AUDITUESIT E KLSH-së SHTYPIN E PËRDITSHËM AUDITUESIT E ...klsh.org.al/web/audituesit_e_klsh_ne_shtypin_e_perditshem_vol_8_3485.pdf · audituesit e klsh-së . nË . shtypin e pËrditshËm

Tiranë, 2017

AUDITUESIT E KLSH-së NË

SHTYPIN E PËRDITSHËM

KLSH NË MEDIA MEDIAT PËR KLSH Janar - Qershor 2017

Shtypur në Shtypshkronjë “Classic Print”

AUDI

TUES

IT E

KLS

H-së

NË

SHT

YPIN

E P

ËRDI

TSHE

M

Vëllimi VIII

ISBN: 978-9928-159-62-5

-të

Vëllimi VIII

Janar - Qershor

2017



Printing & Publishing Home

printCLASSIC

Albana AGOLLIAlbana GJINOPULLIAlbert THOMAAlfons GABILIAlfred LESKAJAlfred ZYLFIAlush ZAÇEAmantja PATOZIArtan MIRASHIArtan TOPJANAArtur HASANBELLIUAulent GURIAulona JONUZIBajram LAMAJBrunilda ZENELIBujar LESKAJEdlira SAKOEdvin STEFANIErgys ALUSHIEva LEKAFatmir ZILJAFatos ÇOÇOLIGjovalin PREÇIHysen METKOIrena ISLAMIJonild HOXHAJKlejvis KULEKristaq GJURGJAJLindita MILO (LATI)Lolita BAHOLLIManjola NAÇOMariola LLANAJMimoza BEDINIMimoza LLOJIMiranda HAXHIANikoleta PIRANJANIPullumb BEQIRAJRedi AMETLLARIRyisim XHAJASali AGAJSelfo ZENELISelime BREGUSkënder HAJDARIValentina GOLEMIVjollca SELMANIVullnet KARAFILAJXhuljeta ÇELAJYllka PULASHI

Seria e botimeve KLSH 08/2017/75

Kontrolli i Lartë i ShetitBulevardi “Dëshmorët e Kombit”, nr.3Tiranë Tel/Fax 04/228485, Tel.04/251267Web-site: www.klsh.org.al, E-mail [email protected]

9 789928 159625

AUDITUESIT E KLSH-së

NË


VËLLIMI VIII të

KLSH NË MEDIA MEDIAT PËR KLSH

JANAR – QERSHOR 2017

Tiranë, 2017

Shtypur në Shtypshkronjën “Classic Print”

Tiranë, 2017

Titulli:

Audituesit e KLSH-së në Shtypin e Përditshëm

Vëllimi VIII-të

Janar- Qershor 2017

Përgatiti botimin:

Amantja Patozi

Realizoi në kompjuter:

Armanda BEGAJ

Seria e botimeve KLSH

08/2017/75

©Copyright KLSH

ISBN: 978-9928-159-62-5

Përmbajtja

Kontrolli i Lartë i Shtetit 3

PËRMBAJTJA

Faqe

Prof Dr. Sazan GURI Në vend të hyrjes 9

Bujar LESKAJ SAI-t si “watchdog” i qytetarëve dhe

Parlamentit 13

Lolita BAHOLLI

Kristaq GJURGJAJ

Kriteret abuzive në përcaktimin e kërkesave

kualifikuese të operatorëve ekonomik 19

Eva LEKA

Qasja e Kontrollit të Lartë të Shtetit në

shmangien e risqeve të auditimit të

performancës

22

Mimoza BEDINI Auditimi i prokurimeve në fokusin e Kontrollit

të Lartë të Shtetit 26

Nikoleta PIRANJANI Subjektet publike dhe sponsorizimet 29

Fatos ÇOÇOLI Kallëzimet e KLSH dhe reforma në drejtësi 33

Yllka PULASHI Mirë menaxhimi i Autoritetit Rrugor Shqiptar 35

Sali AGAJ Menaxhimi i mbetjeve urbane në Bashkinë e

Tiranës 38

Alfred LESKAJ Borxhi midis OSHEE, KESH dhe OST arrin në 580

milion euro 42

Gjovalin PREÇI Dështimi i qeverisë me koncesionet e naftës 46

Alfred ZYLFI Auditimi i performancës mbi mirëmenaxhimin e

parqeve kombëtare 50

AUDITUESIT E KLSH-së NË SHTYPIN E PËRDITSHËM Vëllimi VIII

4 Botime 2017

Bujar LESKAJ GAO, lider i komuniteteve të SAI-ve 56

Aulent GURI Ajri i brendshëm, subjekt i auditimeve të KLSH-së

në të ardhmen 61

Lolita BAHOLLI

Kristaq GJURGJAJ

KLSH dhe auditimi i procedurave të prokurimit

publik 64

Klejvis KULE Auditimi i performancës, sfidat dhe hapat e tij

drejt zhvillimit 68

Redi AMETLLARI “Auditimi, dije dhe zhvillim” – lajtmotivi i

kolanës së botimeve të KLSH-së 72

Selfo ZENELI Pushteti vendor dhe kujdesi ndaj qytetarëve 75

Skënder HAJDARI Koncensionet e hidrokarbureve dhe ndikimi i

tyre në mjedis 78

Aulent GURI KLSH pjesë aktive e auditimeve paralele të

performancës me homologët e rajonit 81

Bujar LESKAJ Marrëdhënia SAI-Parlament: Një partneritet i

natyrshëm 84

Bajram LAMAJ Përgjegjësia materiale dhe drejtuesit vendor 94

Selfo ZENELI KLSH dhe “asetet e fjetura” të pushtetit vendor 99

Alush ZAÇE Ndal abuzimit me shoqëritë publike! 103

Yllka PULASHI Kontrolli i cilësisë në KLSH dhe eksperienca

europiane 106

Ergys ALUSHI KLSH, institucion besimi, larg politikës, në

mbrojtje të financave publike 109

Përmbajtja


Fatos ÇOÇOLI Kur na vlerësohen shërbestarët 112

Irena ISLAMI Dëshmia më e mirë e zbatimit të motos “Nga

eksperienca e përbashkët fitojnë të gjithë” 114

Fatos ÇOÇOLI Forcimi i BE-së dhe përgjegjësia jonë 117

Ergys ALUSHI Ja pse KLSH është i veçantë nga institucionet e

tjera 120

Aulona JONUZI Transparenca, qeverisja e hapur dhe kontrollet

e brendshme për përgjegjshmërinë qeverisëse 124

Xhuljeta ÇELAJ

Ekspertët e KLSH angazhohen për herë të parë

si vlerësues për Grupin e Shteteve kundër

Korrupsionit të Këshillit të Europës ( GRECO)

127

Albana AGOLLI

Miranda HAXHIA

KLSH, aktive për përmirësime ligjore në

legjislacionin për prokurimin publik 130

Mimoza LLOJI Zbatimi i ligjit të prokurimit publik dhe

efektiviteti në përdorimin e fondeve publike 134

Bujar LESKAJ EUROSAI në testin e kohës 139

Selime BREGU

Mariola LLANAJ

PEFA-Mbështetje për menaxhimin e financave

publike 143

Jonild HOXHAJ

Ryisim XHAJA

Çfarë sjell mungesa e performancës së

investimeve publike 146

Lindita MILO (LATI) Antikorrupsioni “Arma e re” ndaj problemit të

vjetër 150

Manjola NAÇO KLSH rekomandon përgjegjshmërinë

institucionale si parakusht për mirëqeverisjen 153


6 Botime 2017

Artan MIRASHI

Hysen METKO

Legalizimet e ndërtimeve informale në fokusin

e KLSH 156

Fatos ÇOÇOLI Kërkesat e Profesor Fugës dhe politika 161

Vullnet KARAFILAJ

Brunilda ZENELI

Misioni i doganave, perceptimi i bizneseve mbi

cilësinë e shërbimit 163

Albert THOMA Komunikimi elektronik i pamjaftueshëm midis

institucioneve 167

Edlira SAKO Mirë menaxhimi i burimeve njerëzore, prioritet

në KLSH 170

Alfred ZYLFI Auditimi i performancës në KLSH dhe

marrëdhënia me parlamentin 174

Fatmir ZILJA Pas auditimit të procedurës së prokurimit

publik 177

Edvin STEFANI Zhvillimi normativ dhe pozitiv në Kontrollin e

Lartë të Shtetit 179

Nikoleta PIRANJANI

Për njohjen dhe implementimin e ligjit “Mbi

menaxhimin financiar dhe kontrollin”, nga

njësitë publike

183

Amantja PATOZI KLSH dhe profesionalizmi në auditim 186

Pullumb BEQIRAJ

Disa nga arsyet e rritjes marramendëse të

çmimeve të apartamenteve në qytetin e

Tiranës

189

Artur HASANBELLIU Menaxhimi i mbetjeve urbane dhe KLSH 192

Bujar LESKAJ Integriteti dhe transparenca kundër 196

Përmbajtja


korrupsionit

Vjollca SELMANI Revolucioni dixhital dhe sfidat e luftës

antikorrupsion 203

Alfons GABILI Publikimi i rezultateve të auditimit nga KLSH, si

një mjet për rritjen e transparencës 209

Albana GJINOPULLI Të pavarurit e “varur” 212

Bujar LESKAJ Revolucioni dixhital dhe SAI-t 215

Valentina GOLEMI Elementet e integritetit efektiv dhe legjislacioni 219

Artan TOPJANA Disa probleme në menaxhimin e shoqërive

Ujësjellës-Kanalizime dhe roli i KLSH-së 223

Marjola LLANAJ Transparenca – cilësia ose gjendja për t’u bërë

transparent 226

Lolita BAHOLLI

Kristaq GJURGJAJ

Domosdoshmëria e auditimit nga KLSH për

blerjet e vogla 230

Brunilda ZENELI Integriteti, “Thembra e Akilit” në auditim 233

Miranda HAXHIA

Sa ndikon prokurimi elektronik në “inkurajimin”

e marrëveshjeve të fshehta mes operatorëve

ekonomik

237

- Media e shkruar dhe vizive për KLSH-në, janar-qershor 2017 241

- Faksimile të pasqyrimit të aktivitetit të KLSH-së dhe shkrimeve

të stafit, janar-qershor 2017 277


8 Botime 2017

HYRJE


NË VEND TË HYRJES

Prej disa vitesh, pothuajse të gjitha auditimet e kryera nga audituesit e KLSH

shfaqen në shtypin e përditshëm, me qëllim informimin e qytetarëve dhe nën

moton “Auditimi mjet për një qeverisje më të mirë”. Ky libër është volumi i VIII-të

që përmbledh botimet e audituesve të KLSH-së në median e shkruar dhe botimi i

75-të në kolanën e botimeve të KLSH-së. Botimi na ofron kronikën e rrugëtimit të

auditimit të performancës në Kontrollin e Lartë të Shtetit për periudhën janar-

qershor 2017 dhe pasqyron punën e shtrirë në dhjetra auditime dhe në mbi 100

institucione të audituara gjatë periudhës 2016-2017. Libri i përgatitur me

pjesëmarrjen e pothuaj të gjithë audituesve, me lajtmotivin “Auditimi, dije dhe

zhvillim”, vihet në shërbim, sipas një stili divulgativ për qytetarët, Kuvendin dhe për

çdo institucion dhe entitet publik.

Ky botim përmes dokumenteve dhe auditimeve të kryera shpalos përpara lexuesve

të thjeshtë dhe atij të interesuar shqiptar, sesi janë administruar asetet dhe fondet

shtetërore në të gjithë jetën publike, duke kontrolluar dhe njëherësh nxitur

qeverinë për administrimin e përgjegjshëm të këtyre fondeve deri në bërjen e

transparencës së financave publike. Nga ky botim kupton rolin e qytetareve në

auditimin e shpenzimeve publike dhe ekzaminimin e eficiencës së politikave në dobi

të tyre, duke vënë theksin në rolin kryesor për zbulimin e rasteve të korrupsionit.

Dhe së fundi, kupton se çfarë ndodh me paranë publike.

Me anë të këtij botimi, qytetari, parlamentari dhe kushdo tjetër kupton sesi puna

audituese e grupeve të auditimit të KLSH-së arrin e dërgon një kallëzim në javë në

organin e Prokurorisë dhe për të gjithë vitin mbi 500 punonjës të administratës

publike, nga ministra në drejtorë të përgjithshëm, deri tek specialistë në

institucione publike si abuzues me pronën publike dhe shkaktarë dëmesh të mëdha

për Buxhetin e Shtetit.

Me anë të këtij botimi, qytetari, parlamentari dhe kushdo tjetër kupton sesi puna

audituese e grupeve të auditimit të KLSH-së denoncon mbi 1 miliard euro dëme

ndaj Buxhetit të Shtetit, të zbuluara nga ky institucion kushtetues, ku 276 kallëzimet

penale të KLSH duhet të qëndrojnë në ndërgjegjen e gjithsecilit qeveritar të vendit


10 Botime 2017

tonë si akt-akuzat më të rëndësishme dhe të dokumentuara plotësisht, për

korrupsionin galopant në administratën publike. Sikur një e dhjeta e shifrave

kolosale të ktheheshin në buxhet, vëren KLSH-ja do të kishim sot 100 milion euro

më shumë për spitalet, shkollat dhe pensionet e 660 mijë pensionistëve tanë!

Në tërësi, nga ky botim kupton sesi veprimtaria audituese e KLSH-së në shoqëritë

publike është ngritur ne nivelin e standardeve te pranuara ndërkombëtarisht, apo

sesi ajo ka rritur përgjegjshmërinë e audituesve për të qenë objektivë, profesionalë,

të saktë dhe të paanshëm. Dhe më pas vjen qytetari që kupton se KLSH përbën

padyshim institucionin më të veçantë në Shqipëri. Përbën të vetmin institucion

shqiptar ku shteti merr frymë si shtet, jo thjesht dhe vetëm, sepse kontrollon

financat e shtetit në mbrojtje të fondeve publike dhe jo vetëm kontrolle e

ndëshkime, por edhe njohje të vlerave në fusha të tjera, që në pamje të parë duket

sikur nuk kanë lidhje me Kontrollin e Lartë të Shtetit.

Në tërësi, libri ofron një tablo të përmasave të transformimeve drejt një organizate

evropiane të auditimit suprem, e cila udhëheq nëpërmjet shembullit që jep, në

përputhje me orientimet strategjike të INTOSAI-t dhe EUROSAI-t. Kolana e

botimeve është një mozaik i reformave që janë kryer në KLSH. Prezenca e figurave

të shquara të botës akademike, komunitetit të INTOSAI-t, pjesëmarrja e shoqërisë

civile, aktivizimi i institucioneve të tjera shtetërore flet për reformat që janë

ndërmarrë për të shndërruar KLSH-në në një Institucion Suprem Evropian të

Auditimit të Jashtëm Publik.

Vetëm përgjatë vitit 2016 deri në mars 2017, i janë dërguar Parlamentit shqiptar 13

raporte auditimi, të cilat kanë në qendër abuzimin me fondet publike, korrupsionin,

por mbi të gjitha ato kanë në fokus qytetarin, shoqërinë civile, moralin dhe shtresat

në nevojë. Ndaj me anë të këtyre botimeve, KLSH informon qytetarët në lidhje me

situatat buxhetore, duke iu këshilluar institucioneve publike zgjidhjet e së ardhmes

në dobi të përfituesve përfundimtarë të punës së tyre siç mund të jenë qytetarët. Ja

përse audituesit e KLSH nuk vijnë thjesht si auditues të jashtëm publik për të gjetur

shkelje, por ata shërbejnë në radhë të parë si këshillues për institucionin që të

përmirësojnë menaxhimin e tyre, sipas të gjitha ligjeve dhe rregullave në fuqi, por

edhe në bazë të parimeve të mirëqeverisjes publike dhe përdorimit me efektivitet,

eficiencë dhe ekonomicitet të parave të taksapaguesve shqiptarë.

Nga pjesa e shkrimeve të bëra publike për këtë botim kupton që audituesit

shqiptarë ndeshen edhe me raste si risku i pedantizmit ku një auditim performance

nuk ofron përmirësim të performancës së institucionit, pasi audituesit mund të

HYRJE


përqendrohen në çështje të vogla dhe të parëndësishme, më shumë se sa në

fenomene madhore dhe kyçe. Pra, mënjanimi i risqeve gjatë një auditimi

performance përveç se përcakton cilësinë e punës audituese, mat edhe

performancën e vetë audituesve. Nëse gjatë punës së tyre janë eliminuar këto risqe

me zgjuarsi dhe profesionalizëm, atëherë pritet që raportet e auditimit të jenë

frytdhënëse në përmirësimin e performancës së enteve publike dhe në

mirëqeverisje. Në shkrimet e tjera vëren sesi shkeljet e konstatuara nga KLSH për

procedurat e prokurimit në entet publike, janë në rritje, kryesisht në përdorimin e

pajustifikuar të procedurave me negocim, pa shpallje paraprake të njoftimit të

kontratave, pa studim të tregut për llogaritjen e fondeve limit, hartimin e kritereve

të kualifikimit dhe specifikimeve teknike, në shmangie flagrante të konkurrencës,

transparencës dhe trajtimit të barabartë të operatorëve ekonomikë.

Në shkrime të tjera kupton sesi fondet e sponsorizuara nga shoqëritë publike, duhet

të trajtoheshin me të njëjtën përgjegjshmëri, ashtu si dhe fondet e tjera publike, si

në drejtim të efektivitetit dhe efekteve pozitive të rezultuara nga financimi i tyre,

ashtu dhe në drejtim të ligjshmërisë dhe përputhshmërisë me procedurat dhe

rregullat e miratuara, me synimin që fondet e financuara të kenë arritur objektivin e

synuar dhe të kenë realizuar impaktin social të parashikuar.

Një rast interesant është ai i Bashkisë së Tiranës, ku nëpërmjet kontraktimit të

operatorëve ekonomikë për menaxhimin e mbetjeve urbane, nuk janë arritur

objektivat në drejtim të shërbimit të popullatës dhe ruajtjes së mjedisit në territorin

e saj dhe vend depozitimi i mbetjeve në zonën e Sharrës nuk plotëson kushtet e

parametrat e një landfilli bashkëkohor, që duhet të kishte parametra të lartë

mjedisorë.

Një tjetër shkrim na bën me dije sesi krijimi dhe mbulimi i kostove hidrokarbure nga

ana e kontraktonit, duke pasur parasysh këtu edhe pamundësinë e shtetit shqiptar

për mosnjohjen dhe zbritjen e tyre, si edhe për shkak të përcaktimeve evazive në

marrëveshje, po aq dhe për paaftësi të institucioneve publike në monitorimin e tyre,

përbëjnë gurin e themelit në hartimin dhe propozimin e një ligji të ri për

Hidrokarburet, miratimin e marrëveshjeve të hidrokarbureve në Kuvendin e

Shqipërisë, ngritjen e një Institucioni Shkencor të Naftës dhe Gazit. Ndërkohë që

kontributi i KLSH shfaqet edhe në ruajtjen e trashëgimisë natyrore kombëtare sepse

vazhdimisht ajo është kërcënuar dhe kërcënohet nga veprimtaria njerëzore mbi

mjedisin dhe vlerat e saj, ku mbrojtja e tyre, si një proces tepër kompleks, kërkon

njohjen dhe aplikimin e koncepteve të reja ekologjike, sociale, ekonomike, politike.


12 Botime 2017

Pas miratimit të ligjit “Për koncesionet”, audituesit tanë vërejnë se janë lidhur 501

kontrata për ndërtimin e HEC-ve private dhe atyre me koncesion, ku nga analiza

kosto-përfitim, lind pyetja: a mundet që sektori energjetik të shlyejë faturën e

dëmtimit të ekosistemit?!

Rezultatet e auditimeve të KLSH-së publikohen, duke siguruar transparencë dhe

duke krijuar mundësinë për debate publike dhe diskutime të gjera, si edhe duke

rritur mundësitë për zbatimin e gjetjeve të KLSH-së. Kjo do të kërkonte edhe

miratimin nga qeveria të një VKM (Vendim i Këshillit të Ministrave) për zbatimin

rigoroz dhe me përparësi absolute të rekomandimeve të dhëna nga institucioni më i

lartë i auditimit publik në vend.

Së fundi mund të shprehemi se janë këto botime, të filluara në vitin 2012, si

pasqyrë publike e punës së audituesve të KLSH që i japin imazh modern e civil këtij

institucioni, që e bëjnë të veçantë dhe i japin fytyrën e një institucioni në shërbim të

prezantimit e respektimit të vlerave më të mira që ka vendi.

Prof. Ass. Dr. Sazan GURI

Bujar LESKAJ


SAI-t SI “WATCHDOG” I QYTETARËVE DHE PARLAMENTIT

nga Bujar LESKAJ1 – Kryetar i KLSH-së,

botuar në gazetën “Telegraf”, më 25 janar 2017.

Sot, institucionet supreme të auditimit luajnë një rol të jashtëzakonshëm jo vetëm

në administrimin e aseteve dhe fondeve shtetërore, por edhe në të gjithë jetën

publike. Ato janë “watchdog” të qytetarëve dhe Parlamentit në auditimin e

shpenzimeve publike dhe ekzaminimin e eficiencës së politikave. Ndikimi i tyre

është thelbësor në mbajtjen e qeverisë të përgjegjshme dhe në transparencën e

financave publike. Ato janë në ballë të përpjekjeve për të fuqizuar mirëqeverisjen

dhe për të fituar besimin publik në institucionet qeveritare, duke luajtur një rol

kryesor në zbulimin e rasteve të korrupsionit.

Ndërkohë, pozicionimi i SAI-ve është në zhvillim e sipër. Në shumë vende ato janë

“watchdog”-et publike që përqendrohen në luftën kundër korrupsionit, për llogari

të qytetarëve dhe insistojnë në vendosjen e mirëqeverisjes. Ndërkaq, një numër në

rritje i SAI-ve, nëpërmjet auditimeve të performancës, janë të përfshira në një

proces të quajtur “mësimi organizativ” brenda qeverisë. Ato i inkurajojnë

institucionet qeveritare të mësojnë nga gabimet e së kaluarës, nga eksperiencat

dhe praktikat më të mira dhe i përqendrojnë auditimet e tyre në përmirësimin e

kapacitetit të të nxënit në administratën publike.

Duke filluar nga tetori 2012, ne si KLSH jemi përpjekur që këtë përmasë të re të

rritjes së vrullshme të SAI-ve, ta implementojmë në praktikën tonë të punës. Deri

tani, departamenti i auditimit të performancës ka kryer disa auditime cilësore duke

dhënë mesazhe të rëndësishme. Mirëpo duhet zgjedhur me kujdes koha e dhënies

së mesazhit, si dhe gjerësia dhe plotësia e komunikimit të tij. Të marrim një

shembull kuptimplotë, auditimin e performancës për ndarjen e re territoriale dhe

reformën administrative. Në mesazhin tonë e kishim shumë të rëndësishëm dhe të

thellë, por nuk mundem ta bënim publik ashtu si duhej. Në komunikimin e gjerë

Fjala e mbajtur në analizën vjetore të Departamentit të Auditimit të Performancës, KLSH.


14 Botime 2017

dhe të plotë në publik të mesazhit të auditimit të performancës ne ende jemi

deficitarë.

Sikurse e thekson një nga personalitetet më të mëdha të auditimit të jashtëm

publik, Dr. Josef Moser, ish President i Gjykatës Austriake të Auditimit dhe ish-

Sekretar i Përgjithshëm i INTOSAI-t, në librin “Arti i Auditimit”, “Është detyrë

parësore e institucioneve supreme të auditimit të kontrollojnë dhe të komunikojnë

se çfarë ndodh me paranë publike. Prandaj dhe një institucioni auditimi efektiv i

duhet të ndajë aktivitetet e tij me qytetarët, median dhe të gjithë veprimtarët. Atij i

duhet të jetë transparent. Kjo është e vetmja mënyrë për të qenë tërësisht të

pavarur”.

Kriza bankare dhe fiskale e viteve 2008-2012 e rriti rolin e institucioneve të auditimit.

Ky ndikim i ri sot përqendrohet në fuqinë parandaluese të krizave, nëpërmjet

auditimit të instrumenteve të rinj të përballimit të krizave financiare. Dr. Moser

këmbëngul në domosdoshmërinë që “institucionet supreme të auditimit duhet të

japin deklarime të forta në raportet e tyre, në lidhje me paqëndrueshmërinë e

deficiteve qeveritare dhe nevojën për reforma strukturore, sepse ato janë

“watchdog”-et e shpenzimeve të qeverisë. SAI-t duhet t’i informojnë qytetarët në

lidhje me situata buxhetore në vendet e tyre. Për ta bërë këtë, sistemet e llogarive

publike duhet të japin një pamje të vërtetë dhe të qartë të financave publike”.

Sfidat e sotme të përmirësimit të qeverisjes publike financiare, zbatimi i Strategjisë

së Menaxhimit të Financave Publike 2014-2020 kërkojnë njohjen e plotë të hartës

së risqeve fiskale me të cilat përballet ekonomia jonë dhe plane të detajuara të

zbutjes së këtyre risqeve, të paktën atyre me madhore. Auditimet e performancës

në këtë fushë, sidomos në atë të partneriteteve publik-privat, në qendër të

vëmendjes dhe shqetësimit të medias dhe qytetareve, janë më shumë se të

mirëpritura, si nisma të departamentit të performancës për këtë vit dhe vitet në

vijim.

Sipas Dr.Moser, fuqia parashikuese e SAI-ve është kontributi dhe vlera e shtuar

kryesore në ditët e sotme, pasi “...me auditimet e performancës, ne si SAI

këshillojmë zgjidhjet e së ardhmes. Në të kaluarën, ne bënim auditime të

rregullshmërisë “ex-post”, pra pasi veprimtaria qeveritare ishte kryer, lidhur me

çfarë shkoi gabim dhe çfarë duhej rregulluar. Ne u komunikonim institucioneve të

audituara: ju nuk e keni shpenzuar paranë publike në një mënyrë eficiente. Tani, ne i

pyesim ato: cili është përfitimi i parasë së shpenzuar? Përse diçka shkoi jo mirë dhe

cilat janë zgjidhjet që ti si institucion ke, për të parandaluar që ky gabim të ndodhë

Bujar LESKAJ


në të ardhmen? Sigurisht, ne serish shikojmë prapa me auditimet tona të

rregullshmërisë, por me auditimet tona të performancës ne përpiqemi që të

këshillojmë zgjidhje të ardhshme, në mënyrë që gabimet të mos përsëriten”.

Ndaj bindjen se auditimet tona të performancës duhet të orientohen drejt dy

temave qendrore të Kongresit të XXII INCOSAI, të zhvilluar në datat 5-11 dhjetor

2016 në Abu Dhabi të Emirateve të Bashkuara Arabe:

1. Si INTOSAI mund të kontribuojë në Axhendën 2030 të OKB-së për Zhvillim të

Qendrueshëm, duke përfshirë qeverisjen e mirë dhe forcimin e luftës kundër

korrupsionit;

2. Profesionalizmi: çfarë mund të nxisë besueshmërinë e INTOSAI-t për ta bërë një

organizatë më të shquar ndërkombëtare.

Tema e parë trajtoi mënyrat se si INTOSAI dhe SAI-t anëtare mund të kontribuojnë

në Axhendën 2030 të OKB-së për Zhvillim të Qëndrueshëm, duke përfshirë

qeverisjen e mirë dhe forcimin e luftës kundër korrupsionit. Kongresi theksoi se

miratimi i Axhendës së Zhvillimit 2030 nga ana e Kombeve të Bashkuara paraqet si

mundësi ashtu edhe sfida për INTOSAI-n dhe SAI-t anëtare. Në të u profilizua qartë

qasja gjithëpërfshirëse e INTOSAI-t drejt auditimeve të performancës dhe inkurajimi

për auditime të përbashkëta dhe për një shkëmbim më intensiv të njohurive mes

SAI-ve ndërkombëtare dhe profesionale që mbështesin auditimin më të lartë

publik.

Gjatë diskutimeve për temën e parë, u nënvizua me forcë se sistemet e menaxhimit

të financave publike që funksionojnë mirë janë thelbësore për suksesin e

objektivave të Axhendës 2030 dhe të objektivave të zhvillimit të qëndrueshëm të

çdo vendi në veçanti. Kongresi cilësoi se SAI-t kanë nevojë të mbledhin rezultatet e

auditimeve të performancës të kryera prej tyre, përmes Kornizës së Gjetjeve të

Auditimit, duke e përdorur atë për të rritur ndërgjegjësimin për realizimin e

Objektivave 2030, por edhe duke theksuar risqet e mundshme në zbatimin e

politikave dhe programeve të qeverisë, risqe të cilat mund të minojnë një

menaxhim të shëndetshëm të Financave Publike. Kongresi cilësoi planifikimin e

auditimeve të reja të performancës si çelësin për të ndikuar në përmirësimin e

rezultateve të objektivave të Axhendës 2030. Në këtë drejtim, INTOSAI do të shtojë

nismat dhe do të forcojë strukturat rajonale që realizojnë bashkëpunimin e

efektshëm mes SAI-ve, në mënyrë që ato të ndajnë njohuritë për objektivat e

zhvillimit dhe të kryejnë auditime të përbashkëta performance. SAI-t duhet të

realizojnë një kuptim të përbashkët të sistemeve të Menaxhimit Financiar, pikat e


16 Botime 2017

forta dhe dobësitë e tyre, si dhe faktorët kryesore të riskut. Puna e mëtejshme e

SAI-ve dhe INTOSAI-t duhet të bazohet në rezultatet e deritanishme të arritura nga

grupet e punës së INTOSAI-t, nga nismat dhe praktikat e SAI-ve më të zhvilluara, si

dhe nga kontributi i veprimtarëve të jashtëm (FMN, institucionet donatore, etj.) në

elementët themelorë të qeverisjes së mirë financiare, për të zhvilluar këtë kuptim

të përbashkët. Ai do të ishte thelbësor për realizimin e auditimit të buxhetit të

qeverisë në një mënyrë holistike (gjithëpërfshirëse), për identifikimin e shkaqeve të

dështimeve në Buxhet, duke çuar në raporte më të mira auditimi dhe në rritjen e

zbatueshmërisë së rekomandimeve të SAI-t dhe prej këtej, në shëndoshjen efektive

të financave publike të një vendi.

Duke kapitalizuar eksperiencën e mire katërvjeçare të departamentit, gjykoj se ka

ardhur koha që auditimet tona të performancës t’u përgjigjen plotësisht dy

mesazheve qendrore të Kongresit të XXII INCOSAI: “Institucionet supreme të

auditimit (SAI-t) në shërbim të qytetarëve” dhe “Të bashkuar në ambicie dhe

vendosmëri”.

Tema e dytë themelore e Kongresit ishte Profesionalizmi dhe çfarë mund të nxisë

besueshmërinë për ta bërë INTOSAI-n një organizatë më të shquar ndërkombëtare.

INTOSAI shprehu në Kongres ambicien e tij për të forcuar profesionalizmin dhe për

t’u siguruar mbështetje SAI-ve anëtare në fushat e mëposhtme:

1. Zbatimi i kornizës së kompetencave për profesionistët e auditimit të sektorit

publik në SAI-t, duke mbështetur audituesit tanë, të cilët janë fytyra publike e

profesionit tonë;

2. Arritja e zbatimit të ISSAI (ose standardeve të tjera ekuivalente me ISSAI-t) nga

çdo SAI si një shenjë e profesionalizmit të tij;

3. Përhapja dhe shkëmbimi i njohurive, qasjeve dhe praktikave të reja të auditimit

në të gjitha rrjetet e komunitetit të INTOSAI-t;

4. Përdorimi i gjerë i të dhënave dhe rrjeteve dixhitale;

5. Zbatimi i regjimeve të cilësisë që mbrojnë pavarësinë dhe ndërtojnë

kredibilitetin publik në punën tonë.

Si profesionistë, ne audituesit e sektorit publik kemi nevojë për kualifikimet,

kompetencën, etikën dhe eksperiencën për ta kryer punën tonë në nivelin e

standardeve më të larta. Rekrutimi, zhvillimi dhe mbajtja mjaftueshëm e audituesve

të cilësisë së lartë të sektorit publik është një sfidë e përbashkët që ndajnë pjesa

dërrmuese e SAI-ve sot në botë, përfshirë edhe KLSH-në.

Bujar LESKAJ


Kongresi i inkurajoi SAI-t të përdorin kuadrin e kompetencave profesionale, për të

formuar trupën e sotme dhe të ardhshme të audituesve më të lartë të sektorit

publik. Në këtë drejtim, programet e mira të trajnimit për cilësinë dhe zhvillimin e

auditimit në nivel të SAI-t dhe në nivele rajonale, me kontributin e respektuar të IDI-t,

Institutit për Zhvillim të INTOSAI-t, janë me rëndësi të madhe. Ato, nëpërmjet

mbështetjes rajonale dhe të IDI-t, do të mund të bëjnë që të gjenden zgjidhje

efektive lokale, për të ofruar pastaj kornizën globale të kompetencës.

Kongresi sanksionoi drejtimin themelor të INTOSAI-t për të forcuar dhe

profesionalizuar tërësisht procesin e vendosjes së standardeve të reja ISSAI, duke

theksuar më tej cilësinë dhe rëndësinë e ISSAI-ve për audituesit dhe përdoruesit e

raporteve të auditimit. Kongresi i XXII-të INCOSAI miratoi përditësimet e ISSAI-ve

3000, 3100 dhe 3200 të Auditimit të Performancës.

Kongresi miratoi ngritjen e Forumit për Deklarimet Profesionale të INTOSAI-t, i cili

do të shërbejë si inkubator profesional për gjenerimin e standardeve të reja. Ai

nënvizoi se proceset që nxisin kontributin rajonal dhe të çdo SAI në drejtimin

strategjik dhe programin e punës së Forumit janë kritike për të ruajtur parimin dhe

moton gjithëpërfshirëse “Experentia mutua Omnibus prodest (nga përvoja e

përbashkët fitojnë të gjithë)” të INTOSAI-t, duke siguruar se nuk ka SAI të lënë

prapa, si dhe duke rritur kredibilitetin e procesit të përcaktimit të standardeve në

sytë e palëve të interesuara, sidomos të njësive qeveritare përdoruese të raporteve

tona nga auditimet, por edhe të shoqërisë civile, medias dhe partnereve në

shoqatat profesionale dhe donatoret. Organizatat rajonale (të tilla si EUROSAI,

ASOSAI, AFROSAI, etj.) janë veçanërisht të rëndësishme si urë për të komunikuar

zhvillimet dhe standardet globale për SAI-t dhe për artikulimin e çështjeve praktike

të zbatimit lidhur me përdorimin e ISSAI-ve. Që SAI-t të zbatojnë me sukses ISSAI-t,

ato kërkojnë metodologji dhe manuale që janë në përputhje me këto standarde.

Ndaj bindjen se trupa audituese e KLSH dhe në veçanti departamenti i

performancës është në pararojë të çdo progresi të institucionit, do ta përqafojë

plotësisht thirrjen e Kongresit XXII-të INCOSAI për profesionalizëm dhe

përgjegjshmëri më të lartë në auditim. Qytetarët e vendit tonë janë përfituesit

përfundimtarë të punës sonë. Është detyra jonë për të kryer auditime të cilësisë sa

më të lartë dhe për t’u siguruar atyre raporte auditimi që mbështesin

transparencën, përgjegjshmërinë dhe promovimin e besimit në qeverisjen e mirë.

Vetëm puna jonë më e mirë mund të bëjë një ndryshim të vërtetë në jetën e

qytetarëve tanë.


18 Botime 2017

1 Shkrime të tjera të botuara nga Bujar LESKAJ për periudhën janar-qershor 2017:

GAO, lider i komuniteteve të SAI-ve.

(Botuar në gazetën “Panorama”, më 20 shkurt 2017).

Marrëdhënia SAI-Parlament: Një partneritet i natyrshëm.

(Botuar në gazetën “Telegraf”, më 28 mars 2017).

EUROSAI në testin e kohës.

(Botuar në gazetën “Panorama”, më 30 maj 2017).

Integriteti dhe transparenca kundër korrupsionit.

(Botuar në gazetën “Telegraf”, më 15 qershor 2017).

Revolucioni dixhital dhe SAI-t.

(Botuar në gazetën “Sot”, më 23 qershor 2017).

Lolita BAHOLLI, Kristaq GJURGJAJ


KRITERET ABUZIVE NË PËRCAKTIMIN E KËRKESAVE KUALIFIKUES TË OPERATORËVE EKONOMIK

nga Lolita BAHOLLI dhe Kristaq GJURGJAJ1 – Auditues, KLSH,

botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 5 janar 2017.

Korniza ligjore për prokurimin publik në Shqipëri është e zhvilluar dhe

gjithëpërfshirëse pasi ka avancuar në shërbimin proaktiv për prokurimin elektronik,

edhe pse zbatimi dhe monitorimi i tyre mbeten sfiduese, pasi prokurimi publik

mbetet një zonë që është veçanërisht e prekshme ndaj korrupsionit. Procedurat

konkurruese në prokurimin publik vlerësojnë masat për të frenuar korrupsionin

nëpërmjet treguesve të prokurimit publik cilësor.

KLSH si institucioni i auditimit të jashtëm publik në misionin e tij ka “Llogaridhënien

dhe transparencën” (Kongresi IX-të EUROSI-i, Maj 2014 në Hagë), ku një element i

rëndësishëm në punën e tij është raportimi në publik i shkeljeve dhe abuzimit me

fondet shtetërore dhe aksesi i publikut ndaj informacionit të dhënë.

Në auditimet e kryera nga KLSH, në zbatimin e procedurave të prokurimit publik

janë evidentuar një sërë problematikash në hartimin e kritereve të veçanta për

kualifikim në kontratat e furnizimit për punë civile.

Në të shumtën e herës vihet re tendenca e përcaktimit të kritereve të tilla që nuk

garantojnë konkurrencën dhe barazinë në tender, duke favorizuar operatorë

ekonomikë, në një farë mënyre të para shpallur, kjo edhe për faktin se nga

auditimet ka rezultuar se në njësitë e hartimit të dokumenteve të tenderit, janë

punonjës jashtë profilit dhe që nuk kanë lidhje me detyrën e caktuar, duke

vendosur kritere të diktuara apo apriori.

Në jo pak raste KLSH ka trajtuar probleme, ku i njëjti autoritet kontraktor në të

njëjtën periudhë kohore në një procedurë prokurimi kërkohet të ketë në stafin e tij

dhe të siguruar sipas legjislacionit “Mjekun e Shoqërisë”, kërkesë kjo e VKM-në nr.

741, datë 06.11.2003 (pasi mjekun e ka shoqëria që duhet të fitojë tenderin) dhe në

procedurën tjetër nuk kërkohet (pasi shoqëria tjetër nuk e ka), ndërkohë që këto


20 Botime 2017

aktet ligjore duhet të zbatohet në çdo procedurë prokurimi, fenomene këto të

konstatuara në auditimet e kryera në Bashkitë Berat, Devoll, Durrës, etj.

Evidentohen kërkesa të paargumentuar për nivele të kategorisë së licencës së

punimeve të ndërtimit shumë më të larta se volumet e punimeve të përcaktuara në

preventiv, apo përcaktimi i numrit të punonjësve dhe stafit teknik, kërkesë e cila

nuk argumentohet me volume pune. Vendosja në kriteret për kualifikim të “mjete e

makineri” me specifikime të tilla të cilat nuk kanë lidhje me objektin e prokurimit

dhe disponohen nga një numër shumë i kufizuar shoqërish. Përcaktimi i kritereve të

tilla jo në përpjesëtim dhe të pa lidhura ngushtë me aftësinë zbatuese, natyrën dhe

vlerën e kontratës që do të prokurohet janë kritereve diskriminuese, të fryra dhe

me kufizime, duke lënë jashtë konkurrimit një pjesë të madhe të bizneseve dhe që

bien ndesh me dispozitat e Ligjit nr. 9643, datë 20.11.2006 “Për prokurimin publik”,

i ndryshuar. Në punën audituse, KLSH-ja ka evidentuar shumë raste ku pavarësisht

se janë kërkuar kriteret diskriminuese, të fryra dhe me kufizime në zbatimin e

kontratave të furnizimit për punë civile, nga auditimi i ditarit të objektit ka rezultuar

se për gjithë periudhën e kryerjes së punimeve nuk është numri i punonjësve, stafit,

makineritë të deklaruara në kantier, etj., fakte që flasin për përcaktimin e tyre sipas

interesave të veçanta vetëm për të shpallur fitues shoqërinë e paracaktuar. Në disa

raste kushtet e tenderit ndryshohen me fillimin e zbatimit të kontratës duke

humbur kuptimin e kritereve të veçanta për kualifikim dhe duke e shndërruar në një

tender me kritere të tjera, fenomene këto të konstatuara në auditimet e kryera në

Bashkitë Berat, Fushë Arrëz, Lezhë, Konispol, etj.

Vendosja e kritereve të fryra dhe të padrejta me qëllim kufizimin e pjesëmarrjes

sjellin edhe arsyet e përjashtimit të operatorëve ekonomik nga një kontratë

publike, pasi në të shumtën e rasteve operatorët ekonomikë nuk atakojnë kërkesat

e dokumenteve të tenderit, por arsyet e s`kualifikimit të tyre.

Problemet abuzive në prokurimet publike të dala nga auditimet, KLSH-ja i ka

adresuar për investigime dhe hetime të mëtejshme në organet ligj zbatuese,

fenomene këto të konstatuara në auditimet e kryera në Bashkitë Berat, Devoll,

Skrapar, Pogradec, etj.

Kontrollit të Lartë të Shtetit i është besuar një mandat i qartë dhe ka burime të

mjaftueshme për të siguruar një proces të kujdesshëm të prokurimit dhe me linja të

qarta të përgjegjësisë, pavarësisht se sistemi i prokurimit elektronik në Shqipëri

është i zhvilluar, sistem i cili mbetet i ndjeshëm ndaj korrupsionit, pasi proceset dhe

kontratat e prokurimit publik nuk monitorohen nga afër dhe në mënyrë të



mjaftueshme. Vetëm procedurat e prokurimit të sakta ndihmojnë në krijimin e

shërbimeve civile të besueshme, në zgjatjen e jetëgjatësisë e tyre, përmirësimin e

mjedisit të biznesit dhe nxitjen e rritjes ekonomike. Vlen të theksohet se

legjislacioni i prokurimit publik, si në vendet e BE-së dhe tek ne, është gjithnjë në

evolucion për shkak të ndryshimeve legjislative dhe reformave të shumta

(Direktivat e BE-së mbi Prokurimin Publik dhe Kontratat Koncesionare). Banka

Botërore po bashkëpunon me Agjencinë e Prokurimit Publik për projektin

“Përmirësimi i kontrollit të përputhshmërisë dhe nxitja e transparencës në

Prokurimet Publike në Shqipëri”, në të cilin është përfshirë edhe KLSH-ja si përfitues

dytësor i këtij projekti. Ky projekt do të ndikojë dhe do të jetë mbështetje për KLSH-

në, në zhvillimin e ekspertizës profesionale në auditimin e prokurimeve me qëllim

rritjen e cilësisë së auditimit. Synon sjelljen e akteve të plota ligjore për prokurimin

publik të shteteve anëtare të BE-së, duke krijuar një vizion të qartë të funksionimit

të rregullave të sotme dhe duke dhënë perspektivën e përafrimit të plotë të

legjislacionit shqiptar drejt përmbajtjes së Direktivave të Parlamentit dhe të

Komisionit Europian.

Dëshira dhe vullneti i Institucionit Suprem të Auditimit të Shqipërisë (KLSH) për të

zbatuar kuadrin ligjor të BE-së dhe Direktivat e Acquis Communautaire në auditimin

e prokurimeve publike në vend, krahas marrjes së eksperiencës më të mirë sipas

motos së INTOSAI-t “Experentia mutua Omnibus Prodest” (Nga Eksperienca e

përbashkët fitojnë të gjithë), reflekton njëkohësisht edhe aspiratat e palëkundura të

gjithë shqiptarëve për integrim në familjen e madhe të Bashkimit Europian.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Lolita BAHOLLI dhe Kristaq GJURGJAJ për periudhën janar-

qershor 2017:

Domosdoshmëria e auditimit nga KLSH për blerjet e vogla.

(Botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 29 qershor 2017).

KLSH dhe auditimi i procedurave të prokurimit publik.

(Botuar në gazetën “Standard”, më 24 shkurt 2017).


22 Botime 2017

QASJA E KONTROLLIT TË LARTË TË SHTETIT NË SHMANGIEN E RISQEVE TË AUDITIMIT TË PERFORMANCËS

nga Eva LEKA – Audituese, KLSH,

botuar në gazetën “Sot”, më 7 janar 2017.

Auditimi i performancës është një tipar jetik i një administrate publike, në vendet e

zhvilluara dhe ato në zhvillim. Institucionet supreme të auditimit e konsiderojnë atë

si pjesë thelbësore e ndërtimit të një shteti funksional.

Kongresi i XXI-të i Organizatës Ndërkombëtare të Institucioneve Supreme të

Auditimit, mbajtur në Pekin në vitin 2013, e përkufizon Auditimin e Performancës si

një ekzaminim i pavarur, objektiv dhe i besueshëm për të kuptuar nëse angazhimet

qeveritare, operacionet, programet, aktivitetet apo institucionet e saj janë duke

vepruar në përputhje me parimet e ekonomicitetit, eficiencës dhe efektivitetit dhe

nëse ka vend për përmirësim, në aktivitetin e tyre. Ky auditim është i ri edhe për

vendin tonë, ku auditimet e para të kryera nga Kontrolli i Lartë i Shtetit datojnë në

vitin 2008.

Përtej synimit të auditimit të performancës, për të përmirësuar performancën e

sektorit publik dhe kontributit në mirëqeverisjen e vendit, ka disa risqe që e

shoqërojnë punën e audituesve, të cilat vazhdimisht duhen mbajtur në konsideratë

për të siguruar një punë sa më profesionale audituese. Gjatë katër dekadave të

fundit, bazuar në praktikat e institucioneve supreme të auditimit nëpër botë, risqet

që një auditim performance të mos ndihmojë në mirëqeverisje janë kategorizuar në

7 lloje: antinovacioni, pedantizmi, pritshmëritë e ndryshme, mungesa e pavarësisë,

vëmendja mediatike, burokracia e panevojshme dhe auditimet boshe (Kells, S.,

2011, The Seven Deadly Sins of Performance Auditing: Implications for Monitoring

Public Audit Institutions. Australian Accounting Review, 21). Prandaj, hartimi i

programeve të auditimit dhe përgatitja e raporteve finale me qëllim përmirësimin e

performanës së enteve publike, synojnë cilësinë e lartë të auditimit dhe eliminimin

e këtyre shtatë risqeve.

Eva LEKA


Kategorizimi i këtyre risqeve ka ardhur si nevojë e Institucioneve Supreme të

Auditimit, për të përmirësuar procesin e punës audituese dhe për të eleminuar

mundësitë e një raporti jo profesional auditimi. Departamenti i Auditimit të

Performancës në Kontrollin e Lartë të Shtetit, drejton veprimtarinë e vet audituese

bazuar ndër të tjera, në Standardet Ndërkombëtare të Auditimit, (Parimet

Themelore të Auditimit të Performancës ISSAI 300, Standardet e auditimit të

performancës 3000, 3100 dhe 3200 e fundit që u miratua në Abu Dhabi), në

Manualin e Auditimit të Performancës dhe në Indikatorët e Performancës sipas

Zyrës Kombëtare të Auditmit (NAO) Britanike.

Kërkues të ndryshëm (si Mark Funkhouser, Robert Behn, Malvin Dubnick, etj.) i

kanë kushtuar shumë rëndësi qëllimit final të auditimit të përformancës në

institucionet publike. Sipas tyre, auditimit i performancës ka dy qëllime kryesore të

cilat janë të lidhura me njëra tjetrën. Qëllimi i parë është përmirësimi i

performancës së enteve publike (duke audituar, dhe duke identifikuar

problematika, synohet të jepen rekomandime për të përmirësuar performancën e

subjekteve). Qëllimi i dytë është shqyrtimi i informacionit dhe sigurimi i

transparencës së informacionit të marrë (duke përpunuar dhe duke zbuluar

informacione nga subjektet e audituara, audituesit e performancës mund të hedhin

dritë mbi aspekte të tjera të operimit të një enti publik). Entet publike janë

përgjegjëse për ofrimin e shumë shërbimeve të rëndësishme publike, prandaj

performanca dhe përgjegjshmëria e tyre është jetësore. Një punë e mirë nga

institucionet e larta audituese, do të thotë që puna e tyre të ofrojë vlerë të shtuar

në drejtimin e enteve publike. Duke qënë të vetëdijshëm se rreziku për dështim në

auditimi është i pranishëm, Institucionet e Larta Audituese hartojnë strategjitë e

tyre për të arritur në konkluzione dhe rekomandime me siguri të arsyeshme.

Kategorizimi i risqeve në auditimin e performancës në literaturë, është nxitur nga

eksperiencat e subjekteve me audituesit dhe e performancës. Edhe vetë Standardet

Ndërkombëtarë të Auditimit synojnë të mënjanojnë risqet e një auditimi të dobët.

Duke qenë se auditmi i përformancës ka fushë veprimi mjaft të gjerë, shumë

probleme sociale të ndjeshme marrin vëmendjen e audituesve. Në kushte të tilla,

është e vështirë të mos ndihet nga palët e interesuara (publiku i gjerë, shoqëria

civile, Parlamenti dhe vetë institucionet e audituara) se auditimi i performancës

ofron vlerë të shtuar në mirëqeverisje dhe në përmirësim. Në rastin më të keq, ky

lloj auditimi ngre çështje të rëndësishme duke nxitur debate publike.


24 Botime 2017

Ndër 7 risqet e diskutuara gjerësisht nëpër shkrimet e kërkuesve shkencorë në

botë, disa prej tyre janë më të rëndësishmit dhe më të zakonshmit për t’u

menaxhuar nga audituesit e performancës: Risku i antinovacionit, i pedantizmit dhe

i pritshmërive të ndryshme nga auditimi.

Risku i Anti novacionit - Risitë konsiderohen si elementi kyç i përmirësimit të

performancës në sektorin publik. Ky lloj risku ka të bëjë me mundësinë që auditimi i

performancës të ulë efektivitetin dhe eficiencën e institucionit të audituar, në këtë

mënyrë shtohen kostot ndaj shoqërisë duke penguar novacionin në subjektet

publike të audituara. Shumë revista të ndryshme shkencore flasin për

përgjegjshmërinë në auditim dhe se si duke synuar në përdorim sa më të

përgjegjshëm të fondeve publike, padashur kontrollet formale dhe procedurale të

audituesve të performancës mund të ndikojnë në shtypjen e frymës sipërmarrëse

në institucionet publike. Për pasojë, mund të shkaktojë një tërheqje të drejtuesve

të enteve publike duke mos ndërmarrë më asnjë hap novator për institucionin.

Ky është një nga rreziqet me të cilat përballen çdo çast audituesit e performancës,

prandaj Kontrolli i Lartë të Shtetit, përpiqet të tregojë shumë kujdes në përcaktimin

e kritereve në të cilat do të bazohen auditimet e performancës. Konkluzionet e

audituesve të përformancës duhet të bazohen në tërësinë e kritereve që përdorin

gjatë auditimit. Duke përdorur një gamë të gjerë kriteresh audituesit e

performancës së Kontrollin e Lartë të Shtetit përpiqen të ofrojnë konkluzione të

detajuara dhe të orientuara në disa dimensione. Në këtë mënyrë, Kontrolli i Lartë i

Shtetit kujdeset që rekomandimet e dhëna të jenë jo vetëm ligjore, por edhe

novatore e profesionale, duke rritur performancën e entit publik.

Risku i Pedantizmit - Ndodh që një auditim performance nuk ofron përmirësim të

performancës së institucionit pasi audituesit mund të përqendrohen në çështje të

vogla dhe të parëndësishme, më shumë se sa në fenomene madhore dhe kyçe.

Teorikisht, ka disa arsye pse audituesit e performancës mund të përballen me këtë

risk në auditimin e subjekteve publike. Zakonisht Institucionet Supreme Audituese

nuk bëjnë në mënyrë konstante auditime performance në një fushë të caktuar për

të matur efektivitetin e aktiviteteve qeveritare. Matja e efektivitetit është shumë e

vështirë, sidomos kur entet publike nuk kanë të mirë përcaktuara qëllimet dhe

objektivat e tyre institucionale. Nga ana tjetër, audituesit e performancës nuk

vlerësojnë direkt sa mirë apo keq janë hartuar politikat institucionale. Ata

vlerësojnë ligjshmërinë, metodologjinë dhe zbatueshmërinë e tyre në përputhje me

kornizën ligjore dhe metodologjitë e përzgjedhura të auditimit. Në kushte të tilla,

Eva LEKA


rekomandimet e tyre nuk mund të kontribuojnë në përmirësimin e politikave

tashmë të ndërmarra, por vetëm në implementimin e tyre korrekt dhe ligjor.

Audituesit e performancës në Kontrollin e Lartë të Shtetit gjatë punës së tyre,

bazohen në Manualin e Auditimit të Performancës dhe cilësojnë gjithnjë se cilit

element të performancës po i drejtohen për të gjykuar dhe për të konkluduar në

evidencat e mbledhura. Efektiviteti, eficienca dhe ekonomiciteti (3E-të e

performancës) janë tre elementët që një auditues performance synon për të

përmirësuar. Përtej përzgjedhjes së E-së, kornizës ligjore, kritereve audituese dhe

standardeve ndërkombëtare të auditimit të cilat sigurojnë një auditim korrekt dhe

profesional, Kontrolli i Lartë i Shtetit bashkëpunon me ekspertë të jashtëm, të

fushave të ndryshme, të cilët ofrojnë ekspertizën e tyre në shërbim të një auditimi

sa më efektiv dhe të dobishëm.

Risku i Pritshmërie të ndryshme prej auditimit - Kur flitet për pritshmëri të

ndryshme prej auditimit, kemi të bëjmë me atë çfarë shoqëria civile mendon se

auditimi mund të sjellë dhe siguria që mund të ofrojnë auditimet e performancës

tek subjekti i audituar. Nëse gjatë auditimit të performancës vihen re gjetje pozitive

të cilat tregojnë për një proces pune të kryer mirë nga enti publik, për shoqërinë

civile ky është një konfirmim se institucioni po performon mirë. Nga ana tjetër, një

koment pozitiv auditues për një fushë të caktuar, ndikon tek sjellja e drejtuesve të

institucionit të audituar. Këta të fundit, nëpërmjet marrjes së një vlerësimi pozitiv

nga audituesit, kanë prirjen t’i mbivlerësojnë punët pozitive që kanë bërë, duke

mos u kushtuar më vëmendje atyre proceseve që kanë nevojë për përmirësim të

mëtejshëm performance. Ky nuk është një rregull gjithëpërfshirës, por një element i

sjelljes njerëzore, prej të cilës buron ky risk.

Kontrolli i Lartë i Shtetit në auditimet e performancës përpiqet të ushtrojë analiza të

thella risku duke u përqendruar tek ato fusha të cilat janë të rëndësishme dhe kanë

nevojë për përmirësime. Të gjitha rekomandimet e lëna nga audituesit e

performancës në Kontrollin e Lartë të Shtetit, synojnë të jenë sa më korrekte, të

ligjshme dhe drejtuar 3 elementëve të performancës (Efektivitetit, Ekonomicitetit

dhe Eficiencës).

Mënjanimi i risqeve gjatë një auditimi performance përveç se përcakton cilësinë e

punës audituese, mat edhe performancën e vetë audituesve. Nëse gjatë punës së

tyre janë eliminuar këto risqe me zgjuarsi dhe profesionalizëm, atëherë pritet që

raportet e auditimit të jenë frytdhënëse në përmirësimin e performancës së enteve

publike dhe në mirëqeverisje.


26 Botime 2017

AUDITIMI I PROKURIMEVE NË FOKUSIN E KONTROLLIT TË LARTË TË SHTETIT

nga Mimoza BEDINI – Audituese, KLSH,

botuar në gazetën “Telegraf”, më 9 janar 2017.

Qëllimi i prokurimeve publike përfshin një gamë të gjerë aktivitetesh, të cilat kanë

synimin e përbashkët sigurimin e burimeve për kryerjen e objektivave të caktuara.

Entet publike duhet të zgjedhin një furnizues dhe të paguajnë për punët e kryera,

mallrat e dorëzuar ose shërbimet e ofruara. Në shumicën e shteteve anëtare të BE-

së, prokurimi përfaqëson deri në 30% të shpenzimeve publike, ndërsa në Shqipëri

shpenzimet që prokurohen janë 28% e buxhetit të shtetit.

Institucionet Supreme të Auditimit shqyrtojnë dhe vlerësojnë përdorimin e fondeve

publike, por mandati dhe aktivitetet që kryejnë janë në varësi të ndryshimeve të

buxhetit dhe rregullave të prokurimit publik kombëtar. Procesi i prokurimit publik

kalon në tre faza kryesore, të cilat janë: përcaktimi i nevojës, procedura e fituesit të

kontratës dhe menaxhimi i kontratës deri në përfundimin e saj.

Procesi i auditimit fillon në fazë të avancuar të procedurës së prokurimit, ose kur

ajo ka përfunduar. Mandati i SAI-t i jep të drejtë audituesve të shqyrtojnë dhe

vlerësojnë procesin në të dy fazat. Auditimi i procedurave të prokurimit përfshin si

auditimin e përputhshmërisë, ashtu edhe atë të performancës. Kriteret e

pajtueshmërisë, ndaj të cilave procesi duhet të vlerësohet, janë të bazuara në

kuadrin ligjor të secilit vend. Në termat e performancës, audituesi duhet të

vlerësojë kur procedura dhe vendimmarrjet kanë arritur kriterin e “3E-ve”

ekonomiciteti, eficienca dhe efektiviteti. Ekonomiciteti fokusohet në pagesën e

çmimit më të ulët për të mirat dhe shërbimet e ngjashme duke ruajtur cilësinë,

ndërsa efiçenca është marrja e sasisë maksimale të outputit të të mirave ose

shërbimeve për një input të dhënë të burimeve administrative publike (jo vetëm

mjet monetar) ose minimizimi i inputeve të burimeve publike për një sasi të dhënë

outputi të mirë ose shërbimi publik të procedurës së prokurimit. Efektiviteti

vlerëson nëse performanca e arritur nga kjo procedurë është në nivelin e duhur, kur

Mimoza BEDINI


outputi i të mirave ose shërbimeve të përfituara nga procesi arrin objektivat e

caktuara.

Puna audituese është strukturuar për të vlerësuar nëse procesi i përcaktimit të

nevojave për një procedurë specifike është i vlefshëm, procedura e shpalljes së

fituesit është ligjore dhe nëse të mirat publike po shpenzohen në një linjë me

kuadrin rregullator në fuqi.

Në praktikë, qëllimet konkrete në përputhje me rrethanat, mund të jenë mjaft të

ndryshme në varësi të fushëveprimit të objektit të prokurimit, nga ku auditimi

synon vlerësimin nëse autoritetet kontraktore kanë arsyetuar si duhet për

shpenzimin e parave publike.

Në përputhje me rrethanat, një auditues analizon llogaritë e autoritetit kontraktor

në funksion të vlerësimit të punës në mënyrë efektive, si dhe për të parë nëse në të

gjitha ose disa prej procedurave të prokurimit të përfunduara është ruajtur

konkurrenca, vlera më e mirë për autoritetin kontraktor; besueshmëria se

mashtrimi dhe korrupsioni janë penguar; si dhe auditimi i procedurave të veçanta

për të krijuar besueshmërinë nëse këto procedura janë në përputhje me kuadrin

ligjor.

Ndërsa në shumicën e rasteve kriteret e pajtueshmërisë janë parimisht të qarta,

pyetja shpesh mbetet nëse i audituari ka arritur kushtet më të mira të mundshme

në rrethanat e dhëna, në veçanti në lidhje me çmime të mira. Po kështu, treguesit e

çmimeve aktuale të tregut ose të çmimeve të arritura në procedurat e mëparshme

mund të shërbejnë si pikë referimi. Megjithatë, çdo konkurrim (procedurë) është

një ngjarje unike që ndodh në rrethana shumë të veçanta në kohën e prokurimit në

varësi të objektit të prokurimit, kapaciteteve në dispozicion, progresit teknik, etj.

Auditimi vlerëson nëse procedura e ndjekur është kryer në bazë të programimit të

nevojave të autoritetit kontraktor, kritereve ligjore, specifikimeve teknike të

kërkuara, zbatimin e kushteve të kontratës, etj., për të arritur vlerën e parasë.

Shkeljet e konstatuara nga KLSH për procedurat e prokurimit në entet publike, janë

në rritje, kryesisht në përdorimin e pajustifikuar të procedurave me negocim pa

shpallje paraprake të njoftimit të kontratave, studimin e munguar të tregut për

llogaritjen e fondeve limit, hartimin e kritereve të kualifikimit dhe specifikimeve

teknike, në shmangie flagrante të konkurrencës, transparencës dhe trajtimit të

barabartë të operatorëve ekonomikë.


28 Botime 2017

Kontrolli i Lartë i Shtetit, gjatë auditimeve të realizuara në vitin 2015, ka konstatuar

shkelje të dispozitave ligjore shoqëruar me dëm ekonomik në fushën e prokurimeve

publike në shumën 2,621,594 mijë lekë, ose 3.8 herë më i lartë, krahasuar me vitin

2014 ku dëmi i konstatuar ka rezultuar 678,118 mijë lekë. Tendenca në rritje e

dëmit ekonomik në prokurimet publike, konstatohet edhe për vitin 2016, i cili

vetëm për 9 mujorin e këtij viti ka arritur në shumën 2,315,581 mijë lekë.

Nga vizualizimi i gjendjes nëpërmjet paraqitjes së efektivitetit të prokurimeve për

operatorët ekonomikë për vitin 2014, KLSH ka vlerësuar tre zona me nivel risku të

ndryshëm. Rezultatet e auditimit tregojnë se 35% e prokurimeve me efektivitet nga

0 deri në 5% zonë e cila mbart riskun e marrëveshjeve dhe mungesën e

transparencës në procedurat e prokurimit, 27% e prokurimeve me efektivitet nga 5

deri në 20% zonë e cila vlerësohet me nivel të ulët risku dhe 38% e prokurimeve me

efektivitet nga 20 deri në 58% zonë që vlerësohet me risk të lartë në mos

programim të saktë me pasojë mos efektivitet të fondeve publike.

Nikoleta PIRANJANI


SUBJEKTET PUBLIKE DHE SPONSORIZIMET

nga Nikoleta PIRANJANI1 – Audituese, KLSH,


Kontrolli i Lartë i Shtetit referuar kompetencave të përcaktuara në Ligjin nr.

154/2014 “Për Organizimin dhe Funksionimin e Kontrollit të Lartë të Shtetit”, në

zbatim të nenit 2 dhe nenit 3, pika 4/c dhe pika 6 /a, c nëpërmjet auditimeve, ndër

të tjera synon përdorimin me efektivitet të fondeve publike, pronës publike e asaj

shtetërore, synon përdorimin e fondeve në përputhje me politikat dhe objektivat e

subjekteve publike dhe gjithashtu në kontekstin e përgjithshëm të auditimit,

auditon përgjegjshmërinë financiare si dhe sistemet financiare të transaksioneve

duke përfshirë dhe vlerësimin e përputhshmërisë me ligjet dhe rregulloret.

Në këtë aspekt Kontrolli i Lartë i Shtetit gjatë auditimit të shoqërive publike me

kapital shtetëror auditon përveç të tjerave dhe fondet e dhëna për sponsorizime

nga këto shoqëri. Në këtë auditim shqyrtohen të gjitha procedurat duke filluar nga

kërkesa e subjekteve private të cilat kanë nevojë për sponsorizim, ku këto subjekte

mund të jenë shoqata të ndryshme, projekte me përfaqësues të institucioneve

arsimore, klube sportive apo shoqata sportive, etj. Gjatë procedurave të auditimit

shqyrtohen mënyra e miratimit të këtyre fondeve nga drejtoritë organizative të

shoqërive e deri tek vendimet e organeve vendimmarrëse të shoqërive. Gjithashtu

nga grupet e auditimit auditohet dhe statusi i shoqërive, referuar kompetencës së

tyre për dhënien apo financimin e fondeve për sponsorizim, në përputhshmëri me

Ligji nr. 7892, datë 21.12.1994 “Për sponsorizimet” i ndryshuar. Në këtë ligj, në

nenin 3, theksohet se: Sponsorizues në kuptim të këtij ligji janë vetëm subjektet që

kanë cilësinë e tregtarit, qofshin këta persona fizikë ose juridikë, vendas, të huaj a

me kapital të përbashkët. Gjithashtu theksohet se subjektet buxhetore ose që

përfitojnë financime buxhetore, nuk mund të jenë sponsorizues.

Gjatë auditimit të kryer në disa autoritete publike, gjatë vitit 2016, ka rezultuar se

këto subjekte përdorin fonde publike në të cilat janë të përfshira edhe fondet e


30 Botime 2017

Bashkimit Europian dhe të donatorëve të tjerë, kur me ligj të veçantë nuk është

parashikuar ndryshe, të cilat mblidhen, arkëtohen, mbahen, shpërndahen e

shpenzohen nga njësitë e sektorit publik dhe që përbëhen nga të ardhurat,

shpenzimet, kreditë dhe grantet për njësitë e sektorit publik.

Gjithashtu këto autoritete referuar statusit të tyre të veçantë, nuk quhen shoqëri të

mirëfillta tregtare, por në bazë të ligjit specifik të tyre futen në persona juridik

publik. Këto persona juridik publik, ku përfshihen dhe këto autoritete, pavarësisht

se pajisen me nr. NIPTI, nuk përfshihen në kategorinë e subjekteve tregtare, që

gjejnë rregullim në Ligjin nr. 9723 dt. 03.05.2007 "Për Qendrën Kombëtare të

Regjistrimit” (QKR) dhe si të tilla nuk duhet të jenë sponsorizues të fondeve publike.

Edhe në vitin 2016, këto autoritete pavarësisht ndryshimit të statusit të tyre,

vazhdojnë të financojnë fonde sponsorizimi ku shumat e financimit janë të

konsiderueshme.

Gjatë auditimit të fondeve të dhëna për sponsorizim, ka rezultuar se nga

sponsorizuesit publik, nuk bëhet një studim i mirëfilltë i preventivave të paraqitur të

projekteve nga shoqatat ose grupet e interesit që paraqesin projektet për

sponsorizim. Nga auditimi ka rezultuar se një pjesë e konsiderueshme e fondeve, ka

raste dhe 50% ose 100% e sponsorizimit, jepen për organizimin e darkave apo

drekave dhe koktejeve ndërkohë që mund te përdoreshin për bamirësi apo për të

vobektë. Duhet të përmendim dhe faktin tjetër që subjektet sponsorizuese

mjaftohen me faktet e lidhjes së kontratave ku përcaktohen shumat dhe afatet e

realizimit të aktiviteteve, por në shumicën e rasteve, referuar shumave të

transferuara, nuk kryejnë kontrolle të kryerjes së aktiviteteve, nuk kërkojnë dhe

grumbullojnë dokumentacion ligjor për argumentimin e shumave të transferuara,

duke kaluar përgjegjësitë në palën që përdor fondet sponsorizuese.

Nga subjektet që financohen sponsorizimet, nuk ekziston praktikë e mbikëqyrjes së

aktivitetit dhe dokumentimit të tij, nuk ka raportime në fund të vitit për organet

drejtuese në lidhje me fondet e transferuara gjatë vitit dhe efektiviteti i tyre.

Gjithashtu nuk ka verifikime, nëse një aktivitet ka shumë sponsorizues dhe fondet e

sponsorizuara nuk mbivendosen nga sponsorizime të tjera.

Ligji nr. 7892, datë 21.12.1994 “Për sponsorizimet” i ndryshuar, kërkon

domosdoshmërish lidhjen e kontratave, por që në shumë raste janë kontrata

formale dhe që nuk parashikojnë në mënyrë specifike klauzola mbrojtëse sidomos

për sponsorizuesin e fondeve, apo sanksione për palët kur nuk respektojnë kushtet

Nikoleta PIRANJANI


e kontratës, veprime këto në kundërshtim me legjislacionin për procedurat

administrative në fuqi.

Neni 4 i Ligjit për sponsorizimet në mënyrë specifike thekson se: “Çdo sponsorizim

rregullohet me kontratë të lidhur ndërmjet sponsorizuesit dhe përfituesit. Kryerja e

çdo sponsorizimi, në para a në natyrë, dokumentohet në pajtim me legjislacionin

tatimor kontabël e bankar në fuqi”.

Gjithashtu në nenin 6, të ligjit ndër të tjera theksohet se: “ ... në rast të pasaktësisë,

fshehjes ose manipulimit nga ana e sponsorizuesve të sponsorizimeve të

parashikuara në veprimin juridik (kontratë), zbatohen dënimet që përmban

legjislacioni tatimor në fuqi”.

Pra referuar legjislacionit në fuqi, sponsorizimet nga shoqëritë publike janë fonde

publike dhe si të tilla duhet të trajtohen në konteksin e përgjithshëm të ligjit për

menaxhimin financiar dhe kontrollin, ku përgjegjshmëria dhe përgjegjësia për

dhënien e tyre është për subjektet publike që përdorin fondet publike dhe që duhet

të japin llogari dhe të kenë transparencë në përdorimin e tyre.

Kontrolli i Lartë i Shtetit në të gjitha auditimet e realizuara në Shoqëritë Publike, si

në vitet paraardhëse ashtu dhe përgjatë vitit 2016, ka audituar dhe gjykuar mbi

përdorimin e këtyre fondeve me efektivitet dhe në mënyrë ligjore. Konkluzione si

dhe rekomandime të rëndësishme janë lënë në zbatim të Vendimeve të Kryetarit të

Kontrollit të Lartë të Shtetit në drejtim të sponsorizimeve, konkluzione këto të

nxjerra nga auditimet e kryera si për shembull në Albpetrol sh.a. gjatë vitit 2015, ku

një pjesë e sponsorizimeve të financuara nuk ishin realizuar megjithëse ishin

tejkaluar afatet e vendosura në kontratat e sponsorizimit dhe gjatë vitit 2016 në

Autoritetin e Aviacionit Civil dhe Autoritetin Portual Durrës, ku këto institucione

janë aktualisht me statusin e personit juridik publik dhe që s’përfshihen në

kategorinë e subjekteve tregtare.

Kontrolli i Lartë i Shtetit në çdo rast të auditimit të sponsorizimeve i ka pasqyruar

subjektit performancën e fondeve sponsorizuese të financuara prej tij, efektivitetin

e përdorimit të tyre, mangësitë në dokumentimin e fondeve të përdorura, në

kundërshtim me kërkesat e legjislacionit në fuqi, duke përcaktuar dhe përgjegjësitë

përkatëse si dhe duke rekomanduar masa të rëndësishme në përmirësim të

gjendjes së paraqitur. Nga auditimet Kontrolli i Lartë i Shtetit gjithnjë ka përcjell

mesazhin, se fondet e sponsorizuara nga shoqëritë publike, duhet të trajtohen me

të njëjtën përgjegjshmëri, ashtu si dhe fondet e tjera publike, si në drejtim të


32 Botime 2017

efektivitetit dhe efekteve pozitive të rezultuara nga financimi i tyre, ashtu dhe në

drejtim të ligjshmërisë dhe përputhshmërisë me procedurat dhe rregullat e

miratuara.

Gjithashtu nga Kontrolli i Lartë i Shtetit është përcjellë mesazhi se në drejtim të

përdorimit të fondeve të sponsorizimeve, vetë subjektet duhet të luajnë rolin e një

kontrollori të rreptë, me synimin që fondet e financuara të kenë arritur objektivin e

synuar dhe të kenë realizuar impaktin social të parashikuar.

Ndërgjegjësimi i subjekteve publike për përdorimin ligjor dhe në përputhshmëri me

procedurat dhe rregullat në fuqi të fondeve të sponsorizuara, është kusht i

realizimit me efektivitet të këtyre fondeve.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Nikoleta PIRANJANI për periudhën janar-qershor 2017:

Për njohjen dhe implementimin e ligjit “Mbi menaxhimin financiar dhe kontrollin”,

nga njësitë publike.


Fatos ÇOÇOLI


KALLËZIMET E KLSH DHE REFORMA NË DREJTËSI

nga Fatos ÇOÇOLI1 – Ekspert i Jashtëm, KLSH,

botuar në gazetën “Sot”, më 18 janar 2017.

Si qytetar kam ndjekur një pjesë të mirë të mbi 276 kallëzimeve penale të Kontrollit

të Lartë të Shtetit në pesë vitet e fundit. I bie një kallëzim penal në çdo javë! Janë

mbi 500 punonjës të administratës publike, nga ministra në drejtorë të

përgjithshëm, drejtorë drejtorish e institucionesh qendrore, deri tek specialistët në

institucione të ndryshme publike. Shumica abuzues me pronën publike dhe

shkaktarë dëmesh kolosale për Buxhetin e Shtetit, pra për paratë e të gjithë neve. Si

ekonomist kam ndjekur dëmet e zbuluara nga Kontrolli i Lartë i Shtetit në

pesëvjeçarin 2012-2016. Shifra është impresionuese, mbi 1 miliard euro dëme ndaj

Buxhetit të Shtetit, të zbuluara nga ky institucion kushtetues, të vërtetuara si dëme

dhe të kërkuara për dëmshpërblim. Sikur një e dhjeta e kësaj shifre kolosale të ishte

kthyer në Buxhet, do të kishim sot 100 milion euro më shumë për spitalet, shkollat

dhe pensionet e 660 mijë pensionistëve tanë! Por këto para nuk kthehen, pse

mungon ndjekja e fortë e rekomandimeve dhe masave të propozuara nga KLSH.

Mungon nga qeveria një VKM (Vendim i Këshillit të Ministrave) për zbatimin rigoroz

dhe me përparësi absolute të rekomandimeve të dhëna nga institucioni më i lartë i

auditimit publik në vend. Mungon vullneti në nivelet më të larta qeverisëse për ta

parë këtë institucion kushtetues si aleatin më të mirë në pastrimin e radhëve të

administratës publike nga të korruptuarit dhe abuzuesit. KLSH në rekomandimet e

veta ka kërkuar edhe largime nga puna apo nga shërbimi civil të dhjetëra zyrtarëve

nga më të lartë të administratës shtetërore. Por këto kërkesa kanë hasur në veshin

e shurdhër të qeverisë, duke ushqyer drejt për së drejti antikulturën e

pandëshkueshmërisë në Shqipëri. KLSH sërish ka kërkuar në Kuvend për tre vite

radhazi përgatitjen dhe miratimin e Ligjit për Përgjegjësinë Materiale të Nëpunësit

Publik. Po të ishte ky ligj, të paktën ato 100 milion euro si një e dhjeta e dëmit të

shkaktuar Buxhetit të Shtetit në pesë vitet e fundit, do të ishin rikuperuar në

Buxhet! Të 276 kallëzimet penale të KLSH duhet të qëndrojnë në ndërgjegjen e


34 Botime 2017

gjithsecilit qeveritar të vendit tonë si akt-akuzat më të rëndësishme, të

dokumentuara plotësisht, për korrupsionin galopant në administratën tonë publike.

Nëse do të duhej të gjenim një portë hyrjeje për nisjen e suksesshme të reformës

në drejtësi, do të kishim “portikun” e këtyre dosjeve të KLSH-së! Ato janë që të

gjitha denoncime të detajuara të dukurive korruptive përmes tenderave publikë

dhe dhjetëra deformimeve e manipulimeve të kryera nga njerëz të veshur me

pushtetin qeverisës. Janë thirrje që tregojnë në detaje rrënjët e korrupsionit

shqiptar dhe kryerësit e këtij korrupsioni! Janë dosje të gatshme për institucionet e

reja që do të dalin nga reforma në drejtësi, që të hapen gjyqe shembullore për të

goditur realisht korrupsionin. Përmes tyre, çdo prokuror dhe gjyqtar i epokës së re

që po çel në drejtësinë shqiptare, do të orientohej drejt për të goditur fuqishëm

dukurinë më kancerogjene të shoqërisë shqiptare. Të 276 denoncimet e KLSH janë

hetimet e para të detajuara ndaj korrupsionit, dhe përbëjnë garancinë më të lartë e

profesionale që sot kemi për suksesin e reformës në drejtësi. Konsiderimi i

menjëhershëm i këtyre dosjeve nga institucionet e reja të drejtësisë do të përbënte

qasjen e duhur për ta nisur shumë seriozisht dhe nga porta e duhur luftën reale

ndaj korrupsionit. Njëlloj si besimi qytetar është ngritur nga denoncimet kurajoze të

bëra këto pesë vitet e fundit nga KLSH, ashtu edhe reforma në drejtësi do të fitonte

peshë në sytë e shqiptarëve, nëse do të niste hetimet pikërisht nga denoncimet e

plota të sjella nga Kontrolli i Lartë i Shtetit.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Fatos ÇOÇOLI për periudhën janar-qershor 2017:

Kur na vlerësohen shërbestarët.

(Botuar në gazetën “Telegraf”, më 1 maj 2017).

Forcimi i BE dhe përgjegjësia jonë.

(Botuar në gazetën “Sot”, më 9 maj 2017).

Kërkesat e profesor Fugës dhe politika.

(Botuar në gazetën “Sot”, më 6 qershor 2017).

Yllka PULASHI


MIRË MENAXHIMI I AUTORITETIT RRUGOR SHQIPTAR

nga Yllka PULASHI1 – Drejtore Departamenti, KLSH,


Autoriteti Rrugor Shqiptar(ARRSH) është një nga strukturat më të rëndësishme të

ekonomisë sonë publike, jo vetëm nga që menaxhon në vit me qindra milion euro

para të taksapaguesve shqiptarë, por edhe pse është përgjegjës për investime të

reja në rrugët tona dhe për mirëmbajtjen e rrugëve ekzistuese. Ndër investimet

qendrore rrugore për ekonominë dhe mbarë shoqërinë tonë janë by-pass-et

(mbikalimet) e Fierit dhe Vlorës. Dihet rëndësia e madhe dhe dobia e përfundimit

në kohë të tyre. Nga auditimet e ushtruara nga Kontrolli i Lartë i Shtetit në këtë

institucion, kemi konstatuar se për Mbikalimin e Fierit, ARRSH ka shpallur

procedurat e prokurimit, në një kohë kur për ndërtimin e By-pass-it të Fierit nuk

është bërë i mundur sigurimi i burimeve financiare. Vonesa dhe bllokime të

konsiderueshme janë konstatuar edhe në punimet për Mbikalimin e Vlorës. Kemi

rekomanduar që ARRSH të marrë masa për investimet strategjike, që në fazën e

projektimit të bashkëpunojë dhe të nxisë institucionet e përfshira në projekt, në

mënyrë që mos të ketë vonesa për zbatimin e projekteve. Ky institucion po ashtu

duhet që në të ardhmen të nisë zhvillimin e procedurave të prokurimit për

projektet me financime të huaja, pas ratifikimit në Parlament të marrëveshjeve

financiare dhe bërjes efektive të burimeve të financimit.

Si KLSH, kemi kërkuar që ARRSH dhe Njësia e Menaxhimit të Projektit të marrin

masa të menjëhershme për analizimin e ecurisë së punimeve të ndërtimit për By-

pass-in e Vlorës, për arsye se nga vonesat e shkaktuara nuk është e mundur që

punimet e ndërtimit të realizohen brenda afatit të përcaktuar. Nga ARRSH në

bashkëpunim me konsulentin dhe kontraktorin, duhet të hartohet një program

pune, ku të detajohet grafiku i punimeve në vazhdimësi, si dhe të përcaktohet një

afat i arritshëm për përfundimin e projektit. Sidomos për Mbikalimin e Vlorës, i

kemi kërkuar ARRSH-së që për pjesën e mbetur të projektit, të sigurojë të gjitha të

drejtat mbi tokën apo truallin ku do të kalojë gjurma e projektit, për arsye se


36 Botime 2017

vonesat në procesin e shpronësimit ngarkojnë me përgjegjësi ARRSH-në, i cili sipas

marrëveshjeve financiare duhet t’i kishte siguruar këto të drejta para fillimit të

punimeve për By-pass-in.

