ARAZİ KADASTROSUNUN BUQONKOSORUNLARİ

Yazan : H. WIRTHS Çeviren : Alaettin M İM S İN(Ankara)

G İR İ Ş

Arazi Kadastrosu ölçme mesleğinin öyle bir dalıdır ki, gördüğü işinsonucunda, toprağı kullanan insan ile ona doğa tarafından verilmiş olanhayat sahası arasındaki ilişkileri en belirgin şekilde yansıtır. Arazinin.,ana hatlarıyla yapılan memleket haritalarında gösterilen topografisine,Arazi Kadastrosu toprağın kullanış şekli, kıymeti ve hukuki durumunailişkin düzenim biçimini de katar. Onun gördüğü iş sosyal hayatın düzen-lenmesine yarar. Arazi Kadastrosunun ödevi, toplumsal gelişmenin ge-rekli kıldığı plânlı bir tarıma esas olmak üzere, toprak üzerindeki eskive halihazır varlığın harita ve kütükler üzerinde saptanmasıdır; şu koşulla ki, arazi kadastrosu kendi yöntemi ve çalışma şekli ile esnek ve heryerde zamanın en gerekli gereksinmelerine yeterli olabilsin.

Esasen arazi kadastromuz bundan dolayı yüzyıldan fazla devam edentarihi süreci zarfında sayısız yön ve yapı değişiklikleri geçirmeye zorunlukalmıştır. Buna sebep, toprağın mali, tarımsal ve yapı hukuku yönündenöneminin gittikçe artmasından dolayı gerekli görülen birtakım kanunitedbirler olagelmiştir. Bu kanunların oluşturulması için arazi Kadastro-suna gerek bulunduğu halde, bunlar arazi Kadastrosuna genellikle ikinciderece bir konu olarak bakmışlardır. Bu kanunlar kadastro yapmanınesaslarıyla ilgilenmeksizin, ondan öz ve saha olarak yalnız bir anlık özelamacın sağlanması için gerekli olanı istemişlerdir. Bunun sebebi, kadast-ral ölçmelere ait masrafların en düşük seviyede tutulması kaygısında ilerigelmiştir. Fakat bu anda karastroyla ilgili kurumlar ekseriya sadece tektaraflı bîr amacın sağlanmasına yöneltilmiş ve zorlama geçici çözümlerin -ileriye bakıldığında - ekonomik olmadıklarını görmemezlikten gelmişlerdir.Diğer taraftan, ölçü sonuçlarının ve kadastro orijinallerinin değerlerininsadece jeodezik kaliteyle saptanmadığı, aksine geniş ölçüde

50

bunların pratik olmasına da bağlı olduğu hususu, kadastrocular tarafın-dan yeteri kadar hesaba katılmamıştır. Kısacası, harita yapımında uygu-lanması gereken yöntemlere göre ilgililerin zamana ve yere ilişkin ar-zularını, teknik ve ekonomik bakımdan akla uygun bir optimal çözümeindirgemekte hemen hiç başarılı olunamamıştır.

Bu konuda Prusya Kadastrosunun kurucusu F. G. Gauss birgün şöyledemişti: «Asla untulmamahdır kî, ölçmeler sırf ölçme olsun diye değil,tersine kararlaştırılan pratik gereksinmelerin doyumu için yapılmalıdırlar.Kim ki, bu hususu, amacın dışında iş ve para harcamak suretiyle dikkatealmazsa, ölçme mesleğinin çehresini bozmuş olur.»

Buna karşılık Devlet Ölçme Örgütünün kurucusu A. Pfitzer 3.7.1934tarihli Ölçme Hizmetlerinin Yeniden Düzenlenmesi Hakkında Kanun ge-rekçesinde şöyle diyordu: «Birbirinden ayrık duran birçok ölçme dai-relerinin biraraya getirilmesiyle iki iş başarılmış olur, ve birçok ölçme-lerin geçici bir amaca tek taraflı olarak indirgenmesiyle, çok kere, resmiharita tanıtımı ve neticede genellik yönünden alan verimi tamamen veyakısmen kaybolmaya yüz tutar.»

Gauss ölçme hizmeti içinde diğer teknik ve ekonomik amaçlar içinbir araç bulurken, Pfitzer, ona, Arazi Kadastrosunun da içinde olduğuresmi ölçme ve harita kurumlarında ayrı faydalardan ötede, ilk plandagenele hizmet etmesi gereken özerk bîr teknik disiplinin anlamını verme-ye çalışıyordu.

Kanaatımca bugünkü koşullarda, o zamanki koşullardan etkilenmişher iki anlayış arasında, Arazi Kadastrosu çalışmalarına yön verecek birsenteze varılması gerekiyor. Bu sentez geçmişin tecrübelerinden yararlana-rak hemen hemen aşağıdaki gibi formüle edilebilir: Arazi Kadastrosumülkiyet üzerindeki ölçme sonuçlarını ve harita orijinallerini, onlardanyararlanan teknik hizmetlerin veya idari tedbirlerin uygulanmasının ge-rektirdiği nitelik ve sürede ve bölgesel olarak her zaman emre hazır bulun-durmalıdır» Arazî Kadastrosu, çalışmasını - o zamanki amaca göre geçerliolan müddetçe - daima genel bir planlamaya alınmalıdır ve öyle düzen-lenmelidir kî, yöntemine göre niteliklerinin devamlı gelişmesine ve diğerhizmetlere yararlı olmaya yeterli bulunsun.

Bu yüzden kadastro ölçmelerinin çalışma düzeni için halihazırda ge-rekli incelik yanında, sonuçlarının alınması için gereken sürenin de belliedilmesi gerekiyor. Böylece sonuçlar, ondan yararlanan pratik gereksin-melere tam cevap vermiş olurlar.

