การคาดการณแนวโนมการเปลยนแปลงของการใชทดนในจงหวดภเกต

ปรญญานพนธ ของ

วสนต ออวฒนา

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภมศาสตร

มถนายน 2555

การคาดการณแนวโนมการเปลยนแปลงของการใชทดนในจงหวดภเกต

ปรญญานพนธ ของ

วสนต ออวฒนา

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภมศาสตร

มถนายน 2555 ลขสทธเปนของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

การคาดการณแนวโนมการเปลยนแปลงของการใชทดนในจงหวดภเกต

ปรญญานพนธ ของ

วสนต ออวฒนา

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภมศาสตร

มถนายน 2555

การคาดการณแนวโนมการเปลยนแปลงของการใชทดนในจงหวดภเกต

บทคดยอ ของ

วสนต ออวฒนา

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภมศาสตร

มถนายน 2555

วสนต ออวฒนา. (2554). การคาดการณแนวโนมการเปลยนแปลงของการใชทดนในจงหวด ภเกต. ปรญญานพนธ วท.ม. (ภมศาสตร). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศรนครน ทวโรฒ. คณะกรรมการควบคม : รองศาสตราจารย ดร.วชย พนธนะหรญ. การศกษาครงนไดน าขอมลจากการส ารวจระยะไกล มาประยกตใชรวมกบระบบสารสนเทศภมศาสตร และแบบจ าลอง Markov Chain และ Cellular Automata เพอศกษารปแบบการใชทดน การเปลยนแปลงการใชทดน ป พ.ศ. 2544 - 2554 และคาดการณรปแบบการใชทดนในอก 10 ป ขางหนาคอ ป พ.ศ. 2564 ผลการศกษา พบวา การใชทดนของพนทศกษา ในป พ.ศ. 2554 มพนททงหมดประมาณ 513,821 ตารางกโลเมตร (321,138,125 ไร) มรปแบบการใชทดน 9 ประเภท ไดแก พนทสวนยางพารา รอยละ 37.12 ของพนทศกษา พนทชมชน รอยละ 25.10 พนทสวนผลไม รอยละ 21.09 พนทปาไม รอยละ 6.33 พนทปาชายเลน รอยละ 3.69 พนทนากงและบอเลยงปลา รอยละ 3.41 พนทอนๆ รอยละ 1.52 พนทนาขาว รอยละ 0.97 และพนทแหลงน ารอยละ 0.77 ตามล าดบ ผลการศกษาสภาพการเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง ป พ.ศ. 2544-2554 พบวา พนทชมชนมพนทเพมขน 52,724,375 ไร (40.31%) พนทสวนผลไมมพนทเพมขน 11,448,125 ไร (8.75%) และพนทปาชายเลนมพนทเพมขน 1,219,375 ไร (0.93%) ตามล าดบ สวนพนทปาไมมพนทลดลง 37,088,125 ไร (28.36%) พนทนาขาวมพนทลดลง 11,224,375 ไร (8.58%) พนทอนๆมพนทลดลง 7,761,875 ไร (5.93%) พนทสวนยางพารามพนทลดลง 6,040,000 ไร (4.62%) พนทนากงและบอเลยงปลามพนทลดลง 1,695,000 ไร (1.31%) พนทแหลงน ามพนทลดลง 1,582,500 ไร (1.21%) ตามล าดบ การคาดการณแนวโนมการเปลยนแปลงการใชทดนในชวงป พ.ศ.2554-2564 มแนวโนมวาพนทอนๆ และพนทปาไม จะมพนทเพมขน เทากบ 10,113,125 ไร (38.73%) และ 2,943,125 ไร (11.27%) ตามล าดบ สวนพนทชมชน พนทสวนผลไม พนทปาชายเลน พนทสวนยางพารา พนทนาขาว พนทแหลงน า และพนทนากงและบอเลยงปลา มแนวโนมวาจะลดลง เทากบ 5,835,625 ไร (22.35%) 5,630,625 ไร (21.56%) 443,125 ไร (1.70%) 375,000 ไร (1.44%) 304,375 ไร (1.16%) 235,625 ไร (0.90%) และ 231,875 ไร (0.89%) ตามล าดบ พบวา แบบจ าลองมคาความถกตองรวม เทากบ รอยละ 54.37 ทงนเนองจากการศกษาครงนเปนการน าปจจยการใชทดนมาใชในการคาดการณเทานน ดงนนหากมการน าปจจยอนๆ ทมผลตอการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน เชน ดานกายภาพของพนท, ดานสภาพเศรษฐกจ, ดานสงคม และดานภยธรรมชาต เปนตน เขามาท าการวเคราะห จะท าใหผลลพธของแบบจ าลองมความถกตองมากยงขน

PREDICTION OF LAND USE CHANGE IN CHANGWAT PHUKET

AN ABSTRACT

BY WASAN ORWATTANA

Presented in partial fulfillment of the requirements For the Master of Science degree in Geography

At Srinakharinwirot University June 2012

Wasan orwattana.(2012). Prediction Of Land Use Change In Changwat Phuket. Master thesis, M.S. (Geography). Bangkok: Graduate School, Srinakharinwirot University. Advisor Committee: Assoc. Prof. Df. Wichai Pantanahiran The information from Remote Sensing were used and analysed by Geographic Information System and the Markov Chain Model Cellular Automata Model. Were used to the land use change from 2001 to 2011 and to predict the land use in next 10 years (2021) The result showed that the entire land use in 2001 is 513,821 square kilometers. (321,138,125 rai) The land use could be classified to 9 types including the rubber plantation area (37.12%), the urban area (25,10%), the orchard plantation area (21.09%), the forest area (6.33%), the mangrove forest area (3.69%), the shrimp and fish farm area (3.41%), others area (1.52%), the rice field area (0.97%) and the water bodies (0.77%), respectively. Also the result is shown that during this period the urban area, the orchard area and the mangrove forest area were in creased approximately 52,724,375 rai and 11,448,125 rai and rubber plantation 12,129,375 rai respectively. However, the forest area, the rice field area, the others area, the fish area and the shrimp farming area and the water bodies area were decreased approximately 37,088,125 rai, 11,224,375 rai, 7,761,875 rai, 6,040,000 rai, 1,695,000 rai and 1,582,500 rai, respectively. The tendency of land use changes in 2021 showed that others and forest tend was increased approximately 2,943,125 rai. The urban area, the orchard area, the mangrove forest area, the rubber plantation area, the rice field area, the fish and shrimp farming area and the water bodies area were be decreased approximately 5,835,625 rai, 5,630,625 rai, 443,125 rai, 375,000 rai, 304,375 rai, 235,625 rai and 231,875 rai, respectively. It was found that the accuracy was 54.37%. The model would be more accurate if the physical factors and socio-economic factors were used in the analysis.

ปรญญานพนธ เรอง

การคาดการณแนวโนมการเปลยนแปลงของการใชทดนในจงหวดภเกต

ของ

วสนต ออวฒนา

ไดรบอนมตจากบณฑตวทยาลยใหนบเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภมศาสตร

ของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

....................................................................คณบดบณฑตวทยาลย (รองศาสตราจารย ดร. สมชาย สนตวฒนากล) วนท ........ เดอน ……………. พ.ศ. 2555

คณะกรรมการควบคมปรญญานพนธ คณะกรรมการสอบปากเปลา ....................................................ประธาน .................................................ประธาน (รองศาสตราจารย ดร. วชย พนธนะหรญ) (อาจารย ดร. สธาทพย ชวนะเวสสกล)

................................................กรรมการ

(รองศาสตราจารย ดร. วชย พนธนะหรญ)

................................................กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร. วเชยร จาฏพจน)

ประกาศคณปการ ปรญญานพนธฉบบน ส าเรจลงไดดวยความกรณาจาก รองศาสตราจารย ดร.วชย พนธนะหรญ ประธานกรรมการควบคมปรญญานพนธ ทกรณาสละเวลาใหค าปรกษา ตรวจทานแกไขขอบกพรองปรญญานพนธ รวมทงใหค าแนะน า และขอคดเหนตางๆ อนเปนประโยชนอยางยงตอการท าปรญญานพนธ ซงผศกษาขอกราบขอบพระคณดวยความเคารพอยางยงไว ณ ทน ขอกราบขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.วเชยร จาฏพจน และ ดร.สธาทพย ชวนะเวสสกล ทกรณาใหค าแนะน าตางๆ ขอกราบขอบพระคณคณาจารยภาควชาภมศาสตรทกทานทไดถายทอดวชาความรดานภมศาสตร อนเปนประโยชนตอการท าปรญญานพนธในครงนเปนอยางมาก ขอขอบพระคณ ดร.อเทน ทองทพย ทไดใหค าแนะน า และถายทอดความรดานการใชแบบจ าลอง Ca_Markov อนเปนประโยชนตอการท าปรญญานพนธในครงน ขอขอบพระคณส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ องคการมหาชน (สทอภ.) ทใหการอนเคราะหขอมลภาพจากดาวเทยมทใชในการศกษาครงน ทายนขอกราบขอบพระคณ พอ แม และครอบครวทสนบสนนทนทกดาน ใหความหวงใย เปนก าลงใจตลอดระยะเวลาการท าปรญญานพนธ ซงเปนแรงผลกดนใหสามารถท าปรญญานพนธจนส าเรจดงทตงใจไว คณประโยชนทพงมจากปรญญานพนธฉบบน ผศกษาขอมอบใหแกครอบครว วสนต ออวฒนา

สารบญ บทท หนา

1 บทน า..................................................................................................................... 1 ความส าคญของปญหา.........................................................................................

จดมงหมายของการศกษา.................................................................................... ความส าคญของการศกษา.................................................................................... ขอบเขตของการศกษา......................................................................................... ขอตกลงเบองตน.................................................................................................. นยามศพทเฉพาะ................................................................................................. สมมตฐานของการศกษา...................................................................................... กรอบแนวคดของการวจย.....................................................................................

1 4 4 4 5 5 6 7

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ……………………………………………………… 8 การใชทดนและการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดน...............................

แนวคดและทฤษฏทางดานการส ารวจระยะไกล..................................................... แนวคดและทฤษฏทางดานระบบสารสนเทศภมศาสตร.......................................... แบบจ าลองการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดน CA_MARKOV.............. ลกษณะทวไปของพนทศกษา...............................................................................

8 11 20 26 31

3 วธการด าเนนการศกษาคนควา........................................................................... 35 ขอมลทใชในการศกษา.........................................................................................

เครองมอทใชในการศกษา.................................................................................... การเกบรวบรวมขอมล.......................................................................................... การจดกระท าขอมลและการวเคราะหขอมล...........................................................

35 37 37 38

4 การวเคราหะขอมล………………………………………………………………….. 46

ลกษณะการใชทดน…………………………………………………………………… ลกษณะการเปลยนแปลงการใชทดน………………………………………………… ศกษาความเหมาะสมของแบบจ าลองส าหรบคาดการณการใชทดน……………… การคาดการณแนวโนมการใชทดน…………………………………………………...

46 54 67 76

สารบญ(ตอ) บทท หนา

5 สรปผล อภปรายและขอเสนอแนะ....................................................................... 84 สรปผล…………...............................................................................................

อภปราย………………....................................................................................... ขอเสนอแนะ.....................................................................................................

84 87 88

บรรณานกรม…………………………………………………………………………………. 89

ภาคผนวก……………………………………………………………………………………....

93

ประวตยอผวจย................................................................................................................ 100

บญชภาพประกอบ ภาพประกอบ หนา

1 2 3 4 5 6 7

8

9 10 11 12 13 14 15 16 17

18 19 20

กระบวนการทางรโมทเซนซง................................................................................... ความยาวชวงคลนแมเหลกไฟฟา............................................................................. องคประกอบของระบบสารสนเทศภมศาสตร............................................................ ขนตอนการท างานของระบบสารสนเทศภมศาสตร.................................................... แผนทแสดงขอบเขตพนทศกษา จงหวดภเกต........................................................... ขนจ าแนกขอมลภาพถายดาวเทยมโดยใชชดโปรแกรมทางรโมทเซนซง.................... ขนตอนการวเคราะหขอมลการเปลยนแปลงการใชทดนดวย ระบบสารสนเทศภมศาสตร……………………………………………………………การคาดการณแนวโนมการเปลยนแปลงการใชทดน ดวยแบบจ าลอง CA_MARKOV……………………………………………………… ลกษณะการใชทดนในจงหวดภเกต ใน พ.ศ. 2544, พ.ศ. 2549 และ พ.ศ. 2554........ แผนทการใชทดนจงหวดภเกต พ.ศ. 2544…………………………………………….. แผนทการใชทดนจงหวดภเกต พ.ศ. 2549………………………………………......... แผนทการใชทดนจงหวดภเกต พ.ศ. 2554…………………………………………….. แผนทบรเวณทมการเปลยนแปลงการใชทดน จงหวดภเกต พ.ศ. 2544-2549…………. แผนทบรเวณทมการเปลยนแปลงการใชทดน จงหวดภเกต พ.ศ. 2549-2554…………. แผนทบรเวณทมการเปลยนแปลงการใชทดน จงหวดภเกต พ.ศ. 2544-2554…………. แผนทการใชทดน จงหวดภเกต พ.ศ. 2554 ทไดจากแบบจ าลอง………………………. เปรยบเทยบแผนทการใชทดน พ.ศ. 2554 ทไดจากแบบจ าลอง (ก) กบแผนท การใชทดนป พ.ศ. 2546 ทไดจากการจ าแนกประเภทขอมลดาวเทยม (ข)………... แผนทการใชทดนจงหวดภเกต พ.ศ. 2564…………………………………………….. ลกษณะการใชทดนในจงหวดภเกต ใน พ.ศ. 2564……………………………………. แผนทบรเวณทมการเปลยนแปลงการใชทดน จงหวดภเกต พ.ศ. 2554-2564………….

12 13 22 23 32 39

41

43 48 51 52 53 56 61 65 70

73 79 80 83

บญชตาราง ตาราง หนา

1 2 3 4 5 6 7

8

9

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

ขอมลจ านวนประชากรการยายเขายายออกและบานจงหวดภเกต…………………… อตราการเปลยนแปลงของประชากรจงหวดภเกต...................................................... ชวงคลนแมเหลกไฟฟา............................................................................................ การใชประโยชนขอมลดาวเทยม LANDSAT ระบบ TM............................................. ตวอยางการรวมแบนดขอมลดาวเทยม LANDSAT................................................... แสดงการจ าแนกรปแบบการวเคราะหขอมลของระบบสารสนเทศภมศาสตร............... แสดงอณหภม ปรมาณน าฝน วนทฝนตก และความชนสมพทธ รายปจงหวดภเกต................................................................................................. รายละเอยดของการใชประโยชนทดนแตละประเภททจ าแนกได ในพนทศกษา………............................................................................................. ลกษณะการเปลยนแปลงการใชทดนแบบ 2 ชวงเวลาในรปของ ตารางการปะปนระหวางประเภทขอมล ……………………………………………... การตรวจสอบคาความถกตองโดยใชตารางค านวณคาความผดพลาด……………… ลกษณะการใชทดนในจงหวดภเกต ใน พ.ศ. 2544, พ.ศ. 2549 และ พ.ศ. 2554……. การเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง พ.ศ. 2544-2549……………………………...... ลกษณะการเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง พ.ศ. 2544-2549………………………. การเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง พ.ศ. 2549-2554………………………………... ลกษณะการเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง พ.ศ. 2549-2554………………………. การเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง พ.ศ. 2544-2554………………………………... ลกษณะการเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง พ.ศ. 2544-2554………………………. โอกาสของการเปลยนแปลงของการใชทดน พ.ศ. 2554............................................ สดสวนของการเปลยนแปลงของการใชทดน พ.ศ. 2554........................................... คาความถกตองของแบบจ าลอง พ.ศ. 2544-2554..................................................... การใชทดน จงหวดภเกต พ.ศ. 2554 ทไดจากแบบจ าลอง……………………………. ความแตกตางระหวางขอมลจากแบบจ าลองกบขอมลการจ าแนกขอมลดาวเทยม....... โอกาสของการเปลยนแปลงของการใชทดน พ.ศ. 2564………………………………. สดสวนของการเปลยนแปลงของการใชทดน พ.ศ. 2564……………………………… การใชทดน จงหวดภเกต พ.ศ. 2564…………………………………………………... การเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง พ.ศ. 2554-2564………………………………... ลกษณะการเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง พ.ศ. 2554-2564……………………….

2 2

13 17 19 24

33

36

42 44 47 54 55 59 60 63 64 68 69 71 72 75 77 78 80 81 82

บทท 1 บทน า

ความส าคญของปญหา การใชทดนของประเทศไดเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวตงแตอดตจนถงปจจบน เนองจากการเพมขนของประชากร และการขยายตวทางเศรษฐกจของกระแสโลกในปจจบนท าใหมการใชทรพยากรธรรมชาตมากขน พจารณาจากจ านวนเปรยบเทยบประชากรในประเทศ พ.ศ. 2542 ซงมประชากรจ านวน 61,661,701 คน และ พ.ศ. 2554 มประชากรจ านวน 63,891,000 คน (กรมการปกครอง. 2554: ออนไลน) ซงมการเพมขนของจ านวนประชากรทงสน 2,229,299 คน คดเปนรอยละ 3.49 ของจ านวนประชากรทเพมขน จะเหนไดวาในระยะเวลา 12 ป จ านวนประชากรเฉลยในประเทศไทยเพมขนถงปละ 247,700 คน คดเปนรอยละ 11.11 ของจ านวนประชากรทเพมขนในแตละป และทศทางแนวโนมเพมขนทกป เนองจากสาเหตดงกลาวเปนผลท าใหทรพยากรธรรมชาตลดลงไปอยางรวดเรว และท าใหเกดปญหาดานสงแวดลอมทเสอมโทรมลง เชน ทรพยากรน า ทรพยากรปาไม ทรพยากรดน และสงมชวตตางๆ ดงนนการศกษาลกษณะและแนวโนมของการใชประโยชนทดนในอนาคตจงมความส าคญ ทงนเพอทจะไดใชเปนขอมลในการหาแนวทางและวธการวางแผนการใชทดนทเหมาะสม ตลอดจนการน าทรพยากรธรรมชาตทมอยอยางจ ากดมาใชอยางมประสทธภาพสงสดโดยเกดผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด จงหวดภเกตเปนพนทซงมการใชทดนหลากหลาย เชน แหลงชมชน เกษตรกรรม และ ปาไม เปนตน เนองจากจงหวดภเกตมสภาพเปนเกาะทตงอยทางชายฝงทะเลตะวนตกของประเทศไทย ซงตดกบทะเลอนดามนจงท าใหมแหลงทองเทยวระดบโลกทไดรบการยอมรบโดยทวไป เปนแหลงทองเทยวทสรางรายไดใหกบประเทศ มอตราการเตบโตของอตสาหกรรมการทองเทยวอยางรวดเรว กอใหเกดธรกจการทองเทยวหลายประเภท ไดแก โรงแรม บานเชา และสถานบนเทงเปนจ านวนมาก รวมถงจงหวดภเกตมคาจางงานขนต าตอวนสงทสดในประเทศ (กระทรวงแรงงาน. 2554: ออนไลน) ท าใหเกดการหลงไหลเขามาของประชากรจ านวนมากเพอการทองเทยว การลงทนในธรกจการทองเทยว รวมถงการเขามาหางานท าและการยายถนทอยอาศยเพอมาแสวงโชคในจงหวดภเกตมากยงขน ซงดไดจากรายงานสถตจ านวนการยายเขา-การยายออกของจงหวดภเกต จ านวนประชากรและบานของกรมการปกครอง ตงแต พ.ศ. 2542 จนถง พ.ศ. 2554 ดงตารางตอไปน

2

ตารางท 1 ขอมลจ านวนประชากรการยายเขายายออกและบานจงหวดภเกต ป พ.ศ. จ านวน จ านวน จ านวนการยาย จ านวนการยาย ประชากร บาน เขา ออก

2542 241,489 85,162 28,803 19,663 2545 270,438 101,965 33,306 27,039 2548 292,245 128,110 34,216 31,825 2551 327,006 157,360 40,437 32,737 2554 354,297 186,998 40,520 34,837

ทมา: กรมการปกครอง ป 2554

ตาราง 2 อตราการเปลยนแปลงของประชากรและบานจงหวดภเกต

ป พ.ศ. อตราการเปลยนแปลง อตราการเปลยนแปลง

ของประชากร (%) ของบาน (%)

2542-2545 11.98 19.73 2542-2548 21.01 50.43 2542-2551 35.41 84.77 2542-2554 45.88 119.57

ทมา: คาค านวณจากตารางท 1

การศกษาขอมลประชากร (ตาราง 1 และตาราง 2) พบวาการเพมขนของประชากรจงหวดภเกตมแนวโนมทสงขนเรอยๆ จาก พ.ศ. 2542 มจ านวนประชากรรวมประมาณ 241,489 คน จนถง พ.ศ. 2554 มจ านวนประชากรรวมประมาณ 352,297 คน ในระยะเวลา 12 ป จงหวดภเกตมจ านวนประชากรรวมเพมขนถง 110,808 คน มอตราการเปลยนแปลงของประชากรเพมขนถงรอยละ 45.88 และยงมการเพมขนของจ านวนบานเรอนทมแนวโนมทสงขนเรอยๆ เชนกน ดไดจาก พ.ศ. 2542 มจ านวนบานเรอนรวมประมาณ 85,162 หลง จนถง พ.ศ. 2554 มจ านวนบานเรอนประมาณ 186,998 หลง ในระยะเวลา 12 ป จงหวดภเกตมจ านวนบานเรอนรวมเพมขนถง 101,836 หลง มอตราการเปลยนแปลงของบานเพมขนถงรอยละ 119.57 จะเหนไดวาอตราการเพมขนของประชากรจะสอดคลองและไปในทศทางเดยวกนกบอตราการเพมขนของจ านวนบานเรอน ซงเปนอตราการเพมขนทสงมากและมทศทางแนวโนมจะเพมขนเรอยๆ ซงปญหาการ

3

เพมขนของประชากรกอใหเกดการเปลยนแปลงของทรพยากรธรรมชาตและสภาพการใชประโยชนทดนอยางรวดเรว เพอตอบสนองความตองการดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม การวเคราะหการเปลยนแปลงการใชทดนและคาดการณแนวโนมการใชทดน มความจ าเปนทตองท าการศกษาและตดตามลกษณะการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดนในอดตจนถงปจจบน ตลอดจนท าการศกษาเพอคาดการณการเปลยนแปลงการใชทดนในอนาคต ทงนเพอใชเปนฐานขอมลในการวางแผนการใชทดน

แบบจ าลองทางดานการเปลยนแปลงการใชทดน เปนเครองมอทนยมใชในการศกษาเพอคาดการณแนวโนมการเปลยนแปลงการใชทดน แบบจ าลองทนยมใชในปจจบนมอยดวยกน 2 กลมใหญ คอ 1) แบบจ าลองการเปลยนแปลงการใชทดนทสามารถคาดการณอตราการเปลยนแปลงการใชทดนซงในประเทศไทยแบบจ าลองประเภทนไดรบความนยมในการน ามาใชในศกษาการเปลยนแปลงการใชทดน แตขอจ ากดของแบบจ าลองประเภทนคอ ไมสามารถแสดงต าแหนงของการเปลยนแปลงการใชทดนไดท าใหการวางแผนจดการตางๆ ไมสามารถก าหนดแผนงานใหเฉพาะเจาะจงลงไปได 2) แบบจ าลองการเปลยนแปลงการใชทดนทสามารถแสดงต าแหนงของการเปลยนแปลงและอตราการเปลยนแปลงการใชทดน ซงในปจจบนมการน าแบบจ าลอง Cellular Automata มาใชในการศกษาการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดนอยางแพรหลาย โดยน ามาพฒนาเปนแบบโปรแกรมแบบจ าลอง CA_MARKOV (Cellular Automata – Markov Chain) ซงเปนโปรแกรมยอยในโปรแกรม IDRISI โดยแบบจ าลองนมความสามารถในการคาดการณการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดนเชงพนทและเชงปรมาณ ซงในตางประเทศมผศกษาการคาดการณการเปลยนแปลงการใชทดนโดยใชแบบจ าลอง CA_MARKOV อยางแพรหลาย เชน เพนนา (Pena. 2005) ไดใชแบบจ าลอง CA_MARKOV ศกษาแนวโนมและปจจยในการเปลยนแปลงการใชทดนทเมองมารนา ไบซา ประเทศสเปน อยางไรกตามในประเทศเรมมผศกษา เชน ฐานตย (2548) ไดใชแบบจ าลอง CA_MARKOV ศกษาการคาดการณการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนบรเวณชายฝงทะเลอ าเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร

การศกษาครงนไดน าขอมลการส ารวจระยะไกล (Remote Sensing : RS) มาใชศกษาการเปลยนแปลงการใชทดนเพราะเปนขอมลททนตอเหตการณ โดยใชขอมลทบนทกบรเวณเดยวกนในชวงเวลาทตางกน (อนกรมเวลา) มาตความดานการใชทดน ซงสามารถแสดงการจ าแนกการใชประโยชนทดนในแตละชวงเวลาได และใชระบบสารสนเทศภมศาสตร (Geographic Information System) เพอมาวเคราะหการเปลยนแปลงการใชทดนซงจะชวยใหสามารถเปรยบเทยบขอมลเชงพนทไดอยางถกตอง มาประยกตใชรวมกบแบบจ าลอง CA_MARKOV เพอใชคาดการณแนวโนมการใชประโยชนทดนในอนาคต ซงจะท าใหสามารถน าไปใชในการวางแผนจดการการใชทดนใหเกดความยงยนและเกดประโยชนสงสดตอไป

4

จดมงหมายของการศกษา

1. เพอศกษาลกษณะการใชทดนจงหวดภเกต ใน พ.ศ. 2544 พ.ศ. 2549 และ พ.ศ. 2554 2. เพอวเคราะหการเปลยนแปลงการใชทดนทเกดขนในระยะเวลา 10 ป โดยแบงการ ศกษาออกเปนสามชวงเวลาระหวาง พ.ศ. 2544-2549 พ.ศ. 2549-2554 และ พ.ศ. 2544-2554 3. เพอคาดการณแนวโนมการใชทดนจงหวดภเกตในอนาคตอก 10 ป ขางหนา ใน พ.ศ. 2564 และวเคราะหแนวโนมการเปลยนแปลงการใชทดนในชวงเวลาระหวาง พ.ศ. 2554-2564

ความส าคญของการศกษา

1. เพอท าใหทราบลกษณะการใชทดนจงหวดภเกต ใน พ.ศ. 2544, พ.ศ. 2549 และ พ.ศ. 2554 2. เพอท าใหทราบการเปลยนแปลงการใชทดนจงหวดภเกต ในระยะเวลา 10 ป ในชวงเวลาระหวาง พ.ศ. 2544-2549, พ.ศ. 2549-2554 และ พ.ศ. 2544-2554 3. เพอท าใหทราบแนวโนมการใชทดนจงหวดภเกตในอนาคตอก 10 ป ขางหนา ในป พ.ศ. 2564 และแนวโนมการเปลยนแปลงการใชทดนในชวงเวลาระหวาง พ.ศ. 2554-2564

ขอบเขตของการศกษา

การศกษาวจยในครงนไดก าหนดขอบเขตการวจยไวดงน 1. ขอบเขตดานพนท พนทศกษาครอบคลมพนทบรเวณเกาะภเกต จงหวดภเกต ซงอยในแผนทภมประเทศ L7018 ระวาง 4624 I และ 4625 II อยระหวางละตจดท 7 องศา 45 ลปดาเหนอ ถง 8 องศา 15 ลปดาเหนอ และลองจจดท 98 องศา 15 ลปดาตะวนออก ถง 98 องศา 40 ลปดาตะวนออก 2. ขอบเขตเนอหา มการด าเนนการศกษา ดงน 2.1 การน าเทคโนโลยดานการส ารวจระยะไกล โดยเฉพาะการใชประโยชนจากขอมลดาวเทยมส ารวจทรพยากรธรรมชาต Landsat 5 ระบบ TM (Thematic Mapper) ทบนทก 3 ชวงเวลา คอ พ.ศ. 2544, พ.ศ. 2549 และ พ.ศ. 2554 เปนขอมลเขามาชวยในการศกษา เพอใชในการจ าแนกการใชทดน 2.2 การน าระบบสารสนเทศภมศาสตร มาวเคราะหการเปลยนแปลงการใชทดน

ในชวงเวลาระหวาง พ.ศ. 2544-2549, พ.ศ. 2549-2554, พ.ศ. 2544-2554 และ พ.ศ. 2554-2564 3.3 การน าแบบจ าลอง CA_MAKOV มาใชในการคาดการณแนวโนมการใชทดนในอนาคต

5

ขอตกลงเบองตน

1. การศกษาครงนจะศกษาเฉพาะทไดก าหนดไวในจดมงหมาย สมมตฐาน และขอบเขตของการศกษา

2. ขอมลภาพถายจากดาวเทยมทน ามาใชในการศกษาถอวาถกตองและเชอถอได นยามศพทเฉพาะ

การใชทดน หมายถง การใชทดน เพอการเกษตร ทอยอาศย ปาไม แหลงน า เปนตน ลกษณะการใชทดนจงหวดภเกต สวนใหญประกอบดวยแหลงชมชนทอยอาศย และพนทเกษตร รวมถงพนทปาไม และปาชายเลน

การเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดน หมายถง การเปลยนแปลงการใชทดนบรเวณใดบรเวณหนง เพอตอบสนองความตองการทางดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ทงแบบถาวร และแบบชวคราว เชน เปลยนจากไรสปรดเปนสวนยางพารา หรอ เปลยนจากพนทเกษตรเปนแหลงชมชน แบบจ าลองการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดน CA_MARKOV หมายถง แบบจ าลองทใชคาดการณแนวโนมการเปลยนเปลยนการใชทดนในอนาคต พนทชมชน หมายถง บรเวณพนทแหลงชมชน พนทกอสรางทงทเปนคอนกรต เปนไม และเปนยางแอสฟลต พนทปาไม หมายถง บรเวณพนทปาไม ไดแก ปาดบชน สวนปา ปาชายหาด และปาเสอมโทรม พนทปาชายเลน หมายถง บรเวณพนทปาชายเลนตามล าน าตางๆทไหลออกสทะเล ดนเปนดนโคลนและมการขนลงของน าทวมถงไดไมทพบ ไดแก โกงกางใบเลก โกงกางใบใหญ โปรงตะบน แสมทะเล และเหงอกปลาหมอทะเล เปนตน พนทสวนยางพารา หมายถง บรเวณพนทสวนยางพาราทมอายตางๆกน พนทสวนผลไม หมายถง บรเวณพนทสวนผลไมทมอายตางๆกน พชสวน และมะพราว พนทนาขาว หมายถง บรเวณพนทนาด า นาหวาน และพชไร พนทนากงและบอเลยงปลา หมายถง บรเวณพนทเปนบอกงและบอปลาทมน าเตมบอ และบางพนทเตรยมดนเพอท านากงหรอบอปลา พนทแหลงน า หมายถง บรเวณพนทเปนแมน า ล าธาร หนอง คลอง บงทะเลสาบ แหลงเกบกกน าทสรางขน และแหลงน าขงทไมไดใชประโยชน พนทอนๆ หมายถง บรเวณพนทเหมองแร พนททงขยะ พนทโลงเตยนปราศจากสงปกคลม หาดทรายและสนทราย

6

สมมตฐานของการศกษา 1. การเปลยนแปลงการใชทดนของพนทชมชนนาจะมการเปลยนแปลงเพมขน

2. พนทซงมการเปลยนแปลงการใชทดนของพนทชมชนสวนใหญเปนพนทเกษตรกรรม

3. แบบจ าลองการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดน CA_MARKOV สามารถคาดการณแนวโนมการเปลยนแปลงการใชทดนในอนาคตได

7

กรอบแนวคดในการวจย

ขอมลภาพถายดาวเทยม พ.ศ. 2544

ขอมลภาพถายดาวเทยม พ.ศ. 2549

ขอมลภาพถายดาวเทยม พ.ศ. 2554

การจ าแนกการใชทดน ดวยโปรแกรมคอมพวเตอร

ERDAS IMAGINE

แผนทการใชทดน พ.ศ. 2544

แผนทการใชทดน พ.ศ. 2549

แผนทการใชทดน พ.ศ. 2554

การวเคราะหการเปลยนแปลงการใชทดน ดวยระบบสารสนเทศภมศาสตร ArcGis 9.2

แผนทการเปลยนแปลงการใชทดน

คาดการณแนวโนมการใชทดนอก 10 ปขางหนา โดยแบบจ าลอง CA_MARKOV

แผนทการใชทดนจงหวดภเกต พ.ศ. 2564

บทท 2 เอกสารงานและงานวจยทเกยวของ การศกษาครงนผศกษาไดท าการศกษาคนควาเอกสารและงานวจยทเกยวของตางๆ ซงแบงหวขอในการศกษาไวดงน 1. การใชทดนและการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดน 2. แนวคดและทฤษฏทางดานการส ารวจระยะไกล 3. แนวคดและทฤษฏทางดานระบบสารสนเทศภมศาสตร 4. แบบจ าลองการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดน CA_MARKOV 5. ลกษณะทวไปของพนทศกษา 1. การใชทดนและการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดน องคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (Food and Agriculture Organization. 1976: 88) ใหนยามค าวา “ทดน” ไววา ทดน หมายถง สวนประกอบตางๆทางกายภาพของสงแวดลอม ไดแก สภาพภมประเทศ สภาพภมอากาศ ดน อทกวทยารวมทงสงทเกดขนเองตามธรรมชาต และสงทมนษยสรางขนบนผวโลก ราชบณฑตยสถาน (2523: 48-488) ไดใหความหมายของ การใชทดน ไวในพจนานกรมศพทภมศาสตร เลมท 2 ไววา การใชทดน หมายถง การใชทดนใหเกดประโยชนทางดานการเกษตรและอนๆ เชน เปนปาไม เปนทงหญา เปนทเพาะปลกพชตางๆ เปนทท าเหมองแร และทใชเปนบานเรอนทอยอาศย เปนตน สถตย วชรกตต (2525: 18) ไดใหความหมายของการใชทดน (Land use) หมายถง การน าทดนมาใชสนองความตองการของมนษยในดานตางๆ เชน เกษตรกรรม พาณชยกรรม อตสาหกรรม และทอยอาศย ดรรชน (2531) กลาววา สามารถแบงระบบการจ าแนกทดน ไดเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ 1. การจ าแนกตามลกษณะทางกายภาพของพนท (Physical Classification of Land) เปนการจ าแนกตามสมบตทางกายภาพของทดน เชน จ าแนกทดนตามลกษณะของดน จ าแนกตามลกษณะพชพรรณ เปนตน การจ าแนกประเภทนเปนไปในลกษณะใหขอมลพนฐานเกยวกบสมบตทางกายภาพของทดน ซงชใหเหนวาสมบตทางกายภาพของทดนทแตกตางกน ยอมท าใหลกษณะของทดนนนแตกตางกนดวย 2. การจ าแนกตามลกษณะการใชประโยชนของพนท (Use Classification of Land) เปนการจ าแนกทดนโดยอาศยการใชประโยชนทดนเปนเปาหมายส าคญในการจ าแนก เชน การจ าแนกการใชทดนในปจจบน (Present Use Classification) การจ าแนกตามสมรรถนะของทดนในการใชประโยชน (Use-Capability Classification) เปนตน ซงการจ าแนกทดน โดยพจารณาถงเรอง

9

การใชประโยชนทดนเปนหลกส าคญ สามารถตความไดในเชงเศรษฐกจ ซงแตกตางกบการจ าแนกในแบบแรก ซงไมไดน าเอาคณคาทางเศรษฐกจเขามาเกยวของ ส านกงานคณะกรรมการการวจยแหงชาต (2534: 305) เสนอวารปแบบการใชทดนจะแปรผนตามความตองการของมนษย เทคโนโลยและสภาพเศรษฐกจ ซงการใชทดนขนอยกบปจจย 4 ปจจย คอ 1) รปแบบภมประเทศ (Terrain types) 2) สภาพภมอากาศ (Climatic condition) 3) สภาพดน (Soil condition) 4) สงกอสรางอนๆ (Other infrastructure) และการใชทดนแตละประเภทมผลทงทางตรงและทางออมกบสภาพสงแวดลอม การใชภาพถายดาวเทยมในการจ าแนกการใชทดนในประเทศไทยสามารถจ าแนกได ดงน 1. พนทอยอาศย (Urban land) 2. พนทท าการเกษตร (Agriculture land) ไดแก นาขาว พชไร สวนผลไม และพชทปลกตลอดป 3. พนทปาไม (Forest land) ไดแก ปาไมผลดใบ ปาสนเขตรอน, ปาผลดใบ และสวนปา 4. แหลงน า (Water resources) ไดแก แมน า หนอง คลอง บง ทะเลสาบ และเขอนหรออางเกบน า 5. พนทอน ๆ (Others) ไดแก เหมอนแร และพนทโลง 1.2 การเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดน การเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดน มผศกษาและใหค านยามไวซงมลกษณะทคลายคลงกน ดงน รชารด (Richard. 1990: 164) กลาววา การเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดน (land use and land cover change) หมายถง การแทนทของการใชทดนหรอสงปกคลมดนชนดใดชนดหนงแทนการใชทดนหรอสงปกคลมดนชนดเดม เทอรเนอร (Turner. 1995: 132) กลาววา การเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดน หมายถง การทมนษยเขาไปใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตเพอสนองความตองการพนฐานของตนเองจงท าใหเกดการเปลยนแปลงพนทตางๆ เพอกจกรรมดงกลาว ปอนตอส (Pontius. 2007:) สรปนยามของการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดน ไววา เปนกระบวนการทเกดจากมนษยท าการปรบเปลยนสงปกคลมทอยบนพนผวโลกเพอน าทดนในบรเวณดงกลาวไปใชในการหาอาหารและสงจ าเปนในการด ารงชวต เกรนเกอร (Grainger. 1990: 349) ไดกลาวถงสาเหตของการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดนไววา เปนผลมาจากกจกรรมตางๆ ของมนษยมากกวาการเกดขนเองตามธรรมชาต ดงนนการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดนจงมกจะเปนไปในลกษณะของการเปลยนแปลงจากการใชทดนทมสภาพเปนปาไมไปเปนพนทเกษตรกรรม เมอง แหลงน า หรอ จากพนทเกษตรกรรมเปนเมอง ซงมสาเหตมาจากความตองการใชทดนและสงปกคลมดนของมนษย

10

การศกษาการเปลยนแปลงการใชทดน เปนการศกษาถงความเปนมาของการใชทดนในอดต สภาพการใชทดนในปจจบน และเชอมโยงไปถงแนวโนมทอาจเกดขนในอนาคตของพนทนนๆ ซงไดมผท าการศกษาในเรองนหลายทาน เชน ตรน ฮง (Tran Hung. 1996: 86) ไดศกษาการเปลยนแปลงการใชทดนจงหวดปทมธาน โดยใชขอมลดาวเทยม Landsat และขอมลจากดาวเทยม SPOT พบวาพนทนาสวนใหญเปลยนแปลงไปเปนพนทปลกไมผลและ สงกอสราง ซงปจจยส าคญทกอใหเกดการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนดงกลาว ไดแก สภาพเศรษฐกจและสงคม โดยทสภาพแวดลอมธรรมชาตมผลตอการเปลยนแปลงนอยมาก นอกจากนนยงพบวา สงส าคญทท าใหเกดการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนอยางรวดเรว ไดแก การขยายเสนทางคมนาคม อคามา (Akama. 2549: 10-21) ไดประเมนการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมในบรเวณชายฝงทะเลของจงหวดนครศรธรรมราช โดยใชรปถายทางอากาศและภาพถายดาวเทยม LANDSAT 5 และระบบสารสนเทศภมศาสตร ขอมลการใชทดนชายฝงใน พ.ศ. 2509, 2510, 2533 และ2547 พบวาระหวาง พ.ศ. 2533 – 2547 พนทชายฝงทะเลทเปนนาขาว ปาจาก ทลมชนแฉะ และปาชายเลนลดลง โดยเปลยนไปเปนพนทนากง โดยการเพมขนของพนทนากงสงผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมบรเวณชายฝงของพนทศกษา วบลยเศรษฐ (Vibulsresth. 1991: 242-247 ) ใชขอมลจากการส ารวจระยะไกลเพอศกษาการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนบรเวณชานเมองดานทศเหนอของกรงเทพมหานคร ในระหวาง ค.ศ. 1979-1989 พบวา นาขาวมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวไปเปนบานจดสรร โรงงานอตสาหกรรม สวนผลไม และเสนทางคมนาคม นลอบล ไวปรช (2549: บทคดยอ) ไดกลาวถงผลการศกษาแนวโนมการเปลยนแปลงทดนในลมแมน านครนายกโดยการศกษาไดใชระบบสารสนเทศภมศาสตรรวมกบภาพถายดาวเทยม ไววา สภาพการใชประโยชนทดนในลมแมน านครนายกใน พ.ศ. 2543 และ พ.ศ. 2547 ประกอบดวยพนทเกษตรกรรม รอยละ 66.46 และ 68.36 พนทปารอยละ 31.36 และ 30.46 พนทชมชนรอยละ 0.17 และ 0.19 พนทแหลงน ารอยละ 0.46 และ 0.53 และพนทอนๆ รอยละ 0.95 และ 0.46 ตามล าดบ มรปแบบการใชประโยชนทดนแบบสมหรอมรปแบบไมแนนอนทง 5 ประเภท การวเคราะหการเปลยนแปลงและคาดการณแนวโนมการใชประโยชนทดนใน พ.ศ. 2551 แสดงใหเหนวาพนทปาไมในลมน านครนายกมแนวโนมลดลงอยางตอเนอง พนทเกษตรกรรมมทศทางเพมขน พนทชมชนเพมขนอยางเหนไดชด สวนพนทแหลงน ามแนวโนมเพมขนเลกนอย จากนยามและการศกษาทผานมาสรปไดวา การเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดน หมายถง การเปลยนจากสงปกคลมดนประเภทหนงไปเปนอกประเภทหนงตามความตองการของมนษย ซงเกดจากการเพมขนของจ านวนประชากร ท าใหมความตองการในการใชทดนและสงปกคลมดนเพอน าไปใชประโยชนหรอประกอบกจกรรมตางๆ มากขน

11

2. แนวคดและทฤษฏทางดานการส ารวจระยะไกล 2.1 ความหมายการส ารวจระยะไกล ความหมายของการส ารวจระยะไกล ไดมผใหค าจ ากดความหรอนยามความหมายไวตางๆ กน ดงน ซาบนส (Sabins. 1997: 1) กลาวไววา การส ารวจระยะไกล คอ เทคโนยดานการไดรบขอมล, กระบวนการแปลงขอมล และการตความของขอมลภาพถายทไดมาจากอากาศยานทกชนด และไดมาจากดาวเทยม ซงจะบนทกปฏสมพนธระหวางวตถกบรงสแมเหลกไฟฟา ไลลเลแซนด (Lillesand. 2000: 1) ใหความหมาย การส ารวจระยะไกลไววา การไดมาซงขอมลเกยวของกบวตถ พนทหรอปรากฏการณโดยเครองมอบนทขอมลโดยปราศจากการสมผสวตถพนทหรอปรากฏการณนนๆ ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (2540: 298) กลาวไววา การส ารวจระยะไกล หรอรโมตเซนซงเทคโนโลยแขนงหนง ทใชเพอ บงบอก จ าแนก หรอวเคราะหคณลกษณะของวตถตางๆ โดยปราศจากการสมผสโดยตรง โดยผานกระบวนการเกบบนทกขอมล การสงผานสญญาณขอมล กระบวนการแปลงขอมล และการตความขอมลภาพถายทไดมาจากดาวเทยม ซงจะบนทกปฏสมพนธระหวางวตถกบคลนแมเหลกไฟฟา ขอมลทไดม 3 ลกษณะ คอ ชวงคลน (Spectral) รปลกษณะของวตถ (Spatial) และการเปลยนแปลงตามเวลา (Temporal) 2.2 กระบวนการของการส ารวจระยะไกล พรอมจตต ตระกลดษฐ (2533: 162) กลาววา การศกษาเกยวกบการส ารวจระยะไกล แยกออกเปน 2 ทาง คอ การศกษาเกยวกบระบบการรบหรอการเกบขอมล (Data Acquisition) และการศกษาเกยวกบการวเคราะหขอมล (Data analysis) (ภาพประกอบ 1) หรอการใชประโยชนจากขอมลทบนทกไวและระบบทงสองมองคประกอบตางๆ คอ 1. ระบบการรบหรอการเกบขอมล ประกอบดวย 1) แหลงก าเนดพลงงาน 2) การแผพลงงานในชนบรรยากาศ 3) วตถหรอพนผวโลก 4) อปกรณบนทกขอมล และ 5) ผลผลตเปนขอมลภาพหรอขอมลตวเลข 2. ระบบการวเคราะหขอมล ประกอบดวย 1) การวเคราะหขอมลโดยการแปลภาพ หรอคอมพวเตอร 2) ผลการวเคราะหขอมล และ 3) ผใช

12

ระบบการรบหรอการเกบขอมล ระบบการวเคราะหขอมล (Data acquisition) (Data analysis)

ภาพประกอบ 1 กระบวนการทางรโมทเซนซง

ทมา: ดดแปลงจาก พรอมจตต ตระกลดษฐ. (2533: 163) 2.3 ชวงคลนแมเหลกไฟฟา (Electromagnetic Spectrum) มาเธอร (Mather. 1999: 5) แสงอาทตยเปนคลนแมเหลกไฟฟา โดยแสงอาทตยจะถกสะทอนกลบโดยวตถจงท าใหมนษยมองเหนวตถเปนสทแตกตางกนออกไป มนษยจงอาศยหลกการดงกลาวนมาใชกบกระบวนการส าารวจขอมลระยะไกล คลนแมเหลกไฟฟาสามารถแบงออกไดเปนหลายชวงคลน คอ ชวงคลนรงสแกมมา, ชวงคลนรงสเอกซ, ชวงคลนรงสอลตราไวโอเลต, ชวงคลนทตามองเหน, ชวงคลนอนฟราเรด, ชวงคลนอนฟราเรดสะทอน, ชวงคลนอนฟราเรดความรอน, ชวงคลนไมโครเวฟ และชวงคลนวทย (ดงแสดงในภาพประกอบ 2) และในแตละชวงคลนจะมรายละเอยดทแตกตางกนออกไป ดงแสดงในตาราง 3

แหลงก าเนดพลงงาน การวเคราะหขอมล

การแผพลงงานในชนบรรยากาศ ผลการวเคราะหขอมล

ผใช วตถหรอพนผวโลก

อปกรณบนทกขอมล

ผลผลตเปนขอมลภาพหรอขอมลตวเลข

13

ภาพประกอบ 2 ความยาวชวงคลนแมเหลกไฟฟา ทมา: ซาบนส (Sabins. 1997: 4)

ตาราง 3 ชวงคลนแมเหลกไฟฟา

ชวงคลน ความยาวชวงคลน รายละเอยด รงสแกมมา (Gamma ray) รงสเอกซ (X – ray) รงสอลตราไวโอเลต (Ultraviolet) ชวงคลนทตามองเหนได (Visible) ชวงคลนอนฟราเรด (Infrared)

นอยกวา 0.03 นาโนเมตร 0.03 - 3.0 นาโนเมตร 3.0 - 400 นาโนเมตร 400 – 700 นาโนเมตร

700 – 300,000 นาโนเมตร

ถกดดกลนทงหมดในชนบรรยากาศชนบน ถกดดกลนทงหมดในชนบรรยากาศชนบน ชวงคลนสนกวา 0.3 µm ถกดดกลนทงหมดโดยโอโซนในบรรยากาศ บนทกไดดวยฟลมและอปกรณบนทกภาพ โลกมการสะทอนพลงงานสงสด คอ 0.5 µm มการดดกลนในบางชวงคลน และสงผานบรรยากาศไดในบางชวงคลน

14

ตาราง 3 (ตอ)

ชวงคลน ความยาวชวงคลน รายละเอยด อนฟราเรดสะทอน (Reflected Infrared) อนฟาเรดความรอน (Thermal Infrared) ไมโครเวฟ (Microwave) เรดาร (Radar)

700 – 3,000 นาโนเมตร

3,000 – 15,000 นาโนเมตร

0.3 – 300.0 เซนตเมตร

0.8 – 100.0 เซนตเมตร

สะทอนพลงงานจากดวงอาทตยไดด ยกเวนน าทดดซบในชวงคลน 0.9 µm การบนทกภาพตองใชอปกรณบนทก อเลกโทรนคซงไมใชฟลมถายภาพทวไป เปนชวงคลนทสามารถทะลผานชนบรรยากาศได เปนชวงคลนสวนหนงของชวงคลนไมโครเวฟ

ทมา: วลก; และ ฟนน (Wilkie; & Finn. 1996: 16) 2.4 การจ าแนกขอมลดวยสายตา (Visual Classification) ไลลเลแซนด; และ ไคเฟอร (Lillesand; & Kiefer. 2000: 192-193) การแปลตความขอมลภาพจากดาวเทยมดวยสายตา จ าเปนตองพจารณาองคประกอบในการแปลและตความภาพถายจากดาวเทยม เพอจ าแนกสงปกคลมพนผวโลก ซงมองคประกอบ ดงน 1. รปราง (Shape) รปทรงหรอขอบเขตทปรากฏภายนอกของวตถหรอพนทซงบางครงจะมลกษณะจ าเพาะเปนของมนเองท าใหการแปลขอมลของเราท าไดงายขน อยางไรกตามรปรางดงกลาวตองเปนรปรางจากการมองลงในแนวดง ดงนนมนจงอาจตางทเรามองเหนในแนวระดบมากพอควร เชน สนามบน และสนามกฬา เปนตน 2. ขนาด (Size) ขนาดของวตถในขอมลภาพจะแปรเปลยนไปตามมาตราสวนของภาพถายและมสวนสมพนธกบขนาดของสงตางๆ โดยรอบ การวดขนาดของวตถจะสามารถชวยในการตความไดมากในกรณทเกดความสงสย มฉะนนอาจท าใหการตความผดไดถาหากวาการประเมนขนาดของวตถผดไป เชน เลาไกกบตวบาน หรอตนไมใหญกบไมพม นอกจากนยงมความ จ าเปนตอการแปลภาพทางดานธรณวทยา เชน การวดขนาดของสนเขาขนาดการเคลอนทของรอยเลอน และความหมายของชนหน เปนตน 3. รปแบบ (Pattern) เกยวของกบลกษณะการเรยงตวของวตถตางๆ ทมตามธรรมชาต และทมนษยสรางขน เชน การเรยงตวของพชพรรณในสภาพธรรมชาต จะแตกตางจากการจดพนทเกษตรโดยมนษย รปแบบมสวนชวยในการแปลภาพไดดยงขน 4. ความเขมของสและส (Tone and color) ระดบความแตกตางของความเขมของสหนงๆ ขนอยกบคาสะทอนชวงคลน การท ามมกบแสง ตลอดจนการเรยงตวของวตถ เชน ปาไมทบ

15

มคลอโรฟลด หรอความเขยวมาก ปรากฏเปนสเขยวเขม สวนปาโปรง จะมสเขยวจาง และบรเวณทน าลกจะปรากฏเปนสด า หรอสเขม สวนน าตนจะมสจาง เปนตน 5. เนอภาพ (Texture) คอ ความถของการเปลยนโทนสของจดภาพซงเกดจากการรวมหนวยเลกๆ ทไมสามารถมองเหนแยกออกเปนแตละหนวย ความหยาบละเอยดของภาพถายมกจะบรรยายลกษณะเปนลกษณะเรยบ, ละเอยด, ขรขระ, หยาบ และอนๆ มาตราสวนของภาพ ถายจะมผลตอความหยาบ และละเอยดของภาพ เมอเรายอมาตราสวนของภาพถายใหเลกลง ความหยาบละเอยดของวตถบนภาพถายจะปรากฏละเอยดขน ความแตกตางของความหยาบละเอยด ของภาพถายมกจะใชบอกถงชนดของพช 6. เงา (Shadow) ปกตเงาจะเปนอปสรรคของการแปลขอมล แตบางครงมนกใหขอมลบางอยางทอาจเปนประโยชนตอการศกษา เชน ขอมลระดบความสงของตก หรออาคารสงตางๆ เปนตน รวมไปถงขอมลรปรางของวตถ เชน พวกสะพาน, หอคอย และก าแพง ซงอาจมองไมเหนจากแนวดง 7. ต าแหนงทตง (Site) เกยวกบทตงของภมประเทศหรอต าแหนงทตงทางภมศาสตร เนองจากวตถหลายชนดมทตงจ าเพาะเจาะจง หรอมต าแหนงทตงทแตกตางกน ดงนนการระบถง ต าแหนงบนภาพไดจะชวยใหการจ าแนกชนดของวตถท าไดงายขน โดยเฉพาะการศกษาชนดของ พชพรรณเนองจากพชหลายชนดจะเกดไดดเฉพาะในพนทจ าเพาะหนงๆ เทานน หากเราทราบลกษณะของพนทกอาจจะระบชนดของพชพรรณทควรจะเปนไดงายขน 8. ความเกยวพน (Association) วตถบางอยางมความเกยวพนกบสงแวดลอมอนๆ เชน บรเวณทมตนไมเปนกลมๆ มกเปนทตงของหมบาน หรอนากงมกอยบรเวณชายฝงรวมกบปาชายเลน เปนตน 9. การเปลยนแปลงตามเวลา (Temporal change) การเปลยนแปลงตางๆ ทางธรรมชาตทเกดในแตละชวงเวลาทเปลยนแปลง มความส าคญตอการแปลภาพถายเพราะวาปจจย ตางๆ ทเปลยนแปลงจะมผลตอการเปลยนแปลงสภาพพนทตวอยาง เชน การแยกชนดของพชพรรณจะท าไดดถามภาพจากหลายฤดกาลหรอหลายป นอกจากนน การผนแปรของฤดกาลและภมอากาศจะท าไดเกดการเปลยนแปลงทงในระยะสนและในระยะยาวดวย 2.5 การจ าแนกขอมลอตโนมต (Automatic Classification) ขนตอนการจ าแนกขอมลภาพถายดาวเทยม จากขอมลเชงตวเลข (Digital data) ดวยระบบคอมพวเตอร แบงออกเปน 4 ขนตอน ไดแก 1. การเตรยมขอมลเบองตน ไดแก การคดเลอกขอมลดาวเทยมทตองการน ามาใชงาน และแสดงภาพทตองการน ามาใชในการจ าแนกรายละเอยดภมประเทศ 2. การปรบแกขอมลกอนการจ าแนก (Pre-processing) เพอใหไดขอมลทถกตอง ซงประกอบดวย

16

2.1 การปรบแกความถกตองเชงคลน (Radiometric correction) ซงอาจเกดจากความผดพลาดหรอความคลาดเคลอนของอปกรณในการรบขอมล หรอมมแสงอาทตย ทตางกน หรอจากการแตกกระจายของการแพรทางสนามแมเหลกผานชนบรรยากาศ 2.2 การปรบแกความคลาดเคลอนเชงเรขาคณต (Geometric correction) เปนขนตอนการแกไขความคลาดเคลอนทางเรขาคณตทเกดขนจากความโคงของผวโลกและความเรวของโลกในการหมนรอบตวเอง ท าใหการค านวณหาพนทของประเภทขอมลไดถกตองมากขน และสามารถก าหนดต าแหนงทางภาคพนดน (Ground control point) ไดแมนย ายงขน 2.3 การก าหนดต าแหนงบนภาพ (Image registration) เปนขนตอนการก าหนดคาพกดแบบ Universal Transverse Mercator หรอ UTM ใหกบขอมลภาพดาวเทยม โดยการก าหนดต าแหนงทางภาคพนดนทเดนชดใหกบขอมลภาพดาวเทยมทตองการใหคาพกด โดยอางองขอมลจากระบบก าหนดต าแหนงบนโลก (Global positioning system) ดวยสญญาณดาวเทยม หรอใชแผนทภมประเทศทมระบบพกดแบบ UTM ในการอางอง 3. การประมวลผลขอมล (Processing) สามารถท าได 2 วธ คอ 3.1 การจ าแนกขอมลภาพถายดาวเทยมแบบไมมการก ากบดแล (Unsupervised classification) เปนวธการจ าแนกประเภทขอมลทผวเคราะหไมตองก าหนดพนทขอมลตวอยาง (Training area) ของแตละประเภทขอมลใหกบคอมพวเตอร เปนการจ าแนกประเภทขอมลโดยอาศยคาสถตของคาการสะทอนแสงในชวงคลนแสงของวตถตางๆ โดยไมใชขอมลภาคพนดนมาชวยในการจ าแนกรายละเอยด หรอเรยกวา Clustering 3.2 การจ าแนกขอมลภาพถายดาวเทยมแบบมการก ากบดแล (Supervised classification) เปนวธการทผวเคราะหจะตองก าหนดพนทขอมลตวอยางของขอมลแตละประเภทใหกบเครองคอมพวเตอรเพอค านวณหาคาสถต ไดแก คาเฉลย (Mean), คาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard deviation) และตารางเชอมโยงปฏสมพนธความแปรปรวนรวม (Convariance matrix) คาสถตดงกลาวจะเปนตวแทน ส าหรบการจ าแนกประเภทขอมลของพนททงหมด 4. การปรบแกขอมลหลงการจ าแนกประเภทขอมลแลว (Post processing) เปนการตกแตงผลหลงจากการวเคราะห มความจ าเปนเนองจากความไมตอเนองของจดภาพ หรอการปรบจดภาพขางเคยงทอยภายใตสภาวะเดยวกนใหเปนประเภทเดยวกน เทคนคทใชเรยกวา Smoothing 2.5 ดาวเทยม LANDSAT 5 ระบบบนทกขอมลแบบ Thematic Mapper - TM ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาตวจยแหงชาต (2534: 54) เสนอวา ระบบ TM (Thematic mapper) ซงไดรบการปรบปรงใหมรายละเอยดดกวาระบบ MSS (Multispectral scanner) โดยเพมความสามารถในการบนทกระดบการแผรงสจากพนผวโลกในแตละชวงคลนดขน และมชวงคลนแคบลง ท าใหมความสามารถในการแยกเเยะวตถตางๆดขน แบงเปนทงหมด 7 ชวงคลน ชวงคลนท 1 มความยาวชวงคลนตงแต 0.45 ถง 0.52 ไมโครเมตร ใชในการท าแผนทชายฝง