Një problem i ndjeshëm për ekonominë tonë nuk janë vetëm përfundimet e

investimeve rrugore të nisura dhe “të ngelura rrugës”, sikurse thotë populli, por

edhe mirëmbajtja e veprave madhore rrugore. Kjo mirëmbajtje duhet të bëhet me

efektivitet, eficiencë dhe ekonomicitet. Për shembull, ARRSH harxhon mesatarisht

mbi 800 mijë euro mirëmbajtje në vit vetëm për Tunelin e Thirrës në autostradën

Rrëshen-Kalimash. Kemi kërkuar si KLSH që të shikohet mundësia ligjore për një

mirëmenaxhim dhe përdorim sa më efektiv të fondeve buxhetore për mirëmbajtjen

e tuneleve si dhe të autostradës Rrëshen-Kalimash dhe objekteve të tjera rrugore të

së njëjtës rëndësi, në mënyrë që të ulet kosto e mirëmbajtjes së tyre. Kemi

rekomanduar po ashtu që në planifikimin e fondeve buxhetore për investime,

prioritet të kenë investimet në rrugë, të cilat janë drejt përfundimit, me qëllim

rritjen e efektivitetit dhe garancisë së përfundimit të punimeve, në zbatim të

dispozitave ligjore për planifikimin dhe zbatimin e Buxhetit të Shtetit. Financimi i

kontratave në proces sjell përfundimin e punimeve në kohë, rritjen e sigurisë

rrugore dhe përdorimin efektiv të rrugës.

Kemi vënë re po ashtu se planifikimi i investimeve sipas llojit të shpenzimit nga ana

e Autoritetit Rrugor të vendit nuk është bërë në mënyrë eficiente. Institucioni duhej

të kishte planifikuar dhe financuar fonde për investime në rrugë, në radhë të parë

ato kontrata që janë drejt mbylljes së financimit. Konkretisht, me subjekte

ndërtuese të cilat rezultojnë në shumicën e rasteve me realizim të punimeve në

masën mbi 75-85% në zbatim të kërkesave të Udhëzimit të Ministrisë së Financave

“Për procedurat standarde të zbatimit të Buxhetit”. Mos financimi i kontratave në

proces ka sjellë ndërprerje të punimeve dhe për pasojë dëmtime në investime të

papërfunduara në rrugë, zvarritje të punimeve dhe edhe raste të degradimit të

punimeve dhe domosdoshmërisë për ribërjen e një pjese të tyre! E gjitha kjo, me

kosto shtesë për Buxhetin e Shtetit.

Kemi kërkuar që dukuri të tilla të mos përsëriten më. Një paradoks tjetër e përbën

fakti se ARRSH investon, bën rrugë të reja dhe si përfaqësues i Shtetit, nuk i

hipotekon ato! Kemi vërejtur se aktualisht ky institucion nuk ka kryer procesin e

regjistrimit dhe hipotekimit të aktiveve të saj në zbatim të Ligjit nr. 7843, datë

13.07.1994 “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”. Meqenëse procesi i

aplikimit për regjistrim të pasurive të paluajtshme ka kosto (taksa e regjistrimit) dhe

Yllka PULASHI


ARRSH nuk ka fonde të mjaftueshme për përmbylljen e tij në kohë reale, kemi

rekomanduar institucioni të kërkojë nga Ministria e Drejtësisë që në bashkëpunim

me Ministrinë e Transportit dhe Infrastrukturës, t’i propozojë Këshillit të Ministrave

të bëhen shtesa në Vendimin e Këshillit të Ministrave nr. 576, datë 29.8.2012 “Për

caktimin e listës së shërbimeve që ofron Zyra e Regjistrimit të Pasurive të

Paluajtshme”, në mënyrë që të përjashtohet nga tarifat e shërbimeve për të gjitha

veprimet që do të kryejnë pranë Zyrave të Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme,

për regjistrimin e pasurive të paluajtshme publike të përfituara nga shpronësimet

që i kanë kaluar me vendim të Këshillit të Ministrave në pronësi.

ARRSH duhet të kuptojë se kur ne si auditues të KLSH kryejmë veprimtarinë pranë

tij si institucion, në bazë të standardeve ndërkombëtare të INTOSAI-t dhe mandatit

kushtetues që kemi, nuk vijmë thjesht si auditues të jashtëm publik për të gjetur

shkelje, por shërbejmë në radhë të parë si këshillues për institucionin, që të

përmirësojë menaxhimin e tij, sipas të gjitha ligjeve dhe rregullave në fuqi, por edhe

në bazë të parimeve të mirëqeverisjes publike dhe përdorimit me efektivitet,

eficiencë dhe ekonomicitet të parave të takspaguesve shqiptarë.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Yllka PULASHI për periudhën janar-qershor 2017:

Kontrolli i cilësisë në KLSH dhe eksperienca europiane.

(Botuar në gazetën “Koha Jonë” dhe “Sot”, më 8 prill 2017).


38 Botime 2017

MENAXHIMI I MBETJEVE URBANE NË BASHKINË E TIRANËS

nga Sali AGAJ – Auditues, KLSH,

botuar në gazetën “Standard”, më 30 janar 2017.

Nëpërmjet auditimit të performances të ushtruar nga KLSH mbi menaxhimin e

mbetjeve urbane në Bashkinë e Tiranës, duke u përqendruar tek efektiviteti dhe

eficienca e punës së operatorëve ekonomikë në shërbimin e pastrimit dhe të

grumbullimit të mbetjeve urbane, bëhet një analizë studimore mbi gjendjen aktuale

në territorin e bashkisë, zbatimin e detyrimeve kontraktore nga operatorët

ekonomikë, rolin e strukturave përgjegjëse të bashkisë dhe mundësitë e

pashfrytëzuara për një menaxhim më të mirë të këtij problemi madhor mjedisor jo

vetëm në Tiranë, por në të gjithë vendin.

Duke qenë se menaxhimi i mbetjeve është një problem serioz dhe emergjent në të

gjithë vendin që ka rrjedhur nga moszbatimi i Strategjive, Kuadrit rregullator dhe

akteve ligjore e nënligjore të miratuara si nga organet e pushtetit vendor dhe atij

qendror theksojmë se rezultatet e këtij auditimi i kalojnë caqet e Bashkisë së

Tiranës, janë përgjithësuese e të vlefshme edhe për njësitë e qeverisjes vendore e

qendrore.

Në Raportin e Auditimit të KLSH-së theksohet se, Bashkia e Tiranës nuk ka zbatuar

legjislacionin për ndarjen dhe grumbullimin e mbeturinave që në burim, fakt ky që

ka influencuar negativisht në gjendjen e landfillit të Sharrës për pakësimin e

kapaciteteve mbajtëse si dhe mosfurnizimin me lëndë të parë të subjekteve private

që merren me riciklimin e mbeturinave sipas llojit. Bashkia e Tiranës, nuk ka studim

të mirëfilltë mbi prodhimin total të mbetjeve urbane në zonat për të cilat janë

kontraktuar subjektet private të pastrimit, studim, i cili të pasqyronte faktorët social

ekonomik (konsumi për familje, aktivitetet e prodhimit, etj.), faktorët territorialë

(karakteristikat urbanistike, popullsinë, densitetin e banimit, numrin e tipologjinë e

përdoruesve jo shtëpiakë, vëllimin e fluksit të hyrjeve në Tiranë, etj.).

Sali AGAJ


Gjithashtu nga auditimi u konstatua se, Bashkia e Tiranës nuk ka të evidentuar

mbetjet urbane si mbetjet shtëpiake dhe tregtare, mbetje të gjeneruara nga

institucionet të ngjashme, si mbetje urbane, por që kanë veti të rrezikshme si:

pesticidet, fotokimikatet, acidet, tretësit, bojëra, ngjyra, ngjitës etj, që përmbajnë

substanca të rrezikshme, detergjent që përmbajnë substanca të rrezikshme,

bateritë dhe akumulatorët, pajisjet e skaduar elektrike e elektronike, mbetje të

tjera që përmbajnë mërkur, mbetje druri që përmbajnë substanca të rrezikshme,

etj. Evidentimi i tyre nga ana e Bashkisë së Tiranës, do të bënte që këto mbetjeve t’i

nënshtroheshin një trajtim mjedisor të veçantë dhe të mos trajtohen si mbetjet

urbane pa veti të rrezikshme.

Nga auditimi rezultoi se, nga Agjencia e Mbrojtjes Konsumatorit për periudhën

objekt auditimi, janë vendosur gjoba, por nuk ka asnjë dokumentim apo

informacion, nëse këto gjoba janë arkëtuar. Ekzekutimi i gjobave nuk është

dokumentuar sipas kërkesave administrative e ligjore dhe ka munguar

bashkëpunimi e koordinimi i punës me Policinë Bashkiake dhe Drejtorinë e

Përgjithshme të Taksave Vendore. Për vitet 2012-2016 mujori I-rë 2016, rezultojnë

se janë vënë 233 gjoba me vlerë 1,434,000 lekë, por nuk ka evidenca për arkëtimin

e tyre.

Rekomandimet kryesore të lëna në Raportin e Auditimit të KLSH-së, për

përmirësimin e punës nga strukturat përgjegjëse të Bashkisë Tiranë:

Bashkia Tiranë të hartojë një program të plotë dhe të mirëstudiuar që t’i

shërbejë edukimit dhe ndërgjegjësimit të gjerë të publikut për përmirësimin e

gjendjes në menaxhimin e mbetjeve urbane. Këto programe duhet të përfshijnë:

Fushata publike përmes masmedias: programeve televizive dhe

radiofonike, gazeta, fletëpalosje, debate publike, etj.;

Aktivitete të OJQ-ve, për edukim joformal për menaxhimin e mbetjeve;

Projektet pilot të përfshirjes së komunitetit;

Programet e përfshirjes së grupeve të interesit.

Në bashkëpunim me OJF-të mjedisore, grupet e interesit dhe bazuar në SKM

përfshirë banorët, minibashkitë dhe qeverinë qendrore me nismën e saj BT, të

organizojë aktivitete, si dhe të shfrytëzojnë mediat e mjetet e tjera të komunikimit

për ndërgjegjësimin, pjesëmarrjen dhe promovimin e veprimtarive demonstruese e


40 Botime 2017

ndërgjegjësuese të projekteve pilot në shkollë dhe komunitet në drejtim të

mirëmenaxhimit të mbetjeve dhe rolit të tij në përmirësimin e cilësisë së jetës.

Bashkia e Tiranës të kërkojë pranë Ministrisë së Mjedisit dhe Ministrisë së

Arsimit dhe Sporteve diskutimin dhe përfshirjen e edukimit mjedisor në kurrikulat

mësimore, ku përveç teksteve të përfshihen edhe programet video si një nga

mjetet me të suksesshme të edukimit në shkolla, programe vizitash në terren

për grumbullimin e mbetjeve, trajtimin e ndërmjetëm, depozitimin e mbetjeve

dhe industrite e riciklimit.

Bashkia e Tiranës të marrë masa të menjëhershme, për të bërë bilancin e sasisë

së përgjithshme të mbetjeve urbane që gjenerohen brenda territorit të Tiranës,

duke i ndarë ato në mbetje familjare, mbetje të gjeneruara nga personat fizikë dhe

juridikë, shtetërorë dhe privatë.

Bashkia Tiranë të evidentojë subjektet që janë objekt i lejes apo autorizimit

mjedisor, të cilat gjenerojnë mbetje jo urbane, por që kryejnë aktivitetin e tyre

brenda territorit të Bashkisë. Gjithashtu të evidentohen të gjitha subjektet që

gjenerojnë mbetje dhe nëse në këto mbetje ka përbërës të rrezikshëm. Për

subjektet që gjenerojnë mbetje të rrezikshme të evidentohet dhe mënyra e

grumbullimit, transportit, depozitimit dhe trajtimit deri në asgjësimin përfundimtar

të tyre, duke krijuar kontrata tip me këto subjekte mes tyre, pra subjekti prodhues i

mbetjeve - Bashkisë Tiranë - Operatorit ekonomik që e mbulon zonën e

vendndodhjes së subjektit, kjo kundrejt tarifës së caktuar nga Bashkia Tiranë.

Bashkia Tiranë të realizojë studimin e fisibilitetit, (vlerësimin e riskut dhe

analizën kosto përfitim për të gjithë procesin e menaxhimit të integruar të

mbetjeve), duke llogaritur koston e projektit, për të bërë të mundur krijimin e një

landfilli të ri me parametra bashkëkohorë dhe fillimin e procedurave të nevojshme,

për garantimin e këtij procesi, sipas detyrimeve që parashikon ligji për Menaxhimin

e Integruar të Mbetjeve.

Drejtoria e Përgjithshme nr. 1 e Puntorëve të Qytetit, të programojë dhe të

realizojë monitorimin e shllamit duke u bazuar në një test karakteristikash duke

realizuar substancat aromatike, volatile, halikarbonet dhe ndotësit organik me

natyrë bazike, acide apo neutrale që mund të jenë të pranishëm në venddepozitim.

Pikat e vëzhguara gjatë monitorimit për sa i përket ujërave sipërfaqësorë, duhet të

përcaktohen si në rrjedhat e sipërme ashtu dhe në rrjedhat e poshtme të derdhjes

ujore.

Sali AGAJ


Mesazhi i këtij auditimi performance të KLSH-së është se, “Nëpërmjet kontraktimit

të operatorëve ekonomikë për menaxhimin e mbetjeve urbane Bashkia e Tiranës

nuk ka arritur objektivat në drejtim të shërbimit të popullatës dhe ruajtjes së

mjedisit në territorin e saj. Kuadri rregullator në zbatim strategjisë kombëtare dhe

akteve ligjore bashkëkohore të miratuara nuk është i përditësuar dhe si rrjedhojë

objektivat nuk janë të qarta e të përcaktuara mirë. Edukimi publik në drejtim të

rritjes së ndërgjegjësimit dhe pjesëmarrjes së komunitetit në menaxhimin e

mbetjeve, nga ana e strukturave të bashkisë dhe operatorëve ekonomikë ka patur

mangësi të theksuara, nuk ka qenë i mjaftueshme dhe nuk ka dhënë ndonjë impakt

të ndjeshëm social, për mbajtjen pastër të qytetit dhe për ndarjen e mbetjeve në

burim për riciklim; në menaxhimin e mbetjeve urbane të bashkisë së Tiranës, si një

organ vendor dhe më pranë komunitetit, qasja “qeverisja me pjesëmarrje” duhet të

ishte gjithnjë në qendër të vëmendjes së strukturave përgjegjëse të bashkisë.

Venddepozitimi i mbetjeve në zonën e Sharrës nuk plotëson kushtet e parametrat e

një landfillit bashkëkohor me parametra të lartë mjedisor si dhe ka tejkaluar afatin e

përdorimit dhe kapacitetet e përpunimit”.


42 Botime 2017

BORXHI MIDIS OSHEE, KESH DHE OST ARRIN NË 580 MILION EURO

nga Alfred LESKAJ – Auditues, KLSH,

botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 11 shkurt 2017.

Sistemi energjetik gjendet prej kohësh në një krizë financiare të trashëguar nga

periudhat e mëparshme. Ai ka një mungesë të theksuar eficience, si rezultat i

detyrimeve të akumuluara midis shoqërive publike të sektorit dhe kredive të shumta

të marra për përballimin e kësaj krize. Mungesa e eficiencës dhe performanca e ulet e

këtyre shoqërive, ka ndikuar në rritjen e kostove të shërbimit, në përkeqësimin e

tregueseve makro ekonomik dhe ne rritjen e nivelit të borxheve të ndërsjella.

Kontrolli i Lartë i Shtetit, ushtroi një auditim mbi performancën e detyrimeve të

ndërsjella KESH, OSHEE dhe OST. Auditimi u krye për periudhën, 2006 –2016.

Nëpërmjet tij, u analizua performanca e detyrimeve të ndërsjella KESH-OST-OSHEE

dhe u dhanë rekomandime për fuqizimin e sektorit energjetik me qëllimin që

konsumatori final, të përfitojë shërbimin e furnizimit me energji elektrike në cilësinë e

duhur dhe me kosto optimale, sepse fuqizimi i sektorit energjetik, do të sillte uljen e

barrës së buxhetit të shtetit për financimin e tij, duke rritur mundësinë për investime

në fushën e arsimit, shëndetësisë, infrastrukturës, etj. Sistemi energjetik në tërësi

ndikon mbi konsumatorin në disa drejtime, pikë së pari në garantimin e furnizimit me

energji të pandërprerë dhe së dyti në kostot e drejtpërdrejta nëpërmjet çmimit të

energjisë, si dhe kostot e tërthorta nga shpenzimet e buxhetit të shtetit për këtë

sektor. Padyshim që sektori i energjisë elektrike është një element i rëndësishëm i

sigurisë kombëtare, duke e rritur akoma më shumë nevojën dhe domosdoshmërinë e

menaxhimit me efektivitet dhe forcimit financiar, të sektorit energjetik në përgjithësi.

Paradigma kryesore e këtij auditimi është: “Shlyerja e detyrimeve të ndërsjella në

shoqëritë publike të sistemit energjetik, duke marrë masa për parandalimin e rritjes

dhe likuidimin e tyre, i shërben fuqizimit ekonomik dhe financiar të vetë sistemit dhe

për pasojë përmirësimit të jetesës së qytetarëve”.

Fillesat e lindjes së detyrimeve të ndërsjella, në sektorin energjetik

Operatori i Sistemit të Shpërndarjes-OSSH, është krijuar, si një shoqëri aksionere

me 100% kapital shtetëror, si rezultat i ndarjes nga KESH, në vitin 2007. Shoqëritë

Alfred LESKAJ


KESH dhe OSSH, kanë funksionuar së bashku duke trajtuar marrëdhëniet ndërmjet

tyre dhe njësive të varësisë si marrëdhënie të brendshme, deri në fund të vitit 2008.

Pretendimet e para të shoqërisë OSSH, mbi të drejtat dhe detyrimet financiare

kundrejt KESH, kanë filluar në periudhën tranzitore, Janar 2007-Gusht 2008. Kjo

periudhë përbën dhe fillimin e akumulimit të detyrimeve te pashlyera dhe nevojën

e herëpashershëm për rakordime të këtyre detyrime.

Në muajin Maj 2009 CEZ, u bë pronar me 76% të aksioneve të kompanisë OSSH dhe

24% u mbajtën nga shteti shqiptar, përfaqësuar nga Ministria e Ekonomisë, Tregtisë

dhe Energjetikës, dhe në Qershor 2010 shoqëria u administrua nga CEZ

shpërndarje.

Mungesa e shlyerjes të detyrimeve nga CEZ shpërndarje ndaj KESH dhe OST, i vuri

në vështirësi financiare këto dy shoqëri për ushtrimin e aktivitetit të tyre, duke e

detyruar KESH-in të marrë hua dhe kredi të shumta.

Rritja e borxheve të CEZ-it ndaj KESH dhe OST, si dhe treguesit e përkeqësuar

finanaciar gjatë administrimit të shoqërisë, detyroi ERE-n që në Qershor 2012 ti

kërkonte kompanisë përmbushjen e detyrimeve ligjore, për importin e energjisë,

për mbulimin e humbjeve në rrjetin e shpërndarjes. CEZ nuk importoi energji për

mbulimin e humbjeve në rrjetin e shpërndarjes, duke deklaruar se nuk e

përballonte dot këtë shpenzim pasi ishte në vështirësi financiare. Strategjia e

ndjekur nga operatori privat i shpërndarjes CEZ, jo vetëm që nuk e përmirësoi

situatën financiare të kompanisë, por përkundrazi solli një përkeqësim të

tregueseve financiare dhe një rritje të detyrimeve të ndërsjella ndërmjet shoqërive

të sektorit energjetik, duke vështirësuar operimin normal të këtyre shoqërive. Si

rezultat i mungesës së investimeve, rritjeve të humbjeve teknike dhe jo teknike,

nivelit të ulët i arkëtimeve dhe problemeve në administrimin e shoqërisë CEZ

shpërndarje, si një shoqëri që operonte në një sektor strategjik, detyroi ERE-n në

Janar 2013, t’i heq licensën kompanisë CEZ Shpërndarje, duke e vendosur atë në

administrim të përkohshëm. Periudha e administrimit të përkohshëm zgjati gati një

vit dhe mund të konsiderohet si një periudhë tejet e vështirë, pasi trashëgonte

borxhe të mëdha kundrejt operatorëve të sektorit energjetik dhe institucioneve

bankare.

CEZ shpërndarje emërtohet OSHEE në Prill 2014. Pronësia e OSHEE në Maj 2016,

kalon pranë MEI. Shtetëzimi i kompanisë CEZ shpërndarje, është bërë pas

nënshkrimit të marrëveshjes me CEZ a.s., për zgjidhjen me mirëkuptim ndërmjet

shtetit shqiptar dhe kompanisë CEZ Shpërndarje. KESH ka në strukturë 994


44 Botime 2017

punonjës dhe ka si mision, prodhimin e energjisë elektrike dhe tregtimin e saj në

tregun e rregulluar dhe të parregulluar. Ai synon prodhimin e kësaj energjie në

mënyrë të sigurt dhe me ndikime minimale në mjedis.

Shoqëria OST, ka të punësuar 725 punonjës. OST zhvillon sistemin e transmetimit

në përputhje me kërkesat afatgjata të furnizimit të vendit me energji elektrike, me

planet e zhvillimit të burimeve të reja të energjisë elektrike dhe koordinon

zhvillimin e rrjetit të interkoneksionit me vendet fqinje. OSHEE ka në strukturën e

vet 6038 punonjës. Misioni i OSHEE, është përmbushja e kërkesave të

konsumatorëve për furnizim të pandërprerë dhe cilësor me energji elektrike,

nëpërmjet një shërbimi efikas dhe modern.

Detyrimet e ndërsjella KESH, OSHEE dhe OST

Borxhi midis shoqërive KESH, OSHEE dhe OST, deri në Shtator 2016 është 580 milion

euro. Pa dyshim që qendra e gravitetit të këtij borxhi është OSHEE. Gjatë trajektores

të zhvillimit dhe ndryshimeve të formës së pronësisë, nga publik në atë privat, dhe

sërish në atë publik, OSHEE ka krijuar detyrime të shumta për shërbimet e

përfituara, kundrejt KESH dhe OST.

Mos likuidimi i blerjes së energjisë nga OSHEE, e vendosi KESH dhe OST në

vështirësi financiare, duke i detyruar që të merrnin kredi të shumta, për vazhdimin

e aktivitetit të tyre. Konkretisht, detyrimi i prapambetur kundrejt shoqërisë KESH,

për blerjen e energjisë elektrike është 366 milion euro dhe për kredi është 81 milion

euro. Detyrimi i OSHEE kundrejt OST, për transmetimin e energjisë është 60 milion

euro dhe detyrimi OST ndaj KESH për energji, shërbime dhe kredi, është 73 milion

euro. Ndërkohë shoqëria OSHEE ka, detyrim të mbetur ndaj CEZ AS, në bazë të

marrëveshjes për zgjidhjen me mirëkuptim, 42 milion euro.

Me gjithë përmirësimet përgjatë vitit 2015-2016, në drejtim të rritjes të arkëtimeve,

OSHEE gjendet në një situatë të vështirë financiare dhe mungese likuiditeti,

kryesisht kundrejt KESH-it, të cilin e ka detyruar të marrë kredi të shumta me

garantues, Ministrin e Financës.

Pra sistemi energjetik ngelet ende vulnerabël për një kohë të gjatë, në drejtim të

garantimit të cilësisë dhe kostos së shërbimeve ndaj qytetarëve.

Shtrohet pyetja: Pse OSHEE e ka të pamundur të dalë nga kjo forcë graviteti drejt

ineficencës duke vendosur në diskutim dhe ndërhyrjet e shumta të qeverisë,

kryesisht gjatë vitit 2014 dhe 2015?

Alfred LESKAJ


Nga auditimi, u evidentua se mos respektimi i marrëveshjeve dhe procedurave

ligjore nga ana e kompanive, ka sjellë akumulimin dhe rritjen e detyrimeve të

ndërsjella, të cilat i kanë vendosur në vështirësi likuiditeti, këto shoqëri, për të

operuar në kushte normale për realizimin e misionit të tyre. Nxjerrja e akteve

nënligjore, për rregullimin e marrëdhënieve tregtare midis KESH-OST-OSHEE, të pa

konsultuara me organet drejtuese të shoqërive, ka shërbyer si pikënisje për

akumulimin e detyrimeve të ndërsjella. Keqadministrimi nga niveli drejtues i

shoqërive dhe mungesa e profesionalizmit në nivelin e duhur, ka vështirësuar

operimin normal të këtyre shoqërive. Shoqëria OSHEE, përgjatë vitit 2015-2016, ka

rritur nivelin e arkëtimeve dhe njëkohësisht ka ulur nivelin e humbjeve, por ajo

ndodhet në një udhëkryq të madh.

Mungesa e arkëtimeve, nga subjekte buxhetore dhe jo buxhetore (kryesisht

Ujësjellësit), në fund të vitit 2016, kanë krijuar një borxh kundrejt OSHEE në vlerën

38 milion euro. Të cilët vazhdojnë ende të mos arkëtojnë detyrimin kundrejt OSHEE.

Në listën e detyrimeve, të ujësjellësve ndaj OSHEE, kryeson ai i Durrësit me 10

milion euro dhe ai i Tiranës me 5 milion euro. Kjo situatë, mund ta çojë këtë sektor

në një spirale të pafundme kohore të mos shlyerjes të detyrimeve dhe si rezultat

nevojën e herëpashershme, për t’u injektuar me kredi dhe borxhe të garantuara

nga qeveria. Gjatë këtij auditimi, KLSH arriti në konkluzionin:

Masat e marra nga qeveria, mund të konsiderohen të përshtatshme për situatën

emergjente të rënduar financiare të shoqërive publike të sektorit energjetik, por

nga ana tjetër, ato janë të pamjaftueshme për të konsoliduar qëndrueshmërinë e

tregueseve ekonomiko-financiar për sistemin në afat gjatë. Në situatën e tanishme

ku ndodhen shoqëritë publike të sektorit të energjisë, nevojitet mbështetja nga

qeveria me një kuadër të ri ligjor, i cili duhet të pasqyrojë saktë kërkesat e tyre për

të kaluar krizën financiare. Nga ana tjetër, organet drejtuese të këtyre shoqërive,

janë në pritje të vendimeve të qeverisë, dhe me praktikat e tyre të menaxhimit të

orientuara në afatshkurtër, nuk kanë arritur deri tani, të rrisin efektivitetin e këtyre

shoqërive. Vendimet e marra dhe zbatimi i tyre janë kryesisht sporadike dhe nuk

janë rezultat i studimeve të mirëfillta të situatës në të cilën gjenden shoqëritë.

Rezultatet e parametrave ekonomiko financiar të këtyre shoqërive do të rezultonin

më të përmirësuara, nëse vendimmarrjet e grupeve të interesit, të sektorit

energjetik, do të ishin të bashkërenduara e të planifikuara dhe do të rezultonin në

vendime strategjike.

Strategjitë dhe vendime e marra nuk kanë mundur të parashikojnë apo të ndikojnë

në mos lindjen e detyrimeve të reja.


46 Botime 2017

DËSHTIMI I QEVERISË ME KONCESIONET E NAFTËS

nga Gjovalin PREÇI – Kryeauditues, KLSH,

botuar në gazetën “Panorama” më 16 shkurt 2017.

Kontrolli i Lartë i Shtetit ka përfunduar kohët e fundit, pas një periudhe

gjashtëmujore, auditimin e performancës mbi procedurat dhe rezultatet e zbatimit

të marrëveshjeve hidrokarbure (kërkimi dhe prodhimi i naftës), duke u fokusuar në

nxjerrjen e naftës. Për here të pare është e bërë e mundur përfshirja në auditim në

mënyrë të njëkohshme të të gjitha institucioneve publike dhe shoqërisë shtetërore

të hidrokarbureve nga të cilat varet rezultati i dhënies në shfrytëzim të fushave

naftë-mbajtëse kompanive private, si dhe analiza e detajuar e tyre që nga viti 2004

(vit i fillimit, nënshkrimit). Kryerja me sukses e këtij auditimi është arritur jo vetëm

nga ligji bashkëkohor i funksionimit të KLSH, në të cilën është përcaktuar auditimi i

performances si një lloj i veçantë për të vlerësuar veprimtaritë sektorit publik,

përfshirë dhe ato mbi pronën shtetërore, në se janë në përputhje me parimet e

ekonomicitetit, eficiencës dhe efektivitetit, por dhe ngritjes dhe forcimit të

kapaciteteve audituese brenda saj.

KLSH ka audituar Ministrinë e Energjisë dhe Industrisë (MEI-n), Agjencinë

Kombëtare të Burimeve Natyrore (AKBN-n) dhe Albpetrol sh.a., duke u kufizuar

vetëm në rolin dhe zbatimin e detyrave institucionale dhe ligjore në fushën e

marrëveshjeve hidrokarbure, duke bërë të mundur që të shqyrtohet dhe analizohet

cikli i plotë i marrëveshjeve hidrokarbure (nxjerrja e naftës) në të gjitha dimensionet

e saj: juridike, ekonomike, financiare, fiskale, mjedisore etj. Në kushtet që aktualisht

Shqipëria vlerësohet të ketë fushën naftë-mbajtëse të Patos-Marinzës një nga më

të mëdhatë në Europë, si dhe nisur nga fakti që 97% prodhimi i naftës në vend

nxirret nga dhënia në shfrytëzim nëpërmjet marrëveshjeve hidrokarbure, prej së

cilës vetëm 8% është nga zonat e tjera, kuptohet çfarë rëndësie merr baza ligjore e

këtij sektori, si dhe hartimi, nënshkrimi dhe monitorimi i këtyre marrëveshjeve për

qytetarët dhe taksapaguesit shqiptar.

Gjovalin PREÇI


Sektori i nxjerrjes së naftës administrohet nga ligji për hidrokarburet i vitit 1993, i

cili, megjithëse ka ndryshuar 6 herë shfaq mangësi të theksuara në mjaft drejtime,

të cilat reflektohen në mungesën e eficiencës në tërësi të këtij sektori në

ekonominë e vendit tonë. KLSH, në përfundim të këtij auditimi ka konstatuar që ky

ligj nuk është në përputhje me strategjinë për thithjen e investimeve dhe

investitorëve të huaj me përvojë ndërkombëtare në fushën e hidrokarbureve, duke

i lënë hapësira subjektivizmit të ministrisë së energjisë në nënshkrimin e këtyre

marrëveshjeve. Veç kësaj, mungesa e kritereve ligjore në përcaktimin e kontraktorit

fitues lidhur me kapacitetet e nevojshme financiare, teknike, përvojën e fushës etj.,

si dhe në mosvendosjen e nivelit kufi të nënkontraktimeve për punë, mallra

dhe/ose shërbime ulin ndjeshëm përfitimet publike nga shfrytëzimi i pasurive

nëntokësore. Gjithashtu, ky ligj nuk ka karakter detyrues për ministrinë në hartimin

dhe miratimin e rregulloreve dhe kontratave model, mungesa e të cilëve ul

ndjeshëm efektivitetin e kuadrit rregullator në përfitueshmërinë e shtetit shqiptar

nga marrëveshjet hidrokarbure. Për më tepër që marrëveshjet hidrokarbure të

prodhimit, megjithëse zgjasin më shumë se një çerek shekulli dhe pretendohet të

shpenzohen qindra miliona dollarë (ose euro), vazhdojnë të miratohen dhe të

bëhen efektive me vendim të Këshillit të Ministrave, duke e mbyllur ciklin e tyre

brenda qeverisë së radhës, pa kaluar në kuvend. Roli i MEI-t është analizuar dhe në

aspektin e modelit të marrëveshjeve hidrokarbure të hartuara dhe të miratuara prej

saj. Mjafton të themi se modeli i marrëveshjeve të përdorura është mjaft kompleks

dhe mungesë qartësie, afatesh, përgjegjësish institucionale, favore të pafund për

kontraktorët, etj. Kështu, marrëveshja hidrokarbure për Patos-Marinzën, ndonëse

ka kaluar mbi një dekadë nga miratimi, nuk është ndryshuar për t’iu përshtatur

zhvillimeve të vendit dhe përmirësimit të harmonizuar të interesave për shtetin

shqiptar; është mjaft komplekse lidhur me kuadrin ligjor, pasi sipas saj, aktivitetet

hidrokarbure administrohen dhe kryhen sipas ligjit shqiptar; interpretimi i të

drejtave dhe detyrimeve të palëve subjekt arbitrimi sipas ligjeve të Anglisë;

konfliktet, mosmarrëveshjet, pretendimet ose ndryshimet në opinion zgjidhen nga

Arbitrazhi Ndërkombëtar i Dhomës Ndërkombëtare të Tregtisë, në Paris, Francë, i

cili do të zhvillohet në Zyrih, Zvicër; ka mjaft përcaktime evazive në lidhje me

zbatimin e kërkesave teknike dhe financiare dhe përdorimit të metodave,

procedurave, teknologjive dhe pajisjeve përgjithësisht të pranuara në industrinë

ndërkombëtare të naftës etj. Megjithëse Plani i Zhvillimit në frymën e kësaj

marrëveshjeje përcakton “shinat” nga dhe si duhet ta ketë ecurinë e saj 25-vjeçare,

plani nuk vë kusht përputhjen ose shkallën e mospërputhjes me Programet e punës


48 Botime 2017

dhe Buxhetet vjetore. Mbulimi i plotë i kostove hidrokarbure me të ardhurat nga

nafta e dsiponueshme e bën këtë marrëveshje shumë të ndjeshme ndaj vitit në të

cilin parashikohet (kuptohet me mbartje risku) që të rritet pjesa e Albpetrolit nga

1% në 3%, si dhe ndarja përgjysmë fitimit midis kontraktorit dhe qeverisë shqiptare.

Kontraktori (Bankers) për shfrytëzimin e fushës naftë-mbajtëse Patos-Marinëz

parashikonte në Planin e Zhvillimit fillestar që në vitin 2009 të ardhurat të mbulojnë

kostot (faktori R>1), pastaj me ndryshimet e mëvonshme ky parashikim u shty për

në vitin 2012. Në fakt, edhe pas 12 vitesh shfrytëzim sipas kësaj kontrate, Bankers

vazhdon të raportojë të jetë me humbje (R<1), në një kohë që një numër i

konsiderueshëm nënkontraktorësh realizojnë fitime të majme në kuadër të kësaj

marrëveshjeje. Në këtë drejtim, është pa kuptim teorik dhe praktik, ekonomik dhe

financiar, madje do të thoshim absurde, që të flitet për performancë private dhe

publike në sektorin e naftës në Shqipëri. Pikërisht, krijimi dhe mbulimi i kostove

hidrokarbure nga ana e kontraktorit duke i fryrë ato, si dhe pamundësia e shtetit

shqiptar për mosnjohjen dhe zbritjen e tyre, sa për shkak të përcaktimeve evazive

në marrëveshje, po aq dhe për paaftësi të institucioneve publike në monitorimin e

tyre, përbëjnë gurin e themelit në

nivelin e përfitueshmërisë së shtetit dhe qytetarëve shqiptar. Aq më tepër, që

konfidencialiteti i vendosur në këto marrëveshje në të gjitha përmasat e saj, jo

vetëm që mbulon me mister veprimet e kontraktorit, por nuk është transparente

para publikut për të njohur dhe për t’i bërë të ditur se si dhe sa po shfrytëzohen

pasuritë kombëtare nëntokësore, duke rritur përgjegjësinë dhe llogaridhënien e

qeverive përballë taksapaguesve.

Në përfundim të auditimit KLSH ka arritur në konkluzionin se “Mungesa e një kuadri

rregullator të përditësuar sipas modeleve më të mira bashkëkohore dhe

mospërcaktimi i saktë dhe i qartë i të drejtave, detyrimeve dhe penalizimeve në

marrëveshjet hidrokarbure, si dhe perfomanca e dobët e veprimtarisë së

institucioneve publike në këtë fushë, e shoqëruar me një mungesë bashkëpunimi

dhe bashkërendimi të veprimtarisë ndërmjet tyre në lidhje me monitorimin,

inspektimin, kontrollin dhe auditimin e zbatimit të këtyre marrëveshjeve, ka ndikuar

negativisht në arritjen e përfitueshmërisë ekonomike dhe financiare të shtetit

shqiptar, duke rrezikuar përdorimin racional të burimeve nëntokësore të naftës, si

dhe duke kërcënuar mjedisin”.

Mbi këtë bazë, Kryetari i KLSH, zoti Bujar Leskaj ka marrë Vendimin Nr. 178, datë

30.12.2016, duke ju rekomanduar institucioneve të audituara zbatimin e 37 masave

Gjovalin PREÇI


organizative për të rritur efektivitetin dhe përfitimet e shtetit nga shfrytëzimi

racional pasurive nëntokësore të hidrokarbureve në miqësi me mjedisin dhe në

dobi të qytetarëve shqiptar, midis të tjerave hartimin dhe propozimin e një ligji të ri

për Hidrokarburet, miratimin e marrëveshjeve të hidrokarbureve në Kuvendin e

Shqipërisë, Instituti i Naftës dhe Gazit sapo të ringrihet dhe të fillojë funksionimin e

tij, të bëjë një analizë të hollësishme të situatës aktuale në Marrëveshjet

Hidrokarbure, etj. Gjithashtu, KLSH ka njoftuar Komisionin e Ekonomisë dhe atë të

Veprimtarive Prodhuese mbi rezultatet e këtij auditimi të performancës.


50 Botime 2017

AUDITIMIT I PERFORMANCËS MBI MIRË MENAXHIMIN E PARQEVE KOMBËTARE

nga Alfred ZYLFI1 – Auditues, KLSH,

botuar në gazetën “Sot”, më18 shkurt 2017.

Mjedisi është i të gjithëve dhe të gjithë duhet ta mbrojnë e atë. Çdo vend i kulturuar

e cilëson dhe e trajton si të shenjtë trashëgiminë natyrore dhe kulturore, sepse me

to është i lidhur identiteti kombëtar. KLSH e ka kryer auditimin e performancës për

dhënien e kontributit në ruajtjen e trashëgimisë natyrore kombëtare sepse

vazhdimisht ajo është kërcënuar dhe kërcënohet nga veprimtaria njerëzore mbi

mjedisin dhe vlerat e saj. Mbrojtja e tyre, si një proces tepër kompleks, kërkon

njohjen dhe aplikimin e koncepteve të reja ekologjike, sociale, ekonomike, politike.

Monumentet e natyrës janë pjesë e rëndësishme e trashëgimisë sonë kombëtare,

të papërsëritshme dhe të pakthyeshme për natyrën dhe shoqërinë sepse janë:

Burim i pazëvendësueshëm informacioni për shumë shkenca dhe kërkime

shkencore;

Burim kulture për njerëz të profesioneve dhe të moshave të ndryshme;

Burim të ardhurash;

Mjete të pazëvendësueshme didaktike, ku nxënësit e studentët në këto

laboratorë të vërtetë natyrorë marrin e konkretizojnë njohuritë shkencore.

Nëpërmjet këtij auditimi kemi synuar të ndihmojë qytetarët dhe biznesin në

zhvillimin dhe edukimit e tyre në fushën e mbrojtjes së natyrës, duke analizuar

problematikën aktuale dhe instrumentet që strukturat shtetërore kanë në

dispozicion për të përmirësuar situatën si dhe të sigurojmë një informacion të plotë,

të drejtë dhe vlerësues mbi:

Rolin dhe veprimtarinë e Agjencisë Kombëtare të Zonave të Mbrojtura (AKZM)si

strukturë e krijuar për herë të parë në fillimet e vitit 2015 për menaxhimin,

mbrojtjen, zhvillimin, zgjerimin dhe funksionimin e sipërfaqeve të zonave të

Alfred ZYLFI


mbrojtura në vendin tonë, që përbëjnë sot rreth 16% të territorit të Shqipërisë,

që me punën e saj, në më pak se dy vjet ka marrë përgjegjësitë e mirë

menaxhimit të ZM të shpërndara në disa institucione;

Performancën e strukturave të tjera përgjegjëse publike të menaxhimit të

parqeve kombëtare;

Përmirësimin e cilësisë së shërbimit dhe dinamikën e tij;

Modernizimin dhe vendosjen e standardeve ndërkombëtare në menaxhimin e

parqeve kombëtare dhe ngritjen e kapaciteteve në bashkëpunimin dhe me

aktorët e tjerë;

Rritjen e besueshmërisë së opinionit publik, biznesit e palëve të tjera të interesit

për ketë shërbim publik;

Forcimin e sistemit të financimit të zonave të mbrojtura;

Vlerësimin, shtimin, rivlerësimin e sipërfaqeve të zonave të mbrojtura në vend, etj.

Mbi këtë bazë z. Bujar Leskaj Kryetar i Kontrollit të Lartë të Shtetit ka përcjellë dhe

Mesazhin Kryesor të auditimit që është: “Agjencia Kombëtare e Zonave të Mbrojtura

në bashkëpunim me Ministrinë e Mjedisit, grupet e interesit, të krijojë një qasje të

re, në hartimin e politikave mjedisore, menaxhimin me efektivitet me qëllim ruajtjen

e diversitetit dhe fisibilitetit, sigurimit të qëndrueshëm të burimeve natyrore, që ti

garantojnë dhe vlerësojnë parqet natyrore kombëtarë si gur i çmuar për zhvillimin e

ekonomisë dhe mbrojtjen e natyrës të trashëguar nga brezat”.

Disa nga mangësitë e konstatuara gjatë këtij auditimi me gjithë punën e bërë dhe

rezultatet e arritura nga AKZM, Ministria e Mjedisit dhe pushteti vendor janë:

Nuk është bërë një rishikim i kufijve aktual, të parqeve natyrorë kombëtarë si të

azhurnimeve, saktësimit, përcaktimit dhe saktësimit të zoonimit të brendshëm,

për ekosistemet dhe habitatet floristike dhe faunistike;

Nuk është ndërtuar skedari me të dhëna dixhitale i rrjetit ekologjik kombëtar

për sistemin e zonave të mbrojtura të vendit;

Janë bërë përpjekje por nuk ka përfunduar studimi mbi numrin e parqeve

natyrore kombëtarë në bazë të ndryshimeve që kanë ndodhur si rezultat i

dëmtimeve të ndodhura në nga forcat natyrore, ndërhyrjeve jo ligjore,

madhësisë së tyre sepse vihen re parqe me sipërfaqe shumë të vogël, si dhe

hapjeve të parqeve të reja;


52 Botime 2017

Ka mungesa e fondeve për mbarështimit, e florës dhe faunës, realizimin e

planeve të menaxhimit ku të përcaktohen objektivat, normat, programet dhe

planet e veprimit që nevojiten për ta arritur;

Ka plane menaxhimi të ZM që ju ka kaluar afati i 10 viteve sepse planet e

menaxhimit përgjithësisht përgatitet për të mbuluar një periudhë kohe të gjatë,

5-10 vjet;

Nuk u janë miratuar nga Ministria e Mjedisit planet e menaxhimit të 3 parqeve

natyrore Valbonës, Thethit dhe Shebenik Jablanicë megjithëse janë hartuar ato

përsëri janë në proces rishikimi;

Nuk janë realizuar planet e menaxhimit për 4 parqe natyrore Qaf Shtamë, Zall

Gjocaj, Lurës dhe Bredhi i Drenovës, për efekt të rishikimit të tyre;

Nuk është punuar mirë këto vitet e fundit për të parandaluar ndërhyrjen e

njeriut e cila ka qenë sa abuzive flagrante aq edhe e pastudiuar, çka ka sjellë

rritjen e numrit të habitateve të rralla e të kërcënuara është shtuar;

Nuk ka ndjekje të mëtejshme ligjore mbi proces-verbaleve të konstatimit të

dëmeve në ZM të mbajtura nga ana e AdZM-ve në qarqe nga ana e ISHMP;

Nuk ka raport të plotë mbi gjendjen e aktiviteteve nxjerrje mineralesh (kromi),

prodhime të inerteve (gurore), prodhime të pllakave të gurëve dekorativ etj.;

Ndërtimi i HEC-ve është në kundërshtim me legjislacionin dhe Konventën për

Ruajtjen e Jetës së Egër Evropiane dhe Habitateve Natyrorë (Konventa e

Bernës), por edhe ligjet shqiptare për mbrojtjen e specieve të Listës së Kuqe.;

Nuk ka standarde dhe kritere mbi përcaktimin e sipërfaqes së parkut natyror në

hektarë ( ha) që duhet të mbulojë një punonjës i AdZM si roje mjedisore ku sot

ai mbulon mesatarisht rreth 4200 ha ZM, punonjës i menaxhimit dhe punonjës i

monitorimit në vartësi dhe të llojit të parkut natyror kombëtar, faunës dhe

florës në përbërje të saj, terrenit, shtrirjes së tij, etj.;

Nuk ka përcaktim dhe pozicionim të saktë të emërtimit profesional të

punonjësve që kryejnë detyrën e “rojeve mjedisore”;

Mungesa e kompetencave të stafit të administratës së zonave të mbrojtura në

mirë menaxhimi e tyre;

Janë të pakta botimet njohëse e prezantuese të peizazheve apo për parqet

kombëtare, të faunës e florës së rrallë, shoqërimet e rralla, bimët endemike, nuk

Alfred ZYLFI


njihen sa duhen monumentet e natyrës, pyjet e kullotat, etj., mungojnë si

fletëpalosje, albume, guida turistike, monografi, libra të vegjël, etj.;

administrata e menaxhimit të parqeve kombëtare e ZM, nuk mund të bëjë një

numërim real dhe të plotë të vizitorëve;

Mundësia e vendosjes së tarifave dhe krijimit të të ardhurave nga vizitorët që

vizitojnë parqet kombëtare është e vështirë dhe deri më tani nuk ka gjetur

zgjidhje;

Subjektet private që ushtrojnë dhe kanë ushtruar aktivitet në parqet natyrore

kombëtare nuk derdhin të ardhura në administratat zonale apo në qendër,

megjithëse janë përdoruesit dhe përfituesit më të mëdhenj të kësaj pasurie

natyrore të trashëguar;

Për parqet natyrore kombëtare nuk është kryer studim mbi analizën e

rentabilitetit të menaxhimit të parqeve natyrore kombëtare;

Për parqet natyrore kombëtare nuk janë kryer studime mbi koston reale në

total (vlera në para) për mirë menaxhimin e sistemit të tyre;

Nuk kanë funksionuar Komitetet e Menaxhimit të Zonave të Mbrojtura çka

sjellë mangësi në zbatimin e dispozitave ligjore dhe nënligjore nga administratat

e zonave të mbrojtura si dhe ky Komitet e ka humbur aktualitetin në mënyrën e

përfaqësimit të disa anëtarëve si pasojë e ndryshimeve ligjore.

Gjithashtu për përmirësimin dhe përsosjen e menaxhimit të parqeve natyrore

kombëtare KLSH ka dhënë disa rekomandime për AKZM, Ministrinë e Mjedisit

dhe pushtetin vendor ku veçojmë:

AKZM në bashkëpunim me Ministrinë e Mjedisit, pushtetin vendor, institucione në

mbrojtje të natyrës, organizata joqeveritare, donatorë, etj.:

të realizojë vlerësimin, përditësimin, ri klasifikimin e parqeve natyrore si

trashëgimi natyrore kombëtare;

të akordojë më shumë fonde për parqet natyrore kombëtare për zhvillimin

e tyre si një trashëgimi e brezave për brezat;

të përfundojë dhe të dërgojë për miratim planet e menaxhimit të Parqeve

Kombëtare të pa përfunduara si dhe miratimin e atyre në proces;


54 Botime 2017

të marrë masa për të kryer inventarizimin dhe përfundimin e vlerësimit të

gjendjes së treguesve të habitateve, florës dhe faunës, brenda parqeve dhe

në të gjithë sistemin e zonave të mbrojtura;

të kryejë veprimet e duhura për proces-verbalet e konstatimit të dëmeve

në ZM të mbajtura nga ana e AdZM-ve në qarqe;

të kryejë veprimet e duhura për prishjen e ndërtimeve pa leje dhe

eliminimin e derdhjes së ujërave të zeza në ZM dhe veçanërisht në parqet

natyrore kombëtare;

të marrë masa për mos ndërtimin e HEC-ve në ZM dhe PNK në kundërshtim

me legjislacionin dhe Konventën për Ruajtjen e Jetës së Egër Evropiane dhe

Habitateve Natyrorë (Konventa e Bernës), por edhe ligjet shqiptare;

të hartojnë standardet dhe kriteret në përcaktimin e sipërfaqes në ha park

natyror kombëtar që duhet të mbulojë një punonjës i AdZM si roje

mjedisore, punonjës i menaxhimit dhe punonjës i monitorimit në vartësi të

llojit të tij;

të kryejnë përcaktimin dhe pozicionimin e saktë të emërtimit profesional të

punonjësve që kryejnë detyrën e “rojeve mjedisore”;

të hartojë programe dhe kurikula të përditësuara sipas teknikave

bashkëkohore nga lektorë të fushës në trajnimin e “rojeve mjedisore”,

“specialistëve të monitorimit dhe menaxhimit”;

të marrë iniciativa ligjore në forcimin e kompetencave të stafit të

administratës së zonave të mbrojtura për mirë menaxhimi e tyre;

të marrë masa për prodhimin e fletëpalosje, albume, guida turistike,

monografi, libra të vegjël etj., si njohëse e prezantuese të peizazheve apo për

parqet kombëtare, të faunës e florës së rrallë, bimëve endemike,

monumenteve të natyrës, pyjet e kullotat, etj.;

të mundësojnë zgjidhjen e derdhjes së kontributeve/detyrimeve nga

bizneset privatë që ushtrojnë aktivitet për qëllime fitimi, në parqet natyrore

kombëtare për qëllime rehabilitimi;

të marrë masa për të kryer studime mbi analizën e rentabilitetit të

menaxhimit të parqeve natyrore kombëtare:

Alfred ZYLFI


• për vendosjen e standardeve mbi realizimin financiarisht të mirë

funksionimit të sistemit të menaxhimit të parqeve natyrore kombëtare

në tërësi dhe sipas llojit të tyre;

• mbi koston reale në total (vlera në para) për mirë menaxhimin e

sistemit të tyre;

• vendosjen e treguesve mbi matjen e arritjes së objektivave të sistemit

të menaxhimit të tyre në mbrojtje të biodiversitetit, habitateve,

popullatave të specieve të florës e faunës së egër dhe ekosistemeve

natyrore si trashëgimi natyrore që i përket brezave.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Alfred ZYLFI për periudhën janar-qershor 2017:

Auditimi i performancës në KLSH dhe marrëdhënia me Parlamentin.

(Botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 9 qershor 2017).


56 Botime 2017

GAO, LIDER I KOMUNITETIT TË SAI-ve

nga Bujar Leskaj, Kryetar i KLSH-së,

botuar në gazetën “Panorama”, më 20 shkurt 2017.

Shtetet e Bashkuara të Amerikës nuk janë vetëm shteti më demokratik dhe i

fuqishëm në botë. Institucioni suprem i auditimit publik të këtij vendi është një

institucion lider i INTOSAI-t, i organizatës botërore të institucioneve supreme të

auditimit (SAI-ve), jo vetëm për vlerat që mbart, por edhe për kontributin historik

që ka dhënë. Rreth 25 vjet më parë, në vitin 1992, SAI i SHBA-ve, Zyra Amerikane e

Llogarive Qeveritare (GAO), organizoi Kongresin INCOSAI XIV të INTOSAI-t në

Uashington D.C. Eveniment ky që shënoi zhvillimin më të rëndësishëm në

komunitetin e SAI-ve deri në atë kohë, pas Kongresit INCOSAI IX të INTOSAI-t në

Lima të Perusë në vitin 1977. Kongresi i Uashingtonit u përqendrua në Standardet

dhe udhëzimet për auditimin suprem publik. Nga Uashingtoni nisi rrugëtimin saga e

produktit kryesor të auditimit publik në botë (që më pas tërhoqi edhe vëmendjen e

OKB-se dhe sot përbën bazën e monitorimit të Axhendës së saj të Zhvillimit 2030),

standardet ISSAI të pranuara ndërkombëtarisht të auditimit suprem. Në kryeqytetin

amerikan mori formën e qartë dhe të plotë moto e INTOSAI-t “Experentia mutua

Omnibus prodest (Nga eksperienca e përbashkët fitojnë të gjithë)”.

Me kalimin e viteve, vitaliteti i fituar nga standardet profesionale u ndërthur me

përcaktimin e drejtimeve strategjike të INTOSAI-t. GAO mori kryesinë e Grupit të

Punës së organizatës për përgatitjen e strategjisë së zhvillimit të auditimit suprem

në nivel botëror. Kontributi i GAO-s në këtë Grup ndihmoi edhe strategjinë e

zhvillimit 2013-2017 të Kontrollit të Lartë të Shtetit, pasi në themel të saj kjo

strategji ka objektivat kryesore të përcaktuara në strategjinë e zhvillimit 2011-2016

të INTOSAI-t, sidomos Objektivi i dytë i ndërtimit të kapaciteteve institucionale dhe

Objektivi i katërt i zhvillimit drejt një organizate model.

GAO ishte po ashtu në boshtin e përgatitjeve të Planit të ri Strategjik të Zhvillimit

2017-2022 të INTOSAI-t, të miratuar në Kongresin e fundit të organizatës, INCOSAI

Bujar LESKAJ


XXII, zhvilluar në Abu Dhabi të Emirateve të Bashkuara Arabe më datat 5-11 dhjetor

2016. Kryetar i Grupit të Punës për hartimin e Planit Strategjik të INTOSAI-t ishte

drejtuesi i GAO-s dhe KryeKontrollori i Përgjithshëm i SHBA-ve, z. Gene L. Dodaro,

mik i shqiptarëve dhe i KLSH.

Z. Dodaro, në leksionin e tij në Konferencën Vjetore 2013 të Shoqatës Amerikane të

Administratës Publike “Elliot Richardson”, e ndan kontributin e organizatës që

drejton në katër shtylla. Së pari, ai thekson se etika dhe integriteti formojnë bazën

për auditimin. Së dyti, nënvizon rëndësinë që GAO i kushton etikës dhe integritetit

në punën e saj. Së treti, nxjerr në pah rolin e organizatës për të zbuluar dhe

deklaruar hapur në publik të vërtetat e vështira në qeverisjen publike. Dhe së

katërti, ndihmën që institucioni i tij jep në promovimin e etikës dhe integritetit në

auditimin publik në të gjithë botën. Në këtë leksion, Dodaro shprehet se “Si dikush

që e ka kaluar karrierën e tij si një auditues federal, mund të them pa hezitim: puna

solide audituese, e bazuar në integritetin dhe parimet e tjera etike është e

domosdoshme për një mbikëqyrje efektive të qeverisë dhe mbajtjen e njerëzve

përgjegjës. Puna e GAO-s nxjerr në dritë mangësitë qeveritare, inkurajon sjelljen e

duhur nga ana e zyrtarëve publikë dhe e kontraktorëve privatë, si dhe ndihmon për

të penguar sjelljen e diskutueshme. Puna solide audituese gjithashtu kontribon në

rezultate më të mira të politikave publike dhe në përmirësimin e performancës së

qeverisë... Besueshmëria e GAO-s varet nga perceptimi - dhe realiteti - se puna jonë

është kryer me integritet dhe sipas parimeve etike...Pa besueshmërinë, një auditim

nuk ka shumë vlerë”.

GAO nuk është thjesht komuniteti i mbi 3200 punonjësve me integritet, përgatitje

të lartë profesionale dhe të mirëtrajnuar. Institucioni nxjerr çdo vit me qindra

raporte auditimi dhe dëshmi, për t’i siguruar Kongresit dhe drejtuesve të agjencive

të pavarura informacion të saktë mbi aktivitetet e qeverisë. Raportet e tij për Risqet

e Larta dhe për mbivendosjet, dublimet apo fragmentimin e punës së qeverisë

federale janë shembull për cilindo institucion auditimi në botë. Institucioni jep

kontributin e tij si lider në auditim, nëpërmjet standardeve që zbaton, të quajtura

“Libri i Verdhë”, të bazuara mbi rregullat e etikës dhe integritetit, ku janë reflektuar

praktikat më të mira të marra nga standardet ISSAI.

Institucioni funksionon tërësisht si një agjenci e pavarur nga Qeveria. Edhe pse GAO

nuk ka tagër të detyrojë Qeverinë që të zbatojë përfundimet dhe rekomandimet e

auditimeve të saj, institucioni imponohet me vlerat e tij, duke i bindur veprimtarët e

tjerë për të vepruar. Pjesëmarrja në seancat e Komisioneve të Kongresit Amerikan


58 Botime 2017

është një element veçanërisht i vlefshëm bindës dhe stafi i GAO-s lë çdo detyrë

tjetër për ta kryer këtë. Por jo vetëm kaq, pothuajse të gjitha raportet e auditimit

janë dokumente publike dhe vihen në dispozicion për mediat. Vëmendja e mediave

ndaj një raporti auditimi mund të jetë një nxitje e fuqishme për veprim korrigjues

në Qeveri, kështu që GAO bashkëpunon me përfaqësues të mediave të ndryshme.

GAO vetë nuk mban konferenca për shtyp, por merr pjesë, nëse i kërkohet, në

konferencat për shtyp të mbajtura nga një organ tjetër (mund të jetë dhe një anëtar

i Kongresit), i cili e ka kërkuar raportin e auditimit. Në këto konferenca, stafi GAO-s i

përgjigjet pyetjeve nga gazetarët.

GAO përbën një model për të gjitha institucionet supreme të auditimit në botë, për

pavarësinë, profesionalizmin, transparencën dhe integritetin, vlera këto të

përmbajtura në standardet ISSAI të INTOSAI-t. Në leksionin e tij, përmendur më

sipër, në lidhje me ISSAI-t, Dodaro shprehet se “Këto standarde kanë aplikime reale

në punën e GAO-s dhe në audituesit tanë. GAO parashikon shpërblim karriere për

etikën dhe integritetin. Në fakt, integriteti është një nga tre vlerat bazë të GAO-s. Të

tjerat janë llogaridhënia dhe besueshmëria. Këto vlera themelore janë skalitur me

krenari mbi dyert e para të ndërtesës së GAO-s në Uashington”.

GAO punon shumë ngushtë me Kongresin Amerikan. Lidhjet janë të shumta dhe të

gjera, sidomos ato me disa Komisione të përhershme të Kongresit dhe Senatit. Në

rrethana të tjera, lidhje të tilla të ngushta midis një SAI dhe Parlamentit mund të

jenë një kërcënim për pavarësinë e SAI-t. Mirëpo ka disa arsye pse GAO ka qenë në

gjendje që të ruajë pavarësinë e saj në këtë mjedis. Po përmend dy kryesoret prej

tyre. Së pari, angazhimi institucional për pavarësinë dhe objektivitetin e institucionit

(i përforcuar nga personalitetet në krye të GAO-s që prej krijimit të organizatës në

vitin 1921) është themelor për kulturën organizative të SAI-t amerikan. Stafi i tij

instinktivisht dhe fuqimisht i reziston çdo përpjekjeje që synon të ushtrojë ndikim të

papërshtatshëm në drejtimin apo përmbajtjen e punës së institucionit, madje edhe

për rastet kur rrezikohet tjetërsimi i punës nga Senatorë apo Anëtarë me ndikim të

fortë të Dhomës së Përfaqësuesve. Së dyti, një mbrojtje dhe garanci akoma më e

rëndësishme për pavarësinë e GAO-s qëndron në natyrën e Kongresit Amerikan, në

ndarjen e shumtë të pushtetit të tij dhe disiplinën e dobët të brendshme partiake.

Karakteristika këto që janë ndoshta të natyrshme në historinë politike dhe në

demokracinë amerikane, duke bërë që të ketë shumë pak gjasa që Kongresi të

mund të ushtrojë një presion të tillë të qëndrueshëm mbi GAO-n, që të arrijë të

kërcënojë seriozisht pavarësinë e saj. Për më tepër, ka një bindje të fortë në

Bujar LESKAJ


Kongres - së paku në mesin e shumë nga anëtarët e tij më me ndikim që

“kredibiliteti publik i mirëkrijuar i GAO-s është shumë i vlefshëm dhe një aset i

Kongresit, si institucion, dhe se Kongresi e ka të pamundur të lejojë qe ky

kredibilitet të zvogëlohet nga pakënaqësi politike afatshkurtra ose implikime

politike të ndonjë auditimi të veçantë ose një serie auditimesh”.

Kryekontrollori i SHBA-ve në leksionin e tij të vitit 2013 përmend se “Ne në GAO nuk

bëjmë politika, as marrim vendime politike. Kjo i takon Kongresit. Por ne besojmë se

duke u bazuar në të dhëna të shëndosha, zyrtarët publikë kanë më shumë gjasa të

marrin vendime të informuara dhe të bëjnë gjënë e duhur. Ky informacion i

besueshëm dhe objektiv është i nevojshëm urgjentisht sot, për shkak të shumë

sfidave fiskale, sociale dhe të sigurisë me të cilat përballet kombi ynë.

GAO është gjithashtu e angazhuar për ta informuar plotësisht publikun për punën e

saj. Ne fuqimisht besojmë në transparencën, në idenë se qytetarët amerikanë duhet

të jenë sa më të informuar që të jetë e mundur në lidhje me performancën dhe

rezultatet e qeverisë. Sipas mendimit tim, të kuptuarit dhe mbështetja publike do të

jenë jetike në adresimin e çështjeve të vështira politike që shtrihen përpara. Për këtë

qëllim, GAO e raporton publikisht atë që bën. Nëse ju shkoni në internet, ju do të

gjeni se pothuajse çdo raport i GAO-s dhe dëshmi në Kongres është në faqen tonë të

internetit në ditën që është bërë publike”.

Qendra e Ekselencës në Auditim është një strukturë qendrore e GAO-s, që punon

me të gjitha institucionet e auditimit dhe llogaridhënies qeveritare në botë, për të

përmirësuar dhe shtuar, nëpërmjet trajnimeve të saj, kapacitetetet e tyre në

auditim. Qendra ndihmon institucionet supreme të auditimit publik (SAI-t) të

zhvillojnë dhe zbatojnë korniza të shëndosha të sigurimit të cilësisë në auditim dhe

plane strategjike e strategji të zhvillimit të burimeve të tyre njerëzore, duke rritur

njohuritë për standardet ndërkombëtare të INTOSAI-t.

Mbështetur në këto tradita dhe vlera të patjetërsueshme të kontributit të një SAI si

GAO në mbajtjen të përgjegjëshme të administratës së shtetit më të fuqishëm dhe

demokratik në botë, por dhe në zhvillimin e auditimit suprem publik, ne si KLSH

përkthyem në shqip dhe botuam në vitin 2015 standardet e auditimit të GAO-s,

“Yellow Book” (Libri i Verdhë). Leximi dhe përvetësimi i këtyre standardeve nga

audituesit e KLSH-së po i ndihmon ata në punën e tyre të përditshme për të

realizuar auditime cilësore.


60 Botime 2017

Në këto vitet e fundit, marrëdhënia jonë si KLSH me GAO-n po forcohet dhe po

merr trajta konkrete bashkëpunimi. I jemi mirënjohës GAO-s dhe në veçanti z.

Dodaro, drejtuesit të saj, që në harkun kohor të dy viteve 2016-2017 mundësuan

dhe po realizojnë trajnimin e tre audituesve tanë për rreth 4 muaj pranë zyrave të

GAO-s në Uashington D.C. Kjo eksperiencë që po merret është e një vlere të

jashtëzakonshme për ne.

Më datën 30 janar 2017, takova në Uashington D.C. z. James-Christian Blockwood,

Drejtor i Planifikimit Strategjik dhe zj. Janet St. Laurent, Drejtoreshë e Qendrës së

Ekselencës në Auditim, në vijim të çështjeve të diskutuara në takimin e punës që

pata me Kryekontrollorin e SHBA-ve z. Dodaro në Abu Dhabi në dhjetor 2016.

Biseduam për fushat e bashkëpunimit me Qendrën e Ekselencës në trajnime

afatgjata e afatshkurtra të audituesve shqiptarë, veçanërisht për Auditimin e

Performancës, të IT, në fushën e etikës dhe integritetit në auditim, si dhe në

procesin e Planifikimit Strategjik 2018-2022. Të dy menaxherët e lartë të GAO-s

konfirmuan se do të sjellin auditues amerikanë në Shqipëri për trajnime në fushat e

mësipërme. Sfida jonë është të implementojmë standardet e GAO-s, pra të

përgatisim “The Albanian Yellow Book”, standardet e auditimit suprem publik të

Shqipërisë.

Dëshiroj ta mbyll këtë shkrim me mesazhin që Kontrollori i Përgjithshëm i SHBA-ve,

z. Gene L. Dodaro i përcolli KLSH-së në 90 Vjetorin e krijimit të tij në maj 2015 “Si

drejtues i GAO-s, unë kam mësuar mjaft nga eksperiencat tona të shumta në

INTOSAI, duke përfshirë angazhimin tonë në zhvillimin e planeve strategjikë të

INTOSAI-t. ... Është e rëndësishme për ne të reflektojmë mbi diversitetin e INTOSAI-t

si një prej pikave të tij më të forta dhe si një burim vlere për secilin SAI...

Institucionet Supreme të auditimit sot janë pozicionuar si kurrë më parë, për të bërë

diferencën, jo vetëm për vendet e tyre, por në tërësi për të gjithë botën. Në nivel

kombëtar, SAI-t ndihmojnë në përmirësimin e shërbimeve publike dhe ndihmojnë

drejtuesit publikë të planifikojnë për të ardhmen. Në nivel ndërkombëtar, puna me

homologët e tyre, i ndihmon të zgjidhin problemet e hasura. Dëshiroj të shpreh

urimet e mia më të mira për institucionin e Kontrollit të Lartë të Shtetit dhe për

vazhdimësinë e përpjekjeve tuaja në shërbim të mirëqeverisjes. Pres të punoj me ju

për të zhvilluar më tej bashkëpunimin ndërmjet dy institucioneve tona”.

Aulent GURI


AJRI I BRENDSHËM, SUBJEKT I AUDITIMEVE TË KLSH-SË NË TË ARDHMEN

nga Aulent GURI1 – Kryeauditues, KLSH,

botuar në gazetën “Telegraf ”, më 24 shkurt 2017.

Cilësia e ajrit të brendshëm është një përkufizim, i cili i referohet cilësisë së ajrit

brenda dhe përreth godinave të banimit ose godinave social-kulturore, mjediseve të

punës, shkollave, kopshteve, çerdheve, etj. Ajri i brendshëm mund të ndikohet nga

gazra të ndryshme, ku ndër më kryesorët janë monoksidi i karbonit, përbërësit

organikë të avullueshëm (volatile organic compounds-VOC) grimcat e imta,

bakteret, ndotës biologjikë, si dhe çdo përbërës apo ndotës tjetër që mund të

shkaktojë ndikime negative në shëndet. Edhe pse shumë pak flitet për ajrin e

brendshëm, ai është shumë herë më i rëndësishëm sesa ajri i jashtëm sa i përket

ndikimeve negative që mund të sjelli në shëndetin e njeriut. Në shumë raste të

evidentuara edhe në median e shkruar dhe vizive mjaft individë kanë humbur edhe

jetën si pasojë e asfiksimit, duke qenë se kanë qëndruar në ambiente të mbyllura në

përqëndrime të larta të ndotësve të ndryshëm, si monoksidi i karbonit, dioksidi i

karbonit, dioksidi i azotit, etj. Ndotësit biologjikë mund të shkaktojnë astmë, alergji

e deri në sëmundje të tjera alergjike. Asbesti i cili është përdorur gjerësisht në

materialet e ndërtimit është një tjetër faktor rreziku për kancerin e mushkërive.

Mjediseve të punës duhet t’i kushtohet më shumë rëndësi në respektimin e

normave dhe standardeve të elementëve që ndikojnë në cilësinë e ajrit. Sot, kudo

në Shqipëri ka një shumëllojshmëri të mjediseve të punës që variojnë nga zyrat,

lokale apo edhe dyqane ku ushtrohen aktivitete kancelarike të ndryshme si

printime, etj., dhe ku tendenca për të patur një tejkalim të cilësisë së ajrit të

brendshëm është më e madhe. Të tjera mjedise pune që mund të konsiderohen

edhe më të rëndësishme janë ato të karakterit industrial, objekte të fasonerisë ku

më kryesoret mund të përmendim punishtet e rrobaqepësisë dhe këpucarisë.

Shpesh, edhe pse nën zë për shkak të frikës nga largimi prej vendit të punës,

punonjës të shumtë ankohen për kushtet e punës që lidhen në këto aktivitete dhe

që kanë të bëjnë kryesisht me mos ventilimin e mjediseve të brendshme të punës,


62 Botime 2017

mos mbajtjen e mjeteve mbrojtëse si maska, kufje, veshje speciale, etj. Sot, e gjithë

vëmendja e Ministrisë së Mjedisit, si dhe institucioneve në varësi të saj është e

përqendruar në matjen, monitorimin dhe vëzhgimin e cilësisë së ajrit të jashtëm.

Ka ardhur koha që monitorimit të ajrit të brendshëm t’i jepet e njëjta rëndësi, si

edhe ajrit të jashtëm, jo vetëm nga Ministria e Mjedisit dhe institucione të tjera, por

edhe nga Kontrolli i Lartë i Shtetit, i cili mund të kërkojë dhe mund të bëhet iniciator

mjaft i rëndësishëm sa i përket kujdesit që duhet të tregohet në mos tejkalimin e

nivelit të normave të cilësisë së ajrit të brendshëm. Shumë institucione social-

kulturore të tilla, si shtëpitë e fëmijës, qendra të të moshuarve, etj., kanë qenë dhe

do jenë subjekte të auditimit të Kontrollit të Lartë të Shtetit. Krahas kushteve

higjeno-sanitare e mbajtjes pastër të mjediseve të brendshëm, një çështje mjaft e

rëndësishme e cila duhet patur parasysh në auditimin e institucioneve të

lartpërmendura duhet të jetë edhe cilësia e ajrit të brendshëm. Fakti që cilësia e

ajrit të brendshëm nuk është në vëmendjen e atyre institucioneve që e kanë për

detyrë ta monitorojnë dhe të mbrojnë shëndetin e njeriut nuk duhet ta pengojë

Kontrollin e Lartë të Shtetit të ngulmojë dhe t’i japë më shumë rendësi kësaj

problematike duke kërkuar monitorimin e ajrit të brendshëm njësoj siç bëhet me

ajrin e jashtëm. Faktorët që ndikojnë në cilësinë e ajrit të brendshëm krahas

përqendrimit të ndotësve kryesorë, kanë të bëjnë kryesisht me mbi popullimin e

mjediseve të brendshëm, siç ka ndodhur e vazhdon të ndodh në mjedise shkollore

ose parashkollore, ekspozimin e gjatë në këto mjedise, ventilimin e dobët,

përdorimin pa kriter dhe pa ajrosje të detergjenteve pastrues, ngritjen e pluhurave,

kondensimin e avujve, etj.

Në 2011-2012, Organizata Botërore e Shëndetësisë organizoi në bashkëpunim me

Institutin e Shëndetit Publik një studim pilot për vlerësimin e ekspozimit të

nxënësve ndaj rreziqeve mjedisore ne shkolla. Ky mund të konsiderohet ndër të

parët në këtë fushë në Shqipëri. Studimi u bë në dy qytete (Tiranë, Elbasan) dhe në

një zonë rurale (Pezë, Tiranë). Ai përfshiu 12 shkolla fillore e te mesme. Problemet

kryesore të identifikuara ishin temperatura e ulët e brendshme, ventilimi i dobët

(shkallët e ventilimit ishin disa herë nën nivelin e rekomanduar në vendet e BE-së e

në SHBA), përmbajtja e lartë e dioksidit të karbonit CO2 dhe lagështia e myku i

pranishëm në klasa. Nivelet maksimale të CO2 varionin nga 2800-5800 ppm gjatë

orëve të mësimit në shumicën e klasave, duke rënë në 1000-2500 ppm gjatë

pushimeve të vegjël e të mëdhenj dhe 400-800 ppm gjatë natës kur norma e

vendosur qysh më 1858 nga kimisti i njohur gjeman Max Von Pettenkofer është

Aulent GURI


1000 ppm. Studime të tilla ndihmojnë për të kuptuar situatën në të cilën ndodhemi

me qëllim përmirësimin e vazhdueshëm të të gjithë faktorëve që ndikojnë në ajrin e

brendshëm. Edukimi publik lidhur me këtë problematikë është një tjetër çështje që

duhet marrë në konsideratë nga institucionet përgjegjëse të cilat kanë për qëllim

garantimin e cilësisë së mjedisit dhe shëndetin e popullatës.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Aulent GURI për periudhën janar-qershor 2017:

KLSH është pjesë aktive e auditimeve paralele të performancës me homologet e

rajonit.

(Botuar në gazetën “Telegraf”, më 18 mars 2017).


64 Botime 2017

KLSH DHE AUDITIMI I PROCEDURAVE TË PROKURIMIT PUBLIK

nga Lolita BAHOLLI dhe Kristaq GJURGJAJ – Auditues, KLSH,

botuar në gazetën “Standard”, më 24 shkurt 2017.

Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH), i ka kushtuar një vëmendje të veçantë auditimit në

fushën e prokurimeve publike, sepse nëpërmjet tyre shpenzohet pjesa më e madhe

e fondeve publike, pasi çdo njësi e qeverisjes qendrore/vendore është blerëse e

mallrave/shërbimeve dhe kryerjes së punëve publike për komunitetin. Po ashtu

nëpërmjet prokurimeve publike realizohet zbatimi i politikave dhe objektivave të

pushtetit qendror/vendor.

Devijimet nga rregullat e prokurimit mund të kenë pasoja të konsiderueshme të

shkaktuara dhe të motivuara nga korrupsioni, por nga ana tjetër të justifikuara në

mënyrë “të ligjshme”.

Nga auditimet e kryera nga KLSH, ka shumë shembuj të neglizhencës totale të

procedurave të prokurimit, dhënien e kontratave me asnjë justifikim duke injoruar

rregullat e prokurimit, të publikuara në mënyrë të vazhdueshme në faqen e web-it.

Procesi i tenderimit ka të bëjë me marrëdhëniet e veçanta kontraktuale e detyrime,

dhe përgjithësisht, ka katër faza tradicionale: planifikimi, paraqitja e ofertave të

vlerësimi, zbatimi dhe monitorimi i zbatimit, të cilat janë faza themelore edhe pse

disa detaje ndryshojnë, dhe më e rëndësishmja është se në këtë proces janë shumë

palë të përfshira e një ndër to është njësia e hartimit të dokumenteve të tenderit.

Në bazë të legjislacionit të prokurimit, anëtarët e njësisë së prokurimit të një

autoriteti kontraktor, duhet të jenë të paktën tre persona me arsim të lartë, dhe

njëri prej tyre duhet të jetë jurist. Legjislacioni i prokurimit nuk përcakton se çfarë

profesioni apo kualifikimi duhet të kenë dy anëtarët e tjerë, por përcakton se në

fillim të çdo viti, APP-ja, në bazë të dhënave apo kërkesave të autoriteteve

kontraktore, planifikon nevojat e trajnimit të zyrtarëve të përfshirë në veprimtarinë

e prokurimit publik. Gjithashtu po ky legjislacion nuk parashikon kryetar të njësisë

së prokurimit, por kjo e fundit vepron si një grup i vetëm. Fakti që në rregullat e



prokurimit publik, parashikohet shprehimisht që një nga anëtarët e njësisë duhet të

jetë patjetër jurist, shpjegohet me nevojën e një profesionisti për mirëkuptimin dhe

interpretimin ligjor të rregullave të prokurimit publik, me qëllim zbatimin e tyre

sipas kërkesave ligjore të fushës.

Nisur sa më sipër si dhe nga rëndësia e hartimit të kërkesave të veçanta për

kualifikim, nga auditimet e KLSH kanë rezultuar se në njësitë e hartimit të

dokumenteve të tenderit janë punonjës me arsimin të lartë, por profesionet e tyre

nuk kanë lidhje me objektin e prokurimit, ku veçojmë se në njësitë e prokurimit për

procedura për punë civile janë agronomë, veteriner, kimistë, psikologë por jo

ekonomistë apo inxhinierë të fushës të cilët të kenë njohuri mbi objektin e

prokurimit, aq më tepër ka edhe raste që janë me shkollë të mesme. Ky fenomen

ndodh në kushtet kur në aktet ligjore të prokurimit publik është parashikuar se nëse

njësia e prokurimit nuk ka kapacitetet e duhura për hartimin e kërkesave për

kualifikim dhe/ose specifikimet teknike dhe/ose kriteret e vlerësimit, këto

përgatiten nga struktura të specializuara për objektin që prokurohet, brenda

autoritetit kontraktor apo edhe jashtë tij, kur kjo ekspertizë mungon.

Nga auditimet e kryera nga KLSH për kontratat për punë civile, ka rezultuar që

projektet dhe preventivat, pjesë e dokumenteve të tenderit, hartohen nëpërmjet

subjekteve të përzgjedhur me tender apo sikurse po rezulton kohëve të fundit të

“dhuruara”.

Një fenomen që ndeshet shpesh në auditimet e kryera është se këto subjekte

hartojnë projektet, preventivat, specifikimet teknike e grafikun e punimeve, por në

asnjë rast nuk u japin autoriteteve kontraktore të dhëna mbi numrin e duhur të

fuqisë punëtore, se sa punëtorë duhet të jenë të certifikuar nga organet certifikuese

të njohura me ligj, stafin drejtues dhe inxhinierë të tjerë të domosdoshëm për

realizimin e objektit, kategoritë e licencës dhe klasifikimin e tyre, numrin, llojet dhe

kapacitetet e makinerive e pasjeve, llojet e certifikimit ndërkombëtar (certifikata

ISO) në mënyrë që kërkesat e veçanta teknike për kualifikim të jenë të

argumentuara nga specialistë direkt që kanë lidhje me projektimin e veprës.

Në të shumtën e herës plotësimi i këtyre kërkesave bëhet nga njësia e prokurimit,

në mënyrë të pa argumentuar dhe pa efektivitet, duke vendosur kërkesa të

korruptuara nga njëra anë dhe duke favorizuar operatorë ekonomikë të

paracaktuar, të cilëve sipas kërkesave të vendosura “i mungon vetëm emri i

subjektit”, duke ndikuar në mënyrë indirekte në mos realizimin e objektivit kryesor

të prokurimit.


66 Botime 2017

Së fundmi nga shumë autoritete kontraktore është konstatuar si kërkesë e shtuar

në kërkesat e veçanta për kualifikim “paraqitja e një vërtetimi të lëshuar nga

autoriteti kontraktor, që nuk është debitor në të”, kërkesë kjo e tejkaluar mbi

kërkesat e ligjit të prokurimit publik, pasi marrja e këtij vërtetimi sjell dijeninë e

operatorëve pjesëmarrës në procedurën e prokurimit, fenomen ky korruptim dhe

ndikon drejtpërdrejt dhe negativisht në rezultatin e dëshiruar të procesit të

prokurimit dhe në konkurrencën e ndershme.

Nga auditimet ka rezultuar se shkelja e konkurrencës mund të ndodhë në mënyrë të

drejtpërdrejtë kur tenderi nuk i është dhënë ofertës më të mirë, ose të tërthortë;

me rënien e numrit të operatorëve ekonomikë që marrin pjesë në një tender, për

shkak të nivelit të ulët të plotësimit të kërkesave, me pasojë dëm ekonomik apo

përdorim pa efektivitet të fondeve publike, duke mos siguruar mirëpërdorim të

fondeve publike dhe ulje të shpenzimet procedurale.