51

Mevcut Kadastronun ¥erlmi ve Yöntemi

Bilindiği gibi, mevcut Arazi Kadastrosu ölçü ve harita orijinlerinin ni-teliği bakımından, hiç te modern çok yönlü bir kadastronun karşılayacağıçeşitli isteklere cevap verecek durumda değildir. Bu herşeyden öncekadastro paftaları için böyledir. Ancak mahalli olarak dar çerçevede sı-nırlandırılmış ve sayısal yönteme göre kusursuz yenileme ölçümlerinin bu-lunduğu birkaç bölgede, kadastro idari, teknik ve ekonomik bütün amaç-lar için kullanılabilir. Bununla beraber kadastro orijinallerinin oluşundakisayısız farklardan dolayı çok hallerde, zamanında gereksinme görülen haritamateryali hemen hazır bulunmaz. Buradan, arazi Kadastrosu görevininverildiği örgütler için, kadastroyu bütün verileri incelikle tartarak geliştir-mek ve bu arada gerek ölçme yöntemi gerekse kartografik yapım bakımın-dan, ekonomik etmenleri önceden dikkate alarak en İleri hedefe en çabukulaşmak yolunu muhakkak bulmak sorumluluğu ortaya çıkar.

Kadastronun yenilenmesi için konulan tedbirler şimdiye kadar mo-dern bir sayısal kadastronun yapımından hemen daima saptırılmıştır. Bun-dan ötürü alım yöntemi olarak yalnız klasik ortogonal yöntem veya herhal-de polar alım yöntemi göz önüne alınıyordu. Bu yöntemler ya bîr ham-lede yapılan kadastral yenileme ölçümlerinde veya azar azar yapılan ka-dastro yenilemesinde uygulanıyordu. Birinci yol ancak çok uzun bîr süresonra ve büyük masraflara rağmen oldukça küçük sahalar için bir başarısağlamıştır. İkinci yoldan şimdiye kadar pekaz hallerde bazı paftalarbitîrilebilmiştir. Ekseriya arazinin düzenlenmesiyle ilgili tedbirler içingerekli olduğu gibi, daha büyük sahaların haritalarının hızlı bir yapımı-na her iki yol da uygun değildir. Bundan dolayı şu sorun ortaya çıkıyor:Şüphesiz Arazi Kadastrosunun ideal şekline götüren bu «klasik» yöntem-ler her durumda uygulanmalı mıdır? Yoksa bugün hemen her ölçme işindeortaya çıkan «süre» sorunundan dolayı, ekonomik olmayan uygulamayagirişmeksîzin, en kaçınılmaz gereksinmelerin daha süratle doyumu içinantrakt çözümlere ilişkin başka yöntemler uygulanabilir mi?

Arazi Kadastrosunun Gelişme ve Nitelik Basamakları

Bu meselenin araştırılması için önce, Arazi Kadastrosuna bugün yö-nelmiş olan istekleri bir kere kritik etmek zorunluluğu ortaya çıkıyor. Buarada pratik bakımdan gerekli olanla, teknik veya meslekî bakımdan idealdeğerleri birbirinden olarak oranında açık şekilde ayırmak gereklidir; çün-ki; kadastro ve ölçü dairelerindeki bugünkü korkunç iş hacminde, doğ-

52

rudan doğruya teknik veya ekonomik bir faydayı kapsamayan işler yap-mak savunulamaz.

Çok yönlü bir anlamda modern bir arazi kadastrosuna yönelmiş is-tekler için başlıca aşağıda belirtilen görüşler esastır :

a)Arazi Kadastrosunun, kamusal veya sadece özel amaçlara yararlı olmasının, dolayısiyle vatandaşların tümüne veya tek tek nederecedeilişkin olduğunun belirtilmiş olduğu kapsamı ve boyutları,

b)Söz konusu amaca göre kadastro orijinallerinden istenen incelik derecesi.

Arazi Kadastrosu kamu hukuku amacının dışında şahsın özel hukukalanına ne kadar çok girerse, genellikle incelik istekleri de o kadar çokartar. Bundan dolayı her iki görüşe göre kadastronun bilinen ödevleriîçin esas bakımdan aşağıdaki düzen yapılabilir :

1.Mülkiyetin vergilendirilmesi, taşınmaz malların sayımı ve resmisicillerde, örneğin tapu sicillerinde gösterilmesi amaçları içinorijinallerinve özellİKİe yuz ölçümlerinin hazırlanması,

2.Planlama ve ekonomik amaçlar için (ulaşım, memleket, şehir, iş-letm», ziraat, kredi v.b. planlaması^ gerekli orijinallerin yapımı,

3.Arazinin özel hukuktaki alışverişi çerçevesinde veya kamu hukukuna ilişkin tedbirler nedeniyle taşınmaz mal sınırlarının güvenaltınaalınması.

Bu düzenlemeye göre kadastronun gelişme ve nitelik basamaklarımesleki ifadelerle daha kısaca :

1.Maliye Kadastrosu,

2.Planlama ve Ekonomi Kadastrosu,

3.Sınır Kadastrosuolarak gösterilebilir.

Bu arada Maliye Kadastrosu taşınmaz malların tapu sicillinde bîrey-leştirilmesîne ilişkin süreklilik amacına da yeterlidir. Plânlama ve Ekonomikadastrosunda ön plânda, taşınmaz malların toplu olarak ve geometrikbakımdan kusursuz haritalarının yapılması önemlidir. Son nitelik basa-mağı olarak Sınır Kadastrosu kendinden önceki her iki kademenin de ve-rimini sağlar ve bundan başka komşuluk hukuku yönünden taşınmaz malsınırlarının güven altına alınmasında en uygun yoldur.

53

Genel bir kamu gereksinmesi ön planda bir Maliye Kadastrosundanve bir Planlama Ekonomi Kadastrosundan oluşur. Bu çeşit kadastrolar-pratiğin gösterdiği gibi - tapu sicilli hukuku sadece taşınmaz malların res-mî sicillerini tutmakla uğraştığı müddetçe, genellikle onun yönettiği istek-leri de karşılarlar. Kadastro bütün taşınmaz mallan bir kütük ve bir ha-rita içinde topluca gösterdiğinden ve her taşınmaz mal haritada özel birnumarayla belli edildiğinden, bu suretle arandığında kolayca bulunabildi-ğinden ve diğer taşınmaz mallardan ayırt edilebileceğinden, Tapu ön plandaKadastro ile ilişki kurmaya pek çok önem verir. Buna karşılık taşınmazmalların ayrı ayrı ölçü tekniği yönünden saptanmaları, tapu sicillerininyürütülmesi yönünden ikinci sırada gelir ve daha çok özel hukuk gere-ğindendir.