17

ความแตกตางระหวางดนกบพชพรรณ ชวงคลนท 2 มความยาวชวงคลนตงแต 0.52 ถง 0.60 ไมโครเมตร ใชประเมนความแขงแรงของพช ชวงคลนท 3 มความยาวชวงคลนตงแต 0.63 ถง 0.69 ไมโครเมตร ใชแยกชนดของพชพรรณ ชวงคลนท 4 มความยาวชวงคลนตงแต 0.76 ถง 0.90 ไมโครเมตร ใชก าหนดปรมาณของมวลชวภาพ และจ าแนกแหลงน า ชวงคลนท 5 มความยาวชวงคลนตงแต 1.55 ถง 1.75 ไมโครเมตร ใหขอมลเกยวกบความชนของดน ความแตกตางระหวางเมฆกบหมะ ชวงคลนท 6 มความยาวชวงคลนตงแต 10.40 ถง 12.50 ไมโครเมตร ใชหาแหลงความรอน ชวงคลนท 7 มความยาวชวงคลนตงแต 2.08 ถง 2.35 ไมโครเมตร ใชจ าแนกชนดของหน และการท าแผนทแสดงบรเวณความรอนในน า ขอมลระบบ TM 1 ภาพจะครอบคลมพนทขนาด 185 คณ 185 ตารางกโลเมตร มรายละเอยดของภาพ (Resolution) 30 คณ 30 ตารางเมตร ท าใหสามารถแยกรายละเอยดบนพนผวโลกไดเลกทสดประมาณ 30 คณ 30 ตารางเมตร (Pixel size) ยกเวนแบนด 6 มรายละเอยดของภาพ 120 เมตร ดาวเทยม LANDSAT 5 ใชเวลาโคจรรอบโลกรอบละ 99 นาท หรอวนละ 14 ½ รอบ และบนทกขอมลครอบคลมทวโลกภายใน 16 วน ซงหมายความวา เราจะไดขอมลใหมทกๆ 16 วน ซงในแตละชวงคลนมคณสมบตแตกตางกนออกไป ท าใหมการใชประโยชนแตกตางกนจากชวงคลนตางๆ ดงแสดงในตารางท 4 ตาราง 4 การใชประโยชนขอมลดาวเทยม LANDSAT ระบบ TM

ชวงคลน ความยาวชวงคลน (ไมโครเมตร)

การใชประโยชน

1 2

3 4

0.45 – 0.52

0.52 – 0.60

0.63 – 0.69

0.76 – 0.90

ใชตรวจสอบลกษณะน าบรเวณชายฝงแสดงความแตกตางหรอใชแยกประเภทตนไมชนดผลดใบและไมผลดใบออกจากกน แสดงความแตกตางหรอใชแยกดนออกจากพชพรรณตางๆมความไวตอการมหรอไมมคลอโรฟลล แสดงการสะทอนพลงงานส เขยวของพชพรรณทเจรญเตบโตแลว แสดงความแตกตางของการดดกลนคลอโรฟลล ในพชพรรณชนดตางๆ ใชตรวจวดปรมาณมวลชวภาพ และแสดงความแตกตางของน าและไมใชน า

18

ตาราง 4 (ตอ)

ชวงคลน ความยาวชวงคลน (ไมโครเมตร)

การใชประโยชน

5 6 7

1.55 – 1.75

10.40 – 12.50

2.08 – 2.35

ใชตรวจความชนในพช แสดงความแตกตางของหมะและเมฆ ใชตรวจการเหยวเฉาอนเนองจากความรอนในพชแสดงความแตกตางของความรอนบรเวณทศกษาและแสดงความชนในดน ใชตรวจความรอนในน า ใชแยกประเภทแรธาตและหนชนดตางๆ

ทมา: แคมปเบลล (Campbell. 2002: 173) 2.6 การวเคราะหขอมลดาวเทยมในพนทศกษา การวจยครงนผวจยไดน าขอมลจากดาวเทยม LANDSAT 5 ระบบ TM มาเปนเครองมอทใชในการศกษาการเปลยนแปลงการใชทดนจงหวดภเกต ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (2538: 23) กลาวไววา ขอมลทใชศกษาการใชทดนและทรพยากรธรรมชาตบรเวณพนทศกษาเปนภาพดาวเทยม LANDSAT 5 ระบบ TM การผสมภาพโดยใชชวงคลนท 3 ก าหนดใหแสงเปนสน าเงน, ชวงคลนท 4 ก าหนดใหแสงเปนสแดง และชวงคลนท 5 ก าหนดใหแสงเปนสเขยว ชวยประกอบในการแปลและตความ สทไดจากภาพและฟลมของพชพรรณจะมสแดงสม เนองจากไดรบอทธพลจากการทคลอโรฟลลในพชมการสะทอนคลนแสงสงในชวงคลนประมาณ 0.7 - 0.9 ไมคอน ของขอมลชวงคลนท 4 ของดาวเทยม LANDSAT 5 ระบบ TM เมอใหความเขมของแสงสแดงผานขอมลในชวงคลนน พชพรรณตางๆ จงปรากฎเปนสแดงอมสม มความเขมขนตางกนไปตามชนด ประเภท, ความหนาแนน และปจจยควบคมทแตกตางกน สวนบรเวณทเปนน าจะมสด าหรอน าเงน เพราะน าจะมการสะทอนแสงต าในทกชวงคลน บรเวณทมตะกอนหรอน าตนจะสะทอนแสงสงในชวงคลนประมาณ 0.6 ไมครอน ซงเปนชวงคลนท 3 ของดาวเทยม LANDSAT 5 ระบบ TM เมอก าหนดใหแสงสน าเงนในชวงคลนท 3, ก าหนดใหแสงสแดงในชวงคลนท 4 และ ก าหนดใหสเขยวในชวงคลนท 5 ท าใหน าจะปรากฎเปนสน าเงนถงสด า ขนอยกบความตนลกและตะกอนของน า ส าหรบบรเวณพนดนหรอสงกอสรางจะมการสะทอนแสงสงในทกชวงคลน สทปรากฎจะเปนสคอนขางขาว มการประยกตใชประโยชนจากการผสมภาพดาวเทยมโดยใชการรวมชวงคลนตางๆ ดงแสดงในตาราง 5

19

ตาราง 5 ตวอยางการรวมชวงคลนขอมลดาวเทยม LANDSAT

การรวมชวงคลน (Band Combinations) แดง, เขยว, น าเงน (R, G, B)

การประยกตใช

3, 2, 1 4, 5, 3

4, 3, 2 7, 4, 2

สามารถใชศกษาในบรเวณน าตนและดความขนของน า แสดงรอยตอระหวางน าและดนไดด ดชนดและความอดมสมบรณของพชพรรณ และแสดงใหเหนดนทมความชนตางกน สแดงทปรากฏจะแสดงถงปรมาณคลอโรฟลลในใบพชพรรณ ฉะนนจงใชโทนของสแดงเพอดสขภาพของพชพรรณ และใชสน าเงนเพอแสดงความหนาแนนของชมชน สเขยวทปรากฏจะแสดงพชพรรณ และโทนของสเขยวจะแสดงปรมาณน าในพชพรรณ

ทมา: คณะกรรมการวจยแหงชาต. (2540). ค าบรรยายเรองการส ารวจระยะไกล. 2.7 การประยกตใชขอมลการส ารวจระยะไกล การประยกตใชขอมลการส ารวจระยะไกลดวยดาวเทยม LANDSAT 5 ระบบ TM เขามาชวยศกษาการเปลยนแปลงการใชทดน โดยใชการจ าแนกขอมลอตโนมตดวยวธการจ าแนกขอมลภาพถายดาวเทยมแบบมการก ากบดแล ซงมผศกษาการเปลยนแปลงการใชทดนในประเทศไทย ดงน อนชยา ช านาญคด และคณะ (2539: บทคดยอ) ไดศกษาการเปลยนแปลงการใชทดนและผลกระทบทมตออทยานแหงชาตดอยหลวงและบรเวณใกลเคยง ดวยภาพถายดาวเทยม LANDSAT 5 ระบบ TM เปรยบเทยบระหวาง พ.ศ. 2532 และ พ.ศ. 2535 โดยใชการจ าแนกขอมลอตโนมตดวยวธการจ าแนกขอมลภาพถายดาวเทยมแบบมการก ากบดแล พบวาพนทปาทลดลงสวนใหญจะถกเปลยนแปลงเปนพนทเกษตรกรรมและพนทปาเสอมโทรม สวนใหญจะเปนปาเตงรง ส าหรบพนทปาดงดบเขา ชาวไทยภเขามกจะบกรกท าไรเลอนลอยกระจายอยทวไป การก าหนดแนวทางในการวางแผนฟนฟสภาพปาตนน าล าธารใหถกตองตามหลกวชาการ สรปไดดงน คอ ตองเพมประสทธภาพในการปองกนพนทปาเสอมโทรม เพอใหมการสบพนธ เองตามธรรมชาต ตองปลกตนไมเสรมโดยใชวธการปลกไมเบกน า และไมพนลางเพอชวยเรงรดขบวนการทดแทนธรรมชาต ไมควรน ากจกรรมการปลกสรางสวนปาเพอเศรษฐกจมาใชในพนทตนน าล าธาร สดทายสนบสนนให

20

มการศกษาวจยเกยวกบการจดการลมน า การทดแทนและการฟนตวเองของสงคมพช เพอน ามาเปนขอมลในการจดการใหเหมาะสมอกตอไป นชนาฏ วงศรตนะ (2544: บทคดยอ) ไดท าการศกษาการเปลยนแปลงการใชทดนบรเวณฝายราษไศล โดยแปลความหมายการใชทดนจากขอมลดาวเทยม LANDSAT 5 ระบบ TM ชวงคลนท 3 ก าหนดใหแสงเปนสน าเงน, ชวงคลนท 4 ก าหนดใหแสงเปนสแดง และชวงคลนท 5 ก าหนดใหแสงเปนสเขยว ในชวง พ.ศ. 2531 พ.ศ. 2537 และ พ.ศ. 2541 โดยใชการจ าแนกขอมลอตโนมตดวยวธการจ าแนกขอมลภาพถายดาวเทยมแบบมการก ากบดแล พบวา การสรางฝายราศไศลท าใหการใชทดนโดยเฉพาะพนทปาบงปาทาม ซงเปนระบบนเวศขนาดใหญของลมน ามลสญเสยไป ซงสงผลกระทบตอสตวบกไมมทอยอาศยและสตวน าบางชนดทไมสามารถวายทวนน าจากลมน าโขงมาวางไขได อยางไรกตามผลจากการสรางฝายไดสงผลดตอสตวน าบางชนดเชนกน คอชวยใหระบบนเวศของแหลงน าตอเนองกนเปนทอยอาศยทกวางใหญ เปนแหลงเพาะพนธและอาศยหลบภยได สวนระบบนเวศของพชพรรณนนมการเปลยนแปลงบางสวนของปาเตงรง โดยการปรบตวใหมการผลดใบนอยลง แตเปนชวงระยะเวลาสนๆในชวงน าหลากเทานน ชาญชย ธนาวฒ (2546: 110) ไดท าการศกษาการเปลยนแปลงการใชทดนในบรเวณลมน าทะเลสาบสงขลา โดยใชขอมลภาพถายจากดาวเทยม LANDSAT 5 ระบบ TM ชวงคลนท 2 ก าหนดใหแสงเปนสน าเงน, ชวงคลนท 3 ก าหนดใหแสงเปนสเขยว และชวงคลนท 4 ก าหนดใหแสงเปนสแดง ของลมน าทะเลสาบสงขลา มาตราสวน 1 : 50,000 โดยใชการจ าแนกขอมลอตโนมตดวยวธการจ าแนกขอมลภาพถายดาวเทยมแบบมการก ากบดแล ซงสรปไดวา ในพนทลมน าทะเลสาบสงขลาในชวงระหวางป พ.ศ. 2525 ถงป พ.ศ. 2543 ไดมการเปลยนแปลงการใชทดนทส าคญซงไดแก การเปลยนแปลงจากพนทปาไมเปนพนทสวนยางพารา และจากพนทนาไปเปนพนทสวนยาง พารา และเพาะเลยงสตวน า โดยพบวาพนทปาไมไดลดลงถงรอยละ 42.94 คอ ลดลงจาก 944,370 ไร ใน พ.ศ. 2525 เหลอเพยง 538,903 ไร ใน พ.ศ. 2543 หรอลดลงในอตราเฉลย 22,526 ไรตอปนอกจากนนยงพบวาพนทนาขาวซงมจ านวน 1,303,702 ไร ใน พ.ศ. 2525 นนไดเปลยนเปนพนทสวนยางพาราและพนทเพาะเลยงสตวน าเปนจ านวน 289,085 ไร และ 20,918 ไร ตามล าดบ

จากทฤษฏและการศกษาทผานมาสรปไดวา การใชเทคโนโลยดานการส ารวจระยะไกล โดยใช ขอมลดาวเทยม Landsat 5 ระบบ TM สามารถใชในการศกษาการใชทดน ซงเปนขอมลททนตอเหตการณ ท าใหเกดประสทธภาพและมความถกตองมากขนในจ าแนกประเภทการใชทดน 3. แนวคดและทฤษฏทางดานระบบสารสนเทศภมศาสตร

3.1 ความหมายของระบบสารสนเทศภมศาสตร Environmental Systems Research Institute (1992: 1) เสนอวา ระบบสารสนเทศภมศาสตร (Geographic information system: GIS) คอ ระบบทประกอบดวย คอมพวเตอร

21

โปรแกรมสารสนเทศภมศาสตรและบคลากร มความสามารถในการ การน าเขาขอมล การปรบแตงขอมล การจดการขอมล การวเคราะหขอมล และการแสดงผลขอมล

เบอรรอท; และ แมคดอนนล (Burrough; & McDonneli. 1998: 11) กลาววา ระบบสารสนเทศภมศาสตร ประกอบดวยอปกรณเครองมอทมประสทธภาพในการเกบรวมรวบขอมล การบนทกขอมล การน าเขาขอมล การวเคราะหขอมล และการน าเสนอขอมลภมศาสตร เพอทราบความสมพนธเชงต าแหนงของปรากฎการณตางๆบนโลก ศร คอารยะกล (2545: 1) กลาววา ระบบสารสนเทศภมศาสตร คอ ระบบทประกอบดวยอปกรณคอมพวเตอร โปรแกรมค าสง ฐานขอมล และบคลากร ซงท างานรวมกนในการน าเขา เกบขอมล การจดการ การวเคราะห และการแสดงผลขอมลเชงพนท เพอใหไดขอสนเทศหรอขอมลส าหรบน าไปใชเพอการสนบสนนการตดสนใจ การแกปญหา และการจดการเชงพนท วกพเดย (2552: ออนไลน) กลาววา ระบบสารสนเทศภมศาสตร หมายถง ระบบทมความสามารถจดเกบ วเคราะห จดการ และน าเสนอขอมล ซงเชอมโยงกบทตงทางภมศาสตร ซงระบบสารสนเทศภมศาสตรน รวมเอาความรทางดานแผนท ความรดานการส ารวจระยะไกล และความรดานการส ารวจภาพถายทางอากาศเขาไวดวยกน 3.2 องคประกอบของระบบสารสนเทศภมศาสตร วกพเดย (2554: ออนไลน) กลาววา องคประกอบหลกของระบบสารสนเทศภมศาสตร จดแบงออกเปน 5 สวนใหญ ๆ คอ อปกรณคอมพวเตอร (Hardware) โปรแกรม (Software) ขนตอนการท างาน (Methods) ขอมล (Data) และบคลากร (People) ดงแสดงในภาพประกอบ 3 โดยมรายละเอยดของแตละองคประกอบดงตอไปน 1. อปกรณคอมพวเตอร คอ เครองคอมพวเตอรรวมไปถงอปกรณตอพวงตาง ๆ เชน ดจไทเซอร สแกนเนอร เครองพมพ เพอใชในการน าเขาขอมล ประมวลผล แสดงผล และผลตผลลพธของการท างาน

2. โปรแกรม คอ ชดของค าสงส าเรจรป เชน โปรแกรม ArcGIS, ArcView, Arc/Info และMapInfo ซงมหนาทในการท างานส าหรบการน าเขาขอมล, การปรบแตงขอมล, การจดการระบบฐานขอมล, การวเคราะห และการน าเสนอขอมล

3. ขอมล คอ ขอมลตาง ๆ ทจะใชในระบบสารสนเทศภมศาสตร และถกจดเกบในรปแบบของฐานขอมล โดยไดรบการดแลจากระบบจดการฐานขอมล (Database management system) 4. บคลากร คอ ผปฏบตงานซงเกยวของกบระบบสารสนเทศภมศาสตร เชน ผน าเขาขอมล ชางเทคนค ผดแลระบบฐานขอมล ผเชยวชาญส าหรบวเคราะหขอมล และผบรหารซงตองใชขอมลในการตดสนใจ ท างานประสานกนจนไดผลลพธออกมา

22

5. วธการหรอขนตอนการท างาน คอ ขนตอนการท างานซงผปฏบตงานเปนผก าหนดใหเครองคอมพวเตอรจดการกบขอมล วธการทหนวยงานตางๆ น าเอาระบบสารสนเทศภมศาสตร ไปใชงานโดยแตละองคกรมความแตกตางกนออกไป ฉะนนผปฏบตงานตองเลอกวธการในการจดการกบปญหาทเหมาะสมทสดส าหรบหนวยงาน

ภาพประกอบ 3 องคประกอบของระบบสารสนเทศภมศาสตร ทมา: ส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ. (2554: ออนไลน) 3.3 การท างานของระบบสารสนเทศภมศาสตร ขนตอนการท างานของระบบสารสนเทศภมศาสตร ประกอบดวย 5 ขนตอนหลก คอ การน าเขาขอมล การปรบแตงขอมล การจดการขอมล การวเคราะหขอมล และการแสดงผลขอมล (ภาพประกอบ 4) โดยแตละขนตอนมรายละเอยดดงน 1. การน าเขาขอมล (Data input) การน าขอมลใหเขาสระบบสารสนเทศภมศาสตรสามารถแบงไดออกเปน 2 ประเภท คอ 1.1 การน าเขาขอมลเชงพนท (Spatial data) เปนการแปลงขอมลเชงพนทใหมาอยในรปแบบของขอมลเชงตวเลข (Digital data) ซงสามารถน าเขาขอมลไดหลายวธ ส าหรบการศกษาครงน จะเลอกวธน าเขาขอมลเชงพนทโดยการลอกลายแผนท (Map digitizing) และการน าเขาดวยเครองกราดตรวจ (Scanner) 1.2 การน าเขาขอมลเชงคณลกษณะ (Attribute data) การน าขอมลทอยในรปแบบของขอความหรอตารางขอมล ซงสามารถน าเขาขอมลดวยวธการผานทางแปนพมพ (Keyboad Entry)

ระบบสารสนเทศภมศาสตร

บคลากร

ขอมล

อปกรณคอมพวเตอร โปรแกรมระบบสารสนเทศภมศาสตร

กระบวนการ

23

2. การปรบแตงขอมล (Data manipulation) ขอมลทไดรบเขาสระบบสารสนเทศภมศาสตรจ าเปนทจะตองมการตรวจแกขอมลเพอใหขอมลมความถกตอง เชน การแกไขความคลาดเคลอนเนองจากการลอกลายแผนท , การทบกนของจด หรอเสน ในต าแหนงเดยวกน รวมถงการปรบแตงขอมลใหเหมาะสมกบงาน เชน ขอมลบางอยางมขนาด หรอมาตราสวนแผนทแตกตางกน หรอใชระบบแผนทแตกตางกน ขอมลเหลานจะตองไดรบการปรบแตงใหอยในระดบเดยวกนเสยกอน 3. การจดการขอมล (Data management) เปนขนตอนการจดการระบบฐานขอมลซงประกอบไปดวย การสรางแฟมขอมลในระบบสารสนเทศภมศาสตร, การจดหมวดหมประเภทของขอมล, การบนทกขอมล, การแกไขขอมล, การเรยกใชขอมล และการเรยงล าดบขอมล (Sorting) โดยขอมลจะถกจดเกบในรปของตารางหลายๆ ตาราง ท าใหสามารถเรยกใชไดสะดวกรวดเรวขน 4. การวเคราะหขอมล (Data analysis) ส าหรบการศกษาครงนจะใชการวเคราะหขอมลโดยใชการท างานในการวเคราะหขอมลของโปรแกรมสารสนเทศภมศาสตร คอ การวเคราะหการซอนทบของขอมล (Overlay analysis) การซอนทบขอมลเปนการน าขอมลบรเวณพนทเดยวกนตงแต 2 ชนขอมลมาวเคราะหรวมกน โดยการซอนทบกนในต าแหนงทตรงกน ผลขอมลจากการวเคราะหจะไดชนขอมลใหม 5. การน าเสนอขอมล (Data output) ผลทไดรบจากการวเคราะหขอมล สามารถแสดงผลขอมลในรปแบบเชงพรรณนาประกอบกบตาราง กราฟ และแผนท ซงสามารถแปลงขอมลเหลานนไปสระบบการท างานในโปรแกรมอนๆ การสงออกผลลพธในลกษณะของไฟลแบบรปภาพ (.jpg) หรอการสงออกในลกษณะของไฟลแบบขอความ (.txt) เปนตน

ภาพประกอบ 4 ขนตอนการท างานของระบบสารสนเทศภมศาสตร

การน าเขาขอมล

การปรบแตงขอมล

การจดการขอมล

การวเคราะหขอมล

การน าเสนอขอมล

24

3.4 การวเคราะหขอมลของระบบสารสนเทศภมศาสตร คาสเซตตาร (Cassettari. 1993: 138-152) ไดจ าแนกรปแบบการวเคราะหขอมลของระบบสารสนเทศภมศาสตร ออกเปน 4 กลม (ดงแสดงในตาราง 6) ดงน 1. การบ ารงรกษาและการวเคาระหขอมลเชงพนท 2. การบ ารงรกษาและการวเคราะหขอมลในฐานขอมลคณลกษณะ 3. การวเคราะหเชงบรณาการ ขอมลเชงพนทและขอมลคณลกษณะ 4. การแสดงผลลพธ ตาราง 6 การจ าแนกรปแบบการวเคราะหขอมลของระบบสารสนเทศภมศาสตร

การจ าแนกรปแบบ การท างาน การบ ารงรกษาและการวเคราะห ขอมลเชงพนท (Maintenance and Analysis of Spatial Data) การบ ารงรกษาและการวเคราะห ขอมลในฐานขอมลคณลกษณะ (Maintenance and Analysis of Attribute Data) การวเคราะหเชงบรณาการ ขอมลเชงพนทและขอมลคณลกษณะ (Integrated Analysis of Spatial and Attribute Data)

การแสดงผลลพธ (OutputFormation)

การเปลยนรปแบบขอมล (Format transformation) การเปลยนแปลงระบบพกดแผนท (Transformation map projection) การปรบแกเชงเรขาคณต (Geometric correction) การตอแผนท (Mosaic) และการเทยบขอบ (Edge matching) การลดปรมาณของขอมล (Data reduction) การตรวจสอบแกไขขอมลคณลกษณะ การสอบถามขอมลคณลกษณะ การปฏบตการคนคนขอมล (Retrieval operation) การปฏบตการจ าแนกประเภทขอมล (Classification operation) การปฏบตการซอนทบขอมล (Overlay operation) การปฏบตการยานขางเคยง (Neighborhood operation) การปฏบตการค านวณทางสถต (Statistical operation) การวเคราะหเชงพนท (Spatial analysis) การวด (Measurement) แผนท (map) ตาราง (Table) กราฟ (graph) รปภาพกราฟฟค และสญลกษณ (Graphic and symbols) ตดปายชออกษร (Text labels) รปแบบตวอกษร รปแบบของเสน (Texture patterns and line style)

ทมา: ดดแปลงจากคาสเซตตาร (Cassettari. 1993: 138-152)

25

3.5 การประยกตใชระบบสารสนเทศภมศาสตร การประยกตใชระบบสารสนเทศภมศาสตรศกษาการเปลยนแปลงการใชทดน โดยใชเทคนคการซอนทบแผนท เปนวธทนยมใชในการศกษาการเปลยนแปลงการใชทดน ไดมผศกษาไวดงน กองส ารวจทรพยากรธรรมชาตดวยดาวเทยม (2538: 49) ซงไดท าการศกษาสภาพการเปลยนแปลงการใชทดนในอ าเภอเมอง จงหวดภเกต จากภาพถายจากดาวเทยม LANDSAT 5 ระบบ TM ซงบนทกในป พ.ศ. 2530 และ พ.ศ. 2538 รวมกบระบบสารสนเทศภมศาสตร มาท าการวเคราะหเชงพนท โดยใชเทคนคการซอนทบแผนท ไดขอสรปวา พนทสภาพการใชทดนทเพมขน คอ พนทเปดโลงมจ านวนเพมขนรอยละ 1.36 พนทชมชนเมองเพมขนรอยละ 10.25 พนทนากงเพมขน รอยละ 3.12 พนทหาดเลนเพมขนรอยละ 0.17 และพนททงขยะเพมขนรอยละ 0.64 สวนสภาพการใชทดนทมพนทลดลง ไดแก พนทปาไมลดลงรอยละ 0.43 พนทปาชายเลนลดลงรอยละ 1.13 พนทเหมองแรลดลงรอยละ 1.18 พนทสวนยางพาราลดลงรอยละ 1.16 พนทสวนมะพราวลดลงรอยละ 0.20 พรทวา กญยวงศหา และคณะ (2545: 67-68) ไดศกษาการเปลยนแปลงลกษณะการใชทดนบรเวณตะวนออกของกรงเทพมหานคร ซงไดท าการศกษาโดยใชขอมลจากการส ารวจระยะไกลรวมกบระบบสารสนเทศภมศาสตร มาท าการวเคราะหเชงพนท โดยใชเทคนคการซอนทบแผนท ในสามเวลา พบวา พนทนาขาวลดลงอยางมากตลอดชวงเวลาทศกษา โดยในชวงแรก (พ.ศ. 2530 ถง 2534) ลดลงมากกวาในชวงหลง (พ.ศ. 2534 ถง 2539) (ประมาณ 300 ตารางกโลเมตร ในชวงแรก และ 160 ตารางกโลเมตร ในชวงหลง) สวนพนทกอสรางเพมขน เชนเดยวกบพนทแหลงน า สวนใหญของพนทนาขาวทลดลง ไดเปลยนเปนพนทกอสราง เชน พ.ศ. 2530 ถง 2534 มพนทนาขาวเปลยนเปนพนทกอสรางมากถงรอยละ 89 ของพนทกอสรางทเพมขน และรอยละ 61.7 ในชวง พ.ศ. 2534 ถง 2539 เมอวเคราะหตลอดคาบเวลาทศกษาพบวารอยละ 88.97 ของพนทกอสรางทเพมขน เกดจากการเปลยนแปลงของพนทนาขาว พยงศกด พงศาปาน (2550: 140) ไดศกษาการเปลยนแปลงการใชทดนเพอการปลกยางพาราโดยใชภาพถายจากดาวเทยม LANDSAT 5 ระบบ TM และระบบสารสนเทศภมศาสตร มาท าการวเคราะหเชงพนท โดยใชเทคนคการซอนทบแผนท บรเวณอ าเภอควนขนน จงหวดพทลง ผลการศกษาพบวา ในป พ.ศ. 2535 ถง พ.ศ. 2547 มการใชทดนทงหมด 7 ประเภท คอ พนทปลกยางพารา พนทปลกขาว พชพรรณอนๆ ปาพร แหลงน า เขาหนปน และ พนทกอสรางและทอยอาศย โดยการเปลยนแปลงการใชทดนในชวงป พ.ศ. 2535 ถง 2547 พบวา พนทปลกยางพารา เปลยนแปลงเพมขน จ านวน 43,394.191 ไร หรอรอยละ 13.938 ของพนททงหมดในอ าเภอควนขนน พนทปลกขาว เปลยนแปลงลดลง จ านวน 45,838.396 ไร หรอรอยละ 14.723 ของพนททงหมดในอ าเภอควนขนน พนทพชพรรณอนๆ เปลยนแปลงเพมขน จ านวน 1,279.476 ไร หรอรอยละ 0.411 ของพนททงหมดในอ าเภอควนขนน พนทปาพรเปลยนแปลงลดลงจ านวน 708.512

26

ไร หรอรอยละ 0.228 ของพนททงหมดในอ าเภอควนขนน พนทแหลงน า เปลยนแปลงเพมขน จ านวน 444.306 ไร หรอรอยละ 0.143 ของพนททงหมดในอ าเภอควนขนน ภเขาหนปน เปลยนแปลงลดลง จ านวน 94.472 ไร หรอรอยละ 0.030 ของพนททงหมดในอ าเภอควนขนน พนทกอสรางและทอยอาศยเปลยนแปลงเพมขน จ านวน 1,523.407 ไร หรอรอยละ 0.490 ของพนททงหมดในอ าเภอควนขนน จากงานวจยดงกลาว จะเหนไดถงความส าคญของการน าเอาขอมลภาพถายจากดาวเทยม LANDSAT 5 ระบบ TM มาท าการวเคราะหเชงพนท โดยใชเทคนคการซอนทบแผนทในระบบสารสนเทศภมศาสตร สามารถวเคราะหผลการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนไดอยางถกตอง สงผลใหสามารถเรยนรถงทมาของปญหาและยงเปนเครองมอทชวยในการตดสนใจเพอแกไขปญหาทเกดขนตลอดจนการวางแผนปองกนปญหาทอาจเกดขนในอนาคตได 4. แบบจ าลองการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดน CA_MARKOV

การคาดการณการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดนโดยใชแบบจ าลองทางคณตศาสตรรวมกบระบบสารสนเทศภมศาสตร มรายละเอยดดงน อสตแมน (Eastman. 2006: 78) อธบายวธการใชงานแบบจ าลอง CA_MARKOV ในคมอการใชงานโปรแกรม IDRISI Andes Edition 15 ไวโดยสรปดงน แบบจ าลอง CA_MARKOV เปนแบบจ าลองทใชส าหรบการตดสนใจ โดยเปนการท างานรวมกนของแบบจ าลอง Markov Chain และแบบจ าลอง Cellular Automata ทใชในการวเคระหปรมาณการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดน ซงใชผลการคาดการณการใชทดนและสงปกคมดนเชงปรมาณทไดจากแบบจ าลอง Markov Chain และท าการวเคราะหความสมพนธของเซลลรอบขางทมผลตอสถานะของเซลลตรงกลางโดยใชแบบจ าลอง Cellular Automata ในการอธบายขอมลเชงพนท 4.1 แบบจ าลองของมารคอฟ (Markov Chain Model) สถตย วชรกตต (2523: 68) กลาวไววา แบบจ าลองของมารคอฟ เปนทฤษฎทนยมใชในการศกษาเพอคาดการณการเปลยนแปลงของขอมลทจะเกดขนอนาคต ในการวเคราะหการใชวธนจะตองทราบสดสวนของการใชทดน (land use proportion, V) ใน 2 ชวงระยะหางกนพอประมาณ แลวพจารณาความนาจะเปนของการเปลยนแปลง (probability, P) ของการใชทดนรปแบบตางๆ จากเวลาหนงไปอกชวงหนง โดยน าเอาคาความนาจะเปนของการเปลยนแปลง (P) ซงอยในรปของ Matrix คณกบสดสวน (V) ของเนอทของการใชทดนในระยะท 2 จะไดเนอทการใชทดนรปแบบตางๆ ในระยะท 3 ซงมเวลาหางกบระยะ 2 เทากบระยะท 2 หางกบระยะท 1 ปฏบตเชนนตอไปจะไดระยะท 4, 5 จนถงชวงเวลาทตองการ ส าหรบการประเมนหาการใชทดนรปแบบตางๆ ตามวธการของมารคอฟ มรปแบบทางคณตศาสตร ดงน

27

สดสวนของการใชทดนในชวงเวลาถดไป = (Vj) X (Pjk)

เมอ (Vjx) x (Pjk) = สดสวนของการใชทดนในชวงเวลาถดไป

Pjk = ความนาจะเปนของการเปลยนแปลงการใชทดนจากระยะท 1 เปนระยะท 2 ซงอยในรปของ matrix Vj = สดสวนของการใชทดนในระยะท 2 ซงอยในรปของ Vecter j = ชนดของการใชทดนระยะท 1 k = ชนดของการใชทดนระยะท 2

4.2 แบบจ าลองเซลลลาออโตมาตา (Cellular Automata Model) ปอนตอส (Pontius. 2000: 1011) กลาววา เซลลลาออโตมาตา คอ เซลลทอยอยางอสระ สามารถเปลยนรปแบบได โดยปจจยทท าใหเกดการเปลยนแปลง คอ เซลลแวดลอมตามกฎ “The game of life” ทสรางโดย Jonh Conway ใน ค.ศ. 1970 การคาดการณตามหลกเซลลลา ออโตมาตา ใชความนาจะเปนของการเปลยนแปลง เชนเดยวกบกระบวนการ มารคอฟ แตกตางกนตรงท เซลลลาออโตมาตา คาดการณการเปลยนแปลงโดยใชความนาจะเปนของการเปลยนแปลงรวมกบขอมลของพนทแวดลอม และสามารถแสดงผลลพธในรปของแผนทหรอแบบจ าลองได ทอมมาโซ; และ นอรแมน (Tommaso; and Norman. 1987: 15) กลาววา เซลลลาออโตมาตา เปนการประยกตใชองคความรดานวทยาการคอมพวเตอรรวมกบแนวความคดทางฟสกสเปนหลกในการปฏบตงาน และใหค าจ ากดความวา เซลลลาออโตมาตา คอ เซลลยอยๆ ทอยรวมกน แสดงพนทในรปของตารางส เหลยมเรยกวา กรดหรอเซลล แตละเซลล คอ หนงหนวยขอมล สามารถเปลยนรปแบบได รปแบบของเซลลใหม จะถกก าหนดจากเซลลแวดลอมทมลกษณะเปนตารางขนาด 3X3 หรอ 5X5 ซงจะเคลอนทไปทละเซลลจนครบทงพนท และจะค านวณวนซ าตามจ านวนระยะเวลาทก าหนด จากการศกษาลกษณะการท างานดงกลาว เซลลลาออโตมาตา จงถก

28

น ามาประยกตใชเปนทฤษฎในการคาดการณการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนของพนทในอนาคต

การท างานของแบบจ าลองเซลลลาออโตมาตา เปนแบบจ าลองพลวตทมลกษณะเชงพนทและมตของเวลา โดยท ซง (Singh. 2003: 95-97) ไดแบงองคประกอบของการท างานออกเปนดวยกน 5 สวน ดงน 1. พนทเซลล (Cell space) ประกอบดวยดานสองดานเปนรปเซลลสเหลยมจตรส โดยทความละเอยด (resolution) ของเซลลนน ขนอยกบความเหมาะสมกบแบบจ าลองและขอมลทมอย รวมไปถงความตองการเพอใหไดผลลพธทดดวย ซงจะตองเลอกความละเอยดของเซลลใหเหมาะสม

2. สถานะเซลล (Cell states) สถานะของเซลลจะแสดงถงสถานภาพของแตละพนทในแตละเซลล เชน ความหลากหลายของพนทการใชทดนในแตละประเภทการใชทดนซงจะแทนดวยรหสในแตละเซลลวาจะแทนการใชประโยชนทดนประเภทใด

3. ชวงเวลา (Time steps) จะแสดงถงชวงเวลาระหวางเหตการณในแตละชวงเวลาในแตละสมยทใชในการวเคราะหการเปลยนแปลง ซงการก าหนดชวงเวลานนอยทผใชงานจะก าหนดและจะท างานไปพรอมกบกฎการเปลยนแปลง 4. กฎการเปลยนแปลง (A transition rule) เปนองคประกอบทส าคญทสดในการใชแบบจ าลอง Cellular Automata ในการวเคราะหความเปลยนแปลงเพอทก าหนดลกษณะการเปลยนแปลงอยางเปนพลวต กฎการเปลยนแปลงนโดยปกตจะรถงสถานะของเซลลกอนและหลงการเปลยนแปลง ซงไดรบอทธพลจากเซลลรอบขาง 5. เซลลรอบขาง (Neighborhood) แบบจ าลองเซลลลาออโตมาตา ม 2 แนวคดทไดกลาวถงเซลลรอบขางไวโดย Neumann ไดเสนอไววาม 4 เซลลรอบขางลอมรอบ ในขณะท Moore เสนอไววาม 8 เซลลรอบขางลอมรอบ

4.3 แบบจ าลอง CA_Markov ปอนตอส (Pontius. 2000 :1012-1016) กลาววา CA_Markov คอ การน าหลกการของ Cellular Automata และ Markov Chain มาประยกตใชรวมกน เพอคาดการณรปแบบการใชประโยชนทดน ดวยโปรแกรมประมวลผลขอมลระบบสารสนเทศภมศาสตร รปแบบของการเปลยนแปลงในแตละเซลล จะพจารณาจากสดสวนของการใชประโยชนทดน (The transition areas) ทไดจากการวเคราะหดวยกระบวนการ Markov รวมกบ CA filter ของพนทแวดลอมทอยตดกน (ขนาด 5X5 neighborhood) ซงหลกการท างานของ CA_Markov ม ดงน 1) กระบวนการวเคราะหขอมลของ CA_Markov จะใชขอมลโอกาสของการเปลยนแปลงทไดจากการวเคราะหดวย Markov Chain Analysis รวมกบ CA filter ขนาด 5X5 neighborhood เพอหาความนาจะเปนของประเภทสงปกคลมดนในชวงเวลาทตองการศกษา

29

2) CA filter จะเคลอนทซอนทบกบขอมลของปทเรมท าการศกษาไปทละเซลลจนครบทงพนทศกษา จากนนจะเรมจะเคลอนทซอนทบทละเซลลอกครง และจะเคลอนทวนซ าไปเรอยๆ เปนจ านวนรอบเทากบชวงระยะเวลาทตองการศกษา เชน ตองการคาดการณในระยะเวลาอก 10 ปขางหนา กระบวนการพจารณาจะเรม และท าการวนซ าจนครบ 10 รอบ เปนตน 3) การวนซ าแตละครง ประเภทของสงปกคลมดนจะมการเปลยนแปลง หรอคงสภาพเดมนน ขนอยกบประเภทสงปกคลมดนของพนทโดยรอบตามทฤษฎ “The game of life” และโอกาสของการเปลยนแปลงทไดจากการวเคราะหดวย Markov Chain Analysis 4) เมอสนสดกระบวนการผลลพธทได คอแผนทสงปกคลมดน ซงประกอบดวยพนททไมมการเปลยนแปลงและพนททมการเปลยนแปลงรปแบบสงปกคลมดน ซงสามารถบอกลกษณะการเปลยนแปลงของการใชประโยชนทดน ท าใหสามารถวางแผนการใชทดนในอนาคตได สรปไดวา กระบวนการท างาน CA_Markov ประกอบดวยสองสวนทส าคญ คอ CA filter ขนาด 5X5 neighborhood และสดสวนของการเปลยนแปลงทไดจากการวเคราะห ดวย Markov Chain Analysis ซงใชคาดการณประเภทการใชประโยชนทดน โดยพจารณาทละ pixel ภายในพนทศกษา กระบวนการพจารณาเรมและท าการวนซ าจนครบจ านวนรอบทก าหนดการเปลยนแปลงหรอคงสภาพเดมของพนทขนอยกบประเภทการใชประโยชนทดนของพนทโดยรอบตามทฤษฎ “The game of life” รวมกบสดสวนของการเปลยนแปลงทไดจากการวเคราะหดวย Markov Chain ซงผลลพธสดทายทไดจะแสดงเปนแผนทการใชประโยชนทดน 4.5 การประยกตใชแบบจ าลอง CA_Markov (Cellular Automata – Markov Chain) ปจจบนไดมการศกษาการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดนดวยแบบจ าลองเชงพนทเพอคาดการณต าแหนงของการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดนทจะเกดขนในอนาคต ซงสามารถยกตวอยางไดดงตอไปน วชรกตต (Watcharakitti. 1979: 68) ท าการศกษาการเปลยนแปลงการใชทดนของลมน าพอง โดยใช Remote Sensing ในการแปลสภาพการใชทดนและใช Markov Chain Model แสดงลกษณะการเปลยนแปลงการใชทดนดงกลาว ซงขนตอนและวธการเหลานชใหเหนถงการเปลยนแปลงทดนในอดตและปจจบน และอาจใชคาดการณความนาจะเปนของการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดนทอาจเกดขนในอนาคตไดอยางด พงษศกดและวารนทร (2538: บทคดยอ) ไดศกษาววฒนาการการเปลยนแปลงการใชทดนบรเวณหวยหนดาด จงหวดระยอง โดยใชขอมลการใชทดนและสงปกคลมดนระหวางชวงเวลาผนวกกบแบบจ าลอง Markov Chain Model เพอศกษาถงววฒนาการการใชทดนในพนทศกษา เพนนา (Pena. 2005) ไดใช CA_MARKOV ศกษาแนวโนมและปจจยในการเปลยนแปลงการใชทดนในพนทศษา มารนา ไบซา ประเทศสเปน โดยใชภาพถายทางอากาศ ค.ศ.1956 ค.ศ. 1978 และ ค.ศ. 2000 ชวงเวลา 22 ป ในการศกษาการเปลยนแปลงการใชทดน โดยใช

30

การวเคราะหดวยแบบจ าลอง Cellular Automata แบบจ าลอง Markov Chain และ วธวเคราะหความหลากหลายเงอนไข (Multi-Criteria Evaluation) ซฟารด (Syphard. 2005: 185-203) ใชแบบจ าลอง Cellular Automata ในการคาดการณผลกระทบจากการเจรญเตบโตของเมอง บรเวณตอนใตของแคลฟอรเนย สหรฐอเมรการ ในชวง ค.ศ. 2000 – ค.ศ. 2005 โดยใชวธการจ าลองเหตการณ 3 เหตการณ บรเวณพนทมการหามพฒนาใดๆ คอมความลาดชนรอยละ 25, 30 และ 60 ตามล าดบ ซงแบบจ าลองใหผลวา มการกลายเปนเมองเพมขนรอยละ 11 และมการเพมขนถงรอยละ 26, 35 และ 47 ตามล าดบใน ค.ศ. 2050 นอกจากนยงไดสรปไววา การใชแบบจ าลอง Cellular Automata สามารถใหผลทดกวาการใชระบบสารสนเทศภมศาสตรเพยงอยางเดยว เนองจากแบบจ าลอง Cellular Automata สามารถบอกรายละเอยดของผลทชดเจนทงในเรองของพนทและชวงเวลา ในการคาดการณการเจรญเตบโตของเมอง ฐานตย (2548: 81) ศกษาการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนบรเวณชายฝงทะเลอ าเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร โดยน าระบบสารสนเทศภมศาสตร ขอมลการส ารวจระยะไกล และระบบระบต าแหนงทางภมศาสตรดวยดาวเทยม ประยกตใชกบแบบจ าลอง Markov Chain และแบบจ าลอง Cellular Automata หรอแบบจ าลอง CA_MARKOV เพอศกษารปแบบการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน และการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนในชวง พ.ศ. 2540 – 2546 และคาดการณการเปลยนแปลงการใชทดนในอก 15 ปขางหนา (พ.ศ. 2558) ซงผลการศกษาพบวาการคาดการณการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนทไดจากแบบจ าลอง CA_MARKOV มคาความถกตองโดยรวมเทากบรอยละ 73.59 ของพนทการใชประโยชนทดนจรง ชตพงศ (2551: 112) ไดศกษาการคาดการณการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดน ระหวาง พ.ศ. 2531 – 2540 ดวยแบบจ าลอง CA_MARKOV โดยวเคราะหความนาจะเปนของการเปลยนแปลงการใชทดนเชงปรมาณและเชงพนท และน าผลทไดไปใชในการคาดการณดวยแบบจ าลอง CA_MARKOV โดยใชขอมลปตงตนและขอมลแตละชวงป คาบรายป ราย 2 ป และราย 3 ป โดยเลอกพนทบรเวณลมน าแมแจม จงหวดเชยงใหม ซงผลการศกษาพบวาการใชขอมลแตละชวงปมความถกตองมากกวาการใชขอมลปตงตน โดยคาบรายป ราย 2 ป และราย 3 ป มคาความถกตองเชงพนทสงกวารอยละ 90, 85 และ 80 ตามล าดบ ดงนน การแบบจ าลอง CA_MARKOV รวมกบระบบสารสนเทศภมศาสตร และขอมลการส ารวจระยะไกล จงเปนเครองมอทมความค าสญและเปนทางเลอกหนงในการคาดการณการเปลยนแปลงการใชทดนและสงปกคลมดน ทสามารถแสดงผลลพธทงในเชงพนทและเวลาทเกดการเปลยนแปลงซงสามารถบอกไดทงทศทาง ขนาด ต าแหนง และเวลาของการเปลยนแปลงการใชทดนไดอยางมประสทธภาพ

31

5. ลกษณะทวไปของพนทศกษา 5.1 ทตงและอาณาเขต การศกษาครงนพนทศกษา คอเกาะภเกตในจงหวดภเกตประกอบดวย 3 อ าเภอ ไดแก อ าเภอเมองภเกต อ าเภอกะท และอ าเภอถลาง ตงอยทางชายฝงทะเลดานตะวนตกของภาคใต ซงครอบคลมแผนทภมประเทศชด L7018 ระวาง 4624 I, 4624 II อยระหวางละตจดท 7 องศา 45 ลปดาเหนอ ถง 8 องศา 15 ลปดาเหนอ และลองจจดท 98 องศา 15 ลปดาตะวนออก ถง 98 องศา 40 ลปดาตะวนออก หางจากกรงเทพมหานครไปตามทางหลวงหมายเลข 4 (เพชรเกษม) 862 กโลเมตร มเนอททงหมด 513,821 ตารางกโลเมตร หรอ 321,138,125 มอาณาเขตตดตอกบจงหวดใกลเคยงดงน (ภาพประกอบ 5) ทศเหนอ ตดตอกบ ตดชองแคบปากพระ จงหวดพงงา ทศใต ตดตอกบ ทะเลอนดามน มหาสมทรอนเดย ทศตะวนออก ตดตอกบ อาวพงงา ทศตะวนตก ตดตอกบ ทะเลอนดามน

5.2 ลกษณะภมอากาศ เกาะภเกต มลกษณะภมอากาศแบบเขตศนยสตร อยในเขตอทธพลของลมมรสมตะวนตกเฉยงใต และลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ มอากาศรอนชนตลอดป จากอทธพลของลมมรสมดงกลาวท าใหจงหวดภเกตจงมอากาศอบอนและชมชนตลอดป มเพยง 2 ฤด คอ ฤดฝนและฤดรอน ฤดฝน เรมตงแตเดอนพฤษภาคม – ตลาคม ไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนตกเฉยงใต ฤดรอน เรมตนตงแตเดอนพฤษจกายน – เมษายน ไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ

32

ภาพประกอบ 5 แผนทแสดงขอบเขตพนทศกษา จงหวดภเกต

33

ตาราง 7 แสดงอณหภม ปรมาณน าฝน วนทฝนตก และความชนสมพทธ รายปจงหวดภเกต ป พ.ศ. อณหภม ปรมาณน าฝน วนทฝนตก ความชนสมพทธ (องศาเซลเซยส) (มลลเมตร) (วน) (เปอรเซนต)

2547 28.7 1,992.8 173 77 2548 28.9 1,516.7 151 75 2549 29.3 2,153.6 188 76 2550 28.2 2,396.0 181 76 2551 28.2 2,174.3 157 76 2552 28.4 2,451.6 188 76 2553 29.1 2,329.1 178 77

ทมา: กรมอตนยมวทยา. (2554). สรปลกษณะอากาศรายป. (ออนไลน). 5.3 ลกษณะภมประเทศ สภาพพนทของเกาะภเกต สามารถแบงออกตามลกษณะภมประเทศไดดงตอไปน (กรมพฒนาทดน. 2521: 23-26) 1. บรเวณทเปนหาดทรายและสนทราย เปนบรเวณทเกดจากคลนซดเอาทรายไปสะสมบรเวณเหนอหาด ท าใหเกดเปนสนทรายยาวไปตลอดแนวขนานไปกบชายฝงทะเล เชน บรเวณอาวกะตะ และอาวกะรน สนหาดเหลานเปนสนหาดทแคบๆ ไมยาวนก และเปนสนหาดทรายเปนสวนใหญ ดงนนดนทพบสวนใหญจะมเนอดนเปนทรายจด มการระบายน ามากเกนไป มปรมาณแรธาตอาหารพชพรรณต า พชพนธตามธรรมชาตทมกขนเปนพวก สนทะเล หญา เอนอา และไมพมเตยๆ ขนอยทวไป 2. บรเวณทราบลมชายฝงทะเล บรเวณนไดแก บรเวณทเปนปาเลนน าเคมหรอปาโกงกาง เปนพนททมน าทะเลทวมถงอยเสมอๆ ดนทเกดในบรเวณนเปนพวกดนเหนยว อาจจะพบเศษพชและอนทรยวตถทบถมอยทวๆไป บรเวณดงกลาวน ไดแก บรเวณชายทะเลดานตะวนออกของอ าเภอเมองภเกต 3. บรเวณทต าราบเรยบ บรเวณนไดแก พนทซงใชท านาเปนททถดลงมากจากพนทดอน ลงมาเปนพนทราบลมแคบๆ บรเวณดงกลาวน ไดแก บรเวณบานฉลอง ดนพวกนเปนดนทมเนอละเอยด มการระบายน าเลว และมกใชในการท านา 4. บรเวณทดอน บรเวณเหลานไดแก บรเวณทถดลงมาจากพนทสวนทเปนเขาและเทอกเขา ซงเปนพนทเปนแนวยาวตลอดแนวเหนอใต มลกษณะเปนลกคลนลอนลาด ลกคลนลอน

34

ชน ถงเปนเนนเขาเตย มความลาดชนตงแต 3 – 35 เปอรเซนต เนอดนสวนใหญเปนดนคอนขางละเอยด ถงละเอยดมาก มการระบายน าด สวนใหญใชปลกยางพารา 5. บรเวณพนทภเขา ไดแก พนทสวนทเปนเขาและภเขา เชน บรเวณเขาทางดานตะวนตกของอ าเภอเมองภเกต ภเขาเหลานสวนใหญประกอบดวยหนแกรนต ซงสวนใหญจะเปนปาดงดบชนมบางแหงไดดดแปลงใชปลกยางพารา เขาในบรเวณอ าเภอเมองภเกตทส าคญ คอ เขานางพนธรตน เขารง เขาลาน เขาพรเรอน และเขานาคา

บทท 3

วธการด าเนนการศกษาคนควา

การด าเนนการศกษาการเปลยนแปลงการใชทดนจงหวดภเกต ผวจยด าเนนการตามขนตอนดงน 1. ขอมลทใชในการศกษา

2. เครองมอทใชในการศกษา 3. การเกบรวมรวมขอมล

4. การจดกระท าขอมลและการวเคราะหขอมล

1. ขอมลทใชในการศกษา

การศกษาครงน ผศกษาไดท าการเกบรวบรวมขอมลจากหนวยงานตาง ๆ รวมกบการส ารวจในภาคสนาม ซงรายละเอยดของขอมล มดงน 1. ขอมลปฐมภม (Primary data) ประกอบดวย

1.1 ขอมลจากการส ารวจภาคสนามบรเวณพนทศกษา

2. ขอมลทตยภม (Secondary data) ขอมลทตยภม ทใชในการศกษา ไดแก ขอมลรายงานการศกษา รายงานการวจย ตลอดจนแผนทและขอมลจากหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของ ไดแก 2.1 ต ารา เอกสาร ผลงานวจย บทความ และขอมลตางๆ จากหนวยงานทเกยวของ 2.2 แผนทภมประเทศ จงหวดภเกต ของกรมแผนททหาร มาตราสวน 1 :50,000 ระวางท 4624I และ 4625II ล าดบชดท L7018

2.3 ภาพถายดาวเทยม LANDSAT 5 ระบบ Thematic Mapper จ านวน 3 ชวงเวลา ดงน - ต าแหนง Path/Row = 130/54 และ 130/55 วนท 21 กมภาพนธ พ.ศ. 2544 - ต าแหนง Path/Row = 130/54 และ 130/55 วนท 7 มนาคม พ.ศ. 2549

- ต าแหนง Path/Row = 130/54 และ 130/55 วนท 22 เมษายน พ.ศ. 2554

การศกษาการเปลยนแปลงการใชทดนจงหวดภเกต ผวจยจงจ าแนกประเภทการใชประโยชนทดนในพนทศกษา ตามหลกเกณฑการจ าแนกทดนโดยดดแปลงจากกรมพฒนาทดน สามารถจ าแนกออกไดดงตารางท 8

36

ตาราง 8 รายละเอยดของการใชประโยชนทดนแตละประเภททจ าแนกไดในพนทศกษา ประเภทของการใชประโยชนทดน รายละเอยด พนทชมชน พนทปาไม พนทปาชายเลน พนทสวนยางพารา พนทสวนผลไม พนทนาขาว พนทนากงและบอเลยงปลา พนทแหลงน า พนทอนๆ

บรเวณพนทแหลงชมชน พนทอยอาศย พนทสงกอสรางทงทเปนคอนกรต เปนไม และเปนยางแอสฟลต บรเวณพนทปาไม ไดแก ปาดบชน สวนปา ปาชายหาด และปาเสอมโทรม บรเวณพนทปาชายเลนตามล าน าตางๆทไหลออกสทะเล ดนเปนดนโคลนและมการขนลงของน าทวมถงไดไมทพบ ไดแก โกงกางใบเลก โกงกางใบใหญ โปรงตะบน แสมทะเล และเหงอกปลาหมอทะเล เปนตน บรเวณพนทสวนยางพาราทมอายตางๆกน บรเวณพนทสวนผลไมทมอายตางๆกน พชสวน และมะพราว บรเวณพนทนาด า นาหวาน และพชไร บรเวณพนทเปนบอกงและบอปลาทมน าเตมบอ และบางพนทเตรยมดนเพอท านากงหรอบอปลา บรเวณพนทเปนแมน า ล าธาร หนอง คลอง บงทะเลสาบ แหลงเกบกกน าทสรางขน และแหลงน าขงทไมไดใชประโยชน บรเวณพนทเหมองแร พนททงขยะ พนทโลงเตยนปราศจากสงปกคลม พนทซงมขนาดเลกมาก หาดทราย และสนทราย

ทมา: ดดแปลงจากกรมพฒนาทดน. (2554)

37

2. เครองมอทใชในการศกษา

การศกษาเพอวเคราะหหาการเปลยนแปลงการใชทดนจงหวดภเกตประกอบดวยเครองมอทใชในการศกษา ดงน อปกรณ

1. เครองคอมพวเตอร (Computer) 2. เครองพมพ (Printer) 3. เครองมอหาคาพกดภมศาสตร (GPS) 4. กลองถายภาพดจตอล (Digital camera) โปรแกรมคอมพวเตอร 1. ชดโปรแกรมทางรโมทเซนซง (ERDAS IMAGINE Version 8.6 และ IDRISI Andes Edition 15) 2. ชดโปรแกรมระบบสารสนเทศภมศาสตร (AreGIS Version 9.2)

3. การเกบรวบรวมขอมล

จากขอมลและลกษณะของขอมลน ามาสการเกบขอมลตาง ๆ ดงน 1. การเตรยมขอมลเบองตน

1.1 รวบรวมขอมลจากต ารา เอกสาร บทความ และผลงานวจยทงภาครฐ และภาคเอกชนเพอน าไปเปนขอมลขอมลเบองตนตลอดเปนแนวทางศกษา 1.2 รวบรวมขอมลทางดานปจจยตางๆ ทมผลตอการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน เชน จ านวนประชากร ขอมลดานเศรษฐกจ การคา รปแบบการใชทดน แผนการพฒนาพนท จากหนวยงานตางๆ เชน ส านกงานสถตจงหวดภเกต ส านกงานทดนจงหวดภเกต เปนตน ทงนเพอน าไปสการสรางฐานขอมลของการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนอ าเภอเมอง จงหวดภเกต 1.3 จดเตรยมแผนททจ าเปนตางๆ ไดแก แผนทภมประเทศ L7018 มาตราสวน 1:50,000 เปนตน 1.4 คดเลอกขอมลเพอขอความอนเคราะหขอมลดาวเทยม LANDSAT 5 ระบบ TM บรเวณพนทศกษา โดยเลอกขอมลทปราศจากเมฆปกคลม บนทกขอมลทบนทกในชวงเวลาและชวงคลนทเหมาะสมส าหรบการจ าแนกประเภทการใชประโยชนทดนในพนทนนๆ เพอความถกตองในการแปลและการวเคราะหขอมลภาพ 2. ท าการส ารวจจากพนทจรง โดยการบนทกดวยกลองภาพถายดจตอล เพอประกอบการศกษาการใชประโยชนทดนบรเวณพนทศกษา ซงในการศกษาจะแบงการส ารวจภาคสนามอยางนอย 2 ชวง โดยในชวงแรกจะเปนออกส ารวจบรเวณพนทอยางกวางๆ กอนท าการแปลขอมลดาวเทยมเพอศกษาถงลกษณะภมประเทศและสภาพทวไปพนทศกษา นอกจากนนยงส ารวจเพ อ

38

หาจดทอาจจะเปนปญหาในการแปลภาพและวเคราะหขอมลในขนตอนขอการวจย ส าหรบในชวงทสองจะเปนการการส ารวจภาคสนามภายหลงจากการแปลภาพขอมลดาวเทยมแลว เพอน าขอมลทไดมาแกไขจดบกพรองในการแปลภาพใหมความถกตองมากยงขน ซงประกอบดวย พนทชมชน พนทปาไม พนทแหลงน า และพนทเกษตรกรรม เปนตน 3. ท าการสมภาษณชาวบานทอาศยอยในบรเวณพนทศกษา เพอใชเปนขอมลภาคสนามยอนหลงไปในอดตของการเปลยนแปลการใชประโยชนทดนพนทศกษา เพอจะไดลดขอบกพรองของการแปลและจ าแนกขอมลดาวเทยมยอนหลง ใหมความถกตองมากยงขน