Gjatë vitit 2016, vetëm nga Departamenti i Auditimit të Buxhetit të Pushtetit

Vendor janë audituar 46 Bashki dhe ish komunat si pjesë e tyre, ku nga 660

procedura prokurimi me vlerën 5,978,000 mijë lekë (pa tvsh) janë audituar 485

procedura prokurimi me vlerë 5,660,000 mijë lekë (pa tvsh), ose e thënë ndryshe

rreth 78% të numrit prokurimeve apo 95% të fondeve të venë në dispozicion.

Nga 485 procedura prokurimi të audituara në 419 prej tyre kanë rezultuar me

shkelje të ndryshme, ku mund të përmendim:

për mos llogaritje të saktë të vlerës kontratës (fondit limit) në 121 procedura;

mos përcaktimi i drejtë i dokumenteve të tenderit në 122 procedura;

mos përcaktimin e qartë të specifikimeve teknike në 13 procedura prokurimi;

në hapjen dhe shqyrtimin e ofertave në 100 procedura;

në kualifikimin apo s’kualifikimin e padrejte në 120 procedura, etj.

Si rezultat i këtyre auditimeve dhe shkeljeve të konstatuara në zbatimin e ligjit të

prokurimeve, KLSH i ka rekomanduar Agjencisë Prokurimit Publik, vlerësimin dhe

marrjen e masave ndaj personave përgjegjës, ku në të shumtën e rasteve ka

mbajtur qëndrim duke i penalizuar me gjobë nga 50,000-200,000 lekë/person (rreth

160 persona në vlerën totale prej 11,000,000 lekë).

Janë evidentuar dëm ekonomik nga mos zbatimi i ligjit në vlerën 439,409 mijë lekë,

dëme të cilat kanë konsistuar në:



llogaritje e pasaktë të fondit limit, apo nga diferencat që vijnë për arsye të

skualifikimit të padrejtë të operatorit ekonomik me vlerë të ofertës më të ulët me

vlerë 121,588 mijë lekë;

për punime të pakryera, një fenomen shumë i përhapur, për të cilin kanë

përgjegjësi kryesore mbikëqyrësit e punimeve, si dhe titullarët e institucioneve, me

vlerë 210,196 mijë lekë.

penalitete për moszbatimi të kontratave të punimeve në afat me vlerë 107,625

mijë lekë.

Kontrollit të Lartë të Shtetit i është besuar një mandat i qartë dhe ka burime të

mjaftueshme për të siguruar një proces të kujdesshëm të prokurimit dhe me linja të

qarta të përgjegjësisë. Pavarësisht se sistemi i prokurimit elektronik në Shqipëri

është i zhvilluar, sistem i cili mbetet i ndjeshëm ndaj korrupsionit, pasi proceset dhe

kontratat e prokurimit publik nuk mund të monitorohen plotësisht në numër dhe

në mënyrë të mjaftueshme.


68 Botime 2017

AUDITIMI I PERFORMANCËS, SFIDAT DHE HAPAT E TIJ DREJT ZHVILLIMIT

nga Klejvis KULE – Auditues, KLSH,

botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 25 shkurt 2017.

Auditimi i Perfomancës

Auditimi i performancës është një shqyrtim i pavarur i eficiencës dhe efektivitetit të

sipërmarrjeve qeveritare, programeve dhe organizatave publike, duke ju

përmbajtur ekonomicitetit dhe me synim identifikimin e përmirësimeve. Auditimi i

performancës është një mënyrë për të penetruar më thellë në mbarëvajtjen dhe

arritjen e rezultateve të aktiviteteve të ndryshme financiare. Matja në mënyrë

efektive e performancës së agjencive dhe programeve publike përbën një nga

çështjet kryesore në menaxhimin publik. Zakonisht, auditimi i performancës

mbështetet në një perspektivë të përgjithshme, atë të “pronarit”, që do të thotë

nga lart‐poshtë. Ai përqendrohet kryesisht në kërkesat, qëllimet, objektivat dhe

pritshmëritë e legjislativit dhe qeverisë qendrore. Ai i jep përgjigje pyetjeve si: “A po

përfiton taksapaguesi vlerën e duhur për taksat që po shpenzohen në një aktivitet

publik?”, apo “A mund të shpenzohen paratë më mirë dhe më mençur për të arritur

rezultate më të mira?”. Presionet e taksapaguesve, privatizimi i disa shërbimeve

publike, iniciativat legjislative për kufizimin e shpenzimeve publike, si dhe procesi i

decentralizimit të qeverisjes, gjeneruan një kërkesë në rritje për llogaridhënie të

agjencive qeveritare ndaj pushtetit legjislativ dhe publikut, mbi mënyrat se si

shpenzohen fondet publike dhe cilat janë rezultatet që ato gjenerojnë.

Historiku i Auditimit të Performancës

Auditimi i Performancës me krijimin e Gjykatës Europiane të Audituesve në 25 tetor

1977, njihej fillimisht si shëndoshja e menaxhimit financiar (SMF), që shprehej edhe

në traktatin e Mastrichtit në vitin 1957.

Klejvis KULE


ECA vendosi të ndiqte një qasje më të gjerë ndaj auditimit të jashtëm në Evropën e

Veriut ku synonte të bashkonte idetë menaxheriale me ato qeverisëse, me qëllim të

përmirësonte cilësinë dhe eficiencën e shërbimit publik. Pas vitit 1992 auditimi i

performancës filloi të merrte format e veta të para, ku buxheti i Bashkimit Evropian

të implementohej sipas tre parimeve: Ekonomicitet, Eficiencë dhe Efektivitet, të

cilat janë aktualisht tre parimet kryesore mbi të cilat mbështetet Auditimi i

Performancës aktualisht. Në vitin 2006 u bë për herë të parë publikimi i Manualit të

Auditimit të Performancës nga ECA, një nevojë e domosdoshme për të ndihmuar

audituesit në kryerjen e punës së tyre. Në tetor 1997, në një sesion ceremonial të

ECA-s që shënonte 20 vjetorin, Presidenti i ECA, shprehu kënaqësinë e tij me fjalët:

“Ky instrument i ri ka ndihmuar që shtetet anëtare të jenë më të vetëdijshëm për

përgjegjësitë e tyre në menaxhimin e fondeve të Komuniteti”. Për ndërtimin e

Kapaciteteve të qëndrueshme të audititimit të performancës ECA ka kërkuar

gjithashtu njohuri dhe këshilla nga SAI të tjera. Produkti i raporteve të auditit të

performancës nga ECA, nuk ka qënë ekzaktësisht linear në periudhën 2000-2014

për një numër faktorësh, por kryesori ishte se ky auditim trajtohej si projekt

kërkimor. Në periudhën para vitit 2006 kur u krijua dhe manuali i këtij auditimi,

metodat e auditimit kanë qënë më pak të sofistikuara, kjo dukej që në mbledhjen e

të dhënave, ku nuk merreshin informacionet nga grupet e interesit, në analizën e

informacionit, në përmbajtjen e raporteve finale, të cilat kishin mangësi dhe shpesh

nuk ofronin për Parlamentin Evropian produktin e kërkuar. Një faktor tjetër që

ndikoi negativisht tek auditimi i perfomancës ishte edhe zgjerimi i Bashkimit

Europian në vitin 2004. Në këtë periudhë në fokus të auditimit të perfomancës u bë

një kalim gradual nga qasja ku sistemet ishin të orientuara tek menaxhimi i

perfomancës në një qasje tjetër e cila vlerëson rezultatet e dorëzuara dhe

problemet e trajtuara. Me kalimin e kohës filloi përdorimi i mbledhjes së të

dhënave dhe analizave, teknikat e reja dhe të larmishme, të tilla si anketat

elektronike, fokus grupet, dhe ekspertët, kanë zgjeruar edhe akomoduar këto qasje

të ndryshme të auditimit. Megjithatë, zhvillimi i auditimit është një proces

përsëritës, dhe në vitin 2014 një shqyrtim ndërkombëtar përsa i përket praktikës së

auditimit të performances nga ECA (i kryer nga SAI-t të Francës, Gjermanisë dhe

Suedisë) arriti në përfundimin se duheshin përpjekje të mëtejshme dhe të

nevojshme për të zhvilluar një kapacitet të qëndrueshëm të auditimit të

perfomancës. Në strategjitë e vendosura nga ECA i kushtohet rëndësi informacionit

të raporteve të auditimit të perfomancës, ku në vitin 2017 synohet të jepet një

informacion më i plotë mbi performancën e shteteve të Bashkimit Europian.


70 Botime 2017

Sfidat e auditimit në Shqipëri në të ardhmen

Në të kaluarën, Ligji i vjetër nr. 8270, dt. 23.12.1997, së bashku me ndryshimet e

bëra në Ligjin nr. 8599, dt. 10.04.2000 “Për Kontrollin e Lartë të Shtetit”, nuk e

përkufizonte në mënyrë eksplicite apo adresonte specifikisht auditimin e

performancës. Në nenin 6 të këtij ligji përmendej se KLSH ka si objektiv kryesor

kontrollin e përdorimit efektiv dhe të dobishëm të fondeve publike, por nuk e

mandatonte KLSH-në të kryente auditime të mirëfillta performance. Kjo ishte një

nga sfidat kryesore të asaj kohe që hasi KLSH dhe vet auditimi i perfomancës në

kryerjen e këtyre auditimeve. Po kështu, vetë strukturat drejtuese të atëhershme e

konceptonin auditimin e performancës si auditim derivat, njohës dhe pjesor, pjesë

rutinore të procesit të punës dhe jo si risi, punë krijuese e mirëfilltë, bashkëkohore

dhe integrale. Për këtë arsye, ky auditim nuk u rrit asnjëherë në nivelin e SAI-e të

tjera të zhvilluara apo rajonale, duke mos e bërë kështu asnjëherë emergjent

mandatimin e tij ligjor. Shpesh herë ligjvënësit dyshonin dhe hezitonin për të krijuar

një ligj të posaçëm për ta mandatuar Auditimin e Performancës, kjo vinte edhe

sepse kishin mungesë njohurish në lidhje me rëndësinë që kishte ky auditim për

menaxhimin e të mirave publike me ekonomicitet, eficiencë dhe efektivitet. Në

tetor të vitit 2012, u krijua Departamenti i Auditimit të Performancës, i përbërë nga

16 auditues, ndër të cilët ka patur auditues me përvojë në KLSH dhe auditues të

rinj, aktualisht ai ka 20 auditues. Mandati ligjor i auditimit të performancës u

zyrtarizua në datën 27.11.2014. Auditimi që kryhet nga ky departament mbështetet

në Ligjin 154/2014 “Për Organizimin dhe Funksionimin e KLSH”. Përmirësimi i

cilësisë dhe shtimi i numrit të auditimeve të performancës ka qënë dhe ngelet

akoma një nga sfidat më madhore të KLSH. Një sfidë madhore e këtij institucioni

është shndërrimi i auditimit të performancës në një veprimtari të konsoliduar, me

një vëllim të katërfishuar të numrit aktual të auditimeve të performancës, me një

staf të mirëtrajnuar, me ndikim më të madhë në administratën publike shqiptare.

Një sfidë e rëndësishme për këtë auditim është aplikimi i metodave shkencore

financiare, statistikore dhe ekonometrike për një auditim performance që me të

vërtetë ndihmon në optimizimin e përdorimit të fondeve publike. Përmenda disa

nga pengesat dhe sfidat më të rëndësishme që e shoqërojnë këtë auditim. Por nuk

mund të mos përmend edhe problematikat që krijohen nga institucionet që

auditohen. Shpesh herë ndodh që nuk jepet informacioni prej këtyre institucioneve

i kërkuar nga audituesit për të kryer punën, ose ndodh që për të njëjtën procedurë

informacionet e dhëna nga institucionet e audituara deformohen me qëllim krijimin

e konfuzionit tek audituesit. Në gjuhën shkencore ky njihet si risk i informacionit.

Klejvis KULE


Dua të përmend disa nga objektivat që ka ky departament në harkun kohor 2013-

2017:

Rritja e cilësis së auditimeve të performancës;

Shtimi i numrit të auditimeve;

Mirëmenaxhimi dhe rritja e vlerës së parasë publike që do të shoqërohet

me rritjen e cilësisë dhe shtimin e numrit të Auditimeve të Performancës;

Zhvillimi i Auditimit të Performancës më tepër në rezultate se sa në proces;

Zhvillimet e metodologjive specifike që lidhen me auditimin e performancës

janë të domosdoshme për realizimin e këtij objektivi;

Krijimin e një skeleti standard për auditimin e performancës, duke synuar

përfshirjen në auditim të literaturës bashkëkohore mbi fenomenin apo

subjektin që po auditohet;

Prania në shtypin e shkruar me artikuj profesional që me kalimin e kohës

është rritur;

Trajnimet e realizuara, 22 ditë trajnime në vit për çdo punonjës, që

realizohen brenda dhe jashtë vendit. Vitin e fundit u tejkalua ky numër

duke arritur në 27 ditë trajnime në vit;

Rekrutimi i punonjësve duke u bazuar në kërkesat e kohës dhe duke u

orientuar drejt teknologjive moderne të auditimit dhe këtë e dëshmon

prania e shumë profesionistëve në këtë departament.


72 Botime 2017

“AUDITIMI, DIJE DHE ZHVILLIMI” - LAJTMOTIVI I KOLONËS SË BOTIMEVE TË KLSH

nga Redi AMETLLARI – Auditues, KLSH,

botuar në gazetën “Telegraf”, më 14 mars 2017.

Një shoqëri demokratike nuk kërkon thjesht një marrëdhënie individ-libër, por

kërkon kalimin në një instancë më të lartë, mes institucionit dhe librit. Në kushtet e

Shqipërisë, ku korrupsioni përbën një nga sfidat më të mëdha për vendin, lidhja e

institucioneve me librin është pjesë integrale e luftës kundër korrupsionit.

Dukshëm, binomi mirëqeverisje-kulturë është i pandashëm dhe për të ruajtur këtë

ligjësi lipset afrimi i institucioneve shtetërore me librin, këtë “institucion” kulturor.

Për Kontrollin e Lartë të Shtetit, arti i të shkruarit ka një rëndësi jetike për

institucionit. KLSH e reflekton veprimtarinë e saj në raportet e auditimit, të cilat në

vetvete përbëjnë një libër. Sigurisht, ato nuk janë letërsi e as trill, porse një kronikë

të një ndodhie, një ngjarjeje. Personazhi ynë kryesor është interesi publik, fondet

publike të shqiptarëve dhe raporti në vetvete është narratori që zbardh ato

personazhe negative si korrupsioni që cenojnë interesat e shqiptarëve. Në këtë

këndvështrim, roli i audituesit merr tiparet edhe të një shkrimtari, pasi mënyra e të

shkruarit të raportit ka aq rëndësi sa vetë evidencat. Këtë marrëdhënie, Kontrolli i

Lartë i Shtetit e ka harlisur në një stad më të lartë, ku institucioni shërben si një

shtëpi e librit dhe një pjesëmarrës sistematik i panaireve të librit, duke i shtuar

kështu një dimension tjetër transparencës. KLSH vjen në pesë vitet e fundit 2012-

2016 me një kolanë botimesh prej 67 titujsh, krahasuar me 12 botime të publikuara

në 20 vjet (1991-2011). Çdo vit dinamika e botimeve të institucionit rritet me 10%

dhe përçon drejtimet strategjike të reformimit të institucionit, që janë rritja e

kontributit në përmirësimin e qeverisjes publike. Botimet e KLSH-së janë zbatim i

detyrimeve ndërkombëtare të angazhimit të institucioneve të auditimit edhe në

fushën e botimeve të dokumentacionit për t’i mundësuar qytetarëve një akses më

të gjerë. Plejada e botimeve, e cila pasurohet nga viti në vit, pasqyron çdo kronikë

të reformave që ka nisur KLSH për të modernizuar institucionin drejt parametrave

të SAI-ve europiane. Përmes tyre, KLSH rrisim transparencën dhe llogaridhënien

Redi AMETLLARI


Modernizimi i KLSH-së është një proces i vazhdueshëm e që bazohet në disa piketa,

në standardet e INTOSAI-t, të cilat mbeten në qendër të linjës botuese të Kontrollit

të Lartë të Shtetit. Kësisoj, libri “ISSAI, 1- 400” përbën një botim që reflekton

shkallën e përthithjes nga KLSH të standardeve të auditimit por edhe sfidat që ka

institucioni në adoptimin e plotë të tyre, me qëllim rritjen e kapaciteteve audituese

dhe modernizimin e KLSH-së në nivelin e SAI-ve evropiane. Me fokus në edukimin

profesional të audituesve publikë, KLSH sjell tek lexuesit e interesuar, që përfshijnë

jo vetëm audituesit por dhe studentët, profesionistë të fushave të tjera të lidhura

më auditimin, botimin “Direktivat e BE-së e mbi Prokurimin Publik dhe Kontratat

Koncesionare”, si udhëzues të këshillueshëm për t’u lexuar e studiuar, duke i

paraprirë kështu sfidave që sjell integrimi i Shqipërisë në BE-në në fushën e

prokurimeve dhe koncesioneve. Në mars të 2016 filloi implementimi i Projektit të

Binjakëzimit, në kuadër të asistencës së BE për Shqipërinë dhe të zbatimit të

Instrumentit të para zgjerimit, IPA 2013. Konferencën e Përurimit të këtij projekti e

kemi pasqyruar në një botim të posaçëm për shkak se aty përcaktohen drejtimet

kryesore të projektimit dhe rezultatet që synohen të arrihen në modernizimin e

institucionit dhe në krijimin e një auditimit të jashtëm publik shqiptar në përputhje

me standardet ndërkombëtare dhe praktikat më të mira të vendeve evropiane, ku

vlen të theksohet eksperienca e NIK-ut Polak, SAI-t Kroat, të cilët po asistojnë KLSH

në realizimin e një reformimi të thellë të Kontrollit të Lartë të Shtetit, rezultatet e së

tonë si institucion pasi besimi i qytetarëve është burimi i pavarësisë sonë si

institucion kushtetues. Përpos botimeve periodike e tradicionalë si “Audituesit në

Shtypin e Përditshëm”, “Raporti Vjetor i Performancës”, “Analiza Vjetore”,

“Konferenca Shkencore”, vlen të veçojmë tre numra të Revistës Shkencore

“Auditimi Publik”, e cila aktualisht ka arritur në numrin 14 të saj. Rritja në numër e

kësaj reviste, me një zhanër të veçantë si kërkimore-shkencore, është një indikator i

rritjes së kapaciteteve audituese të vetë KLSH-së dhe reflekton punimet shkencore

të stafit të KLSH-së, botës akademike si dhe praktikave më të mira nga SAI-et

homologe e organizatat e BE-së si programi SIGMA. Këtë vit kanë vijuar

bashkëpunimin me KLSH për realizimin e Revistës personalitete të fushës së

Ekonomisë nga vendi si dhe personalitete të njohura dhe me eksperiencë nga

Institucionet Supreme të Auditimit (SAI) nga vende të rajonit e më gjerë, si:

President i EUROSAI-t, njëkohësisht President i Gjykatës Holandeze, Arno Visser,

Dr.Igor Soltez, zv/Kryetar i Komisionit të Parlamentit Europian për Kontrollin e

Buxhetit të BE-së, Prof. Dr. Sherif Bundo, Prof. Dr, Niko Pano, Prof. Dr. Omer

Stringa, Prof. Dr. Sazan Guri, z. Zef Preçi, etj.


74 Botime 2017

cilës do të kenë një impakt të gjerë jo vetëm për institucionin, por për forcimin e

mirëqeverisjes dhe luftën kundër korrupsionit.

Auditimi i performancës, një term “ekzotik” ky për KLSH-në e para 2012, sot është

një realitet i reflektuar me ngritjen e një Departamenti për Auditimin e

Performancës. Ky format auditimi është lëvruar me profesionalizëm dhe me

përkushtim në KLSH, jo vetëm si auditim por edhe si kulturë menaxheriale, dhe

impakti në publik e mirëqeverisje të këtij auditimi flet vetë për suksesin e arritur në

këtë fushë. Botimi “Auditimi i Performancës në KLSH, 2012-2015” është përgatitur

nga Kryetari i KLSH-së, z. Bujar Leskaj dhe nga z. Rinald Muça, Drejtori i

Departamentit të Auditimit të Performancës. Ky libër përbën një kronikë e

rrugëtimit të auditimit të performancës në Kontrollin e Lartë të Shtetit dhe libri

pasqyron punën e shtrirë në 30 auditime dhe në mbi 130 institucione të audituara

gjatë periudhës 2012-2015.

Libri “4 vjet Auditim i Jashtëm Publik”, i përgatitur nga Kryetari, z. Bujar Leskaj, bën

një plotësim të lajtmotivit “Auditimi, dije dhe zhvillim” të linjës botuese që ndjek

Kontrolli i Lartë i Shtetit. Ky botim shpalos përpara lexuesit të thjeshtë dhe atij të

interesuar shqiptar, përmes dokumenteve të Kryetarit, ndryshimin dhe evoluimin e

KLSH-së në kulturën e punës audituese si dhe në rritjen e cilësisë së gjetjeve dhe

rekomandimeve të saj. Në tërësi, libri ofron një tablo të përmasave të

transformimeve drejt një organizate evropiane të auditimit suprem, e cila udhëheq

nëpërmjet shembullit që jep, në përputhje me orientimin Strategjik të INTOSAI-t

dhe EUROSAI-t. Kolana e botimeve së është një mozaik i reformave që janë kryer në

KLSH. Prezenca e figurave të shquarat të botës akademike, komunitetit të INTOSAI-t,

shoqërinë civile, institucioneve të tjera shtetërore flet për reformat që janë

ndërmarrë për të shndërruar KLSH-në në një Institucion Suprem Europian të

Auditimit të Jashtëm Publik. Biblioteka e KLSH-së është e aksesueshme online për

cilindo të interesuar dhe librat mund të shkarkohen falas e të bëhen pjesë të

bibliotekës personale për këdo të interesuar.

Selfo ZENELI


PUSHTETI VENDOR DHE KUJDESI NDAJ QYTETARËVE

nga Selfo ZENELI1 – Kryeauditues, KLSH,

botuar në gazetën“Koha Jonë”, më 17 mars 2017.

Po marr shkas të shkruaj nga rasti i trishtueshëm i një familjeje në Kuçovë, i

pasqyruar në media nëpërmjet një emisioni televiziv me tematikë: “Drama e një

familjeje të rrezikuar nga shtëpia e dhuruar nga babai”.

Familja, e përbërë nga 3 fëmijë të mitur me nënën kryefamiljare të sëmurë rëndë e

të paaftë për punë, ka qenë e trajtuar me përkujdesje (ndihmë financiare

shtetërore) për paaftësinë për punë. Pas vitit 2014, kësaj familje i është hequr

përfitimi i trajtimit minimal shtetëror, për mosplotësim të kriterit që të mos

zotërojë tokë bujqësore, duke u lënë tërësisht në mëshirë të fatit. Në këto kushte,

pa të ardhura, me jetesë në një banesë të pabanueshme dhe të amortizuar, me tre

fëmijë minoren që, duke shkelur haptazi të drejtat e fëmijëve, nuk gëzojnë asnjë

përkujdesje, banesë, ushqim, shkollim, kjo familje rrezikon edhe vetë mbijetesën!

Gjykoj se zgjidhja e këtij problemi është detyrë e bashkisë përkatëse me njësitë

vartëse, në bashkëpunim me institucionet e pushtetit qendror, përkatësisht Instituti

i Sigurimeve Shoqërore dhe Fondi i Kujdesit Shëndetësor, si dhe drejtoritë rajonale.

E gjithë kjo zgjidhje është ligjore dhe do të kryhej në zbatim dhe përmbushje të

funksioneve në nenet 9,10,11 dhe 12 të Ligjit nr. 8652, datë 31.7.2000 “Për

organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore”, ndryshuar me Ligjin nr.30/2015

“Për disa ndryshime dhe shtesa në Ligjin nr. 8652, datë 31.7.2000, “Për organizimin

dhe funksionimin e qeverisjes vendore, të ndryshuar”, si dhe në referim të

argumenteve dhe ndjekjes së hapave ligjore si më poshtë.

Kushtëzimi i dhënies së ndihmës ekonomike dhe përjashtimi nga përfitimi i kësaj

ndihme me faktin e pasjes së tokës bujqësore në pronësi për një familje bujqësore,

e cila, e ndodhur në gjendje paaftësie për punë si të kryefamiljarëve ashtu edhe të

pjesëtarëve të tjerë të familjes, ndodhur në moshë të mitur, pra të pamundur apo

që nuk disponojnë aftësinë për punë, si dhe në nevojë për përkujdesje prindërore


76 Botime 2017

(mirë-rritje, arsimim, etj.), në pamundësi edhe për të kryer ndonjë punë tjetër,

është i padrejtë. Ku kushtëzim duhet të rregullohet me norma që zëvendësojnë

kushtin “dokument që nuk disponon tokë bujqësore”.

Kjo normë e përfshirë në kriteret përjashtuese në trajtimin me ndihmë për shkak të

paaftësisë shëndetësore për punë të kryefamiljarit, duhet shfuqizuar për

argumentet ligjore kushtetuese dhe reale vijuese. Ky kriter i vendosur dhe

aktualisht në fuqi, pra i përjashtimit nga ndihma ekonomike për shkak të paaftësisë

fizike e shëndetësore të familjeve fshatare rurale ndodhur në kushte të vështira

ekonomike dhe paaftësie, është diskriminues dhe i pabarabartë. Ai shkel parimin e

kujdesit të Shtetit ndaj qytetarëve, pavarësisht nga vendndodhja në zona urbane

qytete apo zona rurale, ndërsa të gjithë gëzojnë statusin e barabartë kushtetues të

qytetarit të Republikës së Shqipërisë.

Sepse në thelb, ndihma ka synimin e mbështetjes së familjeve ndodhur në kushte

vështirësie, paaftësie për punë apo me pjesëtarë të mitur, që nuk kanë aftësitë për

punë dhe kërkojnë kujdesin e duhur për përmbushjen e funksioneve të familjes, e

në këtë situatë, çfarë vlerë ka dhe çfarë funksioni përmbush kushti i vendosur i

përjashtimit nga përfitimi i lidhur me faktin e pasjes së tokës bujqësore, e cila për të

prodhuar të ardhura për familjen në nevojë, mbajtëse të titullit të pronësisë së

tokës bujqësore, kërkon aftësitë për punë, ndërsa familja bujqësore nuk i ka apo

nuk i zotëron këto aftësi për punë?! Kjo familje nuk mund dhe nuk duhet të

përjashtohet nga mbështetja e shtetit!

Po pushteti vendor, ku dhe si e ushtron funksionin e kujdesit dhe mbështetjes së

familjeve në nevojë e vështirësi dhe si bashkëpunon me Institucionet e Pushtetit

Qendror që kanë detyrë përmbushjen e këtij funksioni?

Për raste të ngjashme kudo në Shqipëri, bashkia ose njësia përkatëse administrative

duhet të marrin nën administrim pasurinë e paluajtshme të llojit “Tokë bujqësore”

të disponuar nga familja e ndodhur në kushtet e paaftësisë dhe vështirësisë, pra të

bëjnë identifikimin dhe kufizimin e regjistrimit në ZVRPP (hipotekë) dhe kalimin e

statusit të përdorimit për njësinë juridiksionale të qeverisjes vendore, duke e

përdorur këtë tokë, duke e dhënë me qira apo formë tjetër ligjore, si dhe të

kanalizojnë të ardhurat në njësinë e qeverisjes vendore, për t’ia rikthyer apo për t’i

përfshijë ato në buxhetin e saj.

Selfo ZENELI


Kjo masë të zgjasë deri në riaftësimin e kryefamiljarit apo deri në aftësimin, rritjen

dhe fitimin e aftësisë për punë të pjesëtarëve të mitur, me synimin përmbushjen

dhe realizimin kështu të funksionit të kujdesit të familjes mbi pjesëtarët e mitur.

Hapi tjetër i dytë: njësia e qeverisjes vendore dhe Njësia Administrative përkatëse,

pas vendosjes së masës së mësipërme, të mbështesë me ndihmë ekonomike,

përkrahje sociale apo ndihmë paaftësie gjatë gjithë periudhës së riaftësimit të

kryefamiljarit apo aftësimit të pjesëtarëve të mitur, d.m.th arritjes së moshës së

aftësive për punë moshës fizike dhe sociale, pra pa prekur të drejtën e moshës së

arsimimit, për pjesëtarët e familjes bujqësore rurale.

Ky kriter, pas shfuqizimit dhe kryerjes së rregullimeve të mësipërme ligjore e

nënligjore, të vendoset e shtrihet për të gjitha familjet fshatare rurale, duke hequr

diskriminimin, duke realizuar kështu vënien në kushte të barabarta të të gjithë

qytetarëve në marrjen e ndihmës nga Shteti, pavarësisht nga vendndodhja në zona

urbane qytete apo zonat rurale fshatra.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Selfo ZENELI për periudhën janar-qershor 2017:

KLSH dhe “asetet e fjetura” të pushtetit vendor.

(Botuar në gazetën “Telegraf”, më 1 prill 2017).


78 Botime 2017

KONCESIONET E HIDROCENTRALEVE DHE NDIKIMI I TYRE NË MJEDIS

nga Skënder HAJDARI – Auditues, KLSH,

botuar në gazetën “Sot”, më 17 mars 2017.

Kontrolli i Lartë i Shtetit ka përmirësuar gjithnjë e më shumë funksionin e tij

audituese, jo vetëm në thellimin e kontrollit dhe analizës së veprimtarisë së

subjekteve, por edhe të çështjeve ekonomike, financiare, sociale, mjedisore, etj., të

cilat shqetësojnë publikun e gjerë, duke ndikuar në rritjen e transparencës,

përgjegjësisë dhe llogaridhënies, pra në mirëqeverisjen e vendit.

Në këtë kuadër është analizuar dhe dhënia me koncesion e hidrocentraleve të

vegjël, të pashkëputur nga efektet mjedisore dhe pasojat që sjellin jo vetëm për

komunitetet vendase por dhe më gjerë në nivel ndërkombëtar. Përfitimet nё

energji elektrike nga HEC-et me koncesion tё viteve të fundit kanë rritur kapacitetet

prodhuese në vend, duke ulur gradualisht nevojat për import dhe bashkë me të

kostot e sigurimit dhe transmetimit për shoqëritë KESH dhe OSHEE. Janë këto dy

shoqëri, të cilat kanё detyrimin ligjor për furnizimin me energji elektrike të

konsumatorëve familjarë. KESH përgjigjet për sasinë e energjisë qё duhet pёr

konsum, ndёrsa OSHEE për sigurimin e sasisë së energjisë elektrike që humbet në

rrjetin e shpërndarjes.

Bashkëpunimi dhe ndërveprimi i këtyre dy shoqërive rregullohet me legjislacionin

përkatës për sektorin e energjisë elektrike, nën monitorimin e vazhdueshëm të Entit

Rregullator të Energjisë për t’u siguruar energjinë e nevojshme konsumatorëve. Nga

auditimet e kryera prodhimi publik i energjisë elektrike në kaskadën e Drinit përbën

79% të kapaciteteve prodhuese të energjisë elektrike në vend. Ndërkohë, shoqëria

KESH prodhon mesatarisht 3,850 GWh energji elektrike në vit, por me një historik

me luhatje të konsiderueshme në varësi të kushteve hidrometeorologjike të cilat

variojnë nga 2,500 deri në 7,000 GWh. Kjo energji elektrike e prodhuar mbulon

rreth 54% të kërkesës së përgjithshme të vendit për energji duke nxjerrë në pah

domosdoshmërinë e shfrytëzimit të burimeve të tjera energjetike.

Skënder HAJDARI


Rritja e kërkesës për energji elektrike kërkonte dhe hartimin e një plani për rritjen e

kapaciteteve prodhuese të energjisë elektrike. Pas miratimit të Ligjit “Pёr

koncesionet”, janë lidhur 501 kontrata për ndërtimin e HEC-ve private dhe atyre me

koncesion ku një pjesë e tyre janë ndërtuar apo janë në proces ndërtimi brenda

zonave tё mbrojtura dhe parqeve kombëtare. Kjo situate rrjedh dhe nga mungesa e

kuadrit të duhur ligjor për përforcimin e pozitave të institucioneve qendrore dhe

lokale në mënyrën e menaxhimit dhe dhënies së lejeve për përdorimin dhe

shfrytëzimin e burimeve ujore.

Të gjithë këto kontrata kanë sjellë ulje të importit të energjisë elektrike, rritje të

prodhimit vendas dhe përmirësimin e sistemit energjetik. Përpos avantazheve,

ndërtimi i HEC-eve ka ndikuar në prishjen e ekosistemit dhe indirekt ka influencuar

në përkeqësimin e jetesës në vend. Në realitet, impakti i ndërtimit të HEC-eve të

vegjël ka krijuar kosto ekonomike dhe sociale për komunitet lokale siç është

mungesa e ujit, duke prekur në mënyrë të drejtpërdrejt sektorin e bujqësisë dhe

turizimit.

Nga analiza kosto-përfitim, lind pyetja: a mundet që sektori energjetik të shlyejë

faturën e dëmtimit të ekosistemit?! Sigurisht që prodhimi i energjisë elektrike është

një faktor shumë i rëndësishëm për zhvillimin e vendit por a duhet që institucionet

shtetërore të zgjedhin midis një përfitimi minimal momental të shoqëruar me

dëmtim të ekosistemit dhe natyrës, apo nevojitet ndërtimi i një strategjie zhvillimi

të qëndrueshme?! Dihet që nuk mund të qëndrojnë bashkë edhe ndërtimi i HEC-ve

në zonat e mbrojtura edhe zhvillimi i turizmit në këto zona, prandaj duhet menduar

një zgjidhje.

Shqipëria ndodhet nё një zonё shumё të favorshme pёr shfrytëzimin e energjisë

diellore, rrezatim i cili arrin 220-280 ditë me diell nё vit, ndaj ka potencial të madh

për këtë formë energjie. Gjatë periudhës kur rezervat hidrike bien, kjo alternative

energjie jo vetëm që ёshtё mё efikase, por është plotësisht ekologjike dhe në

harmoni me mjedisin. Arsyetimi rrjedh nga vetë situata dhe sistemi energjetik në

vend, i cili ka një luhatje të madhe në varësi të reshjeve. Kjo panoramë energjetike

vazhdon të diktojë politikën e qeverisë ndër vite, si dhe vartësinë e sistemit tonë

energjetik nga tregu i huaj. Kjo situatë ka çuar në licencimin e 501 HEC-eve të vegjël

dhe të mesëm, përgjatë rrjedhave ujore të shumta që ka vendi ynë duke e

zhvendosur problemin energjetik në problem mjedisor dhe ujor në basenet e

Shqipërisë.

https://sq.wikipedia.org/wiki/Rrezet_e_diellit


80 Botime 2017

Shqipëria, si vend kandidat për anëtarësim në Bashkimin Europian dhe palë e

Traktatit të Komunitetit të Energjisë është e detyruar të zbatojë legjislacionin

komunitar, dhe angazhimet e marra në zbatimin e Strategjisë për Europën

Juglindore 2013-2020. Në fushën e mjedisit kjo strategji është e lidhur ngushtë me

energjinë dhe angazhimet e qeverisë duhet të reflektojnë përafrimin dhe zbatimin

e plotë të Direktivës për Vlerësimin dhe Ndikimin në Mjedis.

Energjia dhe mjedisi janë faktorë esencialë të zhvillimit të qëndrueshëm. Me

shtimin e popullsisë dhe zhvillimin e shpejtë ekonomik, shtetet duhet të mendojnë

për implementimin e strategjisë së zhvillimit të qëndrueshëm në mbrojtje të

mjedisit. Që nga Samiti i Johannesburg (2002) deri në atë të Rio-s (2012) OKB ka

promovuar vazhdimisht zhvillimin e energjive të rinovueshme për të arritur

objektivat e vendosura. Rrjedhimisht, qeverive iu kërkohet që të mbrojnë burimet

ujore dhe të promovojnë në nivel global, rajonal dhe kombëtar zhvillimin e

energjive të rinovueshme, në mbrojtje të natyrës dhe mjedisit, kërkesë dhe

rekomandim që vlen edhe për vendin tonë.

Aulent GURI


KLSH PJESË AKTIVE E AUDITIMEVE PARALELE TË PERFORMANCËS ME HOMOLOGËT E RAJONIT

nga Aulent GURI – Kryeauditues KLSH

botuar në gazetën “Telegraf ”, më 18 mars 2017.

Kontrolli i Lartë i Shtetit mori pjesë në “Workshop-in” nr. 5 në kuadër të projektit

PPA II (Parallel Performance Audit–Auditimi Paralel i Performancës), i cili u

organizua në Shkup të Maqedonisë në datat 7-9 mars 2017. Ky “Workshop” u

organizua nga SNAO (Swedish National Audit Office-Zyra e Auditimit Kombëtar të

Suedisë) me mbështetjen e ECA (European Court of Audits-Gjykata Europiane e

Audituesve). Në këtë takim morën pjesë edhe Institucionet Supreme të Auditimit

nga Kosova, Serbia, Maqedonia, Mali i Zi dhe Serbia. Qëllimi i këtij takimi ndër të

tjera ishte shkëmbimi i eksperiencave dhe praktikave të mira midis SAI-ve (Suprem

Audit Institutions-Institucioneve Supreme të Auditimit) pjesëmarrëse në këtë takim

si dhe ekspertëve nga Gjykata Europiane e Audituesve. Të gjithë SAI-t pjesëmarrëse

vinin në këtë takim për të prezantuar auditimet e tyre të performancës në fushën e

Menaxhimit të Prokurimit Publik duke trajtuar gjetjet e tyre të deritanishme,

problematikat me të cilat janë hasur si dhe pritshmërinë e tyre nga këto auditime.

Gjatë tri ditëve të punës në këtë bashkëpunim rajonal për realizimin e PPA II, grupet

e SAI-ve pjesëmarrëse diskutuan, si në grupe të vogla audituesish ashtu edhe në

ekip. Diskutimet u bazuan në procesin e Prokurimit Publik në të gjitha vendet

pjesëmarrëse në këtë takim, evidencat e auditimit që janë mbledhur, analizën dhe

interpretimin e tyre. Ekspertët udhëheqës të këtij workshop-i ishin mjaft të

interesuar për problemet më të shpeshta që janë vërejtur duke përfshirë

njëkohësisht pasojat e tyre. Gjatë diskutimeve në tavolina të rrumbullakëta ose

“round table” siç njihen dhe në gjuhën ndërkombëtare, ekspertët e SNAO-s dhe

ECA-s theksuan nevojën e përmirësimit të gjetjeve nëpërmjet analizave më të

thelluara e të detajuara duke u ndalur e duke asistuar të gjitha SAI-t pjesëmarrëse

edhe mbi hartimin në formë piramide të pyetjeve kryesore bashkë me nën pyetjet

për krijimin e një terreni sa më të përshtatshëm dhe frytdhënës në gjetjen e

mangësive në subjektet e audituara.


82 Botime 2017

Diskutimet që u shtruan në këtë takim e vunë theksin në disa çështje të cilat me sa

rezultoi ishin problematika të hasura pothuajse nga të gjitha Institucionet Supreme

të Auditimit të vendeve pjesëmarrëse. Çështje të tjera kryesore që u diskutuan

kishin të bënin me formulimin e pyetësorëve, mënyrën e të shkruarit sa më thjeshtë

duke i bërë raportet e auditimit sa më të qarta për lexuesit. Një tjetër aspekt i

rëndësishëm që u sugjerua nga ekspertët e SNAO-s dhe ECA-s që duhet marrë në

konsideratë në auditimet e performancës ishte kryerja e vlerësimeve apo llogaritja

në vlerë monetare nga grupet e auditimit të dëmeve të ndryshme që shkaktojnë

subjektet e audituara. Duhet theksuar se ky ishte një rekomandim, i cili duhet parë

me përparësi në auditimet e ardhshme të performancës edhe në vendin tonë. Edhe

pse të vetëdijshëm për vështirësinë e implementimit të këtij rekomandimi

ekspertët ndërkombëtarë sugjeruan mundësinë e përdorimit të tij edhe nëse nuk

arrihet në përfundime plotësisht të sakta, pasi ato do të ndihmojnë për t’i dhënë

një mesazh më të plotë publikut dhe organeve qeverisëse mbi dëmet që kanë

ardhur si pasojë e menaxhimit të dobët të një subjekti të caktuar. Gjithashtu, gjatë

këtij takimi pune nga përfaqësuesit e SNAO-s dhe ECA-s u diskutuan tema mbi

zhvillimin dhe përsosjen e auditimit të performancës, e konkretisht: Komunikimi me

subjektet e audituara; Dokumentimi i auditimit; Ndërtimi i një strukture të

përgjithshme për planet e punës në auditimin e performancës; Skanimi, analiza e

riskut dhe problemi; Analiza në planifikimin e auditimit të performancës; Kriteret,

pyetjet dhe matrica e projektimit në auditimin e performancës; Parime dhe

koncepte bazë mbi atë që përfaqëson auditimi i performancës etj.

Grupi i KLSH-së në prezantimin e tij fillimisht u fokusua në historikun, përkufizimin

por dhe aktualitetin e procedurës së prokurimit publik në Shqipëri. Auditimi i

Performancës i Menaxhimit të Prokurimit Publik i nisur nga Kontrolli i Lartë i Shtetit

në kuadër të Projektit PPA II është fokusuar në Agjencinë e Prokurimit Publik si

institucioni monitorues i procedurës së prokurimit publik, Drejtorinë e Përgjithshme

të Qendrës Spitalore “Nënë Tereza” Tiranë, Autoritetin Rrugor Shqiptar si dhe

Bashkitë me fondet më të mëdha të prokuruara. Prokurimi publik është një aktivitet

ekonomik, i cili synon të përdorë paratë e taksapaguesve në mënyrën më efektive

të mundshme, ndërsa vlera në lekë në kontekstin e prokurimit publik është cilësia

më e mirë për çmim të arsyeshëm në kohën e duhur. Cilësia e sistemit të prokurimit

publik është drejtpërdrejtë e lidhur me mbarëvajtjen e të gjithë ciklit të prokurimit,

i cili duhet të realizohet në kohë, në mënyrën e duhur dhe në përputhje me

legjislacionin e prokurimeve publike në fuqi. Që të kryhet një procedurë prokurimi,

duhet të ekzistojnë në të njëjtën kohë të gjithë elementët dhe palët në një proces

Aulent GURI


prokurimi. Performanca e prokurimit publik nuk matet vetëm me shifra (vlera në

para e kursyer), por edhe me mënyrën sesi realizohet prokurimi i mallrave, punëve

dhe shërbimeve, të cilat reflektojnë në çështje sociale për të luftuar korrupsionin,

për të siguruar përdorimin optimal të buxhetit publik, për të rritur përgjegjësinë

institucionale e personale në sektorin publik si dhe për të stimuluar një ambient të

shëndoshë biznesi e konkurrencë të ndershme.

Në mbyllje të këtij takimi u lanë detyra që çdo SAI duhet të ndjekë deri në

përmbushjen dhe plotësimin e Raportit Final të Auditimit përkatës. Në fund, të

gjitha auditimet e SAI-ve pjesëmarrës në projektin PPA II do të botohen në një libër,

i cili do të faktojë të gjithë punën e aktorëve kryesorë të këtij projekti. Kontrolli i

Lartë i Shtetit i është mirënjohës Zyrës së Auditimit Kombëtar të Suedisë si dhe

Gjykatës Europiane të Audituesve për gjithçka të bërë deri më tani me qëllim

ngritjen dhe zhvillimin e auditimeve të performancës në të njëjtin standard me ato

të vendeve europiane.


84 Botime 2017

MARRËDHËNIA SAI-PARLAMENT: NJË PARTNERITET I NATYRSHËM

nga Bujar LESKAJ, Kryetar i KLSH-së,

botuar në gazetën “Telegraf”, më 28 mars 2017.

Rëndësia e marrëdhënieve midis institucioneve supreme (SAI-ve) dhe Parlamenteve

të vendeve respektive është theksuar në standardet ISSAI të organizatës botërore

të institucioneve supreme të auditimit, INTOSAI. Në standardin ISSAI 12 “Vlerat

dhe Përfitimet nga institucionet supreme të auditimit-të bësh diferencën në jetët e

qytetarëve”, Parimi 6 “Komunikimi efektiv me Parlamentin dhe palët e tjera të

interesuara” u kërkon SAI-ve të zhvillojnë marrëdhënie profesionale me

Parlamentin dhe partnerët e tjerë, duke “komunikuar me Parlamentin dhe

veprimtaret e tjerë të interesuar, në një mënyrë që të rrisin njohuritë e tyre dhe të

kuptuarit e rolit dhe përgjegjësive të SAI-t si një auditues i pavarur i sektorit publik;

(b) duke kontribuar për rritjen e vetëdijes së Parlamentit dhe palëve të tjera të

interesuara për nevojën e transparencës dhe llogaridhënies në sektorin publik; (c)

duke siguruar të kuptuarit e punës dhe rezultateve të auditimit të SAI-t. SAI-t duhet

të angazhohen me Parlamentin dhe grupet e interesit, duke njohur rolet e ndryshme

të tyre, si dhe duke marrë parasysh pikëpamjet e tyre, pa kompromentuar

pavarësinë e SAI-t. Ato duhet periodikisht të vlerësojnë nëse Parlamenti dhe palët e

tjera të interesuara mendojnë se SAI është duke komunikuar në mënyrë efektive”.

Vitet e fundit, komuniteti i INTOSAI-t është përpjekur për gjetjen e mekanizmave

efektive se si veprimtaria audituese të kontribuojë në ndryshimin e jetës së

qytetarëve. Neni 16, Pika 1 e Deklaratës se Limës, e quajtur ndryshe “Magna Carta”,

Kushtetuta e Institucioneve Supreme të Auditimit (SAI-ve) thekson se: “Institucioni

Suprem i Auditimit duhet të fuqizohet dhe të mandatohet nga Kushtetuta për t’i

raportuar në mënyrë të pavarur dhe çdo vit gjetjet e tij Parlamentit...; ky raport

ISSAI 12, faqe 8-9, http://www.issai.org/media/84539/issai-12-e.pdf

http://www.issai.org/media/84539/issai-12-e.pdf

Bujar LESKAJ


duhet të publikohet. Kjo do të sigurojë shpërndarje të gjerë dhe diskutim, duke rritur

mundësitë për zbatimin e gjetjeve të Institucionit Suprem të Auditimit”

Praktika e tashme disa dekadave të raporteve konstruktive institucion publik

auditimi-legjislativ, ka treguar se ekziston një marrëdhënie simbiotike mes një

institucioni suprem auditimi (SAI) dhe Parlamentit, të cilit ai, me detyrim

kushtetues, i raporton. Këto dy institucione, edhe pse në demokraci funksionojnë të

ndara me njëra-tjetrën, kanë role reciprokisht mbështetëse për të siguruar një

qeverisje efektive dhe eficiente, pra mirëqeverisjen publike.

Parlamenti mund të kryejë funksionet e tij vitale të mbikëqyrjes së qeverisë në

mënyrë më efektive, kur ai përdor dhe mund të mbështetet mbi punën audituese,

mbi gjetjet dhe rekomandimet e SAI-t. Në mënyrë të ngjashme, SAI mund të jetë

shumë më efektiv në sigurimin e mirëqeverisjes dhe luftën kundër korrupsionit,

atëherë kur Parlamenti dhe komisionet e tij i sigurojnë atij një forum për

prezantimin dhe diskutimin e rezultateve të rëndësishme të auditimeve të veta, si

dhe përbëjnë një aleat të mundshëm në nxitjen e Ekzekutivit dhe në inkurajimin e

fuqishëm të institucioneve të tjera të pavarura, për të ndërmarrë veprimet e

duhura korrigjuese të propozuara nga SAI.

Dr. Josef Moser, një nga personalitetet më të spikatura të auditimit suprem publik

në botë, ish Sekretar i Përgjithshëm i INTOSAI-t dhe ish-President i Gjykatës së

Auditimit të Austrisë, në fjalën e tij në Simpoziumin e 21-të OKB-INTOSAI, në Vjenë,

cilëson se “ Në sistemet demokratike, funksioni i kontrollit ushtrohet nga

parlamentet kombëtare si institucione që përfaqësojnë qytetarët, popullin. Nga ana

operative, parlamentet nuk e kryejnë dot këtë funksion të kontrollit vetë, por

mbështeten në auditimin dhe punën këshilluese të Institucioneve Supreme të

Auditimit (SAI-ve) dhe në raportet e tyre, çfarë përbën arsyen madhore pse

marrëdhënia midis Parlamentit si institucioni publik me detyrë kontrollin dhe trupës

supreme të auditimit është një partneritet i natyrshëm. Duke ushtruar këtë funksion

të kontrollit, ne si SAI japim informacion të pavarur, të paanshëm dhe të besueshëm

për parlamentet kombëtare, në mënyrë që ata të mbajnë përgjegjëse qeverinë dhe

administratën publike. Në këtë mënyrë, SAI-t mbështesin parlamentet kombëtare në

ushtrimin e detyrave të tyre”.

Deklarata e Limës, Lima, Peru, 1977, http://www.issai.org/media/12901/issai_1_e.pdf Dr. Joseph Moser, fjala e hapjes se Simpoziumit te 21-te OKB-INTOSAI, 13-15 korrik 2011, Vjenë,

Austri, http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/un-dpadm/unpan048597.pdf

http://www.issai.org/media/12901/issai_1_e.pdf

http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/un-dpadm/unpan048597.pdf


86 Botime 2017

Gene L. Dodaro, Auditues i Përgjithshëm i SHBA-ve, thekson se “Ne quhemi shpesh

"watchdog” të Kongresit, sepse shqyrtojmë se si dollarët e tatimpaguesit janë

shpenzuar nga Ekzekutivi dhe rekomandojmë mënyra për të ndihmuar qeverinë të

punojë më mirë.

Zyra e Auditimit të Qeverisë (GAO) e furnizon Kongresin me informacion në kohë, i

cili është profesional, objektiv, i bazuara në fakte, jo ideologjik, i drejtë dhe i

balancuar. GAO paraqet gjetjet, përfundimet dhe rekomandimet e saj si në raportet

zyrtare ashtu dhe në dëshmitë para Kongresit. Çdo vit, ne nxjerrim me qindra

raporte dhe japim qindra dëshmi.

Ne takohemi rregullisht me anëtarët e Kongresit dhe me stafin e tyre. Këto përpjekje

në terren i sigurojnë GAO-s të qëndrojë dhe t’u paraprijë çështjeve të përparësisë së

lartë me të cilat përballet Kongresi dhe kombi. Përveç kësaj, GAO ka protokolle ose

udhëzime për mënyrën se si t'u përgjigjet kërkesave të Kongresit për studime apo

auditime. Këto protokolle sigurojnë që ne të merremi vazhdimisht dhe në mënyrë

transparente me të gjitha komisionet dhe anëtarët e Kongresit. Kjo është

veçanërisht e rëndësishme, pasi ne punojmë për të gjitha komisionet e përhershme

të Kongresit dhe për rreth 70% të nënkomisioneve të tij. Protokollet tona na

ndihmojë për t'i dhënë përparësi kërkesave të Kongresit dhe na mbajnë përgjegjës

për angazhimet që kemi marrë përpara Kongresit”.

Për të qenë më efektiv, një SAI duhet të jetë i lirë të funksionojë në mënyrë të

pavarur, pa qenë subjekt ndikimi nga qendra të tjera të pushtetit, por duhet të ketë

lidhje të mjaftueshme me të paktën një nga këto qendra të pushtetit. Duke patur

parasysh ndarjen e pushteteve në një demokraci, është mëse e natyrshme që

lidhjet e mjaftueshme SAI t’i ketë me ligjvënësit, me Parlamentin.

Pavarësia është jetike për një SAI, që ky të sigurojë objektivitetin në punën e tij

audituese dhe, së bashku me kompetencën profesionale të audituesve të vet, të

krijojë një bazë për besueshmërinë e rezultateve të auditimit. Nga ana tjetër, lidhjet

efektive me një nga qendrat e tjera të pushtetit (pra natyrshëm dhe kryesisht

legjislativi, Parlamenti) janë jetike për të siguruar që raportet e auditimit do të

marrin vëmendjen e duhur nga këto qendra (legjislativi, ekzekutivi, gjyqësori, etj.),

të cilat kanë autoritetin për të ndërmarrë veprime korrigjuese të propozuara nga

rekomandimet e SAI-t, ose për të siguruar që të tjerët ta bëjnë këtë. Këto, pavarësia

e SAI-t dhe lidhjet efektive me një nga qendrat e tjera të pushtetit, përbëjnë një

balancë delikate.

Bujar LESKAJ


SAI-t në vendet demokratike në të gjithë botën përpiqen të sigurojnë që ata të

raportojnë lirshëm dhe në mënyrë të pavarur, si dhe që gjetjeve të tyre të auditimit

dhe rekomandimet që japin t’u kushtohet vëmendja e duhur dhe të veprohet sipas

rekomandimeve. Në mënyrë ideale, Parlamentet dhe SAI-t janë dy elemente të një

sistemi të balancuar të llogaridhënies së qeverisë. Qeveria është përgjegjëse për

mënyrën se si ajo ekzekuton Buxhetin e Shtetit sikurse është miratuar nga

Parlamenti.

Si pjesë e detyrës së tij të kontrollit dhe shqyrtimit të mënyrës se si përdoren fondet

publike, Parlamenti shqyrton ekzekutimin e Buxhetit të Shtetit dhe jep një opinion

për mënyrën se si qeveria ka ekzekutuar buxhetin, duke e miratuar apo jo atë. SAI

kontribuon në këtë rol të Parlamentit duke dhënë rezultatet e auditimeve të tij.

Një objektiv qendror i këtij sistemi të llogaridhënies, në të cilin SAI-t i duhet të luajë

një rol vendimtar si një organizatë profesionale dhe e pavarur, është të garantojë

që fondet publike shpenzohen në një mënyrë të rregullt dhe efikase, si dhe që

mangësitë e mundshme janë korrigjuar në kohën e duhur dhe me efektivitet.

Vëmendja politike nga Parlamenti ndihmon për të ushtruar presion e duhur pozitiv

mbi qeverinë, nëse ky presion është i nevojshëm, si dhe kontribuon në një mjedis të

favorshëm për vazhdimësi në gjetjet dhe rekomandimet e auditimit.

Marrëdhëniet ndërmjet SAI-ve dhe Parlamenteve ndryshojnë shumë në mjaft

vende të botës. SAI si strukturë mund të jetë pjesë e legjislativit apo e ekzekutivit,

ose i pavarur nga të dy. Ndryshimet dhe variacionet e gjera pasqyrojnë faktorët

historikë, kulturorë, politikë apo dhe ndikime të tjera në secilin vend.

Të gjitha SAI-t e zhvilluara, pavarësisht strukturës organizative dhe vendit formal në

strukturën dhe oligarkinë shtetërore, njohin rëndësinë e sigurimit të pavarësisë së

tyre, ndërkohë që u duhet të sigurojnë edhe vëmendjen e duhur parlamentare ndaj

rezultateve të auditimit, si një hap thelbësor në ndërmarrjen e veprimeve

korrigjuese mbi problemet e zbuluara gjatë procesit të auditimit.

Detyrat e mësipërme që duhet të zbatohen me rigorozitet nga ne SAI-t, pa dyshim

shoqërohen me shtimin e përpjekjeve tona për të siguruar një proces efektiv të

ndjekjes nga Parlamenti të zbatimit të rekomandimeve.

Nga ana tjetër, ne si SAI duhet të punojmë shumë dhe me përkushtim për të

siguruar vëmendjen dhe bashkëpunimin efektiv parlamentar. Na takon të jemi

selektivë dhe shumë përgjegjës në zgjedhjen se cilat raporte të auditimit të


88 Botime 2017

paraqesim në Parlament, duke dërguar vetëm ato raporte të cilat në mënyrë të

qartë meritojnë vëmendjen parlamentare.

Ne si SAI, duke ndjekur në mënyrë aktive dhe metodike zbatimin e rekomandimeve

të mëparshme të auditimit, duhet të informojmë Parlamentin ndaj rasteve të

mosveprimit apo moszbatimit të rekomandimeve për çështje të rëndësishme.

Gjithnjë, duke shmangur komentet e drejtpërdrejta ndaj politikave të qeverisë, por

duke vënë në dukje se zbulimi i problemeve të zbatimit të tyre mund të ngrejë

pikëpyetje rreth politikave në fjalë.

Raporti KLSH-Kuvendi i Shqipërisë

Në zbatim të Rezolutave A66 të Asamblesë së Kombeve të Bashkuara të datës 22

dhjetor 2011 “Promovimi i efiçiencës, llogaridhënies, efektivitetit dhe transparencës

së administratës publike, duke fuqizuar institucionet supreme të auditimit” dhe të

Rezolutës A / 69/228 të 19 dhjetorit 2014 "Promovimi dhe fuqizimi i efiçiencës,

përgjegjshmërisë, efektivitetit dhe transparencës së administratës publike, me anë

të forcimit të institucioneve të larta të auditimit", të cilat kanë qenë shumë

orientuese dhe ndihmuese edhe për ne, si KLSH, si agjent i Kuvendit dhe i

qytetarëve për miradministrimin e fondeve publike, jemi përpjekur të realizojmë

një bashkëpunim eficient me Kuvendin.

Audituesve (ECA), në një intervistë për një gazetë në Bruksel, është shprehur:

Vitor Caldeira, interviste dhënë me rastin e konfirmimit për herë të tretë të mandatit si President i

ECA-s, Mars 2014, http://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/INTERVIEW_CALDEIRA_0314/Caldeira-March2014.pdf

Frutin kryesor të këtij partneriteti do ta konsideroja punën e bërë për miratimin e

ligjit integral të institucionit, e përfunduar në nëntor 2014, në të cilën si KLSH dhe

Kuvendi realizuan një bashkëpunim shembullor. Në veçanti, Komisioni për

Ekonominë dhe Financat, sidomos Kryetari dhe Sekretari i tij, por edhe deputetët e

tjerë të Komisionit, të cilët dua t’i falenderoj me këtë rast, luajtën një rol parësor

për miratimin e një ligji modern për KLSH. Kuvendi në tërësi mirëpriti dhe mbështeti

variantin e paraqitur nga Kryetari i KLSH dhe bashkëpunoi ngushtësisht me

strukturat e Bashkimit Evropian, si Drejtoria e Përgjithshme e Buxhetit DG-Budget

dhe Programi SIGMA. Ligji bazë i KLSH-së i vitit 2014 është tërësisht në përputhje

me standardet ndërkombëtare të INTOSAI-t, çka ishte dhe një kërkesë e përsëritur

në vijimësi e Bashkimit Europian në Progres Raportet e tij për Shqipërinë për vitet

2011, 2012 dhe 2013. Dr. Vitor Caldeira, ish President i Gjykatës Europiane të

http://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/INTERVIEW_CALDEIRA_0314/Caldeira-March2014.pdf

http://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/INTERVIEW_CALDEIRA_0314/Caldeira-March2014.pdf

Bujar LESKAJ


“Parlamenti Europian është një nga partnerët kryesorë të Gjykatës Europiane të

Audituesve. Deri tani, ne kemi zhvilluar marrëdhënie të mira me Komisionin e

Kontrollit Buxhetor. ECA ka për qëllim që të zhvillojë më tej bashkëpunimin me

komisionet e tjera të specializuara. Unë besoj se jemi duke ecur në drejtimin e

duhur, duke bërë të mundur për Parlamentin Europian që t’i përdorë në mënyrën më

të mirë raportet e Gjykatës”.

Konsiderojmë se në një status të tillë bashkëpunimi është dhe KLSH me Kuvendin.

KLSH në vijim të praktikave të zhvilluara vitet e fundit do të konsolidojë dhe

intensifikojë marrëdhëniet me komisionet e tjera sektoriale parlamentare. Kryerja e

auditimeve të performancës numri i të cilave sa vjen e rritet si dhe zgjerimi i spektrit

të mbulimit me auditime performance dikton nevojën e paraqitjes dhe bërjes

prezent të rezultateve të auditimit dhe rekomandimeve në komisionet

parlamentare respektive të fushave që mbulojnë këto auditime.

Gjatë pesëvjeçarit të fundit 2012-2016, jemi përpjekur të japim rekomandime për

Kuvendin, duke synuar mbajtjen sa me përgjegjëse të administratës publike dhe

miradministrimin e fondeve publike.

a) Për t’i qëndruar sa më pranë qytetarëve shqiptarë në interesat e tyre vitale për

zbatimin e reformës në drejtësi, duke ditur se efektshmëria e kësaj reforme lidhet

ngushtë me nivelin e përgjegjshmërisë së administratës sonë publike, i kemi

rekomanduar Kuvendit ngritjen e një grupi pune me specialiste dhe përfaqësues të

legjislativit, për hartimin e projekt-Ligjit “Mbi përgjegjësinë materiale të nëpunësit

publik”.

b) Kemi kërkuar që programimi i buxhetit të jetë kredibël, në respekt të plotë të

objektivave fiskalë afatmesëm, si dhe të shërbejë si një instrument efektiv për ta

mbajtur qeverinë të përgjegjshme në arritjen e objektivave të saj. Për këtë kemi i

rekomanduar Kuvendit krijimin e një Këshilli të Pavarur Fiskal, i cili t’i raportojë

vetëm Parlamentit.

c) I kemi propozuar Kuvendit vendosjen e kufirit tavan të borxhit publik në

Kushtetutë në masën 60% të Produktit të Brendshëm Bruto të vendit dhe arritjen e

këtij niveli të shtrirë në kohë, në terma afatgjatë.

d) Kemi kërkuar që treguesit vjetor të performancës në financat publike të

krahasohen dhe vlerësohen me treguesit e shtyllave prioritare të planifikuara në

Strategjinë e Menaxhimit të Financave Publike 2014-2020.


90 Botime 2017

Kuvendi na është përgjigjur gjithnjë duke vlerësuar punën tonë dhe duke na

orientuar drejt në sfidat e reformimit të institucionit.

Rezolutat e Kuvendit për KLSH-në: Vlerësime dhe rekomandime

Gjatë këtyre pesë viteve 2012-2016 bashkëpunim, Kuvendi ka miratuar disa

rezoluta vlerësimi dhe orientimi të punës së KLSH-së. Për secilën Rezolute, ne kemi

përgatitur dhe i kemi dërguar Kuvendit Planin e Punës për zbatimin e

rekomandimeve të tij. Dua të theksoj se vlerësimet dhe rekomandimet e këtyre

rezolutave na kanë ndihmuar shumë si institucion suprem auditimi, në përcaktimin

e saktë të prioriteteve tona dhe në përpjekjet për modernizimin e institucionit.

Rekomandimet e këtyre rezolutave integrohen plotësisht me objektivat e

Strategjisë së Zhvillimit 2013-2017 (të ripunuar) të KLSH, të përgatitur bazuar në

drejtimet dhe planet strategjike të zhvillimit të organizatave INTOSAI (2017-2022)

dhe EUROSAI (2011-2017), si dhe me objektivat e Strategjisë së Implementimit të

ISSAI-ve.

Rezoluta e fundit e Kuvendit e 20 tetorit 2016 “Mbi vlerësimin e performacës së

veprimtarisë së KLSH-së për vitin 2015”, ka njohur dhe vlerësuar rolin e Kontrollit të

Lartë të Shtetit, si institucioni kushtetues i pavarur i kontrollit të jashtëm

ekonomiko-financiar, që auditon menaxhimin me efiçencë dhe dobishmëri të

fondeve dhe pronës publike e shtetërore, ka vlerësuar rëndësinë e funksionimit të

këtij institucioni mbi bazë të garantimit të parimeve të pavarësisë, integritetit,

objektivitetit, përgjegjshmërisë, interesit të publikut, profesionalizmit,

bashkëpunimit dhe transparencës si dhe ka konfirmuar mbështetjen dhe nxitjen në

misionin tonë për të punuar dhe kontribuar për një qeverisje të mirë, nëpërmjet

parandalimit dhe luftës pa kompromis kundër korrupsionit dhe abuzimeve në

administrimin e pronës publike, rritjes së besimit të publikut dhe nxitjes së

përdorimit me ekonomicitet, eficiencë dhe efikasitet të fondeve publike, në

përputhje me kuadrin ligjor në fuqi dhe praktikat më të mira të BE-së e standardeve

ndërkombëtare INTOSAI.

Rekomandimet e Rezolutës së tetorit 2016 integrohen me objektivat dhe aktivitetet

e implementimit të Projektit të binjakëzimit IPA 2013 në funksion të forcimit të

kapaciteteve administrative dhe zhvillimit të mëtejshëm të modernizimit

institucional të implementimit të Standardeve Ndërkombëtare të Auditimit të

përdorura gjerësisht nga Komuniteti INTOSAI dhe të praktikave më të mira të EU-së,

të cilat KLSH-ja po i implementon në bashkëpunim dhe ndërveprim me NIK-un Polak

dhe SAI-in e Kroacisë.

Bujar LESKAJ


Në rekomandimet e Komisionit Europian në Progres Raportet e viteve të fundit për

Shqipërinë, në lidhje me auditimin e jashtëm, një vend qendror zë ndjekja efektive

e zbatimit të rekomandimeve të KLSH-së, si nga Ministria e Financave dhe nga

Legjislativi. Në këtë linjë janë edhe rekomandimet e Rezolutave të Kuvendit.

Rezoluta e 20 tetorit 2016, në të cilën Kuvendi shprehet për krijimin e një

Nënkomisioni te dedikuar parlamentar brenda Komisionit për Ekononinë dhe

Financat, si një praktikë e ndjekur nga disa vende evropiane, përbën për Kontrollin

e Lartë të Shtetit shprehjen më të lartë të besimit të Kuvendit ndaj institucionit. Ajo

dëshmon për maturimin profesional të punës audituese të institucionit, por

njëkohësisht shënon nivelin e lartë të kuptimit të mesazheve dhe rendësisë së

aktivitetit të KLSH nga deputetët e Kuvendit, sidomos nga anëtarët e Komisionit për

Ekonominë dhe Financat.

Ekzistenca e një nënkomisioni të profilizuar për auditimet e KLSH-së do të

mundësojë një komunikim të vazhdueshëm të Kontrollit të Lartë të Shtetit me

Kuvendin. Raportimet e këtij nënkomisioni do ta ndihmojnë Kuvendin të kuptojë në

mënyrë më të qartë dhe tërësore jo vetëm natyrën e punës së KLSH-së, por edhe

rëndësinë e zbatimit të gjetjeve dhe rekomandimeve të auditimeve më kryesore

dhe të rëndësishme të institucionit.

Nëpërmjet këtij nënkomisioni, rekomandimet e KLSH-së do të shërbejnë jo vetëm

për efekt zhdëmtues ndaj Buxhetit të Shtetit dhe rregullues në përmirësimin e

qeverisjes, por edhe si “inpute” që Parlamenti mund t’i përdorë në kontrollin më

efektiv dhe eficient të punës së Qeverisë, si dhe në hartimin e politikave buxhetore

më koherente, të qëndrueshme dhe më pranë qytetarit.

Pjesëmarrja e Kryetarit të Kuvendit, deputetëve dhe Kryetarit të Komisionit për

Ekonominë në aktivitetet e KLSH-së si Analizat Vjetore, Konferencat Shkencore, etj.,

dëshmojnë mbështetjen e konsiderueshme parlamentare që gëzon Kontrolli i Lartë

i Shtetit. Raportet e auditimit të KLSH-së janë shumë më të pranishme në

komisionet parlamentare, nga sa ishin pesë vite më parë. E them me bindje se ky

është një tregues i besimit në rritje të Kuvendit ndaj KLSH-së. Në argumentim sa më

sipër KLSH në vijimësi ka konsideruar marrëdhënien me Parlamentin si një

marrëdhënie produktive jo skematike por një marrëdhënie e cila në vetvete ka qenë

një vlerë e shtuar për performancën e institucionit me impakt të padiskutueshëm

në konsolidimin e një marrëdhënieje partneriteti dhe bashkëpunimi.


92 Botime 2017

Do të doja të sillja në vëmendjen Tuaj se tashmë KLSH ka tejkaluar praktikën e

vjetër të dërgimit në Parlament vetëm të dy raporteve i) Të raportit të

performancës vjetore dhe ii) të raportit të ekzekutimit të buxhetit të vitit të kaluar

financiar, duke u mjaftuar në këtë mënyrë vetëm në përmbushjen e kërkesave

ligjore dhe kushtetuese. Vetëm përgjatë vitit 2016 deri në mars 2017, i kemi

dërguar Parlamentit (Kryetarit të Kuvendit dhe Komisioneve parlamentare) 13

Raporte Auditimi dhe konkretisht:

1. Raporti i auditimit të performancës Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare, nr.

386/8, datë 22.01.2016;

2. Mbi auditimin në Zyrën e Administrimit të Buxhetit Gjyqësor, nr. 1133/6, datë

13.04.2016;

3. Raporti i auditimit të performancës Drejtoria e Përgjithshme e Metrologjisë, nr.

46/8, datë 06.07.2016;

4. Raporti i auditimit të performancës Ministria e Mirëqenies Sociale, nr. 1107/24,

datë 28.10.2016;

5. Mbi auditimin në Bankën e Shqipërisë (Përputhshmëria e Administrimit të

Fondeve Logjistike, arka për veprim dhe arka stok) nr. 848, datë 11.08.2016;

6. Mbi situatën në sektorin e Hidrokarbureve (përcjellje e raportit), nr. 887, datë

02.09.2016;

7. Raporti i auditimit të performancës “Rehabilitimi i ish të Përndjekurve Politikë”

nr. 8 83/16, datë 23.09.2016;

9. Mbi auditimin në Portin Detar Durrës, nr. 415/22, datë 03.11.2016;

10. Raporti i auditimit të ushtruar në Albpetrol, nr. 814/17, datë 3.01.2017;

11. Raporti i auditimit të performancës Hidrokarburet MEI, nr. 660/12, datë

3.01.2017;

12. Raporti i auditimit të performancës në OSHE, OSE, KESH, nr. 875/12, datë

17.01.2017;

13. Raporti i auditimit të ushtruar në AKBN, nr. 822/14, datë 3.03.2017.

8. Raporti i auditimit të performancës “Transporti Publik, Bashkia Tiranë”

nr. 419/6, datë 19.09.2016;

Bujar LESKAJ


Ne duhet të konsiderojmë krijimin e një njësie ose caktimin e një personi të veçantë

për të koordinuar kontaktet e SAI-t me Parlamentin, për të lehtësuar komunikimin

dhe për të ndihmuar ndërgjegjësimin e plotë të SAI-t ndaj nevojave dhe interesave

parlamentare.

Deputetët e Komisionit të Ekonomisë dhanë një kontribut të veçantë gjatë vitit të

kaluar dhe bashkëpunuan ngushtë me audituesit austriakë të Gjykatës së Auditimit

të Austrisë, që realizuan procesin “Peer Review” (Rishikim mes kolegeve) për

institucionin tonë, lidhur me marrëdhëniet SAI-Parlament. Ky proces dëshmoi

pavarësinë e plotë që gëzon KLSH, falë edhe mirëkuptimit dhe bashkëpunimit të

hapur të Kuvendit.

Projekti IPA “Forcimi i kapaciteteve të auditimit të Jashtëm në Shqipëri” është një

tjetër pikëtakimi e rëndësishme mes KLSH-së dhe Kuvendit. Në nëntor 2016 u

organizua misioni i ekspertëve polakë lidhur me analizën e akteve rregullatorë dhe

praktikave të KLSH në marrëdhëniet me Parlamentin. Kuvendi iu përgjigj pozitivisht

ftesës së KLSH-së dhe bashkëpunoi për realizimin e këtij misioni.

Sfida jonë më e madhe në raportet konstruktive dhe të hapura me Kuvendin është

bashkëpunimi konkret për ndjekjen e zbatimit të rekomandimeve të KLSH-së. Jemi

të ndërgjegjshëm që kemi shumë punë për të bërë që ky bashkëpunim të

funksionojë.


94 Botime 2017

nga Bajram LAMAJ – Drejtor Departamenti, KLSH,

botuar në gazetën “Sot”, më 31 mars 2017.

Në ambientet publike sot flitet më shumë se asnjëherë tjetër mbi përgjegjësinë dhe

llogaridhënien publike të nëpunësve të administratës shtetërore. Në këtë shkrim do

të trajtojmë se si drejtuesit e administratës vendore, duhet të ndjejnë përgjegjësinë

publike për llogaridhënie, pasi ata janë më afër me qytetarët, dhe ku çdo

shpërdorim i parasë publike direkt apo indirekt ndikon në mungesën e shërbimeve

ndaj tyre, për të cilat këta qytetarë paguajnë taksat. Qytetari, nëpërmjet KLSH-së,

kërkon të mësojë se si përdoren paratë publike, ku përdoren apo shpërdorohen,

apo për dëmtimet materiale, kush përgjigjet. A ka mekanizëm ndëshkues për

personat që dëmtojnë? Nëse po, deri ku zbatohet parimi “Kush dëmton duhet të

zhdëmtojë”. Në këtë prizëm, të së drejtës publike dhe moralit publik, çdo zyrtar

publik vendor duhet të ndjejë përgjegjësinë materiale. Ne ndajmë shqetësimin me

shumë veprimtarë të tjerë shoqërorë, se për përgjegjësinë materiale nuk ka ligj të

veçantë, kërkesë kjo e përsëritur për tre vjet rresht, ndërkohë që ligjvënësit tanë

kanë miratuar disa ligje. Edhe pse modele dhe shembuj vijnë nga eksperiencat e

mira të vendeve të tjera evropiane (ajo lituaneze mund të ishte interesante dhe me

vlerë), tek ne për përgjegjësinë materiale nuk ka një ligj të mirëfilltë.

Kontrolli i Lartë i Shtetit në auditimet e kryera në bashkitë e vendit, ka konstatuar

mjaft probleme dhe shkelje të dispozitave ligjore në fonde të konsiderueshme

publike, që kanë sjellë harxhimin e tyre pa kriter dhe eficiencë, ose edhe më keq,

shkuarjen dëm të një pjese të tyre, nga keq menaxhimi financiar. KLSH, brenda

kuadrit të tij ligjor është përpjekur të përcaktojë përgjegjësitë materiale të

nëpunësve publikë, sidomos të drejtuesve vendorë, duke propozuar masa në

formën e zhdëmtimit dhe sanksioneve, në përputhje me parregullsitë financiare të

shkaktuara prej tyre dhe të konstatuara.

PËRGJEGJËSIA MATERIALE DHE DREJTUESIT VENDOR

Bajram LAMAJ


Praktika e auditimit të KLSH, jo vetëm në njësitë vendore, por në të gjithë spektrin e

institucioneve publike, ka sjellë një kuadër shumë të gjerë përgjegjësish materiale

të nëpunësve të Shtetit, të cilat nuk janë trajtuar në mënyrë të plotë në Kodin e

Punës (kontratat e punës) ose në Kodin Civil dhe atë Penal. Për këtë arsye,

përgjegjësia materiale e shkelësve të ligjit dhe e abuzuesve me pronën publike del

gjithnjë e zbehtë dhe në shumicën e rasteve “harrohet” të merret parasysh, edhe

pse shkeljet janë të rënda dhe me dëme të konsiderueshme në Buxhetin e Shtetit.

Përvojat i kemi në vendet evropiane dhe është shumë e nevojshme që në hartimin

e buxhetit, si pikë referimi të merren Raportet e Auditimit nga KLSH mbi

efektivitetin e përdorimit të fondeve të vëna në dispozicion, duke vlerësuar shkallën

e shkeljeve dhe të vendosen kufizime përdorimi fondesh, deri në vlerësimin pozitiv

të performancës e reflektimit të parregullsive, kjo do të sjellë një rritje të

përgjegjësisë publike të drejtuesve të njësive vendore e publike. Kjo është një masë

parandalimi, por me nivelin e korrupsionit në vendin tone, është e nevojshme, në

mos e domosdoshme, që të merren masa direkte zhdëmtimi për çdo person që ka

përgjegjësi materiale e monetare, deri në zhdëmtim të plotë të demit të shkaktuar

në njësinë publike qendrore apo vendore.

Fondi Monetar Ndërkombëtar ka ngritur shqetësimin dhe i ka rënë fort kambanës,

në të njëjtën linjë me KLSH-në, për borxhet e akumuluara të njësive të qeverisjes

vendore, të cilat janë në rritje. Disa përllogaritje flasin për mbi 180 milionë euro për

vetëm 16 bashkitë më të mëdha të vendit. Borxhi i rritur vendor mund të rrezikojë

financat publike të vendit në një të ardhshme të afërt. Reforma e decentralizimit të

pushtetit vendor, ndër të tjera pati si qëllim, sjelljen e një qëndrueshmërie të

financave vendore, duke stimuluar krijimin e një baze më të qëndrueshme për

zhvillimin ekonomik të njësive vendore, një qeverisje më transparente, duke

siguruar pjesëmarrjen e qytetarëve në vendimmarrjen për administrimin e

burimeve lokale, si për gjenerimin e fondeve ashtu dhe për mënyrën e shpenzimit

të tyre. Konstatojmë më shqetësim se ende njësitë vendore janë të paqarta për

asetet që disponojnë dhe nuk kanë inventarë të rregullt të tyre, menaxhimi i tyre

akoma bëhet me mënyra të vjetra dhe sporadike. Pra, asnjë Bashki nuk ka një

planifikim apo strategji menaxhuese për asetet që ka në territorin e tij. Shumë nga

këto asete janë në degradim të mëtejshëm dhe jashtë administrimit, sidomos në ish

komunat.

Borxhi i akumuluar ndaj pushtetit qendror dhe humnera e realizimit të të ardhurave

vendore sjellin domosdoshmërinë e investimit në modernizimin e mbledhjes së


96 Botime 2017

Rritja e autonomisë së pushtetit vendor nëpërmjet reformës administrative dhe territoriale, është në lidhje të drejtë lineare me decentralizimin fiskal, pra me rritjen e të ardhurave nga taksat dhe tarifat vendore, si dhe me forma më transparente dhe më të përgjegjshme të administrimit të shpenzimeve vendore. Decentralizimi fiskal është një praktikë e suksesshme e zbatuar në vendet e zhvilluara të Bashkimit Europian, por ai është realizuar duke pasur gjithnjë shumë të qartë përgjegjësinë materiale të nëpunësit apo drejtuesit vendor. Edhe pse kjo përgjegjësi mund të mos jetë e përmbledhur në formën e një ligji të veçantë, mënyra e përcaktimit dhe e saktësimit të nivelit të përgjegjësisë materiale është e shprehur qartë në legjislacionin europian, si edhe në Direktivat e Komisionit Europian. Siç jemi në dijeni, ka filluar puna për hartimin e një ligji “Për financat vendore”. Shpresojmë që këtu të marrë vlerën e duhur në kapitull të veçantë “Përgjegjësia Materiale e Nëpunësit Publik” dhe forma e zhdëmtimit dhe sanksionet përkatëse. Konstatojmë se deri tani, zvarritja dhe mungesa e transparencës, mostrajtimi publik me palët e interesit, si Shoqata e bashkive, shoqëria civile, institucionet studimore të fushës,

taksave vendore nëpërmjet programeve kompjuterike, si sfidë e fortë aktuale për

pushtetin vendor, duke instaluar edhe një sistem të përditësimit periodik të borxhit

fiskal, si mjet për të menaxhuar taksat vendore. Bashkitë duhet të rishikojnë mjetet

juridike dhe administrative për vjeljen e tatimit të pasurisë (pronës), pse kjo vjelje

është ende në nivele skandaloze, të ulëta, të papranueshme për stadin e sotëm të

zhvillimit vendor. Vjelja mund të kryhet edhe nëpërmjet ndërmarrjeve publike që

ushtrojnë shërbime jetike, si Ujësjellësi, apo me agjent tatimor, duke zbatuar

kërkesat ligjore, dhe, pse jo, edhe me partneritet publik me njësi publike, jashtë

sistemit vendor si OSHE, apo me subjekte private me përvojë në këtë fushë.