Bu şüphesiz zamanında tapu kütüklerinin hemen mevcut mali ka-dastroya yöneltilmesinden ileri geliyordu. Doğrudan doğruya gelişme veyenileme ölçülen için, taşınmazmal sınırlarının kesin saptanmasını veçizimini hedef tutan yeni yönetmelikler çıkarıldıysa da, yenileme ölçülerieski Prusya Kadastro İdaresinde savunulan anlayışa göre sadece, mevcutkadastronun, gerek taşınmaz malların resmi sicili olarak kullanışsızolduğu, gerekse herhangibir kamu amacına artık yeterli olmadığı yerler-de yapılmıştır. Bu sırada meydana gelen harcamalara ilgililerin de katılamaları zorunlu tutulmuştur. Temyiz Mahkemesinin 1910 yılında tapu kü-tüğündeki kadastro beyanlarına büyük bir hukuki anlam veren kararı dadevlete, artık vaktiyle mevcut bulunan 8., 9. ve 10 Ölçü Nizamnemelerinegöre bir kadastro yenilemesinin yaptırılmasına asla neden olmamıştır.Bu husus - harcamalardan başka - personel bakımından da olanaksızdı.Daha çok, yeni ortaya çıkan taşınmaz mallarda hukuki aksaklıklardanolanak oranında sakınmak için, kadastronun gelişmesine ilişkin yönetme-liklerin keskinleştîrilmesiyle yetinildi. Sakıncalardan korunmak için, es-kî, şekli değişmemiş taşınmaz mallarda gerekli olduğunda sınır tesisi veyeniden ölçüm işi mal sahiplerinin veya hak sahiplerinin oyuna bırakıldı.Buradan su sonuç çıkıyor ki, evvela bizim modern sayısal kadastro anla-mında taşınmaz ma! sınırlarının güven altına alınmasını öngören bir ka-dastroda, bir maliye ve planlama kadastrosundaki kadar direkt bir kamuyararı yoktur. Gerçekten topraktaki yenî hukuki durumların pekiştiril-mesi veya mevcut taşınmaz malların hukuki sınırlan İçinde tek anlamlıolarak saptanması, bizim modern hukuk görüşlerimiz için gereksiz olma-yıp, kaîdeten, özel ve kamusal amaçlar için gerek bulunan her yerde ger-çekleştirilmelidir. Böyle bir kadastro şüphesiz teknik ve ekonomik ba-kımdan da istenilir, çünkü bütün diğer istekleri kolayca doyurabilen idea!

54

şekli budur. Bu nedenle ekseri bölgeler için ölçü ve kadastro örgütleribuna çalışacaklardır. Bununla beraber, sadece, mal sahiplerinin özel hu-kuk sebeblerinden veya kamu tedbirlerinin alınması için parsel sınırları-nın kesin olarak saptanmasının söz konusu olduğu ve çevresel olarak tahditedilmiş ayrı sahalar için böyle bir kadastro kaçınılmazdır.

Bundan dolayı, acil hallerde yetersiz kadastro paftalarının yenilen-mesi için ilk hedef olarak önce mevcut maliye kadastrosundan planlama-ekonomi kadastrosuna bir adım atılmalıdır. Buna karşılık sınır kadast-rosuna geçiş büyük sahalar için daha az zorunludur ve çok kere dahasonraki bir zamana bırakılabilir.

Fakat ilk adım, yani maliye kadastrosundan planlama kadastrosunageçiş,^klişeleşmiş jeodezik esasa bağlı, haritaları çerçeve sisteminde gös-terilmiş (pafta taksimatlı), topografik olarak dolu ve çoğaltılması olanaklıpafta sistemine sahip grafik bir kadastro yapımına aracılık eder. Aynızamanda idari, ekonomik ve teknik, dolayisiyie genel amaçlara yarayanböyle bir kadastronun süratle yapılması - memleket ölçmesinde olduğugibi - ne yere ne de zamana bağlı olmayabilir; bu daha çok devletinen başta gelen görevi olarak planlı bir şekilde bütün memlekette yapılma-lıdır.

Kadastronun çeşitli nitelik basamaklarının yukardaki tanımı hukukiaçıdan düşünülürse, bir taraftan tapu sicillerinin düzenlenmesi anlamındataşınmaz malların resmi fihristi olarak anlaşılan kadastro ile, diğer taraftansınır kadastrosu arasında kesin bir ayrıcalık getirir. Bu sebeple, bu farkın,kadastronun beyanların tapunun resmi inancı (teminatı) na katılmasıbakımından geçerli olup olamıyacağı hususu inceleme konusu olarakkalıyor. Tapu Sicili güvencesi ile öncelikle taşınmaz malların belirtilmesikorunmuş olur. Bu belirtme tapuda kayıtlı hakların yalnız ve yalnız söz ko-nusu taşınmaz mala ait olduğunu saptamaya yarar. Burada taşınmaz mal-ların sınırlarının ne kadar incelikle kadastro tarafından saptandığı sorusuaçık kalıyor. Bu husus tapu sicilli güvencesiyle kendiliğinden halledileme-yen, sırf ölçme tekniği sorunudur. Resmi güvence kadastro tarafındantaşınmaz malın tanımlanması ve sınırlarının ölçme tekniğine göre saptan-masından daha fazla yeterli olamaz. Taşınmaz mal sınırlarının kadastralsaptanması teknik bakımdan hassas ve güvenilir değilse, bu durumda daresmi güvence bir sınır anlaşmazlığında ancak sınırlı bir çerçeve içindeetkili olabilir. Bu anlaşmazlık resmi güvencenin olduğu, kadastro yönet-meliğine aykırı ve arazide hukuken geçerli bir işaretleme ile ortadan kal-dırılabilirdi. Bu sebeble ölçme mühendisi, kadastro orijinallerinin tam