4. การจดกระท าขอมลและการวเคราะหขอมล 4.1 การส ารวจระยะไกล

ขนตอนการแปลความหมายและจ าแนกขอมลภาพถายดาวเทยมโดยใชชดโปรแกรมทางรโมทเซนซง โดยจะใชจดการขอมลภาพถายดาวเทยมทง 3 ชวงเวลา มขนตอนดงน (ภาพประกอบ 6) 1. การเตรยมขอมล 1.1 การน าเขาขอมลภาพถายดาวเทยมบรเวณพนทศกษาในชวงเวลาทไมมเมฆในชวงคลนตางๆ มาท าการผสมภาพโดยใชชวงคลนท 3 ใหแสงเปนสน าเงน ชวงคลนท 4 ใหแสงเปนสแดง และชวงคลนท 5 ใหแสงเปนสเขยว เพอใหไดภาพสผสมทเหมาะสมกบการจ าแนกการใชประโยชนทดนมากทสด 1.2 การปรบแกขอมลกอนการจ าแนก (Pre-processing) ซงประกอบดวย 1.2.1 การปรบแกความคลาดเคลอนเชงเรขาคณต (Geometric correction) เพอใหไดต าแหนงทถกตองกบพนทจรงและอางองกบแผนทภมประเทศ L7018 2. การจ าแนกขอมล 2.1 น าขอมลทผานการผสมของชวงคลนทเปนภาพสผสมแลว มาท าการจ าแนกประเภทของขอมลโดยวธ การจ าแนกขอมลภาพถายดาวเทยมแบบไมมการก ากบดแล (Unsupervised classification) เพอใหเครองคอมพวเตอรท าการค านวณคาสถตและแยกประเภทของขอมลตามทตองการศกษา 2.2 ท าการส ารวจขอมลภาคสนามเพอศกษาสภาพพนทจรงในภมประเทศ และน าขอมลมาใชปรบแกในสวนทมความผดพลาดจากการแปลภาพดวยคอมพวเตอร 2.3 น าขอมลทผานการผสมของชวงคลนเปนภาพสผสมแลวมาท าการจ าแนกประเภทขอมลโดยวธ การจ าแนกขอมลภาพถายดาวเทยมแบบมการก ากบดแล (Supervised classification) อกครงหนงเพอความถกตองในการวเคราะหขอมล โดยการก าหนดพนทขอมลตวอยางของขอมลแตละประเภทเพอใหคอมพวเตอรท าการค านวณคาสถตและแยกประเภทของขอมลตามทตองการศกษา

39

2.4 ท าการส ารวจขอมลภาคสนามเพอศกษาสภาพพนทจรงในภมประเทศ เพอตรวจสอบความผดพลาดครงสดทายหลงจากมการจ าแนกขอมลภาพถายดาวเทยมแบบมการก ากบดแล และน าขอมลมาใชในการตกแตงขอมลภาพดวยคอมพวเตอรตอไป

ภาพประกอบ 6 ขนจ าแนกขอมลภาพถายดาวเทยมโดยใชชดโปรแกรมทางรโมทเซนซง

ขอมลภาพถายดาวเทยม พ.ศ. 2544, 2549 และ 2554

ปรบแกความคลาดเคลอนเชงเรขาคณต (Geometric correction)

จ าแนกขอมลภาพถายดาวเทยม Unsupervised classification Supervised classification

ตกแตงขอมลภายหลงจากการจ าแนกประเภทขอมล

แผนทการใชประโยชนทดน พ.ศ. 2544, 2549 และ 2554

ขอมลแบบราสเตอร

แผนทภมประเทศ L 7018

ส ารวจรวบรวมขอมลภาคสนาม

ตรวจสอบความถกตองภาคสนาม

40

2.5 ท าการตกแตงขอมลภายหลงจากการจ าแนกประเภทขอมลแลว 2.6 สงออกขอมลภาพดาวเทยมทผานการจ าแนกขอมลเสรจเรยบรอยแลวในรปไฟลดจตอล (Digital file) เพอน าไปใชในโปรแกรมระบบสารสนเทศภมศาสตรตอไป 4.2 ระบบสารสนเทศภมศาสตร ขนตอนการวเคราะหขอมลการเปลยนแปลงการใชทดนดวยระบบสารสนเทศภมศาสตรชดโปรแกรม (ArcGIS Version 9.2) โดยมขนตอนดงน (ภาพประกอบ 7) 1. การน าเขาขอมลสระบบสารสนเทศภมศาสตร 1.1 การน าเขาขอมลเชงพนท โดยการน าภาพดาวเทยมทผานการจ าแนกขอมลซงเปนขอมลแบบราสเตอรใหอยในรปของขอมลแบบเวกเตอร โดยท าการลอกลายแผนทขอมลแตละประเภทขอมลการใชทดน 1.2 การน าเขาขอมลเชงคณลกษณะ โดยการน าขอมลผานทางแปนพมพซงเปนขอมลแสดงลกษณะของพนท เชน ประเภทการใชทดน เปนตน 2. การปรบแตงขอมลการใชทดนแตละประเภทใหมความถกตอง โดยการแกไขความคลาดเคลอนเนองจากการลอกลายแผนท และการทบกนของจด หรอเสน ในต าแหนงเดยวกน รวมถงการปรบมาตราสวนแผนทและพกดแผนทใหอยในระดบเดยวกน 3. การจดการขอมลการใชทดนแตละประเภท โดยสรางแฟมจดเกบขอมลในรปแบบตารางคณลกษณะ ท าการบนทกขอมล แกไขขอมล และการแบงหมวดหมประเภทการใชทดนอยางเปนระบบ ท าใหสามารถเรยกใชไดสะดวกรวดเรว

4. การวเคราะหขอมลการเปลยนแปลงการใชทดน 4.1 น าเขามลประเภทการใชทดนตางๆ ทง 3 ชวงเวลา ระหวางขอมลประเภทการใชทดน พ.ศ. 2544 ถง 2549 พ.ศ. 2549 ถง 2554 และ พ.ศ. 2544 ถง 2554 มาท าการวเคราะหเชงพนท (Spatial Analysis) โดยใชวธการซอนทบขอมล (overlay) แผนทการใชทดนระหวางปทน ามาวเคราะห จะท าใหไดความสมพนธระหวางประเภทการใชทดนเพอทราบถงวาพนทการใชทดนแตละประเภท เพมขนหรอลดลงอยางไร ในกรณเพมขน เปนการเปลยนมาจากการใชทดนประเภทใด และในกรณลดลง เปนการเปลยนแปลงไปสการใชทดนประเภทใด โดยสามารถแสดงผลออกมาในรปของตารางการปะปนระหวางประเภทขอมล (Confusion matrix) และแผนทแสดงการเปลยนแปลง ท าใหทราบลกษณะการเปลยนแปลงแตละชวงเวลา และทราบวาการเปลยนแปลงการใชทดนมผลมาจากการใชทดนประเภทใดบางของแตละชวงเวลา โดยจ านวนลกษณะการ

เปลยนแปลงทเปนไปไดจะเทากบ (จ านวนประเภทการใชทดน)จ านวนชวงเวลา ซงในการศกษาครงน จ าแนกประเภทการใชทดน ออกเปน 9 ประเภท จาก 2 ชวงเวลา ท าใหการเปลยนแปลงทเปนไปได มทงหมด 81 ลกษณะ ซงสามารถแสดงไดในลกษณะตารางความสมพนธ ดงน (ตาราง 9) ก าหนดใหการใชทดนในปกอนหนาอยในดานคอลมน หรอแกนตง และการใชทดนในปหลง อยในดานแถว หรอแกนนอน แบงการเปลยนแปลงพนทไดเปน 3 ลกษณะหลก ไดแก

41

ภาพประกอบ 7 ขนตอนการวเคราะหขอมลการเปลยนแปลงการใชทดนดวยระบบสารสนเทศภมศาสตร

น าเขาแผนทการใชประโยชนทดน พ.ศ. 2544, 2549 และ 2554 ขอมลแบบแบบราสเตอร

การปรบแตงขอมลการใชทดน ใหมความถกตอง

การจดการขอมลการใชทดน แตละประเภท

การวเคราะหขอมล การเปลยนแปลงการใชทดน

พ.ศ. 2544-2549 พ.ศ. 2549-2554 และ พ.ศ. 2544-2554

แผนทการแปลยนการใชทดน พ.ศ. 2544-2549, พ.ศ. 2549-2554 และ พ.ศ. 2544-2554

การลอกลายแผนท Map digitizing

การแกไขความคลาดเคลอนเนองจากการลอกลายแผนท

บนทก แกไข แบงหวดหม ขอมลตารางคณลกษณะ

ซอนทบขอมล (overlay)

วเคราะหเชงพนท (Spatial Analysis)

แสดงผลการวเคราะห การเปลยนแปลง

ตารางการปะปนระหวางประเภทขอมล

(Confusion matrix)

42

ตาราง 9 ลกษณะการเปลยนแปลงการใชทดนแบบ 2 ชวงเวลาในรปของตารางการปะปนระหวาง ประเภทขอมล

ประเภทพนททไมมการเปลยนแปลง (คงท) ซงอยในแนวทะแยงจากซายไปขวาของตาราง ประเภทพนททลดลง (-) ซงอยในในดานแกนนอน บอกใหทราบวาพนทของการใชทดนในปกอนหนาทลดลงนน เปลยนแปลงไปเปนประเภทการใชทดนใดในปหลง และจ านวนเทาใด ประเภทพนททเพม (+) ซงจะอยดานแกนตง บอกใหทราบวาพนทของการใชทดนในปกอนหนาทเพมขนนน เปลยนแปลงไปเปนประเภทการใชทดนใดในปหลง และจ านวนเทาใด หนวยของการแสดงผลการเปลยนแปลงการใชทดนจงหวดภเกต สามารถแสดงไดทงในดานจ านวนของพนทจรง และเปนสดสวนรอยละเทยบกบการเปลยนแปลง 5. การแสดงผลขอมล โดยสรปผลวเคราะหขอมลในดานตางๆ ของการเปลยนแปลงการใชทดนจงหวดภเกต มการแสดงผลขอมลในรปแบบเชงพรรณนาประกอบกบตาราง กราฟ และแผนท 4.3 แบบจ าลอง CA_MAKOV การคาดการณแนวโนมการเปลยนแปลงการใชทดนดวยแบบจ าลอง CA_MARKOV โดยใชโปรแกรม IDRISI Andes Edition 15 มการด าเนนการศกษา 2 สวน ไดแก 1) การตรวจสอบคาความถกตองของแบบจ าลอง CA_MAKOV และ 2) การคาดการณการเปลยนแปลงการใชทดน จงหวดภเกต ใน พ.ศ. 2564 โดยมขนตอนดงน (ภาพประกอบ 8)

การใชท

ดน ปกอ

นหนา

การใชทดน ปหลง ประเภท 1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 คงท 2 คงท 3 คงท 4 คงท 5 คงท 6 คงท 7 คงท 8 คงท 9 คงท

43

ภาพประกอบ 8 การคาดการณแนวโนมการเปลยนแปลงการใชทดนดวยแบบจ าลอง CA_MARKOV

แผนทการใชทดน พ.ศ. 2544 แผนทการใชทดน พ.ศ. 2549

Markov analysis

ความนาจะเปนของการเปลยนแปลง การใชทดน พ.ศ. 2554

ความนาจะเปนของการเปลยนแปลง การใชทดน พ.ศ. 2564

สดสวนของการเปลยนแปลง การใชทดน พ.ศ. 2554

สดสวนของการเปลยนแปลง การใชทดน พ.ศ. 2564

CA_MARKOV

แผนทการคาดการณแนวโนม การใชทดน พ.ศ. 2554

แผนทการคาดการณแนวโนม การใชทดน พ.ศ. 2564

วเคราะหแนวโนมการเปลยน การใชทดน ในระหวาง พ.ศ. 2554-2564

ตรวจสอบคาความถกตองของ แบบจ าลอง CA_MAKOV

น าเขาขอมล การใชทดน พ.ศ. 2554 จากแบบจ าลอง

ซอนทบขอมล (overlay) การใชทดน พ.ศ. 2554 จากดาวเทยม

ตารางค านวณคาความผดพลาด (Error Matrix)

คาความถกตองของ แบบจ าลอง CA_MAKOV

44

4.3.1 การตรวจสอบคาความถกตองของแบบจ าลอง CA_MAKOV 1. น าเขาขอมลการใชทดน พ.ศ. 2544 และ 2549 เพอหาแนวโนมการใชทดนของป พ.ศ. 2554 แบบจ าลองมารคอฟ ดวยโปรแกรม IDRISI ผลลพธทได คอ คาความนาจะเปนของการเปลยนแปลง (Probability of changing) และคาสดสวนของการเปลยนแปลง (Transition of changing) 2. น าคาสดสวนของการเปลยนแปลงการใชทดนทไดจากการวเคราะหมาสรางแบบจ าลองการใชทดน พ.ศ. 2554 ดวยแบบจ าลอง CA_MARKOV 3. น าแผนทการใชทดน พ.ศ. 2554 ทไดจากการคาดการณดวยแบบจ าลอง CA_MAKOV มาซอนทบกบแผนทการใชทดน พ.ศ. 2554 ทไดจากการจ าแนกประเภทขอมลดาวเทยม เพอเปรยบเทยบขอมลการใชทดนของแผนททง 2 ครอบคลมพนทศกษา ประกอบดวยรปแบบการใชทดน 9 ประเภท 4. น าผลการเปรยบเทยบทได มาตรวจสอบคาความถกตองของแบบจ าลองCA_MAKOV โดยใชตารางค านวณคาความผดพลาด (Error Matrix) เพอใชค านวณคาความถกตองทงหมด (Overall Accuracy) ของการจ าแนกประเภทขอมล (ตารางท 10) 5. วเคราะหและค านวณพนทการใชทดนแตละประเภท และเปรยบเทยบขอมลการใชทดนทไดจากแบบจ าลองกบขอมลทไดจากการจ าแนกประเภทขอมลดาวเทยม

ตาราง 10 การตรวจสอบคาความถกตองโดยใชตารางค านวณคาความผดพลาด

ทมา : คอนแกลตน; และ กรน (Congalton; and Green. 1999)

45

เมอ i คอ แถว (Row) และ j คอ แนวตง (Column) nii คอ แถวท i แนวตงท i หรอ แถวท j บรรทดท j n คอ ผลรวมทงหมด 4.3.2 การคาดการณการเปลยนแปลงการใชทดน จงหวดภเกต ในป พ.ศ. 2564 1. หาคาความนาจะเปนของการเปลยนแปลง และคาสดสวนของการเปลยนแปลงเชงปรมาณโดยใชแบบจ าลองมารคอฟ เพอหาเมทรกซความนาจะเปน และสดสวนของการเปลยนแปลงการใชทดน โดยใชขอมลการใชทดน 2 ชวงเวลา ใน พ.ศ. 2544 และ พ.ศ.2549 เปนฐานด าเนนการวเคราะห 2. น าคาสดสวนของการเปลยนแปลงการใชทดนทไดจากการวเคราะหตาม มาสรางแบบจ าลองการใชทดน อก 10 ป ขางหนา คอ พ.ศ. 2564 ดวยแบบจ าลอง CA_MARKOV เพอคาดการณการเปลยนแปลงการใชทดน พ.ศ. 2564 3. ค านวณพนทการทดนแตละประเภทใน พ.ศ. 2564 และวเคราะหแนวโนมการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนในชวงระยะเวลาตงแต พ.ศ. 2554 - 2564

บทท 4 การวเคราะหขอมล

การศกษาครงนไดน าขอมลจากการส ารวจระยะไกล มาประยกตใชรวมกบระบบสารสนเทศภมศาสตร และแบบจ าลอง Markov Chain และ Markov Cellular Automata เพอศกษารปแบบการใชทดน การเปลยนแปลงการใชทดน และคาดการณแนวโนมรปแบบการใชทดนในอนาคตของพนทศกษา โดยมรายละเอยดของผลการศกษาดงน 1. ลกษณะการใชทดน 2. ลกษณะการเปลยนแปลงการใชทดน 3. ศกษาความเหมาะสมของแบบจ าลองส าหรบคาดการณแนวโนมการใชทดน 4. การคาดการณแนวโนมการใชทดน 1. ลกษณะการใชทดน การจ าแนกขอมลภาพถายจากดาวเทยม พ.ศ. 2544, พ.ศ. 2549 และ พ.ศ. 2554 ในจงหวดภเกต ครอบคลมพนท 513,821 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 321,138,125 ไร โดยใชการวเคราะหขอมลจากดาวเทยม LANDSAT - 5 ระบบ TM ก าหนดใหชวงคลนท 3 ใหแสงเปนสน าเงน ชวงคลนท 4 ใหแสงเปนสแดง และชวงคลนท 5 ใหแสงเปนสเขยว ซงสามารถจ าแนกประเภทการใชทดนได 9 ประเภท ผลการศกษาสรปลกษณะการใชทดนไดดงน (ตาราง 11 และภาพประกอบ 9) 1.1 พนทสงปลกสราง พนทชมชน ซงประกอบดวย แหลงชมชน พนทอยอาศย และเสนทางคมนาคม เปนตน ผลจากการจ าแนกขอมลภาพถายจากดาวเทยม ทง 3 ป พบวา พนทชมชน พ.ศ. 2544 มประมาณ 27,894,375 ไร คดเปนรอยละ 8.69 พ.ศ. 2549 มเนอทประมาณ 50,406,250 ไร คดเปนรอยละ 15.70 และ พ.ศ. 2554 มเนอทประมาณ 80,618,750 ไร คดเปนรอยละ 25.10 การศกษาพบวา พนทชมชนมแนวโนมเพมมากขนทกป จาก พ.ศ. 2544–2554 1.2 พนทปาไม พนทปาไม ซงประกอบดวย พนทปาดบชน ปาดบเขา เปนตน ผลจากการจ าแนกขอมลภาพถายจากดาวเทยม ทง 3 ป พบวา พนทปาไม พ.ศ. 2544 มประมาณ 57,402,500 ไร คดเปนรอยละ 17.87 ของพนทศกษา พ.ศ. 2549 มเนอทประมาณ 46,323,750 ไร คดเปนรอยละ 14.42 ของพนทศกษา และ พ.ศ. 2554 มเนอทประมาณ 20,314,375 ไร คดเปนรอยละ 6.33 ของพนทศกษา การศกษาดงกลาวแสดงวาพนทปาไมลดลงทกป

47

ตาราง 11 ลกษณะการใชทดนในจงหวดภเกต ใน พ.ศ. 2544, พ.ศ. 2549 และ พ.ศ. 2554

ประเภทของการใชทดน พ.ศ. 2544 พ.ศ. 2549 พ.ศ. 2554

ไร ไร ไร

พนทชมชน 27,894,375 (8.69%) 50,406,250 (15.70%) 80,618,750 (25.10%)

พนทปาไม 57,402,500 (17.87%) 46,323,750 (14.42%) 20,314,375 (6.33%)

พนทปาชายเลน 10,640,625 (3.31%) 11,483,750 (3.58%) 11,860,000 (3.69%)

พนทสวนยางพารา 125,250,625 (39.00%) 104,840,625 (32.65%) 119,210,625 (37.12%)

พนทสวนผลไม 56,270,000 (17.53%) 78,253,125 (24.37%) 67,718,125 (21.09%)

พนทนาขาว 14,340,000 (4.47%) 7,610,000 (2.37%) 3,115,625 (0.97%)

พนทนากงและบอเลยงปลา 12,654,375 (3.94%) 15,093,750 (4.70%) 10,959,375 (3.41%)

พนทแหลงน า 4,058,125 (1.26%) 3,042,500 (0.95%) 2,475,625 (0.77%)

พนทอนๆ 12,627,500 (3.93%) 4,084,375 (1.27%) 4,865,625 (1.52%)

พนทรวม 321,138,125 (100.00%) 321,138,125 (100.00) 321,138,125 (100.00%)

47

48

จ ำนวนพนท (ไร)

0

30,000,000

60,000,000

90,000,000

120,000,000

150,000,000

พ.ศ. 2544 พ.ศ. 2549 พ.ศ. 2554

พนทชมชน พนทปำไม พนทปำชำยเลนพนทสวนยำงพำรำ พนทสวนผลไม พนทนำขำวพนทนำกงและบอเลยงปลำ พนทแหลงน ำ พนทอนๆ

ภาพประกอบ 9 ลกษณะการใชทดนในจงหวดภเกต ใน พ.ศ. 2544, พ.ศ. 2549 และ พ.ศ. 2554 1.3 พนทปาชายเลน พนทปาชายเลน ซงประกอบดวย สงคมพชทอยตามบรเวณชายฝงทะเล และปากแมน าทมดนเลน หรอ ดนเลนปนทราย พนธไมสวนใหญประกอบดวย ไมในสกลโกงกาง ไดแก โกงกางใบเลก โกงกางใบใหญ และพนธไมอนๆ ขนปะปน เชน แสมขาว แสมด า เปนตน ผลจากการจ าแนกขอมลภาพถายจากดาวเทยม ทง 3 ป พบวา พนทปาชายเลน พ.ศ. 2544 มประมาณ 10,640,625 ไร คดเปนรอยละ 3.31 พ.ศ. 2549 มเนอทประมาณ 11,483,750 ไร คดเปนรอยละ 3.58 และ พ.ศ. 2554 มเนอทประมาณ 11,860,000 ไร คดเปนรอยละ 3.69 การศกษาพบวา พนทปาชายเลนมแนวโนมเพมมากขนทกป จาก พ.ศ. 2544–2554 เนองจงหวดภเกตมการอนรกษและฟนฟทรพยากรชายฝงทะเล 1.4 พนทสวนยางพารา พนทสวนยางพารา เปนพนทสวนใหญในจงหวดเนองจากเปนพชเศษฐกจทสรางรายไดแกภาคใต ซงประกอบดวย บรเวณพนทปลกยางพาราทมอายตางๆกน ผลจากการจ าแนกขอมลภาพถายจากดาวเทยม ทง 3 ป พบวา พนทสวนยางพารา พ.ศ. 2544 มประมาณ 125,250,625 ไร คดเปนรอยละ 39.00 พ.ศ. 2549 มเนอทประมาณ 104,840,625 ไร คดเปนรอยละ 32.65 และ พ.ศ. 2554 มเนอทประมาณ 119,210,625 ไร คดเปนรอยละ 37.12

49

1.5 พนทสวนผลไม พนทสวนผลไม ซงประกอบดวย บรเวณพนทสวนผลไมทมอายตางๆกน ประกอบไปดวยผลไมตางๆ เชน มะพราว ปาลมน ามน และสะตอ เปนตน ผลจากการจ าแนกขอมลภาพถายจากดาวเทยม ทง 3 ป พบวา พนทสวนผลไม พ.ศ. 2544 มประมาณ 56,270,000 ไร คดเปนรอยละ 17.53 พ.ศ. 2549 มเนอทประมาณ 78,253,125 ไร คดเปนรอยละ 24.37 และ พ.ศ. 2554 มเนอทประมาณ 67,718,125 ไร คดเปนรอยละ 21.09 1.6 พนทนาขาว พนทนาขาว ซงประกอบดวย บรเวณพนทนาด า และนาหวาน โดยจะท านาในชวงฤดฝนเรมตงแตเดอนพฤษภาคมถงเดอนตลาคม ผลจากการจ าแนกขอมลภาพถายจากดาวเทยม ทง 3 ป พบวา พนทนาขาว พ.ศ. 2544 มประมาณ 14,340,000 ไร คดเปนรอยละ 4.47 พ.ศ. 2549 มเนอทประมาณ 7,610,000 ไร คดเปนรอยละ 2.37 และ พ.ศ. 2554 มเนอทประมาณ 3,115,625 ไร คดเปนรอยละ 0.97 การศกษาพบวาพนทนาขาวมแนวโนมลดลงทกป ทงนเนองมาจากประชาชนสวนใหญเปลยนไปประกอบอาชพทใหผลตอบแทนสงกวา 1.7 พนทนากงและบอปลา พนทนากงและบอปลา ซงประกอบดวย บรเวณพนทเปนบอกงและบอปลาทมน าเตมบอ กงและปลาทนยมเลยง ไดแก กงกลาด า และกงธรรมชาต หรอกงแชบวย และปลากระพงขาว ผลจากการจ าแนกขอมลภาพถายจากดาวเทยม ทง 3 ป พบวา พนทนากงและบอปลา พ.ศ. 2544 มประมาณ 12,654,375 ไร คดเปนรอยละ 3.94 พ.ศ. 2549 มเนอทประมาณ 15,093,750 ไร คดเปนรอยละ 4.70 และ พ.ศ. 2554 มเนอทประมาณ 10,959,375 ไร คดเปนรอยละ 3.41 1.8 พนทแหลงน า พนทแหลงน า ซงประกอบดวย บรเวณพนทเปน คลอง บง ทะเลสาบ แหลงเกบกกน าทสรางขน และแหลงน าขงทไมไดใชประโยชน ผลจากการจ าแนกขอมลภาพถายจากดาวเทยม ทง 3 ป พบวา พนทแหลงน า พ.ศ. 2544 มประมาณ 4,058,125 ไร คดเปนรอยละ 1.26 พ.ศ. 2549 มเนอทประมาณ 3,042,500 ไร คดเปนรอยละ 0.95 และ พ.ศ. 2554 มเนอทประมาณ 2,475,625 ไร คดเปนรอยละ 0.77 1.9 พนทอนๆ พนทอนๆ ซงประกอบดวย บรเวณพนทเหมองแร พนททงขยะ พนทโลงเตยนปราศจากสงปกคลม พนทซงมขนาดเลกมากจ าแนกไมได ผลจากการจ าแนกขอมลภาพถายจากดาวเทยม ทง 3 ป พบวา พนทอนๆ พ.ศ. 2544 มประมาณ 12,627,500 ไร คดเปนรอยละ 3.93 พ.ศ. 2549 มเนอทประมาณ 4,084,375 ไร คดเปนรอยละ 1.27 และ พ.ศ. 2554 มเนอทประมาณ 4,865,625 ไร คดเปนรอยละ 1.52 สรปลกษณะการใชทดนของพนทศกษาตามการจ าแนก พ.ศ. 2544, พ.ศ. 2549 และ พ.ศ. 2554 ไดดงน

50

การใชทดนของพนทศกษา พ.ศ. 2544 (ภาพประกอบ 10) สามารถจ าแนกได 9 ประเภท ประกอบดวย พนทสวนยางพารา ซงมพนทมากทสด รองลงมาคอ พนทปาไม พนทสวนผลไม พนทชมชน พนทนาขาว พนทนากงและบอเลยงปลา พนทอนๆ พนทปาชายเลน และพนทแหลงน า ตามล าดบ การใชทดนของพนทศกษา พ.ศ. 2549 (ภาพประกอบ 11) สามารถจ าแนกได 9 ประเภท ประกอบดวย พนทสวนยางพารา ซงมพนทมากทสด รองลงมาคอ พนทสวนผลไม พนทชมชน พนทปาไม พนทนากงและบอเลยงปลา พนทปาชายเลน พนทนาขาว พนทอนๆ และพนทแหลงน า ตามล าดบ การใชทดนของพนทศกษา พ.ศ. 2554 (ภาพประกอบ 12) สามารถจ าแนกได 9 ประเภท ประกอบดวย พนทสวนยางพารา ซงมพนทมากทสด รองลงมาคอ พนทชมชน พนทสวนผลไม พนทปาไม พนทปาชายเลน พนทนากงและบอเลยงปลา พนทอนๆ พนทนาขาว และพนทแหลงน า ตามล าดบ

51

ภาพประกอบ 10 แผนทการใชทดนจงหวดภเกต พ.ศ. 2544

52

ภาพประกอบ 11 แผนทการใชทดนจงหวดภเกต พ.ศ. 2549

53

ภาพประกอบ 12 แผนทการใชทดนจงหวดภเกต พ.ศ. 2554

54

2. ลกษณะการเปลยนแปลงการใชทดน จงหวดภเกต การศกษาสภาพการเปลยนแปลงการใชทดน โดยใชเทคนคการซอนทบ ระหวางขอมลแผนทการใชทดนของ พ.ศ. 2544, พ.ศ. 2549 และ พ.ศ. 2554 ตามชวงเวลาทตองการศกษา คอระหวาง พ.ศ. 2544-2549 และระหวาง พ.ศ. 2549-2550 โดยใชโปรแกรมประมวลผลขอมลระบบสารสนเทศภมศาสตร เพอวเคราะหการใชทดน พรอมทงค านวณพนทการใชทดนแตละประเภท และวเคราะหขอมลการเปลยนแปลงการใชทดน ไดผลการศกษา ดงน 2.1 การเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง พ.ศ. 2544-2549 การศกษาสภาพการเปลยนแปลงการทดนระหวาง พ.ศ. 2544-2549 ไดผลลพธของสภาพการเปลยนแปลงการใชทดน สามารถสรปลกษณะของการเปลยนแปลงไดดงน การเปลยนแปลงของพนทชมชน พบวา เพมขนประมาณ 22,511,875 ไร คดเปนรอยละ 23.56 (ตาราง 12 และภาพประกอบ 13) ทงนพนทศกษามชมชนเพมขนเนองจากมประชาชนอพยพเขามาอาศยท ากนมากขน ท าใหจ านวนประชากรมากขน อตราการขยายตวของเมองจงเพมมากขน นอกจากนอาจเกดจากการกอสรางเพอรองรบการทองเทยวในพนท จากผลการศกษาพบวา มการเปลยนแปลงจากพนทตางๆ เปนพนทชมชน ดงน เปลยนจากพนทสวนผลไม 10,874,375 ไร พนทสวนยางพารา 10,276,875 ไร พนทอนๆ 3,961,875 ไร พนทนาขาว 2,761,250 ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 1,752,500 ไร พนทแหลงน า 465,000 ไร พนทปาไม 181,250 ไร และพนทปาชายเลย 13,750 ไร ตามล าดบ (ตาราง 13) ตาราง 12 การเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง พ.ศ. 2544-2549