Ekzistojnë shumë forma, por duhet vullneti i duhur nga drejtuesit vendorë, si dhe

largpamësia e tyre se ku duan të arrijnë me uljen e borxhit të njësisë së tyre

vendore, pa prekur shanset e zhvillimit ekonomik të njësisë vendore. Rritja e

transparencës nga Bashkitë në lidhje me vendimmarrjet për vendosjen dhe

përdorimin e taksave vendore mbetet thelbësore në këtë drejtim. Dëgjesat publike

me komunitetin duhet të kryhen jo formale, (siç është vërejtur shpesh, ku kryetarët

e bashkisë mbledhin punonjësit e bashkisë dhe i kthejnë në “show”), por të

shërbejnë për dhënien llogari të drejtuesve vendorë përpara qytetarëve, për

përdorimin e parave publike. Politikat zhvillimore që kryhen në territorin e

bashkisë, duhet të lidhen direkt me politikat fiskale vendore, pasi vetëm kjo lidhje

mundëson rritjen e bazës së të ardhurave dhe një zhvillim të qëndrueshëm vendor,

pa rritur borxhin e njësisë vendore.

Bajram LAMAJ


etj., nuk është premtuese se ky ligj do jetë efikas dhe i plotë, pasi nuk ka arsye

shmangia e palëve në hartimin e tij.

Dihet botërisht se financat publike nuk mbrohen duke i centralizuar, përkundrazi

ato janë më të mbrojtura kur decentralizohen dhe ndërtohet një kuadër ligjor

eficient dhe praktik, për përgjegjshmërinë materiale, financiare dhe publike të

drejtuesve si qendrorë dhe vendorë.

Përgjegjësia materiale, që të që të marrë vlerësimin e duhur kërkon njohuri të plota

të shfaqjes së saj, si në formën individuale dhe në përgjegjësinë në grup, ose në

formën solidare. Përgjegjësia materiale individuale vërehet kur në shkaktimin e

dëmit shtetëror është përfshirë vetëm një nëpunës i Shtetit apo person i ngarkuar

me një funksion zyrtar, ndërsa ajo solidare, ose e përbashkët, ndodh kur në

shkaktimin e dëmit janë dy ose më shumë punonjës publik. Vlerësimi dhe matja e

dëmit dhe adresimi i përgjegjësisë materiale kërkon procedura më konkrete, të

detajuara dhe të njësuara, si dhe në përputhje me procedurat administrative.

Përgjegjësia e përbashkët shfaqet gjithashtu edhe në formën e përgjegjësisë për

vendimmarrjen publike. Një vendimmarrje e gabuar, rrjedhojë e një organi kolegjial

(bord drejtues, këshill mbikëqyrës, komitet, etj.), mund të shkaktojë dëme të

konsiderueshme në menaxhimin e fondeve publike. Praktika na ka mësuar me

shumë raste kur vendimmarrjet kolegjiale (këshillat mbikëqyrëse, këshilli drejtues,

etj.) kanë shkaktuar dëme të konsiderueshme në fondet shtetërore, por nuk kemi

një rast të vetëm, kur shumat e humbura të jenë rikuperuar qoftë edhe pjesërisht,

si rrjedhojë e zhdëmtimit nga personat që kanë përgjegjësi materiale. Duhet

theksuar se rol në vendimmarrjet kolegjiale nuk kanë vetëm anëtarët e forumit

përkatës (bord, këshilli drejtues, këshilli bashkiak, etj.) por edhe punonjësit që

përgatisin vendimmarrjet, duke marrë pjesë në procesin e vendim-marrjes. Ata nuk

mund të lihen jashtë përgjegjësisë materiale solidare. Kodi i Punës ka trajtuar

vetëm përgjegjësinë e punëmarrësve brenda një enti publik dhe vetëm brenda

kuadrit të detyrimeve kontraktuale. Për shembull, detyrimin kontraktual (dhe për

rrjedhojë, përgjegjësinë materiale) të një Kryetari Bashkie me Shtetin, Kodi i Punës

nuk e trajton. Po ashtu, përgjegjësitë materiale të titullarëve të tjerë të enteve

shumë të rëndësishme publike, nuk dalin të qarta. Nga ana tjetër, kush ka të drejtë

të kërkojë zhdëmtimin e shumave që rrjedhin nga vendimmarrjet e gabuara të tyre?

Këtë nuk e ezauron kuadri ligjor ekzistues.

Për këto arsye dhe për të ofruar një mjet shumë efikas në luftën kundër

korrupsionit, ne si KLSH e konsiderojmë të domosdoshëm hartimin e një ligji që të


98 Botime 2017

trajtojë në mënyrë të plotë rastet e përgjegjësive materiale të të punësuarve në

sektorin publik, me qëllim parandalimin e dukurive që nxisin dëmtimin e fondeve

dhe aseteve publike. Ky ligj duhet të japë në formë të plotë dhe të njëjësuar

mënyrat dhe dokumentimin e dëmeve që nëpunësi publik u shkakton fondeve dhe

aseteve publike, vlerësimin e dëmeve, mënyrat dhe kriteret e vlerësimit, etj. Objekt

i këtij ligji duhet të jetë caktimi i shpërblimit të dëmit, sipas pjesëmarrjes dhe rolit

të nëpunësit publik në shkaktimin e dëmeve. Ligji duhet gjithashtu të sigurojë një

proces të qartë e transparent të shpërblimit të dëmit ndaj interesave publike, duke

vendosur edhe një balancë mes mundësive reale të punonjësit zhdëmtues dhe duke

ruajtur minimumin jetik. Ai duhet të sanksionojë përgjegjësinë materiale të

titullarëve të subjekteve publike për vendimmarrjet e gabuara në dëm të interesave

publike. Ai është më i domosdoshëm se kurrë sidomos në menaxhimin e financave

vendore, borxhi publik i të cilave është në një trajektore rritjeje shumë

shqetësuese.

Selfo ZENELI


KLSH DHE “ASETET E FJETURA” TË PUSHTETIT VENDOR

nga Selfo ZENELI – Kryeauditues, KLSH

botuar në gazetën “Telegraf”, më 1 prill 2017.

Analizën e veprimtarisë së tij gjatë vitit 2016, të zhvilluar më 27-28 Shkurt 2017,

Kontrolli i Lartë i Shtetit e mbështeti në arritjen e objektivave të Planit Strategjik të

Zhvillimit të institucionit 2013-2017, të rishikuar. Kjo analizë u mbështet në moton e

Kongresit INCOSAI XXIII të INTOSAI-t “Auditimi publik në shërbim të qytetarit”.

Në zbërthimin e kësaj motoje dhe këtij fokusi, interesat e qytetarit janë shumë

pranë dhe reflektohen fort në veprimtarinë e drejtuesve vendorë dhe në shërbimet

që zyrat vendore të regjistrimit të pasurive të patundshme (ZVRPP-të) në mbarë

vendin ofrojnë për pronat e qytetarëve.

Ballafaqimi vjetor i audituesve të KLSH-së me rezultatet e punës së tyre ishte po

ashtu një reflektim i problematikave dhe konkluzioneve të Konferencës së Katërt

Shkencore të institucionit “Për Analizën e Riskut”, mbajtur në qershor 2016. Nisur

nga ky këndvështrim, analiza e veprimtarisë së institucionit për vitin 2016 u realizua

nëpërmjet prezantimeve, kumtesave, referateve lidhur me auditimet me impakt më

të rëndësishëm dhe me efekte më të konsiderueshme në menaxhimin e financave

dhe zhvillimin ekonomik të vendit.

Gjatë vitit 2016, KLSH përqendroi shumë auditime të veta në ruajtjen, administrimin

dhe regjistrimin ligjor të pronave të paluajtshme me status juridik shtetëror dhe

vënien në eficiencë të pasurive kombëtare, aseteve dhe resurseve publike nga

pushteti vendor. Ky proces kërkon si domosdoshmëri regjistrimin e tyre të plotë në

ZVRPP-të. Analiza e audituesve paraqiti risqe të reja të identifikuara gjatë

auditimeve, si në fushën e fitimit të titujve të pronësisë, ashtu dhe në marrjen dhe

vënien nën administrim të aseteve e burimeve kombëtare nga njësitë vendore sipas

juridiksionit përkatës.

KLSH ka përmirësuar e zgjeruar programet e auditimit, duke u fokusuar kryesisht

tek pasuritë publike, përfituar nga shpronësimet me fondet e Buxhetit të Shtetit


100 Botime 2017

dhe nga transferimet në bashkitë, për të cilat regjistrimi i këtyre pasurive përbën

momentin kryesor dhe përfundimtar të marrjes nën administrim të pasurive dhe

aseteve publike, si dhe kushtin bazën të sistemimit në formën e duhur ligjore të

evidencës kontabël të aktivit.

Institucioni ka përfshirë në programet e tij të punës auditimin e marrëveshjeve,

kontratave dhe koncesioneve të cilat lidhen me menaxhimin dhe administrimin e

aseteve lokale, jo vetëm me regjistrimin e titujve të pronësisë, por dhe me

regjistrimin e marrëdhënieve të përdorimit të pasurive të paluajtshme, fushë kjo

me risk dhe ndikim për disa kategori të veçanta asetesh, pronash e pasurish të

paluajtshme.

KLSH nga auditimet e kryera, me rekomandimet e tij ka dhënë kurdoherë impulse

nxitëse për rritjen e bashkëpunimit ndërmjet pushtetit vendor dhe ZVRPP-ve.

Megjithatë situata vijon të jetë problematike.

Audituesit e KLSH-së theksuan në analizë se ende në juridiksionet e njësive të

qeverisjes vendore, pra të bashkive të reja, ka një numër të konsiderueshëm të

pasurive të paluajtshme me tituj pronësie të paidentifikuar, ose të bllokuara nga

tejzgjatja e procesit të transferimit apo mos përfundimi i tij. Është po ashtu shumë

shqetësues numri i madh i aseteve dhe pasurive publike të transferuara dhe pa

pronarë realë me dokumente ligjore regjistrimi pranë ZVRPP-ve, dukuri kjo që rrit

gjendjen e aseteve “të fjetura”, të pa menaxhuara dhe ofron çdo ditë mundësinë e

përdorimit abuziv dhe të jashtëligjshëm të tyre, nga mos ushtrimi i funksionit të

kontrollit të territorit prej bashkive të reja. Janë në një numër vërtet mbresëlënës

në të gjithë vendin pasuritë shtetërore kombëtare të lëna jashtë funksionit dhe të

pa përfshira në qarkullimin ekonomik të bashkive. Kjo gjendje sjell in produktivitet

dhe mungesë gjenerimi burimesh të reja punësimi dhe të ardhurash për bashkitë,

çka rëndon bilancin e tyre dhe rrit borxhin e njësive vendore.

Mungesa e bashkëpunimit ndërmjet bashkive dhe enteve publike vendore si

pronarë të këtyre aseteve të fjetura, nga njëra anë, dhe ZVRPP-ve nga ana tjetër, ka

sjellë pasojat e zgjatjes së procesit të regjistrimit me vonesa deri në disa vite, e

moskryerjes në kohë të shërbimit të paguar, e uljes së cilësisë dhe transparencës së

shërbimit të ofruar qytetarit, si dhe të përfitimeve të paligjshme për shërbime të

pakryera nga zyrat shtetërore, situatë kjo me premisa e ndikim në tejkalim të

kompetencave të regjistruesit. Këto veprime kanë rezultuar në zhvlerësim të

paligjshëm të vlerës së aseteve dhe burimeve dhe në zbritjen në kategori të zërit

kadastral, duke rritur evazionin, nëpërmjet uljes së vlerës së detyrimit nga taksa

Selfo ZENELI


vendore e tokës, taksë e cila diferencohet sipas kategorisë së zërit kadastral. Pra, në

fund të fundit, kjo gjendje ka sjellë uljen e nivelit të të ardhurave në buxhetet e

bashkive.

KLSH nga auditimet ka konstatuar se nga mos identifikimi dhe mos raportimi i saktë

i gjendjes juridike të pasurive në përbërje të fondit fizik, të veçuar me Vendime të

Këshillit të Ministrave për kompensim fizik të pronarëve, pas raportimit u janë

regjistruar pasuri mbajtësve të titujve nga pjesa e Fondit, pra me pasoja prekje,

cenim dhe përdorim të paligjshëm të Fondit Fizik të Kompensimit.

KLSH në rastet e tjetërsimeve të këtyre pasurive të paluajtshme, pjesë përbërëse të

fondit të kompensimit fizik, destinuar për kthim dhe kompensim të pronarëve, u ka

rekomanduar bashkive, ZVRPP-ve dhe ATP-së Tiranë kthimin e gjendjes juridike të

pasurive sipas statusit ligjor të përcaktuar me destinacion fond kompensimi, si masë

frenuese ndaj mobilizimit të fondeve për kompensim monetar dhe rëndimit të

Buxhetit të Shtetit, për shkak të pagesave për procesin e trajtimit ligjor

përfundimtar të pronave.

Bashkitë, nga mungesa e bashkëpunimit me ZVRPP-të dhe nga moszbatimi i

kontratave në procesin e regjistrimit fillestar të pasurive, kanë lejuar regjistrime në

bashkëpronësi të paligjshme të pasurive bujqësore të ndara sipas Ligjit nr. 7501

“Për Tokën”.

Këto veprime kanë sjellë lindjen e bashkëpronësisë së paligjshme, frenim të

regjistrimit të pasurive nga pamundësia e lëshimit të certifikatave të pronësisë

qytetarëve kërkues, me cenim të së drejtës së pronës, dhe në mënyrë të

panevojshme, çuarjen e zgjidhjes së problemit në gjykata, në vend të zgjidhjes në

rrugë administrative, duke sjelle humbjen e kohës dhe shpenzime të mëdha për

Bashkëpunimi ka munguar sidomos ndërmjet bashkive dhe Agjencisë së Trajtimit të

Pronës (ATP) nga njëra anë me ZVRPP-ve përkatëse nga ana tjetër, në ruajtjen,

administrimin, mos regjistrimin dhe mos tjetërsimin e Fondit Fizik të ATP-së,

destinuar për kthim dhe kompensim Pronarëve në pasuritë e llojit tokë bujqësore,

pyje, kullota dhe objekte ndërtimore me troje. Deri tani, në fondin e tokës

bujqësore janë 11,444 pasuri me sipërfaqe totale 23,368 ha në pronësi shtetërore,

që u kanë kaluar në përdorim njësive të qeverisjes vendore. Po ashtu të 61 bashkitë

kanë marrë pyje dhe kullota me sipërfaqe totale 50,989,76 ha (vlerësuar në 60

miliardë lekë), si dhe 157 objekte me sipërfaqe totale trualli 250,051 m2 nga e cila

sipërfaqe nën objekte 84,863m2 dhe sipërfaqe funksionale 177 587 m2.


102 Botime 2017

qytetarët pa shkak ligjor. Kjo gjendje ka shkaktuar edhe rritjen e praktikave në

proces, shteg për veprime të paligjshme korruptive mbi pasuritë, si dhe

pamundësinë e konfirmimit të gjendjes juridike të pasurive të kërkuara për verifikim

e vlerësim të titujve të pronësisë.

KLSH ka rekomanduar dhe u ka kërkuar bashkive dhe ZVRPP-ve vendore të marrin

masa për eliminimin e bashkëpronësisë së paligjshme, të bëjnë identifikimin juridik

dhe fizik në përputhje me pasuritë dhe sipërfaqet ligjore të përcaktuara në Aktet e

Marrjes së Tokës në Pronësi (AMTP-të) dhe në listat përkatëse, si dhe që këto

institucione në bashkëpunim të zbatojnë rrugën administrative të zgjidhjes së

bashkëpronësisë së paligjshme, të regjistrojnë individualisht pasuritë sipas AMTP-ve

si dhe të evadojnë praktikat e mbetura në proces për këtë shkak të paligjshëm.

Alush ZAÇE


NDAL ABUZIMIT ME SHOQËRITË PUBLIKE!

nga Alush ZAÇE – Drejtor Departamenti, KLSH,

botuar në gazetën “Sot”, më 1 prill 2017.

Shoqëritë anonime publike përbëjnë ende pjesë të rëndësishme të ekonomisë

shqiptare, sidomos ato që shfrytëzojnë pasuritë e nëntokës sonë. Auditimi i tyre, në

drejtim të eliminimit të abuzimeve dhe të metave dhe përmirësimit të menaxhimit,

merr përgjegjësi dhe vlera të mëdha për shfrytëzimin racional të resurseve të vendit

dhe ruajtjen e parasë publike.

Në bazë të motos së organizatës botërore të institucioneve supreme të auditimit,

INTOSAI, në Kongresin e fundit të INTOSAI-t, INCOSAI XXII në dhjetor 2016, që

auditimi suprem publik të vihet në shërbim të qytetarëve, edhe puna jonë si

auditues duhet të vihet tërësisht në shërbim të interesave të qytetarit shqiptar.

KLSH, nga një auditim për periudhën janar 2015-shtator 2016, ka konstatuar se

shoqëria anonime, kompania shtetërore e nxjerrjes së naftës, Albpetrol, institucioni

që menaxhon pasurinë më të madhe publike të vendit, arin e zi, i ka shkaktuar dëm

ekonomik, kosto hidrokarbure të parikuperueshme dhe të ardhura të munguara

Buxhetit të Shtetit me vlerë 15,108,418 mijë lekë ose mbi 112 milion euro. Po

kështu, nga auditimet në shoqëri të tjera publike, me impakt financiar për Buxhetin

e Shtetit, janë konstatuar dëme ekonomike dhe të ardhura të munguara në vlera të

konsiderueshme. Këto fonde mund të ishin kursyer për ekonominë tonë, për t’u

përdorur për rritjen e fondit të pensioneve, ose për më shumë investime në

sektorin shëndetësor apo sektorin e arsimit publik, si sektorë vulnerabël të

shoqërisë së sotme shqiptare. Pra, këto para janë para që u mungojnë qytetarëve.

Si institucion në shërbim të Kuvendit dhe qytetarëve dhe në zbatim të programit të

transparencës së KLSH-së, gjetjet dhe rekomandimet tona kryesore për shoqëritë

publike më të mëdha të vendit, ua kemi bërë me dije Kuvendit dhe të gjitha

grupeve të interesit. Ato ndodhen të plota edhe në faqen e internetit të KLSH-së

www.klsh.org.al dhe çdo qytetar i interesuar mund të njihet me to.

http://www.klsh.org.al/


104 Botime 2017

Si institucioni më i lartë i auditimit shtetëror, i mandatuar nga Kushtetuta e vendit,

jemi të përkushtuar për t’i thënë ndal abuzimit të shoqërive anonime publike me

paratë e qytetarëve dhe taksapaguesve shqiptarë. Kontributi i Kontrollit të Lartë të

Shtetit në mirëmenaxhimin e shoqërive publike është parësor. Auditimet e tij

përmirësojnë drejtimin e këtyre shoqërive, disa prej të cilave japin produkte ose

shërbime jetike për qytetarët, si energjia elektrike, uji, etj. Si KLSH kemi vërejtur në

auditimet tona shkelje në afatet e parashikuara ligjore për hartimin e programeve

ekonomiko-financiare të zhvillimit të kompanive publike. Audituesit tanë kanë

konstatuar se nuk ka një harmonizim dhe bashkërendim të punës për hartimin e

treguesve të këtyre programeve midis drejtorive brenda shoqërisë anonime

shtetërore. KLSH, gjatë pesë viteve të fundit 2012-2016, ka kërkuar me

këmbëngulje dhe forcë marrjen e masave disiplinore për nivelin e lartë drejtues,

përfshirë dhe këshillat mbikëqyrëse dhe drejtuese të shoqërive publike, për

performancë të dobët në menaxhimin e aseteve publike. Ndryshimet e fundit

ligjore në procedurat e prokurimit publik, me ndëshkimin me gjoba të larta të

pjesëmarrësve në këto procedura, duhet të vështirësojnë ndërhyrjet nga lart, duke

siguruar prokurime me oferta ekonomikisht më të favorshme. Por mungesa e

kapaciteteve përkatëse prokuruese në shoqëritë anonime publike bën që të metat

të shfaqen në procedurat dhe në zbatimin me mangësi të prokurimeve, kryesisht në

fushën e ndërtimeve dhe mosrealizimin në afat të kontratave.

Konstatojmë po ashtu dobësi të theksuara në bordet e shoqërive publike, në

këshillat mbikëqyrëse dhe ato drejtuese. Bordet trajtohen si organe pa shumë

përgjegjësi, pa iniciativë, shtojca të administratës së shoqërive, me status të

kufizuar dhe që mund të ndryshohen sa herë që ndryshojnë drejtuesit politikë të

dikastereve. Organizimi dhe funksionimi ligjor i organeve drejtuese janë çështje të

auditimit të shoqërive publike. KLSH, në vitet e fundit i ka dhënë një fokus të

veçantë çështjeve që lidhen me ngritjen dhe funksionimin e auditit të brendshëm

në shoqëritë publike. Kjo për vetë faktin se ekzistenca e specialistëve të aftë, të

ndershëm dhe profesionalë në administrimin financiar të shoqërisë dhe njësia e

auditit të brendshëm në funksion të plotë në përputhje me ligjin, zvogëlojnë

ndjeshëm nivelin e riskut të abuzimeve. Shtrirja e gjerë e funksioneve që mbulon

auditimi i brendshëm e ndihmon shoqërinë publike në përmbushjen e misionit dhe

vizionit të saj, duke kontribuar kështu në vlerësimin. disiplinimin dhe përmirësimin

e efektivitetit të menaxhimit të risqeve, të sistemeve të kontrollit të brendshëm dhe

proceseve të menaxhimit dhe administrimit.

Alush ZAÇE


Në tërësi, veprimtaria audituese e KLSH-së në shoqëritë publike, e ngritur në nivelin

e standardeve të pranuara ndërkombëtarisht, ka rritur përgjegjshmërinë e

audituesve për të qenë objektivë, profesionalë, të saktë dhe të paanshëm, në

zbatim të Deklaratës së Limës ISSAI 1, të ISSAI 12 “Dobitë dhe Përfitimet nga SAI-t:

Të bësh ndryshimin në jetën e qytetarëve”, të standardeve të tjera të INTOSAI-t, si

dhe të ligjit integral të KLSH.

KLSH po punon në vijimësi dhe me përkushtim që shoqëritë anonime publike të

ndjekin parimet për një qeverisje të mirë, njohjen, respektimin dhe zbatimin i

ligjeve, si dhe një kulturë të lartë manaxhimi, me elementët kryesorë të saj:

përgjegjësinë, ndershmërinë dhe transparencën, duke ndihmuar kështu në rritjen

ekonomike dhe stabilitetin financiar të vendit, si dhe në shërbime më cilësore ndaj

qytetarëve.


106 Botime 2017

KONTROLLI I CILËSISË NË KLSH DHE EKSPERIENCA EUROPIANE

nga Yllka PULASHI – Drejtore Departamenti, KLSH,

botuar në gazetën “Koha Jonë” dhe “Sot”, më 8 prill 2017.

Javën e fundit të marsit 2017, një grup prej 15 audituesish të KLSH-së zhvilluan një

vizitë studimore mbi eksperiencën kroate në kontrollin e cilësisë në Zyrën

Shtetërore të Auditimit të Kroacisë, në kuadër të projektit të binjakëzimit IPA 2013

për ngritjen e kapaciteteve të KLSH-së, i cili po zbatohet nga institucioni suprem i

auditimit (SAI) i Polonisë (NIK), në bashkëpunim me SAI-n e Kroacisë.

Kontrolli i sigurimit të cilësisë, si një proces i cili synon të garantojë një përmirësim

të vazhdueshëm të punës audituese në zbatim të standardeve kombëtare dhe atyre

ndërkombëtare ISSAI të auditimit suprem publik, ka qenë dhe mbetet në

vazhdimësi një ndër objektivat kryesorë të veprimtarisë së KLSH-së. Sigurimi i

cilësisë, bazuar në standardet ndërkombëtare, është i domosdoshëm, për të

identifikuar objektivisht mangësitë dhe përcaktuar masat efektive që duhen marrë

për përmirësimin e punës në të ardhmen. Një cilësi sa më e lartë e punës audituese

i shërben si ligjvënësit, ekzekutivit, ashtu dhe qytetarit për kontrollin dhe

përgjegjshmërinë në përdorimin dhe administrimin e fondeve publike.

Në zbatim të ISSAI-t 40 “Kontrolli i Cilësisë”, gjatë periudhës 2012-2016, institucioni

ka përfshirë në grupet e shqyrtimit të cilësisë audituesit e tij më me përvojë nga çdo

departament auditimi, si dhe ka angazhuar ekspertë të jashtëm. Në veçanti, KLSH

vlerëson kontributin e dhënë nga Prof. Dr. Jorgji Bollano, Kryetar i Këshillit

Kombëtar të Kontabilitetit, në udhëheqjen e një mini Peer Review (rishikim mes

kolegëve) për kontrollin e cilësisë në institucion, dhe rekomandimet e tij për

përmirësimin e punës kontrolluese. Raportet për sigurimin e cilësisë janë shqyrtuar

dhe analizuar nga çdo departament auditimi.

Një nga faktorët që ka ndikuar pozitivisht në sigurimin e cilësisë të punës audituese

është edhe përgatitja e programit vjetor të veprimtarisë së KLSH-së, bazuar në

përcaktimin e prioriteteve të mundshme, argumentimin dhe përfshirjen në

Yllka PULASHI


programin e auditimit të subjekteve të auditimit mbi bazën e vlerësimit të riskut

dhe përcaktimit të materialitetit, duke i kombinuar këto auditime edhe me

detyrimet kushtetuese e ligjore që ka institucioni për auditimin periodik të njësive

publike. Si tregues i qartë i rritjes së transparencës dhe cilësisë, në hartimin e

programit vjetor të auditimit të institucionit janë mbajtur parasysh ankesat dhe

kërkesat për auditim të bëra nga qytetarët nëpërmjet letrave dhe denoncimeve të

tyre, si edhe interesi i lartë i publikut dhe medias për subjekte dhe çështje të

ndryshme të menaxhimit të aseteve dhe fondeve publike. Takimi i midis audituesve

shqiptarë dhe atyre kroatë synoi shkëmbimin e eksperiencës për funksionimin e

sistemeve të kontrollit të cilësisë gjatë procesit të auditimit, sidomos të kontrollit

elektronik, të bazuar në programet sofware kompjuterike. Në kuadër të

Marrëveshjes së Bashkëpunimit, nënshkruar më datë 27 nëntor 2012, në qytetin e

Vlorës mes KLSH-së dhe SAI-t kroat, si dhe të objektivave ambiciozë të Projektit të

Binjakëzimit, audituesit e KLSH-së u prezantuan gjerësisht me funksionimin dhe

strukturat e Zyrës Shtetërore të Auditimit të Kroacisë, në veçanti me strukturat dhe

fazat e kontrollit të cilësisë. Çështjet kryesore dhe temat e trajtuara gjatë

shkëmbimit të eksperiencës u fokusuan në rolin që ka kontrolli i cilësisë në të gjitha

fazat e auditimit dhe sigurimi e menaxhimi i këtij kontrolli, gjatë gjithë procesit të

auditimit. Audituesit e KLSH u njohën me procedurat që audituesit kroatë ndjekin

në sigurimin dhe menaxhimin e kontrollit të cilësisë nëpërmjet programit software

të auditimit. Ky program ka filluar të zbatohet në vitin 2013 dhe SAI-t kroat i janë

dashur thuajse dy vite që të implementojë programin dhe të arrijë ta përdorë nga të

gjithë audituesit. Në fillim të vitit 2015, procesi i auditimit nga faza e planifikimit

deri në atë të raportimit ka kaluar nga formati manual në atë elektronik. Sistemi i

zbatuar ka qëllim sigurimin e pavarur të sistemeve të kontrollit të cilësisë dhe

lehtësimin e punës audituese. Për ta bërë me konkret funksionimin e programit

software, prezantimi u shoqërua edhe me shembuj nga praktika.

Duke qenë se SAI kroat është organizuar edhe në nivel të zyrave rajonale, gjithsej

20 të tilla, në ditën e tretë të vizitës, audituesit shqiptarë u njohën me Zyrën

Rajonale të Kakovecit. Ekspertët e Zyrës prezantuan qasjen që ata kishin në lidhje

me programin software për procedurat e sigurimit të kontrollit te cilësisë. Në ditën

e katërt të vizitës studimore, audituesit e KLSH-së i përshëndeti Audituesi i

Përgjithshëm i Zyrës Shtetërore të Auditimit të Kroacisë, z. Ivan Klešić, i cili theksoi

bashkëpunimin e ngushtë të institucionit të tij me KLSH-në jo vetëm në kuadër të

Projektit IPA të Binjakëzimit, por edhe si bashkëpunim i frytshëm dypalësh gjatë

pesë viteve të fundit.


108 Botime 2017

Në një nga prezantimet e tyre u paraqitën check listat e hartuara në lidhje me

sigurimin e kontrollit të cilësisë. Aktualisht kanë përfunduar dy check lista për

auditimin e performancës dhe auditimin financiar. Në auditimet pilot që do të

kryhen në kuadër të Projektit të Binjakëzimit, do të aplikohet edhe kontrolli i

cilësisë nëpërmjet këtyre check listave, si risi e punës audituese të KLSH bazuar në

eksperiencën e pasur kroate.

SAI Kroat, Zyra Shtetërore e Auditimit të Kroacisë është një partner shumë i

vlerësuar dhe aktive e Gjykatës Europiane të Audituesve (ECA). Janë të shumta

auditimet e përbashkëta mes këtyre dy SAI-ve dhe eksperienca kroate në auditim

reflekton praktikat më të mira europiane.

Java e shkëmbimit të eksperiencës me ekspertë të një SAI shumë të zhvilluar

europian si SAI Kroat, vijoi me bashkëbisedime ku të dy palët shkëmbyen praktikat

me të mira audituese. Ekspertët kroatë sollën mënyrën se si hartohej programi

vjetor i auditimit, kriteret dhe hapat që ndiqen për përzgjedhjen e subjekteve që

bëhen pjesë e këtij programi. Praktika e ndjekur nga SAI Kroat mbi hartimin e

programit vjetor të auditimit është e njëjtë me praktikën e KLSH.

Ergys ALUSHI


KLSH, INSTITUCION BESIMI, LARG POLITIKËS, NË MBROJTJE TË FINANCAVE PUBLIKE

nga Ergys ALUSHI1 – Ekspert i Jashtëm, KLSH,

botuar në gazetën “Telegraf”, më 15 prill 2017.

“Po punoj me dosjen e Tiranës”, “Sapo u kthyem nga Elbasani”, “Nesër do shkojmë

në Fier”, “Po mbyllim dosjen e kontrollit në Durrës”, “Kërkon drejtori informacion për

Beratin”, “Presim kthimin e audituesve nga Dibra”, “Telefonoji atyre në Korçë”,

“Printova rezultatet e kontrollit në Gjirokastër”, “Belshi..Mallakastra…Maqellara…”

Në vetëm pak metra korridor, në disa zyra, është e gjithë Shqipëria, dëgjon të flitet

për gati të gjitha qytetet e vendit, nga jugu në veri, institucione të qeverisjes

vendore e qendrore, ministri e drejtori të nivelit të parë e të dytë. Ky është realiteti

që ndesh përditë në zyrat e Kontrollit të Lartë të Shtetit, ku shumica djem e vajza në

moshë të re, tashmë specialiste të zot në auditime, gra e burra më të vjetër, me

thinja, lëvizin nga njëra zyrë në tjetrën, me dosje në duar, plot energji, për të

përfunduar punën e nisur, për të marrë detyra të reja.

Dikush që sapo ka ardhur nga një qytet i Shqipërisë, ku ka përfunduar një kontroll

dhe pret të niset për kontroll në një qytet tjetër të vendit. Një tjetër që sapo ka

përfunduar dosjen me rezultatet e kontrollit dhe pret firmën e Kryetarit për ta

shndërruar në një vendim zyrtar deri dhe në një kallëzim penal.

Drejtues departamentesh që hyjnë e dalin në zyrën e Kryetarit të KLSH, për të

shkëmbyer mendime, caktuar detyra e dhënë orientime për rritjen e cilësisë së

performancës. Në një nga sallat e këtij institucioni mëson se janë duke dhënë

intervista për punësim në KLSH, njerëz të profesioneve të ndryshme, jurist, inxhinier

ndërtimi, ekonomist e financier, ku ata që presin të intervistohen dridhen prej

emocioneve, duke qenë ky tregues i rëndësisë së madhe dhe seriozitetit që

tregohet prej komisioneve për punësimin e më të mirëve, më specialistëve.

Por edhe jashtë mjediseve të KLSH, stafi nuk rresht së zhvilluari veprimtari që i


110 Botime 2017

Kontrolli i Lartë i Shtetit, është ndoshta nga të paktat institucionet me rëndësi të

vendit që vazhdon të punojë e të përmbush detyrat kushtetuese pa e ulur për asnjë

moment e ditë, ritmin e punës, pavarësisht situatës politike, faktit që shumë pranë

derës së këtij institucioni ndodhet çadra e një pjese të politikës shqiptare.

Objektivi dhe mesazhi është i qartë, financat e shtetit duhet të kontrollohen e të

mbrohen, për të ndëshkuar shkelësit e ligjit që shkaktojnë dëm financiar dhe

financat të shkojnë në shërbim të komunitetit. Vetëm gjatë vitit 2016, nga 154

auditimet e përfunduara, u konstatua një dëm financiar shkaktuar buxhetit të

shtetit me një vlerë prej rreth 534 milion euro. Është ky një mision i nisur 6 vjet më

parë, kur në drejtim të KLSH u zgjodh me vendim të Kuvendit të Shqipërisë, z. Bujar

Leskaj, i cili ndryshe nga kryetarët e mëparshëm e bëri publike platformën e tij për

të drejtuar e ndryshuar KLSH, ende pa u zgjedhur i tillë, platformë të cilën e ka bërë

realitet gjatë këtyre viteve duke e kthyer në metodë pune në të gjithë veprimtarinë

e KLSH. Në korridorin e gjatë të KLSH, çdo vizitor i zakonshëm, mund të konstatojë

me sy të lirë, ndryshimin në vite e për mirë të këtij institucioni kushtetues, sidomos

që nga vitin 2012 e në vazhdim, nëpërmjet stendave të historikut dhe të botimeve.

shërbejnë afirmimit të vlerave më të mira të jetës akademike në vend. Kështu, në

ambientet e Fakultetit të Gjeologjisë e Minierave të Universitetit Politeknik të

Tiranës, Prof. Dr. Skënder Osmani dhe Kryetari i KLSH-së Dr. Bujar Leskaj zhvilluan

një leksion me temë “Burimet, menaxhimi dhe stafi”. Të pranishëm në leksion ishin

dekani i Fakultetit të Gjeologjisë dhe Minierave, Prof. Dr. Vasil Jorgji, ish-dekani Prof.

Dr. Përparim Hoxha, pedagogët Prof. Dr. Gafur Muka, Prof. Dr. Thoma Korini, Prof.

Dr. Bashkim Çela, studentë si dhe auditues e drejtues të KLSH-së.

Leksioni i Prof. Dr. Skënder Osmani dhe Dr. Bujar Leskaj, përpos një analizimi teorik

dhe praktik të menaxhimit si një disiplinë shkencore, përmban një propozim për

ngritjen e një Institutit të Menaxhimit, për përgatitjen universitare të menaxherëve

në Fakultetin e Gjeologjisë ose në përgjithësi në Universitetin Politeknik me

kurrikula të ndara ose jo të ndara me pjesëmarrjen e një ose disa fakulteteve nga

Universiteti Politeknik dhe jashtë tij. Sipas lektorëve, kjo është një domosdoshmëri

kombëtare duke patur parasysh që vendi ynë ka një prapambetje relativisht të

madhe, madje dhe rolin e projektizimin, të menaxhimit, modelimit, optimizmit,

riskut për zhvillimin e vendit. Leksioni ishte në shenjë homazhi, vlerësimi dhe

mirënjohjeje për rektorin e parë të Universitetit të Tiranës, Prof. Kahreman Ylli, për

rektorët Prof. Petrit Radovicka dhe Prof. Osman Kraja si dhe për dekanët Prof.

Eshref Pumo dhe Prof. Rexhep Reka.

Ergys ALUSHI


Mjafton të përmendim faktin që vetëm gjatë 6 viteve të fundit janë realizuar rreth

70 botime periodike të veprimtarisë së KLSH nga vetëm 12 të tilla që ishin botuar në

të gjithë historinë e mëparshme të këtij institucioni, të cilat janë të zverdhura e të

hapura vetëm në një stendë të vetme. Kështu, nga KLSH nuk mund të largohesh pa

marrë me vete respektin për të gjithë njerëzit që punojnë aty, të pafjalë e punë

shumë, të zotë në profesion, të sjellshëm e të gatshëm për të mbrojtur financat e

shtetit, të palodhur e të thjeshtë, jo arrogant e të orientuar për të mos qenë

tendecioz dhe politik, në punën e vendimmarrjen e tyre. Sa shumë nevojë ka

Shqipëria për të tilla institucione të pavarura, të besueshme nga shqiptarët, larg

politikës, në mbrojtje të financave publike.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Ergys ALUSHI për periudhën janar-qershor 2017:

Ja pse KLSH është i veçantë nga institucionet e tjera !

(Botuar në gazetën “Sot”, më 22 maj 2017).


112 Botime 2017

KUR NA VLERËSOHEN SHËRBESTARË

nga Fatos ÇOÇOLI – Ekspert i Jashtëm, KLSH,

botuar në gazetën “Telegraf”, më 1 maj 2017.

Gjatë gjithë periudhës së dimrit 2016, kohë kur lidhen kontratat për udhëtime

turistike, një agjenci polake e pronotimeve me shumicë prenotoi një pjesë të mirë të

hoteleve të vijës sonë bregdetare, për pushime të mijëra pushuesve polakë në verën

2017, nga Lezha në Sarandë. Pak ditë më parë, Presidenti Polak Sh.T.Z. Andrzej Duda i

akordoi një zyrtari të shtetit shqiptar, qytetarit Bujar Leskaj, Urdhërin e Kryqit

Kalorsiak për merita në dobi të Republikës së Polonisë. Në plan të parë duket se të

dyja këto ngjarje nuk kanë lidhje me njëra-tjetrën. Por në fakt, ato lidhen në nderimin

që personaliteti më i lartë i një shteti dhe populli mik, me vlera të përafërta me

traditat shqiptare, i bën punës dhe kontributit të një nëpunësi të shtetit tonë, që

mban cilësimin sa modest aq dhe kuptimplotë të shërbestarit publik. Po pse është

shërbestar qytetari Bujar Leskaj? 12 vite më parë ishte njeri politik, deputet në

Parlament dhe ministër i kulturës shqiptare. Megjithatë sot, kur e kujtojnë, artistët,

krijuesit, shkrimtarët dhe aktorët me pasione të mbarë spektrit politik shqiptar ose pa

pasione politike, bashkohen në vlerësimin se i ndihmoi që të gjithë në nismat e tyre,

me përkushtim, paanësi dhe tejdukshmëri të plotë. Në maj të vitit 2007, Shqipëria u

pajis me ligjin e parë integral për turizmin. Zoti Leskaj ishte nismëtari i tij dhe këtë e

dinë shumë pak vetë. Ligji mund të kishte paplotësitë e veta të kohës, por sot kjo

industri numëron 85 mijë të punësuar tek ne, sipas statistikave të Këshillit

Ndërkombëtar të Turizmit. Për z. Leskaj, 5 vite e pesë muaj më parë, kur mori detyrën

e Kryetarit të Kontrollit të Lartë të Shtetit, pakkush mund mendonte se nga një njeri

me kontribut politik të spikatur, ai do të mund ta largonte anësimin partiak dhe të

shndërrohej në një nëpunës shteti që sheh vetëm për nga standardet ndërkombëtare

të auditimit suprem publik, ISSAI-t. Ky shikim i mundësoi institucionit më të lartë të

kontrollit ekonomiko-financiar (cilësim i Kushtetutës së Shqipërisë) të modernizohej,

të rriste me disa herë dëmin ekonomik të zbuluar dhe të rekomanduar për arkëtim në

Buxhetin e Shtetit për pesëvjeçarin 2012-2016, si dhe kallëzimet penale. Gjatë këtyre

viteve, masa e dëmit ekonomik të zbuluar nga KLSH e ka kaluar vlerën e 1 miliard

Fatos ÇOÇOLI


dollarëve amerikanë (USD), në një ekonomi me Produkt të Brendshëm Bruto vjetor

rreth 10 miliard USD. Vetëm shkelje të disiplinës financiare me ndikim negativ në

perfomancën e institucioneve shtetërore të kontrolluara, si në të ardhura dhe në

shpenzime, në total gjatë këtyre viteve institucioni ka konstatuar në shumën e mbi

gjysmë miliard dollarëve (531 milion USD). Gjetjet e auditimeve të KLSH kanë rritur

treguesin e dobishmërisë, efektivitetit të institucionit, një tregues ky qendror për të

gjitha institucionet supreme të auditimit të zhvilluara të botës. Për pesëvjeçarin 2012-

2016, mesatarja e treguesit të dobishmërisë për KLSH-në ishte 127 dollarë USD, ose

mbi 6 herë më shumë se mesatarja e pesëvjeçarit 2007-2011. Në vitet e fundit, në

fushën e kontrollit më të lartë publik, Shqipëria ka rritur me 4.5 herë numrin e

kallëzimeve penale, duke kryer gjithsej 219 kallëzime ose një kallëzim penal çdo javë.

Në vitin 2011, Shqipëria kryente vetëm një kontroll, auditim performance në vit, sot

kryen 14 të tillë. Në ditët tona kontrollori, audituesi i KLSH-së nuk e ka më damkën

e dikurshme të nëpunësit abuziv. Ai trajnohet mbi 25 ditë punë në vit, nga vetëm

2.1 ditë pune në vitin 2011. Për të gjitha këto shndërrime, nuk kemi pse shohim

vetëm vlerësimet e përvitshme të Raporteve të Progresit të Komisionit Europian, në

kapitullin për auditimin e jashtëm publik. Le të largohemi të paktën njëherë nga

mania për të matur performancën e institucioneve tona publike me vlerësimet e

ndërkombëtarëve. Të shohim nga qytetari shqiptar.

Në vitin 2011 KLSH merrte vetëm 18 letra nga qytetarët. Sot merr mbi 30 herë më

shumë. Këto dhe cilësime të tjera kishte parasysh një javë më parë Sekretari i Shtetit

pranë Presidentit Polak, Andrzej Dera, kur i dorëzoi Urdhrin qytetarit Bujar Leskaj. Ai

përmendi edhe një dimension tjetër, kur u shpreh se Leskaj ka mbështetur iniciativa

për njohjen në Shqipëri të letërsisë, artit dhe muzikës klasike të Polonisë, si dhe të

historisë dhe traditës së këtij vendi, përmes botimeve dhe artikujve në shtypin dhe

mediat e tjera shqiptare. Mjafton të kujtohet botimi në shqip i librit “100 Simbolet

Polake”, apo disa aktivitete sociale të Kontrollit të Lartë të Shtetit, kushtuar librave

apo personaliteteve të shteteve mike dhe partnere, ku një vend të veçantë zënë ato

kushtuar figurës dhe kontributit të personalitetit të njohur polak Dr. Stanislav Zuber,

zbuluesit të zonave naftëmbajtëse shqiptare dhe autorit të Hartës Gjeologjike të

Shqipërisë, i vrarë barbarisht në burgjet komuniste në vitin 1945.

Në këto kohë kur shohim nga politikanët vetëm si shkaktarë krizash që kufizojnë

ndjeshëm zhvillimin dhe integrimin europian të shoqërisë sonë, si dhe progresin e

ekonomisë, ia vlen të ndalemi në momente kur bota perëndimore ku duam të

aderojmë, vlerëson ata të paktë mes nesh që mbartin thjesht dhe kokëulur cilësimin

e “shërbestarit publik”.


114 Botime 2017

DËSHMIA MË E MIRË E ZBATIMIT TË MOTOS SË INTOSAI-t

“EXPERENTIA MUTUA OMNIBUS PRODEST”

nga Irena ISLAMI – Drejtore Drejtorie, KLSH,


Shprehja latine “Experentia mutua Omnibus prodest” (Nga eksperienca e

përbashkët përfitojnë të gjithë) është motivi, fjala kyçe dhe moto e organizatës

ndërkombëtare të institucioneve supreme të auditimit (INTOSAI). Kjo moto është

kthyer në një vlerë universale të këtij komuniteti, në një emërues të perbashkët të

shkëmbimit të eksperiencave të mira mes tyre.

Kontrolli i Lartë i Shtetit, nën këtë moto ka lidhur dhe zbatuar në praktikë gjatë pesë

viteve të fundit dymbëdhjetë marrëveshje bashkëpunimi me SAI-t simotra, sidomos

me SAI-t e zhvilluara të Bashkimit Europian. Ndër marrëveshjet dypalëshe më të

suksesshme që ka prodhuar qindra orë trajnimi për të gjithë audituesit e KLSH-së,

spikat ajo me Zyrën Shtetërore të Auditimit të Polonisë (NIK). Këto linja aktive

bashkëpunimi, trajnimesh intensive, mbështetjesh reciproke në organizatat

evropiane dhe ndërkombëtare të auditimit dhe shkëmbimi i eksperiencës janë

intensifikuar dhe fokusuar edhe më shumë gjatë dy viteve të fundit, sidomos pas

muajit mars 2016, kur edhe filloi Projekti i Binjakëzimit IPA 2013 për forcimin e

kapaciteteve audituese dhe modernizimin e KLSH. Partner kryesor i këtij projekti

është pikërisht NIK-u Polak. Deri tani projekti ka zhvilluar më shumë se 60 misione,

gjatë të cilave janë trajnuar me dhjetëra auditues, prodhuar shumë dokumente me

vlerë dhe janë realizuar disa vizita pune.

Në frymën e këtij mjedisi konstruktiv bashkëpunimi, atmosfere pozitive e miqësore,

Presidenti i Republikës së Polonisë, z. Andrzej Duda dekoroi në datën 19 prill 2017

me Urdhrin “Kryqi Kalorsiak i Urdhrit për merita në dobi të Republikës së Polonisë”,

Kryetarin e Kontrollit të Lartë të Shtetit, z. Bujar Leskaj.

Sekretari i Shtetit pranë Presidentit të Polonisë, z. Andrzej Dera, theksoi në

ceremoninë e dekorimit se “Zoti Leskaj që në fillim të mandatit të tij si Kryetar i

KLSH-së ka mbështetur dhe ka qenë promotor i bashkëpunimit mes dy institucioneve

Irena ISLAMI


supreme të Auditimit. Ky bashkëpunim ka qenë i frytshëm në drejtim të forcimit të

kapaciteteve të audituesve dhe veçanërisht në drejtim të mbështetjes që

institucionet i kanë dhënë njëri tjetrit në komunitetin e INTOSAI-t dhe të EUROSAI-t.

Edhe në të shkuarën, në cilësinë e Ministrit të Kulturës të Shqipërisë, z. Bujar Leskaj

ka promovuar kulturën polake në Shqipëri. Kryetari Leskaj ka mbështetur iniciativa

për njohjen në Shqipëri të letërsisë, artit dhe muzikës klasike të Polonisë si dhe të

historisë dhe traditës së kulturës polake, përmes botimeve dhe artikujve në shtypin

dhe mediat shqiptare”.

Nga ana e tij, Presidenti i NIK-ut polak, z. Krzysztof Kwiatkowski në fjalën e tij cilësoi

se “Falë mbështetjes dhe angazhimit të Kryetarit Bujar Leskaj ka njohur dritën e

botimit në shqip libri “100 Simbolet Polake”. Ky libër është botimi i parë që ofron

një tablo gjithëpërfshirëse dhe të thellë mbi historinë dhe simbolet polake, ku

paraqiten më shumë se qindra vende dhe ngjarje historike, si rezultat i ndryshimeve

të mëdha që kanë ndodhur në Poloni, Europë dhe në të gjithë botën.

Për autoritetet polake, Kryetari i Kontrollit të Lartë të Shtetit konsiderohet një mik i

Polonisë dhe promovues i kulturës polake. Presidenti i NIK-ut Polak, z. Krzysztof

Kwiatkowski, në ceremoninë e dekorimit të z. Leskaj evidentoi edhe bashkëpunimin e

ngushtë dhe produktiv me Kontrollin e Lartë të Shtetit, veçanërisht në kuadër të

projektit të binjakëzimit IPA 2013. Ai cilësoi se z.Leskaj është miku dhe Ambasadori më i

mirë i Polonisë në Shqipëri. Ky forcim i natyrshëm i njohjes reciproke dhe

bashkëpunimit me Poloninë është rezultat i zbatimit të plotë nga ana e KLSH dhe

Kryetarit të saj, të motos së INTOSAI-t “Experentia mutua Omnibus prodest” (Nga

eksperienca e përbashkët përfitojnë të gjithë). Urdhri i Kryqit Kalorsiak akorduar z.Leskaj

është dëshmia më e qartë e zbatimit rigoroz nga ana e KLSH-së të Deklaratës së Limës,

Kushtetutës së institucioneve supreme të auditimit në botë, për bashkëpunimin dhe

partneritetin mes SAI-ve. Ky bashkëpunim dhe partneritet i shërben institucionit më të

lartë auditues shqiptar për të ecur më shpejt drejt modernizimit dhe integrimit të plotë

të tij në familjen e SAI-ve të zhvilluara europiane.

Në ceremoninë e dekorimit të z. Leskaj

morën pjesë shumë personalitete të shtetit

polak si Ministri i Shtetit, pranë Presidentit

z. Andrzej Dera, zv/Ministri i Punëve të

Jashtme, znj. Renata Szczech, Presidenti i

NIK-ut polak, z. Krzysztof Kwiatkowski,

zv/Presidenti i NIK, z.Wojciech Kutyla,

Ambasadorja e Republikës së Shqipërisë në


116 Botime 2017

Poloni, znj. Shpresa Kureta, deputetë të Kuvendit të Republikës së Polonisë, drejtues

dhe auditues të NIK-ut polak dhe përfaqësues të KLSH.

Gjatë zhvillimit të ceremonisë ndihej emocioni, vlerësimi, bashkëpunimi,

partneriteti dhe miqësia, prandaj me të drejtë Presidenti Kwiatkowski u shpreh “ne

sot nuk po dekorojmë vetëm Kryetarin e KLSH-së por edhe mikun e madh të

Polonisë”.

Fatos ÇOÇOLI


FORCIMI I BE-së DHE PËRGJEGJËSIA JONË


botuar në gazetën “Sot”, më 9 maj 2017.

Zgjedhja si President i Republikës së Francës i Emanyel Makron (Emmanuel

Në këtë situatë, përgjegjësia e mbarë shoqërisë shqiptare është të tregojë tolerancë

zero ndaj keqadministrimit të fondeve publike dhe korrupsionit, dukuri këto që

mund të rriten me herë në kushtet e krizës së përzgjatur politike që po kalon vendi.

Institucionet kryesore kushtetuese të Shtetit kanë detyrën parësore të përpiqen të

parandalojnë, dhe në rast se nuk arrijnë, të kufizojnë korrupsionin galopant që ngre

kokë pikërisht në periudha paqartësish politike. Duhet ta kemi të qartë se kushti

bazë, pa të cilin nuk mund të bëjmë asnjë hap integrues përpara në një Europë të

Bashkuar që ka një perspektivë të qartë tashmë, me votën franceze, është zbatimi i

reformës në drejtësi. Dhe zbatimi i saj konkret nuk fillon thjesht dhe vetëm me

institucionet e reja të parashikuara nga ndryshimet kushtetuese më 21 korrik 2016.

Zbatimi fillon edhe me punën e institucioneve kushtetuese baza të shtetit. Për

shembull, nuk mund dhe nuk duhet lejuar që në koncesionet dhe partnerët publik-

Macron), kandidatit të vetëm entuziast për Bashkimin Europian mes 19 kandidatëve

që morën pjesë në raundin e parë të zgjedhjeve për në Pallatin Elize, e bën

Bashkimin Europian më të fortë dhe vendim-marrësit në Bruksel më të qartë e

besues për të ardhmen e tij. Boshti Gjermani-Francë që u lëkund jo pak me daljen e

Britanisë së Madhe nga familja e përbashkët europiane gati një vit më parë, pas 7

majit 2017 konfirmohet funksionues dhe më rezistent se kurrë. Në Pallatin Elize

(godina historike ku punojnë Presidentët e Republikës Franceze), këto ditë ka hyrë

një reformator me një program shumë ambicioz ndryshimesh, për të cilin të gjithë

analistët në Bruksel bien dakord se do të ketë ndikim edhe në shtimin dhe

përshpejtimin e procesit zgjerues të BE-së. Më 7 maj 2017 fitoi me zgjedhjet

presidenciale në Francë, globalizmi në BE, përkundrejt politikave proteksioniste,

mbyllëse, konservatore, populiste e deri ekstremiste që po gjejnë shesh dhe

gjallërim në gjirin e shumë partive me mbështetje në vendet e BE-së.


118 Botime 2017

privat, interesi publik të anashkalohet, të venitet apo të kalojë në plan të dytë.

Mjafton të marrim një rast. Nga një auditim për periudhën janar 2015-shtator 2016,

Kontrolli i Lartë i Shtetit ka konstatuar, se shoqëria anonime sh.a., kompania

shtetërore e nxjerrjes së naftës Albpetrol, institucioni që menaxhon pasurinë më të

madhe publike të vendit, naftën, arin e zi, i ka shkaktuar dëm Buxhetit të Shtetit në

masën 15 miliard lekë të reja ose mbi 112 milion euro! Kjo humbje ka ardhur

kryesisht nga keq menaxhimi i kontratave hidrokarbure koncesionare me kompani

private. Këto fonde mund të ishin kursyer për ekonominë tonë, për t’u përdorur për

të rritur fondin e pensioneve ose për më shumë investime në shëndetin apo arsimin

publik. Këto para janë para të munguara qytetarëve! Një institucion kryesor

kushtetues, si KLSH i jep gjetjet dhe rekomandimet e tij kryesore për shoqëritë

anonime publike më të mëdha të vendit, ia bën të pranishme si Kuvendit dhe të

gjitha grupeve të interesit. Ato ndodhen të plota edhe në faqen e internetit të

KLSH-së www.klsh.org.al dhe çdo qytetar i interesuar mund të njihet me to. KLSH po

ecën me një ritëm një kallëzim penal në javë, për të luftuar fort dhe nga rrënjët

korrupsionin galopant, por duhet të ndiqet me të njëjtin ritëm edhe nga

institucionet e tjera kushtetuese. Vetëm puna në ekip, në një ekip të zgjeruar, me

pjesëtarë të të gjitha institucioneve kushtetuese në vijën e parë të luftës kundër

korrupsionit (Prokuroria e Shtetit, KLSH, ILDKPKI, Avokati i Popullit, Parlamenti,

Presidenti, Qeveria, pushteti vendor, por edhe domosdoshmërish shoqëria civile

dhe opozita, mund t’i bëjë efektive përpjekjet e gjithsecilit prej këtyre

institucioneve për të luftuar dhe frenuar disi korrupsionin.

Nëse sillet përvoja e Kongresit Amerikan, për shembull, ku në hartimin e buxhetit, si

pikë referimi merren Raportet e Auditimit të Zyrës së Llogaridhënies Qeveritare

(GAO-s) mbi efektivitetin e përdorimit të fondeve të vëna në dispozicion, gjendet

mënyra për t’i thënë një JO të madhe korrupsionit edhe tek ne. Aty ku auditimi i

GAO-s ka evidentuar shkelje, Kongresi i SHBA-ve vendos kufizim përdorimi të fondit,

deri në rikthimin në një vlerësim pozitiv për institucionin e audituar nga GAO, dhe

kërkon përgjegjësinë e drejtuesve të njësisë publike. Kjo është një masë

parandalimi, por me nivelin e korrupsionit në vendin tonë, është e nevojshme,

madje e domosdoshme, që të merren masa direkte zhdëmtimi për çdo person që ka

përgjegjësi materiale e monetare, deri në zhdëmtim të plotë të dëmit të shkaktuar

në njësinë publike qendrore apo vendore.

Po jap një tjetër shembull të një pune që do mbështetjen në ekip, në atë që mund

të quhet Ekipi i Sistemit Kombëtar kundër Korrupsionit (i përbërë nga përfaqësuesit


Fatos ÇOÇOLI


e veprimtarëve publikë të përmendur më sipër). Disa muaj më parë, në janar 2017,

Fondi Monetar Ndërkombëtar ka ngritur shqetësimin dhe i ka rënë fort kambanës,

në të njëjtën linjë me KLSH-në, për borxhet e akumuluara të njësive të qeverisjes

vendore, të cilat janë në rritje. Disa përllogaritje flasin për mbi 180 milion euro për

vetëm 16 bashkitë më të mëdha të vendit. Borxhi i rritur vendor mund të rrezikojë

financat publike të vendit në një të ardhshme të afërt.

Rreziku më i madh që i vjen pronës publike, por edhe mbarë ekonomisë së vendit

dhe financave të çdo familjeje shqiptare, është bllokimi i ekonomisë dhe reformave

integruese nga situata e teje e acaruar politike. Vota franceze dhe forcimi i pozitave

zgjeruese dhe ndikuese të Bashkimit Europian në rajonin e Ballkanit Jugperëndimor

janë, krahas një lajmi të mirë dhe shumë zemërdhënës, edhe një apel i qartë për të

gjithë ne, sidomos për institucionet kushtetuese të vendit, që të përqendrohemi në

luftën pa kompromis ndaj korrupsionit dhe abuzimeve me paratë e shqiptarëve.


120 Botime 2017

JA PSE KLSH ËSHTË I VEÇANTË NGA INSTITUCIONET E TJERA

nga Ergys ALUSHI – Ekspert i Jashtëm, KLSH,


Është padyshim institucioni më i veçantë nga gjithë të tjerët, në Shqipëri. Jo thjesht

dhe vetëm sepse kontrollon financat e shtetit, në mbrojtje të fondeve publike, por

për gërshetimin e veprimtarisë së saj. Jo vetëm kontrolle e ndëshkime, por edhe

njohje të vlerave në fusha të tjera, që në pamje të parë duket sikur nuk kanë lidhje

me Kontrollin e Lartë të Shtetit.

“Janë aktivitete që na bëjnë mirë, duhen për të ç’tensionuar pak situatën e shifrave

e kontrolleve”, më thoshte me të qeshur një prej audituesve të KLSH, gjatë analizës

që institucioni zhvilloi në Vlorë.

Fjala ishte për momentin kur gjatë ditës së dytë, analiza u ndal në një moment të

veçantë, atë të promovimit të librit të sociologut Gëzim Tushi. Kryetari i KLSH-së u

shpreh se z. Tushi përfaqëson një personalitet të shquar të sociologjisë

dhe politologjisë. “z. Gëzim Tushi ka një kontribut të çmuar krijues si sociolog dhe

politolog, duke qenë autor i 20 librave, që kanë në qendër qytetarin, shoqërinë

civile, moralin dhe shtresat në nevojë” Leksioni i z.Tushi ishte interesant, në formë

bashkëbisedimi për problem të familjes, shoqërisë, fëmijëve, moshave njerëzore e

deri te seksi, duke bërë që të harrohej ndoshta lodhja nga shifrat e raportet

financiare, profesionale. Dhe kështu ka qenë gati në të gjitha analizat vjetore të

punës që ka organizuar Kontrolli i Lartë i Shtetit, ku nuk kanë munguar vizitat në

muzetë e qyteteve ku ato janë zhvilluar, pikat turistike apo dhe referime nga njerëz

jashtë KLSH. Gjithçka ka filluar bashkë me ardhjen në krye të KLSH të zotit Bujar

Leskaj, i cili bashkë me filozofinë e funksionimit ndryshe të KLSH në drejtim të

veprimtarisë kushtetuese të saj, synonte të krijonte dhe një imazh shumë herë më

pranë qytetarëve, artit, kulturës sportit e deri njerëzve në nevojë.

Kështu, vetëm pak ditë pasi kishte ardhur në krye të KLSH, zoti Leskaj zhvilloi një

takim me Presidentin e Shoqatës së Invalidëve të Punës të Shqipërisë z. Abdulla

Ergys ALUSHI


Omuri. Zoti Omuri i paraqiti z. Leskaj aktivitetet e shoqatës dhe problematikat e

hasura, duke kërkuar mbështetjen e KLSH. Po ato ditë, në 28 dhjetor 2012, KLSH

zhvillon konferencën e tij të parë shkencore vjetore me temë: “87 vjet KLSH në 100

vjet shtet shqiptar”.

Është konferenca e parë e këtij lloji për institucionin, që i referohet historikut të tij

dhe punës shumëvjeçare të të gjithë personave që kanë kontribuar për ngritjen dhe

mbarëvajtjen e tij në periudha kohore të ndryshme. Që nga ajo ditë, kanë qenë të

shumta veprimtaritë e organizuara nga kryetari i KLSH me njerëz të artit, kulturës

dhe fushave të tjera si ekonomisë, jurisprudencës apo dhe ngjarje historike, duke i

ndërthurur ato në disa raste me takimet e punës së KLSH. Takimi i datës 28 shkurt

2013 ku zoti Leskaj priti në zyrën e tij aktorin e njohur të skenës teatrale dhe të

filmave shqiptarë z. Albert Verria.

Dita Botërore e Librit 23 prill 2015 do të festohet në një mënyrë krejt të veçantë në

mjediset e Kontrollit të Lartë të Shtetit. Kryetari i KLSH-së, z. Bujar Leskaj, duke

vlerësuar librin si mjetin më të fuqishëm të shpërndarjes së njohurive, ka zgjedhur

të flasë me një gjest konkret dhe domethënës duke i ofruar çdo punonjësi

mundësinë të përzgjedhë një libër midis 46 titujve, të cilët trajtojnë tematika të

ndryshme.

Aktorë dhe sportistë të shumtë janë pritur me nderimet që u takojnë për

kontributin e dhënë. I tillë ka qenë edhe takimi i datës 18 tetor 2015, kur Kryetari i

KLSH-së, z. Bujar Leskaj u takua në zyrën e tij me z. Elis Guri, Kampioni i Botës në

Mundje. Zoti Elis Guri është shpallur kampion i botës në mundje në stilin e lirë

(greko- roman) të peshës 96 kg. Më datë 16 janar 2016, Kryetari i Kontrollit të Lartë

Një grup aufituesish të KLSH së bashku me kryetarin e institucionit, Bujar Leskaj, në

datën 28 shtator 2015, do të vizitonin në ambientet e Muzeun Historik Kombëtar

ekspozitën e hapur nga Ambasada e Republikës së Polonisë në Tiranë, me temë,

“Ata që rrezikuan jetën e tyre – Polakët që shpëtuan hebrenjtë gjatë Holokaustit”.

Kontrolli i Lartë i Shtetit ka forcuar ndjeshëm marrëdhëniet me Institucionin

Suprem të Auditimit (SAI) të Polonisë në këto tre vitet e fundit dhe dhjetëra

auditues të KLSH-së kanë vizituar dhe janë trajnuar pranë SAI-t Polak. Ditët e fundit,

zoti Leskaj, u nderua nga Presidenti i Polonisë me medaljen më të lartë që jep shteti

polak. Gjithashtu, audituesit e KLSH-së, në respekt të këtij bashkëpunimi konkret

dhe respektit ndaj kolegëve polakë kanë përkthyer në gjuhën shqipe librin “100

Simbolet polake”, në të cilin evokohen 100 vendet, njerëzit dhe arritjet e

rëndësishme për Poloninë.


122 Botime 2017

të Shtetit priti në zyrën e tij shkrimtarin e mirënjohur z. Koço Kosta, i cili është edhe

autori i romanit të ndaluar “Ata të dy e të tjerë”. Ky roman, i cili mbetet i çuditshëm

për fatin e tij, harrohet me të njëjtën forcë që kujtohet. Zoti Leskaj gjatë takimit

risolli historinë e botimit, i cili arriti të botohej përgjysëm për herë të parë në vitin

1982 në revistën “Nëntori”, falë redaksisë së revistës që u tregua “miope dhe

oportuniste”, nëse i referohemi fakteve të kohës. Përgjatë takimit z. Leskaj shprehu

vlerësimet e tij maksimale për gjithë veprën e shkrimtarit të shquar Koço Kosta dhe

në veçanti për dy romanet më të fundit të shkrimtarit, “Absurdi” dhe “Nata e Sofije

Kondilit”. Teksa ditët e fundit, në qytetin e Himarës u zhvillua ceremonia e dhënies

së disa titujve të lartë nga Presidenti i Republikës, SH.T.Z Bujar Nishani, për krahinën

dhe grupet e saj polifonike, më erdhi në kujtesë takimi i një viti më parë, në 28 janar

2016. Zoti Leskaj, i ka kushtuar një vëmendje të madhe traditave dhe njerëzve me

kontribute të kësaj zone. Ai ka pritur në zyrën e tij grupin polifonik “Bejke Bardhë

Pilur”. Ky grup polifonik është një vazhdimësi e grupit të njohur të Pilurit të këngës

polifonike. Në repertorin e ri të këtij grupi janë rreth 50 kënge të reja të traditës. Në

emër të grupit, zoti Kristo Çipa falenderoi zotin Leskaj për mbështetjen që në

vijimësi u ka dhëne grupeve të ndryshme polifonike në këto vite dhe veçanërisht

kontributin në fushën e trashëgimisë kulturore, kur drejtonte Ministrinë e Kulturës

10 vjet më parë. Kryetari i KLSH, nga ana e tij theksoi vlerat e pamohueshme të

grupit “Bejke Bardhë Pilur” në mbajtjen gjallë të traditës unikale të këngës

polifonike labe. Me datë 9 shkurt 2016, Kryetari i KLSH priti në zyrën e tij dy ish

futbollistë të njohur të Shqipërisë në vitet 1970-1980 z. Shyqyri Ballgjini dhe z. Iljaz

Çeço. Shyqyri Ballgjini plejadës së madhe të futbollit tonë, bashkë me futbollistë të

tillë si Ilir Pernaska, Iljaz Çeço, Jani Rama, Faruk Sejdini, Muhedin Targaj, Xhorxhi

Puka, Andrea Marko, etj. Si Ballgjini dhe Çeço ishin lojtarë të pazëvendësueshëm që

krijuan atë ekip të magjishëm “Dinamo”, që kujtohet edhe sot e kësaj dite si një nga

ekipet më të mira të historisë së futbollit shqiptar. Takimi i datës 23 mars 2016, me

një tjetër shkrimtar të shquar shqiptarë, do të ishte një tjetër vlerë e shtuar për

drejtuesin e KLSH, në nderim e respekt të artit shqiptar. Në zyrën e tij, z.Leskaj, do

të priste shkrimtarin e njohur, Ruzhdi Pulaha. z. Leskaj vlerësoi kontributin e zotit

Pulaha në fushën e artit, i cili ka shkruar me dhjetëra vepra në fushën e dramës dhe

komedisë. Në datën 24 mars 2016, Kryetari i Kontrollit të Lartë të Shtetit z. Bujar

Leskaj, pati një takim me Prof. Dr. Niko Pano. Në takim u bisedua për probleme të

ndryshme të shoqatës “Mbrojtja dhe Ruajtja e Ujërave të Shqipërisë”, ku z. Pano

kryen detyrën e Kryetarit të kësaj Shoqate. Në fund të takimit Prof. Dr. Niko Pano, i

dhuroi kryetarit të KLSH-së librin monografi “Pasuritë Ujore të Shqipërisë”, një

Ergys ALUSHI


vepër madhore, botim i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë. Para disa muajsh

vepra u ribotua nën kujdesin e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.

Konferencën e Katërt Shkencore Vjetore të KLSH “Mbi Analizën e Riskut”, e zhvilluar

në datat 20-22 qershor 2016, punimet e te ciles u mbyllën me ceremoninë e

promovimit të librit të z. Nuredin Skrapari “Tragjedia e Inteligjencës së naftës”,

botim i cili do t’i shërbejë forcimit të kujtesës historike. Në fjalën e përshëndetjes,

z.Bujar Leskaj, theksoi se “Libri ka një gjuhë profesionale të saktë”, duke shtuar se

“Kjo analizë e dobishme e tragjedisë me inteligjencën e naftës duhet të dihet e te

lexohet nga çdo Shqiptar, sidomos nga brezi i ri. Në ambientet e Fakultetit të

Gjeologjisë e Minierave të Universitetit Politeknik të Tiranës, në datën 13 prill 2017,

Prof. Dr. Skënder Osmani dhe Kryetari i KLSH-së Dr. Bujar Leskaj zhvilluan një

leksion me temë “Burimet, menaxhimi dhe stafi”.

Leksioni i Prof. Dr. Skënder Osmani dhe Dr. Bujar Leskaj, përpos një analizimi teorik

dhe praktik të menaxhimit si një disiplinë shkencore, përmban një propozim për

ngritjen e një Institutit të Menaxhimit, për përgatitjen universitare të menaxherëve

në Fakultetin e Gjeologjisë ose në përgjithësi në Universitetin Politeknik me

kurrikula të ndara ose jo të ndara me pjesëmarrjen e një ose disa fakulteteve nga

Universiteti Politeknik dhe jashtë tij. Sipas lektorëve, kjo është një domosdoshmëri

kombëtare duke patur parasysh që vendi ynë ka një prapambetje relativisht të

madhe, madje dhe rolin e projektizimin, të menaxhimit, modelimit, optimizmit,

riskut për zhvillimin e vendit.

Leksioni ishte në shenjë homazhi, vlerësimi dhe mirënjohjeje për rektorin e parë të

Universitetit të Tiranës, Prof. Kahreman Ylli, për rektorët Prof. Petrit Radovicka dhe

Prof. Osman Kraja si dhe për dekanët Prof. Eshref Pumo dhe Prof. Rexhep Reka.

Takime të tjera kanë qenë takime me filozofin dhe antropologun, kritikun e artit

dhe studiuesin e historisë Dr. Përparim Kabo. Promovimi i librit të Dr. Greta Angjeli

“Auditimi mjet për një qeverisje më të mirë: rasti i Shqipërisë”. Takim i Audituesve

të KLSH-së me Profesor Ismet Elezin.

Këto janë disa nga shumë takime që Kryetari i KLSH dhe auditues të KLSH kanë

zhvilluar me artistë të shquar, shkrimtarë, sportistë, ekonomistë, akademik,

sociolog e deri këngëtarë të polifonisë, kësaj pasurie botërore. Takime që i kanë

dhënë një tjetër imazh modern e civil KLSH, që e bëjnë të veçantë këtë institucion

kushtetues, si një institucion në shërbim të prezantimit e respektimit të vlerave më

të mira që ka Shqipëria në fusha të ndryshme të jetës.

https://mail.klsh.org.al/owa/redir.aspx?C=0a4f7a4e5bb5481dbd0ebf085da4b4a2&URL=http%3a%2f%2fwww.klsh.org.al%2fweb%2fTakim_me_filozofin_dhe_antropologun_kritikun_e_artit_dhe_studjuesin_e_historise_Dr_Perparim_Kabo_980_1.php

https://mail.klsh.org.al/owa/redir.aspx?C=0a4f7a4e5bb5481dbd0ebf085da4b4a2&URL=http%3a%2f%2fwww.klsh.org.al%2fweb%2fTakim_me_filozofin_dhe_antropologun_kritikun_e_artit_dhe_studjuesin_e_historise_Dr_Perparim_Kabo_980_1.php

https://mail.klsh.org.al/owa/redir.aspx?C=0a4f7a4e5bb5481dbd0ebf085da4b4a2&URL=http%3a%2f%2fwww.klsh.org.al%2fweb%2fPromovimi_i_librit_te_Dr_Greta_Angjeli_Auditimi_mjet_per_nje_qeverisje_me_te_mire_rasti_i_Shqiperise_1200_1.php

https://mail.klsh.org.al/owa/redir.aspx?C=0a4f7a4e5bb5481dbd0ebf085da4b4a2&URL=http%3a%2f%2fwww.klsh.org.al%2fweb%2fPromovimi_i_librit_te_Dr_Greta_Angjeli_Auditimi_mjet_per_nje_qeverisje_me_te_mire_rasti_i_Shqiperise_1200_1.php

https://mail.klsh.org.al/owa/redir.aspx?C=0a4f7a4e5bb5481dbd0ebf085da4b4a2&URL=http%3a%2f%2fwww.klsh.org.al%2fweb%2fTakim_i_Audituesve_te_KLSH_se_me_Profesor_Ismet_Elezin_1501_1.php

https://mail.klsh.org.al/owa/redir.aspx?C=0a4f7a4e5bb5481dbd0ebf085da4b4a2&URL=http%3a%2f%2fwww.klsh.org.al%2fweb%2fTakim_i_Audituesve_te_KLSH_se_me_Profesor_Ismet_Elezin_1501_1.php


124 Botime 2017

TRANSPARENCA, QEVERISJA E HAPUR DHE KONTROLLET E BRENDSHME - PËR PËRGJEGJSHMËRINË QEVERISËSE

publikut të gjerë ashtu edhe kundrejt individëve që përbëjnë atë që quhet “forca e

punës” për një qeveri. Transparenca gjithashtu mund t’i referohet qartësisë

kundrejt proceseve, rregullave dhe vendimeve të qeverisë. Përgjegjshmëria e

administrimit të transparencës përfshin jo vetëm të zbuluarit, por gjithashtu edhe

shpërndarjen e informacionit tek grupet e interesit.

Transparenca në sektorin publik mundëson një proces të qeverisjes së hapur, e cila

mund të udhëheqë drejt një sërë rezultatesh të dobishme. Studime të shumta kanë

treguar rëndësinë e transparencës sa i takon menaxhimit financiar dhe kontrollit,

përfshirë këtu impaktin që transparenca ka në parandalimin e krizave financiare,

përmirësimin e qeverisjes dhe reduktimin e korrupsionit. Gjithsesi transparenca

përfshin më tepër se thjesht aksesin në informacion. Ajo përfshin gjithashtu

pjesëmarrjen e qytetarëve në proceset e politikave dhe shpërndarjen e shërbimeve.

Pikërisht ky ishte edhe mesazhi kryesor që kolegë të Bankës Botërore, ofruan për

një grup përfaqësuesish të SAI-ve të ndryshme, pjesëmarrës në “programin e

anëtarësimit” të GAO-s (Zyra e Përgjegjshmërisë së Qeverisë së Shteteve të

Bashkuara të Amerikës), gjatë një seminari të zhvilluar për qëllime të këtij programi

në Washington DC. Si përfaqësuese e KLSH-së në këtë program, e ndjeva si detyrim

moral dhe profesional shkrimin e këtij artikulli për të theksuar “thirrjen” se çdo

iniciativë për transparencë dhe përgjegjshmëri duhet konsideruar si mjet që e bën

qeverisjen më reaguese ndaj aktorëve të jashtëm, dhe më të përgjegjshme

(nëpërmjet krijimit dhe përdorimit të mekanizmave të brendshëm). Sa i takon

proceseve të vendim-marrjes dhe aktiviteteve që lidhen me to, përgjegjshmëria

shpesh kuptohet nëpërmjet optikës të modelit qytetar-qeveri. Ky model, kjo

marrëdhënie konceptohet në terma të pritshmërive: a vepron një qeveri në interes

nga Aulona JONUZI – Kryeaudituese, KLSH,

botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 24 maj 2017.

Transparenca mund të përshkruhet si disponueshmëria e informacionit, si kundrejt

Aulona JONUZI


të qytetarit që i ka dhënë asaj autoritetin e vendim-marrjes? Nëse jo, mekanizmat e

përgjegjshmërisë dhe llogaridhënies duhen përforcuar përgjithësisht horizontalisht

nëpërmjet institucioneve mbikëqyrëse ose auditimit. Modeli qytetar-qeveri

fokusohet në teorinë e ndryshimit, e cila përfshin vendosjen e standardeve,

përftimin e informacionit sa i takon sjelljes, gjykimit nëse kjo/këto sjellje dhunon/

dhunojnë normat e pranuara dhe aplikimin e sanksioneve efektive për dhunimet.

Transparenca mund të shërbejë si themeli për ristrukturimin e procedurave që

eliminojnë ose minimizojnë sjellje diskrete të zyrtarëve. Zbulimi proaktiv i të

dhënave ose informacionit mundëson analizat krahasuese ose “ombrellën e të

dhënave” që luan një rol të rëndësishëm në zbulesën e operacioneve të qeverisë

(nga alokimi i burimeve publike, shpërndarja e shërbimeve dhe deri në krijimin e

ligjeve dhe rregullave). Kjo është veçanërisht e rëndësishme për monitorimin e

sistemeve të menaxhimit financiar publik, siç janë buxhetet, shpenzimet, të

ardhurat dhe prokurimet. Aksesi në informacion shpesh është hapi i parë në

ekspozimin e sjelljeve korruptive, të cilat mundësojnë si shoqërinë civile ashtu edhe

autoritetet mbikëqyrëse, kontrolluese ose audituese të investigojnë kundravajtet

që rriskojnë të influencojnë rezultatet në sektorin publik. Ndërsa transparenca në

sistemet e menaxhimit publik mund të eliminojë shanset për abuzime, për përfitime

personale të zyrtarëve, është pikërisht e drejta e informimit që mundëson

institucionet mbikëqyrëse dhe/ose shoqërinë civile për të zbuluar raste

korrupsioni. E drejta për tu informuar shërben si themel solid për investigime që

çojnë në ekspozim ndaj korrupsionit dhe shkeljeve. Qeveritë janë “rojet” e

informacionit dhe ato shpesh refuzojnë të ofrojnë informacion, ose e ofrojnë siç u

përshtatet atyre. Në këtë kontekst, për rritjen e përgjegjshmërisë merr rol të

rëndësishëm zhvillimi i komponentëve të kontrollit të brendshëm (informimi dhe

komunikimi është njëri prej tyre), për të thënë se kontrolli i brendshëm nuk duhet

parë si një proces i shkëputur dhe formal, por si një pjesë integrale e

përgjeshmërisë së qeverisë. Edhe pse nga monitorimi periodik i këtyre sistemeve,

mund të rezultojnë të gjithë komponentët të plotësuar, impakti bëhet zero, nëse

këto komponentë nuk analizohen të lidhur në mënyrë integrale me objektivat. Sot

më shumë se kurrë, Shqipëria ka nevojë për ngritjen e hartimin efektiv të këtyre

sistemeve, implementimin me sukses të tyre (në terma të aplikueshmërisë - një

bazë ligjore e avancuar, nuk është domosdoshmërish konditë e nevojshme, e

Data mush-ups – procesi që bashkon një varietet të dhënash nga burime të ndryshme dhe duke I kombinuar ato

ne një mënyrë që sqaron dhe zhvillon më tej analizën.


126 Botime 2017

mjaftueshme për implementim të suksesshëm) dhe së fundi monitorimin me qëllim

përmirësimin e mangësive. Në progres raportin që Komisioni Europian ka publikuar

për qeverinë shqiptare, në Nëntor të vitit 2016, citohet se: “Në Shqipëri ka ende

ndërgjegjësim të ulët nga menaxhimi i lartë, sa i takon përfitimeve që ka

përgjegjshmëria menaxheriale nga sistemet e shëndosha të kontrollit të

brendshëm”. Edhe pse Kontrolli i Lartë i Shtetit, si Institucion Suprem Auditimi vijon

të bëjë një sërë rekomandimesh mbi nevojën e përmirësimit të sistemeve të

kontrollit të brendshëm, mund të konstatojmë se këto sisteme vijojnë të paraqesin

dobësi. Nevojitet që komponentët e sistemit të kontrollit të brendshëm të lidhen

dhe zhvillohen në linjë me risqet e vlerësuara të njësive respektive, duke mos lejuar

që këto risqe duke ngelur jashtë fokusit të vlerësimit të mund të cenojnë realizimin

e objektivave (p.sh. ndryshime të vazhdueshme të buxheteve mund të tregojnë për

objektiva të paqëndrueshme, pra që ndryshojnë vazhdimisht për t’ju përshtatur

ngjarjeve të cilat nuk ishin parashikuar dhe vlerësuar si risqe potenciale). Maya

Angelou thotë: “Ndoshta nuk mund të kontrollojmë çdo ngjarje që ndodh rreth

nesh, por ne mund të vendosim që të mos reduktohemi prej tyre!”. Në kontekstin

ekonomiko-financiar, kjo do të thotë sisteme efektive të kontrollit të brendshëm, të

mirë integruara me risqet dhe objektivat e çdo njësie publike. Sa më sipër,

konsiderojini si mendime modeste të një audituesi, i cili nxitur nga eksperienca e

GAO-s së Shteteve të Bashkuara, por edhe ajo e të qenit një auditues në Kontrollin

e Lartë të Shtetit, ka mësuar se kontrollet e brendshme janë “njerëzit” në çdo nivel

të organizatës dhe se ato mbështeten pikërisht te njerëzit për të qenë efektive.

