาน โรงแรม หอง

ประชมสมมนา การตกแตงภายนอก ไดแก การตกแตงสวนหยอม สวนพกผอนนาตก นาพ สนามหญานอกบานหรออาคาร

ใหมความสวยงาม เปนการชวยเสรมใหงานสถาปตยกรรมมคณคาสมบรณยงขน

- ศลปหตถกรรม

ศลปหตถกรรม เปนศลปะททาดวยมอ สรางขนมาเพอการใชสอยหรอประกอบพธกรรมตามประเพณหรอประกอบ

การละเลนพนบาน มกถกสรางขนมาจานวนไมมากนก ลกษณะรปแบบมกแตกตางกนออกไปตามแตวสดทมในทองถน

และความพอใจของผ ทา อาจใชเครองมอบางแตกทาดวยมอสวนใหญ งานเหลานมกพบในทองถนชนบท อาจเรยกศลปะ

ประเภทนวาศลปะพนบานซงจะพบเหนทงงาน จตกรรม ประตมากรรม และอน ๆ ประกอบรวมกนอยางเหมาะสม

กลมกลน ควรคาแกการศกษาและอนรกษไวเพราะเปนสวนหนงของศลปวฒนธรรม ซงเปนเอกลกษณของชาตดวย

- อตสาหกรรมศลป

อตสาหกรรมศลป หมายถงผลงานทถกผลตขนมาเพอตอบสนองความตองการของมนษย และสงคม มทงคณคา

ประโยชนใชสอย และความงามควบคกนไป เปนงานทผลตจานวนมาก ๆ โดยใชเครองจกรเปนตวผลตทสาคญ ผลงานท

ออกมามลกษณะเหมอน ๆ กนเพอใหพอเพยงกบความตองการของสงคมเชน การออกแบบผลตภณฑ

จดมงหมายขององคประกอบศลปะ

เพอดงดดความสนใจ

ในการสรางสรรคงานศลปะ หรอการออกแบบใด ๆ ศลปนหรอนกออกแบบตองมจดมงหมายเพอความพอใจของ

ตนเองและผ อนดวย ฉะนนจงตองพยายามทาผลงานใหออกมามความนาสนใจซงตองใชองคประกอบตาง ๆ มาจดเขา

ดวยกน โดยใชหลกการเนนหรอความเดนเปนสาคญ งานทตองการแสดงความเดนหรอจดสนใจอยางมาก ไดแก ภาพ

โฆษณา ภาพโปสเตอร งานทศนศลป งานตกแตงภายใน เปนตน

เพอแสดงความมงหมาย

การนาองคประกอบมาจดอยางเหมาะสมในงานทศนศลปและงานศลปะประยกตเพอแสดงเรองราวหรอสอ

ความหมาย เกดจากความตองการทจะสอสารหรอแสดงความคดเหนของเจาของผลงานใหผดไดรบร ผดตองมความตงใจ

และใชเวลามากพอทจะพจารณาผลงานจนรบรและเขาใจผลงานนน ไดตรงตามความมงหมายของเจาของผลงาน

หลกการออกแบบเบอตน

การออกแบบ หมายถง งานททาใหเกดสงทกาหนดใหถอเปนหลกหรอเปนแนวดาเนนการสรางสรรคงานศลปะโดย

มจดมงหมายดานประโยชนใชสอยเปนหลกและอาจมจดมงหมายดานสนทรยภาพเพมเตมเขามาอกได

ความสาคญของการออกแบบ

การออกแบบเปนการใหคณคาตอพนทวางและความเปนอยของมนษย การออกแบบทมคณคามไดอยทเพยงความ

งามและประโยชนใชสอยเทานน แตผออกแบบยงตองตระหนกถงผลลพธ

และผลกระทบทจะเกดขนตอสงแวดลอมในภายภาคหนา งานออกแบบทดจะตองคานงถงความยงยน

ของโลกเปนสาคญ รวมทงควรใชทรพยากรทมอยในโลกอยางมประสทธภาพ คมคาเหมาะสมและสงผลกระทบ

ตอสงแวดลอมนอยทสด ควบคไปกบการคานงถงประโยชนใชสอยและความสวยงาม งานออกแบบทดจะตอง

ใชงานไดอยางมประสทธภาพและมความสวยงามสามารถตอบสนองอารมณ ความรสกและความตองการของ

มนษยได

จดมงหมายของการออกแบบ

- เพอสอสารกบผบรโภค

- เพอตอบสนองพฤตกรรมของผบรโภค

- เพอสรางสรรคแนวคดใหม

ประเภทของการออกแบบ

- การออกแบบโครงสราง

เปนการออกแบบทมความเกยวพนกบขนาด รปราง รปทรงของวตถชนหนงคณลกษณะทมความจาเปนสาหรบ

งานออกแบบโครงสรางไดแก ความมงคงแขงแรง สดสวนทด และความเหมาะสมของวสดทนามาใชในการ

ออกแบบ

- การออกแบบตกแตง

เปนการออกแบบทมความเกยวพนกบการสรางลายวจตร ซงเปนลวดลายทใชตกแตงเปนสวนลายละเอยดของ

องคประกอบทางศลปะอนงดงาม ใหกบโครงสรางหลกทอาจสมฤทธผลผานการเลอกสรรและการวางตาแหนงส เสน

และพนผว การเพมเตมใด ๆ ใหแกโครงสราง เชน การแกะสลด การตกแตงดวยผาและหนง การเพนท การปก เปน

ตน

การออกแบบตกแตงสามารถแยกประเภทเปน 4 ชนด ไดแก

- ประเภทธรรมชาตนยม - ประเภทสญนยม

- ประเภท นามธรรม - ประเภทเรขาคณต

การออกแบบตกแตงประเภทธรรมชาตนยม

เปนการออกแบบตกแตงซงชอบแสดงสงตาง ๆ ทวไปในธรรมชาต และลอกเลยนแบบธรรมชาตดวยความสนใจ

และและเปยมดวยความศรทธาในเสนหทปราศจากการเสแสรงไมวาสงนนจะแลดนาเกลยด นากลว นารก นาขบขน

หรอสวยงามเพยงใดกตาม

การออกแบบตกแตงประเภทสญนยม

เปนการออกแบบตกแตง ซงนยมในรปแบบศลปะทคนในชมชนหรอคนในชาตเหนพองตองกนวาดงาม

การออกแบบตกแตงประเภทนามธรรม

เปนการออกแบบตกแตงซงไมแสดงใหเหนถงสงตาง ๆ ตามทปรากฏจรง ไมนาเสนอสงทดรวาเปนอะไร และไมแสดง

ลกษณะวตถวสยหรอสงตาง ๆ ทมองเหน

การออกแบบตกแตงประเภทเรขาคณต

เปนการออกแบบตกแตงซงแสดงดวยรปเรขาคณต เชน เสนตรง วงกลม สเหลยม เนองมาจากความคดทวารป

เรขาคณตนนเปนรปแบบสมบรณมความเปนอมตะ มความเปนสากล ไมมวนลาสมย