ประเภทของการใชทดน พนท (ไร)

การเปลยนแปลง (%)

พ.ศ. 2544

พ.ศ. 2549

เปลยนแปลง

พนทชมชน 27,894,375 50,406,250 +22,511,875 +23.56 พนทปาไม 57,402,500 46,323,750 -11,078,750 -11.59 พนทปาชายเลน 10,640,625 11,483,750 +843,125 +0.88 พนทสวนยางพารา 125,250,625 104,840,625 -20,410,000 -21.36 พนทสวนผลไม 56,270,000 78,253,125 +21,983,125 +23.01 พนทนาขาว 14,340,000 7,610,000 -6,730,000 -7.04 พนทนากงและบอเลยงปลา 12,654,375 15,093,750 +2,439,375 +2.56 พนทแหลงน า 4,058,125 3,042,500 -1,015,625 -1.06 พนทอนๆ 12,627,500 4,084,375 -8,543,125 -8.94

พนทรวม 321,138,125 321,138,125 95,555,000 100.00

55

ตาราง 13 ลกษณะการเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง ป พ.ศ. 2544-2549

การใชทดน พ.ศ. 2549

Class 1 Class 2 Class 3 Class 4 Class 5 Class 6 Class 7 Class 8 Class 9 รวม

การใชท

ดน พ.ศ. 2

544

Class 1 20,119,375 180,000 292,500 1,360,625 4,369,375 296,875 1,102,500 43,125 130,000 27,894,375

Class 2 181,250 30,903,125 41,875 23,786,250 1,975,000 356,250 41,875 70 116,805 57,402,500

Class 3 13,750 80,000 9,816,875 67,500 100,000 15,000 531,250 15,625 625 10,640,625

Class 4 10,276,875 9,155,000 171,250 67,029,375 30,971,250 3,631,250 1,131,250 60,625 2,823,750 125,250,625

Class 5 10,874,375 5,755,000 616,250 9,767,500 25,350,625 456,875 2,585,000 410,050 454,325 56,270,000

Class 6 2,761,250 36,875 4,375 1,186,250 8,123,750 1,373,125 528,125 12,500 313,750 14,340,000

Class 7 1,752,500 77,500 514,375 155,625 1,438,125 268,125 7,941,875 481,250 25,000 12,654,375

Class 8 465,000 86,250 17,500 66,875 605,625 11,250 793,125 2,012,380 120 4,058,125

Class 9 3,961,875 50,000 8,750 1,420,625 5,319,375 1,201,250 438,750 6,875 220,000 12,627,500

รวม 50,406,250 46,323,750 11,483,750 104,840,625 78,253,125 7,610,000 15,093,750 3,042,500 4,084,375 321,138,125

หมายเหต Class 1 หมายถง พนทชมชน Class 4 หมายถง พนทสวนยางพารา Class 7 หมายถง พนทนากงและบอเลยงปลา

Class 2 หมายถง พนทปาไม Class 5 หมายถง พนทสวนมะพราว Class 8 หมายถง พนทแหลงน า Class 3 หมายถง พนทปาชายเลน Class 6 หมายถง พนทนาขาว Class 9 หมายถง พนทอนๆ

55

56

ภาพประกอบ 13 แผนทบรเวณทมการเปลยนแปลงการใชทดน จงหวดภเกต พ.ศ. 2544-2549 หมายเหต รปแบบการเปลยนแปลงอธบายรายละเอยดทภาพผนวก 1

57

การเปลยนแปลงของพนทปาไม พบวา ปาไมมพนทลดลงประมาณ 11,078,750 ไร คดเปนรอยละ 11.59 (ตาราง 12 และภาพประกอบ 13) มการแปรสภาพเปนพนทสวนยางพารามากทสดคดเปนพนทประมาณ 23,786,250 ไร รองลงมาคอ พนทสวนผลไม 1,975,000 ไร พนทนาขาว 356,250 ไร พนทชมชน 181,250 ไร พนทอนๆ 116,805ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 41,875 ไร พนทปาชายเลย 41,875 ไร และพนทแหลงน า 70 ไร ตามล าดบ (ตาราง 13) การเปลยนแปลงของพนทปาชายเลน พบวา เพมขนประมาณ 843,125 ไร คดเปนรอยละ 0.88 (ตาราง 12 และภาพประกอบ 13) จากผลการศกษาพบวา มการเปลยนแปลงจากพนทตางๆ เปนพนทปาชายเลน ดงน เปลยนจากพนทสวนผลไม 616,250 ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 514,375 ไร พนทชมชน 292,500 ไร พนทสวนยางพารา 171,250 ไร พนทปาไม 41,875 ไร พนทแหลงน า 17,500 ไร พนทอนๆ 8,750 ไร และพนทนาขาว 4,375 ไร ตามล าดบ (ตาราง 13) การเปลยนแปลงของพนทสวนยางพารา พบวา สวนยาพารามพนทลดลงประมาณ 20,410,000 ไร คดเปนรอยละ 21.36 (ตารางท 12 และภาพประกอบ 13) มการแปรสภาพเปนพนทสวนผลไมมากทสดคดเปนพนทประมาณ 30,971,250 ไร รองลงมาคอ พนทชมชน 10,276,875 ไร พนทปาไม 9,155,000 ไร พนทนาขาว 3,631,250 ไร พนทอนๆ 2,823,750 ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 1,131,250 ไร พนทปาชายเลย 171,250 ไร และพนทแหลงน า 60,625 ไร ตามล าดบ (ตาราง 13) การเปลยนแปลงของพนทสวนผลไม พบวา เพมขนประมาณ 21,983,125 ไร คดเปนรอยละ 23.01 (ตาราง 12 และภาพประกอบ 13) จากผลการศกษาพบวา มการเปลยนแปลงจากพนทตางๆ เปนพนทสวนผลไม ดงน เปลยนจากพนทสวนยางพารา 30,971,250 ไร พนทนาขาว 8,123,750 ไร พนทอนๆ 5,319,375 ไร พนทชมชน 4,369,375 ไร พนทปาไม 1,975,000 ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 1,438,125 ไร พนทแหลงน า 605,625 ไร และพนทปาชายเลย 100,000 ไร ตามล าดบ (ตาราง 13) การเปลยนแปลงของพนทนาขาว พบวา นาขาวมพนทลดลงประมาณ 6,730,000 ไร คดเปนรอยละ 7.04 (ตาราง 12 และภาพประกอบ 13) มการแปรสภาพเปนพนทสวนผลไมมากทสดคดเปนพนทประมาณ 8,123,750 ไร รองลงมาคอ พนทชมชน 2,761,250 ไร พนทสวนยางพารา 1,186,250 ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 528,125 ไร พนทอนๆ 313,750 ไร พนทปาไม 36,875 ไร พนทแหลงน า 12,500 ไร และพนทปาชายเลย 4,375 ไร ตามล าดบ (ตาราง 13) การเปลยนแปลงพนทนากงและบอเลยงปลา พบวา เพมขนประมาณ 2,439,375 ไร คดเปนรอยละ 2.56 (ตาราง 12 และภาพประกอบ 13) ทงนเนองจากกงทะเลมราคาสง จากผลการศกษาลกษณะการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน พบวา มการเปลยนแปลงจากพนทตางๆ เปนพนทนากงและบอเลยงปลา ดงน เปลยนจากพนทสวนผลไม 2,585,000 ไร พนทสวนยางพารา 1,131,250 ไร พนทชมชน 1,102,500 ไร พนทแหลงน า 793,125 ไร พนทปาชายเลย

58

531,250 ไร พนทนาขาว 528,125 ไร พนทอนๆ 438,750 ไร และพนทปาไม 41,875 ไร ตามล าดบ (ตาราง 13) การเปลยนแปลงพนทแหลงน า พบวา แหลงน ามพนทลดลงประมาณ 1,015,625 ไร คดเปนรอยละ 1.06 (ตาราง 12 และภาพประกอบ 13) เนองจากแปรสภาพเปนพนทนากงและบอเลยงปลา 793,125 ไร พนทสวนผลไม 605,625 ไร พนทสงชมชน 465,000 ไร พนทปาไม 86,250 ไร พนทสวนยางพารา 66,875 ไร พนทปาชายเลย 17,500 ไร พนทนาขาว 11,250 ไร และพนทอนๆ 120 ไร ตามล าดบ (ตาราง 13) การเปลยนแปลงพนทอนๆ พบวา พนทอนๆ มพนทลดลงประมาณ 8,543,125 ไร คดเปนรอยละ 8.94 (ตาราง 12 และภาพประกอบ 13) เนองจากแปรสภาพเปนพนทสวนผลไม 5,319,375 ไร พนทชมชน 3,961,875 ไร พนทสวนยางพารา 1,420,625 ไร พนทนาขาว 1,201,250 ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 438,750 ไร พนทปาไม 50,000 ไร พนทปาชายเลย 8,750 ไร และพนทแหลงน า 6,875 ตามล าดบ (ตาราง 13) สรปไดวา การเปลยนแปลงการใชทดนในชวง พ.ศ. 2544-2549 ของพนทศกษา มพนทเปลยนแปลงรวมทงสน 95,555,000 ไร โดยมพนทชมชนเปลยนแปลงมากทสด คอ เพมขน 22,511,875 ไร หรอรอยละ 23.56 รองลงมาเปน พนทสวนยางพารามพนทลดลง 20,410,000 ไร หรอรอยละ 21.36 และพนทสวนผลไม เพมขน 21,983,125 ไรหรอรอยละ 23.01 ตามล าดบ แสดงใหเหนวาประชากรในพนทมจ านวนประชากรทเพมมากขนอาจเกดจากการอพยพเขามาในพนทเพอตงหลกแหลงประกอบอาชพ หรอเพอการทองเทยว ซงสงผลตออตราการขยายตวของพนทชมชน เพอรองรบจ านวนประชากรทเพมขน การขยายตวทางเศรษฐกจ และการทองเทยว สวนพนทมการเปลยนแปลงนอยทสด คอ พนทปาชายเลย เพมขน 843,125 ไร หรอรอยละ 0.88 2.2 การเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง พ.ศ. 2549-2554 การศกษาสภาพการเปลยนแปลงการทดนระหวาง พ.ศ. 2549-2554 ไดผลลพธของสภาพการเปลยนแปลงการใชทดน สามารถสรปลกษณะของการเปลยนแปลงไดดงน การเปลยนแปลงของพนทชมชน พบวา เพมขนประมาณ 30,212,500 ไร คดเปนรอยละ 33.02 (ตาราง 14 และภาพประกอบ 14) ทงนพนทศกษามชมชนเพมขนเนองจากมประชาชนอพยพเขามาอาศยท ากนมากขน ท าใหจ านวนประชากรมากขน อตราการขยายตวของเมองจงเพมมากขน จากผลการศกษาพบวา มการเปลยนแปลงจากพนทตางๆ เปนพนทชมชน ดงน เปลยนจากพนทสวนผลไม 22,405,625 ไร สวนยางพารา 8,113,125 ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 3,918,125 ไร พนทปาไม 2,503,125 ไร พนทนาขาว 1,950,625ไร พนทอนๆ 433,125 ไร พนทแหลงน า 410,625 ไร และพนทปาชายเลย 115,625ไร ตามล าดบ (ตาราง 15) การเปลยนแปลงของพนทปาไม พบวา ปาไมมพนทลดลงประมาณ 26,009,375 ไร คดเปนรอยละ 28.43 (ตาราง 14 และภาพประกอบ 14) มการแปรสภาพเปนพนทสวนยางพารามากทสดคดเปนพนทประมาณ 23,333,750 ไร รองลงมาคอ พนทสวนผลไม 3,026,875 ไร พนท

59

ชมชน 2,503,125 ไร พนทแหลงน า 235,625 ไร พนทอนๆ 101,875 ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 79,375 ไร พนทนาขาว 11,875 ไร และพนทปาชายเลย 1,875 ไร ตามล าดบ (ตาราง 15) การเปลยนแปลงของพนทปาชายเลน พบวา เพมขนประมาณ 376,250 ไร คดเปนรอยละ 0.41 (ตาราง 14 และภาพประกอบ 14) จากผลการศกษาพบวา มการเปลยนแปลงจากพนทตางๆ เปนพนทปาชายเลน ดงน เปลยนจากพนทนากงและบอเลยงปลา 908,750 ไร พนทแหลงน า 111,875 ไร พนทสวนผลไม 105,625 ไร พนทชมชน 16,250 ไร พนทสวนยางพารา 15,625 ไร พนทนาขาว 3,750 ไร และพนทปาไม 1,875 ไร ตามล าดบ (ตารางท 15) การเปลยนแปลงของพนทสวนยางพารา พบวา เพมขนประมาณ 14,370,000 ไร คดเปนรอยละ 15.71 (ตาราง 14 และภาพประกอบ 14) จากผลการศกษาพบวา มการเปลยนแปลงจากพนทตางๆ เปนพนทสวนยางพารา ดงน เปลยนจากพนทปาไม 23,333,750 ไร พนทสวนผลไม 14,614,375 ไร พนทชมชน 2,601,875 ไร พนทอนๆ 1,753,125 ไร พนทนาขาว 1,703,125 ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 504,375 ไร พนทปาชายเลย 43,125 ไร และพนทแหลงน า 38,125 ไร ตามล าดบ (ตาราง 15) ตาราง 14 การเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง พ.ศ. 2549-2554

ประเภทของการใชทดน พนท (ไร) รอยละ

การเปลยนแปลง

พ.ศ. 2549

พ.ศ. 2554

เปลยนแปลง

พนทชมชน 50,406,250 80,618,750 +30,212,500 +33.02

พนทปาไม 46,323,750 20,314,375 -26,009,375 -28.43

พนทปาชายเลน 11,483,750 11,860,000 +376,250 +0.41

พนทสวนยางพารา 104,840,625 119,210,625 +14,370,000 +15.71

พนทสวนผลไม 78,253,125 67,718,125 -10,535,000 -11.52

พนทนาขาว 7,610,000 3,115,625 -4,494,375 -4.92

พนทนากงและบอเลยงปลา 15,093,750 10,959,375 -4,134,375 -4.52

พนทแหลงน า 3,042,500 2,475,625 -566,875 -0.62

พนทอนๆ 4,084,375 4,865,625 +781,250 +0.85

พนทรวม 321,138,125 321,138,125 91,480,000 100.00

60

ตาราง 15 ลกษณะการเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง พ.ศ. 2549-2554

การใชทดน พ.ศ. 2554

Class 1 Class 2 Class 3 Class 4 Class 5 Class 6 Class 7 Class 8 Class 9 รวม

การใชท

ดน พ.ศ. 2

549

Class 1 40,768,750 4,375 16,250 2,601,875 5,009,375 416,875 591,250 248,125 749,375 50,406,250

Class 2 2,503,125 17,029,375 1,875 23,333,750 3,026,875 11,875 79,375 235,625 101,875 46,323,750

Class 3 115,625 21,250 10,696,250 43,125 375,625 0 230,000 0 1,875 11,483,750

Class 4 8,113,125 3,025,625 15,625 74,618,750 17,084,375 689,375 200,625 38,125 1,055,000 104,840,625

Class 5 22,405,625 170,625 105,625 14,614,375 35,660,000 1,730,000 1,321,250 338,125 1,907,500 78,253,125

Class 6 1,950,625 50,000 3,750 1,703,125 2,846,875 199,375 140,000 625 715,625 7,610,000

Class 7 3,918,125 11,875 908,750 504,375 1,870,000 11,250 7,461,875 193,125 214,375 15,093,750

Class 8 410,625 625 111,875 38,125 143,125 0 906,875 1,416,250 15,000 3,042,500

Class 9 433,125 625 0 1,753,125 1,701,875 56,875 28,125 5,625 105,000 4,084,375

รวม 80,618,750 20,314,375 11,860,000 119,210,625 67,718,125 3,115,625 10,959,375 2,475,625 4,865,625 321,138,125

หมายเหต Class 1 หมายถง พนทชมชน Class 4 หมายถง พนทสวนยางพารา Class 7 หมายถง พนทนากงและบอเลยงปลา Class 2 หมายถง พนทปาไม Class 5 หมายถง พนทสวนมะพราว Class 8 หมายถง พนทแหลงน า Class 3 หมายถง พนทปาชายเลน Class 6 หมายถง พนทนาขาว Class 9 หมายถง พนทอนๆ

60

61

ภาพประกอบ 14 แผนทบรเวณทมการเปลยนแปลงการใชทดน จงหวดภเกต พ.ศ. 2549-2554

หมายเหต รปแบบการเปลยนแปลงอธบายรายละเอยดทภาพผนวก 1

62

การเปลยนแปลงของพนทสวนผลไม พบวา มพนทลดลงประมาณ 10,535,000 ไร คดเปนรอยละ 11.52 (ตาราง 14 และภาพประกอบ 14) มการแปรสภาพเปนพนทชมชนมากทสดคดเปนพนทประมาณ 22,405,625 ไร รองลงคอ พนทสวนยางพารา 14,614,375 ไร พนทอนๆ 1,907,500 ไร พนทนาขาว 1,730,000 ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 1,321,250 ไร พนทแหลงน า 338,125 ไร พนทปาไม 170,625 ไร และพนทปาชายเลย 105,625 ไร ตามล าดบ (ตาราง 15) การเปลยนแปลงของพนทนาขาว พบวา นาขาวมพนทลดลงประมาณ 4,494,375 ไร คดเปนรอยละ 4.92 (ตาราง 14 และภาพประกอบ 14) มการแปรสภาพเปนพนทสวนผลไมมากทสดคดเปนพนทประมาณ 2,846,875 ไร รองลงมาคอ พนทชมชน 1,950,625 ไร พนทสวนยางพารา 1,703,125 ไร พนทอนๆ 715,625 ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 140,000 ไร พนทปาไม 50,000 ไร พนทปาชายเลย 3,750 ไร และพนทแหลงน า 625 ไร ตามล าดบ (ตาราง 15) การเปลยนแปลงพนทนากงและบอเลยงปลา พบวา นากงและบอเลยงปลามพนทลดลงประมาณ 4,134,375 ไร คดเปนรอยละ 4.52 (ตาราง 14 และภาพประกอบ 14) เนองจากแปรสภาพเปน พนทสงชมชน 3,918,125 ไร พนทสวนผลไม 1,870,000 ไร พนทปาชายเลย 908,750 ไร พนทสวนยางพารา 504,375 ไร พนทอนๆ 214,375 ไร พนทแหลงน า 193,125 ไร พนทปาไม 11,875 ไร และพนทนาขาว 11,250 ไร ตามล าดบ (ตาราง 15) การเปลยนแปลงพนทแหลงน า พบวา แหลงน ามพนทลดลงประมาณ 566,875 ไร คดเปนรอยละ 0.62 (ตาราง 14 และภาพประกอบ 14) เนองจากแปรสภาพเปนพนทนากงและบอเลยงปลา 906,875 ไร พนทชมชน 410,625 ไร พนทสวนผลไม 143,125 ไร พนทสวนยางพารา 38,125 ไร พนทอนๆ 15,000 ไร และพนทปาไม 625 ไร ตามล าดบ (ตาราง 15) การเปลยนแปลงของพนทอนๆ พบวา เพมขนประมาณ 781,250 ไร คดเปนรอยละ 0.85 (ตาราง 14 และภาพประกอบ 14) จากผลการศกษาพบวา มการเปลยนแปลงพนทจาก พนทตางๆ เปนพนทอนๆ ดงน เปลยนจากพนทสวนผลไม 1,907,500 ไร พนทสวนยางพารา 1,055,000 ไร พนทชมชน 749,375 ไร พนทนาขาว 715,625 ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 214,375 ไร พนทปาไม 101,875 ไร พนทแหลงน า 15,000 ไร และพนทปาไม 1,875 ไร ตามล าดบ (ตาราง 15) สรปไดวา การเปลยนแปลงการใชทดนในชวง พ.ศ. 2549-2554 ของพนทศกษา มพนทเปลยนแปลงรวมทงสน 91,480,000 ไร โดยมพนทชมชนเปลยนแปลงมากทสด คอ เพมขน 30,212,500 ไร หรอรอยละ 33.02 แสดงใหเหนวาประชากรในพนทมจ านวนประชากรทเพมมากขนจากการอพยพเขามาในพนทเพอตงหลกแหลงประกอบอาชพ หรอเพอการทองเทยว ซงสงผลตออตราการขยายตวของพนทชมชน เพอรองรบจ านวนประชากรทเพมขน การขยายตวทางเศรษฐกจ และการทองเทยว รองลงมาคอ พนทปาไมมพนทลดลง 26,009,375 ไร หรอรอยละ 28.43 แสดงใหเหนวามการบกรกพนปาไม เพอท าการเกษตรและชมชนมากขน และพนทสวนยางพาราเพมขน 14,370,000 ไรหรอรอยละ 15.71 เนองจากยางพารามราคาดในชวงเวลา

63

ดงกลาว สวนพนทมการเปลยนแปลงนอยทสด คอ พนทปาชายเลน เพมขน 376,250 ไร หรอรอยละ 0.41 2.3 การเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง พ.ศ. 2544-2554 การศกษาสภาพการเปลยนแปลงการทดนระหวาง พ.ศ. 2544-2554 ไดผลลพธของสภาพการเปลยนแปลงการใชทดน สามารถสรปลกษณะของการเปลยนแปลงไดดงน การเปลยนแปลงของพนทชมชน พบวา เพมขน ประมาณ 52,724,375 ไร คดเปนรอยละ 40.31 (ตาราง 16 และภาพประกอบ 15) มการเปลยนแปลงจากพนทตางๆ เปนพนทสงปลกสราง ดงน เปลยนจากพนทสวนผลไม 20,690,625 ไร สวนยางพารา 19,668,750 ไร พนทอนๆ 5,583,750 ไร พนทนาขาว 5,083,125 ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 3,568,125 ไร พนทปาไม 2,710,625 ไร พนทแหลงน า 887,500 ไร และพนทปาชายเลย 161,875 ไร ตามล าดบ (ตาราง 17) การเปลยนแปลงของพนทปาไม พบวา ปาไมมพนทลดลงประมาณ 37,088,125 ไร คดเปนรอยละ 28.36 (ตาราง 16 และภาพประกอบ 15) มการแปรสภาพเปนพนทสวนยางพารามากทสดคดเปนพนทประมาณ 33,228,750 ไร รองลงมาคอ พนทสวนผลไม 4,383,750 ไร พนทชมชน 2,710,625 ไร พนทแหลงน า 261,250 ไร พนทอนๆ 172,500 ไร พนทนาขาว 45,600 ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 45,000 ไร และพนทปาชายเลย 3,125 ไร ตามล าดบ (ตาราง 17) ตาราง 16 การเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง พ.ศ. 2544-2554

ประเภทของการใชทดน พนท (ไร) รอยละ

การเปลยนแปลง

พ.ศ. 2544

พ.ศ. 2554

เปลยนแปลง

พนทชมชน 27,894,375 80,618,750 +52,724,375 +40.31

พนทปาไม 57,402,500 20,314,375 -37,088,125 -28.36

พนทปาชายเลน 10,640,625 11,860,000 +1,219,375 +0.93

พนทสวนยางพารา 125,250,625 119,210,625 -6,040,000 -4.62

พนทสวนผลไม 56,270,000 67,718,125 +11,448,125 +8.75

พนทนาขาว 14,340,000 3,115,625 -11,224,375 -8.58

พนทนากงและบอเลยงปลา 12,654,375 10,959,375 -1,695,000 -1.31

พนทแหลงน า 4,058,125 2,475,625 -1,582,500 -1.21

พนทอนๆ 12,627,500 4,865,625 -7,761,875 -5.93

พนทรวม 321,138,125 321,138,125 130,783,750 100.00

64

ตาราง 17 ลกษณะการเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง พ.ศ. 2544-2554

การใชทดน พ.ศ. 2554

Class 1 Class 2 Class 3 Class 4 Class 5 Class 6 Class 7 Class 8 Class 9 รวม

การใชท

ดน พ.ศ. 2

544

Class 1 22,264,375 85,000 315,625 1,139,375 2,838,750 230,625 531,875 195,000 293,750 27,894,375

Class 2 2,710,625 16,551,900 3,125 33,228,750 4,383,750 45,600 45,000 261,250 172,500 57,402,500

Class 3 161,875 23,750 9,721,250 139,375 262,500 625 315,000 0 16,250 10,640,625

Class 4 19,668,750 1,773,750 76,250 68,915,625 30,207,500 1,535,000 737,500 286,875 2,049,375 125,250,625

Class 5 20,690,625 833,750 560,000 12,121,250 18,937,500 901,250 1,362,500 30,000 833,125 56,270,000

Class 6 5,083,125 28,750 4,375 1,486,250 6,406,875 206,875 433,750 8,750 681,250 14,340,000

Class 7 3,568,125 983,125 1,048,750 231,250 390,625 14,375 6,095,000 100,000 223,125 12,654,375

Class 8 887,500 1,850 110,000 70,000 370,000 25 1,015,000 1,585,000 18,750 4,058,125

Class 9 5,583,750 32,500 20,625 1,878,750 3,920,625 181,250 423,750 8,750 577,500 12,627,500

รวม 80,618,750 20,314,375 11,860,000 119,210,625 67,718,125 3,115,625 10,959,375 2,475,625 4,865,625 321,138,125

หมายเหต Class 1 หมายถง พนทชมชน Class 4 หมายถง พนทสวนยางพารา Class 7 หมายถง พนทนากงและบอเลยงปลา

Class 2 หมายถง พนทปาไม Class 5 หมายถง พนทสวนมะพราว Class 8 หมายถง พนทแหลงน า

Class 3 หมายถง พนทปาชายเลน Class 6 หมายถง พนทนาขาว Class 9 หมายถง พนทอนๆ

64

65

ภาพประกอบ 15 แผนทบรเวณทมการเปลยนแปลงการใชทดน จงหวดภเกต พ.ศ. 2544-2554

หมายเหต รปแบบการเปลยนแปลงอธบายรายละเอยดทภาพผนวก 1

66

การเปลยนแปลงของพนทปาชายเลน พบวา เพมขนประมาณ 1,219,375 ไร คดเปนรอยละ 0.93 (ตาราง 16 และภาพประกอบ 15) จากผลการศกษาพบวา มการเปลยนแปลงจากพนทตางๆ เปนพนทปาชายเลน ดงน เปลยนจากพนทนากงและบอเลยงปลา 1,048,750 ไร พนทสวนผลไม 560,000 ไร พนทชมชน 315,625 ไร พนทแหลงน า 110,000 ไร พนทสวนยางพารา 76,250 ไร พนทอนๆ 20,625 ไร พนทนาขาว 4,375 ไร และพนทปาไม 3,125 ไร ตามล าดบ (ตาราง 17) การเปลยนแปลงของพนทสวนยางพารา พบวา สวนยาพารามพนทลดลงประมาณ 6,040,000 ไร คดเปนรอยละ 4.62 (ตาราง 16 และภาพประกอบ 15) มการแปรสภาพเปนพนทสวนผลไมมากทสดคดเปนพนทประมาณ 30,207,500 ไร รองลงมาคอ พนทชมชน 19,668,750 ไร พนทอนๆ 2,049,375 ไร พนทปาไม 1,773,750 ไร นาขาว 1,535,000 ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 737,500 ไร พนทแหลงน า 286,875 ไร และพนทปาชายเลย 76,250 ไร ตามล าดบ (ตาราง 17) การเปลยนแปลงของพนทสวนผลไม พบวา เพมขนประมาณ 11,448,125 ไร คดเปนรอยละ 8.75 (ตาราง 16 และภาพประกอบ 15) มการเปลยนแปลงจากพนทตางๆ เปนพนทสวนผลไม ดงน พนทสวนยางพารา 30,207,500 ไร พนทนาขาว 6,406,875 ไร พนทปาไม 4,383,750 ไร พนทอนๆ 3,920,625 ไร พนทชมชน 2,838,750 ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 390,625 ไร และพนทแหลงน า 370,000 ไร และพนทปาชายเลย 262,500 ไร ตามล าดบ (ตาราง 17) การเปลยนแปลงของพนทนาขาว พบวา นาขาวมพนทลดลงประมาณ 11,224,375 ไร คดเปนรอยละ 8.58 (ตาราง 16 และภาพประกอบ 15) มการแปรสภาพเปนพนทสวนผลไมมากทสดคดเปนพนทประมาณ 6,406,875 ไร รองลงมาคอ พนทสงปลกสราง 5,083,125 ไร พนทสวนยางพารา 1,486,250 ไร พนทอนๆ 681,250 ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 433,750 ไร พนทปาไม 28,750 ไร พนทแหลงน า 8,750 ไร และพนทปาชายเลย 4,375 ไร ตามล าดบ (ตาราง 17) การเปลยนแปลงพนทนากงและบอเลยงปลา พบวา นากงและบอเลยงปลามพนทลดลงประมาณ 1,695,000 ไร คดเปนรอยละ 1.31 (ตาราง 16 และภาพประกอบ 15) เนองจากแปรสภาพเปนพนทชมชน 3,568,125 ไร พนทปาชายเลย 1,048,750 ไร พนทปาไม 983,125 ไร พนทสวนผลไม 390,625 ไร พนทสวนยางพารา 231,250 ไร พนทอนๆ 223,125 ไร พนทแหลงน า 100,000 ไร และพนทนาขาว 14,375 ไร ตามล าดบ (ตาราง 17) การเปลยนแปลงพนทแหลงน า พบวา แหลงน ามพนทลดลงประมาณ 1,582,500 ไร คดเปนรอยละ 1.21 (ตาราง 16 และภาพประกอบ 15) เนองจากแปรสภาพเปนพนทนากงและบอเลยงปลา 1,015,000 ไร พนทสงชมชน 887,500 ไร พนทสวนผลไม 370,000 ไร พนทปาชายเลย 110,000 ไร พนทสวนยางพารา 70,000 ไร พนทอนๆ 18,750 ไร พนทปาไม 1,850 ไร และพนทนาขาว 25 ไร ตามล าดบ (ตาราง 17)