55

manasıyla kusursuz olmadığı mıntıkalardaki doğrulama ölçülerinde, ka-dastral sınırlar yerine komşular tarafından kabul edilen sınırları esasalmaya yetkilidir. Ancak, kadastronun hassas ve teknik yönden mükem-mel - dolayısiyle kontrol ölçüleri ile doğrulanmış - olup da taşınmaz malsınırlarının hukuken yanlış geçirildiği hallerde, bir taşınmaz malın doğ-ru edinilmesinde zorlu arttırma davasında verilen bir satış kararınınsonucu olarak resmi güvencenin kötü neticeleri meydana gelebilir. Fakatbu hal ancak bir sınır kadastrosunda vardır, bu durumda ekstrem hal-deki sınır kadastrosu tek bir parselin kusursuz bir ölçümünden ibaretolabilir. Böylece tapu sicilli düzenlenmesinin anlamında taşınmaz mallarınresmi sicilli olarak bir maliye kadastrosu veya bir planlama kadastrosu-nun uygulanmasıyla, mal sahibine, tapu sicillinin güvencesine kadastrobeyanlarının katılması bakımından hiçbir sakınca olmaz.

Arazi Kadastrosunda İncelik İstekleri

Bu araştırmadan son yılların meslek yayınlarında tartışmalara sebepolan bir sorunun karşılığı da ortaya çıkıyor: harita işlerine temel olanalım yöntemlerine ilişkin çeşitli hedeflere ulaşmayı garantilemek için ka-dastrodan ne derecede incelik beklenmelidir?

Arazi Kadastrosu, Maliye ve Planlama Kadastrosu olarak zoruniuresmi amaçlara hizmet etmeye yöneltildiği müddetçe, haritaların yapıl-masında genellikle aşağı yukarı ± 50 cm lik bir maksimum hata ile uy-gulanacak bir alım yöntemi yeterlidir. Bu bakımdan Dr. Kurandt'in ko-numuzla ilgili olarak 39. Wiesbaden Jeodezi Toplantısında «Statik Kadast-rodan Dinamik Kadastroya» başlığı ile verdiği konferanstaki fikirler ka-bul edilebilir. Başkan Veit'in «Kadastro Ölçmeleri ve Fotogrametri» îsim-li makalesinde - biraz da abartılmış şekilde ■ ± 3 cm olarak verdiğî, ol-dukça yüksek bir incelik derecesi ancak kusursuz bir sınır kadastrosuiçin elzemdir. Fakat bu —mülkiyet üzerindeki hukuki konuların yenidentek anlamlı olarak düzenlenmesi amacını taşıyan gelişme ölçmelerinindışında— ancak teknik nedenlerden arazi üzerindeki mülkiyet orantıları-na, örneğin toprak reformu ön tedbirleri ve bunun gibi işlerde, müdehaleedilmesi gereken yerlerde hızlandırılmış olarak uygulanır. Fakat bu gibîtedbîrler ekseriya kesif tarım gelişmesinin olduğu daha küçük bölgelere,dolayısiyle hemen daima köylere ve bunların çevresine uzanırlar.

Kadastral ölçmeler için resmen belirtilen hata sınırları nihayet sınırkadastrosuna, dolayısiyle yürürlükteki yönetmelikler yönündeki sayısalbir kadastroya ilişkindir. Bunun için bu sınırlar, hatta kendi görüşüme

56

göre parsel kıymetlerine bakmaksızın şimdiye kadar yürürlükte olan birçerçeve dahilinde kalmalıdır; çünkü arazinin değeri ölçü yönteminin se-çimine en çok etki eden bir etmendir, fakat yüksek hassasiyet derece-sindeki bir yöntemin az veya çok karmaşıklıkla uygulanıp uygulanamıya-cağına değil. Yapılması kamu yararı bakımından sınır kadastrosundandaha elzem olan maliye ve plânlama - kadastrosunun bu hata sınırlarınıkapsamına gereksinme yoktur. Bunun için grafik bir kadastro yeterlidir.

Kırsal Alanların Haritalarını Yenilemek İçin BasitleştirilmişYöntemler

Yukardaki görüşler açısından kadastro yenilemesi bizi şu sonuca gö-türür : elde yetersiz orijinaller olduğunda, Prusya VIII ve IX Kadastro Fenİşleri Yönetmelikleri ve ekleri yönünde asla'en iyi bir yenileme yapılma-malıdır. Esasen geçen açıklamaların yönünde bir plânlama kadastrosunungereklerine uygun bir kadastronun mevcut olduğu yerlerde, daha çok, el-deki orijinallerden mahallindeki işlerde olanak oranında az bir harca-mayla daha kabul edilebilir ve daha îyi haritaların yapılması yeterlidir.Bu genellikle yeni ölçmelerin söz konusu olduğu sahanın poligasyonu vekeza yol güzergahlarının ölçülmesiyle yetinîlmek suretiyle gerçekleştiri-lebilir. O vakit kusursuz gelişme ölçülerinin mevcut sonuçları tamlamaölçüleriyle poligon şebekesinden de yararlanarak birbirine bağlanmalı-dır. Bundan başka gerektiğinde yeni bir planlamanın saptanması içinbelirlenen ve bundan dolayı büyük bir geometrik hassasiyetle haritadagösterilmesi gereken mülkiyet sınırları da tespit ve tahdit edilmelidir.Ayrıca o zamana kadar alınmamış binalar ve topoğrafik konular bakımın-dan orijinaller tamamlanmalıdır. Diğer bütün sınırlar ve çizilecek konularmevcut kadastro paftalarına göre, gerektiğinde tamlama ölçüleriylebelirlenen pas noktalarının yardımıyla grafik yoldan haritaya alınmalı-dır. Bu yöntem herşeyden önce planlama kadastrosunun olduğu fakathenüz hiç sınır kadastrosunun olmadığı yerlerde söz konusudur.