Xhuljeta ÇELAJ


EKSPERTËT E KLSH ANGAZHOHEN PËR HERE TË PARË SI VLERËSUES PËR GRUPIN E SHTETEVE KUNDËR KORRUPSIONIT TË KËSHILLIT TË EVROPËS (GRECO)

Grupit të Shteteve kundër Korrupsionit (GRECO) i themeluar në vitin 1999 nga

Këshilli i Europës për të monitoruar përputhshmërinë e shteteve anëtarë me

standardet antikorrupsion.

Raundi i pestë i trajnimit të vlerësuesve të GRECO ka filluar tashmë që në 20 Mars

2017 mbi temën e parandalimit të korrupsionit dhe promovimit të integritetit në

qeveritë qendrore - funksionet e larta ekzekutive, quajtur ndryshe EXEGOV - dhe

agjencitë e zbatimit të ligjit - quajtur ndryshe LEA.

KLSH u përfaqësua në këtë raund nga z. Emiliano Doko, jurist, dhe zj. Xhuljeta Çelaj,

audituese, të cilët do të angazhohen si vlerësues të GRECO-s.

Në tetor 2016, GRECO miratoi pyetësorin standard, i cili do të përdoret për të

mbledhur informacionin përkatës para vizitave në terren të vlerësuesve dhe

standardet ligjore që duhet të merren parasysh gjatë kryerjes së vlerësimeve.

Objektivi i GRECO është të përmirësojë kapacitetin e anëtarëve të tij për të luftuar

korrupsionin nëpërmjet një procesi dinamik të vlerësimit të ndërsjellë midis

shteteve anëtarë. Ky proces ndihmon në identifikimin e mangësive në politikat

kombëtare kundër korrupsionit, duke nxitur reformat e nevojshme legjislative,

institucionale dhe praktike.

Çdo shtet që bëhet anëtar në Konventat Penale ose Civile mbi Korrupsionin

automatikisht aderon në GRECO dhe procedurat e tij të vlerësimit. Aktualisht,

GRECO përbëhet nga 49 shtete anëtare (48 shtete europiane dhe Shtetet e

Bashkuara të Amerikës).

nga Xhuljeta ÇELAJ – Audituese, KLSH,


Në selinë e Këshillit të Europës u zhvillua raundi i pestë i trajnimit për vlerësues të


128 Botime 2017

Shqipëria ka aderuar në GRECO më 27.04.2001 dhe aktualisht përfaqësohet nga

Koordinatori Kombëtar për Anti-Korrupsionin. Vendi ynë i është nënshtruar katër

raundeve të para të vlerësimit, për të cilat janë hartuar dhe publikuar raportet

përkatëse të aksesueshme nga publiku.

Sa i përket raundit të pestë, vlerësimi do të përqendrohet tek funksionet e larta

ekzekutive në nivel kombëtar, si krerët e shteteve, krerët dhe anëtarët e qeverisë

qendrore, si dhe të emëruar të tjerë politikë të cilët ushtrojnë funksione të larta

ekzekutive si sekretarët e shtetit, kryetarët dhe anëtarët e kabinetit të ministrit dhe

zyrtarë të tjerë të lartë politikë. Lidhur me agjencitë e zbatimit të ligjit, vlerësimi do

të përqendrohet në veçanti tek organet që kryejnë funksione kryesore të zbatimit

të ligjit, siç janë shërbimet policore kombëtare, përfshirë agjencitë përgjegjëse për

kontrollin e kufirit.

Në këtë raund vlerësimi, GRECO do të vlerësojë tema të tilla si kuadri politik,

rregullator dhe institucional për parandalimin e korrupsionit; konfliktet e interesit;

ndalimi i aktiviteteve të caktuara, deklarimi i pasurisë, të ardhurat, detyrimet dhe

interesat, si dhe mekanizmat e llogaridhënies. Në mënyrë të veçantë në lidhje me

zyrtarët e lartë qeveritarë, raundi do të monitorojë gjithashtu transparencën e

aktiviteteve të qeverisë dhe lotimin.

Në vlerësimin e agjencive të zbatimit të ligjit, GRECO do t'i kushtojë vëmendje të

veçantë çështjeve si identifikimi i shërbimeve dhe situatave të rrezikuara, rekrutimi

dhe verifikimi, mbikëqyrja dhe procedurat disiplinore.

GRECO synon të përzgjedhë vlerësues me rigorozitet dhe ti pajisë ata me trajnime

më të thella mbi rolin e tyre dhe përmbajtjen e procesit të vlerësimit, sidomos për

të siguruar një nivel të lartë të cilësisë dhe konsistencës së vlerësimeve gjatë gjithë

raundit të pestë.

Për këto arsye, formimi i ofruar për vlerësuesit kishte natyrë praktike dhe ishte i

fokusuar në shqyrtimin e rasteve studimore dhe prezantimin e kornizës së

mësipërme lidhur me funksionimin e Grupit të Shteteve kundër Korrupsionit dhe

kornizës së krijuar nga Këshilli i Europës për këtë qëllim. Sipas procedurave të

GRECO personat e emëruar për pjesëmarrje në trajnimin e raundit të pestë marrin

pjesë në cilësinë e ekspertëve dhe vendosen si vlerësues të GRECO-s, të cilët mund

të angazhohen në vlerësime në rast përzgjedhjeje nga ana e tij, por në asnjë rast të

vendit të tyre anëtar.

Xhuljeta ÇELAJ


Kontrolli i Lartë i Shtetit, në cilësinë e institucionit përgjegjës për auditimin e

jashtëm dhe të pavarur publik, është i angazhuar maksimalisht për parandalimin

dhe evidentimin e rasteve të korrupsionit. Përmes auditimeve, KLSH realizon

misionin e tij si institucion suprem auditimi duke shqyrtuar zbatimin e politikave të

hartuara nga qeveria. Në këtë kuadër, Kontrolli i Lartë i Shtetit tashmë ka

intensifikuar thellësisht marrëdhëniet institucionale me të gjitha institucionet

ligjzbatuese të cilat luajnë një rol kyç në luftën kundër korrupsionit dhe mashtrimit,

ndër të cilat mund të përmenden Prokuroria e Përgjithshme, ILDKPKI dhe Shërbimin

Informativ Shtetëror.


130 Botime 2017

KLSH, AKTIVE PËR PËRMIRËSIME LIGJORE NË LEGJISLACIONIN PËR PROKURIMIN PUBLIK

nga Albana AGOLLI – Drejtore Departamenti dhe Miranda HAXHIA1 – Audituese, KLSH,

botuar në gazetën “Sot”, më 26 maj 2017.

Tashmë pas aplikimit dhe eksperiencave të fituara nga zbatimi i legjislacionit për

prokurimin publik, i cili është një proces kompleks, rregulluar nga një numër i madh

normash juridike të shprehura në ligje dhe udhëzime të ndryshme, nevoja për

përmirësime ligjore në këtë fushë është një domosdoshmëri.

Legjislacioni mbi prokurimin publik në Shqipëri, jep një kornizë të qartë mbi

“Procedurat përzgjedhëse të prokurimit” të ndërmarra nga Autoritetet Kontraktore

për përzgjedhjen e fituesve për kontratat publike të financuara nga buxheti i shtetit

për mallra, punë dhe shërbime.

Në kushtet aktuale, ku fondet buxhetore në kontratat për punë publike, mbulojnë

pjesën më të madhe të tyre, rishikimi i legjislacionit për prokurimin publik lind në

çdo moment. Në këtë kontekst, Kontrolli i Lartë i Shtetit ka luajtur dhe luan një rol

aktiv me rekomandimet që jep për përmirësime ligjore në këtë fushë drejtuar

organeve kompetente veçanërisht Këshillit të Ministrave, Agjencisë së Prokurimit

Publik, Komisionit për Ekonominë dhe Financat, Komisionit për Çështjet Ligjore,

Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut dhe Komisionit për Veprimtaritë

Prodhuese Tregtare dhe Mjedisin në Kuvendin e Shqipërisë.

Këtij qëllimi i shërben dhe Vendimi i Kryetarit të Kontrollit të Lartë të Shtetit për

“Përmirësime ligjore në VKM nr. 914, datë 29.12.2014 “Për miratimin e rregullave

të prokurimit publik” dhe sistemin e vlerësimit të ofertave të përcaktuar në

dokumentet standarde të tenderit për shërbimin e konsulencës”. Vendimi është

sintetizim i punës audituese të KLSH për auditimet e realizuara në procedurat e

prokurimit për “shërbimet e konsulencës”, pas konsultimeve dhe me Shoqatën e

Inxhinierëve Shqiptarë të Konsulencës, mbi mangësitë e konstatuara në VKM nr.

914, datë 29.12.2014 “Për miratimin e rregullave të Prokurimit Publik” dhe

Albana AGOLLI, Miranda HAXHIA


dokumentet standarde të tenderit, lidhur me kriteret e veçanta të kualifikimit,

mënyrën e pikëzimit të kritereve vlerësuese dhe përbërjes së Komisionit të

Vlerësimit të Ofertave.

Qëllimi i këtyre rekomandimeve është përmirësimi i procedurave dhe rregullave të

prokurimit publik në fushën e shërbimit të konsulencës, minimizimin e

subjektivitetit dhe korrupsionit që lidhet me vlerësimin e ofertave në prokurimet

publike për këtë shërbim, nxitja e pjesëmarrjes së operatorëve ekonomikë, nxitja e

konkurrencës ndërmjet tyre dhe sigurimi i një trajtimi të barabartë dhe jo

diskriminues.

Nëpërmjet tyre synohet që aktet ligjore në zbatim të ligjit për prokurimin publik

duhet të përmirësohen në disa aspekte.

Një rast i këtij aspekti është dhe zbatimi në praktikë i kriterit “transferimi i

njohurive” në VKM nr. 914, datë 29.12.2014 që vlerësohet me pikë nga [0-10], dhe

në Dokumentet Standarde të Tenderit (DST) parashikohet “nëse kërkohet” një

kriter i tillë. Konstatohet se vendosja e këtij kriteri nuk është aplikuar në asnjë

procedure prokurimi të audituar, duke mos sjellë në këtë mënyrë efektet e

pikëzimit të plota. Për këtë qëllim është kërkuar përmirësimi i nenit 37, pika 4/ë,

paragrafi “ii”, në VKM nr. 914, datë 29.12.2014 duke bërë shtesat e nevojshme.

Një konstatim tjetër që tërheq vëmendjen është se legjislacioni aktual i prokurimit

publik nuk ka parashikuar asnjë nën kriter mbi bazën e të cilit duhet të bëhen edhe

vlerësimet për secilin prej kritereve të parashikuara në DST dhe VKM, lidhur me

përvojën e konsulentit, cilësinë e metodologjisë së propozuar dhe kualifikimet e

stafit kryesor të propozuar. Kjo mund të sjellë në praktikë vlerësim subjektiv të

kandidatëve ofertues. Referuar konstatimit është dhënë rekomandimi për

ndryshime në pikën 5.5 “Kriteret e vlerësimit” të DST-ve për “Shërbimin e

konsulencës”.

Ajo që vihet re në nenin 28, pika 3 të VKM nr. 914, date 29.12.2014 me ndryshime,

është vërtetimi i eksperiencës në punë për shërbimet e kryera në tre vitet e fundit.

Një kriter i tillë nuk i shërben qëllimit që ka ligji për prokurimin publik, i cili

parashikon nxitjen e pjesëmarrjes së operatoreve ekonomikë, nxitjen e

konkurrencës ndërmjet tyre dhe sigurimin e një trajtimi të barabartë dhe jo

diskriminues. Prandaj për përmirësimin e këtij kriteri i është kërkuar në rastin e

shërbimeve të konsulencës, Autoritetit Kontraktor të kërkojë dëshmi për shërbimet

e mëparshme, të ngjashme dhe të suksesshme, të realizuara gjatë pesë viteve të


132 Botime 2017

fundit. Në çdo rast, vlera e kërkuar duhet të jetë jo më e madhe se 40% e vlerës së

përllogaritur të fondit limit të objektit që prokurohet. Një rekomandim i tillë i jep

garanci Autoritetit Kontraktor që ofertuesi i përzgjedhur është i besueshëm ne

realizimin e kontratës.

Rast tjetër, i cili kërkon vëmendje për përmirësim është neni 74, pika 3, sipas të cilit

kërkohet që secili prej anëtarëve të bashkimit të operatorëve ekonomikë të

përmbushë kërkesat ligjore, të parashikuara në nenin 45 te LPP dhe ato të

përcaktuara në dokumentet e tenderit. Kërkesat ekonomike, financiare,

profesionale dhe ato teknike duhet të përmbushen nga i gjithë bashkimi, në

përputhje me përqindjen e pjesëmarrjes në punë, shërbim apo furnizim, të

përcaktuara ne aktmarrëveshje. Nga përmbajtja e nenit vihet re që nuk përcaktohet

nëse anëtaret e një bashkimi operatorësh ekonomikë do të paraqesin kërkesat

profesionale dhe kontrata të ngjashme në lidhje me objektin kryesor të prokurimit,

apo në lidhje edhe me shërbimin specifik që kanë marrë përsipër sipas kontratës se

bashkëpunimit. Për këtë nga KLSH është kërkuar që nenit 74, pika 3, ti bëhen

shtesa, duke kërkuar nga anëtarët e bashkimit të operatorëve ekonomikë,

paraqitjen e referencave për kontrata/shërbime të ngjashme me kontratën e

shpallur ose me shërbimin specifik që do të kryejnë, të kërkuar në Termat e

Referencës, në raport me përqindjen e pjesëmarrjes së tyre në bashkim, të marrë

përsipër sipas aktmarrëveshjes së lidhur midis palëve.

Në VKM nr. 914, date 29.12.2014, neni 58, sanksionohet që “numri i anëtarëve të

komisionit të jetë jo më pak se tre dhe minimalisht njëri të jetë ekspert i fushës”.

Një përbërje e tillë e anëtarëve të komisionit ku shumica janë jo ekspertë të fushës,

nuk mund të japë vlerësim real nga pikëpamja teknike për ofertën teknike. Për këtë

qëllim është rekomanduar që paragrafi i nenit 58, VKM Nr. 914, datë 29.12.2014 të

pësojë ndryshime në lidhje me aftësitë teknike të anëtarëve të komisionit të

vlerësimit të ofertës duke kërkuar që të gjithë anëtarët e komisionit duhet të jenë

ekspertë të fushës së objektit që prokurohet.

Aspekt tjetër për të cilin kërkohen ndryshime apo përmirësime në VKM Nr. 914,

datë 29.12.2014 apo DST është konstatimi se Kriteret e veçanta për kualifikimin e

shoqërive konsulente në lidhje me stafin e kërkuar, shpesh janë të panevojshme

dhe diskriminuese, që sjellin si pasoje uljen e konkurrencës në prokurime. Për këtë

arsye u arrit në përfundim që neni 28, pika 5 të ketë shtesë një paragraf me këtë

përmbajtje “Në rastin e shërbimit të konsulencës, personeli kryesor dhe teknik të

kërkohet të jetë drejtues teknik/staf teknik (permanent)/(staf teknik) i kontraktuar

Albana AGOLLI, Miranda HAXHIA


me kontratë të përkohshme punësimi objekt prokurimi, në varësi të rëndësisë dhe

angazhimit në kohë dhe në volumin e punës që duhet të përballojë secili prej tyre

në objektin në fjalë.

Rekomandimet e dhëna për përmirësime ligjore në VKM nr. 914, datë 29.12.2014

“Për miratimin e rregullave të prokurimit publik” dhe sistemin e vlerësimit të

ofertave të përcaktuar në dokumentet standarde të tenderit për shërbimin e

konsulencës” i shërbejnë qëllimit që ka ligji për prokurimin publik, për nxitjen e

pjesëmarrjes së operatorëve ekonomikë, nxitjen e konkurrencës ndërmjet tyre dhe

sigurimin e një trajtimi të barabartë dhe jo diskriminues.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Miranda HAXHIA për periudhën janar-qershor 2017:

Sa ndikon prokurimi elektronik në “inkurajimin” e marrëveshjeve të fshehta mes

operatoreve ekonomik.

(Botuar në gazetën “55”, më 30 qershor 2017).


134 Botime 2017

ZBATIMI I LIGJIT TË PROKURIMIT PUBLIK DHE EFEKTIVITETI NË PËRDORIMIN E FONDEVE PUBLIKE

nga Mimoza LLOJI – Audituese, KLSH,

botuar në gazetën “55”, më 26 maj 2017.

Fusha e prokurimit publik është rregulluar me ligj të veçantë, sipas të cilit sigurohet

mënyra më efektive, transparente dhe më e drejtë në përdorimin e fondeve

publike, duke përcaktuar kushtet dhe rregullat që do të zbatohen. Në auditimet e

KLSH në njësitë publike në procesin e prokurimit publik, konstatohen parregullsi

dhe shkelje të shumat të dispozitave ligjore e nënligjore.

Në organizimin e prokurimeve

Në bazë të kërkesave për punë, mallra ose shërbime, Autoriteti Kontraktor dhe

Njësia e Prokurimit përcakton objektin e prokurimit, fondin limit të përgjithshëm,

procedurën e prokurimit, kohën e zhvillimit dhe burimet financiare të cilat

arkivohen bashkë me specifikimet përkatëse.

Në kundërshtim me Urdhrin e Ministrit të Financave nr. 57, datë 12.06.2014 “Për

gjurmën standarde të auditimit për prokurimin me vlerë të vogël dhe të lartë” asnjë

entitet nuk ka hartuar gjurmën standarde të auditimit dhe listën e proceseve të

prokurimeve, urdhrin për përgatitjen e kërkesave dhe Regjistrin e Parashikimit të

Prokurimeve Publike. Konstatohet se kërkesat për prokurim nuk bazohen në

parashikimet e regjistruara në regjistrin e parashikimeve të prokurimit publik, i cili

botohet në formë elektronike në faqen e internetit të Agjencisë së Prokurimit Publik

si dhe janë prokuruar objekte për investime e shërbime dhe nënshkruar kontrata pa

pasur fonde, në kundërshtim me Ligjin nr. 9936, datë 26.6.2008 “Për Menaxhimin e

Sistemit Buxhetor në Republikën e Shqipërisë”.

Në zhvillimin e procedurave të prokurimit

Nga autoriteti kontraktor nuk hartohet dhe miratohet urdhri për ngritjen e grupit të

punës për përllogaritjen e fondit limit dhe specifikimeve teknike, përcaktimin e

vlerës limit të kontratës si dhe nuk dokumentohet nëse nga autoriteti kontraktor

Mimoza LLOJI


është kryer analiza e kostos së mallrave që do të prokurohen, duke e krahasuar me

specifikimet teknike.

Hartimi i kritereve për kualifikim në zbatim të akteve ligjore dhe nënligjore

Në procedurat e prokurimit publik, të shpallura dhe zhvilluara nga NJQV

konstatohet vendosje e kritereve për kualifikim, në kundërshtim me dokumentet

standarde të tenderit, me ligjin për prokurimin publik si dhe aktet nënligjore në

zbatim të tij. Parregullsitë më evidente janë konstatuar në vendosjen e kritereve

klasifikuese të gabuara, për të vërtetuar “eksperiencat e ngjashme” të operatorëve

ekonomikë. Konkretisht janë konstatuar kritere të cilat kërkojnë paraqitjen e

kontratave të njëjta apo që tejkalojnë kufijtë monetarë të përcaktuara në

legjislacionin për prokurimin publik, në një kohë që këto kritere duhet të

konsiderohen të plotësuara kur rast pas rasti, nga operatorët ekonomikë, janë

paraqitur kontrata të ngjashme, me kufijtë monetarë të përcaktuar qartë dhe në

përputhje me legjislacionin për prokurimin publik.

Konstatohen parregullsi në vendosjen e kritereve të gabuara për kualifikim për sa i

përket “kapaciteteve teknike”, si kërkesa për mjete e makineri, të cilat nuk

përputhen me llojin dhe përmasat e objektit, për numër më të madh punonjësish

sesa nevojat, për licenca profesionale, të cilat tejkalojnë përmasat e objektit të

parashikuar në dokumentet e tenderit, kërkesa të cilat ndikojnë në mënyrë të

drejtpërdrejtë në kufizimin e numrit të operatorëve ekonomikë pjesëmarrës në

procedurat e prokurimit, në kundërshtim me qëllimin dhe parimet bazë të ligjit për

prokurimin publik, siç janë nxitja e konkurrencës dhe trajtimi i barabartë i

operatorëve ekonomikë. Janë konstatuar raste kur kriteret e kualifikimit janë

formuluar në mënyrë jo të qartë dhe evazive, dhe mbi bazën e këtyre kritereve

autoritetet kanë s’ kualifikuar një apo disa operatorë ekonomikë pjesëmarrës.

Autoritetet kontraktuese nuk argumentojnë vendosjen e kritereve për

kualifikim, në përputhje me Rregullat e Prokurimit Publik, të miratuara me

Vendimin e Këshillit të Ministrave nr. 914, datë 29.12.2014, kreu V, i ndryshuar,

i cili përcakton se, për vendosjen e çdo kriteri për kualifikim, të parashikuar në

Ligjin e Prokurimeve Publike, njësia duhet të argumentojë me hollësi vendosjen e

tyre, sipas natyrës dhe vëllimit të kontratës. Kërkesat/kriteret e veçanta të

kualifikimit kanë çuar në rritjen e kostos së punëve, shërbimeve dhe mallrave, duke

paguar më shumë për diferencat në kualifikimin e ofertuesve, pa arritur

efektivitetin ekonomik në realizimin e prokurimit. Në disa raste konstatohet se,

autoritetet kontraktore përcaktojnë kushtet e tenderit, sipas kërkesave të fituesit,


136 Botime 2017

duke krijuar një mjedis ku bizneset nuk trajtohen në mënyrë të barabartë dhe

krijojnë konkurrencë të padrejtë.

Përdorimi i dokumenteve standarde të tenderit

Autoritetet kontraktore nuk kanë përdorur setin e dokumenteve standarde të

tenderit, i publikuar në faqen e internetit të Agjencisë së Prokurimit Publik, vlen të

theksohet se në VKM nr. 914, datë 29.12.2014 “Për rregullat e prokurimit publik”, i

ndryshuar, në të cilin përcaktohet në mënyrë të qartë se, “Agjencia e Prokurimit

Publik përgatit formatin e dokumenteve standarde të tenderit, që do të përdoren

gjatë procedurave të prokurimit”.

Përcaktimi i kostos ligjore nё procedurat e prokurimit për sigurinë e objektit nga

autoriteti kontraktor

Nё procedurat e prokurimit për ruajtje objekti me roje private vihet re se nga

autoritetet kontraktore, nё përcaktimin e kostos minimale ligjore tё nevojshme, nuk

llogariten zëra tё detyrueshëm, tё cilat ndikojnë nё koston minimale ligjore, tё

domosdoshme për një roje private. Ky fakt ndikon shpesh edhe nё përllogaritjen e

fondit limit, tё nevojshëm për zhvillimin e procedurës sё prokurimit, i cili rezulton

shpeshherë i pamjaftueshëm për tё mbuluar shpenzimet e minimale tё

detyrueshme nga ana e operatorëve ekonomikë.

Konstatohen shkelje në zgjedhjen e procedurës së prokurimit “me negocim pa

shpallje të njoftimit të kontratës”, në kundërshtim me Ligjin nr. 9643, datë

20.11.2006 “Për prokurimin publik” neni 33 “Procedura me negocim, pa shpallje

paraprake të njoftimit”dhe VKM nr. 914, datë 29.12.2014 “Për miratimin e

rregullave të prokurimit publik”, kreu IV, pika 5, për arsye se autoritetet kontraktore

ndryshojnë kushtet e kontratës nga një procedurë në tjetrën. Kjo procedurë duhet

të zbatohet vetëm kur nuk ka asnjë ofertë, ose nuk ka oferta të përshtatshme, apo

nuk është paraqitur asnjë kërkesë në përgjigje të procedurës së hapur ose të

kufizuar, me kusht që në kushtet fillestare të kontratës të mos bëhet asnjë

ndryshim thelbësor.

Respektimi i legjislacionit për pagat dhe sigurimet shoqërore

Gjatë auditimit të ofertave të operatorëve ekonomikë, kryesisht për procedurat e

prokurimit të punëve publike dhe shërbimeve publike, konstatohet se pagat mujore

të drejtuesve teknikë, si dhe drejtuesve të degëve dhe specialistëve me arsim të

lartë, janë në nivel më të ulët se përcaktimi në VKM nr. 285, datë 18.05.2007 “Për

Mimoza LLOJI


përcaktimin e pagës referuese mujore”. Mos përmbushja e këtij detyrimi, ka sjellë

s’ kualifikimin e operatorëve ekonomikë nga procedurat e prokurimit.

Nё shumё procedura prokurimi ёshtё konstatuar se autoriteti kontraktor, nё

momentin e argumentimit të ofertës më tё ulët, tё konstatuar gjatë shqyrtimit të

ofertave tё paraqitura nga operatorët e ndryshëm ekonomikë ka përcaktuar nё

favor tё këtyre të fundit afate ligjore për ankimim, tё cilat shpesh janë tё

pamjaftueshme pёr tё argumentuar nё mёnyrё tё saktë dhe tё drejtë ofertën e

paraqitur nё procedurёn e prokurimit, që ka sjellë trajtim tё pabarabartë dhe

diskriminues tё operatorëve ekonomik, pjesёmarrёs nё procedurat e prokurimit,

kjo pёr vetё faktin e pamundёsisё sё paraqitjes tё njё argumentimi brenda afateve

tё ngushta ligjore, tё dhёna nga autoriteti kontraktor. Nё lidhje me kёtё konstatim

vihet re njё boshllëk, që kërkon modifikim nё legjislacionin për prokurimin publik,

neni 56 i ligjit nr. 9643, date 20.11.2006 “Për prokurimin publik”, i ndryshuar, për të

përcaktuar qartë afatet kohore minimale nё favor tё operatorëve ekonomikë.

Respektimi i nenit 63 tё LPP mbi pezullimin e vazhdimit të procedurave të

prokurimit deri në shqyrtimin e plotë të ankesave

Nё shumë procedura prokurimi ёshtё konstatuar se, nga ana e autoriteteve

kontraktore nuk janë respektuar afatet ligjore të ankimimit, pas publikimit në

sistemin elektronik të prokurimeve për njoftimin e fituesit, një ditë pasi është

trajtuar ankesa nga ana e tyre. Mosrespektimi i afateve, jo vetëm që përbën shkelje

të procedurës, por bie në kundërshtim me vetë qëllimin për të cilat ato janë

përcaktuar, pra dhënien e kohës operatorëve ekonomikë si mundësi që të

përgatisin ankimimet e tyre. Në sistemin elektronik të prokurimeve s`kualifikimi i

operatorëve ekonomik nga anëtarët e KVO-së kanë të njëjtin tekst. Në mbështetje

të legjislacionit të prokurimeve si dhe të Udhëzimit të Agjencisë së Prokurimit Publik

“Për shqyrtimin dhe vlerësimin e ofertave në prokurimin publik me mjete

elektronike”, anëtarët e KVO-ve duhet të hyjnë individualisht në sistemin

elektronik, nëpërmjet llogarisë së tyre të përdoruesit dhe fjalëkalimeve të vlefshme

dhe të japin mendim më vete për çdo tender.

Lidhja dhe zbatimi i Kontratave

Autoritetet kontraktore në NJQV në hartimin e projekt-preventivit të punimeve për

objektet ndërtimore, kanë mungesë dokumentacioni në lidhje me të dhënat mbi

sipërfaqet, dimensionet, trashësitë e shtresave, punimet topografike e rilevimet

përkatëse për llogaritjen e volumeve në çdo zë te punimeve, projektin e plotë


138 Botime 2017

arkitektonik, projektin e plotë konstruktiv së bashku me relacionin teknik shpjegues,

mungesën e studimit gjeologë-inxhinieri dhe dokumentacionin topografik të

objektit, plan-organizimin e punimeve të ndërtimit në kundërshtim me Udhëzim i

KM nr. 1, datë 16.06.2011 “Për disa ndryshime në udhëzimin nr. 3, datë 15.2.2001

të Këshillit të Ministrave “Për mbikëqyrjen dhe kolaudimin e punimeve të

ndërtimit”.Në zbatim të vendimit të sipërcituar metodologjia e llogaritjes së kostos,

duhet të jetë pjesë e dokumentacionit të çdo prokurimi, me fonde publike, në

fushën e projektimit dhe të zbatimit të punimeve të ndërtimit dhe të kontabilitetit

teknik për çdo punim ndërtimi, për objektet e reja me financim publik apo privat,

të projektuara nga subjekte shtetërore apo private, që ushtrojnë veprimtari në

fushën e projektimit dhe të preventivimit të objekteve të ndërtimit, te cilat duhet të

llogariten duke përdorur çmimet e manualit teknik për ndërtimin.

Në përfundim arrijmë në konkluzionin se, marrja në konsideratë deri në eliminimin

e shkeljeve të cituara më sipër do të çonte në arritjen e një prej objektivave

kryesorë në prokurimin publik, të parashikuar përkatësisht në nenin 1, pika 2 të

LPP-së, sigurimi për një trajtim të barabartë dhe jo diskriminues për të gjithë

operatorët ekonomikë, si dhe të rrisin besimin, integritetin publik, transparencën

në procedurat e prokurimit publik. Veç kësaj autoritet kontraktues do të arrinin

përfitimin maksimal nga zhvillimi i procedurave korrekte për punë, mallra apo

shërbime, brenda burimeve që zotërojnë duke vlerësuar cilësinë si dhe vlerën më të

mirë ekonomike.

Bujar LESKAJ


EUROSAI NË TESTIN E KOHËS

nga Bujar LESKAJ, Kryetar i KLSH,

botuar në gazetën “Panorama”, më 30 maj 2017.

Në datat 22-25 maj 2017, u zhvillua në Stamboll Kongresi i X-të i EUROSAI-t,

organizatës së institucioneve evropiane të auditimit më të lartë publik (SAI-t). Ai u

mbajt në një kohë kur globalizmi, zvogëlimi i të ardhurave publike nga një rritje

ekonomike poshtë potencialit për shumë vende evropiane, kredibiliteti në rënie i

institucioneve publike, instabiliteti financiar dhe politik, si dhe shtrëngimi i

vazhdueshëm i imponuar nga pasojat e krizës botërore financiare dhe ekonomike

2008-2012, paraqesin sfida të rëndësishme për Evropën dhe kërkojnë një qëndrim

më të përgjegjshëm dhe një angazhim më të madh të institucioneve themelore të

Shtetit në çdo vend europian.

Kongresi i X-të shënoi një moment të rëndësishëm të zhvillimit të organizatës rajonale

evropiane të INTOSAI-t. EUROSAI u formua në vitin 1990, si një forum rajonal, i

konceptuar nga delegacionet e 30 SAI-ve europiane. Qëllimi i EUROSAI-t ishte të

shërbente si një platformë për shkëmbimin e njohurive audituese midis SAI-ve

anëtare të saj, për të promovuar pasurimin reciprok të dijeve në auditim dhe për të

përmirësuar auditimin e fondeve publike. Këto qëllime u kanë qëndruar sprovave të

kohës dhe vazhdojnë t'i drejtojnë aktivitetet e organizatës edhe sot.

Si një nga organizatat rajonale të INTOSAI-t, EUROSAI shpreh nevojat, pikëpamjet

dhe përvojat e SAI-ve europiane, duke orientuar strategjinë e veprimit drejt

qëllimeve, objektivave dhe prioriteteve të INTOSAI-t, por duke u fokusuar në

nevojat specifike të anëtarëve të saj si një organizatë në nivel evropian.

Sot, pas 27 vitesh funksionimi, EUROSAI u shërben 50 SAI-ve anëtare. Përfaqëson

një rajon të larmishëm, me SAI me modele të ndryshme organizative, me mandate,

nevoja dhe prioritete të ndryshme. EUROSAI vepron në 5 gjuhë zyrtare. Plani i tij i

parë strategjik mbuloi periudhën 2011-2017 dhe aktivitetet u realizuan në masë të

madhe përmes një përqasjeje të fuqishme gjithëpërfshirëse. Në këtë organizatë, të


140 Botime 2017

gjitha SAI-t ndihen të barabarta, të afta të shprehin lirisht mendimin e tyre dhe,

kryesorja, perceptojnë se shqetësimi apo kërkesa e tyre merr vëmendjen dhe

vlerësimin e duhur.

Një vetëvlerësim i kryer në 2015-2016, ka konfirmuar se roli i EUROSAI-t si një

platformë për shkëmbimin e njohurive dhe ngritjen e kapaciteteve audituese,

cilësohet si parësor nga SAI-t anëtare.

SAI-t jo vetëm në Europë, por në të gjithë botën, janë të thirrura në testin e kohës

për të dëshmuar se kanë aftësinë të rrisin besimin qytetar në qeverisjen publike,

nëpërmjet auditimeve të tyre gjithnjë e më cilësore, të guximshme dhe

parandaluese ndaj risqeve për abuzim me paranë publike. Këtë ato mund ta bëjnë

vetëm duke zbatuar me rigorozitet standardet e tyre të fushës, ISSAI-t. Prandaj dhe,

ndërsa Kongresi i IX-të, i zhvilluar në Hagë në vitin 2014 u quajt kongresi i

inovacionit, me moton “Kur ka qenë hera e fundit që kam bërë diçka për herë të

parë?”, moto e Kongresit të Stambollit ishte “Zbatimi i ISSAI-ve: Sfida dhe zgjidhje

për zhvillim të mëtejshëm”.

Kongresi i X-të do të hyjë në historinë e EUROSAI-t edhe si kongresi i lançimit të

Strategjisë së dytë 2017-2023 të zhvillimit të organizatës. Ky plan i dytë strategjik

përfshin rezultatet më të rëndësishme të vetëvlerësimit, duke marrë parasysh një

botë që ndryshon, ku mundësitë për bashkëpunim midis SAI-ve janë rritur në masë

të madhe nga disponueshmëria e internetit, mediave sociale dhe nga qasja pakufi

në të dhënat elektronike.

Sot SAI-t europiane auditojnë çështje komplekse ndërkufitare dhe ndërthurëse, të

tilla si ndryshimet klimatike, migracioni apo çështjet e sigurisë. Sfida më e fortë dhe

sprova e mirëfilltë e SAI-ve europiane (dhe jo vetëm atyre) përmblidhet me pyetjen:

Si mund të ndihmojnë SAI-t në rikthimin e besimit të qytetarëve në qeverisjen

publike?

Këto çështje dhe sfida kanë pasoja për EUROSAI-n. Për të mbetur e rëndësishme

dhe realisht orientuese dhe ndihmuese për anëtarët e saj në një mjedis që

ndryshon me shpejtësi, EUROSAI duhet të përshtatë mënyrat e punës dhe të

transformohet në një organizatë të zhdërvjellët dhe të orientuar nga projekti. Në

këtë drejtim, Kongresi i Stambollit dha mesazhin e provoi se EUROSAI është e

angazhuar të përmbushë kërkesat dhe pritshmëritë e anëtarëve të saj, duke u

zhvilluar në një organizatë rrjeti, në të cilin aktivitetet mund të krijohen me

shpejtësi dhe në mënyrë të fuqishme dhe pastaj të shpërndahen po në kohe reale

Bujar LESKAJ


tek anëtarët, pasi nevojat dhe kërkesat ndryshojnë. Qëllimi është që EUROSAI të

jetë më i përgjegjshëm ndaj nevojave specifike dhe të larmishme të SAI-ve ose

grupeve të SAI-ve ne kontinent. Organizata synon të udhëheqë duke dhënë

shembullin e saj, një orientim strategjik i kahershëm i INTOSAI-t. Për të mbetur i

suksesshëm dhe i rëndësishëm si një organizatë, ajo duhet të përmirësojë

vazhdimisht mënyrën e funksionimit të saj, merr vendime dhe përputhet me

burimet e saj të disponueshme me nevojat dhe pritjet konkrete të anëtarëve të saj.

Në Stamboll, grupet e punës së EUROSAI-t (ai mbi auditimin e teknologjisë së

informacionit dhe ai mbi auditimin e mjedisit), si dhe njësitë e detyrave speciale-

task forcat (për auditimin dhe etikën, si dhe për auditimin e njësive vendore)

paraqiten raportet e tyre të punës 2014-2017 dhe planin e veprimit për tre vitet e

ardhshme. Si KLSH jemi anëtarësuar në grupin e punës për auditimin mjedisor, si

dhe në task forcën për auditimin dhe etikën, duke dhënë kontributin tonë modest,

por konstant në kohë dhe aktiv.

Deri në vitin 2023, EUROSAI synon të ketë bërë kalimin drejt një ndërmjetësi dhe

lehtësuesi të njohurive audituese, të shtyrë nga kërkesa, i cili i përgjigjet nevojave

specifike të zhvillimit të anëtarëve të tij, konteksteve të ndryshme sociale dhe

administrative në të cilat SAI-t veprojnë dhe burimeve që janë në dispozicion të

tyre. Në një botë në ndryshim ky tranzicion është i domosdoshëm për EUROSAI-n,

që të mbetet organizatë relevante dhe tërheqëse për anëtarët e saj, tani dhe në të

ardhmen.

Zbatimi i këtij Plani do të përmbushë dy qëllime strategjike dhe do të lehtësohet

nga përmirësimet në qeverisjen e EUROSAI-t, nga ndryshimet në strukturën e

organizatës. Për të forcuar SAI-t dhe për t'i ndihmuar ata të merren me çështjet dhe

sfidat në zhvillim, EUROSAI do të përqendrohet në gjashtë vitet e ardhshme në: 1)

Përkrahjen e auditimeve efektive, inovative dhe të rëndësishme përmes

promovimit dhe ndërmjetësimit të bashkëpunimit profesional; 2) Ndihmën ndaj

SAI-ve për të përballuar sfidat e reja, duke mbështetur dhe lehtësuar zhvillimin e

kapaciteteve të tyre institucionale.

Duke punuar për këto qëllime, EUROSAI do të mbështesë SAI-t e saj anëtare në

kryerjen e auditimeve të cilësisë së lartë dhe forcimin e llogaridhënies,

transparencës dhe integritetit të qeverisë dhe entiteteve të sektorit publik në

vendet e tyre përkatëse.


142 Botime 2017

Me Kongresin e X-të në Stamboll, organizata pan-evropiane e institucioneve

supreme të auditimit hyri në një fazë të re edhe më cilësore të zhvillimit të saj. Ajo

dha garancitë e duhura për SAI-t anëtare, përfshirë edhe KLSH-në, në realizimin e

objektivit të saj për të qenë një platformë ndihmuese dhe kontribuese ndaj

kërkesave dhe nevojave konkrete të tyre, duke u bazuar fort në Deklaratat e Limës

dhe të Meksikos, si dhe në të gjitha ISSAI-t e tjera. Me një kontribut të tillë të

garantuar, ne si SAI europiane e shohim më me optimizëm plotësimin e sfidës sonë

themelore për rritjen e besimit të qytetarëve tek qeverisja publike dhe institucionet

e Shtetit.

Selime BREGU, Mariola LLANAJ


PEFA – MBËSHTETJE PËR MENAXHIMIN E FINANCAVE PUBLIKE

nga Selime BREGU dhe Marjola LLANAJ1, Audituese, KLSH,


PEFA është një komponent kyç i kornizës IDA (Shoqata Ndërkombëtare për Zhvillim)

në axhendën e 18 monitoruese, si një iniciativë e Bankës Botërore për vendet në

zhvillim. Partner në PEFA janë: Komisioni Europian, Fondi Monetar Ndërkombëtar,

Banka Botërore, dhe qeveritë e Francës, Norvegjisë, Zvicrës dhe Mbretëria e

Bashkuar.

Shpenzimet publike dhe programi i llogaridhënies financiare (PEFA) siguron një

kuadër për vlerësimin dhe raportimin mbi pikat e forta dhe të dobëta të

menaxhimit të financave publike (MFP), duke përdorur tregues sasiorë për matjen e

performancës. PEFA është projektuar për të siguruar një pasqyrë të performancës

së MFP në pikat specifike në kohë, duke përdorur një metodologji që mund të

përsëritet në vlerësimet e njëpasnjëshme, duke i dhënë një përmbledhje të

ndryshimeve me kalimin e kohës.

Korniza e PEFA përfshin një raport që ofron një pasqyrë të sistemit të MFP dhe të

matjes, të bazuara në dëshmi kundrejt 31 indikatorëve të performancës. Ai

gjithashtu, siguron një vlerësim të implikimeve për sistemin e përgjithshëm të

performancës dhe rezultatet e pritshme publike të menaxhimit financiar. Ai siguron

një bazë për planifikimin e reformave, dialog mbi strategjinë dhe prioritetet, si dhe

procesin e monitorimit.

PEFA është një mjet që ndihmon qeveritë për të arritur përmirësime të

qëndrueshme në praktikat e MFP-së, duke siguruar një mjet për të matur dhe

monitoruar performancën kundrejt një game të rëndësishme të menaxhimit të

institucioneve të financave publike, sistemet dhe proceset. Metodologjia e PEFA-s

mbështetet në standardet ndërkombëtare dhe praktikat më të mira mbi aspekte të

rëndësishme të MFP-së, të identifikuara nga praktikuesit me përvojë.


144 Botime 2017

PEFA ka si qëllim të raportojë mjedisin ekonomik, të shqyrtojë natyrën e politikave

të bazuara në strategjitë dhe planifikimin dhe të analizojë se si vendimet buxhetore

janë zbatuar. Vlerësimet e PEFA shqyrtojnë kontrollet e përdorura nga qeveritë për

të siguruar që burimet janë marrë dhe përdorur si kanë qenë planifikuar, si dhe

ofrimin e shërbimeve eficiente brenda burimeve në dispozicion. PEFA ofron një

kornizë për vlerësimin e transparencës dhe llogaridhënies në aspektin e qasjes në

informacion, raportimit dhe auditimit, dialogun mbi politikat dhe veprimet e MFP-

së. PEFA identifikon shtatë shtyllat e performancës në një sistem të hapur dhe të

rregullt të MFP-së që janë të domosdoshme për arritjen e objektivave, si më

poshtë:

I. Besueshmërinë e buxhetit. Buxheti i qeverisë është realist dhe zbatohet si duhet,

duke krahasuar të ardhurat dhe shpenzimet aktuale me buxhetin fillestar të

miratuar.

II. Transparenca e financave publike. Kjo arrihet nëpërmjet transparencës së të

gjithë të ardhurave të qeverisë dhe shpenzimeve të saj, përfshirë transferat

ndërqeveritare, performancën e ofrimit të shërbimeve dhe akses në

dokumentacionin fiskal dhe buxhetor për përdoruesit.

III. Menaxhimi i aktiveve dhe detyrimeve. Menaxhimi efektiv i aktiveve dhe

detyrimeve siguron që pasuritë janë regjistruar dhe menaxhuar, investimet publike

japin vlerën për para, rrisqet fiskale janë identifikuar, borxhet dhe garancitë janë

planifikuar me kujdes, janë miratuar dhe monitoruar.

IV. Politikat e bazuara në strategjinë fiskale dhe buxhetimin. Vlerësohet nëse

strategjia fiskale dhe buxheti janë përgatitur mbështetur në politikate qeveritare

fiskale, planet strategjike, si dhe parashikimet makroekonomike dhe fiskale

adekuate.

V. Parashikueshmëria dhe kontrolli në ekzekutimin e buxhetit. Buxheti është

realizuar në kuadër të një sistemi të ngritur sipas standardeve në fuqi, proceset dhe

kontrollet e brendshme janë kryer, duke siguruar se burimet janë marrë dhe

përdorur sipas qëllimit.

VI. Kontabiliteti dhe raportimi. Sa të sakta dhe të besueshme janë të dhënat,

informacioni që është prodhuar dhe a është shpërndarë në kohën e duhur. Të gjitha

këto për të përmbushur vendimmarrjen, menaxhimin, dhe nevojat e raportimit.

Selime BREGU, Mariola LLANAJ


VII. Shqyrtimi i jashtëm dhe auditimi. Financat publike shqyrtohen në mënyrë të

pavarur, nga Parlamenti dhe SAI, si dhe ndiqet zbatimi i rekomandimeve për

përmirësim e situatës nga ana e ekzekutivit.

Brenda këtyre shtatë shtyllave, PEFA përcakton 31 tregues të veçantë, që

fokusohen në 94 indikatorë që përqendrohen në aspektet kryesore të matshme të

sistemit të MFP-së. PEFA përdor rezultatet e përllogaritjeve të treguesve

individualë, të cilët bazohen në prova të disponueshme, për të dhënë një vlerësim

të integruar të sistemit të MFP në shtatë shtyllat e performancës.

Në shtyllën VII, në treguesin 30 përfshihet dhe auditimi i jashtëm, në rastin tonë

Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH). Udhëzuesi për matjen e dimensionit 30.4 (Auditimi i

jashtëm) vlerëson pavarësinë e SAI-t nga ekzekutivi. Pavarësia është thelbësore për

një sistem efektiv dhe të besueshëm të llogaridhënies financiare dhe duhet të

përcaktohet në Kushtetutë.

Në praktikë, pavarësia demonstrohet me mënyrën e emërimit të Kryetarit të KLSH-së,

mosinterferimi në planifikimin dhe zbatimin e punës audituese të KLSH, si dhe në

miratimin e buxhetit dhe procedurat e përdorimit të fondeve të buxhetit të KLSH-së.

Mandati i SAI-t duhet të mbulojë çdo njësi qeverisëse dhe mundëson që KLSH të

kryejë një gamë të plotë të aktiviteteve të auditimit, veçanërisht financiare,

pajtueshmërisë dhe auditimit të performancës. KLSH duhet të ketë qasje të

pakufizuar në dokumente, të dhëna dhe informacion. Duhet të theksohet se

auditimet e performancës mbulohen nga PI-8, ndërsa PI-30 është përqendruar në

auditimet e raporteve financiare vjetore të qeverisë.

Kontrolli i Lartë i Shtetit është institucioni më i lartë shtetëror i auditimit të jashtëm

në Republikën e Shqipërisë, i pavarur, i cili ushtron kompetencat e tij duke iu

nënshtruar Kushtetutës dhe ligjeve. Pra PEFA vlerëson ndikimin e mundshëm të

niveleve të performancës së MFP-së në tre rezultatet e dëshiruara buxhetore:

disiplina e agreguar fiskale, shpërndarja strategjike e burimeve dhe ofrimi i

shërbimeve efikase.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Marjola LLANAJ për periudhën janar-qershor 2017:

Transparenca - cilësia ose gjendja për t’u bërë transparent.



146 Botime 2017

ÇFARË SJELL MUNGESA E PERFORMANCËS SË INVESTIMEVE PUBLIKE?

nga Jonild HOXHAJ dhe Ryisim XHAJA, Auditues, KLSH,

botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 31 maj 2017.

Ligjshmëria është një ndër elementët të cilët përbëjnë thelbin e një shteti ligjor dhe

si e tillë ajo dikton të drejtat e çdo shtetasi, por sidomos e të gjitha organeve

shtetërore, zyrtarëve dhe të gjithë punonjësve që janë pjesë e administratës në

shërbim të publikut të gjerë. Përveç të drejtave ligjshmëria përcakton për të gjithë

ligj zbatuesit e mësipërm kufijtë e juridiksionit. Kjo do të thotë se ligji është

njëkohësisht e drejta dhe kufizimi i veprimtarisë.

Në drejtim të investimeve publike apo private, përcaktues të të drejtave dhe

kufizimeve gjatë punimeve të ndërtimit janë Ligji nr. 8402 datë 10.09.1998 “Për

kontrollin dhe disiplinimin e punimeve te ndërtimit” i ndryshuar me Ligjin nr.

20/2013 datë 14.02.2013 si dhe aktet nënligjore që rrjedhin prej tij. Në rolin e

gardianit të financave publike, Kontrolli i Lartë i Shtetit auditon investimet e

realizuara me fonde publike nëpërmjet gjurmëve dokumentare për të verifikuar

përputhshmërinë e akteve nëpërmjet dhënies së një vlerësimi objektiv, profesional

e të pavarur, mbi shkallën e ndjekjes nga subjekti i audituar të rregullave, ligjeve

dhe rregulloreve, mbi të cilat është rënë dakord. Një tjetër ligj në bazë të të cilit

kryhet auditimi i investimeve publike është edhe ai Nr. 9643, datë 20.10.2006 “Për

prokurimin publik”, i ndryshuar si dhe përcaktimet e rregulloreve përkatëse sipas

VKM nr. 914 datë 29.12.2014 “Për miratimin e rregullave të prokurimit publik” i

ndryshuar. Pra, të dy këto ligje së bashku me udhëzimet që rrjedhin prej tyre janë

udhërrëfyesit, për operatorët apo firmat e ndërtimit të cilët ofertojnë dhe pas

përmbushjes së kritereve të paracaktuara lidhin kontrata për punë publike si dhe

ndjekin rrugën për zbatimin e këtyre kontratave. Nga eksperienca e auditimit të

investimeve, duke marrë për zanafillë procedurën e prokurimit të tyre (prokurimi i

punëve publike) dhe si pikë mbyllëse marrjen përfundimtare në dorëzim të

investimit, ka treguar se e gjithë kjo linjë procedurale operon mbi shumë vakume

https://app.gov.al/ep/DF_DocumentViewer.aspx?id=3076ff14-ef53-43a5-ad87-a618d9028c18

https://app.gov.al/ep/DF_DocumentViewer.aspx?id=3076ff14-ef53-43a5-ad87-a618d9028c18

Jonild HOXHAJ, Ryisim XHAJA


ligjore e teknike dhe shpesh ka një karakter formal në hartimin dhe plotësimin e

dokumentacionit.

Por çdo të thotë “karakter formal” në një rast të tillë?

Dy elementët thelbësorë të një prokurimi për punë publike janë puna që duhet

realizuar dhe fondi i vënë në dispozicion për këtë investim, pra çfarë do të bëjmë

dhe sa para kemi. Të dyja këto diktohen përkatësisht nga projekti i zbatimit si dhe

nga preventivi përkatës i punimeve. Pavarësisht se përbëjnë shtyllën nëpër të cilën

zhvillohet e gjithë procedura, nga prokurimi deri tek marrja në dorëzim,

konstatohet (shpesh, por jo gjithmonë) se projektet dhe preventivët jo vetëm që

nuk përmbushin shumë kërkesa dhe janë të pa detajuar por janë shpesh një “punë

falas” nga vetë projektuesit, kjo referuar si gjurmëve të auditimit ashtu edhe

komunikimeve verbale të bëra me subjektet e audituara dhe personat përgjegjës. Si

një punë e tillë, përgjegjësia e projektuesit për pasaktësitë që shfaq investimi në

vijim të zbatimit të punimeve është zero, kjo për të vetmen arsye se vetë Titullarët

nuk mund kurrsesi të kërkojnë saktësi dhe të ngarkojnë me përgjegjësi për një

projekt të bërë falas dhe pa një kontratë shërbimi për të përcaktuar edhe detyrimet

mes palëve. Parë me një sy kritik projekt preventivë të tillë do tu shkonte më tepër

për shtat emri “justifikim fondi” dhe jo argumentim fondi, siç e përcakton edhe ligji

Nr. 9643, datë 20.10.2006 “Për prokurimin publik”, i ndryshuar. Kështu, me një

projekt falas dhe një “justifikim fondi” nis një procedurë prokurimi që përcakton

kritere të veçanta të cilat në parim duhet të jenë në përputhje dhe në proporcion

me nevojat e investimit në fjalë.

Gjatë auditimit konstatohen jo pak raste ku kriteret e përcaktuara nga Autoritet

Kontraktore (Bashki, Ministri, Institucione të tjera publike), janë të tilla që kufizojnë

nga pjesëmarrja në këto gara publike një gamë të gjerë subjektesh ndërtimi. Madje

ato shkojnë më tej duke diktuar haptazi nëpërmjet këtyre kritereve se cili do të jetë

fituesi i radhës. Si çdo anomali ligjore edhe ky fenomen ka pasojat e veta të cilat

janë sa diskriminuese për subjektet e ndërtimit ashtu edhe në dëm të financave

publike, kjo për aq kohë sa konkurrenca e lirë cenohet padrejtësisht. Ndryshe nga

manipulimi i rezultatit të një ndeshjeje, si pasojë e të cilës preken interesat e një

kategorie të caktuar individësh, manipulimi i garave publike është në dëm të çdo

kujt prej nesh si qytetarë pasi janë vetë financat publike të cilat preken drejt për së

drejti nga këto veprime dhe mosveprime duke i përdorur fondet për këto investime

pa efektivitetin eficiencën dhe ekonomicitetin e duhur. Në kushtet kur një garë

publike ka të paracaktuar fituesin, realizimi i një procedure prokurimi nuk është më


148 Botime 2017

tepër se sa një procedurë formale, ashtu siç edhe u shpreh në krye të këtij

paragrafi. Kjo do të thotë shpenzim i tepërt i fondeve (sidomos në rastet kur

efektiviteti i prokurimit është i ulët), diskriminim dhe pabarazi në trajtimin e

operatorëve ekonomikë, rritje e kostos së investimit si dhe përdorim pa efektivitet

eficiencë dhe ekonomicitet i burimeve njerëzore, materiale dhe atyre monetare.

Për të thënë saktësisht se cilët janë personat realisht përgjegjës dhe të përfshirë

mbi deformimin e këtyre garave publike nëpërmjet kthimit të tyre në procedura

formale si dhe plotësimin e një dosjeje me fitues të përcaktuar paraprakisht është

një çështje jo fortë e lehtë. Kjo çështje bëhet edhe më e vështirë për vetë faktin se

gjuha dokumentare apo gjurmët e auditimit nuk mund të shprehin më tepër nga ajo

çka shkruhet nëpër dokumentet zyrtare. Por, ajo që është e sigurte është se

Kontrolli i Lartë i Shtetit, ka denoncuar rastet në institucionet përkatëse duke vënë

para përgjegjësisë jo vetëm nivelin ekzekutiv të administratës por edhe nivelet

drejtues e deri tek Titullarët e institucioneve të audituara. Për të parë dhe vlerësuar

rezultatet e një pune sigurisht që nisemi nga ajo çka është parashikuar, pra nga ajo

çka kemi dashur të realizojmë, cilat kanë qenë objektivat, qofshin këto materiale,

monetare, sociale, etj., dhe çfarë e në çmasë janë arritur. Në këto kushte, kur

objektivat e synuar nuk kanë qenë specifike dhe konkrete, nuk mund as të thuhet

nëse investimi ka qenë efektiv apo eficient, pavarësisht ekonimicitetit. Mungesa e

të parashikuarit saktë të asaj çka duhet të realizojmë bën që në ditët e sotme të

kemi investime, të amortizuara në një kohë tejet të shkurtër nga koha e ndërtimit

të tyre, investime të panevojshme, të pa domosdoshme, jo primare por me të

vetmin qëllim realizimin formal të tyre.

KLSH, si një institucion suprem dhe me një përgjegjësi të lartë në drejtim të

mbrojtjes së financave publike, promovon dy parime shumë të rëndësishme që janë

përgjegjshmëria dhe transparenca. Të dyja këto parime qëndrojnë në themel të të

gjithë punës drejtuese dhe janë një frymë që duhet të kenë dhe të promovojnë vetë

Titullarët. Do të ishte me të vërtetë me vlerë sikur të ekzistonte mundësia e

vlerësimit të përgjegjshmërisë dhe të transparencës si dhe të shkallës më të cilën

vetë ata, Titullarët, i kanë promovuar këto dy parime deri në nivelet më të ulëta

ekzekutive. Me një nivel më të lartë përgjegjshmërie dhe transparence, me

objektiva e qëllime konkrete, të qarta, të dobishme dhe në përputhje me nevojat

faktike, investimet publike do të mund të ktheheshin në një zgjidhje për

komunitetin dhe ato kategori individësh për të cilat realizohet.

Jonild HOXHAJ, Ryisim XHAJA


Pikërisht, për domosdoshmërinë që paraqet orientimi i duhur i financave publike,

pjesë e të cilave janë edhe planifikimi dhe zbatimit i fondeve për investime publike,

u bë e mundur që me Ligjin e ri për KLSH, Ligjin nr. 154/2014, date 27.11.2014 “Për

Organizimin dhe Funksionimin e Kontrollit të Lartë të Shtetit”, në nenin 13 të tij, të

përfshihej edhe auditimi i performancës. Megjithatë, duhet theksuar fakti se nuk

mjafton puna dhe vullneti i një institucioni të vetëm si KLSH në luftën kundër

abuzimeve me fondet publike. Ajo që duhet theksuar në këtë rast është fakti se

Kontrolli i Lartë i Shtetit është përherë në mbrojtje të interesave të parasë publike e

sidomos prej vitit 2012 e në vijim ku treguesit e përformancës institucionale janë

gjithnjë e në rritje. Kjo mbështetje ndaj qytetarëve shprehet nëpërmjet të bërit

publik të abuzimeve nga strukturat përgjegjëse, parandalimit të tyre përmes

rekomandimeve të lëna apo kallëzimeve penale por mbi të gjitha nëpërmjet

trajtimit të ankesave konkrete që vijnë nga qytetarët, ankesa të cilat shqyrtohen jo

vetëm nga audituesit e KLSH-së por vëmendje e veçantë u kushtohet edhe nga vetë

nivelet drejtuese të institucionit.


150 Botime 2017

ANTIKORRUPSIONI “ARMË E RE” NDAJ PROBLEMIT TË VJETËR

nga Lindita MILO (LATI) – Drejtor i Përgjithshëm, KLSH,

botuar në gazetën “Panorama”, më 1 qershor 2017.

Korrupsioni përbën një nga problemet e vazhdueshme që bashkëshoqërojnë

pothuajse të gjitha sistemet ekonomike dhe politike, pavarësisht nga shkalla e

zhvillimit të shoqërive.

Slogani i luftës ndaj korrupsionit është i pranishëm në fjalimet dhe në programet

politike, në premtimet e qeverive, apo pjesë e vizionit të institucioneve ligjzbatuese.

Por, nëse i referohemi fakteve, rezultati është pothuajse i papërfillshëm para serisë

së gjatë të fjalimeve, premtimeve, vizioneve dhe programeve, fakt i bërë evident

nga numri i konsiderueshëm i kallëzimeve penale të realizuara nga Kontrolli i Lartë i

Shtetit (gjatë viti të kaluar janë realizuar mesatarisht një kallëzim çdo javë).

Është gjerësisht e artikuluar, pranuar dhe evidetuar se Kontrolli i Lartë i Shtetit, si

organ kushtetues, garanton që menaxherët e pronës publike, pra, administratat

qeverisëse veprojnë dhe ndërmarrin vendime në interes të publikut, i cili është

aksioneri real i pronës publike.

Kjo përbën filozofinë ekonomike dhe ligjore të funksionimit të KLSH-së, si

institucioni i vetëm kushtetues, që synon të garantojë “…përdorimin me efektivitet,

eficiencë dhe ekonomicitet të fondeve publike, pronës publike dhe asaj shtetërore,

zhvillimin e një sistemi të përshtatshëm të menaxhimit financiar, kryerjen si duhet

të aktiviteteve administrative, si dhe informimin e autoriteteve publike dhe

publikut, nëpërmjet publikimit të raporteve të tij” (neni 2 i Ligjit Nr. 154/2014 “Për

organizimin dhe funksionimin e kontrollit të lartë të shtetit”).

Për të realizuar në mënyrë sa më të plotë dhe efikase misionin, vizionin dhe

objektivat që ka përcaktuar, KLSH-ja, ka përmirësuar kapacitet dhe nivelin e

ekspertizës duke synuar zbatimin e praktikave më të mira ndërkombëtare të

cilësuara nga INTOSAI (Organizata Ndërkombëtare të Institucioneve të Auditimit

Supreme).

Lindita MILO (LATI)


Në këtë kontekst, Kontrolli i Lartë i Shtetit, në zbatim edhe të praktikave më të mira

ndërkombëtare, ka parashikuar që krahas masave të forta ndëshkuese ndaj

veprimeve korruptive të zbuluara, siç janë kallëzimet penale apo masat ekonomike

e disiplinore, të aplikojë masa parandaluese. Ky instrument plotësues bazohet në

bashkëpunimin dhe vullnetin real të institucioneve që përdorin fondet publike, për

të vlerësuar riskun e korrupsionit, e për rrjedhojë marrjen e masave parandaluese.

Transparenca përpara taksapaguesve dhe publikut është çelësi i motivimit për

përfshirjen e këtyre institucioneve në këtë sistem vlerësimi.

Kjo eksperiencë dhe praktikat me të mira ndërkombëtare janë prezantuar në publik

nëpërmjet një publikimi të Kryetarit të Kontrollit të Lartë të Shtetit z. Leskaj me

shkrimin “Për një sistem të integritetit kombëtar kundër korrupsionit”, në të cilin

është argumentuar dhe paraqitur ideja e krijimit të Sistemit Kombëtar të Integritetit.

Pra, krijimi i një koalicioni “Anti-Korrupsion” me të gjithë faktorët dhe aktorët e

infrastrukturës institucionale dhe të shoqërisë shqiptare është instrumenti që KLSH

do të përdori duke bërë tërësisht transparente ndaj publikut vullnetin për të

bashkëpunuar të secilit prej institucioneve të qeverisë qendrore apo vendore, si

dhe gjithë entitet që përdorin fondet publike, duke synuar që INTEGRITETI, të

kthehet në një instrument parandalues së korrupsionit.

Sikurse është bërë publike, ekspertë të Kontrollit të Lartë të Shtetit janë trajnuar

për ndërtimin dhe aplikimin e instrumenteve për vlerësimin e integritetit nga zyra

Shtetërore e Auditimit të Hungarisë, e cila bazuar në praktikat më të mira

ndërkombëtare, si ajo Holandeze, ka zhvilluar vlerësimin e integritetit të të gjitha

institucioneve publike hungareze.

Ky fakt evidentohet nëpërmjet drejtimeve të zhvillimeve strategjike të këtij

institucioni, të cilat, qartazi synojnë përsosjen e instrumenteve që sjellin

konsolidimin e vetë institucionit, si dhe aplikimin e instrumenteve plotësuese për të

parandaluar dhe luftuar korrupsionin. Këto dy drejtime, së bashku, janë konsideruar

si garanci për përsosjen dhe rritjen e vazhdueshme dhe afat-gjatë të forcës

zbuluese dhe eficiencën e institucionit të Kontrollit të Lartë të Shtetit. Një nga

aspektet e cilësuara në Kongresin e XXII-të, të INTOSAI-t ishte forcimi i rolit të

Institucioneve Supreme të Auditit për parandalimin dhe ndërmarrjen e masave

kundër korrupsionit, nëpërmjet instrumentit të vlerësimit të integritetit në

institucionet publike. Gjithashtu, në shumë dokumente të politikave të

mirëqeverisjes është artikuluar roli parandalues që duhet të ndërmarrin këto

institucione supreme në betejën e vazhdueshme ndaj korrupsionit.


152 Botime 2017

Gjithashtu, në bashkëpunim të plotë me partnerët tanë ndërkombëtar dhe të

vendit, synohet të evidentohet niveli i riskut për secilin institucion që është objekt

auditimi i KLSH-së, si dhe bazuar në vullnetin e lirë dhe transparencën do të

identifikohen nivelet e ekspozimit ndaj riskut të korrupsionit si dhe të integritetit

për secilin prej tyre.

Nëpërmjet edhe përfshirjes së shoqërisë civile do të mundësohet rritja e

përgjegjshmërisë dhe transparencës së institucioneve publike në marrjen e masave

për të forcuar integritetin e tyre duke parandaluar e luftuar korrupsionin.

Transparenca, bashkëpunimi dhe vullneti i treguar do të bëjë diferencën nga

sloganet që përdor politika për luftën ndaj korrupsionit. Ky, është instrumenti-arma

e re e Kontrollit të Lartë të Shtetit, për rritjen e efikasitetit të masave dhe

rekomandimeve që adreson tek institucionet publike, duke synuar përdorimin me

efikasitet eficiencë dhe ekonomicitet të fondeve publike.

Nëpërmjet aplikimit të Instrumentit të vetëvlerësimit të integritetit dhe me

anëtarësimin dhe kontributin aktiv në Task Forcën e EUROSAI-it “Mbi Auditimin e

Integritetit” prej tashmë katër vitesh, KLSH po synon që të forcojë infrastrukturën e

Integritetit brenda vetë institucionit, dhe në këtë mënyrë të promovoje integritetin,

si instrument parandalues të korrupsionit, në institucionet e sektorit publik, duke

udhëhequr nëpërmjet shembullit. Nëpërmjet kësaj politike KLSH tenton

parandalimin e akteve korruptive nën parimin “më mirë të parandalosh se sa të

shpenzosh për dëmin e shkaktuar” duke balancuar marrjen e masave në rastin e

shkeljeve të integritetit dhe masave të cilat do të synojnë në parandalimin e tyre. Ai

do të ndërmarrë misione auditimi mbi vlerësimin e faktorëve që ndikojnë në

integritetin dhe në riskun e korrupsionit në institucionet publike, duke konsideruar

që lufta kundër korrupsionit dhe politikat për instalimin e një sistemi efektiv të

integritetit të jenë pjesë e menaxhimit të institucioneve publike.

Manjola NAÇO


KLSH REKOMANDON PËRGJEGJSHMËRINË INSTITUCIONALE SI PARAKUSHT PËR MIRËQEVERISJEN

nga Manjola NAÇO – Drejtore e Përgjithshme, KLSH,

botuar në gazetën “Telegraf”, më 2 qershor 2017.

Sa herë flasim për mirëqeverisjen duhet të kuptojmë se ajo është e lidhur me

përgjegjshmërinë drejtuese nga e cila sigurohet ajo që kërkohet në realizimin e

objektivave strategjik të institucionit “vlera e parasë së shpenzuar”. Nga ana tjetër

strukturat që garantojnë se është arritur efektivitetit dhe eficienca e fondeve në

realizimin e objektivave janë audituesit publik.

Përgjegjshmëria në drejtim lidhet me mënyrën se si përdoret autoriteti në arritjen e

objektivave përmes një sistemi të përshtatshëm të kontrollit të brendshëm që

nënkupton një mjedis kontrolli të kujdesshëm, një vlerësim objektiv të risqeve në

realizimin e objektivave, në realizimin e kontrolleve të përshtatshme të proceseve,

monitorim dhe ajo që është me rëndësi për të gjithë “stakeholders” raportimi i

rezultateve, pra informimi dhe komunikimi i realizimit të objektivave të vendosur në

nivel programi apo sistemi.

Përgjegjësia e drejtimit është e lidhur me dizenjimin dhe vënien në funksionim të

sistemit të kontrollit të brendshëm ndërkohë që drejtimi ka autoritetin e vetëm për

të bërë të mundur që sistemet e kontrollit funksionojnë dhe janë efektive.

KLSH, në rolin e audituesit të jashtëm publik ka detyrimin që të vlerësojë sa mirë

funksionon kontrolli i brendshëm në entitetet publike, duke kërkuar të sigurojë

nëse:

1. Aktivitetet e lidhur me objektivat janë realizuar në ekonomicitet, eficiensë

dhe efektivitet;

2. Raportimi financiar është i besueshëm;

3. Aktivet janë menaxhuar me kujdes;

4. Veprohet në përputhje me kuadrin rregullator në fuqi.


154 Botime 2017

Së fundmi, KLSH është duke u fokusuar në dhënien e një sigurie të arsyeshme mbi

pasqyrat financiare të përgatitura nga entet publike, ligjshmërinë dhe

rregullshmërinë e transaksioneve të përfshira në to, duke mos lënë mënjanë edhe

misione të lidhura me vlerësimin e performancës për të gjykuar lidhur me vlerën e

parasë në arritjen e objektivave kryesorë institucional.

Për KLSH, auditimi i pasqyrave financiare, është vërtetë një sfidë jo për teknikën e

ndryshme të vlerësimit të riskut dhe metodologjinë e re në dhënien e opinionit të

auditimit, por kryesisht për shkak të mjedisit jo plotësisht të rregulluar të raportimit

financiar në sektorin publik në Shqipëri. Jemi një vend që rrugën drejt Evropës e pa

fillimisht duke shkatërruar të gjithë praktikën e vlerësueshme të kontabilitetit dhe

të raportimit të trashëguar nga një shkollë kontinentale me rregullim strikt dhe të

detajuar dhe më pas duke bërë të gjitha përpjekjet e mundshme për të mos

përgatitur pasqyra financiare të konsoliduara jo vetëm si shtet por edhe si

institucione qendrore. Është e pakuptueshme që në vitin 2016, institucione të

rëndësishme si Ministria e Mirëqenies Sociale apo Ministria e Mjedisit të mos kenë

pasqyra financiare të konsoliduara për njësitë e varësisë dhe nga ana tjetër

Ministria e Financave të mos kërkojë një detyrim të tillë. Informacioni kontabël

është gjuha e komunikimit për të adresuar një vendimmarrje që do të ishte më afër

asaj që quhet mirëqeverisje.

Besueshmëria dhe saktësia e pasqyrave financiare reflekton nivelin e kontrolleve të

brendshme. Sa më të qëndrueshme, efektive të jenë sistemet e kontrollit të

brendshëm aq më i ulët është risku mbi të cilin jepet siguria e auditimit. Në këtë

kontekst, nëse sistemet e kontrollit do të operonin në mënyrën e duhur dhe nëse

audituesit e brendshëm do të siguronin apo jepnin garanci mbi këto sisteme

atëherë edhe misioni i auditimit të KLSH do të fokusohej në aspekte të lidhura më

shumë me performancën në arritjen e objektivave se sa të qëndronim në

rregullshmërinë e transaksioneve financiare.

Ajo që konstatohet është kultura e pakët menaxheriale lidhur me nevojën për

sisteme efektive kontrolli, për një ndarje të drejtë të përgjegjësive në realizimin e

detyra funksionale dhe një kontrolli të vijueshëm në mënyrë që asnjë person të

mund ta shikojë veten si një ushtrues pushteti nga i cili mund vetëm të përfitosh

për veten. KLSH ka punuar që të sensibilizojmë jo vetëm institucionet të cilat në të

shumtën e rasteve nuk reagojnë dhe nuk e kuptojnë se si një sistem efektiv kontrolli

ndikon në mënyrë direkte në realizimin e objektivave institucional, por edhe

strukturat e auditit të brendshëm për të rritur rolin e tyre në forcimin e sisteme të

Manjola NAÇO


brendshme përmes këshillimit dhe rregullimit të hapësirave që lënë vend për

devijime nga objektivat primare dhe rritin risqet operacionale. Kuptohet që

problematika shfaqet më shumë në administrimin e pushtetit lokal por dhe kjo e

lidhur me historinë institucionale, por nuk mbeten pas edhe institucione qendrore

të nivelit të lartë. Mos harrojmë rastin e vjedhjes në Bankën e Shqipërisë që në fund

të fundit tregoi se gjithë sistemi i kontrollit i dizenjuar mbi bazë të modeleve më të

mira evropiane dështoj për shkak të mos implementimit të duhur dhe mungesës së

vëmendjes nga drejtimi.

Pa sistem kontrolli efektiv nuk mund të arrihet përgjegjshmëria institucionale dhe

aq më pak mirëqeverisja. Ajo që trumbetohet me fjalë të mëdha janë sfidat për

qeverisje më të mirë, por KLSH rekomandon që përmirësimi fillon me përmirësim të

sistemeve të kontrollit të brendshëm dhe luftën ndaj të abuzuarit me pushtetin që

të jep funksioni, aspekt që përveç integritetit personal dhe profesional kërkon edhe

përgjegjshmëri. Vetëm duke kuptuar këtë ekuacion të thjeshtë mund të adresojmë

strategji të mira për mirëqeverisjen e Shqipërisë dhe rrugën e saj drejt Europës.


156 Botime 2017

LEGALIZIMET E NDËRTIMEVE INFORMALE NË FOKUSIN E KLSH

nga Artan MIRASHI dhe Hysen METKO – Auditues, KLSH,

botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 6 qershor 2017.

Në ditët e sotme, shqetësimi më i madh i gjithë opinionit është se si administrohet

procesi i legalizimit të ndërtimeve informale të bëra në vitet e tranzicionit. Pra si

kryhet ky proces, si përdoret paraja publike, a mblidhet ajo sipas ligjit? Çdo njeri

shtron pyetjen se cilat janë institucionet që e kontrollojnë këtë para, kush e auditon

qarkullimin e saj si në të ardhura, por dhe në shpenzime. Në këtë shkrim do të

paraqiten disa probleme se si KLSH po punon për të ruajtur paranë publike, si një

institucion i pavarur kushtetues.

Një ndër institucionet që KLSH ka për objekt auditimi është dhe Agjencia e

Legalizimit Urbanizim Integrimit të Zonave/Ndërtimeve Informale (ALUIZNI) si dhe

drejtoritë e rajonale të ALUIZNI-t, për vetë rëndësinë që ka, pasi ka një funksion sa

të rëndësishëm por dhe delikat në marrëdhënie me publikun, kjo e ka bërë tepër të

nevojshme që KLSH të fokusohet periodikisht në auditimin e ALUIZNI-t.

Me miratimin e ligjit për krijimin e Agjencisë Legalizimit Urbanizimit dhe Integrimin

të Zonave/Ndërtimeve Informale në vitin 2006, për herë të parë filloj një proces

legalizimi për ndërtimet informale, sigurisht mungesa e përvojës dhe marrja

shabllon e përvojave nga vende të tjera në tranzicion, pa e përshtatur atë sipas

specifikave që kishin këto ndërtime informale në vendin tonë, krijoj një situatë jo të

pranueshme tek qytetarët. Problematikat e konstatuara ishin: Paqartësi e statusit

të pronave ku janë ndërtuar objektet për legalizim, pasi harta e statusit të pronave

është problemi “gangrenë” i shoqërisë tonë. Identifikimin dhe verifikimi në terren i

ndërtimeve informale që kryen ish komunat dhe bashkitë nuk ishte afër realitetit, si

nga mungesa e përcaktimit të të dhënave teknike, por dhe nga interesa korruptive

të punonjësve të rekrutuar pa kritere të caktuara.

Me ndryshimet ligjore të mëvonshme kompetencat për identifikim dhe verifikimin

në terren të ndërtimeve informale deri në lëshimin e lejeve kaluan ALUIZNI-t me një

Artan MIRASHI, Hysen METKO


organizim në rrethe, ku verifikoheshin e identifikoheshin objektet informale,

plotësohet dosja me dokumentacionin e kërkuar ligjor dhe lëshimi i lejeve bëhej i

përqendruar në Drejtorinë e Përgjithshme të ALUIZNI-t. Ndryshimet e kryera në

vijim, duke decentralizuar kompetencat nga Qendra në Drejtoritë Rajonale, filluan

të japin një impakt më të mirë tek qytetarët, pasi filluan të kryheshin specializime e

trajnime të stafit, kjo solli dhe rritjen e eficiencës së përdorimit të burimeve

njerëzore.

I. Për ndërtimet pa leje të cilat legalizohen, në radhë të parë identifikohet pronësia

e parcelës ndërtimore të okupuar nga poseduesi i ndërtimit pa leje. Në çdo rast

poseduesi parcelën ndërtimore për pjesën deri në trefishin e ndërtimit e merr me

çmim favorizues, për pjesën mbi trefishin e blen me çmimin e tregut përcaktuara në

ç’do rast me Vendim të Këshillit të Ministrave në vitin kur aplikohet ky çmim. Në

legjislacionin e ri pas Qershorit të vitit 2014, është përcaktuar që për

vetëdeklarimet e periudhës 2006-2014 të kryhen procedurat e kalimit në pronësi

pavarësisht pronësisë së parcelës ndërtimore shtet apo ish pronar, ndërsa për

vetëdeklarimet e mëvonshme pranohet fillimi i proceduarve të legalizimit vetën

n.q.s poseduesi i ndërtimit pa leje ka në pronësi parcelën ndërtimore. Megjithëse

në legjislacion është përcaktuar se për shkak të përmasave ose plan vendosjes së

parcelës ndërtimore, krijohen sipërfaqe të lira që nuk mund të shfrytëzohen më

vete për ndërtim, ato i shiten poseduesit të ndërtimit pa leje sipas vlerës së

pronës, të miratuar me VKM. Kalimi i së drejtës së pronësisë për këto sipërfaqe,

kryhet vetëm nëse poseduesi i ndërtimit pa leje shpreh vullnetin nëpërmjet një

kërkese me shkrim.

Në auditimet e ushtruara nga KLSH për periudhën para dhe gjatë vitit 2014, është

konstatuar se nga Drejtoritë Rajonale të ALUIZNI-t nuk është vepruar me shitjen e

pjesëve të parcelave të okupuara (që kalon trefishin e sipërfaqes së ndërtimit dhe

në çdo rast brenda vijës së verdhë jo më shume se 300 m2 dhe jashtë vijës së

verdhë jo më shumë së 500 m2), megjithëse këto parcela janë në përdorim nga

okupuesit. Dëmi i shkaktuar është tepër i madh dhe kjo ka sjellë pasojë në uljen e

nivelit të vlerës së parasë për shpërblimin e pronarëve. KLSH ka evidentuar në

auditimet e kryera se si rrjedhojë e mos shitjes së këtyre parcelave aktualisht të pa

frytshme për tu përdorur nga Njësitë e Vetëqeverisjes Vendore për shitje apo për

qëllime publike për shkak të përmasave dhe konfiguracionit, është i

konsiderueshëm dhe ka shkaktuar mungesë të ardhurash në buxhetin të shtetit për

fondin e kompensimit të ish pronarëve konkretisht: në Qarkun e Lezhës për vitet


158 Botime 2017

para vitit 2014 janë konstatuar në 30 raste me sipërfaqe totale 14157 m2 llogaritur

në vlerë 161,729,059 lekë; në Qarkun e Elbasanit, në 20 raste, me një sipërfaqe

totale prej 4117.76 m2 me një vlerë të përgjithshme prej 32,488,221 lekë; në

Qarkun e Korçës në 23 raste një sipërfaqe totale prej 8207 m2 (në total), në shumën

totale prej 18,468,003 lekë, etj. Në të gjitha rastet me Vendimet e Kryetarit të KLSH,

janë rekomanduar dëmshpërblimi i parcelave ndërtimore të okupuara me çmimin e

tregut që për shkak të përmasave dhe konfiguracionit nuk mund të përdoren për

ndërtime të tjera ose për qëllime publike. Për periudhën nga Qershori i vitit 2014

dhe në vijimësi në auditimet e ushtruar nga KLSH, është konstatuar se kalimi i

pronësisë së parcelës ndërtimore dërgohet zyrtarisht për miratim nga Këshilli i

Ministrave, pasi janë lëshuar Lejet e Legalizimit. Leja e Legalizimit dërgohet edhe në

Zyrat Vendore të Regjistrimit Pasurive Paluajtshme për regjistrimet e ndërtesave pa

marrëdhënie me truallin, duke krijuar një hapësirë kohore të pa nevojshme dhe një

procedurë të përsëritur për qytetarët dhe zyrat vendore të regjistrimit të pasurive

të pa luajtshme.