67

การเปลยนแปลงของพนทพนทอนๆ พบวา พนทอนๆ มพนทลดลงประมาณ 7,761,875 ไร คดเปนรอยละ 5.93 (ตาราง 16 และภาพประกอบ 15) เนองจากแปรสภาพเปนพนทชมชน 5,583,750 ไร พนทสวนผลไม 3,920,625 ไร พนทสวนยางพารา 1,878,750 ไร พนทนากงและบอเลยงปลา 423,750 ไร พนทนาขาว 181,250 ไร พนทปาไม 32,500 ไร พนทปาชายเลย 20,625 ไร และพนทแหลงน า 8,750 ไร ตามล าดบ (ตาราง 17) สรปไดวา การเปลยนแปลงการใชทดนในชวงป พ.ศ. 2544-2554 ของพนทศกษา มพนทเปลยนแปลงรวมทงสน 130,783,750 ไร โดยมพนทชมชนเปลยนแปลงมากทสด คอ เพมขน 52,724,375 ไร หรอรอยละ 33.02 ในชวงเวลา 10 ป ทผานมา มการเพมขนของพนทชมชนเปนจ านวนมาก เชน หมบานจดสรรมาก ดอนโดมเนยม และโรงแรม เนองจากการเพมขนของจ านวนประชากรเขามาอยอาศยและทองเทยวในจงหวดภเกต รองลงมาคอ พนทปาไมมพนทลดลง 37,088,125 ไร หรอรอยละ 28.36 แสดงใหเหนวามการบกรกพนปาไม เพอท าการเกษตรและชมชนมากขน เนองจากจงหวดภเกตนยมสรางบานพกตากอากาศบนเขาเพอการทองเทยวท าใหปรมาณปาไมลดลงเปนจ านวนมาก และพนทสวนสวนผลไมเพมขน 11,448,125 ไรหรอรอยละ 8.75 สวนพนทมการเปลยนแปลงนอยทสด คอ พนทปาชายเลย เพมขน 1,219,375ไร หรอรอยละ 0.93 แสดงใหเหนวาในระยะเวลา 10 ปทผานมา จงหวดภเกตมการอนรกษและฟนฟทรพยากรชายฝงทะเลโดยเฉพาะพนทปาชายเลน 3. ศกษาความเหมาะสมของแบบจ าลองส าหรบคาดการณการใชทดน 3.1 สรางแบบจ าลองส าหรบคาดการณการใชทดน พ.ศ. 2546

การคาดการณแนวโนมการใชทดน พ.ศ. 2554 ดวยแบบจ าลอง Markov Chain โดยใชขอมลการใชทดนของ 2 ชวงเวลาคอ พ.ศ. 2544 และ 2549 เปนขอมลพนฐาน ไดผลลพธของการวเคราะห คอ คาโอกาสของการเปลยนแปลง (ตาราง 18) และคาสดสวนของการเปลยนแปลง (ตาราง 19) และน าสดสวนของการเปลยนแปลงมาสรางแบบจ าลองการใชทดน มาวเคราะหดวยแบบจ าลอง CA_Markov ไดผลลพธเปนแบบจ าลองส าหรบคาดการณการใชทดน พ.ศ. 2554 (ภาพประกอบ 16)

68

ตาราง 18 โอกาสของการเปลยนแปลงของการใชทดน พ.ศ. 2554

โอกาสของการเปลยนแปลงของการใชทดน พ.ศ. 2554

Class 1 Class 2 Class 3 Class 4 Class 5 Class 6 Class 7 Class 8 Class 9

การใชท

ดน พ.ศ. 2

549

Class 1 0.3153 0.0095 0.0179 0.1018 0.1341 0.061 0.0666 0.0185 0.0838

Class 2 0.0541 0.3861 0.0498 0.1036 0.0555 0.0234 0.0391 0.0268 0.0042

Class 3 0.0441 0.0159 0.2374 0.0531 0.1563 0.0106 0.0555 0.0051 0.0346

Class 4 0.087 0.0031 0.1354 0.0628 0.1133 0.0223 0.0326 0.0157 0.0504

Class 5 0.0791 0.0055 0.0141 0.0788 0.2231 0.0318 0.0723 0.0181 0.0301

Class 6 0.0742 0.0742 0.0055 0.2456 0.1254 0.0068 0.0582 0.0035 0.0547

Class 7 0.1182 0.005 0.0609 0.066 0.1162 0.0067 0.2274 0.0184 0.0253

Class 8 0.0512 0.0015 0.0348 0.0491 0.0532 0.0123 0.0941 0.1903 0.0123

Class 9 0.0399 0.0333 0.0064 0.2858 0.0719 0.0189 0.0243 0.0098 0.0351

หมายเหต Class 1 หมายถง พนทชมชน Class 4 หมายถง พนทสวนยางพารา Class 7 หมายถง พนทนากงและบอเลยงปลา

Class 2 หมายถง พนทปาไม Class 5 หมายถง พนทสวนมะพราว Class 8 หมายถง พนทแหลงน า

Class 3 หมายถง พนทปาชายเลน Class 6 หมายถง พนทนาขาว Class 9 หมายถง พนทอนๆ 68

69

ตาราง 19 สดสวนของการเปลยนแปลงของการใชทดน พ.ศ. 2554

สดสวนของการเปลยนแปลงของการใชทดน พ.ศ. 2554

Class 1 Class 2 Class 3 Class 4 Class 5 Class 6 Class 7 Class 8 Class 9

การใชท

ดน พ.ศ. 2

549

Class 1 2375 72 135 766 1010 459 501 139 631

Class 2 562 4008 517 1075 576 243 406 278 44

Class 3 128 46 687 154 452 31 161 15 100

Class 4 2614 1872 91 4036 3377 665 972 468 1502

Class 5 724 51 129 721 2041 291 662 166 275

Class 6 122 122 9 404 206 11 96 6 90

Class 7 523 23 274 297 523 30 1024 83 114

Class 8 43 1 29 42 45 10 80 161 10

Class 9 380 317 61 2726 686 180 232 93 335

หมายเหต Class 1 หมายถง พนทชมชน Class 4 หมายถง พนทสวนยางพารา Class 7 หมายถง พนทนากงและบอเลยงปลา

Class 2 หมายถง พนทปาไม Class 5 หมายถง พนทสวนมะพราว Class 8 หมายถง พนทแหลงน า

Class 3 หมายถง พนทปาชายเลน Class 6 หมายถง พนทนาขาว Class 9 หมายถง พนทอนๆ

69

70

ภาพประกอบ 16 แผนทการใชทดน จงหวดภเกต พ.ศ. 2554 ทไดจากแบบจ าลอง

71

3.2 เปรยบเทยบขอมลการทดนทไดจากแบบจ าลอง กบขอมลทไดจากการจ าแนกประเภทขอมลดาวเทยม ผลจากการคาดการณการใชทดน พ.ศ. 2554 ดวยแบบจ าลอง (ตาราง 20) พบวา มพนทสวนยางพารามากทสดประมาณ 143,879,514 ไร หรอรอยละ 44.80 รองลงมาคอ พนทสวนผลไม มพนทประมาณ 46,793,264 ไร หรอรอยละ 14.57 และพนทชมชน 45,259,514 ไร หรอรอยละ 14.09 โดยมพนทปาไม 24,978,264 ไรหรอรอยละ 14.09 พนทอนๆ 21,490,139 ไร หรอรอยละ 6.69 พนทนากงและบอเลยงปลา 17,892,638 ไร หรอรอยละ 5.57 พนทปาชายเลน 12,770,139 ไร หรอรอยละ 3.98 พนทนาขาว 5,987,014 ไร หรอรอยละ 1.86 และพนทแหลงน า 2,087,639 ไร หรอรอยละ 0.65 ตามล าดบ ตาราง 20 การใชทดนจงหวดภเกต พ.ศ. 2554 ทไดจากแบบจ าลอง

ประเภทของการใชทดน พนท (ไร) พนท

(%) พ.ศ.2554

พนทสงปลกสราง 45,259,514 14.09 พนทปาไม 24,978,264 7.79 พนทปาชายเลน 12,770,139 3.98 พนทสวนยางพารา 143,879,514 44.80 พนทสวนผลไม 46,793,264 14.57 พนทนาขาว 5,987,014 1.86 พนทนากงและบอเลยงปลา 17,892,638 5.57 พนทแหลงน า 2,087,639 0.65 พนทอนๆ 21,490,139 6.69 พนทรวม 321,138,125 100.00

เมอน าขอมลการใชทดน พ.ศ. 2554 ทไดจากแบบจ าลอง กบขอมลการใชทดน พ.ศ. 2554 ทไดจากการจ าแนกประเภทขอมลดาวเทยม มาเปรยบเทยบกน พบวา พนทชมชนมพนทตางกน 35,359,236 ไร หรอรอยละ 34.01 ของความแตกตางทงหมด พนทสวนผลไม ตางกน 20,924,861 ไร หรอรอยละ 20.13 พนทอนๆ ตางกน 16,624,514 ไร หรอรอยละ 15.99 พนทสวนยางพารา ตางกน 15,297,653 ไร หรอรอยละ 14.72 พนทนากงและบอเลยงปลา ตางกน 6,933,263 หรอรอยละ 6.67 พนทปาไมตางกน 4,663,889 หรอรอยละ 4.48 พนทนาขาว ตางกน 2,871,389 ไร หรอรอยละ 2.76 พนทปาชายเลน ตางกน 910,139 หรอรอยละ 0.87 และพนทแหลงน า ตางกน 48.21 ไร หรอรอยละ 0.54 (ตารางท 21 และภาพประกอบ 17) ทงน คาความแตกตางของขอมลพนทชมชนมความแตกตางกนมากเนองจากแบบจ าลอง CA_Markov

72

เปนแบบจ าลองทใชหลกการของกฎการมชวตและการตายของเซลลแวดลอม ตามทฤษฏ “The game of life” มาใชในการวเคราะหรวม ซงสามารถคาดการณแนวโนมการใชทดนไดอยางมประสทธภาพในพนทของสงทมชวต เชน พนทปาไม และพนทปาชายเลน เปนตน จงสงผลใหการคาดการณแนวโนมการใชทดนในพนทของสงทไมมชวต เชน พนทชมชน และพนทอนๆ เปนตน มคาความผดพลาดหรอคาความแตกตางของพนทมาก ท าใหคาความถกตองของแบบจ าลองลดนอยลง ทงนการคาดการณแนวโนมการขยายตวของพนทชมชนหรอเมอง ตองอาศยปจจยทางกายภาพ, ขอมลดานเศรษฐกจและสงคม มาประกอบการพจารณาดวยถงจะสามารถคาดการณแนวโนมการใชทดนไดอยางถกตองชดเจนมากขน

ตาราง 21 ความแตกตางระหวางขอมลจากแบบจ าลอง กบ ขอมลการจ าแนกขอมลดาวเทยม พ.ศ. 2554

ประเภทของการใชทดน พนท (ไร) ความแตกตาง

(%)

การจ าแนก แบบจ าลอง

ความ แตกตาง

พนทชมชน 80,618,750 45,259,514 -35,359,236 -34.01

พนทปาไม 20,314,375 24,978,264 +4,663,889 +4.48

พนทปาชายเลน 11,860,000 12,770,139 +910,139 +0.87

พนทสวนยางพารา 119,210,625 143,879,514 +15,297,653 +14.72

พนทสวนผลไม 67,718,125 46,793,264 -20,924,861 -20.13

พนทนาขาว 3,115,625 5,987,014 +2,871,389 +2.76

พนทนากงและบอเลยงปลา 10,959,375 17,892,638 +6,933,263 +6.67

พนทแหลงน า 2,475,625 2,087,639 -387,986 -0.37

พนทอนๆ 4,865,625 21,490,139 +16,624,514 +15.99

พนทรวม 321,138,125 321,138,125 103,972,930 100.00

73

ภาพประกอบ 17 เปรยบเทยบแผนทการใชทดน พ.ศ. 2554 ทไดจากแบบจ าลอง (ก) กบแผนทการใชทดน พ.ศ. 2546 ทไดจากการจ าแนก ประเภทขอมลดาวเทยม (ข)

(ก) (ข)

73

74

3.3 คาความถกตองของแบบจ าลอง การตรวจสอบคาความถกตอง ของแบบจ าลองการใชทดน ป พ.ศ. 2554 โดยใชเทคนคการซอนทบ ระหวางแผนทการใชทดน พ.ศ. 2554 ทไดจากแบบจ าลองกบแผนทการใชทดน พ.ศ. 2554 ทไดจากการจ าแนกประเภทขอมลดาวเทยม น าผลลพธทไดมาสรางตารางค านวณคาความผดพลาด (ตาราง 22) พบวา แบบจ าลองมคาความถกตองรวม เทากบ รอยละ 54.37 โดยมวธค านวนดงน

คาความถกตอง = ((33,765,625 + 12,808,125 + 9,644,375 + 90,580,000 + 20,057,500 + 77,500 + 5,978,750 + 822,500 + 648,125) ÷ 321,138,125)) × 100 = 54.37 %

สรปไดวา แบบจ าลองในการศกษาครงน สามารถน ามาใชในการศกษาและคาดการณการเปลยนแปลงการใชทดนได เนองจากเมอเปรยบเทยบขอมลการใชทดนทไดจากแบบจ าลอง กบทไดจากการจ าแนกประเภทขอมลดาวเทยม พบวา มพนทการใชทดนตางกนประมาณ 103,972,930 ไร หรอรอยละ 32.37 ของพนทศกษาทงหมด และผลการตรวจสอบคาความถกตองของแบบจ าลอง พบวา แบบจ าลองมคาความถกตองรวม เทากบ รอยละ 54.37 ทงนเนองจากการคาดการณแนวโนมการใชทดนในพนทของสงทไมมชวตมคาความถกตองของแบบจ าลองลดนอยลง รวมถงการเปลยนแปลงการใชทดนอยางรวดเรวในจงหวดภเกตมอทธผลมาจากการขยายตวของเศรษฐกจดานทองเทยวเปนปจจยส าคญ แตในการศกษาครงนเปนการน าปจจยการใชทดนมาใชในการคาดการณเทานน จงท าใหผลลพธทไดจากแบบจ าลองจงมความถกตองลดนอยลงไปเชนกน ทงนหากมการน าปจจยดานทางกายภาพดานเศรษฐกจและสงคม ของพนทเขารวมในการวเคราะหดวยจะท าใหแบบจ าลองมความถกตองมากยงขน

75

ตาราง 22 คาความถกตองของแบบจ าลอง พ.ศ. 2544-2554

การใชทดน พ.ศ. 2554 จากการจ าแนกดวยภาพถายดาวเทยม

Class 1 Class 2 Class 3 Class 4 Class 5 Class 6 Class 7 Class 8 Class 9 รวม

การใชท

ดน พ.ศ. 2

554 จากแ

บบจ าลอง Class 1 33,972,014 5,625 172,500 1,659,375 7,511,250 402,500 489,375 338,125 708,750 45,259,514

Class 2 1,764,514 12,808,125 767,500 7,290,000 1,939,375 41,875 182,500 145,625 38,750 24,978,264

Class 3 529,764 47,500 9,644,375 640,625 1,140,000 5,000 652,500 375 110,000 12,770,139

Class 4 17,990,764 6,810,000 48,125 90,580,000 24,425,625 854,375 1,049,375 648,750 1,472,500 143,879,514

Class 5 14,587,639 71,875 135,000 7,382,500 20,057,500 1,476,875 1,570,000 196,250 1,315,625 46,793,264

Class 6 648,889 174,375 11,875 2,516,250 2,287,500 77,500 165,625 6,250 98,750 5,987,014

Class 7 5,464,494 7,500 1,021,875 1,088,750 3,582,500 33,125 5,978,750 265,644 450,000 17,892,638

Class 8 180,139 1,875 43,125 75,625 334,375 6,875 600,000 822,500 23,125 2,087,639

Class 9 5,480,533 387,500 15,625 7,977,500 6,440,000 217,500 271,250 52,106 648,125 21,490,139

รวม 80,618,750 20,314,375 11,860,000 119,210,625 67,718,125 3,115,625 10,959,375 2,475,625 4,865,625 321,138,125

คาความถกตองรวม = 54.37

หมายเหต Class 1 หมายถง พนทชมชน Class 4 หมายถง พนทสวนยางพารา Class 7 หมายถง พนทนากงและบอเลยงปลา Class 2 หมายถง พนทปาไม Class 5 หมายถง พนทสวนมะพราว Class 8 หมายถง พนทแหลงน า Class 3 หมายถง พนทปาชายเลน Class 6 หมายถง พนทนาขาว Class 9 หมายถง พนทอนๆ

75

76

4. การคาดการณแนวโนมการใชทดน การคาดการณแนวโนมการใชทดนจงหวดภเกต ในอก 10 ป ขางหนา ดวยแบบจ าลอง Markov Chain โดยใชขอมลการใชทดน พ.ศ. 2544 และ 2554 เปนขอมลพนฐาน ไดผลลพธของการวเคราะห คอ คาโอกาสของการเปลยนแปลง (ตาราง 23) และคาสดสวนของการเปลยนแปลง (ตาราง 24) น าคาสดสวนของการเปลยนแปลงการใชทดนทไดจากการวเคราะหมาสรางแบบจ าลอง CA_Markov ไดผลลพธเปนแบบจ าลองส าหรบคาดการณแนวโนมการใชทดน พ.ศ. 2564 (ภาพประกอบ 18) การคาดการณแนวโนมการใชทดนดวยแบบจ าลอง พบวา อก 10 ปขางหนาพนทศกษา มพนทสวนยางพารามากทสดประมาณ 118,835,625 ไร หรอรอยละ 37.00 รองลงมาคอ พนทชมชน 74,783,125 ไร หรอรอยละ 23.29 พนทสวนผลไม 62,087,500 ไร หรอรอยละ 19.33 พนทปาไม 23,257,500 ไร หรอรอยละ 7.24 พนทอนๆ 14,978,750 ไร หรอรอยละ 4.66 พนทปาชายเลย 11,416,875 ไร หรอรอยละ 3.56 พนทนากงและบอเลยงปลา 10,727,500 ไร หรอรอยละ 3.35 พนทนาขาว 2,811,250 ไรหรอรอยละ 0.87 และพนทแหลงน า 2,240,000 ไรหรอรอยละ 0.70 ตามล าดบ (ตาราง 25 และภาพประกอบ 19)

77

ตาราง 23 โอกาสของการเปลยนแปลงของการใชทดน พ.ศ. 2564

โอกาสของการเปลยนแปลงของการใชทดน ป พ.ศ. 2564

Class 1 Class 2 Class 3 Class 4 Class 5 Class 6 Class 7 Class 8 Class 9

การใชท

ดน พ.ศ. 2

554

Class 1 0.3846 0.0337 0.0219 0.3228 0.1166 0.0205 0.0628 0.0069 0.0302

Class 2 0.0759 0.708 0.0009 0.1522 0.0579 0 0.0004 0.0011 0.0036

Class 3 0.2081 0.0069 0.4543 0.0208 0.0879 0 0.0763 0 0.1457

Class 4 0.022 0.2485 0.0209 0.3919 0.2754 0.0009 0.0099 0.0035 0.027

Class 5 0.1712 0.0205 0.0182 0.2896 0.435 0.0117 0.0222 0.0041 0.0275

Class 6 0.3568 0.0023 0.0006 0.0472 0.1011 0.4527 0.0084 0 0.0309

Class 7 0.242 0.0029 0.0278 0.0254 0.1581 0.0029 0.4154 0.0129 0.1126

Class 8 0.3011 0 0.0054 0.038 0.1982 0.0014 0.1208 0.3134 0.0217

Class 9 0.317 0.002 0.0037 0.0337 0.152 0.0147 0.0236 0.001 0.4523

หมายเหต Class 1 หมายถง พนทชมชน Class 4 หมายถง พนทสวนยางพารา Class 7 หมายถง พนทนากงและบอเลยงปลา

Class 2 หมายถง พนทปาไม Class 5 หมายถง พนทสวนมะพราว Class 8 หมายถง พนทแหลงน า

Class 3 หมายถง พนทปาชายเลน Class 6 หมายถง พนทนาขาว Class 9 หมายถง พนทอนๆ 77

78

ตาราง 24 สดสวนของการเปลยนแปลงของการใชทดน พ.ศ. 2564

สดสวนของการเปลยนแปลงของการใชทดน พ.ศ. 2564

Class 1 Class 2 Class 3 Class 4 Class 5 Class 6 Class 7 Class 8 Class 9

การใชท

ดน พ.ศ. 2

554

Class 1 7,358.00 644 392 6,123.00 2,231.00 418 1,202.00 133 578

Class 2 365 3,403.00 2 731 278 0 4 5 17

Class 3 468 20 1,294.00 59 250 0 217 0 415

Class 4 625 7,059.00 592 11,130.00 7,823.00 26 282 100 739

Class 5 2,782.00 332 296 4,704.00 6,995.00 190 361 66 447

Class 6 278 2 0 37 79 352 7 0 24

Class 7 639 8 73 67 418 8 1,061.00 34 297

Class 8 179 0 3 23 118 1 72 186 13

Class 9 367 2 4 39 176 17 27 1 524

หมายเหต Class 1 หมายถง พนทชมชน Class 4 หมายถง พนทสวนยางพารา Class 7 หมายถง พนทนากงและบอเลยงปลา

Class 2 หมายถง พนทปาไม Class 5 หมายถง พนทสวนมะพราว Class 8 หมายถง พนทแหลงน า

Class 3 หมายถง พนทปาชายเลน Class 6 หมายถง พนทนาขาว Class 9 หมายถง พนทอนๆ

78

79

ภาพประกอบ 18 แผนทการใชทดนจงหวดภเกต พ.ศ. 2564

80

ตาราง 25 การใชทดน จงหวดภเกต พ.ศ. 2564

ประเภทของการใชทดน พนท (ไร) พนท

พ.ศ. 2554 (%)

พนทชมชน 74,783,125 23.29 พนทปาไม 23,257,500 7.24 พนทปาชายเลน 11,416,875 3.56 พนทสวนยางพารา 118,835,625 37.00 พนทสวนผลไม 62,087,500 19.33 พนทนาขาว 2,811,250 0.87 พนทนากงและบอเลยงปลา 10,727,500 3.35 พนทแหลงน า 2,240,000 0.70 พนทอนๆ 14,978,750 4.66 พนทรวม 321,138,125 100.00

จ ำนวนพนท (ไร)

0

30,000,000

60,000,000

90,000,000

120,000,000

150,000,000

พนทชมชน พนทปำไม พนทปำชำยเลนพนทสวนยำงพำรำ พนทสวนผลไม พนทนำขำวพนทนำกงและบอเลยงปลำ พนทแหลงน ำ พนทอนๆ

ภาพประกอบ 19 ลกษณะการใชทดนในจงหวดภเกต ใน พ.ศ. 2564

81

สรปไดวา การคาดการณแนวโนมการเปลยนแปลงการใชทดนในชวง พ.ศ.2554-2564 มแนวโนมวาพนทอนๆ และพนทปาไม จะมพนท เพมขน เทากบ 10,113,125 ไร และ 2,943,125 ไร ตามล าดบ สวนพนทชมชน พนทสวนผลไม พนทปาชายเลน พนทสวนยางพารา พนทนาขาว พนทแหลงน า และพนทนากงและบอเลยงปลา มแนวโนมวาจะลดลง เทากบ 5,835,625 ไร 5,630,625 ไร 443,125 ไร 375,000 ไร 304,375 ไร 235,625 ไร และ 231,875 ไร ตามล าดบ (ตารางท 26) ซงสอดคลองกบลกษณะการเปลยนแปลงการใชทดน ในตาราง 27 และภาพประกอบ 20 ซงแสดงใหเหนวา การเพมขนของพนทอนๆ มาจากพนทสวนยางพาราและสวนผลไม ในขณะทพนทชมชนทมขยายตวมาตลอดลดลง สงผลใหพนทชมชนเปลยนสภาพเปนพนทสวนยางพารา และพนทสวนผลไม สวนอตรากาเปลยนแปลงของการใชประโยชนทดนประเภทอนๆ มอตราการเปลยนแปลงเพยงเลกนอย ตาราง 26 การเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง พ.ศ. 2554-2564

ประเภทของการใชทดน พนท (ไร)

การเปลยนแปลง (%)

พ.ศ. 2554

พ.ศ. 2564

การ เปลยนแปลง

พนทชมชน 80,618,750 74,783,125 -5,835,625 -22.35

พนทปาไม 20,314,375 23,257,500 +2,943,125 +11.27

พนทปาชายเลน 11,860,000 11,416,875 -443,125 -1.70

พนทสวนยางพารา 119,210,625 118,835,625 -375,000 -1.44

พนทสวนผลไม 67,718,125 62,087,500 -5,630,625 -21.56

พนทนาขาว 3,115,625 2,811,250 -304,375 -1.16

พนทนากงและบอเลยงปลา 10,959,375 10,727,500 -231,875 -0.89

พนทแหลงน า 2,475,625 2,240,000 -235,625 -0.90

พนทอนๆ 4,865,625 14,978,750 +10,113,125 +38.73

พนทรวม 321,138,125 321,138,125 26,112,500 100.00

82

ตาราง 27 ลกษณะการเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง พ.ศ. 2554-2564

การใชทดน พ.ศ. 2564

Class 1 Class 2 Class 3 Class 4 Class 5 Class 6 Class 7 Class 8 Class 9 รวม

การใชท

ดน พ.ศ. 2

554

Class 1 59,078,750 1,371,250 600,000 8,017,500 7,905,625 635,625 1,515,000 145,625 1,349,375 80,618,750

Class 2 1,388,750 16,375,625 9,375 1,861,875 358,750 0 12,500 55,000 252,500 20,314,375

Class 3 1,239,310 20625 8,435,000 22,500 796,250 65 291,250 3,125 1,051,875 11,860,000

Class 4 3,111,250 4,716,250 1,533,125 98,016,250 5,936,875 51,250 1,086,250 132,500 4,626,875 119,210,625

Class 5 7,074,375 716,250 589,375 10,113,750 44,907,500 508,750 851,250 108,125 2,848,750 67,718,125

Class 6 524,375 11,250 8,125 275,000 495,000 1,530,625 33,685 65 237,500 3,115,625

Class 7 1,606,250 35,625 223,750 203,125 1,138,750 38,750 6,751,875 86,250 875,000 10,959,375

Class 8 319,375 0 1,250 73,750 207,500 0 126,315 1,706,810 40,625 2,475,625

Class 9 440,690 10,625 16,875 251,875 341,250 46,185 59,375 2,500 3,696,250 4,865,625

รวม 74,783,125 23,257,500 11,416,875 118,835,625 62,087,500 2,811,250 10,727,500 2,240,000 14,978,750 321,138,125

หมายเหต Class 1 หมายถง พนทชมชน Class 4 หมายถง พนทสวนยางพารา Class 7 หมายถง พนทนากงและบอเลยงปลา

Class 2 หมายถง พนทปาไม Class 5 หมายถง พนทสวนมะพราว Class 8 หมายถง พนทแหลงน า

Class 3 หมายถง พนทปาชายเลน Class 6 หมายถง พนทนาขาว Class 9 หมายถง พนทอนๆ

82

83

ภาพประกอบ 20 แผนทบรเวณทมการเปลยนแปลงการใชทดน จงหวดภเกต พ.ศ. 2554-2564 หมายเหต รปแบบการเปลยนแปลงอธบายรายละเอยดทภาพผนวก 1