Bununla beraber mevcut kadastro paftalarının esasında yalnız maliyekadastrosunun dileklerine yeterli olduğu ve eskiliği veya inceliğinin azoluşunun sonucu, ne teknik amaçlar için kullanışlı bir dayanak ne demülkiyetin yayınımını topluca göstermeye yeterli olmadığı hallerde du-rum başkadır. Örneğin bu gibî haller Kuzey Ren Bölgesinde Fransız Ka-dastrosunun yapılmış olduğu yerlerde vardır. Arzî ölçmelerin örfi yön-temleriyle bu gibi yerlerde ekseriya başarı sağlanamaz. Bu gibi hallerdekırsal alanlar için en modern yöntem olan havai fotogrametriye başvur-mak gerekir.

57

Havai Fofogrametri ve Arazi Kadastrosu

Fotogrametrinin kadastral ölçmelere uygulanması hakkında son yıl-ların mesleki literatüründe değerli açıklamalar yayınlandı. Bunlar özelliklehavai fotogrametrinin verimi - herşeyden önce hassasiyeti - ni kapsıyor,fakat modern arazi kadastrosunun isteklerine ne derece yarayabileceğisorununun derinliğine inmiyor. Bundan dolayı bunun hakkında birkaçsöz söylemek gerekiyor: Fotogrametrik ölçmenin ekonomik faydası büyüksahaların süratli alımı ve ölçme işlerinin ağır kısımlarının kıymetlendirmealetlerine ve böylece hava ve bunun gibi dış etkenlerden bağımsız bir büroçalışmasına kaydırılmasıdır. Bu sebeble alımı yapılacak saha ne kadarbüyük ve mahallinde pas noktaları belirlenmesi, tamlama ölçülen, iden-tifkasyon gibi yapılması gerekli yan çalışmalar ne kadar az olursa, fotog-rametri, yerden ölçme yöntemlerine o kadar üstündür. Bu üstünlük ör-neğin dağlık kesimlerde olduğu gibi yerden ölçmelerin külfetli ve za-man alıcı olduğu bölgelerde özelikle göze çarpar. Hassasiyet açısındanfotogrametrinin özelliği, alımı yapılan noktaları - özelikle bir uzay mode-linin - hemen hemen aynı hassasiyetle saptanmasıdır. Bu yüzden fotogra-metrik olarak ölçülen bir uzunluğun ortalama hatası yereyin şeklindenve mesafenin uzunluğundan olçlukça bağımsızdır. Deneylerle yapılan has-sasiyet araştırmaları göstermektedir ki, ortalama hata, bir uzunluğun fo-togrametrik olarak saptanan her iki ucunun ortalama konum hatasındanoldukça küçüktür. Bu da bizi şu sonuca vardırır : Havai fotogrametrininhata kaynakları büyük ölçüde aynı yönde etki etmektedir. Uluslararası Fo-togrametri Cemiyetinin IV/ı Alt Komisyonunun «Oberrief - İsviçre» araş-tırma kıymetlendirmesi hakkındaki raporuna göre ortalamdaki ortalamauzunluk hatası ancak ortalama konum hatasının yarısı kadardır. Dolaysiy-le havaî fotogrametrinin «yakınlık hatası», ölçülen noktaların mutlakkonum hatalarından daha uygundur. Bu husus, kaldı ki, prensip olarak«Ölçme Tekniği ve Kartografi Araştırma Kurulu» tarafından 1941 deHelmstadt - Würzburg'da araştırma kıymetlendirmesinde saptanan birsonuçtur.

Bununla beraber, bugüne kadar yapılan işlere bakılırsa, hiç olmazsa± 7 ilâ ± 11,5 cm lik bir ortalama uzunluk hatasıyla hesap yapılabilir,öyle kî kaçınılması gereken maksimal hata yaklaşık 20-30 cm olur. Bu-radan şu sonuç çıkar: Kadastro ölçmeleri için resmî hata sınırları uzunmesafelerde korunabiliyor, fakat kısa. mesafelerde oldukça aşılmış oluyor.Sınır aşağı yukarı 200 metrelik bir mesafeyi kapsıyor. Bundan, evvelâfotogrametrinin çok sayıda arzi noktaların konumunu yeter incelikte sap-

58

tamaya uygun olduğu, fakat bir kadastral ölçmenin tek tek noktalarını,arzi ölçmelerle erişilebilen hassasiyete karşı gelen ve oir sınır kadastrosuiçin gerekli bulunan oransal hassasiyetle belirlemek durumunda olmadığıneticesine varılır.

Dolayısiyle fotogrametrinin ekonomik ve hata teorisine ilişkin özel-likleri büyük sahalar için jeodezik bakımdan homojen ve topografik ba-kımdan en iyi haritalar isteyen modern arazi kadastrosu için bir lütuftur.Böylece havai fotogrametrinin hassasiyeti, kadastroya mali, ekonomik veplanlama tekniği cinsinden isteklere yeterlidir. Bununla beraber taşınmazmal sınırlarının garantilenmesi hakkındaki isteklere işlemez. Bundan ötürüfotogrametri bir maliye ve bir planlama kadastrosunun yapımı içinortaya konulmuştur. Bu husus herşeyden önce, havai fotogrametrinin kla-sik alım yöntemleriyle yanşamadığı şehirler ve sık meskun sahalarda belir-gindir. Çünkü fotogrametri oralarda ortaya çıkan küçük detayın bollu-ğunu ne en iyi şekilde ne de gerekli «yakınlık «hassasiyeti» ile anlamayaolanak verir. Bu arada tarımsal arazi düzenlenmesi çerçevesi içindekialımlar özel bir durum arzeder. Bu alımlarda genellikle homejen ve bü-yük parçalara ayrılmış bölgeler söz konusudur. Buralarda yol ve kanalşebekesinin fotogrametrik alımı, en uygun şekilde, kesin olarak saptan-mış ölçeklerde, yeni taşınmaz sınırlarının arzi aplikasyonuyla öyle kombineedilebilir ki, hatalar en dar sınırlar içinde kalır.