II. Në legjislacionin e legalizimit për periudhën para Qershor 2014 lëshimi i lejes së

legalizimit kushtëzohej pasi paguheshin më parë pagesat e Taksës Vendore “Për

ndikimin në infrastrukturë” si dhe pagesa e parcelës ndërtimore sipas kontratës së

kalimit të pronësisë lidhur midis poseduesit të parcelës ndërtimore dhe Drejtorisë

Rajonale të ALUIZNI-t si përfaqësues i shtetit llogaritur nga Drejtoritë e ALUIZNI-t në

rrethe.

Në auditimin që KLSH, ka kryer në Drejtoritë Rajonale të ALUIZNI-t Qarku Lezhë,

Tirana 2 dhe Qarkut Korçë është konstatuar se në zbatimit të procedurave të

legalizimit të objekteve/shtesave anësore dhe në lartësi pa leje, ka rezultuar se pasi

kanë lëshuar lejet e legalizimit, në momentin e dërgimit për regjistrim në ZVRPP,

kanë dërguar pranë Njësive të Vëtëqeverisjes Vendore vetëm shkresën me të

dhënat për llogaritjen e pagesës së taksës së ndikimit në infrastrukturë, pa marrë

më parë konfirmimin e kryerjes së kësaj pagese, duke ju referuar VKM-së nr. 860,

datë 10.12.2014 “Për përcaktimin e mënyrës së mbledhjes dhe administrimit të të

ardhurave për ndërtimet pa leje dhe vlerave të zbatueshme për legalizim”. Taksat

vendore të ndikimit në infrastrukturë, për ndërtimet e legalizuara, pavarësisht nga

funksioni i tyre, duhet të llogaritet, arkëtohet dhe administrohet nga NJQV. Për

zbatimin e kësaj pike, Drejtoritë e ALUIZNI-t, duhet të vënë në dispozicion të NJQV,

në momentin e dërgimit për regjistrim në ZVRPP, të dhënat e ndërtimeve që pajisen

me leje legalizimi.

Artan MIRASHI, Hysen METKO


Në këto kushte dokumentacioni tekniko-ligjor për legalizimin e ndërtimit informal,

përfshin vërtetimin për likuidimin e taksës së ndikimit në infrastrukturë për të gjitha

rastet, kur subjekti nuk përjashtohet nga pagesa e taksës sipas këtij ligji dhe

legjislacionit në fuqi, por kjo ka sjellë një paqartësi kompetencash në të drejtën

ligjore se kush duhet ta mbledhë këtë të ardhur. Por anashkalimi i kësaj takse ka

sjellë mos arkëtimin nga Bashkitë dhe mos përfitimin e kësaj takse për ta kthyer në

shërbime ndaj publikut. Vetëm Bashkia Kamëz ka mbledhur 100% këtë taksë dhe e

ka kthyer në shërbime publike, kryesisht për infrastrukturën e zonës së tij, ndërsa

në bashkitë tjera kjo taksë jo vetëm nuk mblidhet, por për paaftësi menaxheriale

ajo nuk njihet dhe presin vetëm nga ALUIZNI, ndërkohë që Njësitë e Vetëqeverisjes

vendore duhet ta mbledhin vetë atë dhe ta kthejnë në të mira publike.

Konkretisht në auditimet e ushtruara është konstatuar se megjithëse të dhënat për

llogaritjen e pagesës së taksës së ndikimit në infrastrukturë janë dërguar nga 6 muaj

e deri në 1 vit më parë në Njësitë e Vetëqeverisjes Vendore, nga Njësitë e

Vetëqeverisjes Vendore nuk janë arkëtuar të ardhurat nga kjo taksë përkatësisht:

në Drejtorinë Rajonale e ALUIZNI-t Qarku Lezhë në të gjitha rastet në kualifikimin e

objekteve informale, megjithëse ALUIZNI ka dërguar pranë Njësive Vendore të

Qarkut Lezhë shkresat për llogaritjen e pagesën e taksës së ndikimit në

infrastrukturë, nuk ka asnjë konfirmim mbi pagesën e Taksës së Ndikimit në

Infrastrukturë për dalje me vendim kualifikim; nga auditimi i ushtruar në ALUIZNI

Tirana nr. 2, në 1660 raste në kualifikimin e objekteve informale, ALUIZNI ka

dërguar pranë Bashkisë Tiranë vetëm shkresën për llogaritjen e pagesën e taksës së

ndikimit në infrastrukturë, pa marrë konfirmim mbi pagesën e Taksës së Ndikimit në

Infrastrukturë për dalje me vendim kualifikimi, duke krijuar një mungesë të

ardhurash në buxhetin vendor në vlerën 32,385,690 lekë, (89,376,641 lekë total për

gjithë objektet që mbulon Bashkia Tiranë), ndërsa në Drejtorinë Rajonale të ALUIZNI

Qarku Korçë, në 375 raste në kualifikimin e objekteve informale, ALUIZNI ka dërguar

pranë Bashkive vetëm shkresën për llogaritjen e pagesën e taksës së ndikimit në

infrastrukturë, pa marrë konfirmim mbi pagesën e Taksës së Ndikimit në

Infrastrukturë për dalje me vendim kualifikimi, duke krijuar një mungesë të

ardhurash në buxhetin vendor në vlerën 38,506,651 lekë.

Në vlerësimin maksimal, të këtij problemi u mor iniciativa nga KLSH për

rekomandime për përmirësimin ligjor, pra është kërkuar që të bëhen përmirësime

kryesisht në ndryshimin e përcaktimeve të Ligjit nr. 9632, datë 30.10.2006,“Për

sistemin e taksave vendore”, të ndryshuar për:


160 Botime 2017

a) Për zbatimin e kësaj pike, të vënë në dispozicion të njësive të qeverisjes

vendore të dhënat e ndërtimeve që do të pajisen me leje legalizimi;

b) Në momentin e lëshimit të lejes së legalizimit të administrohet në dosjen e

objektit informal vërtetimi mbi pagesën e taksës së ndikimit në infrastrukturë.

Ky propozim për përmirësim ligjor është një domosdoshmëri, pasi konsiston ne

rregullimin e situatës financiare të Njësive të Vetëqeverisjes Vendore dhe arkëtimin

në kohë reale të të ardhurave nga Taksa e Ndikimit në Infrastrukturë, për një

dobishmëri sa më të madhe në shërbim të publikut, duke përmbushur detyrën e

KLSH, për të qenë shërbestarë të një qeverisje të mirë dhe për rritjen e efektivitetit

të përdorimit të parasë publike në mirëqenien e komunitetit.

Fatos ÇOÇOLI


KËRKESAT E PROFESOR FUGËS DHE POLITIKA


botuar në gazetën “Sot”, më 6 qershor 2017.

60 kërkesat e profesorit, studiuesit dhe publicistit të njohur Artan Fuga, të

publikuara këto ditë, mendoj se nuk i drejtohen vetëm Partisë Demokratike, por të

gjithë spektrit politik të vendit, sidomos tre partive kryesore që kanë alternuar

pushtetin në 25 vitet e fundit tek ne. Praktikisht çdo kërkesë është një program i

mirëfilltë pune për një forcë politike që synon të kryejë reforma të vërteta në

administratën tonë publike, pra të bëjë shtet! Shumëkush nga institucionet

kryesore të Shtetit e gjen veten në planet e tij të reformës dhe modernizimit, tek

kërkesat e Profesor Fugës. Ato e kthejnë administratën tonë publike në një trupë

shërbestarësh për qytetarët shqiptarë, me dinjitet, profesionalizëm dhe integritet

të plotë. Po ndalem vetëm tek dy prej këtyre kërkesave:

25. “Çdo shkelje financiare administrative e konstatuar nga Kontrolli i Lartë i Shtetit

është në ngarkim të titullarëve të institucionit.”

26. “Kryeministri të detyrohet që çdo shkelje të konstatuar nga Kontrolli i Lartë i

Shtetit ta dërgojë edhe ai në prokurori”.

Kërkesa 25, po të zbatohej, do të sillte një kufizim të jashtëzakonshëm të

korrupsionit. Po pse? Në fakt, Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH), për vitin e katërt

radhazi, kërkon në Kuvend që një grup ekspertësh të përgatisë Ligjin për

Përgjegjësinë Materiale të Nëpunësit Publik. Sikur çdo vendim-marrje të matej në

rezultatet e saj, me përgjegjësinë materiale të administratorit publik që e ka marrë,

buxhetit të Shtetit Shqiptar do të mund t’i kurseheshin me dhjetëra milion euro

dëme çdo vit. Nga auditimet e kryera çdo vit, KLSH ka konstatuar mjaft probleme

dhe shkelje të dispozitave ligjore në fonde të konsiderueshme publike, që kanë

sjellë shpenzimin e tyre pa kriter dhe eficiencë, ose edhe më keq, shkuarjen dëm

të një pjese të tyre, nga keqmenaxhimi financiar. Si institucion, KLSH është

përpjekur të përcaktojë përgjegjësitë materiale të nëpunësve publikë që kanë


162 Botime 2017

kontribuar në këto keqpërdorime të fondeve publike, duke propozuar masa në

formën e sanksioneve, kundrejt parregullsive financiare të shkaktuara prej tyre

dhe të konstatuara. Mirëpo vlerësimi dhe matja e dëmit dhe adresimi i

përgjegjësisë materiale kërkon procedura me konkrete, të detajuara dhe të

sanksionuara në një ligj të veçantë. KLSH ka rekomanduar ngritjen e një grupi pune

me specialistë dhe përfaqësues të legjislativit, që do të vlerësojë dhe punojë për

hartimin e ligjit “Mbi përgjegjësinë materiale” në të cilën të trajtohet përgjegjësia

financiare e punonjësve të njësive publike (zyrtarët e lartë dhe punonjësit e të

gjithë niveleve) për dëmet ekonomike të shkaktuara qëllimisht apo nga

neglizhenca, gjatë ose në lidhje me procesin e ekzekutimit të detyrave zyrtare. Deri

tani kanë kaluar katër vjet dhe asgjë nuk është bërë. E njëjta gjë mund të thuhet

për kërkesën 26. Në fakt, KLSH ka kërkuar më pak, që Kryeministri i sotëm të

rivendoste një praktikë shumë të mirë të administratës shtetërore, e cila me një

urdhër të Kryeministrit të detyrohej të zbatonte rekomandimet e institucionit

kushtetues të KLSH-së, të mandatuar nga Kushtetuta për të siguruar përdorimin

me ekonomi, efektshmëri dhe eficiencë të parave të takspaguesve shqiptarë dhe

për të ruajtur fondet dhe asetet publike nga keqmenaxhimi i tyre. Ky urdhër ka

ekzistuar në vitin 2007 dhe ka mbaruar shumë punë me zbatimin e tij, në dobi të

mbajtjes së administratës publike të vendit të përgjegjshme dhe eficiente. Mirëpo

ka rreth katër vjet që KLSH e kërkon dhe urdhri as nuk rinovohet nga qeveria e

sotme, as nuk ripërtërihet vlefshmëria e urdhrit të mëparshëm. Kjo ka krijuar një

situatë kur KLSH ka shpallur listën e nëpunësve të lartë dhe të mesëm të

administratës qeveritare, të kapur në flagrancë me shkelje të rënda ligjore dhe të

kërkuar nga institucioni që të largohen nga detyra, ndërkohë që qeveria jo vetëm

nuk i largon, por disa syresh i promovon në detyra edhe më të larta! Mosveprimi

qeveritar krijon trysni dhe vështirëson edhe punën e prokurorëve që trajtojnë

kallëzimet penale të Kontrollit të Lartë të Shtetit, pasi mos largimi i të kallëzuarve

penalë nënkupton marrjen e tyre në mbrojtje nga qeveria. Këto dy kërkesa ta

pazbatuara nga lista prej 60 kërkesash të profesor Artan Fugës, janë një shembull

konkret se sa dobi do të kishte shteti ynë dhe sa qindra miliona euro abuzim do të

mund të parandaloheshin, ose ktheheshin në arkën e Shtetit, nëse kërkesat-

reforma të mirëfillta në administratën tonë publike, do të merreshin parasysh nga

politika dhe politikanët tanë kryesorë.

Vullnet KARAFILAJ, Brunilda ZENELI


MISIONI I DOGANAVE, PERCEPTIMI I BIZNESEVE MBI CILËSINË E SHËRBIMIT

nga Vullnet KARAFILAJ – Kryeauditues dhe Brunilda ZENELI1, Audituese, KLSH,


Sigurimi i barazisë përballë ligjit është një e drejtë themelore dhe zbatimi i tij është

një detyrim për të gjithë shoqërinë. Në këtë këndvështrim Ministria e Financave,

Drejtoria e Përgjithshme e Doganave, Degët Doganore si zbatuese, janë përgjegjëse

për përmbushjen e këtyre detyrimeve referuar legjislacionit doganor dhe praktikave

më të mira.

Operatorët ekonomikë kanë të drejtën të trajtohen në mënyrë të barabartë para

ligjit dhe kanë detyrimin të zbatojnë ligjet me rigorozitet. Rritja e kërkesës për

përmirësimin e performancës së administratës doganore është një nga kriteret bazë

të integrimit në BE. Qëllimi dhe misioni i doganave tashmë nuk është vetëm

mbledhja e të ardhurave, si një prej indikatorëve të performancës së saj, por edhe

perceptimi i bizneseve dhe klientëve të tjerë, mbi nivelin dhe cilësinë e shërbimeve

doganore shqiptare.

Nisur nga rëndësia e shërbimit doganor, me efekte të drejtpërdrejta në nivelin e

realizimit të të ardhurave buxhetore me rreth 40 % dhe krijimit të një klime

bashkëpunimi me biznesin, për të siguruar transparencë dhe barazi ndaj tij, KLSH-ja

në zbatim të politikave të saj, të përcaktuara në Planin Strategjik, Ligjin “Për

funksionimin dhe organizimin e Kontrollit të Lartë të Shtetit”, ka marrë shkas dhe e

ka trajtuar me seriozitet performancën e shërbimit doganor gjatë procesit të

vlerësimit të mallrave për qëllime doganore. Sa më sipër, puna e administratës

doganore gjatë vlerësimit doganor të mallrave, ka një rëndësi të veçantë parë kjo

në dy aspekte:

Së pari, shmangie të pabarazisë dhe unifikim të vlerës doganore nga të gjithë

strukturat doganore për mallra të njëjtë dhe origjinë të njëjtë;

Së dyti, rritja e të ardhurave doganore, si rezultat i zbatimit rigoroz të procedurave

të vlerësimit të mallrave për qëllime doganore.


164 Botime 2017

Në vlerësimin e performancës së administratës doganore konstatohen

problematika që vijnë si rezultat i mungesës së disa standardeve gjatë procedurave

të vlerësimit të mallrave për qëllime doganore. Problematikat kryesore

përmblidhen si më poshtë:

Trajtimin e diferencuar të konsumatorëve të këtij shërbimi me pasojë krijimin e

pakënaqësisë ndaj bizneseve dhe me ndikim negativ në vjeljen e të ardhurave

doganore;

Moszbatimin rigoroz të procedurave të përcaktuara mbi vlerësimin e mallrave,

përdorimin e standardeve të dyfishta, favorizim të bizneseve, mungesën e

transparencës së administratës doganore në procesin e përditësimit të “Dosjes me

të Dhëna të Disponueshme”, si dhe të hartimit dhe përdorimit të procedurave të

qarta dhe të thjeshta.

Pavarësisht se metoda kryesore e vlerësimit doganor të mallrave është vlera e

transaksionit, në rreth 20% të deklaratave doganore përdoret vlerësimi i mallit sipas

Dosjes së të Dhënave të Disponueshme (çmimeve referuese). Përcaktimi i saktë dhe

real i “çmimeve referuese” ndikon drejtpërdrejt në vlerësimin e vlerës doganore të

mallrave dhe për rrjedhojë në detyrimet që subjektet duhet të derdhin në buxhetin

e shtetit në raport me vlerën e përllogaritur të mallit. Praktikisht “çmimet

referuese” përdoren në përgjithësi për mallrat me origjinë nga vendet jashtë

Komunitetit Europian. Eksperienca dhe rezultatet nga auditimet e zhvilluara nga

KLSH në sistemin doganor, por edhe vetë kontrollet e ndërmarra nga strukturat

doganore, kanë treguar se ende ka shumë për të bërë në lidhje me vërtetimin e

vlerës së transaktuar. Për këtë kërkohet që për një përcaktim sa më real të vlerës së

këtyre mallrave, të disponohen çmime referuese sa më reale. Pikërisht në këtë

proces, ndikim negativ ka edhe mungesa e marrëveshjeve me këto vende, për

shkëmbim informacioni, për verifikimin e vërtetësisë së dokumentacionit shoqërues

të praktikës doganore. Për këto arsye administratës doganore i lind detyrimi për të

filluar negociatat për lidhjen e marrëveshjeve dy palëshe, për shkëmbim

informacioni, me vendet që bëjnë pjesë jashtë Komunitetit Europian, ku volumi i

importeve është i konsiderueshëm dhe dokumentacioni shoqërues i praktikave

doganore lë për të dëshiruar.

Për të patur “çmime referuese” sa më reale është e rëndësishme përfshirja në

procesin e përditësimin e saj, e grupeve të interesit, siç janë bizneset. Bizneset si

konsumatorët e këtij shërbimi, por edhe si operatorë të tregut, duhet të

konsiderohen nga administrata doganore, si një burim informacioni mjaft i vlefshëm

Vullnet KARAFILAJ, Brunilda ZENELI


dhe në kohë reale. Mungesa e përfshirjes së operatorëve ekonomik (biznesit), që

operojnë në sistemin doganor, për përcaktimin e vlerave referuese, ka sjellë

konfuzion në procedurat që ndiqen për përditësimin e “çmimeve referuese” dhe

për rrjedhojë në përcaktimin e saktë të vlerës së mallrave.

Po kështu, mosbashkëpunimi i Administratës Qendrore me Degët Doganore, të cilat

janë zbatuese të procedurave doganore dhe kontakti i drejtpërdrejtë me operatorët

ekonomike, krijon mangësi në mbledhjen e një informacioni sa më të plotë, më

real, të shumëllojshëm për vlerësimin e mallrave dhe që ndikon në përcaktim jo të

saktë dhe real të çmimeve referuese.

Përditësimi i çmimeve referuese, është shoqëruar edhe me procesin e shfuqizimit

të çmimeve referuese, si një domosdoshmëri për shkak të marrëveshjeve

ndërkombëtare, dypalëshe apo shumëpalëshe në fushën e doganave, apo

kompleksitetit të ndërtimit të referencave për artikuj të caktuar. Ky proces ka

rezultuar me mangësi të cilat kanë konsistuar në, mos argumentimin e plotë dhe të

saktë të propozimeve mbi shfuqizimet, mungesa e studimeve bazuar në të dhëna

statistikore të periudhave të mëparshme mbi ecurinë e zhdoganimit të mallrave të

propozuar për shfuqizim, mungesa e gjurmës së auditimit mbi rrjedhën e proceseve

të kryera nga specialistët e vlerës doganore nga fillimi deri në përfundim të tyre, gjë

e cila synon të ripërshkojë të gjithë veprimtarinë individuale dhe vendimmarrjen

lidhur me to, ndikon në cilësinë e vendimmarrjes mbi shfuqizimin e artikujve të

propozuar, apo lënien jashtë këtij procesi të artikujve të tjerë, për të cilat nuk janë

bërë vlerësime dhe studime të të dhënave historike statistikore, kërkesave nga

palët e interesit, kërkesa nga Degët Doganore, etj.

Mungesa e manualit të procedurave për përcaktimin e vlerave referuese dhe një

“dosje/praktike”, sjell që vendimmarrja për të shqyrtuar një artikull apo një tjetër

është totalisht evazive. Kjo vendimmarrje është e pambështetur në një kërkesë,

analizë të sektorit apo e dokumentuar me një studim apo të dhëna statistikore, ku

të jepet informacion mbi trendin e çmimit të zhdoganimit në periudhat e

mëparshme, në degë të ndryshme dhe nga subjekte të ndryshme për një mall të

caktuar, studime të tregut, etj. Analizimi i këtyre të dhënave do të krijonte edhe një

pasqyrim të saktë të historikut të një malli të caktuar, të ecurisë dhe

domosdoshmërisë së përditësimit të dosjes së të dhënave të disponueshme, si dhe

nivelin e ndryshimit.

Problemet e mësipërme mund të jenë pjesë e rekomandimeve për përmirësim të

tyre nga Administrata Doganore në të ardhmen, të cilat konsistojnë veçanërisht në


166 Botime 2017

miratimin e manualit të procedurave të vlerësimit doganor, me qëllim përcaktimin

e kritereve të veçanta për fillimin e një rivlerësimi doganor, por edhe të

informacionit dhe të dhënave që duhet të përpunohen për përcaktimin e vlerës së

re të mallit.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Brunilda ZENELI për periudhën janar-qershor 2017:

Integriteti, “Thembra e Akilit” në auditim.


Albert THOMA


KOMUNIKIMI ELEKTRONIK I PAMJAFTUESHËM MIDIS INSTITUCIONEVE

nga Albert THOMA – Auditues, KLSH,

botuar në gazetën “55”, më 7 qershor 2017.

Prej disa vitesh në institucionet shtetërore është investuar për përshtatjen e tyre

me zhvillimet bashkëkohore në fushën e dixhitalizimit. Si rezultat janë ndërtuar

infrastruktura të posaçme dhe programe të dedikuara sipas kërkesave specifike për

menaxhimin, administrimin, komunikimin dhe ruajtjen e të dhënave nëpërmjet

sistemeve elektronike të menaxhimit të informacionit. Ndër qëllimet madhore të

këtyre investimeve është komunikimi efektiv midis institucioneve dhe midis këtyre

të fundit dhe publikut, jo vetëm për të rritur cilësinë e shërbimeve që i afrohen

publikut, por mbi të gjitha për të rritur në vazhdimësi transparencën me publikun e

gjerë.

Ky objektiv madhor dhe prioritar i qeverisë nuk është plotësuar në shkallën që pritej

dhe, tej çdo parashikimi nga pikëpamja e afateve të përcaktuara, ende është në

proces të vazhdueshëm pa parashikuar përfundimisht se kur komunikimi do të

bëhet efektiv dhe qeveria dixhitale të shërbejë në të gjitha institucionet e përfshira

në këto projekte madhore. Kështu në fushën e administrimit dhe menaxhimit të të

ardhurave dhe shpenzimeve për përfitime në fushën e pensioneve, KLSH në

auditimet e fundit të ushtruara në Institutin e Sigurimeve Shoqërore konstatoi se në

zbatim të kërkesave ligjore dhe detyrimeve reciproke në marrëveshjet e

nënshkruara me DPT, të dhënat për të ardhurat nga kontributet e sigurimeve

shoqërore që mblidhen nga DPT për llogari të ISSH, nuk raportohen në kohë reale

nëpërmjet komunikimit elektronik midis sistemeve dhe raportimi midis DPT dhe

ISSH nuk është i njëjtë me atë midis Degës së Thesarit dhe ISSH. Në këto kushte

ISSH është zhveshur nga mjetet për kontrollin e realizimit të të ardhurave nga

kontributet dhe kjo për shkak të mungesës së komunikimit midis sistemeve të

menaxhimit të informacionit midis DPT, Degës së Thesarit dhe ISSH.


168 Botime 2017

Ndërkohë që niveli i ulët i komunikimit midis dy sistemeve sa më sipër për të

ardhurat përveç planifikimit dhe monitorimit të mbledhjes së tyre nuk shoqërohet

me pasoja të prekshme negative transmetimi i listë pagesave të kontributeve të

detyrueshme të sigurimeve shoqërore nga DPT tek ISSH shoqërohet me

problematikë tek qytetarët të cilët për të aplikuar për përfitimet që ju takojnë nga

skemat e sigurimeve shoqërore duhet të sigurojnë dhe vërtetojnë të dhënat për

kontributet e paguara në mënyrë manuale si tek zyrat e DPT si tek zyrat e

sigurimeve shoqërore, kosto këto që investimi në fushën e IT në të dy institucionet

nuk ka mundur deri më sot ti eliminojë si rezultat i vështirësive apo planifikimit jo si

duhet të investimeve të cilat shoqërohen me problematika serioze teknike të

komunikimit midis sistemeve.

Niveli i pamjaftueshëm i komunikimit ka sjellë vështirësi deri dhe të pa

menaxhueshme në fushën e ndjekjes, monitorimit dhe masave përkatëse të borxhit

të krijuar jo vetëm për sa i përket sigurimeve shoqërore por dhe për debitorët në

fushën e detyrimeve tatimore për të cilat si rezultat i nivelit të pamjaftueshëm të

komunikimit elektronik në kohë reale raportet periodike për drejtoritë rajonale

tatimore duhet të kërkohen nga DPT dhe pasi të gjenerohen nga IT e DPT iu

përcillen nëpërmjet postës elektronike drejtorive rajonale e cila shoqërohet jo

vetëm me kosto shtesë në kohë por dhe me cënime përsa i përket përmbajtjes dhe

cilësisë së informacionit.

Aspekt tjetër i rëndësishëm i evidentuar nga KLSH gjatë auditimeve në sistemin

tatimor e doganor është fakti që pasojat e komunikimit të ulët midis sistemeve

shoqërohen dhe me problematikë në fushën e të drejtës, kjo në raport me QKR

(aktualisht QKB) pasi një nga elementët e rëndësishëm që nevojitet në trajtimin e

problematikave të ndryshme të subjekteve në raport me shtetin është statusi i tyre

në fushën e të drejtës së biznesit. Në bazë të ligjit për procedurat tatimore, DPT për

bizneset që nuk deklarojnë aktivitet për një periudhë 5-vjeçare, duhet ti kalojë në

regjistrin pasiv. Ky proces, me gjithë të metat që e shoqërojnë, të paktën nga DPT

realizohet dhe reflektohet në sistemin tatimor. Por duke qenë se nuk është efektiv

komunikimi midis sistemit elektronik tatimor dhe atij të QKR, statusi i subjekteve të

biznesit ekspozohet i kundërt në të dy institucionet kryesisht për subjektet e

biznesit të cilat pas ndërprerjes së aktivitetit nuk interesohen për çregjistrimin e

aktivitetit por e lënë në harresë. Në këto kushte nëse një biznes në sistemin tatimor

figuron me status pasiv, në sistemin e QKR figuron me status aktiv, duke sjellë

paqartësi në fushën e trajtimit të subjektit nga pikëpamja juridike pasi të dy

Albert THOMA


institucionet kanë tagrin ligjor për referencë në raport me situatën e subjektit të

biznesit.

KLSH në auditimet periodike të ushtruara në këto institucione ka evidentuar qartë

pamjaftueshmërinë e planifikimit dhe projektimit të investimeve në fushën e

menaxhimit të informacionit dhe sidomos mungesën e analizave specifike kosto-

përfitim nga institucionet që kanë projektuar, propozuar dhe realizuar investimet

në fushën e IT të cilat janë shoqëruar në vite me kosto shtesë për korrigjime e

rregullime të ndryshme në drejtim të përshtatjes. Me gjithë vështirësitë e hasura

pak është bërë për zbatimin e rekomandimeve të KLSH në këtë drejtim çka

evidenton qartë përgjegjshmërinë e ulët të drejtuesve kompetentë të këtyre

institucioneve përsa i përket rritjes së efektivitetit të përdorimit të fondeve publike

në investimet në fushën e menaxhimit të informacionit por mbi të gjitha në zbutjen

e kostove shtesë të përdoruesve të rezultateve të sistemeve të menaxhimit të

informacionit dhe sidomos në rritjen e transparencës me publikun e gjerë.


170 Botime 2017

MIRËMENAXHIMI I BURIMEVE NJERËZORE, PRIORITET NË KLSH

nga Edlira SAKO – Drejtore Drejtorie, KLSH,


Gjatë viteve të fundit, çështja e menaxhimit të burimeve njerëzore në organizatat

publike është bërë parakusht për ngritjen e institucioneve eficiente dhe të

përgjegjshme të administratës publike. Institucionet Supreme të Auditimit kudo në

botë, përfshirë edhe KLSH e trajtojnë këtë çështje me shumë prioritet sepse këto

institucione konsiderohen në vendet e tyre respektive si modeli ideal përsa i përket

menaxhimit përfshirë atë në fushën e burimeve njerëzore dhe prej tyre pritet që të

udhëheqin nëpërmjet shembullit.

Objektivat më të rëndësishëm të Politikës së Burimeve Njerëzore të KLSH-së

konsistojnë në:

Komunikimin e vlerave dhe pritshmërive në lidhje me mënyrën si funksion KLSH;

Të sigurojë veprimtarinë e KLSH në përputhje me legjislacionin në të gjitha

praktikat që lidhen me menaxhimin e Burimeve Njerëzore;

Dokumentimin dhe zbatimin e praktikave më të mira dhe më të përshtatshme

për KLSH-në;

Mbështetjen e trajtimin e njëtrajtshëm të personelit;

Të ndihmojë drejtuesit të marrin vendime që janë të qëndrueshme, të

njëtrajtshme dhe të parashikueshme;

Të mbrojë individët dhe organizatën nga presionet për t’u përshtatur.

Objektivi i KLSH-së, si edhe objektivi i çdo institucioni të përgjegjshëm, është të ketë

punonjës të aftë dhe profesionistë. Megjithatë, nuk duhet harruar se vetëm pranimi

dhe përzgjedhja nuk mjaftojnë për punësimin e individëve me aftësitë e

përshtatshme. Një element i rëndësishëm që luan rol këtu është dhe mbajtja e

Edlira SAKO


motivimi i punonjësve për të qenë pjesë e institucionit, në mënyrë që të ketë

punonjës të aftë, të cilët i lejojnë institucionit realizimin me sukses të objektivave.

Institucionet Supreme të Auditimit, përfshirë KLSH-në, kanë nevojë për punonjës të

kualifikuar dhe me përvojë profesionale. Në parim, KLSH duhet të marrë masa për

të mbajtur ata punonjës që janë të kërkuar në tregun e punës dhe që vlerësohen

nga punëdhënësi, pra ata me kualifikime të larta, me eksperiencë të pasur dhe

aftësi të veçanta. Në të njëjtën kohë, lëvizjet e shpeshta të stafit mund të ndikojnë

gjithashtu negativisht në realizimin e objektivave të institucionit. Një nga detyrat e

rëndësishme që ndërmerr KLSH, me qëllim arritjen e qëndrueshmërisë në punësim

është ofrimi i kushteve të mira të punës. Punonjësit ndihen të kënaqur me punën e

tyre nëse iu përmbushen kritere të caktuara. Elementë të tjerë të rëndësishëm

përfshijnë atmosferën e mirë në punë (sipas literaturës, konfliktet me kolegët apo

me eprorët janë një nga arsyet më të shpeshta pse njerëzit largohen nga puna);

punë të përshtatshme për aftësitë dhe interesat e punonjësit dhe ofrimin e

përmbushjes dhe kënaqësisë në punë; punëdhënësi që tregon se është i kënaqur

me punën e punonjësit dhe e shpërblen personelin rregullisht; rregullore të

favorshme për punonjësit dhe që u lejojnë atyre të përshtatin kushtet e punës me

nevojat e tyre; krijimi i mundësive që punonjësit të marrin pjesë në procesin

vendimmarrës. Në KLSH, ne besojmë se një tjetër element i rëndësishëm i

qëndrueshmërisë së stafit është që punonjësi të identifikohet me organizatën. Kjo

mund të arrihet nëpërmjet komunikimit të mirë ndërmjet punonjësve dhe eprorëve

që u mundëson punonjësve të kuptojnë detyrat e tyre si dhe rëndësinë e tyre.

Gjithashtu, kur punonjësve u besohen gjithnjë e më shumë detyra, ata fillojnë të

zhvillojnë një ndjenjë përgjegjësie dhe për rrjedhojë fillojnë që gradualisht të

identifikohen me organizatën. Për këtë qëllim zbatohen një gamë e gjerë stimujsh,

të cilët gjithashtu kanë ndikim në nivelin e integrimit të punonjësve me organizatën.

KLSH-ja është një organizatë që përpiqet për t’u përmirësuar vazhdimisht, falë

ofrimit dhe rritjes së mundësive për sukses, një organizatë që zhvillohet në mënyrë

të vazhdueshme në mënyrë që të krijojë të ardhmen e saj dhe t’u mundësojë

punonjësve të saj të mësojnë, si dhe një organizatë që vijon të ndryshojë. KLSH-ja

përqendrohet tek aspektet e mëposhtme të një organizate që zhvillohet: drejtim i

fortë me njohuri të formuluara qartë, plane veprimtarie të hollësishme dhe të

matshme, si dhe mundësia për t’i prezantuar realisht këto plane.

Mundësitë për promovim në KLSH janë të hapura për këdo. Me qëllim shmangien e

vendimeve të gabuara në lidhje me promovimin, të cilat në mënyrë të ngjashme me


172 Botime 2017

vendimet e tjera që lidhen me talentet, aftësitë dhe individët në përgjithësi, mund

të jenë të pasakta, KLSH-ja përdor procedura konkurrimi dhe përpiqet të përdorë

mjetet më të mira për përzgjedhjen e kandidatëve për promovim (p.sh. metodën e

vlerësimit të integruar).

Drejtuesit e KLSH-së, të vetëdijshëm për kërcënimet nga korrupsioni në lidhje me

promovimin e punonjësve në detyrë, përpiqen me anë të politikës së promovimit të

shmangin vendime arbitrare dhe konflikte interesash dhe të sigurojnë transparencë

të procedurave si dhe një sistem të brendshëm të përshtatshëm për zbatimin e

procedurave të promovimit.

Natyra e veçantë e Institucioneve Supreme të Auditimit, përfshirë KLSH-në, u

kërkon atyre që t’u përmbahen standardeve të larta të sjelljes. Për Institucionet e

Larta të Auditimit ka pritshmëri të mëdha dhe prej tyre pritet që të veprojnë si

organizata model, pasi vetëm kjo u mundëson atyre fitimin dhe mbajtjen e besimit

të palëve të tyre të interesit, pra të qytetarëve, të organit ligjvënës dhe subjekteve

të audituara. Sjellja e dëshiruar nga personeli i KLSH-së që diskutohet më poshtë

bazohet në dispozitat e Kodit të rishikuar të Etikës së Organizatës Ndërkombëtare

të Institucioneve Supreme të Auditimit–ISSAI 30, miratuar në dhjetor 2016 në

Kongresin e Abu Dhabit. Kodi rendit sjelljen profesionale si një nga vlerat thelbësore

që duhet të kenë Institucionet e Larta të Auditimit dhe personeli i tyre.

KLSH-ja, si Institucioni më i Lartë i Auditimit, kërkohet të jetë e ndërgjegjshme për

standardin e sjelljes profesionale që presin palët e saj të interesit dhe që

përcaktohet në ligje, akte nënligjore dhe rregullore. Si organizatë, KLSH-ja duhet të

ndihmojë personelin e saj në përmbushje të këtij standardi, në mënyrë që

punonjësit të mos kenë asnjë dilemë në lidhje me sjellje të ndryshme që mund të

çojnë në shkelje apo thyerje të etikës dhe për pasojë të ketë nevojë për masa

disiplinore. Në të njëjtën kohë, drejtuesit e njësive organizative promovojnë sjelljen

duke iu përmbajtur rregulloreve të detyrueshme, procedurave dhe politikave si dhe

duke dhënë shembullin e tyre.

Nga ana e tyre, punonjësit e KLSH-së, përveç pajtueshmërisë me ligjet dhe

rregulloret, përkushtohen të mos përfshihen në sjellje që mund të komprometojnë

apo diskreditojnë KLSH-në apo punën e saj. Duke qenë të ndërgjegjshëm rreth

ndikimit që veprimet e tyre mund të kenë në besueshmërinë e KLSH-së, personeli

udhëzohet të jetë i kujdesshëm me sjelljen e tij edhe jashtë vendit të punës.

Pritshmëritë për sjelljen e tyre ndryshojnë kur ata janë në vendin e punës dhe kur

Edlira SAKO


janë jashtë saj dhe varen edhe nga pozicioni i tyre në institucion. Kështu, në të

gjitha rastet duhet të tregohet kujdesi dhe maturia e përshtatshme.

Të gjithë treguesit e mësipërm evidentojnë këtë qasje moderne të KLSH-së dhe

rëndësinë e madhe që ka marrë në vitet e fundit menaxhimi dhe zhvillimi i

burimeve njerëzore në institucion sepse drejtuesit e tij janë koshient për vlerën e

pazëvendësueshme që ka cilësia e stafit në të gjitha nivelet për arritjen e

objektivave të vendosura.


174 Botime 2017

AUDITIMI I PERFORMANCES NË KLSH DHE MARRËDHËNIA ME PARLAMENTIN

nga Alfred ZYLFI – Auditues, KLSH,


“...cila është hera e fundit që kemi bërë një gjë për herë të parë...”, u shpreh zoti

Bujar Leskaj, Kryetari i Kontrollit të Lartë të Shtetit, ndër të tjerave në fjalë

përshëndetëse me rastin e 90 vjetorit të krijimit të KLSH-së, me këtë moto e me

kujdesin e veçantë të tij auditimi i performancës vijon me sfidat e radhës. Është e

padiskutueshme se funksionimi dhe marrëdhëniet mes institucioneve përfaqësojnë

fuqinë publike në të gjitha hallkat e saj ku një prej tyre është dhe ajo, midis KLSH

dhe Parlamentit.

Një risi e këtyre dy viteve të fundit në marrëdhëniet KLSH-Parlament, është dhe

bashkëpunimi i nëpërmjet raporteve të auditimit të performancës si një nga sfidat e

Kontrollit të Lartë të Shtetit në këtë mandat 2011-2018, me komisione të ndryshme

të parlamentit.

Sfida e auditimit të performancës krahas të tjerave është se duke audituar fusha si

ato të reformave qeveritare, të shërbimeve social kulturore e social ekonomike, të

përmirësimit të mjedisit e natyrës, energjetike, infrastrukturore, bën më dije

parlamentin si hallkë e rëndësishme e “trekëndëshit” të llogaridhënies (Parlament-

SAI-Ekzekutiv), për të rritur llogaridhënien e qeverisë, me synim përmirësimin e tyre

në shërbim të qytetarit dhe taksapaguesve.

Auditimi i performancës garanton një formë të ndryshme të llogaridhënies publike

krahasuar me auditimin e ligjshmërisë, ashtu edhe me atë financiar. Ndërsa dy

auditimet e tjera fokusohen në saktësinë e të dhënave dhe veprimeve financiare,

përputhshmërinë e procedurave dhe transaksioneve me kërkesat ligjore, auditimi i

performancës është një mënyrë për të penetruar më thellë në mbarëvajtjen dhe

arritjen e rezultateve të aktiviteteve të ndryshme financiare. Auditimi i

performancës është një nga llojet më komplekse dhe më të vështira të auditimit. Pa

rregulla të qarta, fleksibël në qasje dhe metodologji, jo periodik, i gjerë në evidencat

Alfred ZYLFI


dhe literaturën e konsultuar dhe konciz e sintetik në raportim. I hapur ndaj

interpretimeve e perspektivave subjektive dhe i ekuilibruar e racional në formulimin

e gjetjeve, konkluzioneve, rekomandimeve dhe mesazhit që përcjell. I shtrirë në të

gjitha fushat e aktivitetit publik dhe i thellë në analizimin e situatave. Ai mund të

quhet thjesht dhe qartë “auditimi i ngritur në art”.

Auditimi i performancës është sot në fokusin kryesor të punës audituese të KLSH-së,

sepse ai merret me shqyrtimin e pavarur të eficiencës dhe efektivitetit të

sipërmarrjeve qeveritare, programeve dhe organizatave publike, duke iu

përmbajtur ekonomicitetit.

Nëpërmjet auditimit të performancës KLSH ka synuar të japë mesazhin “Një

qeverisje e mirë shprehet përmes një performance të mirë”, ku gjithçka ka vetëm

një emërues të përbashkët: rritjen e ndërgjegjësimit të strukturave vendim-

marrëse, me synim përmirësimin e bërjes së gjërave, në mënyrë shkencore dhe

bashkëkohore.

Në këtë kuadër gjetjet konkluzionet dhe rekomandimet e auditimeve të

performancës në KLSH i janë bërë prezent Kuvendit të Shqipërisë dhe Komisioneve

Parlamentare me synim identifikimin e përmirësimeve të reformave qeveritare

sepse nëpërmjet këtij auditimi i jepen përgjigje pyetjeve si: “A po përfiton

taksapaguesi vlerën e duhur për taksat që po shpenzohen në një aktivitet publik?”,

apo “A mund të shpenzohen paratë më mirë dhe më mençur për të arritur rezultate

më të mira?”.

Në këtë kuadër për ta institucionalizuar këtë marrëdhënie në funksion të

llogaridhënies, transparencës dhe mirëqeverisjes, KLSH i ka bërë prezent Kuvendit

disa nga temat e auditimit të performancës të cilat janë:

“Performanca e Autoritetit të Mbikëqyrjes Financiare”;

“Mbrojtja e konsumatorëve nga abuzimet tregtare me peshën dhe matjet”;

“Shkollimi Profesional në Shqipëri”;

“Rehabilitimi i ish të Përndjekurve Politikë në Periudhën e Tranzicionit”;

“Shërbimi i transportit publik në Bashkinë Tiranë”;

“Procedura dhe rezultatet e marrëveshjeve hidrokarbure në Shqipëri”;

“Detyrimet e ndërsjella në shoqëritë publike të sektorit energjetik, OSHE,

KESH, OST”.


176 Botime 2017

Prezantimi i këtyre temave të auditimit performancës të KLSH, Kuvendit dhe

Komisioneve të tij tregon edhe një herë se kjo risi bashkëpunimi ka në themel të saj,

garantimin e transparencës, veprimeve e përgjegjësive të ekzekutivit si dhe

garantimin e përgjegjësisë financiare, për të siguruar një mirëqeverisje publike.

Fatmir ZILJA


PAS AUDITIMIT TË PROCEDURËS SË PROKURIMIT PUBLIK

nga Fatmir ZILJA – Auditues, KLSH,


Fenomenet negative të hasura gjatë auditimit të prokurimeve publike janë nga më

të ndryshmet. Njeri prej tyre është përdorimi fondeve publike për shërbimin e

“Mirëmbajtjes së sistemeve të llojeve të ndryshme të IT”, dhe shërbimi për

“Mirëmbajtjen e aparaturave, pajisjeve të ndryshme mjekësore etj”, pjesë e

teknologjisë së avancuar.

Kur shprehesh për shërbim mirëmbajtje sistemesh ose pajisje të teknologjisë së

avancuar çdo gjë duket në rregull, por kur sheh si veprohet praktikisht problemi

ndryshon.

Ku gabohet:

Së pari. Në vet dhënien e shërbimit të “Mirëmbajtjes ...”.

Gjatë blerjes së shërbimit të “Mirëmbajtjes të sistemit X...”, ose “Mirëmbajtjes së

pajisjeve të ndryshme”, midis palëve, shitës që është subjekti privat dhe blerës që

është institucioni shtetëror, lidhen kontratat përkatëse.

Në kontratë janë përcaktuar qartë termat e referencës për shërbimin e

mirëmbajtjes të “Sistemit X” ose/dhe për “Pajisjen” e blerë ku ndër të tjera është

përcaktuar dhe “Trajnimi i stafit përdorues dhe teknik” të institucionit blerës.

Qëllimi i vendosjes së nenit të mësipërm në kontratë është që Institucioni të ketë

performancë maksimale në përdorimin e “Sistemit X” ose/dhe “Pajisjes...” me

shpenzime minimale.

Nëse ky kushtëzim nuk do të ishte parashikuar, do të ishte gabim nga institucioni, i

cili brenda një kohe shumë të shkurtër do të shoqërohej me efekte negative

financiare.


178 Botime 2017

Përgjithësisht institucionet nuk e zbatojnë këtë kusht (edhe kur e kanë parashikuar

në kontratë), por nxitojnë që këtë shërbim ta transferojnë në subjektet privatë.

Duhet theksuar se çdo institucion ka një bërthamë IT të organizuar në nivel

“sektori” deri në “drejtori”. Drejtuesit e institucioneve me arsyetimin se ... sistemi

X, ose pajisja Z është shumë moderne, ose është tepër i ndërlikuar, shmangin

gjithmonë stafet e veta të IT dhe/ose teknikëve. Edhe sikur ky shërbim për

mirëmbajtjen e “sistemit/pajisjes” të jetë i komplikuar, etj., është detyrë e stafit

menaxhues të institucionit që të trajnojë punonjësit e vet qoftë dhe duke

rekrutuar/stimuluar punonjës shtesë. Kosto shtesë për trajnim/rekrutim të

punonjësve të IT është minimale, e pallogaritshme ndaj shërbimit të “mirëmbajtjes

...”, të dhënë subjekteve privatë.

Numri i specialistëve të operatorëve ekonomikë privatë që kryejnë shërbimin e

mirëmbajtjes të pajisjeve mjekësore, është ndjeshëm më i ulët se sa i specialistëve

që kanë institucionet shtetërore shëndetësore, me shkollim universitar brenda

vendit dhe me specializim për mirëmbajtje pajisje mjekësore rreth një muaj jashtë

vendit.

Së dyti. Çmimi i vendosur për kryerjen e shërbimit është shumë i lartë.

Në vendosjen e çmimit të shërbimit institucionet nuk mbështeten në

librezën/manualet teknikë të sistemeve/pajisjeve, në të cilat parashikohen koha e

shërbimeve të ndryshme për mirëmbajtje rutinë, periodike deri në kohën e punës

për pjesë të veçanta e mbi këtë bazë të bëjnë llogaritjet për fondin e nevojshëm për

mirëmbajtjen e shërbimit. Janë evidentuar pagesa të larta për kontrata shërbimi

mirëmbajtje deri dy vjet për “Sistemin X ...”, ose për grup “Pajisjesh”, në zbatimin e

të cilave për periudhë mbi 18 muaj sipas procesverbaleve përkatës të mirëmbajtjes

së shërbimit, nuk është konstatuar asnjë defekt.

Ministria e Shëndetësisë, duke parë perspektivën e cila imponon shtimin/plotësimin

e spitaleve publikë me pajisjeve mjekësore moderne, por në veçanti koston shtesë

në shërbimin e “Mirëmbajtjes...”, të shikojë mundësinë e organizimit të një njësie

qendrore të specializuar për mirëmbajtjen e të gjitha pajisjet mjekësore të sistemit

të shëndetësisë, me qëllim jo vetëm sigurimin cilësor të shërbimit të mirëmbajtjes,

por dhe uljen e kostos së tyre. Për të dy rastet vlen të theksohet se janë shërbime

që përsëriten çdo vit për miliona euro. Janë miliona euro të taksapaguesve

shqiptarë që menaxhuesit e institucioneve shtetërorë ja falin subjekteve privatë.

Sepse nuk i kanë të vetat. Sepse duan ti bëjnë të vetat.

Edvin STEFANI


ZHVILLIMI NORMATIV DHE POZITIV NË KONTROLLIN E LARTË TË SHTETIT

nga Edvin STEFANI – Përgjegjës Sektori, KLSH,


Duke synuar të shprehim zhvillimin institucional të KLSH-së të këtyre viteve të fundit

kemi përdorur analiza normative dhe pozitive. Këto dy dimensione të aparatit

analizues janë të nevojshme të evidentohen më vete dhe së bashku. Kjo pasi vetëm

në këtë mënyrë do të krijohet një ide më e saktë e zhvillimit institucional si një

rrugëtim i sigurt dhe i suksesshëm. Qasja normative është shprehur që në projekt

idenë e Kryetarit, duke shprehur qasjen ndaj standardeve të auditimit

ndërkombëtar ISSAI.

Politikat menaxheriale normative në KLSH shprehen në përqasjen drejt standardeve

të auditimit ISSAI dhe praktikave më të mira të ndërkombëtare të zhvillimit

institucional. Këto politika janë në përputhje me orientimet e Deklaratës së

Kongresit të XXII të INTOSAI-t në Abu Dhabi, e cila thekson se “Qytetarët janë

përfituesit kryesorë të auditimit publik. Është detyrë e SAI-ve të performojnë me

auditime cilësore dhe t’i ofrojnë qytetarëve me raporte që mbështesin

transparencën, llogaridhënien dhe besimin në qeverisje. Vetëm puna e mirë mund të

bëjë ndryshim e vërtetë në jetët e tyre. Për ata, INTOSAI duhet të avancojë ambiciet

e profesionalizmit”. Kjo përqasje është shprehur në Vizionin, Misionin dhe

Strategjinë e Zhvillimit të KLSH-së dhe të plan veprimeve strategjike të ndërtuara

për t`u përafruar me këto standarde dhe praktika të auditimit. Natyra normative e

veprimtarisë zhvillimore shprehet në vizionin institucional. Ai shpreh se KLSH shihet

si “Garantues i modelit të pavarësisë, një institucion kompetent dhe objektiv, që i

jep ndihmesë reale Kuvendit, ndërkohë edhe i besueshëm për rezultatet e

kontrolleve e të rekomandimeve, të cilat duhet të vazhdojnë të pranohen për

saktësinë dhe vërtetësinë e tyre, si nga organet legjislative, ekzekutive, të medias

dhe publiku i gjerë”. Për të realizuar këtë vizion KLSH ka ndërmarrë një strategji

zhvillimore, duke përmirësuar kuadrin ligjor, duke rritur kapacitet audituese përmes

zbatimit në përputhje të kërkesave të standardeve ndërkombëtare të kontrollit, të


180 Botime 2017

kontrolleve të ligjshmërisë, rregullshmërisë dhe vlerësimit të drejtimit, si duke

ngritur nivelin profesional të punonjësve të KLSH-së. Misioni, është gjithashtu

shprehje e kësaj përqasje normative. Në të përcaktohet se KLSH ka për synim

“Rritjen e rolit dhe kontributit në drejtim të mirë administrimit të financave publike,

nëpërmjet kryerjes së kontrolleve cilësore dhe raportimit mbi rregullshmërinë dhe

efektivitetin e përdorimit të të gjitha burimeve financiare shtetërore, në të mirë të

shtetit dhe publikut në tërësi”. Misioni karakterizon të gjithë strategjitë dhe plan

veprimet e zhvillimit. Ai ka orientuar punën audituese, duke e angazhuar KLSH-në në

drejtim të sfidave me të cilat përballet shoqëria jonë.

Qasja normative është shprehur në qëndrime si përgjegjshmëria, llogaridhënia dhe

transparenca, shkurtimisht përgjegjshmëria është shprehur në qasjen ndaj

deklaratës të limës dhe orientimeve të INTOSAI. Bazuar në kërkesat e ISSAI 1

“Deklarata e Limës”, në përcaktimet e ISSAI 10 “Deklarata e Meksikës”, në ISSAI 12

“Vlerat dhe dobitë e Institucioneve Supreme të Auditimit”, është zhvilluar një politikë

e brendshme e funksionimit dhe bashkëpunimit në institucion. Këto praktika janë

shprehur në Kodin e Etikës të KLSH-së, si një deklaratë gjithëpërfshirëse e vlerave,

sjelljeve dhe parimeve të cilat duhet të ndiqen dhe të udhëheqin veprimtarinë e

punonjësve. Ky kod përcakton standardet etike si dhe ofron udhëzime e kërkesa të

nevojshme për t’u zbatuar nga punonjësit e institucionit me synim që gjatë

veprimtarisë së tyre të reflektojnë një nivel të lartë etik si dhe të respektojnë

parimet dhe vlerat themelore të funksionimit të një Institucioni Suprem Auditimi. Ai

përbën një proces të orientuar drejt vlerësimit të figurës së audituesit të KLSH-së

dhe zbatimi rigoroz i tij shpreh përgjegjshmërinë që kemi si përfaqësuesit të

auditimit më të lartë në vend. Krahasimi me normat e funksionimit të përfshira në

këtë dokument do të ofronte një feedback pozitiv për të vetë vlerësuar

performancën tonë. Llogaridhënia me shoqërinë dhe Kuvendin. Shoqëria pret nga

institucioni ynë, jo vetëm auditime cilësore, por edhe nivelet më të larta të

transparencës, të përgjegjshmërisë dhe llogaridhënies. Kuvendi i Shqipërisë, përmes

Rezolutës së tetorit 2016, sintetizoi këto aspirata dhe pritshmëri, mbi bazën e të

cilave u zhvilluan plan veprimet strategjike, të cilat përfshinë si komponent

thelbësor, zhvillimin e vazhdueshëm profesional dhe rritjen e cilësisë së auditimit.

Zhvillimi i niveleve të punës audituese në rezultate të paarritura më parë, tregon jo

vetëm për përgjegjshmërinë tonë, por edhe për dedikimin ndaj llogaridhënies

strategjike. Kjo rezolutë dhe mesazhet që ajo jep për stafin auditues përbëjnë një

temë trajnimi. Programi i transparencës. Në përputhje me nenet 33 dhe 34 të Ligjit

nr. 154/2014 “Për organizimin dhe funksionimin e Kontrollit të Lartë të Shtetit” dhe

Edvin STEFANI


të nenit 7 të Ligjit numër 119/2014 “Për të Drejtën e Informimit” është përgatitur

programi i transparencës. Informacioni i bërë publik synon të bëjë transparencën e

veprimtarisë së punës së KLSH-së, nëpërmjet pasqyrimit të detajuar të tij në faqen

zyrtare si dhe në mjediset e pritjes së publikut. Faqja zyrtare e KLSH-së është

ndërtuar në atë formë që mundëson informacion për publikun pa kërkesë në format

lehtësisht të kuptueshëm.

Suksesi i praktikave më të mira audituese shprehet në standarde, të cilat formojnë

më tej politikat e auditimit. Duke qenë se vendi ynë ka pasur një eksperiencë të

paktë në drejtim të auditit të jashtëm shtetëror, e akoma më të paktë në përafrimin

ndaj praktikave më të mira ndërkombëtare, rëndësi paraqet evidentimi i kësaj

përqasje normative si një faktor i suksesit të deritanishëm. Në KLSH zhvillimi i

kapaciteteve audituese dhe e cilësisë në auditim është bërë duke iu referuar

standardeve të auditimit INTOSAI dhe për këtë janë zhvilluar strategji aplikimi dhe

plane të detajuara veprimi. Një shembull konkret është programi 3i në të cilin KLSH

është angazhuar. Ky program nënkupton aplikimin e standardeve të auditimit ISSAI

nga institucionet e larta të auditimit publik në të gjithë dimensionet e zhvillimit

profesional. Nën dritën e këtij programi, Institucionet Supreme të Auditimit anëtare

të IDI, pjesë e të cilit është edhe institucioni ynë, u angazhuan për të aplikuar

strategji zhvillimore për të siguruar, jo vetëm adoptimin e standardeve, por mbi të

gjitha për të realizuar pajtueshmërinë në aplikimin e tyre. Kjo veprimtari është

zhvilluar më tej në KLSH përmes monitorimit, vlerësimit dhe raportimit. Zhvillimi

institucional dhe i kapaciteteve audituese është realizuar duke përdorur praktikat

më të mira botërore. Moto “Experentia mutua omnibus prodest” përbën shembullin

më të mirë të përafrimit me praktikat botërore.

Projekti i binjakëzimit IPA i financuar bashkërisht me fonde nga Bashkimi Evropian

ka këtë natyrë. Përmes këtij projekti, KLSH ka angazhuar ekspertët e SAI Polak dhe

Kroat në një veprimtari të zhvillimit të punës audituese dhe rritjes së cilësisë së

auditimit. Orientimi ndaj normave, që është në fakt zgjatim i përqasjes pozitive

zhvillimore. Përqasja pozitive shprehet përmes ngritjes së politikave të menaxhimit

të burimeve njerëzore dhe instrumenteve të vlerësimit të performancës të punës

audituese. Kjo përqasje dhe përmirësimet në kuadrin rregullator dhe organizativ do

të jenë pjesë e planit të trajnimeve, duke synuar që të promovohet zhvillimi

profesional dhe individual i audituesit. Në funksion të përqasjes pozitive, në KLSH

është zhvilluar Strategjia për Zhvillim. Ajo mbështet në katër drejtime kryesore,

zhvillimi i kuadrit ligjor të institucionit, zhvillimi i metodologjisë së auditimit,


182 Botime 2017

zhvillimi i burimeve njerëzore dhe i mbështetjes administrative, zhvillimin e

teknologjisë së informacionit.

Përqasja pozitive është realizuar në dy komponentë, në zhvillimin e dokumenteve

të karakterit udhëzues dhe metodologjik mbi bazën e të cilëve realizohet puna

audituese, në zhvillimin e proceseve vlerësuese për matjen e performancës së punës

audituese dhe të asaj institucionale. Krijimi i njëkohshëm i këtyre dy komponentëve

krijon mundësinë për vlerësim të pozitivitetit të veprimeve, duke evidentuar hapat

progresiv në drejtim të përmbushjes së normave të synuara.

Sistematikisht janë zhvilluar dhe përmirësuar praktikat e vlerësimit dhe promovimit

të rezultateve në punën audituese. Vlerësimi i procesit të auditimit është lidhur

ngushtësisht me kryerjen e auditimeve sipas llojit të tyre, auditim përputhshmërie,

financiar, performance dhe IT. Indikatorët e këtij dimensioni janë lidhur me numrin

e auditimeve, pra veprimtarinë audituese dhe me reflektimin dhe reagimin e

subjekteve ndaj rekomandimeve të KLSH-së, duke sjellë një qasje tjetër të

perceptimit të punës audituese si vlerë e shtuar për subjektet. Kjo veprimtari me

natyrë të dyfishtë normative dhe pozitive, ka siguruar që KLSH të funksionojë në

përputhje me vizionin dhe misionin e institucionit.

Në qasjen pozitive është realizuar aplikimi i instrumenteve të vlerësimit. Për këtë

instrumentet e vlerësimit janë dimensionuar si një proces, i cili synon promovimin e

përmirësimit të performancës, se sa krahasimin me tregues fiks dhe të paracaktuar.

Ky evolucion i instrumenteve të vlerësimit zhvendos procesin nga një vlerësim statik

në një vlerësim dinamik dhe të vazhdueshëm.

Ndërmarrja e njëkohshme e përqasjes normative dhe pozitive siguron përmbushjen

e suksesshme të politikës për zhvillim. Ajo vjen si një veprim sistematik i studiuar

dhe i kujdesshëm, duke përfshirë të gjithë dimensionet e zhvillimit. Krahasimi me

standardet ka krijuar premisat që të arrihet optimizmi dinamik, duke dalë nga

korniza e optimizmit statik, të kufizuar nga zhvillimet historike në auditim. Për këtë

procesi i zhvillimit dhe i trajnimit është shoqëruar me procese vetë vlerësimi të

brendshme, të jashtme dhe nga ekspertë ndërkombëtar për të siguruar

përmbushjen e suksesshme të objektivave që i kemi vënë vetes.

Nikoleta PIRANJANI


PËR NJOHJEN DHE IMPLEMENTIMIN E LIGJIT “MBI MENAXHIMIN FINANCIAR DHE KONTROLLIN”, NGA NJËSITË PUBLIKE

nga Nikoleta PIRANJANI – Audituese, KLSH,


Ligji nr. 10296, datë 8.7.2010 “Përmenaxhimin financiar dhe kontrollin” i ndryshuar

zbatohet në njësitë e sektorit publik, ku përfshihen referuar cilësimeve të ligjit:

Njësitë e qeverisjes së përgjithshme ;Shoqëritë tregtare; Organizatat

jofitimprurësedhe autoritetet e përbashkëta, të cilat zotërohen, kontrollohen,

financohen ose garantohen financiarisht nga një njësi e qeverisjes së përgjithshme;

Njësitë tjera që shpenzojnë fonde publike, sipas një marrëveshjeje ndërkombëtare.

Ky ligj përcakton parimet, rregullat, procedurat, strukturat administrative dhe

metodat për funksionimin e menaxhimit financiar dhe kontrollit në njësitë e sektorit

publik të Republikës së Shqipërisë, si dhe përgjegjësitë menaxheriale për

planifikimin, zbatimin, kontrollin e buxhetit, kontabilitetin dhe raportimin me qëllim

përdorimin sa më eficient, efektiv dhe ekonomik të burimeve financiare publike,

duke respektuar parimet e transparencës, të ligjshmërisë, si dhe shmangien e

shpërdorimit, keqpërdorimit dhe vjedhjes së pasurisë.

Implementimi i këtij ligji ka filluar me 1 janar të vitit 2011, ku nga Ministria e

Financave është miratuar një plan 5 vjeçar për implementimin e një sistemi të

integruar të Menaxhimit Financiar dhe Kontrollit të Republikës së Shqipërisë. Që një

sistem i Menaxhimit Financiar dhe Kontrollit të funksionojë në mënyrë efektive

brenda njësive publike, duhet që të zhvillohet përgjegjshmëria menaxheriale dhe

faktorët më të rëndësishëm që duhet të ekzistojnë për një sistem të tillë, ndër të

tjerë janë: objektivat duhet të përcaktojnë veprimtarinë operacionale, strukturat

menaxheriale të jenë të dizenjuara për të ofruar objektivat sipas politikave,

aktivitetet operacionale duhet të vlerësohen rregullisht nga menaxherët për tu

siguruar se këto aktivitete janë në përputhje me parimet e ekonomisë, eficiencës

dhe efektivitetit, menaxherët duhet të marrin përgjegjësinë e plotë për efektivitetin

e sistemeve të kontrollit të brendshëm, menaxherët duhet të marrin parasysh


184 Botime 2017

risqet dhe të planifikojnë masa për eliminimin e risqeve dhe realizimin e

objektivave.

Një ndihmë për menaxherët, për këshillimet e tyre në drejtim të përshtatshmërisë

së sistemeve, rigorozitetin e tyre si dhe të efektshmërisë së masave për

menaxhimin e riskut, janë strukturat e auditimit të brendshëm. Për këto struktura

menaxhimi duhet të mendojë për ti krijuar ato si struktura të përshtatshme efektive

dhe profesionale. Plani i parë 5 vjeçar i implementimit të menaxhimit financiar dhe

kontrollit ka përfunduar në 2016, ku ndër aktivitete kryesore të vitit të fundit të tij

kanë qenë shkalla e ndërgjegjësimit në përgjegjësi dhe zbatimi i procedurave të

rishikuara, përgatitja për një përfshirje të plotë në implementim në vitin 2015- 2016

të njësive publike. Por si paraqitet situata në lidhje me implementimin e ligjit për

menaxhimin financiar dhe kontrollin.

Që me daljen e ligjit sa më sipër, nga Kontrolli i Lartë i Shtetit është pasur një qasje

pozitive në lidhje me zbatimin e tij dhe akteve në funksion të tij. Një nga drejtimet e

auditimit në programet e miratuara nga Kryetari i Kontrollit të Lartë të Shtetit si në

auditimet financiare edhe në ato të përputhshmërisë ligjore dhe rregullshmërisë,

kanë qenë vlerësimi i funksionimit të sistemeve të menaxhimit financiar dhe

kontrollit në 5 fushat kryesore të tij. Pavarësisht konkluzioneve modeste në drejtim

të zbatimit të ligjit në fillimet e auditimit, për efekt të kuptueshmërisë jo të

mjaftueshme nga vetë audituesit për këtë ligj, profesionalizëm, i cili u rrit nga dita

në ditë, falë trajnimeve të realizuara nga vet KLSH, punës hap pas hapi, por dhe

diskutimeve në grup. Në mënyrë të vazhdueshme në vendimet e miratuara nga

Kryetari i KLSH, zënë një rubrikë të veçantë rekomandimet në drejtim të

përmirësimit të sistemeve të kontrollit të brendshëm dhe masave organizative që

duhet të merren nga menaxherët në drejtim të efektshmërisë së elementëve të të

pesë komponentëve të menaxhimit financiar dhe kontrollit, si efektshmëria e

strukturave organizative, rregulloret e brendshme të funksionimit dhe specifike në

drejtim të miradministrimit të procesit të shpenzimeve, linjat e ngritura për

denoncimin e shkeljeve dhe procedurat e vendosura antikorrupsion, delegimit të

kompetencave, trajnimet e vazhdueshme të punonjësve dhe veçanërisht të stafeve

menaxheriale për një kuptim të drejtë të ligjit, raportimit nga poshtë lart,

informimit dhe mbikëqyrjes së realizimit të objektivave duke identifikuar risqet dhe

marrjen e masave për minimizimin e tyre. Gjithashtu gjatë auditimeve nga Kontrolli

i Lartë i Shtetit kërkohet dokumentacioni i plotësuar nga subjektet në drejtim të

zbatimit të kërkesave të ligjit dhe manualit në fuqi, si strategjitë, objektivat, regjistri

Nikoleta PIRANJANI


i riskut dhe masat e marra në drejtim të minimizimit të risqeve, pyetësorët e

vetëvlerësimit dhe raportet mbi vlerësimin e gjendjeve të sistemeve të menaxhimit

financiar dhe kontrollit dhe funksionimit të tyre. Referuar rezultateve të auditimeve

rezulton se përgjithësisht në njësitë e qeverisjes së përgjithshme, ligji kuptohet

drejt dhe implementimi dhe zbatimi i kërkesave të ligjit është në vija të

përgjithshme korrekt, pavarësisht mangësive të rezultuara në disa raste si rezultat i

funksionimit formal në zbatim të ligjit. Por në këtë proces me mangësi të theksuara

në dije, kuptim si dhe formalizëm në pasqyrim të dokumentacionit të kërkuar dhe

plotësuar paraqiten njësitë e nivelit të dytë dhe të tretë të qeverisjes qendrore,

njësit lokale ashtu dhe shoqëritë tregtare publike. Nga ana e menaxherëve të

programeve apo të shoqërive tregtare nuk ka një mendim të qartë në lidhje me

komponentët e Menaxhimit Financiar dhe Kontrollit dhe rëndësinë e funksionimit

të sistemeve të kontrollit të brendshëm, nuk ka një kuptim të qartë në lidhje me

strategjinë e riskut si dhe regjistrin e riskut të njësive që ato drejtojnë, nuk kanë një

mendim të plotë në lidhje me faktin se vetë ato, në rastet kur titullarët janë

nëpunës autorizues të institucioneve, (njësive publike) apo shoqërive tregtare janë

përgjegjës për menaxhimin e risqeve me qëllimin e vetëm të realizimit të

objektivave të njësisë. Në këtë drejtim një përgjegjësi të madhe konform kërkesave

të ligjit, kanë nëpunësit autorizues të institucioneve qendrore (sekretarët e

përgjithshëm) të cilët duhet të sigurohen që sistemi i menaxhimit financiar dhe

kontrollit, funksionon në të gjitha institucionet e vartësive të institucioneve

qendrore. Në të gjitha këto raste audituesit kanë identifikuar të metat të cilat

kurdoherë janë shoqëruar me rekomandimet përkatëse. Në këtë proces Kontrolli i

Lartë i Shtetit duke audituar, njëkohësisht hap dritare dijesh, nëpërmjet kërkesave

dhe rekomandimeve për interpretim dhe zbatim korrekt të ligjeve në fuqi, funksion

që do ta kryejë rigorozisht në çdo kohë dhe subjekt auditimi.


186 Botime 2017

KLSH DHE PROFESIONALIZMI NË AUDITIM

nga Amantja PATOZI – Audituese, KLSH,


INTOSAI shprehu në Abu Dhabi ambicien e tij për të forcuar profesionalizmin dhe

për t’u siguruar mbështetje SAI-ve anëtare në fushat e mëposhtme:

1. Zbatimi i Kornizës së Kompetencave për Profesionistët e Auditimit të Sektorit

Publik në SAI-t, duke mbështetur audituesit tanë, të cilët janë fytyra publike e

profesionit tonë;

2. Implementimi i ISSAI-ve (ose standardeve të tjera ekuivalente me ISSAI-t) nga

çdo SAI si një shenjë e profesionalizmit të tij;

3. Përhapja dhe shkëmbimi i njohurive, qasjeve dhe praktikave të reja të auditimit

në të gjitha rrjetet e komunitetit të INTOSAI-t;

4. Përdorimi i gjerë i të dhënave dhe rrjeteve dixhitale;

5. Zbatimi i regjimeve të cilësisë që mbrojnë pavarësinë dhe ndërtojnë

kredibilitetin publik në punën tonë.

Në përmbushje të orientimit të sotëm të INTOSAI-t, që auditimi të jetë në shërbim

të qytetareve dhe të drejtimit themelor të INCOSAI XXII për të rritur

profesionalizmin, Kryetari i KLSH dhe i gjithë institucioni kanë forcuar kapacitetet

audituese, nëpërmjet një procesi të vazhdueshëm kualifikimi, nëpërmjet kryerjes së

trajnimeve të thelluara dhe gërshetimit të njohurive teorike të audituesve me

Tema e dytë themelore e Kongresit të XXII-të, të INTOSAI-t, zhvilluar në Abu Dhabi

të Emirateve të Bashkuara Arabe në dhjetor 2016, ishte profesionalizmi. Në këtë

Kongres, nga të 192 Institucionet Supreme të Auditimit (SAI-t) anëtare u ra dakord

për të përcaktuar profesionalizimin si një proces të vazhdueshëm, nëpërmjet të cilit

audituesit dhe organizatat e tyre fitojnë nivele të larta të pavarësisë, ekspertizës,

kompetencës, sjelljes etike dhe cilësisë, mbështetur nga standardet profesionale

ISSAI. Si KLSH, si auditues të sektorit publik, ne e njohim rëndësinë e një axhende të

profesionalizimit që respekton pavarësinë dhe kontekstin veprues të çdo SAI.

Amantja PATOZI


veprimtarinë praktike audituese. Në këto 5 vjet, 2012-2016, struktura e punonjësve

ka vijuar të ndryshojë, jo vetëm dhe thjesht në favor të stafit auditues, por dhe të

stafit me kualifikime profesionale, akademike dhe grada shkencore, si dhe me

kualifikim në fusha të dyta ekspertize.

Rritja e kapaciteteve audituese është parë në KLSH e lidhur ngushte me arsimimin

dhe kapacitetet e stafit drejtues të institucionit. Niveli i lartë dhe i mesëm drejtues

në KLSH ka të punësuar një Profesor, një Profesor të Asociuar në fushën e

ekonomisë, 4 Doktorë Shkencash dhe një sërë audituesish dhe specialistësh me

master shkencor apo profesional në fusha të ndryshme. Një pjesë e drejtuesve të

departamenteve apo drejtorive vijnë nga bota akademike, ndërsa pjesa tjetër kanë

avancuar gradualisht në këto poste brenda KLSH-së, duke investuar punë dhe

përkushtim për një periudhë kohore mbi 15 vjet. Gjatë këtyre 5 viteve 2012-2016, si

rezultat i një politike rekrutimi të bazuar në kërkesat e kohës dhe duke u orientuar

drejt teknologjive moderne të auditimit, stafi auditues i KLSH-së është dominuar

nga ekonomistë, juristë, inxhinierë të fushave të ndryshme dhe vitet e fundit po

plotësohet edhe me sociologë, informaticienë, gazetarë, etj. Spektri i gjerë i

formimit të audituesve shton perspektivat në trajtimin e problematikave audituese,

sidomos në auditimet e performancës, apo të auditimeve që përmbajnë elementë

të performancës. Eksperienca në auditim është kritike në gjenerimin e një gjykimi të

shëndoshë dhe ruajtjen e spekticizmit profesional, sikurse kërkohet nga standardet

audituese.

Gjatë periudhës pesë vjeçare 2012-2016, çdo auditues i KLSH është trajnuar

mesatarisht 25 ditë në vit, ose 12 herë më shumë se në periudhën 10 vjeçare 2002-

2011 (2 ditë në vit). Në Kongresin e X-të, të EUROSAI-t zhvilluar në datat 22-25 Maj

2017, në Stamboll, Turqi, në prezantimin e punës së kryer nga Ekipi i Qëllimit të

Qeverisjes dhe Komunikimit në EUROSAI, në hartën e pjesëmarrjeve të 50 SAI-ve

anëtare në trajnimet e zhvilluara nga EUROSAI-t, KLSH zinte vendin e dytë, pas SAI-t

të Lituanisë, me 17 pjesëmarrje.

Në modernizimin dhe rritjen e profesionalizmit të stafit auditues të Kontrollit të

Lartë të Shtetit kanë dhënë një kontribut të çmuar Gjykata Europiane e Audituesve

(ECA), nëpërmjet internshipeve dhe Zyra e Auditimit Qeveritar të SHBA-së GAO,

përmes fellowship-eve. Falë kësaj asistencë, në KLSH po krijohet një gjenerate e re

audituesish me parametrat e kolegëve të tyre europianë.

Në vitin 2016, 4 auditues të Kontrollit të Lartë të Shtetit kanë qenë pjesë e

strukturave të ECA-s për një periudhë 5 mujore, duke përfituar nga programet e


188 Botime 2017

internshipit tё kёtij institucioni, për të kontribuar pranë departamenteve dhe

drejtorive tё ndryshme tё ECA-s. Internshipi është konsideruar një mjet shumë i

rëndësishëm për të ofruar njohuri mbi auditimin e fondeve të BE-së, për audituesit

e SAI-ve të vendeve kandidate dhe që aspirojnë të bëhen anëtare të BE-së. Në total

janë 9 auditues të KLSH-së që kanë fituar internship-et tek ECA, përfshirë një

audituese që ka filluar internshipin në mars 2017 dhe një tjetër pritet te filloj ne

tetor po te këtij viti.

Trajnimit i nënshtrohen të gjitha nivelet e punonjësve në institucion, pa dallim

pozicioni pune dhe trajnimi kryhet në bashkëpunim me ekspertë të huaj dhe

vendas, të certifikuar në sferën e auditimit, si dhe të grumbullimit, analizimit dhe

raportimit të informacionit.

Është ky profesionalizëm i arritur me shumë mund, që i ka siguruar KLSH-se

pavarësinë dhe cilësinë në gjetjet dhe rekomandimet që jep nga auditimet. Ky

investim i mbi 5 viteve e gjysëm në kapacitetet e audituesve të KLSH-së, i jep

garancinë institucionit për ta parë të ardhmen e punës audituese me shumë

optimizëm, në dobi të forcimit të efektivitetit, eficiencës dhe ekonomicitetit në

menaxhimin e fondeve publike dhe të integrimit të vendit në familjen e madhe

europiane.

Projekti IPA 2013, në partneritet me SAI-t e zhvilluara të Polonisë (NIK-un polak)

dhe të Kroacisë, po krijon mundësinë për përsosjen e mëtejshme të metodikave

dhe manualeve të auditimit, si dhe marrje e eksperience nga vizitat e punës në

Poloni dhe Kroaci, të një numri gjithnjë e më të madh audituesish të KLSH-së.

Po aq produktiv për KLSH-n ka rezultuar edhe bashkëpunimi me GAO-n (Zyrën e

Auditimit të Qeverisë) e SHBA-së, ku gjatë vitit 2016 një audituese e KLSH-së mori

pjesë në një fellowship 4 mujor pranë kësaj zyre ndërsa gjatë këtij viti dy auditues

po e ndjekin këtë fellowship. Ky kurs studimor 4-mujor është hartuar për të forcuar

kapacitetet e SIA-ve e për të rritur llogaridhënien dhe mirëqeverisjes. Pjesëmarrësit

kanë mundësi të njihen me përvojën amerikane të auditimit, me qëllim zhvillimin e

strategjive për të sjellë ndryshim dhe për ta përcjellë dijen e përfituar në SAI-et e

tyre respektive.

Pullumb BEQIRAJ


DISA NGA ARSYET E RRITJES MARRAMENDËSE TË ÇMIMEVE TË APARTAMENTEVE

NË QYTETIN E TIRANËS

nga Pullumb BEQIRAJ – Auditues, KLSH,


Numri i popullsisë së Tiranës brenda 10 vjeçarit të ardhur, mund të shkojë në 1.5

milion banorë. Zhvillimi i madh që ka marrë kryeqyteti shton problemet e strehimit

dhe synon nxitjen e një zhvillimi më të madh ekonomik. Ritmi i shtimit të popullsisë

së Tiranës është nga më të lartët në botë, me 7-8% në vit. Rritja e popullsisë në

qytetin e Tiranës po shoqërohet me një rritje shumë të lartë të apartamenteve, ku

rreth qendrës së qytetit çmimi varion nga 2000 deri 2500 Euro për m2. Mungesa e

Planit të Përgjithshëm Vendor, si dhe mungesa e lejeve të ndërtimit ka sjellë një

rritje të konsiderueshme të çmimit të apartamenteve.

Disa nga shkaqet e rritjes së çmimit të apartamenteve

Së pari: Tatimi mbi fitimin shkalla e të cilit në zbatim të ligjit mbi tatimin mbi të

ardhurat rezulton 15%. Si parim bazë, për efekt të llogaritjes së tatimit mbi fitimin

për një objekt është rezultati i diferencës së të ardhurave me shpenzimet. Të

ardhurat llogariten si produkt i sipërfaqes së destinuar për shitje me çmimin e

shitjes. Sipërfaqja e destinuar për shitje është e barabartë me sipërfaqen gjithsej

minus sipërfaqen e përbashkët (në rastet kur kjo nuk figuron e shitur në kontratat

noteriale të shitjes). Vlera e të ardhurave bazohet në shitjet e apartamenteve,

dyqaneve dhe garazheve me akt noterial bazuar në çmimet për 1 m2, në zbatim të

Udhëzimit të Ministrisë së Financave dhe Ministrisë së Drejtësisë “Për tatimin e

kalimit të së drejtës së pasurisë së paluajtshme”, i ndryshuar, i cili përcakton se “si

vlerë minimale në blerje, do të merret kosto mesatare për 1m2 të sipërfaqes së

shfrytëzueshme e sipas përcaktimeve në Udhëzimin e Këshillit të Ministrave”, “Për

miratimin e kostos mesatare të ndërtimit të banesave nga Enti Kombëtar i

Banesave”, që miratohet çdo vit.


190 Botime 2017

Së dyti: Pagesa e t.v.sh-së, e cila zbatohet në përputhje me ligjin për tatimin mbi

vlerën e shtuar dhe udhëzimin përkatës. Tatimi mbi vlerën e shtuar i pagueshëm do

të jetë i barabartë me diferencën midis t.v.sh së llogaritur (20%) dhe t.v.sh-së, së

zbritshme që rezulton në bazë të të gjitha faturave origjinale të blerjes me t.v.sh,

por kosto e ndërtimit të objektit nuk duhet të jetë më e vogël se kosto minimale për

efekt fiskal.

Së treti: Këshilli Bashkiak i Qytetit të Tiranës me Vendimin e tij datë 30.12.2015

miratoi “Sistemin e taksave dhe tarifave vendore në Qytetin e Tiranës”, i ndryshuar,

me të cilin vendosi nivelin e taksës së ndikimit në infrastrukturë nga ndërtimet e

reja në masën 8% të çmimit të shitjes për m2. Niveli i kësaj takse është mjaft i lartë

si nivel por edhe baza e taksueshme si rezultat i zbatimit të udhëzimit të mësipërm,

ka mbivendosje me ligjin për tatimin mbi të ardhurat.

Së katërti: Përveç nivelit mjaft të lartë të taksës së ndikimit në infrastrukturë të

vendosur nga Këshilli Bashkiak i Qytetit të Tiranës, një influencë të madhe ka patur

në rritjen e çmimit të apartamenteve edhe Ligji “Për mënyrën e përcaktimit të

vlerës së truallit, të vënë nga pronarët e tij, në dispozicion të investitorëve të

ndërtimit”, të miratuar nga qeveria shqiptare në gusht të 2008, i cili nuk njeh më

pjesën e kontratës së shkëmbimit me pronarin e truallit. Subjektet ndërtimore

duhet që truallin ta deklarojnë si shpenzim, ndërkohë që pjesën e shkëmbimit që i

japin apartamente pronarit, duhet ta kalojnë me çmimin e shitjes, në bazë të

tabelës me referencat e tregut. Kjo kalon automatikisht në të ardhura. Marzhi mes

çmimit të referencës së truallit me çmimin e shitjeve të zonave është diferencë e

madhe, prandaj dhe zbatimi i ligjit të mësipërm konsiderohet nga arsyet që rrit

çmimin për blerësin fundor.