บทท 5 สรปผล อภปายและขอเสนอแนะ

การคาดการณแนวโนมการเปลยนแปลงการใชทดนในจงหวดภเกต โดยใช ขอมลดาวเทยมส ารวจทรพยากรธรรมชาต Landsat 5 ระบบ TM (Thematic Mapper) ทบนทก 3 ชวงเวลา คอ พ.ศ. 2544, พ.ศ. 2549 และ พ.ศ. 2554 เพอใชในการจ าแนกการใชทดน และน าระบบสารสนเทศภมศาสตร มาวเคราะหการเปลยนแปลงการใชทดน ในชวงเวลาระหวาง พ.ศ. 2544-2549, พ.ศ. 2549-2554, พ.ศ. 2544-2554 และ พ.ศ. 2554-2564 รวมถงการน าแบบจ าลอง CA_MAKOV มาใชในการคาดการณแนวโนมการใชทดนในอนาคต สรปผลการศกษาไดดงน สรปผล การศกษารปแบบการใชทดน และลกษณะการเปลยนแปลงการใชทดน พ.ศ. 2544 2549 และ 2554 และคาดการณแนวโนมการใชประโยชนทดนป พ.ศ. 2564 สามารถสรปผลการศกษาไดดงน 1. การใชทดน 1.1 พนทเกาะภเกต จงหวดภเกต มพนททงหมดประมาณ 513,821 ตารางกโลเมตร (321,138,125 ไร) มรปแบบการใชทดนจ าแนกได 9 ประเภท ไดแก 1. พนทชมชน 2. พนทปาไม 3. พนทปาชายเลน 4. พนทสวนยางพารา 5. พนทสวนผลไม 6. พนทนาขาว 7. พนทนากงและบอเลยงปลา 8. พนทแหลงน า และ 9. พนทอนๆ 1.2 การใชทดนจงหวดภเกต ใน พ.ศ. 2544 มลกษณะการใชทดนดงน พนทสวนยางพารา ซงมพนทมากทสด 125,250,625 ไร (รอยละ 39.00) รองลงมาคอ พนทปาไม 57,402,500 ไร (รอยละ 17.87) พนทสวนผลไม 56,270,000 ไร (รอยละ 17.53) พนทชมชน 27,894,375 ไร (รอยละ 8.69) พนทนาขาว 14,340,000 ไร (รอยละ 4.47) พนทนากงและบอเลยงปลา 12,654,375 ไร (รอยละ 3.94) พนทอนๆ 12,627,500 ไร (รอยละ 3.93) พนทปาชายเลน 10,640,625 ไร (รอยละ 3.31) และพนทแหลงน า 4,058,125 ไร (รอยละ 1.26) ตามล าดบ 1.3 การใชทดนจงหวดภเกต ใน พ.ศ. 2549 มลกษณะการใชทดนดงน พนทสวนยางพารา ซงมพนทมากทสด 104,840,625 ไร (รอยละ 32.65) รองลงมาคอ พนทสวนผลไม 78,253,125 ไร (รอยละ 24.37) พนทชมชน 50,406,250 ไร (รอยละ 15.70) พนทปาไม 46,323,750 ไร (รอยละ 14.42) พนทนากงและบอเลยงปลา 15,093,750 ไร (รอยละ 4.70) พนทปาชายเลน 11,483,750 ไร (รอยละ 3.58) พนทนาขาว 7,610,000 ไร (รอยละ 2.37) พนทอนๆ 4,084,375 ไร (รอยละ 1.27) และพนทแหลงน า 3,042,500 ไร (รอยละ 0.95) ตามล าดบ

85

1.4 การใชทดนจงหวดภเกต พ.ศ. 2554 มลกษณะการใชทดนดงน พนทสวนยางพารา ซงมพนทมากทสด 119,210,625 ไร รอยละ 37.12 รองลงมาคอ พนทชมชน 80,618,750 ไร (รอยละ 25.10) พนทสวนผลไม 67,718,125 ไร (รอยละ 21.09) พนทปาไม 20,314,375 ไร (รอยละ 6.33) พนทปาชายเลน 11,860,000 ไร (รอยละ 3.69) พนทนากงและบอเลยงปลา 10,959,375 ไร (รอยละ 3.41) พนทอนๆ 4,865,625 ไร (รอยละ 1.52) พนทนาขาว 3,115,625 ไร (รอยละ 0.97) และพนทแหลงน า 2,475,625 ไร (รอยละ 0.77) ตามล าดบ 2. การเปลยนแปลงการใชทดน 2.1 การเปลยนแปลงการใชทดนจงหวดภเกต ระหวาง พ.ศ. 2544-2549 พบวา พนทชมชนมพนทเพมขน 22,511,875 ไร คดเปนรอยละ 23.56 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทสวนผลไมมพนทเพมขน 21,983.125 ไร คดเปนรอยละ 23.01 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทนากงและบอเลยงปลามพนทเพมขน 2,439,375 ไร คดเปนรอยละ 2.56 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด และพนทปาชายเลนมพนทเพมขน 843,125 ไร คดเปนรอยละ 0.88 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด ตามล าดบ สวนพนทสวนยางพารามพนทลดลง 20,410,000 ไร คดเปนรอยละ 21.36 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทปาไมมพนทลดลง 11,078,750 ไร คดเปนรอยละ 11.59 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทอนๆมพนทลดลง 8,543,125 ไร คดเปนรอยละ 8.94 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทนาขาวมพนทลดลง 6,730,000 ไร คดเปนรอยละ 7.04 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด และพนทแหลงน ามพนทลดลง 1,015,625 ไร คดเปนรอยละ 1.06 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด ตามล าดบ 2.2 การเปลยนแปลงการใชทดนจงหวดภเกต ระหวาง พ.ศ. 2544-2549 พบวา พนทชมชนมพนทเพมขน 30,212,500 ไร คดเปนรอยละ 33.02 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทสวนยางพารามพนทเพมขน 14.370.000 ไร คดเปนรอยละ 15.71 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทอนๆ มพนทเพมขน 781,250 ไร คดเปนรอยละ 0.85 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด และพนทปาชายเลนมพนทเพมขน 376,250 ไร คดเปนรอยละ 0.41 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด ตามล าดบ สวนพนทปาไมมพนทลดลง 26,009,375 ไร คดเปนรอยละ 28.43 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทสวนผลไมมพนทลดลง 10,535,000 ไร คดเปนรอยละ 11.52 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทนาขาวมพนทลดลง 4,494,375 ไร คดเปนรอยละ 4.92 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทนากงและบอเลยงปลามพนทลดลง 4,134,375 ไร คดเปนรอยละ 4.52 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทแหลงน ามพนทลดลง 566,875 ไร คดเปนรอยละ 0.62 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด ตามล าดบ 2.1 การเปลยนแปลงการใชทดนจงหวดภเกต ระหวาง พ.ศ. 2544-2554 พบวา พนทชมชนมพนทเพมขน 52,724,375 ไร คดเปนรอยละ 40.31 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทสวนผลไมมพนทเพมขน 11,448,125 ไร คดเปนรอยละ 8.75 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด และพนทปาชายเลนมพนทเพมขน 1,219,375 ไร คดเปนรอยละ 0.93 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด

86

ตามล าดบ สวนพนทปามพนทลดลง 37,088,125 ไร คดเปนรอยละ 28.36 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทนาขาวมพนทลดลง 11,224,375 ไร คดเปนรอยละ 8.85 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทอนๆมพนทลดลง 7,761,875 ไร คดเปนรอยละ 5.93 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทสวนยางพารามพนทลดลง 6,040,000 ไร คดเปนรอยละ 4.62 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทนากงและบอเลยงปลามพนทลดลง 1,695,000 ไร คดเปนรอยละ 1.31 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทแหลงน ามพนทลดลง 1,582,500 ไร คดเปนรอยละ 1.21 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด ตามล าดบ 3. การคาดการณแนวโนมการใชทดน 3.1 การใชทดน พ.ศ. 2554 ทไดจากแบบจ าลอง พบวา มพนทสวนยางพารามากทสดรองลงมาคอ พนทสวนผลไม และพนทชมชน ตามล าดบ และมสดสวนของพนทการใชทดนทกประเภทตรงกบขอมลการใชทดนป พ.ศ. 2554 ทไดจากการจ าแนกประเภทขอมลดาวเทยม โดยมพนทการใชประโยชนทดนตางกนประมาณ 103,972,930 ไร คดเปนรอยละ 32.37 ของพนทศกษาทงหมด มพนทชมชนเปนพนทซงมสดสวนตางมากทสด รองลงมาเปนพนทสวนผลไม และพนทอนๆ ตามล าดบ ในขณะทผลการตรวจสอบคาความถกตองของแบบจ าลองดวยตารางค านวณคาความคาความถกตอง พบวา แบบจ าลองมคาความถกตองรวม เทากบ รอยละ 54.37 จงสรปไดวา แบบจ าลองทใชศกษาครงนสามารถคาดการณการเปลยนแปลงการใชทดนได และผลการศกษาจะมความถกตองมากขน เมอน าปจจยอนๆ ท มผลตอการเปลยนแปลงการใชทดน เชน ทางดานกายภาพของพนท, ทางดานสภาพเศรษฐกจ, ทางดานสงคมและภยธรรมชาต เปนตน เขามาวเคราะหรวมกบโอกาสของการเปลยนแปลง และสดสวนของการเปลยนแปลงการใชทดน 3.2 การคาดการณการใชทดน พ.ศ. 2564 ทไดจากแบบจ าลอง พบวา มพนทสวนยางพารามากทสด 118,835,625 ไร (รอยละ 37.00) รองลงมาคอ พนทชมชน 74,783,125 ไร (รอยละ 23.29) สวนพนทสวนผลไม 62,087,500 ไร (รอยละ 19.33) พนทปาไม 23,257,500 ไร (รอยละ 7.24) พนทอนๆ 14,978,750 ไร (รอยละ 4.66) พนทปาชายเลย 11,416,875 ไร (รอยละ 3.56) พนทนากงและบอเลยงปลา 10,727,500 ไร (รอยละ 3.35) พนทนาขาว 2,811,250 ไร (รอยละ 0.87) และพนทแหลงน า 2,240,000 ไร (รอยละ 0.70) ตามล าดบ 3.3 การศกษาการณคาดการณแนวโนมการเปลยนแปลงการใชทดนจงหวดภเกต ระหวาง พ.ศ. 2554-2564 พบวา พนทอนๆ มพนทเพมขน 10,113,125 ไร คดเปนรอยละ 38.73 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด สวนพนทปาไมมพนทเพมขน 2,943,125 ไร คดเปนรอยละ 11.27 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด ตามล าดบ สวนพนทชมชนมพนทลดลง 5,835,625 ไร คดเปนรอยละ 22.35 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทสวนผลไมมพนทลดลง 5,630,625 ไร คดเปนรอยละ 21.56 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทปาชายเลนมพนทลดลง 443,125 ไร คดเปนรอยละ 1.70 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทสวนยางพารามพนทลดลง 375,000 ไร คดเปนรอยละ 1.44

87

ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทนาขาวมพนทลดลง 304,375 ไร คดเปนรอยละ 1.16 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด พนทแหลงน ามพนทลดลง 235,625 ไร คดเปนรอยละ 0.90 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด และพนทนากงและบอเลยงปลามพนทลดลง 231,875 ไร คดเปนรอยละ 0.89 ของพนทเปลยนแปลงทงหมด ตามล าดบ อภปรายผล การใชทดนทเกดขนในระยะเวลา 10 ป ตงแต พ.ศ. 2544 – 2554 จะเหนไดวาพนทสงปลกสรางมการเปลยนแปลงเพมขน จาก พ.ศ. 2544 มจ านวนพนทชมชน 27,894,375 ไร จนถง ป พ.ศ. 2554 มจ านวนพนทชมชน 80,618,750 ไร มการเพมขนของพนทชมชนในระยะ 10 ป เปนจ านวน 52,724,375 ไร เนองจากจงหวดภเกตเปนเมองทองเทยวทไดรบความนยมทงจากประชากรในประเทศและชาวตางชาต มการเจรญเตบโตของธรกจการทองเทยว และจงหวดภเกตเปนจงหวดทมคาแรงขนต าสงทสดในประเทศ ท าใหเกดการอพยบยายถนเขามาเพอการทองเทยว เพอการลงทนในธรกจการทองเทยว รวมถงการเขามาหางานท าของแรงงานทงประชากรในประเทศและชาวตางชาต จงท าใหเกดการเปลยนแปลงของพนทชมชนเปนจ านวนมาก เชน บานจดสรร คอนโดมเนยม อาคารพาณชย และโรมแรม เปนตน สงผลใหมการเปลยนแปลงการใชทดนอยางรวดเรวเพอตอบสนองความตองการกจกรรมการใชทดนของมนษยทางดาน เศรฐกจและสงคม จากแปลภาพถายและการส ารวจภาคสนามมการเพมขนของพนทชมชนในบรเวณทเปนแหลงทองเทยวทางทะเล ตามอาวตางๆ ทวเกาะภเกต ไดแก อาวปาตอง อาวกะตะ อาวกะรน และอาวฉลอง เปนตน การเปลยนแปลงการใชทดนของพนท ชมชนท เพมขนนน มการเพมขนในพนทเกษตรกรรมเปนสวนใหญ ใน พ.ศ. 2544-2554 มพนทสวนผลไมเปลยนสภาพเปนพนทชมชนมากทสด 20,690,625 ไร รองลงมาคอ พนทสวนยางพาราเปลยนสภาพเปนพนทชมชน 19,668,750 ไร และพนทนาขาวเปลยนสภาพเปนพนทชมชน 5,083,125 ไร ตามล าดบ แสดงใหเหนวามการท าเกษตรในจงหวดภเกตลดนอยลงเนองจากการขยายตวทางเศษฐกจและสงคม จากการออกส ารวจภาคสนามและการสอบถามประชาชนในพนท พบวา ทดนในจงหวดภเกตมลคาทางเศรษฐกจสงและเพมขนตามสภาพพนทบรเวณแหลงทองเทยวตางๆ เนองจากในแตละปสามารถสรางรายไดใหกบเจาของทดนไดเปนจ านวนมากจากธรกจการทองเทยว ทงนพนทเกษตรกรรมในจงหวดภเกตสรางมลคาทางเศษฐกจไดนอย ไมคมกบมลคาของทดน จงท าใหประชากรในจงหวดภเกตนยมประกอบอาชพทางดานการทองเทยว สงผลใหมการเปลยนแปลงจากพนทเกษตรกรรมเปนพนทชมชนเปนจ านวนมากและอยางรวดเรว ในระยะเวลา 10 ปทผานมา

แบบจ าลอง CA_MARKOV สามารถคาดการณแนวโนมการเปลยนแปลงการใชทดนได จากการตรวจสอบแบบจ าลอง พบวา มคาความถกตองรวม เทากบ รอยละ 54.37 ทงนเนองจากการคาดการณแนวโนมการใชทดนในพนทของสงทมชวต เชน พนทปาไม และพนทปาชายเลน เปนตน สวนการคาดการณแนวโนมการใชทดนในพนทของสงทไมมชวต เชน พนทชมชน และพนทอนๆ

88

เปนตน มคาความถกตองของแบบจ าลองนอย รวมถงการเปลยนแปลงการใชทดนอยางรวดเรวในจงหวดภเกตมอทธผลมาจากการขยายตวของเศษรฐกจดานทองเทยวเปนปจจยส าคญ แตในการศกษาครงนเปนการน าปจจยการใชทดนมาใชในการคาดการณเทานน ไมไดน าปจจยอนๆ ทเกยวกบการเปลยนแปลงการใชทดนของพนทเขารวมในการวเคราะหดวยดวย เชน ปจจยทางดานกายภาพของพนท ปจจยทางดานเศษฐกจและสงคม และภยธรรมชาต เปนตน จงท าใหผลลพธทไดจากแบบจ าลองมประสทธภาพลดนอยลง ขอเสนอแนะ 1. ขอจ ากดจากการวเคราะหขอมลภาพถายจากดาวเทยม พ.ศ. 2544, พ.ศ. 2549 และ พ.ศ. 2554 นน เนองจาก คาการสะทอนของพนทนากงและบอเลยงปลา และพนแหลงน า มคาใกลเคยงกน ท าใหการจ าแนกตองขนอยกบการตดสนใจของผวจย ซงมผลตอความถกตองของแผนทการใชทดน ดงนนการตรวจสอบความถกตองของการใชทดนในพนทจรง ตองใชเวลาในการแปลภาพและการส ารวจภาคสนามมากขน 2. ขอมลภาพถายจากดาวเทยมบรเวณพนทศกษาและชวงปทศกษา ภาพทปลอดเมฆมนอย และการแปรภาพถายดาวเทยมในพนทศกษาครอบคลมพนททงเกาะภเกตซงมพนทเปนจ านวนมากท าใหตองใชเวลาในการแปลภาพและการส ารวจภาคสนามมากขน 3. เนองจากขนตอนของการวเคราะหขอมล มการแปลงขอมลระหวางขอมลทเปนเวคเตอร (vector) และราสเตอร (raster) อาจเกดความคลาดเคลอนของขอมลได เนองจากขอมลเวคเตอรมเสนขอบเขตทมลกษณะราบเรยบสม าเสมอตามลกษณะพนทจรง เมอแปลงเปนขอมลราสเตอรทมลกษณะเปนกรด เสนขอบเขตจะมลกษณะเปนเสนหยกไปตามขนาดของจดภาพ (pixel) ดงนนอาจท าใหพนทบางสวนหายไปเชนเดยวกบการวเคราะหขอมลโดยการซอนทบของ 2 ชนขอมลทเปนเวคเตอร ขอมลใหมซงเปนผลจากการซอนทบนน มกเกดขอผดพลาดในเรองการเกดพนทเลกๆ (polygon) ท าใหพนทการศกษาไมเทาเดม ดงนนตองท าการตรวจสอบขอมลทกครงในการวเคราะหแตละขนตอน เพอหาจดผดพลาดและแกไขใหถกตองกอนด าเนนการในขนตอไป 4. การศกษาครงนเปนการน าปจจยดานการใชทดนมาใชในการคาดการณแนวโนมการใชทดนเทานน ดงนนหากมการน าปจจยอน ๆ เชน ดานกายภาพ ดานเศรษฐกจและสงคม เขามารวมในการวเคราะหดวย จะท าใหแบบจ าลองทออกมามความถกตองมากยงขน

บรรณานกรม กรมการปกครอง. (2554). จ านวนประชากรจงหวดภเกต. ส านกทะเบยนกลาง. สบคนเมอ 14 กนยายน 2552, แหลงทมา http://www.dopa.go.th/dopanew/index.php. กรมพฒนาทดน. (2521). รายงานการส ารวจดนจงหวดภเกต. กรงเทพฯ: กระทรวงเกษตรและ สหกรณ. กรมอตนยมวทยา. (2554). สรปลกษณะอากาศรายป. ส านกพฒนาอตนยมวทยา. สบคนเมอ 10 เมษายน 2554, แหลงทมา http://www.tmd.go.th/climate/climate.php. กระทรวงแรงงาน. (2554). อตราคาจางขนต า. ส านกทะเบยนกลาง. สบคนเมอ 5 มนาคม 2554, แหลงทมา http://www.mol.go.th/employee/interesting_information/4131. ชาญชย ธนาวฒ. (2546). ผลกระทบของการใชท ดนท มตอระบบนเวศ ในพนท ลมน า ทะเลสาบสงขลา. สงขลา: คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร. ชตพงศ รมสนธ. (2551). การคาดการณการเปล ยนแปลงการใชท ดนและส งปกคลมโดยใช แบบจ าลอง CA_MARKOV บรเวณลมน าแมแจม จงหวดเชยงใหม. วทยานพนธ ปรญญาโทมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ฐานตย วงศวเศษ. (2548). แบบจ าลองเพ อศกษาและคาดการเปล ยนแปลงการใชประโยชน

ท ดนบรเวณชายฝงทะเล อ าเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร. วทยานพนธปรญญาโท มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ดรรชน เอมพนธ. (2531). หลกการใชท ดนเบองตน. ภาควชาอนรกษวทยา. คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. นพนธ ตงธรรม. (2549). การจ าลองแบบการจดการลมน าและระบบส งแวดลอม (Watershed Management and Environment Systems Modeling). กรงเทพ : อกษรสยามการ พมพ. นลอบล ไวปรช. (2549). การประยกตใชระบบสารสนเทศภมศาสตรเพ อการศกษาแนวโนม การเปล ยนแปลงการใชประโยชนท ดนในลมน านครนายก. วทยานพนธปรญญา วทยาศาสตรมหาบณฑต. (การจดการลมน าและสงแวดลอม). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. นชนาฏ วงศรตนะ. (2544). การตรวจสอบการเปล ยนแปลงการใชท ดนดวยขอมลการรบร จากระยะไกลและระบบสารสนเทศภมศาสตร : กรณศกษาในพนท ฝายราศไศล. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต. (การรบรจากระยะไกลและระบบ สารสนเทศภมศาสตร). บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน. ถายเอกสาร. พงษศกด วทวสชตกล; และ วารนทร จระสขทวกล. (2538). ววฒนาการการใชท ดนหวยหนดาด

จงหวดระยอง. สถานวจยหวยหนดาด กลมลมน า สวนวจยและพฒนาสงแวดลอมปาไม

90

ส านกวชาการปาไม, กรมปาไม กรงเทพฯ. พยงศกด พงศาปาน. (2550). ศกษาการเปล ยนแปลงการใชท ดนเพ อการปลกยางพาราโดย ใชภาพถายจากดาวเทยมและระบบสารสนเทศภมศาสตร บรเวณอ าเภอควนขนน จงหวดพทลง. ปรญญานพนธ วทยาศาสตรมหาบณฑต. (ภมศาสตร). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศรนครนทวโรฒ. พรทวา กญยวงศหา; และ นจร บญแปลง. (2545). การใชขอมลการส ารวจระยะไกลและระบบ สารสนเทศภมศาสตรในการวเคราะหการเปล ยนแปลงการใชประโยชนท ดน บรเวณฝงตะวนออกของกรงเทพมหานคร. กรงเทพฯ: คณะเทคโนโลยการเกษตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหาร ลาดกระบง. อดส าเนา. พรอมจตต ตระกลดษฐ. (2533). การวเคราะหขอมลดาวเทยมดวยคอมพวเตอรและการ ประยกต. กองส ารวจทรพยากรธรรมชาตดวยดาวเทยม. ส านกงานคณะกรรมการวจย แหงชาต. กรงเทพ: กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและพลงงาน. ราชบณฑตยสถาน. (2523). พจนานกรมศพทภมศาสตร องกฤษ – ไทย ฉบบราช บณฑตยสถาน เลม 2. กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน. วกพเดย. (2552). ระบบสารสนเทศภมศาสตร. สารานกรมเสร. สบคนเมอ 14 กนยายน 2552, แหลงทมา http://th.wikipedia.org/wiki. ศร คอารยะกล. (2545). ระบบสารสนเทศภมศาสตรและแบบฝกปฏบตการคอมพวเตอร. เชยงใหม: คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. สถตย วชรกตต. (2521). ระบบการแบงแยกประเภทการใชประโยชนท ดน. ภาควชาการจดการ ปาไม. คณะวนศาสตร. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. สรรคใจ กลนดาว. (2542). ระบบสารสนเทศภมศาสตร: หลกการเบองตน. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต. (2534). จากหวงอวกาศสพนแผนดนไทย. ส านกงาน คณะกรรมการวจยแหงชาต. กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา, ลาดพราว. ----------. (2538). การใชขอมลจากภาพถายดาวเทยมและระบบสารสนเทศภมศาสตรเพ อ การศกษาสภาพการเปล ยนแปลงการใชท ดนบรเวณอ าเภอเมอง จงหวดภเกต. กองส ารวจทรพยากรธรรมชาตดวยดาวเทยม. กรงเทพฯ: กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม. ----------. (2540). ค าบรรยายเร องการส ารวจระยะไกล. กรงเทพฯ: กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม. อนชยา ช านาญคด, ชลธร ช านาญคด และวชระ เอกวรยะภชาต. (2539). การศกษาการ เปล ยนแปลงการใชท ดนและประเมณผลกระทบตออทยานแหงชาตดอยหลวงและ

91

บรเวณใกลเคยง. รายงานการวจย. กรงเทพฯ: ส านกกรรมการวจยแหงชาต. Akama K., C. Tanavud. And C. Yongchalermchai. (2549). Assessing Coastal Environmental Changes in nakorn Si Thammarat Province Using Remote Sensing and GIS. ใน วารสารสมาคมส ารวจขอมลระยะไกลและสารสนเทศภมศาสตรแหงประเทศไทย 7 (3): 10-21. Burrough, Peter A. and McDonneli, Rachael A. (1998). Priniples of Geographical Information Systems. New York: Oxford University Press. Campbell, James B. (2002). Introduction to Remote Sensing. 3rd ed. New York:

Guilford Press. Congalton, G. Russell and Green Kass. (1999). Assessing the Accuracy of Remotely

Sensed Data: Principles and Practices. Lewis publishers. Washington, D.C. Environmental systems Research Institute. (1992). Understanding GIS The arc / Info method. New York. FAO. (1976). A Frame Work for Land Evaluation. FAO Soils Bulletin. No.32. Rome,Italy. Lillesand, T.M. and R. W. Kiefer. (1994). Remote Sensing and Image Interpretation. 3rd ed. Jokn Wiley & Sons, Inc., New York. USA. Lillesand, Thomas M.; & Kiefer, Ralph W. (2000). Remote Sensing and Image Interpretation. 4th ed. New York: Wiley. Mather, Paul M. (1999). Computer Processing of Remotely – Sensed Image : An Introduction. 2nd ed. Chichester: Wiley. Pena, J., A. Bonet, J. Bellot and J.R. Sanchez. (2005). Trends and driving factors in land

use changes (1956 - 2000) in Marina Baixa, SE Spain. 45 Congress of the European Regional Science Association. Department of Ecology, University of Alicante, Spain.

Ponitus Jr, R.G. (2000). Quanitfication error versus location error in comparison of categorical maps. Photogrammetric Engineering and Remote Sensing. 66(8): 1011-1016.

----------. (2000). Land-use and land-cover change. Encyclopedia of Earth. Retrieved July 7 2011, From http://www.eoearth.org/article/Land-use_and_land-cover_change Richard, J.F. (1990). Land Tranformation. pp. 163-178. ln : B.L. Turner II, W.C. Chlark, R.W. Kate, J.F. Richard, J.T. Mathews, and W.B. Meyer eds, The Earth as Transformed by Guman Action, Cambridge University Press.

92

Sabins, Floyd F. (1997). Remote Sensing: Principles and Interpretation. 3rd ed. New York: W.H. Freeman. Seppe Cassettari. (1993). Introduction to Integrated Geo-Information Management. First edition. London: T.J. Press(Padstow) Ltd. Singh, A.K. (2003). Modelling Land Use Land Cover Changes Using Cellular Automata

in A Geo-Spatial Environment. M.S. thesis, International Institute for Geo- Information Science and Earth Observation Enschede, The Netherlands.

Syphard, D., C. Clarke and J. Franklim. (2005). Using a cellular automaton model to forecast the effects of urban growth on habitat in southern California. Ecological Complexity. 2: 185-203.

Tommaso Toffoli and Norman Margolus. (1987). Cellular automata machines: a new environment for modeling. The MIT Press Cambridge, Massachusetts London, England.

Tran Hung. (1994). Synergism of Remote Sensing and Geo-Information System in Land-Use Spatial and Dynamical Analysis: A Methodological Approach in Case Study of Phatum Thani Area, Thailand. Master’s Thesis, AIT. Phatum Thani. Thailand. Turner, B.L. II, Skole, D., Sanderson, S., Fischer, G., Fresco, L., Leemans, R., (1995). Land-use and land-cover change. Science/Reserach plan, IGBP report no. 35, HDP Report no. 7. Vibulsresth, S., D. Dowreand, T. Rangsikanbhum and U. Pornprasertchai and S. Murai. (1991). Rapid Change from Rice Paddy to Other Land Uses-Drastic Development in Northern Suburbs of Bangkok for ten years from 1979 to 1989. In Shunji Murai (ed.) Applications of remote Sensing in Asia and Oceania-Environmental Change Monitoring. Association on Remote Sensing. Watcharakitti, S., K.eadkeo, P. Intrachand, N. Ruangpanit , U.Kutintara and A. Pataratuma.

(1979). Nam Pong Environmental Management Research Project. Interim Committee for Coordination of Investigations of the Lower Mekong Basin, A project Supported by the Ford Foundation, Kasetsart University.

Wilkie, David S.; & Finn, John T. (1996). Remote Sensing Imagery for Natural Resources Monitoring : A Guide for First – Time Users. New York: Columbia

University Press.

ภาคผนวก

94

ภาพประกอบ 9 พนทสงปลกสราง ในพนทศกษา

ภาพประกอบ 10 พนทปาไม ในพนทศกษา

ภาพประกอบ 11 พนทปาชายเลน ในพนทศกษา

95

ภาพประกอบ 12 พนทสวนยางพารา ในพนทศกษา

ภาพประกอบ 13 พนทสวนผลไม ในพนทศกษา

ภาพประกอบ 14 พนทนาขาว ในพนทศกษา

96

ภาพประกอบ 15 พนทนากงและบอเลยงปลา ในพนทศกษา

ภาพประกอบ 16 พนทแหลงนา ในพนทศกษา

ภาพประกอบ 17 พนทอนๆ ในพนทศกษา

97

ภาพผนวก 1 ลกษณะการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน พ.ศ. 2544-2549

98

ภาพผนวก 1 ลกษณะการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน พ.ศ. 2549-2554

99

ภาพผนวก 1 ลกษณะการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน พ.ศ. 2554-2554

100

ภาพผนวก 1 ลกษณะการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน พ.ศ. 2554-2564

ประวตยอผวจย

102

ประวตยอผวจย

ชอ นายวสนต ออวฒนา เกดวนท 14 กนยายน พ.ศ. 2526 สถานทเกด โรงพยาบาลสมพจน จงหวดภเกต สถานทอยปจจบน 25/248 หม 3 ต.วชต อ.เมอง จ.ภเกต 83000 ประวตการศกษา

พ.ศ. 2541 ชนมธยมศกษาตอนตน โรงเรยนภเกตวทยาลย จงหวดภเกต พ.ศ. 2544 ชนมธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนภเกตวทยาลย จงหวดภเกต พ.ศ. 2548 การศกษาบณฑต วชาเอกภมศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

จงหวดปตตาน พ.ศ. 2555 การศกษาวทยาศาสตรมหาบณฑต วชาเอกภมศาสตร มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร กรงเทพมหานคร