Böylece Fotogrametri - arazi düzenlenmesi ve ilk kadastronun bazıtek halleri bir yana bırakılırsa - genel olarak evvela Maliye Kadastrosun-dan Planlama Kadastrosuna geçişi hızlandırabilir. Bu adım şüphesiz Fe-deral Almanya'nın geniş sahaları için, özellikle eski Prusya eyaletlerindebugünkü koşullar altında önemli ve zorunludur. Bu arada Fotogramet-rinin kadastral uygulamadaki hedefi, geometrik olarak kesin ve topografikbakımdan en iyi bir haritanın kısa zamanda yapımı olmalıdır. Bu haritatanınmaz mal sınırlarını evvela yalnız mahalli konumuna göre veya mevcutkadastro orijinallerinden elde edilen yanılma sınırları içinde olmalıdır.Fakat bu harita, gelişme ölçülerinin veya tamlama ölçülerinin (arziyöntemlere göre) yapımında çıkan sonuçların, bir dolgu şebekesiyardımıyla kolayca nakledilebîlmesi için, yeter kesinlikte olmalıdır. Do~layisiyle böyle bir harita, en iyi bir sayısal esere temel olacak bir ka-dastro haritasının ideal durumuna adım adım götürülebilir. Bu yöndekiaraştırmalar halen Düsseldorf Eyaletinde yapılmaktadır.

59.

Enfermasyon Sicili Olarak Arazi Kadastrosunun Genişletilmesi

Şimdiye kadar söylediklerimizden şu sonuç çıkar: Kadastro ölçmeleri,verdiği sonuçlar bakımından, çok yönlü bir kadastrodan beklenenlereyeterli olmak için, bugün gerek yöntemi, gerekse işletme tarzı bakımındaneskimiş kaidelerden ayrılmalıdır.

Bununla beraber Arazi Kadastrosunun görevi sadece müspit evrakıve paftaları, emlak ve akarda teknik veya adli tedbirler alan makamlarave bunun gibi yerlere teslim etmek değildir; o bundan başka her vatan-daşa taşınmaz mallardaki bütün olguları çabuk ve açık olarak öğrenmekolanağını da vermelidir.

Bir taşınmaz malın kadastro tekniği bakımından saptanması gere-ken özellikleri, yürürlükteki yönetmelikler göre esas olarak yüzölçümü,kullanılış şekli, değeri ve sınırlarıdır. Bununla beraber bugün mevcutarazi kadastrosu pek çok sahalarda sadece taşınmaz mal büyüklüklerinipratik hayat için yeterli bir iyilikte gösteriyor; çok kere kullanma şeklîhakındaki açıklamaları tolerans içinde bulunmuyor. Çünkü kadastro re-vizyonu için yürürlüğe konulan yönetmelikler - en az birkaç eyalette-arazi kulanış şeklindeki değişimlerin noksansız saptanmasını garanti et-miyor. Kıymet açıklamalarındaki durum daha da kötüdür, çünkü bunlaryalnız tarım arazileri için çıkarılan 1934 tarihli Emlak Kıymet TakdirKanununun (yakın zamanlardaki şekliyle) bağıntılı duruyor. İmar göre-rek kıymetlenmiş taşınmaz mallar ve inşaat sahaları için kaideten böyleaçıklamalar yoktur. Taşınmaz mal sınırları nihayet sadece, nispeten kü-çük sahalarda kusursuz ölçülerle arzu edilen şekilde güvence altına alın-mıştır.

Dolayısîyle yürürlükteki yönetmeliklerin ön gördüğü gibi, mevcutarazî kadastrosunu özü olarak mükemmel ve güvenilir bir organizasyonasokmak için, gerek teknik gerekse idari yönden zorunlu olan bir işe dahagirişmek konusu kalıyor. Bu mesele herşeyden önce, kadastro paftalarındabinaların gösterilmesi ve özellikle bir Yapı Kadastrosunun yürütülmesisorunu için geçerlidir. Öyle bir sorun kî, bazı kuzey eyaletlerinde henüzkesin olarak açıklanmamış olup bu makalenin çerçevesi içinde sadece işa-ret edilmekle yetînilmiştir.

Resmi sicillerde mülkiyetin özelliklerini gösterirken ortaya çıkannoksanlıklar özellikle resmi - hukuki sınırlamalardan ileri gelmektedir. Busınırlamalar bugün mülkiyet üzerindeki planlama ve toprak reformu çer-çevesinde tesis edilmiştir ve şimdiye kadar ne Arazi Kadastrosunda ve nede

60

başka herhangibir yerde esasından kavranmamiştır. Bunların yanı sıra,nazım planlarda hukuken etkili olarak ayrılan milli park sahaları, tabiatıkoruma alanları, iskân mahalleri, inşaat bölgeleri ve bunların endüstri, kü-çük sanayi, ticaret, iskan ve yerleşme v.b. gibi kısmi parçalan da düşü-nülmeye değer. Ayrıca bunlara, mahalli hukuk haline gelmiş parselasyon,inşaat sınırları ve şekli v.b. gibi planlardan çıkan sınırlandırmalar da ek-lenebilir. Bu kadar çok sayıda sınırlamalar karşısında ve bunların tesisiveya değiştirilmesine yetkili bu kadar çok sayıda makam karşısında, va-tandaşın kesin olarak bilgi sahibi olması çok güçtür. Arazî ve yapı işle-rindeki güven ve açıklık bundan dolayı zarara sokulmuştur. Bu yüzdenyardım istiyen sesler ayyuka çıkmıştır.

Kanımca bu güçlükler teknik ve idari tedbirlerle en basit yoldanArazi Kadastrosunu amaca uygun şekilde örgütlendirmekle giderilebilr.Bu husus bilhassa, sözü geçen sınırlamaların kapsamının paftalarda gös-terilmesi ve bu paftaların, mülkiyeti, Arazi Kadastrosuyla birlikte uyuşmahalinde arzetmesi gerektiği düşünüldüğünde' kabul edilebilir.