Së pesti: Pronarit të truallit, i bie që të taksohet dyfish sepse paguan edhe taksën

me çmimin fillestar, që bëhet kalimi i pronësisë nga firma ndërtuese tek pronari i

truallit me 15% ndërkohë që në momentin e rishitjes së apartamentit nuk i njihet

më me çmimin e shitjes, por me koston minimale të zonës ku është bërë ndërtimi”.

Së gjashti: Rritja e nivelit të tatimit mbi të ardhurat nga 10% në 15%, në zbatim të

Ligjit “Mbi tatimin mbi të ardhurat”, i ndryshuar dhe udhëzimit “Për tatimin e

kalimit të së drejtës së pasurisë së paluajtshme”, i ndryshuar, ka ndikuar dukshëm

në rritjen e çmimit të apartamenteve.

Së shtati: Aplikimi i taksës së banesës mbi apartamentet e pa shitura dhe rritja e

tarifës së hipotekës. Logjikisht taksa e banesave nuk duhet të aplikohet edhe mbi

shtëpitë e ndërtuara dhe ende të pa shitura. Kjo është një taksë jo e logjikshme pasi

Pullumb BEQIRAJ


përvoja e vendeve të tjera Europiane tregon se tatime të tilla paguhen nga blerësit

dhe përdoruesit dhe jo nga ndërtuesit. Duke qenë se kompanitë e mëdha të

ndërtimit kanë në zotërim qindra apartamente të pa shitura nga ngurtësimi i

kërkesës, kostot që po vijnë nga taksa e re janë transferuar në çmimet e

apartamenteve të pa shitura.

Së teti: Një influencë në rritjen e çmimeve ka dhënë dhe rritja e shpenzimeve të

punës së gjallë si efekt i rritjes së pagës minimale dhe si rezultat i marrjes së

punonjësve të kualifikuar, sidomos për specialitete të veçanta si dhe për kompani

private në drejtim të instalimit të aparaturave të sistemit të ngrohjes dhe ftohjes

qendrore, etj. Në vendet e rajonit ka ulje çmimesh, si shkak i krizës, por në

vendin tonë ndodh e kundërta. Në kushtet kur apartamentet mbeten të larta

për t’u blerë, qytetarët shkojnë drejt qirave, duke bërë presion në treg për

stimulim të shtrenjtimit. Indeksi i qirasë së banesave është rritur me 5%në

tremujorin e parë të vitit 2017, në krahasim me të njëjtin tremujor të një viti më

parë. Ndërtimi i apartamenteve me sipërfaqe të madhe mbi 100 m2 si dhe çmimet e

larta për një metër katror, ka krijuar pamundësinë e blerjes nga qytetarët të

apartamenteve prandaj ndërtuesit duhet të projektojnë apartamente me sipërfaqe

më të vogël nga 45-50 m2. Ngelet detyrë mjaft e madhe Bashkisë së Tiranës në

drejtim të hartimit të programeve sociale për strehimin e banorëve të zonave

urbane, duke rishikuar dhe përcaktuar rregullat dhe procedurat administrative,

duke evidentuar nevojat emergjente të familjeve për strehim, për mënyrat e

sigurimit, të shpërndarjes, të administrimit dhe të planifikimit të programeve

sociale për strehimin, me qëllim krijimin e mundësive për strehim të përshtatshëm

dhe të përballueshëm, duke u mbështetur në aftësitë paguese të familjeve që kanë

nevojë për strehim dhe për ndihmën e shtetit.

Shumë familje kanë nevojë për strehim mungesa e të cilit ka krijuar dhe një

shqetësim edhe në uljen e numrit të lindjeve si dhe largimin e shumë të rinjve nga

vendi, për faktin e vështirësisë së jetesës dhe pamundësisë edhe për të krijuar një

familje të re si shkak mungesa e punësimit dhe pamundësia e strehimit, evidentimin

e numrit të familjeve ekzistuese për strehim, numrit të të rinjve të papunë dhe pa

strehim si dhe marrjen e masave favorizuese dhe stimuluese për këtë brez. Për këtë

ti jepet precedencë familjeve të ish të përndjekurve dhe të dënuarve politikë,

individëve me aftësi të kufizuar, të cilët gëzojnë statusin e të verbrit të grupit të

parë, të invalidit paraplegjik ose tetraplegjik, të invalidit të punës, familjet e

policëve të vrarë, individët me statusin e jetimit që nga çasti i daljes nga jetimoret

ose qendrat e përkujdesit e deri në moshën 30 vjeç, etj.


192 Botime 2017

MENAXHIMI I MBETJEVE URBANE DHE KLSH

nga Artur HASANBELLIU – Drejtor Drejtorie, KLSH,

botuar në gazetën “Panorama”, më 14 qershor 2017.

Mbetjet urbane dhe menaxhimi i tyre mbeten një problem shumë serioz në vendin

tonë. Është padyshim një nga kërcënimet më të drejtpërdrejta për mjedisin dhe

shëndetin e qytetarëve dhe përballimi i një rreziku të tillë kërkon zgjidhje

komplekse. Menaxhimi efikas dhe brenda standardeve të përcaktuara të mbetjeve

urbane është një proces që nis me edukimin qytetar dhe përfundon me krijimin e

bazës ligjore dhe strukturës bashkëkohore të trajtimit të tyre.

Mbetjet urbane janë kryesisht një përzierje e mbetjeve ushqimore, të letrës,

kartonit, qelqit, metaleve, drurit, gomës, plastikës dhe tekstileve. Duhet të dimë se

më tepër se 30% e mbetjeve të ngurta urbane përbëhen prej paketimeve dhe rreth

40% e kësaj të fundit është plastikë. Plastika nuk biodegradohet, por ajo kalon

nëpërmjet një procesi të njohur me termin fotodegradim gjatë të cilit rrezatimi

diellor e shpërbën në copa gjithmonë e më të vogla deri sa e kthen në pluhur. Dihet

se plastika është shumë e rrezikshme, madje edhe në gjendje pluhuri ajo mund ti

shkaktojë dëme të mëdha ekosistemeve në një hark kohor shumë të gjatë. Vetëm

pak ditë më parë alarmi për rrezikun e plastikës është dhënë në nivelet më të larta

të institucioneve ndërkombëtare. Gjatë Konferencës për Oqeanet, konferencë që u

zhvillua në selinë e Organizatës së Kombeve të Bashkuara me rastin e 8 qershorit,

ditës botërore të oqeaneve, Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, z. Antonio Guterres,

është shfaqur i shqetësuar si kurrë më parë. Referuar të dhënave, që bën publike

OKB, në vitin 2050 parashikohet që në oqeane të ketë më shumë mbetje plastike

sesa peshq. Sekretari Guterres u ka bërë thirrje shteteve të fuqishme, atyre që kanë

në dorë në njëfarë mënyre edhe fatin e globit, të lënë mënjanë ndasitë dhe

kontradiktat për shkak të interesave të ngushta kombëtare, për të evituar atë që ai

e cilësoi “një katastrofë globale afatgjatë”. Sipas vlerësimeve të ekspertëve

botërorë, aktualisht në oqeane ndodhen më shumë se 150 milion ton plastikë. Një

sasi kjo e frikshme dhe tërësisht jashtë kontrollit. Sekretari i OKB-së deklaroi se

Artur HASANBELLIU


edhe klima është kthyer tashmë në një faktor risku. Emisioni i karbonit po provokon

rritjen e nivelit të deteve duke i bërë ujërat e tyre me acide dhe me më pak oksigjen.

Menaxhimi i mbetjeve urbane nuk është i thjeshtë pra, aq më tepër që lufta për

dominimin e sektorit, shumë fitimprurës, është e ashpër dhe shpesh e ndikuar nga

influenca të botës së krimit të organizuar. Referuar raportit të Eurostat për vitin

2015 (raporti i publikuar në janar 2017) rreth 46 % e mbetjeve urbane të vendeve

anëtare të Bashkimit Evropian është ricikluar apo i është nënshtruar procesit të

kompostimit. Mesatarisht, sasia e mbetjeve për kokë/person në Bashkimin

Europian në vitin 2015 është e barabartë me 477 kg, me një rënie prej 9% referuar

kulmit që arriti në vitin 2002 (me 527 kg për person), por me një rritje të lehtë në

krahasim me vitin 2014 (474 kg për person). Dhe duhet theksuar se kjo rritje vihet

re për herë të parë pas vitit 2007.

Të paktën, bazuar në trendin e sotëm, pritet që bota të përjetojë një pesëfishim të

volumit të mbetjeve urbane deri në vitin 2025. Dihet tashme se në mënyrë direkte

ose indirekte, mbetjet ndikojnë negativisht në mjedis, shëndet dhe ekosistem dhe

ato janë një prej problemeve më të mprehta të planetit tonë. Në Shqipëri, sasia

vjetore e mbetjeve të ngurta të gjeneruara në 2015 kap shifrën e 951 360 tonëve

ose, për ta bërë më të prekshme, janë mesatarisht 305 kg mbetje të ngurta për

banor. Sasia vjetore e mbetjeve të ricikluara është rreth 19 336 ton. Në Shqipëri

janë aktualisht rreth 65 venddepozitime të pakontrolluara mbetjesh urbane, të

përmasave të ndryshme, të cilat lënë shumë për të dëshiruar përsa i përket

kushteve teknike ose mjedisore që duhet të kenë referuar parametrave

ndërkombëtare të pranuara. Natyrisht që mbetjet urbane janë një faktor risku për

shëndetin, po aq të rrezikshme sa edhe emetimet e gazrave të dëmshëm në mjedis.

Dhe statistikat për Shqipërinë nuk janë inkurajuese përsa i përket problemeve

shëndetësore dhe përhapjes së sëmundjeve edhe në moshat më të reja. Madje të

dhënat e Organizatës Botërore të Shëndetësisë janë të frikshme përsa i përket

numrit të vdekjeve që i atribuohen ajrit të ndotur në Shqipëri. Shifra mesatare e

vdekjeve është mesatarisht 5 mijë persona në vit. Kjo shifër e rendit Shqipërinë në

vendin e pestë në botë, me numrin më të lartë të vdekjeve për frymë që

shkaktohen nga ndotja e ajrit. Shifrat janë raportuar nga Forumi Ekonomik Botëror.

Bazuar në statistikat e Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë, vendi me numrin më

të lartë të vdekjeve nga ndotja e ajrit në planet është Gjeorgjia. Në këtë shtet

vdesin mesatarisht 300 persona për çdo 100 mijë banorë në vit nga ndotja e ajrit.

Lista pasohet nga Koreja e Veriut. Në shtetin e izoluar diktatorial humbin jetën

mesatarisht 234.1 persona për çdo 100 mijë banorë nga ndotja e ajrit. Në vendin e


194 Botime 2017

tretë dhe të katërt renditen Bosnja dhe Bullgaria, të cilat kanë një tregues vdekjesh

nga ndotja e ajrit respektivisht 223.6 dhe 174.8 persona për 100 mijë banorë. Pas

tyre renditet Shqipëria. Sipas Agjencisë Botërore të Energjisë, ndotja e ajrit në

Shqipëri vret 171.4 persona në çdo 100 mijë vetë.

Nëse do t’i referoheshim kuadrit ligjor sa i përket menaxhimit dhe trajtimit të

mbetjeve urbane në vendin tonë ai është i plotë dhe i përafruar me standardet e

Bashkimit Europian, duke filluar nga Strategjia Kombëtare e Menaxhimit të

Mbetjeve Urbane e duke përfunduar tek planet e menaxhimit të mbetjeve në nivel

lokal. Edhe pse baza ligjore është e plotësuar moszbatimi i Strategjive, Kuadrit

rregullator dhe akteve ligjore e nënligjore të miratuara nga organet e pushtetit

qendror ashtu dhe nga ato të pushteti vendor ka qenë dhe mbetet një problem, i

cili për fat të keq duket se do të na shoqërojë për një kohë të gjatë.

Në vendin tonë gjenden rreth 65 vend-depozitime të pakontrolluara mbetjesh

urbane të përmasave të ndryshme, të cilat nuk ndjekin ndonjë kusht teknik ose

mjedisor. Ndërkohë ekzistojnë landfillet e Sharrës; Bushatit; Bajkajt dhe landfilli i

Maliqit. Në këto landfille përfundojnë rreth ¼ e sasisë totale të mbetjeve, ndërsa

pjesa tjetër përfundon në vend depozitimet e pakontrolluara.

Metodat kryesore të menaxhimit të mbetjeve janë: depozitimi në landfill; asgjësimi

me incinerim; asgjësimi me anë të gazifikimit ose pirolizës; asgjësimi me anë të

kompostimit.

Në vendin tonë deri më sot është përdorur menaxhimi i mbetjeve urbane

nëpërmjet depozitimit në landfill. Së fundmi në qarkun e Elbasanit është përuruar

Impianti i Përpunimit të Mbetjeve dhe Prodhimit të Energjisë, e cila është një

teknologji që po përdoret për herë të parë në vendin tonë. Ky impiant është

ndërtuar si një koncesion i partneritetit publik privat me një fond prej 22 milion

euro. Mbetjet në këtë impiant do të përpunohen me metodën e incinerimit dhe

gjatë këtij procesi do të përfitohet energji elektrike.

Incinerimi përfshin djegien e mbetjeve në temperatura të larta për kohë të gjatë

duke mundësuar një reduktim thelbësor të volumit të mbetjeve dhe shkatërrimit të

organizmave biologjikë patogjenikë. Nënproduktet e procesit të djegies konsistojnë

në emisione gazesh në atmosferë dhe hi mbetës. Djegia e mbetjeve prodhon

gjithashtu një numër të madh ndotësish të cilët mund të grupohen në grimca dhe

gaze, metale dhe komponime organike.

Artur HASANBELLIU


Një impiant i dytë i përpunimit të mbetjeve dhe prodhimit të energjisë është

projektuar të ndërtohet në qarkun e Fierit me një fond prej rreth 28 milion euro.

Edhe ky impiant do të ndërtohet në formën e partneritetit publik privat. Fillimisht

projekti ishte planifikuar të ndërtohej në zonën e Plykut në qarkun e Fierit por për

shkak të protestave të banorëve është zhvendosur në zonën e Mbrostarit po në

këtë qark. Punimet për ndërtimin e këtij impianti aktualisht janë të ndërprera si

pasojë e protestave të qytetarëve që banojnë në afërsi të zonës ku është planifikuar

zhvillimi i këtij projekti. Banorët pretendojnë se janë tejkaluar hapa të rëndësishëm

të procedurave të miratimit të këtij impianti. Ata i janë drejtuar me një peticion

institucioneve kryesore të shtetit ku kërkojnë anulimin e ndërtimit të këtij impianti

në këtë zonë. Natyrisht që teknologjitë e reja që përmirësojnë situatën e

menaxhimit të mbetjeve urbane janë të mirëpritura dhe duhen inkurajuar, por ato

duhet të implementohen konform kuadrit rregullator ligjor të fushës në fuqi, nxitimi

apo anashkalimi i procedurave përkatëse do të krijonte hapësira që lënë vend për

keq menaxhim të financave publike.

Kontrolli i Lartë i Shtetit në zbatim të detyrave të tij, si institucioni më i lartë i

kontrollit ekonomik e financiar në vend, gardian i financave publike, ka nisur një

auditim mbi procedurat e miratimit të lejes për dhënien me partneritet publik

privat si dhe të miratimit të lejes mjedisore të këtij projekti. Përfundimet e këtij

auditimi, në vijimësi të transparencës së veprimtarisë së institucionit, do të bëhen

publike në faqen zyrtare të Kontrollit të Lartë të Shtetit.


196 Botime 2017

INTEGRITETI DHE TRANSPARENCA KUNDËR KORRUPSIONIT



Institucionet Supreme të Auditimit (SAI-t) konsiderohen sot në botë si një faktor

sigurie brenda sistemit të menaxhimit të financave publike dhe kanë role dhe

përgjegjësi të mëdha për parandalimin dhe zbulimin e mashtrimit financiar dhe

korrupsionit, së bashku dhe në sinergji me institucionet e tjera ligjzbatuese të

vendit. SIGMA (Mbështetja për Përmirësim në Qeverisje dhe Menaxhim), Nisma e

Përbashkët e BE dhe OECD-së, ia ka dalë për 25 vjet rresht të japë një kontribut të

çmuar në fusha si planifikimi strategjik i reformës në administratën publike,

menaxhimi financiar publik, auditimi i jashtëm, përgjegjshmëria publike, etj., në

vendet kandidate dhe aspiruese për anëtarësim në BE, në vendet e Afrikës Veriore,

Ukrainë, etj. E falenderojmë veçanërisht këtë Program të suksesshëm për ndihmën

e madhe dhënë reformës në administratën publike dhe në menaxhimin e financave

publike në vendin tonë.

15 vite më parë, në vitin 2002, SIGMA, në një studim për performancën e

institucionit tonë, shprehej se “KLSH duhet të jetë një agjent i ndryshimit, dhe jo

spirancë që tërhiqet zvarrë”.

Ndërsa në parimet e njohura të SIGMA-s mbi reformën në administratën publike, të

botuara në nëntor 2014, në kapitullin e Menaxhimit Financiar Publik, Parimi i 15-të

thotë: “Pavarësia, mandati dhe organizimi i SAI-t janë vendosur dhe mbrojtur nga

kuadri kushtetues dhe ligjor dhe respektohen në praktikë”

Dy shtyllat kryesore në punën tonë si institucioni më i lartë i auditimit publik në

këto pesë vite 2012-2017 kanë qenë:

1. përmirësimi i qeverisjes publike nëpërmjet thellimit të luftës ndaj

korrupsionit dhe mashtrimit financiar, si dhe

Bujar LESKAJ


2. reforma tërësore strukturore, organizative dhe funksionale për

modernizimin e institucionit.

Në betejën kundër korrupsionit dhe mashtrimit financiar, jemi bazuar në ISSAI 1240

“Përgjegjësitë e Audituesit në lidhje me Mashtrimin Financiar në një Auditim të

Pasqyrave Financiare” dhe në ISSAI 5700 “Udhëzues për Auditimin e Parandalimit të

Korrupsionit në Agjencitë Qeveritare”. Ky standard i fundit vlerëson se: “SAI duhet

të kuptojë riskun e korrupsionit, bazuar në analizën e dukurisë së korrupsionit në çdo

auditim që ndërmerr”. Po ashtu, ISSAI 5700 cilëson se “Një nga aspektet më të

rëndësishme të rolit të SAI-t në luftën kundër korrupsionit është puna që ai bën në

fuqizimin e institucioneve publike, të cilat janë elemente të Sistemit Kombëtar të

Integritetit” (ISSAI 5700, faqe 13, Bon, shtator 2016).

Të udhëhequr nga këto standarde, kemi dërguar në Prokurori për abuzime flagrante

me fondet publike 219 raste në periudhën 2012-2017, ose mesatarisht një kallëzim

penal në javë apo një kallëzim në çdo tre auditime, ose 1.5 herë më shumë se numri

i kallëzimeve penale për 10 vitet 2002-2011.

Në zbulimin e dëmit ekonomik ndaj buxhetit të Shtetit, kemi synuar jo vetëm

rekuperimin e tij në masën gati 100 përqind, por edhe vënien përpara përgjegjësisë

të shkaktarëve të tij, me synimin e krijimit të një klime parandaluese dhe

dekurajuese ndaj abuzuesve. Për periudhën 2012-2016, dëmi ekonomik i

evidentuar dhe i bërë publik arrin në shumën 191 miliard lekë ose rreth 1.47 miliard

euro, në një buxhet publik vjetor në nivele mesatarisht rreth 2.9 miliardë euro të

ardhura dhe 3.2 miliardë euro shpenzime.

Treguesi i dobishmërisë së auditimit tregon se për çdo lek të shpenzuar nga Buxheti

i Shtetit, KLSH ka kërkuar 76.8 lekë shpërblim dëmi në vitin 2016. Për periudhën

2012-2016, treguesi i dobishmërisë ka arritur nivelin 127.1 lekë, krahasuar me

vetëm 21.1 lekë që ishte në periudhën 2002-2011 (për 10 vjet).

Duke pasur parasysh shtrirjen aktuale dhe kompleksitetin e korrupsionit, lufta

kundër tij kërkon përpjekje afatgjata, marrëveshje ligjore që shërbejnë posaçërisht

për këtë qëllim, politika të përshtatshme, strategji, institucione të konsoliduara,

plane dhe veprime mbi një bazë organizative të mirë-projektuar. Reforma në

drejtësi, si sfida më e rëndësishme për qeverisjen tonë publike dhe sfida për

miradministrimin e pronës publike dhe të parave të taksapaguesve shqiptarë janë

plotësisht të ndërthurura me njëra-tjetrën.


198 Botime 2017

Reforma në drejtësi u mirëprit nga të gjithë ne shqiptarët dhe forcat politike në

vend. Institucionet e reja që do të dalin nga zbatimi i saj, do ta udhëheqin luftën

kundër korrupsionit, si detyrim kushtetues dhe kërkesë imediate e kohës. Për këtë

arsye, këto institucione e kanë domosdoshmëri të integrohen mirë dhe shpejt me

punën e institucioneve të deritashme, për ato pjesë ku ajo rezulton efektive dhe

pozitive. Prej tyre ato do të marrin informacionin e nevojshëm për të konturuar

rastet që do të hetojnë më vete dhe ku do të thellohen në gjetjen e provave të

pakundërshtueshme për gjyqe shembullore. Por për të arritur deri këtu, nevojiten

disa hapa të rëndësishëm.

Së pari, është thelbësore për të pasur një administratë të përgjegjshme shtetërore,

që për rastet e dëmtimit të dukshëm të interesave të pronës publike dhe humbjes

së konsiderueshme të të ardhurave të pritshme për Buxhetin e Shtetit, zyrtarët më

të lartë dhe nëpunësit shtetërorë që e kanë shkaktuar këtë dëm apo humbje të

mbajnë përgjegjësi materiale (sa më lart të jenë në pozicioni hierarkike, aq më

shumë duhet të përgjigjen). Për të katërtin vit radhazi si KLSH, në Raportin për

Zbatimin e Buxhetit të Konsoliduar të Shtetit, kemi rekomanduar hartimin e ligjit

për përgjegjësinë materiale të nëpunësit publik. U jemi drejtuar edhe institucioneve

donatore për të ndihmuar për përgatitjen e një drafti koherent. Nuk kemi arritur të

marrim asnjë reagim, ndërkohë që jemi të bindur se do të ndryshonte

katërcipërisht situata, sapo ky ligj të miratohej. Kërkojmë ndihmë për këtë projekt-

ligj edhe nga SIGMA.

Përgatitja e draftit të këtij ligji dhe futja e tij në axhendën e Kuvendit të ri, do të

rriste në progresion gjeometrik përgjegjësinë e nëpunësve shtetërorë ndaj detyrës

që kryejnë, duke bërë që funksionarët publikë, sidomos ata të mesëm dhe lartë,

shkaktarë ose kontribues në dëmin në Buxhetin e Shtetit, të vihen përpara

përgjegjësisë së dëmshpërblimit material, duke paguar tërësisht apo një pjesë të

dëmit të shkaktuar, si dhe duke dekurajuar ndjeshëm gjithsecilin që sot e sheh

administratën publike si një hapësirë për të abuzuar, për të kryer mashtrim

financiar e korrupsion.

Korrupsioni është një çështje e lidhur me legjitimitetin e Shtetit përsa i përket

menaxhimit publik. Ai dëmton ligjshmërinë e institucioneve bazë të Shtetit dhe ul

ndjeshëm imazhin dhe besueshmërinë e sistemit shtetëror dhe politik të një vendi.

Korrupsioni më i shëmtuar dhe i neveritshëm është ai politik, por kjo nuk është

fusha jonë si SAI. Sikurse e ka cilësuar Gene L. Dodaro, Kryeaudituesi i SHBA-ve, “Ne

SAI-t nuk bëjmë politika, por auditojmë zbatimin e tyre nga agjencitë qeveritare”.

Bujar LESKAJ


Konstatojmë se për fat të keq, për shkak të mosrespektimit të rekomandimit të

KLSH, papërgjegjshmëria në administrimin e fondeve publike dhe anti-kultura e

mosndëshkimit janë rritur në raport gjeometrik tek ne, kurse përpjekjet tona

sporadike si institucione kryesore të Shtetit për të luftuar korrupsionin, janë rritur

në raport aritmetik. Kjo gjendje ka dekurajuar ndjeshëm qytetarët shqiptarë dhe ka

bërë që 56% e tyre të duan ose të kërkojnë të largohen nga vendi, çka duhet të na

turpërojë të gjithë ne qeveritarët dhe drejtuesit e institucioneve kryesore të Shtetit.

Së dyti, për të katërtin vit radhazi, si KLSH i kemi kërkuar qeverisë së sotme

rinovimin e Urdhrit të Kryeministrit nr. 70 datë 18.04.2006 “Për Zbatimin e

Rekomandimeve të Kontrollit të Lartë të Shtetit, Auditit të Brendshëm dhe të

Departamentit të Kontrollit të Brendshëm Administrativ dhe Antikorrupsion në

Këshillin e Ministrave, në Institucionet në varësi të Kryeministrit a të Ministrave”.

Për periudhën 2014-2017, po për katër vite radhazi, KLSH ka përgatitur një listë me

zyrtarë të lartë të strukturave qeveritare, të denoncuar nga institucioni në shkelje

flagrante dhe abuzim me ligjet dhe fondet publike, duke propozuar largim të tyre

nga shërbimi publik. Qeveria ka heshtur ndaj kërkesës sonë, duke ushqyer anti-

kulturën e pandëshkueshmërisë në vend dhe penguar punën e Prokurorisë për

trajtimin e kallëzimeve penale të KLSH-së ndaj këtyre zyrtareve të lartë. Ne vërtet

punojmë si agjentë të Kuvendit për miradministrimin e parasë publike, por nga ana

e tij, Kuvendi duhet të rrisë presionin pozitiv ndaj Qeverisë për zbatimin e

rekomandimeve tona. Progres Raporti i i vitit 2015 i BE-së për Shqipërinë vëren se

“SAI (KLSH) paraqiti tek Zyra e Prokurorit të Përgjithshëm 49 raste për 149 zyrtare, si

pjesë e luftës kundër krimit ekonomik, mashtrimit financiar dhe korrupsionit.

Raporti vjetor i auditimit i SAI-t diskutohet në Komisionin e Ekonomisë dhe të

Financave, por përsëri nuk ka ndjekje sistematike parlamentare” (Raporti i Progresit

i Komisionit Europian për Shqipërinë 2015, faqe 73, paragrafi i dytë nga fundi).

Së treti, ne kemi nevojë për funksionimin e një Sistemi të plotë Kombëtar kundër

Korrupsionit dhe Mashtrimit Financiar, larg butaforive të derisotme të prodhuara

nga shumë struktura dhe agjenci. Më lejoni të sjell një shembull. Një nga vendet ku

vlerësimi i sistemit të integritetit kombëtar (NIS-National Integrity System) ka marrë

pikavarazhin më të lartë është Gjermania. Filiali i Transparency International në

Gjermani, ndër strukturat më aktive dhe me influencë të kësaj Organizate në

Europë, punon në mënyrë efektive me të gjithë institucionet dhe veprimtarët

kryesorë kundër korrupsionit në këtë vend, duke formuar një koalicion të

qëndrueshëm. Kjo është bërë e mundur ngaqë strukturat dhe institucionet


200 Botime 2017

shtetërore, sektori privat dhe shoqëria civile janë treguar që të gjithë bashkëpunues

dhe koalicioni funksionon. Strukturat më aktive të NIS-it gjerman bashkëpunojnë

ngushtësisht me OLAF, Zyrën e Bashkimit Evropian kundër Mashtrimit Financiar dhe

Korrupsionit. Nën shembullin e modelit gjerman, lufta kundër korrupsionit tek ne

duhet konceptuar si një lëvizje kolektive, e cila duhet kryer me një frymë të thellë

bashkëpunimi në të gjitha nivelet, duke filluar nga individët e deri tek subjektet

publike, institucionet ligjzbatuese, institucionet e pavarura dhe organizatat

ndërkombëtare. Qeveria jonë ka një strategji të luftës kundër korrupsionit, por për

fat të keq, kjo strategji, e shndërruar vetëm në disa konferenca, seminare, tryeza të

rrumbullakëta, portale dhe mesazhe në publik, nuk ka dhënë rezultate konkrete,

duke ngelur praktikisht në letër. Për mosrealizimin e saj mbajmë përgjegjësi të

gjithë, si qeveria, legjislativi dhe gjyqësori, ashtu edhe ne, institucionet e pavarura.

Duhet të shohim me kurajo ku qëndrojnë dobësitë tona në luftën kundër

korrupsionit dhe t’i eliminojmë ato.

Efektiviteti i vetë Shtetit në luftën kundër korrupsionit është i lidhur me përpjekjet

për ta bërë Shtetin dhe institucionet e tij kryesore sa më transparente dhe të

përgjegjshme, nëpërmjet kontributit të institucioneve të pavarura. Edhe pse Raporti

NIS (National Integrity System) për Shqipërinë i shtatorit 2016 rendit KLSH-ën dhe

Avokatin e Popullit si ndër institucionet që kanë performuar më mirë në luftën

kundër korrupsionit, jemi të vetëdijshëm se asnjë sukses i një strukture të veçantë

nuk mund të ketë peshën e duhur, në rast se përpjekjet tona nuk kanalizohen në

një aleancë efektive. Për shembull, Prokuroria e Përgjithshme ka në duar një numër

të jashtëzakonshëm dosjesh dhe çështjesh, por ka ende pak staf profesional për të

përballuar ngarkesën e marrë. ILDKPKI po bën një punë shumë të mirë, por rrezikon

të izolohet nga mosveprimi i disa strukturave të tjera që duhet të trajtojnë dhe

thellojnë gjetjet dhe denoncimet e Inspektoratit.

Izolimi merr jetë nga mosveprimi i shumë institucioneve. Për shembull, institucionet

e Prokurorisë, Ministrisë së Financave, Ministrisë së Brendshme, ILDKPKI dhe KLSH

lidhën një marrëveshje në vitin 2009 për punë të përbashkët kundër korrupsionit.

Kjo marrëveshje, për mendimin tim personal, duhet konsideruar pa hezitim e

dështuar dhe përgjegjësia për këtë është e të gjithë drejtuesve ndër vite të këtyre

institucioneve, përfshirë dhe mua si drejtues i Institucionit Suprem të Auditimit në

vend.

Roli dhe kontributi i institucioneve të pavarura, i Prokurorisë, ILDKPKI dhe vetë KLSH

marrin përmasat dhe rëndësinë e duhur, kur këto institucione të pavarura

Bujar LESKAJ


funksionojnë në një sistem të mirëorganizuar kombëtar të integritetit.

Nëse duam që Sistemi Kombëtar i Integritetit tek ne të mos jetë vetëm një raport

cilësor i një organizate ndërkombëtare prestigjioze, por një marrëveshje e arritur

midis të gjithë veprimtarëve kryesorë të shoqërisë, me një program konkret

objektivash dhe pune, është koha për të vepruar pikërisht tani!

Suksesi i luftës kundër korrupsionit varet nga gjerësia dhe thellësia e marrëveshjes

shoqërore të arritur për ta bërë këtë Sistem të funksionojë. Tek ne, si dhe në

modelin gjerman dhe në mënyrë të ngjashme tek modelet e 24 vendeve të tjera

zbatuese të Projektit “ENIS” (European National Integrity System) të Bashkimit

Europian për vendet anëtare dhe kandidate të BE-së, ky Sistem duhet të përbëhet

nga elementët e mëposhtme që duhet të kenë një funksion parësor tek ne, në

luftën kundër korrupsionit: • Kuvendi, • Gjyqësori, • Ekzekutivi, • Institucionet e

pavarura (Prokuroria e Përgjithshme, ILDKPKI, KLSH), •Shërbimi Informativ

Kombëtar, • Avokati i Popullit, • Organet e menaxhimit zgjedhor, • Partitë politike,

• Organizatat më përfaqësuese të saj, • Media, • Biznesi (shoqatat e tij), etj.

Të gjithë elementët e Sistemit Kombëtar të Integritetit janë të pavarur nga njëri-

tjetri, por duhet të sigurojnë një koordinim shumë efektiv dhe eficient në luftën

kundër korrupsionit. Çdo mangësi në punën e një ose disa prej këtyre veprimtarëve

të përmendur më sipër, do të ulte efektivitetin e elementëve të tjerë dhe do të

rrezikonte fatin e luftës kundër korrupsionit. Prandaj, të gjithë veprimtarët e

Sistemit Kombëtar të Integritetit duhet të jenë njësoj të fuqishëm, të angazhuar dhe

në ekuilibër me njeri-tjetrin

Pozicioni dhe kontributi i KLSH në Sistemin Kombëtar të Integritetit do të jetë i

lidhur ngushtë me konceptin e kulturës së llogaridhënies dhe transparencës, për

përmirësimin e qeverisjes në mirmenaxhimin e financave publike. Duke luajtur rolin

kushtetues të garantit dhe dhënësit të sigurisë mbi një menaxhim të shëndoshë

financiar të Shtetit, KLSH do të përpiqet të shndërrohet në një ndër subjektet më të

besuara nga qytetarët, brenda Sistemit kombëtar të llogaridhënies dhe luftës

kundër korrupsionit. Jo më kot një nga kërkesat e INTOSAI-t dhe EUROSAI-t, në

planet e tyre strategjike 2017-2023, është që si SAI të udhëheqim nëpërmjet

shembullit, duke i paraprirë vendosjes së kulturës së ndëshkueshmërisë ndaj

konfliktit të interesit dhe abuzimit me pronën dhe fondet publike.

Gjykoj se krijimi i strukturave të reja të reformës në drejtësi, të parashikuara nga

paketa e miratuar në Kuvend më 21 korrik 2016, duhet të shoqërohet edhe me


202 Botime 2017

krijimin e Sistemit Kombëtar të Integritetit për Luftën kundër Korrupsionit në

vendin tonë, si një veprim themelor dhe referues ndaj çdo nisme mbarëkombëtare

në të ardhmen, në drejtim të fuqizimit të kulturës së përgjegjshmërisë publike. Kjo

mund të jetë edhe pjesë e Rezolutës sonë.

Kuvendi i ardhshëm mund dhe duhet të iniciojë Sistemin Kombëtar të Integritetit ,

në bashkëpunim me Strukturën e Posaçme Antikorrupsion (SPAK), si udhëheqës të

këtij Projekti, duke përfshirë natyrshëm institucionet dhe veprimtarët e tjerë.

Duke i adresuar një kërkesë publike SIGMA-s për të na ndihmuar në realizimin e një

“Peer review” (Rishikim mes kolegëve) për zbatimin e standardeve ISSAI dhe

fuqizimin e kapaciteteve tona në luftën kundër korrupsionit. Nga ana tjetër, Parimet

e SIGMA-s mbi reformën në administratën publike, në kapitullin e Përgjegjshmërisë,

Parimi 5, theksojnë: “Autoritetet publike marrin përgjegjësinë në rastet e abuzimeve

dhe garantojnë korrigjimin dhe/ose dëmshpërblimin e përshtatshëm”. Duke

perifrazuar sërish SIGMA-n, me synimin që të udhëheqim nëpërmjet shembullit

vetjak, ne si KLSH synojmë të shndërrohemi në agjent të ndryshimit dhe jemi të

gatshëm të japim maksimalisht kontributin tonë modest në ndërtimin e Sistemit

Kombëtar të Integritetit, në sinergji të plotë me të gjithë veprimtarët e tjerë të tij.

Vjollca SELMANI


REVOLUCIONI DIXHITAL DHE SFIDAT E LUFTËS ANTIKORRUPSION

nga Vjollca SELMANI – Audituese, KLSH,


Të gjitha aspektet e jetës sonë ekonomike dhe sociale po transformohen nga

teknologjitë dixhitale. Mënyrat e funksionimit të organizatave dhe individëve për

marrjen e informacionit apo për lirimin e prodhimeve dhe ofrimin e shërbimeve të

tyre po kanalizohen gjithmonë e më shumë nëpërmjet platformave dixhitale

(online). Një pjesë e madhe e transaksioneve kombëtare apo ndërkombëtare po

realizohen progresivisht në mënyre virtuale. Marrëdhëniet me bankat, furnizuesit,

klientët janë gjithmonë e më shumë të personalizuara, të vijueshme (non-stop ose

24orë x 7 ditë/javë x 365 ditë/vit), të automatizuara (të menaxhuara nga robotë), të

palidhura me vendndodhjen e palëve që marrin pjesë në këto transaksione.

Ndryshimet e induktuara nga teknologjitë e informacionit dhe komunicacionit (TIK)

po shoqërohen shumë shpesh me inovacione rrënjësore të modeleve të

funksionimit të sistemeve tradicionale. Kështu për shembull, përmes adoptimit të

TIK në sistemin shëndetësor po synohet të ndryshohet paradigma e tij nga një

shërbim reaktiv (shërimin e sëmundjeve) në proaktiv (parandalimin e sëmundjeve).

Sistemi i edukimit në të gjithë nivelet e tij, nga ai fillor në atë universitar, po

shndërrohet falë demokratizimit e shumëfishimit të vazhdueshëm të burimeve të

informacionit si dhe e kostos më të ulët të aksesit të tij (shpesh here i ofruar falas

siç është rasti i shumë platformave MOOC – Massive Open Online Courses – Online

Learning). E-banking, e-financing, e-government etj., janë sisteme dixhitale

menaxhimi dhe drejtimi tashmë të aplikueshme në shumë vende të botës, ndërsa

modelet tradicionale të biznesit e drejtimit nuk dihet në se do t’u mbijetojnë

dallgëve të transformimeve që ka shkaktuar revolucioni dixhital, duke përmendur

këtu si shembull suksesin e kompanive dixhitale si Uber, Foodora, Amazon e të

tjera.

Progresi teknologjik është motori kryesor i këtyre transformimeve. Katër forca

kryesore janë promotorët kryesorë të ndryshimeve:


204 Botime 2017

Së pari, fenomeni kryesor që ka karakterizuar adoptimin masiv të TIK është

shumëfishimi i fijeve virtuale (Connectivity) që lidh njerëzit me njerëzit, njerëzit

me objektet dhe objektet me njëri-tjetrin. Një progres të jashtëzakonshëm kanë

shënuar teknologji të tilla si interneti i sendeve (Internet of things) apo

mundësia e depozitimit dhe komunikimit të informacionit përmes reve

teknologjike (Cloud Technology).

Me hapa tepër të shpejtë po avancojnë dhe algoritmet të cilat shërbejnë si bazë

për zhvillimin e kapaciteteve analitike përmes trajtimit të shpejtë të të

ashtuquajturave bazë të dhënash shumë të mëdha (Big Data). Gjithashtu,

përparimi teknologjik në fushën e robotëve që mësojnë (Learning Machines) po

krijon mundësia të mëdha për automatizimin gjithmonë e më të madh të

aktiviteteve të ndryshme.

Ndërveprimi dhe ndërvarësia e vazhdueshme mes individëve dhe organizatave

përmes rrjeteve sociale po ndryshojnë mekanizmat dhe metodat e

bashkëpunimit. Tashmë, bashkëpunimi në rrjet po konkurron mënyrat

tradicionale të krijimit dhe zhvillimit të besimit mes partnerëve të biznesit.

Sigurisht, këto përparime teknologjike janë të mbështetura nga një

infrastrukturë dixhitale gjithmonë e më e sofistikuar (interneti, teknologjitë

mobile, etj.).

Në kushtet e këtyre ndryshimeve të thella e të gjithanshme, është me interes të

shtrohet pyetja: Sa dhe si ndikon dixhitalizimi i informacionit dhe shërbimeve

publike në frenimin dhe luftimin e fenomenit të korrupsionit? A do të mund të

sjellin këto transformime teknologjike shpëtimin nga ky fenomen kompleks negativ,

apo në një mënyrë apo tjetër mund t’a vështirësojnë luftën anti-korrupsion ?

Nga njëra anë, dixhitalizimi ofron mundësi të mëdha në luftën kundër korrupsionit.

Një ndër përfitimet kryesore në këtë drejtim është që këto teknologji mundësojnë

rritjen e shkallës së transparencës. Kështu për shembull, në Shtetet e Bashkuara të

Amerikës, në Kanada apo në vendet Skandinave aksionerët kanë mundësi të marrin

pjesë virtualisht në mbledhjet e bordit drejtues. Gjithashtu, kushdo mund të kërkoj

online informacione të rastit nga institucionet publike që i disponojnë ato, mjafton

që të bëj një kërkesë për këtë. Kështu për shembull, çështja “Toblerone”, këtu e 20

vjet më parë në Suedi, provoi se sa efikase është transparenca e informacionit mbi

përdorimin e fondeve publike. Për shkak të kësaj transparence, zv. Kryeministrja e

Suedisë në 1995 u detyrua të japë dorëheqjen nga detyra dhe të tërhiqet për 3 vjet

Vjollca SELMANI


nga politika sepse kishte blerë disa gjëra personale, ndërmjet tjerave dhe çokollata

të famshme zvicerane “Toblerone”, me kartën zyrtare të kreditit.

Automatizimi i procedurave mund të jetë një tjetër avantazh për të ulur shkallën e

lartë të korrupsionit të lidhur me ushtrimin e funksioneve publike. Shumë herë,

zyrtarët publikë faturojnë shuma të konsiderueshme për kryerjen e shërbimeve

publike që janë detyrimi i tyre ligjor. Kështu për shembull, vërehen zvarritje të

qëllimshme për të marrë një dokument zyrtar, gjë që i detyron qytetarët e

interesuar të paguajnë nën dorë për të mbaruar punë. Këto burime korrupsioni

mund të shmangen përmes kryerjes automatike dhe online pjesërisht ose të të

gjithë procesit. Gjurmët elektronike që provojnë fillimin, kohëzgjatjen dhe

informacionet tjera për kryerjen e shërbimit të kërkuar, do të bëjnë më të lehtë

monitorimin e tyre dhe do të evitojnë shkallën e lartë të korrupsionit që ndeshin

herë pas here qytetarët në zyrat e administratës publike.

Një nga ndryshimet kryesore që ka shoqëruar dixhitalizimin është roli gjithmonë e

më i madh që po merr komuniteti (qytetarët) përmes mediave sociale. Mjafton të

kujtojmë “pranverën arabe”, kur protestat e iniciuara dhe moblizuara përmes

Facebook dhe mediave të tjera sociale online rrëzuan qeveri/regjime autokratike në

pushtet prej dekadash në vendet e tyre respektive. Në mënyrë të vazhdueshme, roli

i komunitetit mund të përdoret si një vëzhgues, kontrollues e vlerësues i

shërbimeve publike. Kjo mund të bëhet duke u dhënë qytetarëve hapësirën e tyre

në faqet zyrtare online të institucioneve publike. Qytetarët mund të përdorin këtë

hapësirë (psh. Blogun, faqet sociale Facebook apo Tweeter të institucionit, etj.) për

të konstatuar/denoncuar parregullsitë dhe aferat korruptive në kryerjen e

shërbimeve publike. Sigurisht që ekziston përsëri mundësia që “punonjësit publikë

të korruptuar” të përpiqen t’u “mbyllin gojën” denoncuesve të korrupsionit por, sa

më i lartë të jetë ndërgjegjësimi i qytetarit për këtë rol të ri dhe mjet të fuqishëm që

ai ka në dorë, si dhe sa më i lartë të jetë numri i qytetarëve të angazhuar në luftën

kundër korrupsionit, aq më e vështirë bëhet “mbyllja e gojës” së të gjithëve. Në të

njëjtën vazhdë mund të përmendim dhe iniciativat e disa vendeve në botë për

“demonetizimin”, që do të thotë kufizimin e pagesave në kesh dhe kryerjen e

pagesave gjithnjë e më shumë elektronikisht. Kjo bëhet me qëllim që transaksionet

financiare të lënë gjurmë, gjë që do të ndikojë pozitivisht në kufizimin e parave “të

pista” dhe të qarkullimit të tyre.

Pa dyshim që dixhitalizimi bart një potencial të jashtëzakonshëm në luftën kundër

korrupsionit. Por ai bart njëkohësisht dhe rreziqe shumë të mëdha. Kriminaliteti


206 Botime 2017

kibernetik po shndërrohet në një nga problemet më madhore të kohës sonë. Gjatë

vitit të kaluar në kulmin e fluksit të madh të emigrantëve drejt Evropës, grupeve të

trafikantëve u duheshin vetëm 10 ditë për të kontaktuar, përmes rrjeteve sociale,

viktimat e rradhës, për të siguruar dhe organizuar gjithë logjistikën e nevojshme për

këtë qëllim, si dhe për të mundësuar trafikimin e tyre drejt vendeve evropiane.

Gjithçka, përfshi dhe transaksionet monetare bëheshin elektronikisht. Gjithashtu

këtu mund të përmendim dhe sulmin kibernetik të fundit para pak javësh që

bllokuan qindra mijëra kompjutera në rreth 100 vende të ndryshme kudo në botë.

Hakerat bllokuan, përmes një virusi informatikë, të gjithë informacionin e

kompjuterëve të infektuar dhe kërkonin shpërblesa (të kryera në paranë

elektronike Bitcoin) për ç’bllokimin e kompjuterit.

Epoka dixhitale në mënyrë të përshpejtuar po e ndryshon dhe sofistikon mënyrën e

organizimit dhe funksionimit të enteve publike dhe ato private. Procesi i

dixhitalizimit duhet detyrimisht të shoqërohet me sofistikimin e rregullave,

procedurave dhe strukturave të “autoriteteve të monitorimit e auditimit” të

performancës së enteve publike në përgjithësi, si dhe ato të Kontrollit të Lartë të

Shtetit në veçanti. Kjo bëhet kërkesë e domosdoshme për të maksimizuar

avantazhet që na ofrojnë sistemet dixhitale në funksionim, monitorim dhe auditim,

si dhe për të minimizuar mundësitë e manipulimit të të dhënave të ofruara në rrugë

elektronike. Me të drejtë tani shtrohet dhe pyetja tjetër se cila është e ardhmja e

“misionit të auditimit” në kushtet e këtyre inovacioneve rrënjësore dixhitale? A do

të sjellin këto inovacione ndryshime thelbësore në organizimin dhe funksionimin e

“autoriteteve audituese”.

Dixhitalizimi i sistemeve funksionale të këtyre enteve është një progres i

jashtëzakonshëm. Një sërë ndikimesh pozitive të dixhitalizimit në sektorë të

ndryshëm të administratës publike vihen re që tani. Kështu për shembull, është

realizuar sistemi elektronik i procedurave të prokurimit publik, i cili ka lehtësuar

shumë monitorimin e të gjithë etapave të procesit të paraqitjes dhe seleksionimit të

ofertave. Të tjera hapa pozitivë po bëhen për përgatitjen e Hartës Unike Dixhitale të

Pronave, gjë që do të frenojë qëndrimet abuzive që janë vëne re deri tani në

trajtimin e pronave. Këto ndryshime si dhe mjaft të tjera si këto, janë një

domosdoshmëri për të kthyer besimin e qytetarëve në institucionet publike.

Ndërkohë, këto nuk janë veçse një fillim i transformimeve që do të shkaktojë

“cunami dixhital”. Këtu mund të përmendim faktin se, që në fillimet e veta në

Shtetet e Bashkuara të Amerikës, politika e të “dhënave të hapura” (Open data)

Vjollca SELMANI


është përqafuar nga shumë vende, ndër të cilat dhe Shqipëria. Para një muaji,

indeksi global për të dhënat e hapura “Open Data Barometer”, publikoi raportin e

tij të 4-t, duke renditur vendet sipas shkallës së tyre të angazhimit në frymën e

parimeve të qeverisjes së hapur, transparente dhe gjithëpërfshirëse. Për herë të

parë, Shqipëria është objekt i këtij vrojtimi dhe vlerësohet si një nga vendet me

ecurinë më të mirë në rajon. Në shtetet që i paraprijnë këtyre ndryshimeve,

iniciativa e të “dhënave të hapura” po synon të orientohet drejt praktikave të

auditimit qytetar, të cilat nënkuptojnë rritjen e rolit të shoqërisë civile në ndjekjen

dhe analizën e shpenzimeve të enteve publike. Kështu për shembull, biznese shumë

të rëndësishëm po i drejtohen komunitetit për zgjidhjen e problemeve të tyre

inovative (crowdsourcing of innovation) apo të aktiviteteve të financimit

(crowdfunding).

Me një fjalë, roli i rëndësishëm i komunitetit është provuar tashmë si shumë i

suksesshëm në shumë fusha. A do të marrë komuniteti ynë (qytetarët) një rol më

aktiv dhe në auditimin e aktivitetit të institucioneve publike? Sa dhe në ç’ mënyre

do të transformojë kjo praktikat e tanishme të auditimit? Këto janë pyetje

thelbësore të cilave përpiqen t’u japin përgjigje institucionet e auditimit në nivele

kombëtare dhe ndërkombëtare. Jo rastësisht, ‘Digjitalizimi, të Dhënat e Hapura dhe

Përpunimi i të Dhënave-Relevanca dhe Implikimet për Punën Audituese të

Institucioneve Supreme Audituese (SAI), ishte njëra nga dy temat ku u fokusua

Simpoziumi i 24-t, i Përbashkët OKB (Department of Economic and Social Affairs -

UN DESA) – INTOSAI (The International Organisation of Supreme Audit Institutions) i

zhvilluar para dy javësh në Selinë e OKB-s në Vjenë më 31 Maj-2 Qershor 2017.

Ndër rekomandimet e Simpoziumit mbi këtë temë ishte ajo që Institucionet

Supreme Audituese të zhvillojnë, në përputhje me kapacitetet e tyre, strategjitë e

brendshme për të adresuar sfidat dhe mundësitë nga dixhitalizimi dhe të dhënat

elektronike. Këto strategji do të fokusohen në zhvillimin e burimeve të nevojshme

njerëzore, investime në infrastrukturën e nevojshme, zhvillimin e metodologjive,

mjeteve dhe teknikave të auditimit për të garantuar cilësi në përdorimin e të

dhënave, dhe përshtatjen e proceseve të auditimit si rrjedhojë e këtyre

ndryshimeve.

Në aspektin e punës së institucionit të KLSH-së, dixhitalizimi ka një potencial të

jashtëzakonshëm për rritjen e produktivitetit, kostos dhe saktësisë së auditimeve.

Kështu për shembull, përmes aplikacioneve që lejojnë analizën e shpejtë dhe të

detajuar të bazave të mëdha të të dhënave (Big Data), do të mundësohet auditimi i


208 Botime 2017

automatizuar i të gjithë aktivitetit të institucionit publik që është objekt i auditimit

dhe jo vetëm i disa elementëve të tij siç janë praktikat sot. Sot aplikimi i analizës

elektronike në auditimin e të dhënave, ka rritur shkallën e zbulimit të anomalive

dhe shkeljeve të rregullave financiare duke rritur ndjeshëm efektivitetin e

auditimeve financiare dhe të performancës.

Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH) nga viti 2012 po zbaton një strategjie të re duke

punuar jo vetëm për dixhitalizimin e proceseve të auditimit dhe atyre ndihmëse,

por edhe në auditimin e vetë sistemeve të informacionit të institucioneve të

audituara, pasi me miratimin e ligjit të ri për organizimin dhe funksionimin e

Kontrollit të Lartë të Shtetit (2014), ky institucion ka të drejtën për marrjen e

informacioneve elektronike si dhe është përgjegjës dhe për auditimin e

Teknologjisë së Informacionit. Ndërkohë, komunikimi zyrtar elektronik dhe arkivi

dixhital i institucionit, tashmë janë plotësisht funksionalë dhe KLSH është aktualisht

në një fazë ndryshimesh dhe transformimesh rrënjësore të aktivitetit të tij auditues.

Modernizimi i procesit të auditimit është kushti themelor për suksesin e reformave

të thella dhe të gjëra që kërkon të zbatoj ky institucion. Shtrirja dhe fuqizimi i

përdorimit të teknologjisë së informacionit mbetet sfida kryesore e modernizimit të

institucionit. Në këtë kontekst, ndërgjegjësimi dhe shfrytëzimi i avantazheve që na

ofron procesi i dixhitalizimit në luftën kundër korrupsionit, mbetet një

domosdoshmëri. Ndërkohë ne duhet të jemi koshient se dixhitalizimi nuk është

zgjidhja e artë që do t’u japë fund aferave korruptive, por nëse ndërgjegjësohemi

për mundësitë e jashtëzakonshme që ky progres teknologjik ofron dhe nëse i

menaxhojmë me kujdes dhe efikasitet këto mundësi të reja teknologjike, atëherë

do të mund të ndërmerren hapa të rëndësishëm përpara në luftën kundër

korrupsionit.

Alfonc GABILI


PUBLIKIMI I REZULTATEVE TË AUDITIMIT NGA KLSH, SI NJË MJET PËR RRITJEN E TRANSPARENCËS

nga Alfonc GABILI – Auditues, KLSH,


Kontrolli i Lartë i Shtetit, në funksion të detyrave të tij kushtetuese publikon brenda

një periudhe të arsyeshme kohe dhe në përputhje me ligjin, rezultatet e çdo

auditimi. Këtë detyrë e kryen nëpërmjet publikimit në mënyrë elektronike të

vendimeve të Kryetarit, publikimit të mënyrë elektronike dhe të botuar të

raporteve të paraqitura nga KLSH në Kuvendin e Republikës së Shqipërisë, si dhe

nëpërmjet njoftimeve për shtyp.

Informimi i autoriteteve publike dhe publikut, nëpërmjet publikimit të raporteve të

auditimit, është detyrë ligjore e KLSH, e përcaktuar dhe në qëllimin (neni 2) e Ligjit

154/2014 “Për organizimin dhe funksionimin e Kontrollit të Lartë të Shtetit”, si dhe

është përcaktuar me një nen të veçantë neni 34 “Transparenca dhe informimi i

publikut”. Në zbatim të legjislacionit përkatës të mbrojtjes së të dhënave personale,

KLSH nuk publikon emrat e personave përgjegjës dhe subjekteve private, por vetëm

inicialet e tyre.

KLSH publikon në mënyrë të rregullt Vendimin e plotë të Kryetarit të KLSH mbi çdo

auditim të evaduar. Ky publikim bëhet në Web-in e KLSH, si dhe sipas rastit

dërgohen dhe njoftime për shtyp. Në këtë Web mund të gjendet të gjitha

publikimet e KLSH, sipas llojit të tyre.

Për vitin 2016, nga 154 auditime të ushtruara, KLSH ka publikuar në Web-in e saj

151 prej tyre, pra janë publikuar në masën 98 %. Kjo tregon dhe shkallën e lartë të

transparencës dhe rëndësinë që ky institucion i kushton.

Kontrolli i Lartë i Shtetit organizoi gjatë muajit nëntor 2016, Javën e Hapur për

Qytetarët, ku qytetarë të shumtë patën mundësinë të njiheshin nga afër me punën

arritjet e këtij Institucioni. KLSH gjithashtu i kushton rëndësi dhe bashkëpunimit me

qytetarët dhe shoqërinë civile, ku denoncimet dhe ankesat e tyre kanë shërbyer si

indicie për auditime të ndryshme që KLSH ka kryer. Mbështetur në standardin


210 Botime 2017

ndërkombëtar të institucioneve supreme të auditimit, ISSAI 12, “Vlerat dhe dobitë e

Institucioneve Supreme të Auditimit (të bësh ndryshimin në jetën e qytetarëve)”,

parimi 6 “Komunikimi efektiv me palët e interesit”, dhe me qëllim njohjen më të

plotë dhe të drejtpërdrejtë të veprimtarisë së institucionit nga qytetarët.

KLSH gjithashtu publikon në Web-in e tij dhe Raportin Vjetor të Aktivitetit, Planin e

Auditimeve, Buletinin e Auditimeve, Raportin mbi Zbatimin e Buxhetit të Shtetit,

Revistën Shkencore “Auditimi Publik”, Raportet e Monitorimit, si dhe botime të

ndryshme të KLSH.

KLSH përgjatë periudhës 2012-2016, ka publikuar gjithsej 67 botime, nga 12 të tilla

para vitit 2011, si dhe planifikon që deri në fund të 2018 të arrijë në 100 botime.

Audituesit e KLSH kanë qenë prezentë në mediat e shkruara me 396 shkrime të

ndryshme për periudhën 2013-2016.

Në datat 22-25 maj 2017, u zhvillua në Stamboll Kongresi i X-të i EUROSAI, nën

moton “Implementimi i ISSAI: Sfida dhe zgjidhje”. Gjatë zhvillimit të këtij kongresi,

pata mundësinë të jem pjesë e seminarit të zhvilluar me objekt zbatimin e “ISSAI

21: Parimet e transparencës dhe përgjegjshmërisë ”, parimet dhe praktikat më të

mira nga çdo SAI pjesëmarrës. Nga ky seminar arrita në konkluzionin se Kontrolli i

Lartë i Shtetit, pa dyshim zbaton në mënyrën më të mirë të mundshme këtë

standard, në krahasim me shumë SAI të vendeve të tjera të zhvilluara Europiane. Në

përputhje me parimin 8 të këtij standardi, sipas të cilit “SAI komunikon në kohë dhe

në mënyrë të gjerë, mbi aktivitetet e tij dhe rezultatet e auditimeve nëpërmjet

mediave, web-it dhe mënyrave të tjera të komunikimit”, mësuam se praktikat e

publikimit të raporteve të auditimit, ndryshonin midis tyre, për arsye se disa SAI të

vendeve Europiane publikonin vendimet e tyre në periudha të caktuara, ndërsa

shumë prej tyre i publikonin raportet e tyre në kohën e përfundimit të këtyre

raporteve.

Për shkak të zhvillimit të fushatës elektorale të zgjedhjeve të përgjithshme që pritet

të zhvillohen më 25 qershor, si dhe evitimit të keqpërdorimit të materialeve të

publikuara nga KLSH, Kryetari i KLSH me Urdhrin nr. 97, datë 19.05.2017, ka ndaluar

publikimin e Vendimeve të Kryetarit në Web-in e KLSH, për periudhën elektorale 23

maj -27 qershor 2017.

Në seminarin e zhvilluar në Kongresin e EUROSAI, u interesuam mbi praktikat më të

mira, të vendeve të tjera, mbi publikimin e rezultateve të auditimit gjatë fushatës

zgjedhore. Duke qenë se shumë vende anëtarë kishin së afërmi zgjedhje të

Alfonc GABILI


përgjithshme ose vendore (Britania e Madhe, Franca, Çekia, Portugalia, etj.), kjo

ishte një temë që pati diskutime nga të gjithë pjesëmarrësit. Pjesa më e madhe e

SAI-ve Europiane, i shmangeshin publikimit të raporteve të auditimit gjatë

fushatave elektorale, kryesisht me justifikimin e evitimit të keqpërdorimit të

materialeve të publikuara nga ta. Por kishte dhe përjashtime, siç ishte rasti i SAI-t

Portugez, i cili publikonte në mënyrë të plotë raportet e tij të auditimit (duke

përfshirë dhe emrat e personave përgjegjës dhe/ose subjekteve private), duke mos

marrë parasysh faktin e fushatës elektorale që mund të kishte vendi.


212 Botime 2017

TË PAVARURIT E “VARUR”

nga Albana GJINOPULLI – Drejtore Drejtorie, KLSH,


Auditimi daton nga qytetërimi mesopotamian rreth viteve 4000-3500 para lindjes

së Krishtit si një nevojë e zotëruesve të pronës për një opinion të pavarur, të një

pale të tretë, mbi mënyrën se si prona tyre është përdorur.

Sot në kohët moderne, me gjithë zhvillimet që kanë ndodhur në konceptin e

auditimit, thelbi mbetet i njëjtë: auditimi lidhet me nevojën për të marrë një

opinion të pavarur. Pavarësia si element kyç i auditimit, theksohet dhe më tej kur

kalohet nga interesa të pronarëve individualë në interesat e publikut. Në cilësinë e

taksapaguesit, publiku mbetet dhe është gjithnjë e më shumë i interesuar për

përgjegjshmërinë më të cilën fondet publike, pra fondet e tij, përdoren nga

qeveritë. Historikisht auditimi është parë si një sistem që me mekanizmat e tij i

shërben si privatit ashtu dhe publikut.

Gjurmë të nevojës dhe indikacionet për auditime mund të vërehen që në sistemet e

financave publike në Babiloni, Greqi dhe Perandorinë Romake të cilat zhvilluan një

sistem të hollësishëm kontrolli për të parandaluar gabimet në kontabilitet dhe

pasaktësitë, si dhe mashtrimet dhe korrupsionin (Rammamorti, 2003). Në këto

kushte, kërkesa për opinionin e pavarur, lidhet me konceptin e pavarësisë së

institucioneve që kryejnë auditimin, sa pavarësi kanë audituesit kur ushtrojnë

funksionin e tyre, e deri ku shkon kjo pavarësi në realizimin e rezultateve të punës

së tyre, pra efektivitetin e vetë auditimit. Për të për të arritur këtë objektiv, është e

domosdoshme që çdo shtet të ketë një Institucion Suprem të Auditimit, pavarësia e

të cilit të garantohet me ligj.

Ekziston një kuadër i plotë i konkretizuar në Standardet Ndërkombëtare të

Auditimit të publikuara nga institucione ndërkombëtarisht të njohura për

autoritetin e tyre ne fushën e auditimit. Të gjithë kanë një qëllim tu ofrojnë

profesionit të auditimit elementin jetësor “Pavarësinë”. Në Kongresin e 19-të i

INTOSAI-it, që u mbajt në Meksiko, institucionet e auditimit suprem vendosën: Të

Albana GJINOPULLI


adoptojnë, publikojnë dhe shpërndajnë dokumentin e titulluar “Deklarata e

Meksikos mbi Pavarësinë”, duke cilësuar se... Institucionet Supreme të Auditimit,

mund t’i kryejnë me objektivitet dhe në mënyrë efektive detyrat e tyre ,vetëm nëse

ata janë të pavarur dhe të mbrojtur nga ndikimet e jashtme...

Në Shqipëri, institucionalizimi i auditimit publik daton në vitin 1925. Me gjithë

dallgët e zhvillimit, Kontrolli i Lartë i Shtetit, cilësohet të jetë sot një nga

institucionet që gëzon prosperitet e pavarësi. Natyrshëm lind pyetja: deri ku

shtrihet kjo pavarësi? A ekzistojnë vërtet të gjithë mekanizmat që auditimi publik të

funksionojë tërësisht i pavarur? Vlerësimet e institucioneve prestigjioze si SIGMA

dhe TIA kanë dhënë opinione mjaft pozitive për sa i përket pavarësisë që ky

institucion ka arritur në këtë fazë të zhvillimit, kjo krahasuar me institucione të tjera

të pavarura brenda vendit apo dhe homologet e vendeve të tjera.

Publiku e ka parë gjithnjë punën e KLSH të lidhur ngushtë me politikat e

antikorrupsionit, qoftë për parandalimin ashtu dhe për luftën kundër mashtrimit

financiar dhe korrupsionit. Institucioni i është përgjigjur këtij perceptimi dhe

pritshmërie, duke dërguar në Prokurori për abuzime flagrante me fondet publike

219 raste në periudhën 2012-2017. Mesatarisht i bie një kallëzim penal në javë apo

një kallëzim në çdo tre auditime, ose 1.5 herë më shumë se numri i kallëzimeve

penale për 10 vitet 2002-2011 të marra së bashku.

Në zbulimin e dëmit ekonomik ndaj Buxhetit të Shtetit, institucioni ka synuar jo

vetëm rekuperimin e tij në masën gati 100%, por edhe vënien përpara përgjegjësisë

të shkaktarëve të tij, duke u përpjekur të krijojë një klimë parandaluese dhe

dekurajuese ndaj abuzuesve. Për periudhën 2012-2016, dëmi ekonomik i

evidentuar dhe i bërë publik nga KLSH arrin në shumën 19.1 miliard lekë ose rreth

1.5 miliard euro. Treguesi i dobishmërisë së auditimit tregon se për çdo lek të

shpenzuar nga Buxheti i Shtetit, institucioni ka kërkuar 76.8 lekë shpërblim dëmi në

vitin 2016. Për periudhën 2012-2016, treguesi i dobishmërisë ka arritur nivelin

127.1 lekë, krahasuar me vetëm 21.1 lekë që ishte në periudhën 2002-2011 (për 10

vjet), ose 6 herë më shumë.

Me gjithë rezultatet, është krejt e natyrshme që kërkesat e publikut për kontributin

e KLSH në luftën kundër korrupsionit të jenë akoma dhe më të larta. Prandaj dhe

përgjegjësia është shumë e madhe dhe po aq të larta priten të jenë edhe përpjekjet

e këtij institucioni për të plotësuar pritshmëritë e qytetarëve.

Si qytetar i thjeshtë, do të shkoja dhe më larg, i interesuar se çfarë bëhet më tej me

këtë luftë, këto përpjekje. Si çdo sistem tjetër, dhe auditimi ka një numër


214 Botime 2017

elementesh të cilët duhet të ndërveprojnë së bashku për të arritur objektivin

përfundimtar, qëllimin për të cilin është krijuar dhe funksion. Për këtë arsye,

ndjehet nevoja e njohjes së rezultateve përfundimtarë të punës auditues, që lidhen

me shkallën e zbatimit dhe vënies në jetë se çfarë auditimet e KLSH ofrojnë si

produkt i punës së tyre. Këtu, analiza na sjell në vëmendje një tjetër aspekt,

pjesëmarrjen e ministrive dhe institucioneve të audituara të cilat duhet të tregojnë

përgjegjshmëri dhe përgjegjësi në zbatimin e rekomandimeve të KLSH. Nëse

elementët e sistemit nuk do të bashkëveprojnë, gjasat për realizimin e qëllimit janë

shumë të pakta. Kjo e vendos KLSH në pozicionin e elementit që funksionon në

mënyrë të pavarur në një sistem kryekëput të varur nga hierarkia dhe

papërgjegjshmëria shtetërore.

Nga një analizë e thjeshtë duket se diku mekanizmi nuk funksionon. Nuk janë të

paktë institucionet që tregojnë papërgjegjshmëri në zbatimin e rekomandimeve

dhe në luftimin e rasteve të vjedhjes, mashtrimit apo korrupsionit, duke e lënë

përgjegjësinë e fondeve publike të vjedhura apo të përdorura në mënyrën më të

keqe të mundshme e aspak në interes të publikut, në statusin e “fajit jetim”, ku

asnjë nuk i del për zot.

Jepini Cezarit atë që i takon Cezarit. A nuk është ky rasti kur shumëkush mund të

ankohet se kërkojnë më shumë që të luftohet korrupsioni? Këtu duhet të

qartësohet se ç’ pjesë dhe ç’ rol ka secili institucion. Vërtet thuhet se auditimi

publik ka një rol kyç në luftën kundër korrupsionit, por nëse ministrat dhe titullarët

e institucioneve të audituara nuk kanë përgjegjësinë dhe integritetin të zbatojnë ato

që KLSH ka gjykuar të jenë masa dhe aksione për të luftuar korrupsionin atëherë

procesi mbetet pezull si një pikturë e pambaruar, ku boja e patharë rrezikon të

prishë dhe atë që është bërë. Kjo është situata kur risku i korrupsionit vazhdon të

endet në ajër si “thikë” që kërkon të presë sa më shumë “para publike” dhe në vend

të ecet përpara, mbetet në vend dhe më keq akoma rrezikojmë të kthehemi prapa.

Zhvillimet tregojnë se ka ardhur koha të “ligjërojmë” rolin dhe punën e secilit

element në kuadrin e madh të menaxhimit të financave publike, ku çdo institucion

të ngarkohet me përgjegjësinë për të treguar përgjegjshmëri dhe detyrim për

mënyrën se si i trajton rastet e shkeljeve, vjedhjes dhe korrupsionit të adresuara

nga KLSH, se si çdo institucion duhet të zbatojë rekomandimet e KLSH duke punuar

dhe treguar të njëjtë shkallë përgjegjësie për një qëllim të vetëm, të sigurojnë

përdorimin e duhur, të rregullt dhe efikas i fondeve publike, që përbën një nga

parakushtet thelbësore për trajtimin e duhur të financave publike dhe efektivitetit

të vendimeve të autoriteteve përgjegjëse.

Bujar LESKAJ


REVOLUCIONI DIXHITAL DHE SAI-t



Në datat 31 maj deri më 2 qershor 2017, në Vjenë u mbajt Simpoziumi i 24-t i

Përbashkët OKB-INTOSAI, me temë: “Dixhitalizimi, të dhënat e hapura dhe miniera

e të dhënave: rëndësia dhe implikimet për punën audituese të SAI-ve dhe për

rritjen e kontributeve të tyre në ndjekjen dhe vlerësimin e Objektivave të Zhvillimit

të Qëndrueshëm”.

Në epokën e dixhitalizimit të mbarë shoqërisë, gjithnjë e më shumë informata janë

në dispozicion në internet. Me qeverisjen elektronike, qeveritë mund të bëhen më

transparente në sytë e qytetarit, pasi mund ta vendosin informacionin menjëherë

në dispozicion të tij në kohë reale dhe ta bëjnë lehtësisht të arritshëm për të.

Në të njëjtën kohë, qytetarët gjithnjë e më shumë po përfshihen në çështjet e

auditimit. Ata mund të bëhen të ashtuquajturit “auditues nga kolltuku”, pra nga

komoditeti i shtëpisë së tyre ose nga vendi i tyre i punës, ata mund t'u japin

audituesve opinionet dhe gjetjet e tyre për një sërë çështjesh, apo edhe të veprojnë

si auditues në lidhje me programe ose shërbime publike. Estonia është një vend

pionier në e-qeverisjen dhe në përfshirjen elektronike (me anë të programeve

kompjuterike) të qytetarëve në auditimet e SAI-t estonez.

“Të dhënat e hapura” (open data), qasja e pakufizuar elektronike në informacion,

janë quajtur “vaji i ri” që lubrifikon shoqëritë moderne. Ato kanë implikime shumë

të gjera për të gjitha agjencitë qeveritare, duke përfshirë institucionet supreme të

auditimit (SAI-t), pasi kërkojnë prej tyre që të ndryshojnë në mënyrë drastike

mënyrën se si e organizojnë punën e tyre.

Mbajtja e një simpoziumi të përbashkët të Kombeve të Bashkuara posaçërisht për

pasojat e revolucionit dixhital në punën e SAI-ve dhe kontributin e tyre ndaj

Objektivave të Zhvillimit të Qëndrueshëm dëshmon rëndësinë që OKB i jep rolit të

institucioneve më të larta të auditimit dhe të organizatës së tyre INTOSAI, në


216 Botime 2017

garantimin e zhvillimit social dhe ekonomik në nivel botëror. Kjo rëndësi nuk është

pakësuar, përkundrazi, është shtuar, me mundësitë e reja ta pakufishme që ofron

teknologjia dixhitale edhe për qeverisjen publike dhe mbajtjen e saj të

përgjegjshme e transparente.

Në kushtet e një aktiviteti si publik dhe privat, i cili po ndryshon kaq me shpejtësi në

botën e internetit, SAI-t ndodhen përpara një sfide sa të vështirë aq edhe

thelbësore për ta. Në pamje të parë, duket sikur ata humbasin pozicionin e tyre të

privilegjuar, ngaqë pothuajse gjithkush ka një qasje pothuajse të pakufizuar në

informacion. Në të vërtetë, është pikërisht tani momenti i SAI-ve për të përcaktuar

rolin parësor që duhet të kenë në këtë “open data society” (shoqëri të hapur të të

dhënave). Sqarimi dhe interpretimi i të dhënave dixhitale të veprimtarive publike,

garantimi i sigurimit të vërtetësisë së tyre janë detyra dhe përgjegjësi që natyrshëm

bien mbi strukturën kushtetuese që mbikëqyr miradministrimin e fondeve publike

dhe që janë pikërisht institucionet më të larta të auditimit publik. SAI-t duhet të

shfrytëzojnë plotësisht pozitën e veçantë dhe përvojën e tyre për të mbledhur dhe

analizuar në mënyrë kritike informacionin. Për më tepër, atyre u është besuar

ligjërisht qasja në të gjitha institucionet qeveritare, duke përfshirë ato agjenci, që,

për nga natyra e punës që bëjnë, mbeten jashtë aksesit të qytetarëve.

Pjesëmarrësit në Simpoziumin e 24-t OKB-INTOSAI mirëpriten krijimin e Grupit të

Punës së INTOSAI-t mbi “Të dhënat e Mëdha”(Big Data). Ata i rekomanduan

INTOSAI-t dhe organizatave të saj rajonale (përfshirë EUROSAI-n) shkëmbimin

intensiv të njohurive dhe praktikave më të mira në fushën e dixhitalizimit, të

dhënave të hapura dhe minierave të të dhënave, sikurse theksohet edhe në

Strategjinë-Program të OKB-së “Axhenda 2030 për Zhvillim të Qëndrueshëm”.

Simpoziumi përcolli mesazhin e rëndësishëm se SAI-t duhet të zhvillojnë, në

përputhje me kapacitetet e tyre, strategjitë dhe taktikat e tyre të brendshme në

fushën e dixhitalizimit, të të dhënave të hapura dhe minierave të të dhënave, në

mënyrë që të ndërtojnë burimet e duhura njerëzore, duke përfshirë trajnimin dhe

rekrutimin e personelit me kapacitete në fushën e TI dhe çështjet që lidhen me

analizën e të dhënave dhe dixhitalizimin, si dhe duke kryer ndryshimet e mundshme

organizative (krijimin e departamenteve, drejtorive apo njësive të reja, etj.).

Sot sfida e punës audituese është sigurimi i cilësisë në përdorimin e të dhënave të

hapura. Sot, një auditues nuk mund dhe nuk duhet ta konceptojë punën e tij larg

përdorimit të përditshëm, në çdo kohë dhe vend-ndodhje të laptop-it të vet.

Zhvillimi i metodave të reja të auditimit, mjeteve dhe teknikave të përshtatura për

Bujar LESKAJ


punën në ekip, duke përdorur në çdo hap internetin, kërkon analizë të thelluar të të

dhënave, për të verifikuar vërtetësinë dhe saktësinë e tyre, duke siguruar cilësi në

përdorimin e të dhënave të hapura. E gjithë kjo qasje e re do të kërkojë përshtatjen

e procesit të auditimit, sqarimin e çështjeve të aksesit dhe ruajtjes së të dhënave, si

dhe sigurimin që SAI i ka aftësitë të auditojë sistemet e TI ku ndodhen të dhënat.

Simpoziumi i Vjenës theksoi rëndësinë e mësimit kumulativ në dixhitalizimin e

aktivitetit auditues, duke u rekomanduar SAI-ve të përpilojnë strategji për këtë dhe

përshtatje të këtij lloji mësimi me standardet ndërkombëtare të fushës (ISSAI-t). Ai

diskutoi aspektet ligjore dhe specifikimet e sigurisë së të dhënave, si dhe sfidat e

aksesit dhe cilësisë së të dhënave të hapura, veçanërisht ato që kanë të bëjnë me

aksesin ndaj të dhënave të njësisë publike që auditohet mbi një bazë të

përhershme. Po ashtu ai trajtoi sfidën e përdorimit të të dhënave të hapura si

inpute për auditimet dhe diapazoni në të cilin të dhënat nga auditimi mund të

publikohen si të dhëna të hapura, me qëllim që të merret përfitim shtesë për

publikun.

Formatimi i të dhënave qeveritare në formën e të dhënave të hapura është një

tjetër sfidë që lëshoi Simpoziumi i 24-t OKB-INTOSAI. Për këtë, SAI-t kanë një rol

qendror në promovimin e transparencës, si dhe aksesit të qytetarit, publikut dhe

shoqërisë civile në informacionin qeveritar të mund të kuptohet dhe përdoret prej

tyre në formatin e të dhënave të hapura. IDI, Instituti për Zhvillim i INTOSAI-t ofroi

ndihmesën e tij me programe trajnimi e publikime për të fuqizuar procesin e

dixhitalizimit, të dhënave të hapura dhe minierës së të dhënave mes SAI-ve, në

formën e shkëmbimit të eksperiencës dhe njohurive, duke përgatitur paketa dhe

manuale trajnimi, metoda dhe module.

Ne si KLSH jemi të ndërgjegjshëm për sfidat që na presin përpara në fushën e

dixhitalizimit dhe të dhënave të hapura. Në zbatim të planit strategjik 2013-2017 të

institucionit, gjatë këtyre viteve mundësuam krijimin e njësisë së Teknologjisë së

Informacionit dhe të Drejtorisë së Auditimit të TI, duke trajnuar auditues me

përvoje dhe auditues të rinj jo vetëm në përdorimin e teknologjisë së informacionit

gjatë auditimeve, por edhe duke përgatitur manualin e auditimit të TI dhe realizuar

auditime pilot.

Të bindur se të dhënat e hapura kanë një potencial të jashtëzakonshëm në

gjurmimin dhe analizimin e shpenzimeve qeveritare, jo vetëm nga ne audituesit,

por edhe nga publiku dhe qytetaret e interesuar, si institucioni me i lartë i auditimit

publik në vend, do të punojmë fort në këtë drejtim, në sinergji me partnerët e tjerë


218 Botime 2017

brenda dhe jashtë vendit, që të dhënat qeveritare të hapen për publikun. Këto të

dhëna të hapura do të kenë një impakt të madh në rritjen e produktivitetit dhe të

menaxhimit të riskut të programeve dhe fondeve qeveritare. Që nga janari 2009 ku

Qeveria Amerikane hapi për publikun me mijëra baza të dhënash të aktiviteteve të

agjencive qeveritare dhe federale, kursimi në fondet publike ka qenë i niveleve të

qindra miliarda dollarëve më shumë dhe është vënë re një përgjegjshmëri më e

rritur ndaj publikut dhe Kongresit, nga ana e njësive publike, me të dhënat e tyre të

mëdha të hapura për qytetarin. Kjo është pa dyshim edhe një sfidë e qeverisjes

sonë publike, e cila shtrohet në plan të parë pas zgjedhjeve të 25 qershorit dhe në

të cilën KLSH do të synojë të luajë rolin e vet promovues dhe nxitës, për rritjen e

transparencës, besimit të qytetarit në qeverisje dhe kufizimin efektiv të

korrupsionit.

Valentina GOLEMI


ELEMENTËT E INTEGRITETIT EFEKTIV DHE LEGJISLACIONI

nga Valentina GOLEMI – Audituese, KLSH,


Termi integritet nuk është një koncept i thjeshtë për t'u përkufizuar. Ky term rrjedh

nga latinishtja, që do të thotë i paprekur. Integriteti i referohet virtytit dhe gjendjes

të qenit të palëkundur. Integriteti është i lidhur ngushtë me mungesën e mashtrimit

dhe korrupsionit, por gjithashtu përfshin mirësjellje të përbashkët. Në këtë

kontekst, është një koncept pozitiv dhe i gjerë në lidhje me etikën dhe kulturën.

Standardet ndërkombëtare të auditimit të INSTOSAI-it, kanë përdor një përkufizim

të gjerë dhe pozitiv të termit integritet, ku shprehen, me të kuptuarit e cilësive apo

gjendja me parimet morale si drejtësia, ndershmëria dhe sinqeriteti, që duhet të

karakterizojë çdo punonjës të institucioneve audituese.

Ndërsa vetëvlerësimi i integritetit, është siguria që vjen së brendshmi, bazuar mbi

vlerat që njohim tek vetja, duke iu referuar pikave të forta dhe të dobëta, gjatë

punës së përditshme në administratë.

Nisur nga këto referime, audituesit duhet në vizionin e tyre, të kenë prioritare që,

integriteti do të thotë më shumë, se thjesht shqyrtim i ligjeve dhe rregullave. Ligji

është kufiri i poshtëm dhe pikënisja minimale morale. Integriteti mbulon jo vetëm

kërkesat e mos korruptimit, por gjithashtu mbulon vlera si ndershmëria, sinqeriteti,

neutraliteti, konsiderata, besueshmëria, respekti, objektiviteti dhe mirësjellja. Një

auditues duhet të kujdeset që të ushtrojë përgjegjësitë e tij dhe të përdorë fuqitë,

informacionin dhe burimet në dispozicion në të mirë të publikut ose të interesit

publik të cilit i shërben, si dhe të sillet në mënyrë korrekte me kolegët e tij, të

audituarit dhe me publikun në përgjithësi.