Ayrıca bu resmi - hukuki sınırlamalar arazi kadastrosu paftalarındateknik bakımdan zorluksuz gösterilebilmelidir

Bilindiği gibi, bugün artık modern kadastral kartografi, kadastro paf-talarının özüne birçok şeffaf ve stabil paftalara çoğaltılmış ve özü ola-nağından geniş ölçüde yararlanmaktadır. Örneğin bazı eyaletlerde araziharitalarının yapılmasıyla ilgili öyle yeni hükümler vardır ki, tarım ara-zisinin kıymet takdiri sonuçlan - eskiden olduğu gibi - artık taşınmazmal sınırları yönünden en iyi şekilde revizyon edilmiş tek bir özel kıymettakdir haritasında olmayıp, tersine doğrudan doğruya bir kıymet takdirifolyesinde gösterilir. Bu folye gerektiğinde arazi haritasının şeffaf par-çası ile, ofset yöntemi kullanarak bir kıymet takdir haritasında birleşti-rilebilir.

Aynı prensip daha önce sözü edilen plan orijinallerine de uygulana-bilir. Örneğin bu yoldan her ilgiliye kısa zamanda arazi haritasının birsuretinin verilmesi olanaklıdır. Bundan mülkiyet durumu yanında yeniparselasyon sınırları, inşaat sınırları veya inşaat şekli hakkındaki bilgi-ler öğrenilebilir.

En nihayet bundan başka, taşınmaz mallarda resmi - hukukî mülkiyetsınırlamalarına yol açan toprak reformu ve bütün planlama tedbirlerinin,cinsine ve kapsamına göre Arazi Kadastrosunda işaret edilmesi gerektiğive ancak bundan sonra hukuken etkili olacağı konusu kanuni hükme bağ-

61

lanirsa, o durumda Arazi Kadastrosu bununla taşınmaz mal ve mülkiyetininbütün özellikleri ve olguları hakinda esaslı ve güvenilir bilgi verebilen birkuruluş olurdu. Bundan, arazi ve yapı işlerine katılan bütün bir toplulukiçin umut edilen fevkalâde büyük faydalar elde olunuyor.

Sonuç

Arazi Kadastrosu, kendi özelliği içinde bugün gerek tarımsal işletmeve toprak reformu için gerekli paftalar ve orijinallerin yaratılması ba-kımından, gerekse taşınmaz mal işlerinde enformasyon sicili olarak öylegörevleri vardır ki, sorumlu meslek topluluğunda yüksek derecede biruyuşum yetenek ve inisyatif isterler Arazi Kadastrosunun çalışma şekliartık bugün, hedefi yalnız meslek tekniğiyle ilgili bir görüşle saptanmışve yönetmeliklerde kesinlikle kurallaştırılmış tek bir klişe - yönteme iliş-kin olamaz; o daha çok, dışardan, pratik hayatın zorunluluklarından ilerigelen gereklere, herşeyden önce zaman bakımından uymak zorundadır.,Benzenberk tarafından söylenen «KADASTRODA EN ÖNEMLİ OLAN, HA-ZIR OLANDIR» diye vaktiyle mali kadastronun ilk defa yapılmış olmasıylasöylediği cümle bu gün de mevcut kadastronun revizyonu veya yeni-lenmesinin gerektiği yerlerde geçerlidir. Zaman ve para bakımından, bü-tün bir ülkede, bir hamlede, herşeyi sağlayan bir sınır kadastrosununyapılması olanaklı olmadığından, mevcut arazi kadastrosu gerekli haller-de ayrı ayrı sahalar için kademeli olarak öyle revizyon edilmelidir ki, za-manın en elzem isteklerine yeterli olabilsin. Kadastronun geometrik in-celik ve amaç saptaması yönünden tanımlanan üç basamaklı sıralama buanlamda anlaşılmalıdır. Bu üçlü sıralama, son zamanlarda mesleki fay-danın ön cephesinde duran ve taşınmaz mal sınırlarının güven altına alın-ması için gerekli bir araç olarak kadastronun görevinin değerini azaltmakistemiyor, tersine ölçme işlerinin anlamından, Gauss ve Pfitzer anlayışlarıarasındaki sentez yönünden modern tekniğin, tarımın ve toprak refor-munun talep ettiği gibi, değişikliğe ve daima ön safta bulunmaya yete-nekli olan bir Arazi Kadastrosuna giden yolu gösteriyor. Eğer bundanbaşka, Arazi Kadastrosu şekil ve özünü, şu süratli zamanımızdan bilgi ara»yan vatandaşın arzu ettiği iyiliğe kavuşturursa, o zaman istatistiki ve statikanlayıştan ayrılarak bizim hayat mekanımızın düzenlenmesin de gerçekdinamik bir kadastro olarak selahiyetle etkili olabilir.

62

MUSTAFA ATAMANIKAYBETTİK

Değerli Meslektaşımız Mustafa ATAMAM'ı 26.10.1972 tarihindegörevli iken geçirdiği bir trafik kazası sonu kaybetmiş bulunuyoruz.

1934 yılında Tokat'da dünya'ya gelen Mustafa ATAMAM orta-okuldan sonra Kadastro Meslek Lisesinin sınavlarını kazanarak öğ-renimine bu ©kulda devam etti.

1953 yılında Kadastro Meslek Lisesini bitirdikten sonra kısa birsüre Tapu ve Kadastro Gene! Müdürlüğünde fen memur adayı ola-rak görev yaptı. Daha sonra İstanbul Devîel Mühendislik MimarlıkAkademisi Harita - Kadastro bölümünde öğrenimine devam ederek1957 ysiinda mezun oldu.

1957 yılanda.Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü A.K.F.D-. Reis-liğinde Mühendis olarak görev aldı.

'1959 yılında Tokat, 1961 yılında da Aksaray Tapyiama Mü-dürlüğü Kontrol Mühendisliği görevine atandı.

1964 yılında Zonguldak Tapulama Müdürlüğüne atanan mer-hum ATAMAN, son görevi olan Bartın Tapulama Müdürlüğüne 1970yılında atanmıştı.

Mesleğimize daha uzun seneler başarıyla hizmet edebilecek biryaşta aramızdan ebediyen ayrılan merhuma Tanrıdan rahmet, ke-derli ailesine ve "meslektaşlarımıza baş sağlığı dileriz. 63

64

ATANMA, YÜKSELME ve YER DEĞİŞTİRMELER

Kadir PALA Turizm ve Tanıtma Bakanlığı Plânlama Dairesi Haritave Arazi İşleri Şube Müdürlüğü görevine

Mahmut YAPINCAK Merkez Kadastro Plânlama Grup Amirliğigörevine;

Mehmet YENİPINAR Kalecik Kadastro Müdürlüğü görevine;

Muharrem HIÇYSLMAZ Kocaeli Tapulama Müdürlüğü görevîne;

Halil KAYNARCA İzmir Tapulama Müdürlüğü görevine; İbrahim

İNAN Çankaya 1. nci Bölge Tapu F®n Amirliği görevine Kubilay

ARAL Üsküdar 2. nci Bölge Tapu Fen Amirliği görevine Hüseyin

AKYOL Elazığ Tapu Fen Amirliği görevine

Mustafa SAKAR İzmir Grup Tapu Sicilli Müdürlüğü KontrolMühendisliği görevine

Abidin ÇETİN Polatlı Tapu Fen Amirliği görevine

Efdal RACİZÖRLU Büyükçekmece Tapu Fen Amirliği görevine

Sırrı SAKIZ Çaycuma Kadastro Fen Amirliği görevine

Ali GÜNGÖR Kayseri Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliğigörevine

Ali T1MİŞ Antalya Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliğigörevine

Oruç Ali SOLAK Birecik Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliğigörevine

Mustafa EKŞİ Ceyhan Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliğigörevine

Aziz GÖZE Mardin Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliğigörevine

Mustafa AYDOĞDU Çorlu Tapulama Müdürlüğü KontrolMühendisliği görevine

İbrahim KOÇ Van Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliğigörevine

A. Sadi ARSLAN Silifke Tapulama Müdürlüğü KontrolMühendisliği görevine

;

İsmail KURT Akşehir Tapulama Müdürlüğü Kontrol !

Mühendisliği görevine

Şener DUMAN Ordu Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliğigörevine

Yusuf KOCAMAN Çanakkale Tapulama Müdürlüğü KontrolMühendisliği görevine

Ali AKTAŞ Merzifon Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliğigörevine

Zeynel Abidin ONURSAL Karaman Tapulama Müdürlüğü KontrolMühendisliği görevine

Hasan AYTEKİN Sungurlu Tapulama Müdürlüğü KontrolMühendisliği görevine

Mustafa TOSUN Tavas Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliğigörevine

Osman KAVİ Sivrihisar Tapulama Müdürlüğü KontrolMühendisliği görevine

Sadık BERBER Bafra Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliğigörevine

65

66

Hilmi AKAR Yalova Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliğigörevine

Mustafa ERBAŞ Sorgun Tapulama Müdürlüğü KontrolMühendisliği görevine

Mehmet OĞUZTÜRK Siverek Tapulama MüdürlüğüKontrol Mühendisliği görevine

Hacı ŞEN Diyarbakır Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliğigörevine

Hüseyin.AKÇAPINAR .Uşak Tapulama Müdürlüğü KontrolMühendisliği görevine

E. Ergun TANRIKULU Akhisar Tapulama Müdürlüğü KontrolMühendisliği görevine

Alî KOÇAŞ Yenice Tapulama Müdürlüğü KontrolMühendisliği görevine

Halûk ŞSMŞEKER Orhaneli Tapulama Müdürlüğü KontrolMühendisliği görevine

Mehmet YELÂLDI Acıpayam Tapulama Müdürlüğü KontrolMühendisliği görevine

Ünal TETİK Seydişehir Tapulama Müdürlüğü KontrolMühendisliği görevine

Hasan ŞAHİN Boyabat Tapulama Müdürlüğü KontrolMühendisliği görevine

İsmail Onur ÇAVDAR Tapu ve Kadastro Genel MüdürlüğüTeksif Nirengi Şube Müdürlüğü Mühendisliği görevine,

Ahmet ÖZMAN Karayolları II Bölge (İzmir) Etüd veArazi Mühendisliği görevine

Esen ÖZKAYA Kemalpaşa Tapulama Müdürlüğü KontrolMühendisliği görevine

MehmetSELÇUK Turizm ve Tanıtma Bakanlığı Plânlama DairesiHarita ve Arazi İşleri Şubesi Harita Mühendisliği görevine,

Selâmi CER İller Bankası Eskişehir Emanet KomisyonuBaşkanlığı görevine.

Hüseyin BALIKÇI Toprak ve İskân Genel MOdOrlügü 45 NotuToprak Komisyonu Başkanlığı Ekip Şefi görevine

Osman MERMİ Konya Toprak ve İskân Müdürlüğünde HaritaMühendisliği görevine atanmışlardır. Tebrik eder, basanlardileriz..

EVLENENLER, NİŞÂNLâNÂMUUt

Bayan Leyla KÖMÜRCÜ ile Hacı Bekir ÂKÇÂY 14.9.1972 Kayserideevlenmişlerdir.

Bayan Münevver TETİK'Ie, ÜnaS TETİK 25.9.1972 de İzmir'de ev-lenmişlerdir

Bayan Gülay MUTLU ile Alaiddin TONGA 9.11.1972 de Kilis'te nişan-lanmışlardır. Kutlar, mutluluklar dileriz.

DOĞANLAR

Bayan KALYONCU ile Ayhan KALYONCU'nun 30.10.1972 de kız-ları EFSUN;

Bayan ŞEN ile Hacı ŞEN'în 17.11.1972 de oğulları BÜLENT;

Bayan EDİZ ile Asım EDİZ'in 24.12.1972 de oğullan BARİŞ;dünyaya gelmişlerdir. Anne ve Babaları kutlar yavrulara uzunömür dileriz.

EĞİTİM

Trabzon Teknik üniversitesi öğretim üyelerinden Dr. Müh. MuzafferŞERBETÇİ yapılan sınavda başarı göstererek Doçent olmuştur. Kut-lar başarılar dileriz.

Asım EDÎZ ve Enver ÖZTÜRK Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresiEnstitüsü (TODAİDE) 1972 - 1973 genel eğitim sınavı kazanarakeğitimlerine başlamışlardır. Kutlar başarılar dileriz.

Mehmet YERCl Hollanda'da I.T.C. de açılan kartoğrafya kursuna ka-tılmıştır. Kutlar başarılar dileriz.

67