Këto parime vlejnë për çdo institucion publik dhe jo publik, i cili duhet të bëjë

gjithçka që mundet për të siguruar që personeli i vet nuk do të tundohet dhe nuk do

të korruptohet.


220 Botime 2017

Në këdo institucion, duhet që stafi i tij të kryej detyrat e veta në përputhje me

parimet e integritetit, duhet që të rikujtojë rregullisht dhe qartësisht stafin për

rëndësinë e integritetit, të krijojë një kulturë të hapur dhe transparente ku

pranohen kritikat, ku mund të bëhen gabime dhe çështjet e vështira mund të

diskutohen.

Në ditët e sotme integriteti i zyrtarëve të shtetit dhe i punonjësve civilë, si dhe

veprimet e tyre janë në fokus, në rritje të vëmendjes publike. Skandalet e shumta

që lidhen me korrupsionin, rritjen e kostove, paligjshmërinë ose mungesën e

profesionalizmit, nxjerrin në pah rëndësinë e kësaj çështjeje në Shqipëri dhe në

shumë vende. Reforma dhe modernizimi i administratës shtetërore, i menaxhimit

publik dhe rritja e demokratizimit dhe e hapjes së shoqërive, lejojnë dhe synojnë

zhvillimin dhe forcimin e strukturave dhe menaxhimit të integritetit në shërbimin

civil. Integriteti si komponentë i etikës rezulton të jetë një pjesë e kërkuar e

qeverisjes publike dhe e performancës së institucioneve shtetërore dhe, në

rrethana të tilla është një element i rëndësishëm, i audituesve të KLSH-së përgjatë

auditimeve të përputhshmërisë, financiar, performacë, të sistemeve të IT-së,etj.

Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH) është një gur themeli i qeverisjes së mirë të sektorit

publik, duke siguruar objektivitet dhe paanshmëri, gjatë kryerjes së angazhimeve të

auditimit. KLSH kryen vlerësime dhe opinione, nëse burimet publike menaxhohen

me përgjegjësi dhe efektivitet nga institucionet e sektorit publik, ku nëpërmjet

rekomandimeve funksionale dhe në kohë, nxit përmirësimin e llogaridhënies dhe

integritetit, në mënyrë të mundshme në rritjen e besimit tek qytetarët dhe palët e

interesuara.

Por, KLSH në kuadër të ushtrimit të funksioneve, të monitorimit të Buxhetit të

Shtetit, ushtron edhe një rol tjetër, duke nxitur mirë qeverisjen, të rrisë sistemet të

kontrollit të brendshëm dhe të ndihmojë institucionet publike në realizimin e

objektivave në mënyrë eficiente, efektive dhe duke patur në vëmendje edhe

elementët e integritetit, në përshtatshmëri të standardeve ndërkombëtare të

auditimit, si instrumente të vlefshme për matjen e klimës së integritetit apo

respektimin e kodit të sjelljes të institucionet publike.

Kështu, për të vlerësuar nëse ligjzbatuesit kanë në vëmendje integritetin duhet të

merren në konsideratë disa elementë të cilët mund të dobësojnë kredibilitetin e

institucionit, elementë të cilët duhet të jenë në fokusin e çdo audituesi. Më

konkretisht mund të përmendim:

Valentina GOLEMI


• Parakushti për autoritetet qeveritare është besimi i publikut. Një qeveri të

cilës i mungon integriteti humbet besimin e publikut dhe më pas autoritetin

e vet. Publiku duhet të jetë në gjendje ti besojë qeverisë sepse është i vetmi

ofrues i shumë shërbimeve;

• Integriteti, jo vetëm rregulla dhe ligje, por gjithashtu edhe përgjegjësi

morale. Tensioni është më i lartë atje ku rregullat mungojnë apo janë të

pasigurta, për rrjedhojë audituesi duhet të jetë në gjendje të krijojë një

opinion të pranueshëm moralisht dhe të veprojë me përgjegjësi në

përputhje me vlerat dhe standardet e një administrimi efektiv;

• Prioritet duhet t’i jepet parandalimit, sipas motos “më mirë të parandalosh

se sa të kurosh”;

• Integritetit duhet t’i kushtohet vëmendje vazhdimisht. Nëse një politikë

dobësohet atëherë kur gjërat funksionojnë siç duhet, risku për incidente

rritet. Integriteti duhet të jetë një komponent standard në menaxhim dhe

në ciklin e politikave;

• Konfliktet e interesit, nëse një anëtar i grupit të auditimit është i angazhuar

në aktivitete me pagesë ose pa pagesë jashtë shërbimit civil;

• Dhuratat/ftesat/përfitimet. Gjatë procesit të auditimit, subjekti mund të

ofrojë të mira materiale audituesit. Dhënësi tenton “të falenderojë” për të

pasur ndikim mbi audituesin, për të përmirësuar marrëdhëniet, që të presë

diçka në kthim. Pranimi i një dhurate është një rrezik për integritetin;

• Konfidencialiteti/liria e të shprehurit. Përgjatë auditimit merren mjaft

informacione dhe të dhëna, të cilat mund të jenë me interes për një palë të

tretë. Audituesit kanë të drejtën për lirinë e shprehjes me kusht që, të mos

komprometojnë punën e tyre ose të SAI-it;

• Audituesit duhet të kenë integritet ndaj, personave me cilësi të veçanta, si

politikanët apo të afërmeve.

Me anë të auditimit të integritetit KLSH synon të nxisë institucionet e sektorit publik

të kryejnë proceset e punëve me përgjegjësi dhe përgjegjshmëri, pra jo vetëm nëse

ato zbatojnë ligjet, rregulloret, etj. Kështu, KLSH duke zbatuar parimet e IntoSAINT-in

(Vetëvlerësimin e Integritetit), përpiqet të plotësojë kërkesat e INTOSAI-t dhe më

konkretisht një nga shtyllat kryesore të Strategjisë së INTOSAI-t, objektivi nr. 4, “të

udhëheqë përmes shembullit”, ku me anë të elementeve të integritetit i shtrin më

tej detyrat funksionin duke parandaluar shpërdorimin e fondeve publike, uljen e


222 Botime 2017

kostove në realizimin e detyrave dhe duke orientuar subjektet që të vendosin

individët e duhur me aftësitë që kanë në detyrat (funksionet) që i përshtaten, e për

rrjedhojë auditimi i KLSH-së, synon të ulë konfliktin e interesit ndërmjet

punonjësve, të vlerësojë nëse individi e ka të nevojshme trajnimin me qëllim rritjen

e aftësive për realizimin e objektivave.

Duhet pranuar gjithashtu, nisur nga këndvështrimi i audituesit, ky proces është i

vështirë, andaj duhen evidentuar të gjitha hapat dhe dokumentet standard që

plotësohen gjatë auditimeve të përputhshmërisë, financiare performancës dhe

teknologjisë së informacionit, duke nxjerr në pah elementët e integritetit, me qëllim

që zyrtarët publikë gjithmonë të realizojnë objektivat e tyre duke u udhëhequr nga

parimet etike dhe vlerat, pritjet, politikat dhe rezultatet e njësisë së sektorit publik.

Nga ana tjetër vetëvlerësimi i integritetit në KLSH është konsideruar si një nga

metodat inovative dhe të efektshme, me impakt rritjen e pritshmërive në zhvillim të

procesit të auditimit. Krahas zhvillimit të kapaciteteve të audituesve të cilët do të

kryejnë auditime integriteti, paralelisht KLSH është bashkuar me tendencën e

Institucioneve Supreme Europiane të Auditimit dhe ka ngritur tashmë strukturën e

tij etike, ka Kodin e tij të Etikes, po bashkëpunon me shoqërinë civile, nëpërmjet

nënshkrimit të marrëveshjeve të bashkëpunimit, po bën gjithnjë e më shumë

transparente veprimtarinë e tij, po menaxhon konfliktin e interesi nëpërmjet

deklarimeve periodike, po drejton nëpërmjet shembullit të drejtuesve të lartë, ka

qenë pjesë e Grupit për rishikim e ISSAI 30, Kodi Etikës së INTOSAI, që u miratua në

dhjetor të vitit 2016 në kongresin e XXII të INTOSAI-t në Abu Dhabi, pasi është e

rëndësishme që sjellja etike duhet të jetë pjesë integrale e veprimtarisë së tij. Në

kuadër të angazhimeve konkrete për kryerjen e auditimeve të integritetit, KLSH me

Zyrën Shtetërore të Auditimit të Hungarisë, ka nënshkruar marrëveshje

bashkëpunimi mbi auditimin e integritetit, duke shkëmbyer eksperiencën në këtë

fushë. Këto auditime, të cilat kanë filluar në radhë të parë nga vetë institucioni i

KLSH-së dhe njëkohësisht shtrihen në institucione të tjera qendrore dhe vendore,

do t’i shërbejnë detyrimeve dhe angazhimeve që shtrohen në Progres Raportet e

Komisionit Europian mbi Shqipërinë.

Në përfundim mund të themi që çdo Institucion Suprem Auditimi (SAI) edhe KLSH

synon të jetë një trupë profesionale që i kontribuon shtimit dhe kursimit të vlerës

së parave publike, duke ndihmuar në përmirësimin e menaxhimit të qeverisë e të

enteve të tjera publike nëpërmjet auditimit, duke fituar në këtë mënyrë besimin e

palëve te interesit në qeverisjen e sektorit publik.

Artan TOPJANA


DISA PROBLEMATIKA NË MENAXHIMIN E SHOQËRIVE UJËSJELLËS-KANALIZIME

DHE ROLI I KLSH

nga Artan TOPJANA – Auditues, KLSH,


Shoqëritë publike të ujësjellës kanalizimeve në vendin tonë gjenden në vështirësi

ekonomike, e cila vjen si nga niveli i ulët i arkëtimit të ujit të faturuar dhe

problematikave të tjera, por edhe si pasojë e menaxhimit të dobët të tyre. Humbjet

teknike në nivele të larta bëjnë që shpesh këto shoqëri të kërkojnë rritje të çmimit

të ujit për konsum të popullatës si rrugën më të shkurtër për rritjen e të ardhurave,

por nuk bëjnë sa duhet në lidhje me uljen e humbjeve teknike veprim i cili do të

rriste dukshëm performancën e shoqërive, rritjen e të ardhurave, investimeve dhe

cilësinë e furnizimit me ujë dhe shërbimit në tërësi. Lidhur sa më sipër, investimet

që këto shoqëri realizojnë për përmirësimin e treguesve të tyre janë në nivel të

dobët, madje edhe ato që realizohen nuk arrijnë siç duhet objektivat. Mungesa e

efektivitetit vjen që në fazën e programimit të tyre të cilat bëhen pa përcaktime të

prioriteteve, por edhe në faza të tjera siç është faza e tenderimit, apo e zbatimit.

Lidhen kontrata me vlera relativisht të larta, vlera e të cilave vjen në rritje gjatë

fazës së zbatimit si për arsye të ndryshimeve të shumta të projektit, ashtu edhe për

vonesa të vënies në operim të tyre. Mungesa e investimeve dhe realizimi pa

efektivitetin e duhur ka bërë të vështirë reduktimin e lidhjeve të paligjshme dhe

futjen e konsumatorëve si abonentë të shoqërive. Për ndërprerjen e lidhjeve të

paligjshme nuk ka ndikuar vetëm mungesa e investimit që është elementi kryesor,

por edhe vështirësitë që hasen si në aspektin social, ashtu edhe në aspektin

organizativ, pasi ndërprerja e lidhjeve të paligjshme të ujit, nuk është një proces i

lehtë siç mund të krahasohet me ndërprerjet e energjisë elektrike. Mos faturimi i

ujit të prodhuar që pothuajse për të gjitha shoqëritë është mbi normën mesatare të

konsumit, ka bërë që një pjesë e abonentëve të paguajnë fatura me çmim më të

lartë, duke paguar edhe për konsumuesit e ujit të cilët nuk paguajnë për të.


224 Botime 2017

Teknologjia që disponojnë këto shoqëri është e vjetruar dhe ka kosto të lartë

kryesisht sa i takon shpenzimit të energjisë elektrike, e theksuar tek shoqëritë që

prodhojnë ujin e pijshëm me ngritje mekanike, ose thëne me thjeshtë me sistem

pompimi. Rrjeti i tubacioneve të ujit të pijshëm dhe kanalizimeve në përgjithësi

është amortizuar, si pasojë kërkohen shpenzime të larta mirëmbajtjeje.

Jo vetëm sasia e ujit të faturuar e cila është shumë më e vogël se uji i prodhuar, por

edhe arkëtimi i sasisë së ujit të faturuar është në nivele të ulëta, problematikë e cila

është e njëjtë në pjesën më të madhe të shoqërive. Shoqëritë ujësjellës-kanalizime

duhet të bëjnë përpjekjet e duhura për rritjen e arkëtimeve, si nëpërmjet

sensibilizimit, ashtu edhe në krijimin e lehtësirave për abonentët në lidhje me

numrin e pikave të pagesës, si shkurtimin e kohës së nevojshme për realizimin e

tyre.

Nëse flasim për detyrimet që abonentët kanë për pagimin e ujit të konsumuar dhe

shërbimin përkatës, nuk mund të lëmë pa përmendur detyrimet që shoqëritë e

ujësjellës-kanalizimeve kanë për furnizimin me ujë dhe shërbimet e tjera për

popullatën në tërësi. Oraret e furnizimit me ujë janë në nivele të ulëta po ashtu dhe

presioni i ujit në tubacione është i ulët, si pasojë e të cilit krijohen kosto shtesë për

qytetarët si për ngritjen e ujit në lartësi, kryesisht ndërtesat e larta, po ashtu edhe

shpenzime të tjera të mirëmbajtjes së depozitave, tubacioneve e të tjera. Një

problem tjetër është mbifaturimi, i cili krijon probleme sociale dhe vështirësi për

popullatën. Një rast kritik ishte mbifaturimi për rreth 2715 klientë nga Shoqëria

Ujësjellës-Kanalizime Tiranë në muajin janar 2016, veprim i cili shkaktoi kosto për

klientët dhe vështirësi në menaxhimin e ankesave për vetë shoqërinë. Ky veprim në

mungesë të përgjegjësisë, shkaktuar nga Drejtori dhe stafi i IT i asaj periudhe, duhet

të bëhet shembull edhe për shoqëritë e tjera. KLSH për këtë rast ka kërkuar marrjen

e masave të nevojshme për funksionimin e një sistemi të plotë kontrolli në drejtim

të faturimit të abonentëve, për të parandaluar mbi faturimin e klientëve dhe

hartimin e rregullave të qarta për të minimizuar risqet e mashtrimit lidhur me

procesin e faturimit për klientët. Për rastin në fjalë, është kërkuar që të ndiqen

procedurat për hetimin deri në fund të ngjarjes së ndodhur në mënyrë që personat

përgjegjës të përgjigjen përpara ligjit. I është kërkuar Këshillit Mbikëqyrës të UKT

SHA, të ndjekë hap pas hapi ecurinë e këtij hetimi përmes informimit të

vazhdueshëm dhe bashkëpunimit me organin e hetimit, duke mos u mjaftuar me

shkarkimin e drejtorit ekzekutiv. Shoqëritë herë pas here bëjnë riorganizime,

ristrukturime të cilat nuk japin efektet e duhura, madje dëmtojnë interesat e

Artan TOPJANA


shoqërisë, krijojnë probleme sociale, si dhe kosto të mëdha financiare. Rast konkret

mund të përmendim largimin masiv nga puna në muajin dhjetor 2015, të 436

punonjësve nga Shoqëria Ujësjellës-Kanalizime Tiranë, me argumentin se

administrata është e mbingarkuar me burime njerëzore dhe në shumë sektorë

vendet e punës janë të dubluar. Por në fakt, rezulton se është ulur numri i

faturuesve, numri i hidraulikëve, shoferëve, teknikëve të ndryshëm si pompist,

klorinues, saldator, mekanik, teknik bilanci, inxhinier matje, etj. Ky veprim ka sjellë

pasojë për shoqërinë jo vetëm në uljen e cilësisë së shërbimit që shoqëria kryen por

edhe një faturë financiare me vlerë rreth 68 milion lekë, si pasojë e proceseve

gjyqësore të fituara nga ish-punonjësit e shoqërisë, faturë e cila i përket vetëm vitit

2016. Po të marrim në konsideratë proceset gjyqësore të pa përfunduara, kjo faturë

do të rritet më tej. KLSH ka rekomanduar ndërprerjen e praktikave të ristrukturimit

të vazhdueshëm dhe ndërhyrjen në strukturat organike të shoqërisë, me synim

shmangien e pasojave sociale dhe financiare të këtyre vendimeve, që mund t’i

shtoheshin shoqërisë si pasojë e humbjeve të proceseve gjyqësore.

Për përmirësimin e situatës së shoqërive përkatëse, por edhe rritje të shërbimit që

këto shoqëri realizojnë, KLSH përmes vendimeve të Kryetarit ka rekomanduar dhe

kërkuar marrjen e masave që kanë të bëjnë kryesisht me: hartimin e politikave të

menaxhimit të shoqërive me synim rritjen e efektivitetit të investimeve, nëpërmjet

priorizimit dhe hartimin e planeve afatgjata për ndërhyrje. Përmirësim të

teknologjisë që sa është e mundur referuar nivelit të të ardhurave. Rritjen e

menaxhimit nëpërmjet forcimit të kontrollit të brendshëm, apo strukturave të

auditit të brendshëm. Shoqërive iu është kërkuar të marrin masa rritjen e

shfrytëzimit të kapaciteteve tekniko-ekonomike për rritjen e të ardhurave nga

faturimi i ujit, uljen e humbjeve në rrjet, lidhjen e kontratave të reja, reduktimin e

ujit pa të ardhura dhe ndjekjen e arkëtimeve, me qëllim rritjen e të ardhurave nga

aktiviteti kryesor dhe realizimin e objektivave të zhvillimit të shoqërisë.

Në auditimet që KLSH ka zhvilluar në disa shoqëri të ujësjellës-kanalizimeve, ka

rekomanduar një sërë masash me karakter organizativ, ka kërkuar marrjen e

masave administrative dhe disiplinore për personat përgjegjës. Janë rekomanduar

masa shpërblim dëmi, si për rastet kur mangësitë janë konstatuar në punën e stafit

të shoqërive, ashtu edhe në realizimin e punëve publike, furnizimin e mallrave apo

realizimin e shërbimeve nga operatorë ekonomikë të ndryshëm.


226 Botime 2017

TRANSPARENCA – CILËSIA OSE GJENDJA PËR T’U BËRË TRANSPARENT

nga Mariola LLANAJ – Audituese, KLSH,


Merriam-webster në faqen https://www.merriam-webster.com/, paraqet si një nga

përcaktimet e fjalës “transparency” - the quality or state of being transparent (e cila

shqipërohet për një person me një anglishte modeste), në “cilësinë ose gjendjen për

tu bërë transparent”.

Është një frazë sa e thjeshte për dëgjuesin dhe tejet e pranueshme për tu aplikuar,

por kjo frazë është po aq dhe e komplikuar, për subjektin që duhet të bëhet

transparent, pasi ekzistojnë varianti Hamletian: To be or not to be, që ka lidhje me

dëshirën për të qenë transparent, dhe në bazë të dëshirës ka një vendimmarrje, si

dhe varianti, sa i përgatitur është në thelb për të bërë transparent, vendimmarrje të

cilat “kryqëzojnë” subjektin në vetvete, dhe kjo është e lidhur me përgjegjshmërinë

e të bërit vendimmarrje.

Rëndom, sigurisht dhe për shkak të situatës politike, ka akuza të rënda lidhur me

mos bërjen publike të vendimmarrjeve të caktuara nga ana e Qeverisë, me pasoja

për taksapaguesin, arsyet pse mbahen dhe cilat janë këto vendimmarrje, nuk janë

objekt i këtij shkrimi, pasi për çështje të caktuara Kontrolli i Lartë i Shtetit është

shprehur në raportet zyrtare të tij. Qëllimi në fakt është se çfarë pasojash sjell

mungesa e transparencës nga cilido institucion, i cili qëndron në këmbë dhe

shpenzon paratë e taksapaguesve dhe çfarë vlere të shtuar i shtohet atyre

institucioneve që kanë një qasje të mirë drejt transparencës.

Nocioni transparencë është shndërruar në një nga temat më shpesh të përdorura

kur bëhet fjalë për konceptin e mirëqeverisjes së mirë. Mashtrimi dhe korrupsioni

në sektorin publik lulëzojnë, aty ku përgjegjshmëria dhe transparenca mungojnë.

Në këtë drejtim, kur flitet për qeverisje të mirë, në esencë mendohet për frymën e

integritet në nivel institucional, me të cilën do të inkurajohet dhe do të mundësohet

https://www.merriam-webster.com/

https://www.merriam-webster.com/dictionary/transparent

Mariola LLANAJ


pavarësi, profesionalizëm dhe llogaridhënie gjatë kryerjes së kompetencave të

përcaktuara që sidomos vende si i yni e kanë të nevojshme.

Transparenca, është një forcë e fuqishme, që kur aplikohet vazhdimisht dhe në

mënyrën e duhur, mund të ndihmojë në shmangien e veprimeve korruptive dhe

përmirësimin e qeverisjes, duke nxitur kështu llogaridhënien para publikut që i ka

zgjedhur.

Zhvillimet e sotme në sferën globale dhe kombëtare, kanë sjellë nevojën e rritjes së

kontributit të Institucioneve Supreme të Auditit, për të çuar përpara qeverisjen e

vendeve të tyre, duke promovuar vlerat në rritje për përsosjen e principeve të

llogaridhënies dhe transparencës dhe të udhëheqë me shembullin e vet e të rrisë

besueshmërinë publike. INTOSAI, përmes Deklaratës në Kongresit të XXII të Abu

Dhabit, ku Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH) ishte pjesëmarrës me delegacionin e vet,

cilëson se është detyrë e Institucioneve Supreme të Auditimit të performojnë

auditime cilësore dhe të mbështesin aspiratat për mirëqeverisje.

Deklarata e Abu Dhabit cilëson implementimin rigoroz të standardeve të auditimit,

forcimin e integritetit dhe etikes dhe trajnimin e vazhdueshëm profesional me

qëllim forcimin e synimit për të rritur kontributin e SAI-ve në përforcimin e

llogaridhënies dhe transparencës në menaxhimin financiar publik në të gjithë

botën, kjo si pjesë e “Objektivave të Zhvillimit të Qëndrueshëm” në kuadër të

Axhendës 2030 të OKB-së për Zhvillim të Qëndrueshëm, e cila përforcon nevojën

dhe kërkesën për një auditim publik efektiv, duke përfshirë qeverisjen e mirë dhe

forcimin e luftës kundër korrupsionit.

Mënyra se si qeveria përdor fondet publike ka qenë dhe është një ndër çështjet më

të ndjeshme në vendin tonë. Vitet e fundit me rritjen dhe forcimin e rolit të KLSH

vihet re se fokusi nuk është vetëm shpenzimi i parave publike në përputhje me ligjet

dhe rregulloret përkatëse, por arritja e eficiencës në realizimin e këtyre

shpenzimeve. Nëpërmjet kësaj mënyre jo vetëm parandalohet ushtrimi arbitrar i

pushtetit zyrtar, por arrihet që qytetarët të marrin siguri mbi mënyrën sesi përdoren

paratë e tyre dhe ku shkojnë ato.

Kontrolli i Lartë i Shtetit në thelb kontribuon për një proces efikas të monitorimit

dhe shqyrtimit në lidhje me burimet, se si janë përdorur ato, nga kush dhe për

çfarë.

KLSH ka shumë palë të interesuara në realizimin e misionit të tij dhe besimi i këtyre

palëve do të thotë besim i publikut dhe i Parlamentit, për rezultatet e tij. Misioni i tij


228 Botime 2017

është informimi i publikut dhe i Kuvendit të Shqipërisë në lidhje me

përgjegjshmërinë e qeverisë dhe të enteve të tjera publike për përdorimin e

burimeve publike sipas ligjit, me ekonomicitet, efektivitet dhe eficiencë dhe nxitja e

kësaj përgjegjshmërie në të gjithë sektorin publik, në përputhje me praktikat më të

mira të BE-së, me standardet ndërkombëtare të INTOSAI-t dhe me ndjeshmërinë

popullore për shtimin e luftës kundër abuzimit.

Për KLSH, si një institucion publik që punon në emër të Kuvendit, aftësia për të

krijuar besimin në palët e interesuara është e një rëndësie vendimtare, dhe kjo

arrihet duke patur një nivel transparence përherë e më të lart me publikun.

Sa më i lartë ky nivel aq më të ndërgjegjësuar do të jenë qytetarët për vendin se ku

shkojnë dhe mënyrën se si përdoren paratë e tyre, dhe kjo do të përkthehet në një

reagim më të ndjeshëm për të forcuar llogaridhënien dhe për të përmirësuar

qeverisjen e mire.

Në terma profesional, nocioni i transparencës i referohet dhënies nga organet

supreme të auditimit, të një raport auditimi të besueshëm, të qartë dhe të

rëndësishëm brenda statusit të tij, mandatit dhe strategjisë.

Në këto vitet e fundit ajo që së tepërmi bie në sy është ndërtimi i një ure

bashkëpunimi me median, në kuadër kjo edhe të vizionit të Kryetarit të KLSH për

transparencë dhe komunikim efektiv me të gjitha palët e interesit në të njëjtën linjë

me praktikat më të mira.

KLSH aktualisht nëpërmjet publikimeve të saj,përfaqësohet në të gjitha mediat,

pavarësisht masës apo pozicionit të tyre në treg të gjithë trajtohen në të njëjtën

mënyre pa favorizuar askënd prej tyre. Përveç kësaj, element i rëndësishëm është

edhe raportimi publik mbi gjetjet dhe konkluzionet e auditimit dhe të aksesit publik

ndaj informacionit,apo dhe artikujt në gazetat e përditshme në vend, ku paraqiten

problematikat e hasura nga auditimet, për fushën e koncensioneve, projekteve të

huaja, ndërtimit të rrugëve, apo lejeve mjedisore, etj., ku KLSH vazhdon ta kryej në

mënyrë të vazhdueshme detyrat institucionale,duke respektuar mbrojtjen e të

dhënave personale për individë e subjekte juridike.

Për sa më sipër nga KLSH, synon të rrisë ndikimin e saj në llogaridhënie për

përmirësimin e qeverisjes dhe luftën ndaj korrupsionit. Sfida e madhe e filluar në

vitin 2012, për promovimin e kuptimit më të mirë të rolit dhe detyrave që kishte ky

institucion, mund të themi se deri tani e cila ka njohur vetëm rritje dhe nuk është

ndalur për asnjë moment të vetëm, kjo e pasqyruar në një qasje të re të rritjes së

Mariola LLANAJ


interesit të publikut ndaj produktit të KLSH, njohjes më mirë të rolit si organi

suprem auditimi në vend dhe transparencës së produktit të tij.

Ndërkohë që KLSH-ja në përputhje me programin e miratuar të transparencës,

vendos në dispozicion të publikut, pa kërkesë të tij, nëpërmjet faqes së internetit

www.klsh.org.al në një menu të veçantë të titulluar “Transparenca” të gjitha

informacionet që çmohen si të nevojshëm për tu bërë publik. Kontrolli i Lartë i

Shtetit e ka dëshmuar gjatë këtyre viteve se suksesi qëndron tek ndjekja e

standardeve dhe parimeve më të mira të auditimit bazuar në standardet e INTOSAI-t,

mes të cilave është dhe transparenca dhe llogaridhënia me palët e interesuara.

Rritja e profesionalizmit të KLSH, në nxjerrjen e konkluzioneve mbi përgjegjësitë e

lindura dhe dhënien e rekomandimeve, të cilat janë vendimtare në konceptin e

përgjegjësisë publike të administratës, kërkojnë që auditimet e tij të kenë

metodologjitë dhe praktikat e një cilësie të lartë, bazuar kjo dhe në ISSAI 12 – The

Value and Benefits of Supreme Audit Institutions – making a difference to the

lives of citizens (ISSAI- 12 -Vlerat dhe dobitë e SAI-t- duke bërë një ndryshim në

jetën e qytetarëve).

Sfida e KLSH, mbetet rritja e profesionalizmit, llogaridhënies e transparencës, duke

zbatuar procedurat që rrjedhin nga ligji dhe Standardet Ndërkombëtare, për të

siguruar një ushtrim sa më efektiv të përgjegjësive të tij në Raportet e auditimit dhe

rritjen e kontributit për një qeverisje të mirë e luftën kundër korrupsionit në

Shqipëri.

Definicioni i Transparencës për Kontrollin i Lartë i Shtetit qëndron i mishëruar në

kulturën e ndërtuar të këtij institucioni,dhe kjo është mbi të gjitha një tregues i

seriozitetit të institucionit. Dhe duhet të jetë shembull për të gjithë institucionet në

Shqipëri, për të rritur standardin institucional të transparencës online, kur realisht

për të gjithë ekzistojnë hapësira dhe potenciale që mund të shfrytëzohen për

përmirësimin e fushës së informimit.



230 Botime 2017

DOMOSDOSHMËRIA E AUDITIMIT NGA KLSH PËR BLERJET E VOGLA

nga Lolita BAHOLLI dhe Kristaq GJURGJAJ – Auditues, KLSH,


Legjislacioni shqiptar për prokurimet publike parashikon veprimet ndërmjet

autoritetit kontraktor dhe operatorit ekonomik, për të siguruar cilësinë e

mallrave, punëve dhe shërbimeve.

Në kontratat për punë civile, autoriteti kontraktor është i detyruar të mbikëqyrë

zbatimin e kontratës si dhe të kolaudojë atë në përputhje me aktet ligjore të

fushës së ndërtimit të Republikës së Shqipërisë. Kjo për faktin se kushtet e

kontratës, duhet të përmbushen në cilësinë e kërkuar, me qëllim që objekti i

kontratës së furnizimit për punë civile të përmbushë qëllimin e tij. Në total sipas

statistikave të Agjencisë së Prokurimit Publik (APP), në raportin vjetor të saj për

vitin 2016, rezulton se përqindja që zë fondi i kursyer ndaj fondit limit të

prokuruar në 5067 procedura prokurimi në nivel vendi, me fond limit 108.2

miliard lekë është 8.5 përqind.

Në auditimet e kryera nga Kontrolli i Lartë i Shtetit në bashki të ndryshme, ka

rezultuar që në përgjithësi procedurat e prokurimit për shërbimin e mbikëqyrjes

dhe kolaudimit kryhen me procedurën “blerje me vlerë të vogël”. Procedurat e

prokurimit me vlerë të vogël zënë numrin më të madh të procedurave të

zhvilluara në sistemin elektronik, duke qenë se janë procedura të thjeshtuara në

krahasim me llojet e tjera të procedurave konkurruese si në drejtim të kritereve

për kualifikim ashtu edhe në drejtim të afateve të reduktuara brenda të cilave

zhvillohen.

Sa më sipër i bën ato lehtësisht të zbatueshme nga Autoriteti Kontraktor dhe

lehtësisht të aksesueshme nga Operatorët Ekonomikë, sidomos ata të biznesit të

vogël dhe mesëm që janë edhe ofertuesit kryesorë në këto lloj procedurash.

Nisur nga statistikat e prezantuara në analizën vjetore të vitit 2016 të Agjencisë së

Prokurimit Publik, rezulton se përqindja që zë fondi i kursyer ndaj fondit limit për



Nga auditimi i zbatimit të procedurave të prokurimit me blerje me vlerë të vogël,

për mbikëqyrje dhe kolaudim, konstatohet se nga ana e komisioneve të blerjeve

me vlera të vogla nuk gjykohet për vlera anomalisht të ulëta, kërkesë kjo e nenit

56, të LPP, nëse oferta e dorëzuar, rezulton anomalisht e ulët në lidhje me

shërbimet e ofruara, për mbikëqyrje dhe kolaudim punimesh, atëherë Autoriteti

Kontraktor i kërkon ofertuesit në fjalë të justifikojë çmimin e ofruar. Nëse

ofertuesi nuk arrin të japë një justifikim që të bindë Autoritetin Kontraktor,

atëherë ky i fundit ka të drejtë të refuzojë ofertën. Nga auditimet ka rezultuar se

nuk kërkohen të dhëna për anën ekonomike të metodës së shërbimeve të ofruara

apo zgjidhjet teknike të ofruara dhe/ose ndonjë kusht favorizues të

jashtëzakonshëm, që ka ofertuesi për kryerjen e këtyre shërbimeve, kjo për faktin

se bazuar në Ligjin nr. 8402, datë 10.09.1998 “Për kontrollin dhe disiplinimin e

punimeve të ndërtimit”, në nenin 8, është përcaktuar rëndësia dhe detyrat e

mbikëqyrësit të punimeve, i cili ka përgjegjësinë e ndërtimit të objektit brenda

afateve të përcaktuara në kontratë, në përputhje me projektin, në përputhje me

kushtet teknike në fuqi dhe rregullat e sigurimit teknik. Ai duhet të sigurojë

cilësinë e materialeve të ndërtimit dhe produkteve të ndërtimit, të cilat duhet të

plotësojnë kërkesat e projektit në përputhje me standardet kombëtare ose

europiane. Ndërsa për kolaudatorin në nenin 12, të këtij ligji është përcaktuar se

këto procedura është 58.6 përqind (në 21914 procedura të kryera), por qëllimi

final i çdo procedure prokurimi është kriteri i çmimit më të ulët të ofruar, i cili

plotëson kriteret e përcaktuara. Ndërkohë nga auditimet e kryera nga Kontrolli i

Lartë i Shtetit, për efektivitetin e përdorimit të fondeve, konstatohet se

përgjithësisht kursimi i fondeve si rezultat i prokurimeve në kontratat e shërbimit

për mbikëqyrje dhe kolaudim punimesh janë në vlera minimale që varjon nga 10-

15 përqind, madje ka dhe raste kur janë nën 1 përqind të vlerës së përllogaritur të

kontratës. Ky fakt konstatohet në të gjitha bashkitë e audituara (Devoll, Fushë

Arrëz, Himarë, Berat, Sarandë, Konispol, etj.) dhe në pjesën më të madhe të

rasteve oferta e operatorit ekonomik të shpallur fitues nuk mbulon kostot qe ata

kanë për mbikëqyrjen dhe kolaudimin e punimeve, duke lënë shteg për abuzime

në mbikëqyrje dhe kolaudim. Nga ana e AK procedurat e prokurimit për

mbikëqyrje dhe kolaudim punimesh zhvillohen bazuar në Ligjin nr. 9643, datë

20.11.2006 “Për prokurimin publik”, i ndryshuar, neni 29, “Procedurat standarde

të prokurimit” dhe VKM nr. 914, datë 29.12.2014, “Për miratimin e rregullave të

prokurimit publik”, neni 40, “Procedura e prokurimit me vlerë të vogël”, pasi në

përgjithësi vlera e tyre nuk është më e madhe se 800,000 lekë.


232 Botime 2017

të gjitha objektet e përkufizuara në nenin 3, të Ligjit nr. 8402, datë 10.09.1998,

duhet t’i nënshtrohen kolaudimit tekniko-ekonomik, i cili ka për qëllim të

verifikojë nëse objekti është realizuar në kushtet teknike; në përputhje me

kontratën dhe anekset e saj; çmimet e aplikuara janë sipas përcaktimeve të

kontratës; si kërkesat e zbatuesit të paraqitura gjatë zbatimit të punimeve.

Sa më sipër nisur nga rëndësia e mbikëqyrësit dhe kolaudatorit të punimeve si

dhe nga procedurat e zhvilluara sipas LPP, rezulton se nga konkurrimi vlerat e

përllogaritura të kontratës të përcaktuara me VKM nr. 354, datë 11.05.2016 “Për

miratimin e manualit të tarifave për shërbime në planifikim territori, projektim,

mbikëqyrje dhe kolaudim”, janë ekstremisht të ulëta dhe nuk garantojnë objektin

e prokurimit.

Natyrshëm në punën audituese të KLSH, si pjesë e programeve të auditimit është

audituar edhe zbatimi i kontratave të mbikëqyrjes e kolaudimit, ku kanë rezultuar

një sërë shkelje e mangësi në kundërshtim me Ligjin nr. 8402, datë 10.9.1998 “Për

kontrollin dhe disiplinimin e punimeve të ndërtimit”, të cilat vijnë edhe si pasojë e

vlerave minimale të paargumentuara të kontratave të lidhura për këtë qëllim.

Kontrollit të Lartë të Shtetit ka një mandat të qartë dhe ka burime të mjaftueshme

për të siguruar një proces të kujdesshëm të prokurimit të fondeve publike, duke

mos anashkaluar auditimin e procedurave të blerjeve me vlera të vogla, të cilat

pavarësisht se janë të vogla vetëm për vitin 2016, kanë patur një vlerë totale 7.5

miliard lekë.

Brunilda ZENELI


INTEGRITETI, “THEMBRA E AKILIT” NË AUDITIM

nga Brunilda ZENELI – Audituese, KLSH,


“Forca e një kombi buron nga integriteti i shtëpisë”, për analogji këtë thënie të

Konfucit1 mund ta përshtasim “Forca e një organizate buron nga integriteti i

individit”.

Për të patur rezultatet e dëshiruara dhe për të arritur objektivat, një organizatë

duhet të zotërojë staf të mjaftueshëm dhe të kualifikuar. Megjithatë në ditët e

sotme një rëndësi tejet të veçantë ka marrë përveç profesionalizmit dhe integriteti

personal, i cili drejtëpërsëdrejti ndikon në integritetin në punë. Për të kuptuar

lidhjen mes integritetit personal dhe integritetit në punë po japim disa tregues:

Integriteti i personal:

Mbani premtimet tuaja edhe nëse kërkon përpjekje shtesë;

Kthehuni në një dyqan dhe paguani për diçka që keni harruar për të paguar;

Asnjëherë mos tradhtoni besimin e një miku, edhe nëse keni probleme;

Mos shpifni ose mos flisni keq për dikë;

Të jeni të vlefshëm për miqtë tuaj;

Ktheni paratë që keni vërejtur se dikujt i kanë rënë, pa pritur shpërblim;

Mos lejoni që dikush tjetër të marrë fajin për diçka që keni bërë ju;

Nëse dikush ju jep informacion konfidencial, mos i tregoni askujt atë që dini, etj.

Integriteti në vendin e punës:

Zbatoni politikat dhe procedurat e kompanisë;

1 Konfuci, ishte një mendimtar, mësues, politikan teorik dhe filozofi kinez më i famshëm, themelues i

Konfucianizmit.

https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Konfucianizmi&action=edit&redlink=1


234 Botime 2017

Tregoni respekt ndaj bashkëpunëtorëve me biseda të përshtatshme dhe

ndjeshmëri;

Nëse jeni pjesë e menaxhimit, mbani punonjësit tuaj të informuar;

Mos përdorni materiale pune për përdorim personal;

Nëse bën një gabim dhe puna e ekipit dështon, mbajeni vetë përgjegjësinë;

Punoni së bashku si një ekip. Kjo ndërton besimin dhe tregon integritetin;

Nëse e gjeni veten në një konflikt interesi, dilni sa më shpejt që të jetë e

mundur;

Mos pranoni lëvdata dhe brohoritje për punën që ka kryer dikush tjetër;

Nëse ju kërkojnë të bëni diçka kundër kodit tuaj të mirësjelljes, refuzoni, etj.

Cilësitë e mësipërme individuale dhe ato që duhet të kemi gjatë aktivitetit tonë në

punë janë të ndërthurura me njëra tjetrën, aq më tepër këto reflektohen në punën

audituese e cila kërkon integritet të lartë në punë, për shkak të specifikave që

mbart. Jo më kot në literaturën dhe standardet e auditimit, një auditues duhet të

plotësojë një sërë cilësish dhe parimesh që të jetë i denjë për këtë titull. KLSH në

këtë drejtim po ecën në një hap me organizatat ndërkombëtare si INTOSAI, IDI, SAI-t

homologe. KLSH ka promovuar këtë objektiv edhe nëprmjet botimeve të ndryshme

si “Kodi etikës” ISSAI 30, “Forcimi i infrastrukturës etike në SAI dhe auditimi i etikës

në sektorin publik”, “IntoSAINT, Manuali i Vetëvlerësimit të Integritetit për

Institucionet Supreme të Auditimit”, “Mbështetje SAI-ve për rritjen e

infrastrukturës etike”, si dhe jo më pak e rëndësishme pjesëmarrja e KLSH si

anëtare e Task Force e EUROSAI-it për “Auditimin dhe Etikën” që prej qershorit të

vitit 2013, etj.

KLSH, ka përcaktuar “Standardet me rëndësi etike të auditimit”, të cilat janë në

lidhje të drejtë me përgjegjësitë e audituesit dhe nevojën për integritet të duhur

personal në ushtrimin e detyrës së tyre, me qëllim që të udhëhiqen nga interesat

publike dhe të mos kenë konflikte interesi; të mos shfrytëzojnë shërbimin dhe

besimin publik ndaj tyre, për të patur përfitime personale; të kenë kuptim të drejtë

për standardet e kontrollit; në zbatim të këtyre standardeve duhet të kenë gjykim

profesional lidhur me përcaktimin e fushës dhe metodologjisë së punës

kontrolluese, për testet e procedurat që zbatojnë, si dhe për hartimin e raportimin

e rezultateve; në tërë veprimtarinë e tyre kontrolluese, duhet të mbështeten në

dispozitat ligjore, në udhëzuesit metodologjikë, rregulloret, etj., duke u bërë pjesë e

Brunilda ZENELI


motos “KLSH që udhëheq me shembull” - ISSAI 12. Por si ndikon integriteti personal

dhe ai në punë gjatë etapave të auditimit:

Integriteti në auditim përfshin disa aspekte dhe secili prej tyre, është po aq i

rëndësishëm sa një tjetër. Kur integriteti ekziston në të gjitha fazat e procesit të

auditimit, rezultati është një auditim që tregon saktësinë, plotësinë dhe

ndershmërinë. Të gjitha këto janë përbërës kyç për të pasur integritet në procesin e

auditimit. Integriteti ka rëndësinë e tij në të gjitha fazat, në fazën e vendimmarrjes-

planifikimit, përgatitjes, fazën e kryerjes, raportimin, etj. Të gjitha këto aktivitete

janë të rëndësishme dhe secili duhet të zhvillohet me integritet.

Vendimi për auditim. Integriteti, në vendimin për auditim është kritik. Ky vendim

duhet të bazohet në një vlerësim të saktë, të plotë duke analizuar të gjitha faktet

rrethanat. Për këtë arsye KLSH, referuar edhe standardeve të auditimit, fazës së

planifikimit dhe vendimmarrjes mbi subjektet që do të auditohen i kushton një

rëndësi të veçantë. Planifikimi i auditimeve dhe marrja e vendimit se cilat

organizata publike do të auditohen gjatë një viti kalendarik, kalojnë nëpërmjet një

procesi të gjatë shqyrtimi, i cili fillon që me planin strategjik, ku përcaktohen shtyllat

kryesore dhe vizioni institucional, vijon me planin vjetor, mujor, etj. Ky proces kaq i

rëndësishëm përshkruhet nga mbledhja e të dhënave, dhe kryerja e analizave

bazuar në rrisk2 me qëllim identifikimin e atyre subjekteve dhe tematikave të cilat

kanë impakt të lartë në fondet buxhetore që menaxhojnë, ndjeshmëri të lartë

publike, e gjitha kjo me qëllim maksimizimin e efektivitetit dhe eficiencës së punës

audituese. Një analizë e kryer nga persona me integritet padyshim që jep rezultatet

e pritshme. Nëse një auditim planifikohet thjesht, me mungesë profesionalizmi dhe

përgjegjshmërie, pa kaluar në një proces analize përsa i përket rëndësisë së

subjektit, fondeve buxhetore që menaxhohen, funksioneve publike që kryen

organizata që auditohet, impaktit që përçon në jetën sociale, atëherë integriteti i

auditimit mund të vihet në pikëpyetje.

Procesi i përgatitjes së një auditimi gjithashtu, ka një peshë të padiskutueshme në

suksesin e një auditimi. Vendimi i parë kyç, është të vendoset se, ku do të fokusohet

auditimi, proces i cili duhet të kalojë nëprëmejt nja analize risku. Duhet të

vlerësohen drejtimet e auditimit, koha e kërkuar për t'i shqyrtuar dhe analizuar, si

dhe për të vendosur se sa auditorë kërkohen. Nëse ekziston një numër i

pamjaftueshëm i auditorëve në dispozicion për të kryer një shqyrtim të besueshëm,

2 Strategjia për menaxhimin e riskut (KLSH)


236 Botime 2017

rezultatet mund të vihen në pyetje. Një vendim tjetër i rëndësishëm është sigurimi

se anëtarët e ekipit kanë kualifikimet e nevojshme për të audituar kundrejt

kërkesës.

Puna në terren: Integriteti në dy fazat e mësipërme ka një vlerë të shtuar në

integritetin gjatë fazës së punës së audituesve në terren. Integriteti në dy fazat e

para, i pasuar nga një përgjegjshmëri dhe integritet gjatë punës në terren jep siguri

të arsyeshme për një përfundim të suksesshëm të auditimit, bazuar në faktet e

shqyrtuara. Përgjithësisht një auditues i kualifikuar dhe profesional ka treguar se

mund të kryejë një auditim kundrejt kërkesave dhe të verifikojë pajtueshmërinë ose

mospërputhjen, të grumbullojë një evdiencë të mjaftueshme, të saktë dhe të

besueshme. Pikërisht plotësimi i këtyre standardeve të auditimit kërkon integritet

të lartë në punë, që është produkt i integritetit personal ndërthurur me nivelin

arsimor, kualifikimet e vazhdueshme, përvojën e punës etj.

Nxjerrja e konkluzioneve. Jo më pak i rëndësishëm është integriteti edhe në këtë

fazë. Përgjegjësia e një audituesi është të shqyrtojë, të vlerësojë të nxjerrë

konkluzione dhe të marrë vendime bazuar në faktet. Nëse një auditues e bën këtë,

rezultatet e auditimit kanë më shumë gjasa të kenë integritet. Shqyrtimi i

evdidencës së mbledhur, dokumentacionit të nevojshëm, përfshirja e informacione

dhe observacioneve, rishikimi dhe kryerja e analizave të thella e të detajuara janë

domosdoshmëri për kryerjen me integritet të kësaj faze. Pa këtë lloj informacioni,

rezultatet dhe raporti mund të vihen në pyetje në të ardhmen. Një gjetje pa

dokumentacion nuk do të jetë e vlefshme.

Gjatë gjithë fazave të auditimit kërkohet integritet, i cili nuk mund të sigurohet

ndryshe përveç rekrutimit të një stafi me integritet personal, motivimit të stafit,

promovimit të tyre sipas meritave dhe vlerave, me qëllim rritjen e përgjegjshmërisë

dhe besnikërisë së tyre ndaj organizatës. Nuk mund të ketë organizatë me integritet,

pa staf me integritet. Arritja e kësaj, kërkon një mirëmenaxhim të burimeve

njerëzore, studim të sjelljes së individëve në organizatë, shfrytëzimin e aftësive të

tyre në të mirë të organizatës, shfrytëzimin e ndikimit të tyre ndaj grupit dhe ndaj

organizatës. Si çdo marrëdhënie tjetër edhe marrëdhënia individ-organizatë është

një marrëdhënie dypalëshe. Nisur nga kjo edhe vetë organizatat duhet të jenë

shpërblyese ndaj stafit, nëpërmjet sigurimit të pagave optimale, kushteve në punë,

rritjes së kënaqësisë në punë, motivimit, etj., si elementë që ndikojnë

drejtëpërsëdrejti në rritjen e integritetit dhe përgjegjshmërisë së individit ndaj

organizatës.

Miranda HAXHIA


SA NDIKON PROKURIMI ELEKTRONIK NË “INKURAJIMIN” E MARRËVESHJEVE TË

FSHEHTA MES OPERATORËVE EKONOMIKË

nga Miranda HAXHIA – Audituese, KLSH,

botuar në gazetën “55”, më 30 qershor 2017.

Legjislacioni për prokurimin publik në Shqipëri, parashikon prokurimin me mjete

elektronike, si një formë komunikimi në përputhje dhe me standardet

ndërkombëtare europiane. Referuar mjeteve ligjore të prokurimit, prokurimi

elektronik në Shqipëri është bërë forma më e praktikuar duke e renditur atë ndër

vendet e para. Për pasojë, nga janari i vitit 2009 procedurat e prokurimit elektronik

realizohen vetëm përmes SPE (sistemit të prokurimit elektronik), ndërsa aplikimi

elektronik i blerjeve me vlerë të vogël nga institucionet publike u mundësua për

herë të parë në vitin 2013. Qëllimi i tij ishte të siguronte barazi më të madhe në

procedurat e prokurimit publik, rritjen e transparencës dhe konkurencës midis

operatorëve ekonomikë si dhe uljen në një shkallë më të lartë të mundësisë për

abuzim.

Termi “prokurim elektronik” përbën tashmë një temë për diskutim në shtrirje të

gjerë si në sektorin publik dhe në atë privat. Prokurimi elektronik konceptohet në

varësi të këndvështrimeve. Meqenëse në një proces prokurimi shqetësimi parësor

është kursimi, ligjvënësi i është referuar përdorimit të mjeteve novatore përmes

përdorimit të teknologjisë së informacionit dhe komunikimit, në procedurat e

prokurimit. Në këtë aspekt, zbatimi i prokurimit elektronik do të gjeneronte kursime

dhe do të konsolidonte financat publike.

Sistemi i prokurimit elektronik, është ndërtuar në mbështetje të direktivave dhe

standardeve të BE-së. Avantazhet e tij konsistojnë në: përdorimin e teknologjisë së

informacionit që e bëjnë më të lehtë procesin, pasi përshpejton procedurat dhe i

thjeshton ato, eliminon dokumentet e tepërta shkresore, mundëson rritjen e fluksit

të informacionit dhe bën procesin transparent, rrit përgjegjshmërinë duke

mundësuar përdorimin me eficiencë të parasë publike.


238 Botime 2017

Në këtë sistem lehtësirash e përparësish, krijohet një vorbull turbullire që përdoret

nga operatorët ekonomikë në favor të interesave të tyre. Nëse nisemi nga ky aspekt

me të drejtë mund të ndodhemi para një fakti që vë në diskutim opsionin, a ndikon

sistemi i prokurimit elektronik në “inkurajimin” e marrëveshjeve të fshehta mes

operatorëve ekonomikë.

Kontrolli i Lartë i Shtetit në auditimet e kryera në subjekte të ndryshme të

administratës publike, ka konstatuar në disa raste se sistemi i prokurimit elektronik

bëhet vatër e ekzistencës së marrëveshjeve të fshehta mes operatorëve

ekonomikë. Në disa autoritete kontraktore të cilat prokurojnë fonde me vlera të

larta, si Autoriteti Rrugor Shqiptar, Drejtoria e Prokurimeve të Përqendruara etj. ku

për qëllim të nxitjes së pjesëmarrjes së biznesit të vogël dhe të mesëm, si dhe uljes

së kostos administrative, ndiqet rregulli i ndarjes në lote të kontratës për disa

blerje/shërbime homogjene apo të ngjashme, bazuar VKM nr. 914, datë 29.12.2014

“Për miratimin e rregullave të prokurimit publik” me ndryshime, vihet re ulja e

pjesëmarrësve në procedurat e prokurimit.

Megjithëse “prima facie”, në sistemin elektronik të prokurimeve të jepet përshtypja

se operatorët që aplikojnë janë në një numër të konsiderueshëm, në fazën e

shqyrtimit të ofertave rezulton që pjesëmarrja të minimizohet në atë shkallë sa

operatorët nuk paraqesin as ofertë ekonomike (pasi në SPE nuk rezulton të jetë

hedhur ky dokument), duke bërë të mundur që gara të fillojë gjithnjë vetëm me një

operator dhe vetëm në ndonjë rast sporadik mund të vazhdojnë garën dy

operatorë. Kjo mënyrë konkurimi sjell që operatorët në rastin e tenderimit në lote,

të identifikohen në SPE si pjesëmarrës në të gjitha lotet me qëllim sigurimin e

konkurrencës, por në momentin e fillimit të procedurës në fazën e shqyrtimit të

ofertës konstatohet se ata nuk kanë hedhur në sistem minimumi ofertën

ekonomike, duke krijuar hapësirë për ekzistencën e marrëveshjeve të fshehta mes

operatorëve ekonomikë.

Ky fenomen i shtuar në ditët e sotme, lë shteg për krijimin e monopolove dhe

përqendrimin e tenderave në një numër të vogël operatorësh ekonomikë duke

përjashtuar nga pjesëmarrja në konkurim biznesin e mesëm dhe të vogël.

A është sistemi elektronik i prokurimit që krijon këtë “ishull mrekullie” apo

rregullatori ligjor që favorizon këtë fenomen. Në këtë aspekt është rregullatori ligjor

që ka nevojë për përmirësime, pasi zbatimi në praktikë i ligjit kurdoherë ka të

“papriturat” e veta.

Miranda HAXHIA


Nisur nga këto konstatime të KLSH, Autoritetet Kontraktore duhet të jenë të parat

që duhet të sinjalizojnë tek Autoriteti i Konkurrencës, si i vetmi organ kompetent që

heton konkurrencën e pandërgjegjshme, mbi rrezikun e marrëveshjeve të fshehta

mes operatorëve ekonomikë. Nga ana tjetër Agjencia e Prokurimit Publik duhet të

kërkojë përmirësime ligjore duke shtuar numrin e rasteve të përjashtimit të

operatorëve ekonomikë nga konkurrimi elektronik, kur vihen re tendenca të

manipulimit në hedhjen e dokumentacionit të tenderit në sistemin e prokurimit

elektronik.


240 Botime 2017

Media për KLSH


SHKRIME PËR KLSH-në, BOTUAR NË MEDIAN E SHKRUAR

JANAR – QERSHOR 2017

05 Janar 2017

1. Gazeta “Sot”: Mbi 500 zyrtarë në sitën e SPAK, amerikanët rihapin dosjet e

mbyllura nga Llalla, ja zyrtarët që do hetohen të parët. Zyrtarët e kallëzuar

nga KLSH dhe ILDKP, preken të parët nga SPAK. Nga Kliti Topalli (faqe 3).

06 Janar 2017

2. Gazeta “Telegraf”: KLSH kallëzon në prokurori përgjegjësin e sektorit të

zhvillimit të projekteve të huaja dhe të brendshme në ARRSH, për projektet e

ndërtimit të by-pass-eve Fier e Vlorë. Dëmi ekonomik mbi 9.4 milion euro

dhe me efekt negativ për buxhetin e shtetit në shumën 835 mijë euro.

Projekti për by-pass Fier ka 3 vjet i vonuar dhe ende s’ka përfunduar (faqe 7).

3. Gazeta “Standard”: Dëm 9.4 mln euro për by-pass e Fierit e Vlorës, kallëzon

përgjegjësi i ARRSH (faqe 7).

4. Gazeta “RD”: Korrupsioni 9.4 mln euro për by-pass e Fierit e KLSH, kallëzon

përgjegjësin e ARRSH (faqe 8).

5. Gazeta “Sot”: Ngritja e SPAK fut në panik politikën, drejt rihapjes dosjet për

2 ministra, 6 ish-ministra dhe 2 kryebashkiakë. Lufta ndaj korrupsionit do

nisë me emrat e përfolur. Nga Kliti Topalli (faqe 2).

6. Gazeta “Sot”: KLSH zbardh aferën me Bypasset e Fierit dhe të Vlorës, 9.4

mln euro nga vonesat, ja shkeljet e ARRSH. KLSH: Abuzimet janë kryer për

të favorizuar kompanitë private. Nga Entela Shevroja (faqe 6).

7. Gazeta “55”: Keqmenaxhimi i fondeve në By-pass-et e Fierit dhe të Vlorës,

KLSH, padit penalisht përgjegjësin e ARRSH (faqe 10).

8. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH: Dëm 9.4 mln euro për By-pass-in e Fierit e

Vlorës (faqe 10).

9. Gazeta “Ballkan”: KLSH kallëzim penal përgjegjësit të ARRSH, 9.4 mln euro

dëme (faqe 4).


242 Botime 2017

10. Gazeta “Shqiptarja.com”: Vonesat në by-passet e Fier e Vlorë, KLSH padit

ARRSH. Dëmi në ndërtimin e rrugës 9.4 mln euro KLSH: Projekti i ndërtimit

tre vjet me vonesë (faqe 11).

11. Gazeta “Dita”: Dëmi 9.4 mln euro në By-pass-et e Fierit dhe Vlorës, KLSH

denoncon zyrtarin e ARRSH (faqe 16).

12. Gazeta “Mapo”: KLSH kallëzon zyrtarët e ARRSH për 9.4 mln euro abuzime

(faqe 4).

13. Gazeta “Panorama”: Shkelje me kontratat, KLSH kallëzon përgjegjësin e

Autoritetit Rrugor (faqe 6).

14. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: By-pass-et Fier e Vlorë, dëmi në buxhet 9.4

mln euro.Kontrolli i Lartë i Shtetit kallëzon në prokurori përgjegjësin e

sektorit të projekteve. Nga Ornela Manjani (faqe 10).

15. Gazeta “Albania Daily News”: SAI Sues Official over Euro 9.4 mln Damage

(faqe 5).

16. Gazeta “Shekulli”: By-passi Fier, kallëzon shkeljet.KLSH ka kallëzuar në

Prokurori Autoritetin Shqiptar për vonesat në projektet e ndërtimit të by-

pass-eve të Fierit e Vlorës (faqe 3).

07 Janar 2017

17. Gazeta “Sot”: KLSH kallëzon penalisht 13 zyrtarë në Korçë e Gjirokastër,

abuzime me fondet dhe pronat (faqe 3).

18. Gazeta “55”: KLSH padit penalisht në Prokurori 13 zyrtarë në Prefekturën

Korçë dhe Qarkun Gjirokastër (faqe 10).

19. Gazeta “Koha Jonë”: Abuzuan me titujt e pronësisë, KLSH padit zyrtarë në

Korçë. Abuzime në këshillin e Qarkut Gjirokastër, KLSH padi penale (faqe 16).

20. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: Abuzuan me titujt e pronësisë, prokuroria

heton 8 zyrtarë. Kontrolli i Lartë i Shtetit kallëzon në prokurori punonjësit e

Prefekturës Korçë (faqe 9).

21. Gazeta “Shqiptarja.com”: KLSH padit 13 zyrtarë, 8 nëpunës të vlerësimit të

pronave në Korçë (faqe 13).

22. Gazeta “Ballkan”: SPAK hap dosjet e ish ministrave (faqe 3).

Media për KLSH


23. Gazeta “Dita”: KLSH çon në prokurori biznesmenin e 11 zyrtarë të Qarkut

Gjirokastër dhe Prefekturës Korçë (faqe 19).

24. Gazeta “Standard”: Kallëzimi i KLSH-së. Dërgohen në prokurori 12 zyrtarë,

shkaktojnë 5.2 milion lekë dëme në Korçë e Gjirokastër (faqe 8).

25. Gazeta “Telegraf”: KLSH çon në prokurori shefat e rrugëve të Gjirokastrës

dhe të pronave të Korçës (faqe 5).

26. Gazeta “RD”: Çfarë u konstatua nga auditimi? KLSH: By pass-i i Fierit, dëmi

9.4 milion euro (faqe 10).

08 Janar 2017

27. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH kallëzon 6 anëtarë të KVO, dëm 58.9 milion lekë

(faqe 15).

28. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: Paditen 6 zyrtarë, dëmi ekonomik 58 milion

lekë. Dosja e Kontrollit të Lartë të Shtetit për Bashkinë Devoll (faqe 7).

29. Gazeta “Panorama”: Abuzime me tenderat, KLSH kallëzon gjashtë zyrtarë

në Devoll. Dëm shtetit 58.9 milionë lekë (faqe 10).

30. Gazeta “Dita”: KLSH çon në prokurori 6 zyrtarë të Bashkisë Devollit, dëmi

59 milionë lekë (faqe 15).

31. Gazeta “Sot”: Abuzime me tenderat, KLSH padit 6 zyrtarë të bashkisë. (faqe 2).

32. Gazeta “Shekulli”: KLSH kallëzon gjashtë zyrtarë (faqe 3).

33. Gazeta “Shqiptarja.com”: Morën paratë, s’realizuan rrugët KLSH padit 17

zyrtarë lokalë. Abuzimi/ 63.4 mln lekë dëme në buxhet (faqe 11).

09 Janar 2017

34. Gazeta “Telegraf”: KLSH kallëzon në prokurori 5 anëtarë të KVO të

tenderëve, të ish-Komunës Progër (faqe 9).

35. Gazeta “Telegraf”: Zyrtarët e tenderëve në ish-Komunën Hoçisht, çohen në

prokurori nga KLSH (faqe 9).

36. Gazeta ““Standard”: KLSH Kallëzon në Prokurori 6 anëtarë të KVO të

Njësisë Administrative Progër e Hoçisht (faqe 7).

37. Gazeta “55”: KLSH padit në Prokurori 6 anëtarë të Komisionit të Vlerësimit

të Ofertave të Njësisë Administrative Progër dhe Hoçisht. Akuzohen për


244 Botime 2017

shkelje të barazisë në procedurat e prokurimit dhe favorizim të operatorëve

ekonomikë privatë (faqe 8).

38. Gazeta “55”: Raporti i KLSH: Ja masakra që është bërë me shfrytëzimin e

naftës në Shqipëri. Ndikim minimal në punësim dhe të ardhurat buxhetore,

ndërsa kompanitë vijojnë të deklarojnë humbje, teksa Shqipëria cilësohet si

një nga shtetet më të pasura të Europës në rezerva hidrokarbure (faqe 8).

10 Janar 2017

39. Gazeta “RD”: KLSH: Për hidrokarburet të vendosë Kuvendi jo qeveria. KLSH

konstaton ndër të tjera se ndikimi në ekonomi i shfrytëzimit të pasurive

nëntokësore ka qenë minimal, si për sa i përket efektit në punësim dhe të

ardhurave në buxhet. Për të rritur ndikimin e këtyre marrëveshjeve në

ekonomi, KLSH, krahas miratimit nga Parlamenti, jo nga qeveria ka kërkuar

dhe hartimin e një ligji të ri (faqe 10).

40. Gazeta “RD”: Masakra shqiptare me shfrytëzimin e naftës. Sipas AKBN

është e njohur se 40 mln tonë janë të pashfrytëzuara, ndërsa 50 mln tonë

janë tashmë të shfrytëzuara. Patoz-Marinë është zona kryesore e naftës në

Shqipëri dhe më e madhja në tokë në Europë, me një sipërfaqe prej rreth

17,8 mijë hektarësh dhe rezervat e saj të provuara janë rreth 5,4 miliard

fuçi naftë (faqe 11).

41. Gazeta “Mapo”: Industria e nxjerrjes së naftës, një pasuri e nëpërkëmbur.

Raporti i KLSH: Me shfrytëzimin e naftës në Shqipëri është bërë masakër.

Marrëveshjet koncesionare sjellin të ardhura minimale në buxhet e punësim

për shkak se kompanitë shfrytëzuese vijojnë të deklarojnë humbje (faqe

9-10).

42. Gazeta “55”: KLSH: Marrëveshjet për hidrokarbure të miratohen nga

Parlamenti, jo qeveria.“Ministria e Energjisë dhe Industrisë të propozojë

miratimin e marrëveshjeve të hidrokarbureve në Kuvendin e Shqipërisë, me

qëllim sigurimin e një modeli dhe treguesve të tyre me mbështetje sa më të

gjerë, si dhe të shmangë mbylljen e ciklit të vendim-marrjes brenda

qeverisë, kjo për shkak dhe të kohëzgjatjes me periudha që tejkalojnë

mandatin e një qeverie”. Në këtë përfundim ka arritur KLSH, i cili ka

përfunduar auditimin e performancës për “Procedurat dhe rezultatet e

marrëveshjeve hidrokarbure në Shqipëri” (faqe 8).

Media për KLSH


43. Gazeta “Sot”: KLSH: Marrëveshjet për hidrokarburet të miratohen nga

Parlamenti, jo qeveria. (faqe 12).

44. Gazeta “Albania Daily News”: Sai Recommendations. Hydrocarbons

Agreements Must Be Approved by Parliament. SAI stated that the impact on

the economy of underground recources’ exploitation has been minimal, both

in terms of the effect on employment and income in the budget. (faqe 4).

11 Janar 2017

45. Gazeta “RD”: KLSH: Bankers 12 vjet humbje dhe në aktivitet!KLSH kërkon nga Ministria e Energjitikës që brenda tremujorit të parë të rishikojë Rregulloren e Brendshme të funksionimit, me qëllim që Drejtorisë së Politikave dhe Zhvillimit të Hidrokarbureve ti vendosë si detyra prioritare për ndjekjen e zbatimit të marrëveshjeve hidrokarbure të nxjerrjes së naftës

dhe gazit, nëpërmjet bashkërendimit të vemprimtarisë me AKBN dhe Albpetrol në terma realë. (faqe 8).

46. Gazeta “Standard”: KLSH: Ja si po shpërdorohen fondet e destinuara për

ish-pronarët nga e përkëdhelura e Edi Ramës! Lumë abuzimesh në

Agjencinë e Trajnimit të Pronës; për një gjë të tillë u dyshua menjëherë,

sapo u mor vesh që kryeministri vendosi në drejtim të Agjencisë një besnike

të tij të vjetër, ish-drejtuese në Bashkinë e Tiranës,me të cilën e lidh edhe

miqësia “pariziane”me të jatin,ish-kandidat i Byrosë Politike Llambi

Gegprifti. Nga Ervin Kaduku (faqe 6-7).

47. Gazeta “55”: KLSH: Bankers Petroleum, 12 vjet me humbje, jashtë çdo logjike

ekonomike. Kontrolli i Lartë i Shtetit e ka konsideruar absurditet faktin se

koncesionari më i madh i naftës në vend, Bankers Petroleum, vijon të

deklarohet me humbje edhe pas 12 vitesh aktivitet në Shqipëri. (faqe 11).

48. Gazeta “Tema”: Bankers Petroleum 12 vjet me humbje, jashtë çdo logjike

ekonomike. (faqe 6).

49. Gazeta “Sot”: KLSH: Bankers Petroleum, 12 vjet me humbje, jashtë çdo

logjike ekonomike. (faqe 11).

50. Gazeta “Albania Daily News”: SAI: Banker’s Claim of Losses Has No Sense.

State Audit Institution has pointed out that Bankers continues to clain that

its revenues do not cover the costs and that all of this “has no theoretical,

practical, economic or financiar sense”. (faqe 4).


246 Botime 2017

12 Janar 2017

51. Gazeta “Telegraf”: KLSH propozon: Marrëveshjet për hidrokarbure të

miratohen nga Parlamenti, jo nga Qeveria. Argumentet e parashtruara, a do

të ketë vullnet politik nga maxhoranca, për të mbrojtur interesat publike?

Zhvillimi i sektorit të naftës dhe gazit nëpërmjet marrëveshjeve për

hidrokarbure kërkohet kryesisht në kushtet e vendeve që kanë mungesë të

kapaciteteve teknike, njerëzore dhe financiare vendase, duke ia ofruar këtë

rrjedhimisht investitorëve të huaj të fushës. (faqe 8).

15 Janar 2017

52. Gazeta “Shqiptarja.com”: Inxhiniere te SHISH e mekanike te Gardës ne

tendera te Prokurorisë. Nga Elton Qyno (faqe 4).

16 Janar 2017

53. Revista MONITOR: Raporti KLSH: Masakra me shfrytëzimin e naftës në

Shqipëri. Ndikim minimal në punësim dhe të ardhurat buxhetore, ndërsa

kompanitë vijojnë të deklarojnë humbje, teksa Shqipëria cilësohet si një nga

shtetet më të pasura të Europës në rezerva hidrokarbure (faqe 32).

20 Janar 2017

54. Gazeta “55”: Veliaj pranon raportin e KLSH: Çmimi i biletës u rrit në përfitim

të operatorëve privatë. Pas një raporti kritik të Kontrollit të Lartë të Shtetit

për vendimin e debatuar të rritjes së çmimit të biletës së transportit urban

nga 30 në 40 lekë, Bashkia e Tiranës deklaroi se në fakt, rritja e çmimit nuk

qe një indeksim, siç është shprehur më parë, por një “masë e marrë në

kushtet e emergjencës” pas presionit të operatorëve (faqe 5).

22 Janar 2017

55. Gazeta “Sot”: KLSH: Fenomeni dobëson performancën dhe sjell

keqmanaxhim të fondeve. Ministria e Financave prej 3 vitesh me gjysmë

stafi, KLSH i kërkon Ahmetajt plotësimin e vendeve vakante. Shkeljet, 280

mijë lekë një biletë avioni (faqe 11).

23 Janar 2017

56. Gazeta “55”: KLSH: Tirana, gjendje e mjerueshme me mbetjet, larg

parametrave evropiane, landfilli jashtë standardeve. Sipas raportit të KLSH,

Bashkia e Tiranës nuk ka zbatuar legjislacionin për ndarjen dhe

Media për KLSH


grumbullimin e mbeturinave që në burim, fakt ky që ka influencuar

negativisht në gjendjen e vend-depozitimit të Sharrës si dhe mos furnizimin

me lëndë të parë të subjekteve private që merren me riciklimin e

mbeturinave sipas llojit (faqe 5).

57. Gazeta “Standard”: Na “grijnë” në taksa, po ja si shpërdorojnë paratë e

taksapaguesve!Lëmsh skandaloz në Ministrinë e Financave: ndryshime

destinacionesh të fondeve, rritje shumë të mëdha të shpenzimeve për

aparatin krahasuar me vitet e mëparshme, rrëmujë me punonjësit me

kontratë. Nga Ervin Kaduku (faqe 6-7).

58. Gazeta “Standard”: Raporti i KLSH “Tirana me gjendje të mjerueshme për

mbetjet, landfilli jashtë standardeve”.Nga kontrollet e grupit të auditimit, si

dhe nga informacionet e komunitetit rezultuan 24 venddepozitime të

paligjshme (faqe 8).

24 Janar 2017

59. Gazeta “Telegraf”: KLSH, gati plani për zhvillimin e analizave audituese të

departamenteve me studentët e universiteteve. Kjo nismë, një model me

standarde kualifikimi praktik, ku studentët verifikojnë njohuritë që kanë

marrë në auditorë (faqe 3).

60. Gazeta “Sot”: Dosjet e abuzimeve drejt rihapjes nga SPAK, 2 miliardë euro

janë vjedhur nga pushtetarët shqiptarë, ja personat që rrezikojnë rihetimin.

Në prokurori, aktualisht janë paditur mbi 400 persona për abuzime me

detyrën dhe fshehje pasurie. Interesant është fakti se këto dy vepra penale

do jenë kompetencë e Strukturës Speciale Antikorrupsion dhe kushdo

person që nuk ka mbyllur llogaritë me drejtësinë duhet që të përgjigjet

atje... (faqe 2).

61. Gazeta “Sot”: KLSH: Menaxhimi i mbetjeve urbane në Tiranë lë për të

dëshiruar (faqe 12).

62. Gazeta “Sot”: KLSH :Crown Agents iu paguan 5 mln euro të paplanifikuara

(faqe 12).

63. Gazeta “55”: Raporti i KLSH: Financat i paguan Crown Agents 5 milionë

euro të paplanifikuara në buxhet në 2015.Edhe sot nuk ka pasur

transparencë nga financat se sa është paguar në total Crown Agents dhe

nëse i është mbajtur ndonjë pjesë pagese për shkak se nuk ka plotësuar


248 Botime 2017

objektivin e rritjes së të ardhurave për të dyja vitet, sidomos për vitin 2015,

kur të ardhurat ranë edhe në raport me faktin.... (faqe 8).

65. Gazeta “RD”: Kontrata e plehrave, Veliaj refuzon KLSH. KLSH: Tirana,

gjendje e mjerueshme me mbetjet, larg parametrave evropiane, landfilli

jashtë standardeve (faqe 10-11).

66. Gazeta “Standard”: KLSH: Ja si u abuzua me fondet për kompaninë Crown

Agents. Ku shkuan miliona euro shpenzime, që inicioi Edi Rama për

performancën e doganave shqiptare, me këshillë të gruas së Tony Blairit?

(faqe 6-7).

67. Gazeta “Albania Daily News”: SAI: FinMin Paid Euro 5 mln to Crown Agents

in 2015. After funds were revised, it ëas seen that Euro 5 mln were griven

to Crown Agents. (faqe 4).

26 Janar 2017

68. Gazeta “Sot”: Tenderi 5.7 milionë euro për kamerat e trupit të policisë,

Prokuroria nis hetimet pas kallëzimit të KLSH. Tenderi është bërë me

prokurim të drejtpërdrejtë dhe kap shifrën e 5.7 milion eurove. Në

kallëzimin e KLSH-së thuhet se inspektorët kanë konstatuar mangësi në

procedurat e tenderimit, në skualifikimin e kompanive të tjera konkurruese.

(faqe 14).

69. Gazeta “55”: KLSH çon në prokurori zyrtarët e Ministrisë së Brendshme,

shkaktuan 2 mln euro dëm financiar nga tenderi 5.7 mln euro për kamera

trupi (faqe 5).

70. Gazeta “Panorama”: Prokuroria hetim tenderit të kamerave të policëve. KLSH paditi tenderin 3.2 mln euro, kërkohen dokumentet. Nga Trashgim

Sokolaj (faqe 10).

71. Gazeta “RD”: Prokuroria nis hetimet për 5.7 mln eurot e kamerave të trupit

të policisë. Kallëzimi është dorëzuar gjatë ditëve të para të këtij viti nga

64. Gazeta “RD”: KLSH: Financat i paguan Crown Agents 5 milionë euro të

paplanifikuara në buxhet. KLSH konstaton se, “Këto shpenzime të

paparashikuara në buxhetin fillestar të Ministrisë së Financave, duke u

miratuar rast pas rasti me VKM, mbeten deri diku jashtë autoritetit të

aparatit, nga buxheti i të cilit në përfundim këto fonde ekzekutohen (faqe 7).

Media për KLSH


Kontrolli i Lartë i Shtetit për akuzën e “shkeljen e barazisë së pjesëmarrësve

në tendera apo ankande publike” në bashkëpunim (faqe 8).

72. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: Kamerat e trupit të policisë, prokuroria nis

hetimet për tenderin 5.7 mln euro. Në kallëzimin e KLSH-së thuhet se

inspektorët kanë konstatuar mangësi në procedurat e tenderimit, në

skualifikimin e kompanive të tjera konkurruese, duke shpallur fituese një

kompani e cila ka modifikuar me pjesë të ndryshme kamerat e trupit (faqe 8).

73. Gazeta “Dita”: KLSH e denoncoi: Prokuroria nis hetimet për tenderin e

kamerave të Policisë. Organi i akuzës mori kallëzimin në fillim të muajit për

parregullsi ligjore në procedurat prokuruese të tenderit me vlerë 5.7 mln

euro. Dyshohet se kompania fituese nuk ka kryer punë me cilësi, pasi

kamerat janë të modifikuara. Nën hetim 10 anëtarët e Komisionit. (Reagimi

i Ministrisë së Brendshme: “Nuk ka asnjë shkelje, tenderi 3.28 mln euro,

Prokuroria asnjë shkresë për hetimin) (faqe 11).

74. Gazeta “ Shekulli”: “Kamerat e trupit të policisë”, KLSH çon Tahirin te Llalla.

Ky tender thuhet në dosje, është bërë me prokurim të drejtpërdrejt dhe kap

shifrën e 5.7 mln eurove. Nga Nikoleta Kovaçi (faqe 14).

27 Janar 2017

75. Gazeta “Sot”: Zbardhet raporti i KLSH për vitin 2016, 17.8 miliard lekë

abuzime me investimet, dëmet më të shumta nga ARRSH dhe Ministria e

Shëndetësisë. Në total sipas KLSH shifra e abuzimit shkon në 17.8 miliard

lekë. Raporti konstaton gjithashtu se rreth 2 miliardë lekë abuzime janë

bërë vetëm me financimet e huaja, problematikë kjo e njohur në vendin

tonë. Në arritjen e këtij përfundimi KLSH ka zhvilluar 20 auditime për vitin

2016.... Nga Bujar Muçaku (faqe 5).

30 Janar 2017

76. Gazeta “Standard”: Parqet Kombëtare/KLSH: Menaxhimi i lë për të

dëshiruar, dëmtime flagrante (faqe 7).

77. Gazeta “Standard”: Rinovimi teknologjik i Financave, rrugë për abuzime me

taksat e shqiptarëve. Kompjuterizimi i Tatimeve dhe sistemit të pagesave

nuk ka ndalur dot dorën e gjatë të shpërdoruesve të parave publike. Nga

Ervin Kaduku (faqe 8-9).


250 Botime 2017

78. Revista MONITOR: Raporti i KLSH: Buxheti 2015. Financat i paguan Crown

Agents 5 mln euro të paplanifikuara (faqe 31-32).

31 Janar 2017

79. Gazeta “Shqiptarja.com”: Shërbimet sekrete jashtë çdo kontrolli. KLSH nuk

ka kapacitet për të kontrolluar ekzekutimin e buxhetit nga sektorët e

sigurisë. Nga Adriatik Doçi (faqe 13).

80. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: Kompesimi i pronarëve, si do të ndahen 3.33

miliard lekë. Dosjet “shkeljet”, 37 pronarët që duhet të kthejnë paratë.

(faqe 7).

01 Shkurt 2017

81. Gazeta “Telegraf”: Kryetari i KLSH-së, z.Bujar Leskaj takoi në Uashington DC

drejtues të lartë të Zyrës së Auditimit të Qeverisë së SHBA (GAO). Drejtuesit

e GAO-s vlerësuan arritjet e KLSH-së, sidomos treguesit e mbulimit me

auditime, gjetjet për miradministrimin e Buxhetit të Shtetit, kallëzimet

penale, indeksin e dobishmërisë në auditim, etj. Gjatë bisedës u theksua

rëndësia që kanë çështjet e etikës dhe integritet për Institucionet Supreme

të Auditimit (faqe 6).

82. Gazeta “Koha Jonë”: Leskaj në SHBA, takim me drejtues të Auditit

Amerikan. Kryetari i Kontrollit të Shtetit, takon drejtues të lartë të GAO-S në

Uashington D.C (faqe 11).

83. Gazeta “RD”: I padituri si hajdut nga KLSH dhe avokat i Ervin Roshit do

Drejtësinë. Plarent Ndreca, aktualisht me detyrë Sekretar i Përgjithshëm i

Ministrisë së Arsimit aplikon si Shoqëri Civile për të qenë pjesë e Këshillit të

Lartë të Prokurorisë (faqe 8).

84. Gazeta “55”: Bujar Leskaj: Ekspertiza amerikane, me rëndësi për

modernizimin e KLSH. Kreu i KLSH-së takon drejtues të lartë të GAO-s në

Uashington z. James-Christian Blockwood, Drejtor i Planifikimit Strategjik

dhe i Marrëdhënieve me Jashtë dhe znj. St. Laurent, Drejtoreshë e Qendrës

së Ekselencës në Auditim (faqe 11).

02 Shkurt 2017

85. Gazeta “RD”: Kreu i KLSH-së takon drejtues të lartë të GAO-s në Uashington

(faqe 5).

Media për KLSH


86. Gazeta “Dita”: Palaço i Rilindjes. Raportet e KLSH: Drejtoritë e PDIU-së, një

histori e pashembullt abuzimesh. A mund të vazhdojë të provokohet

sovrani duke mbajtur ende në zyrat e shtetit simbole (faqe 5).

06 Shkurt 2017

87. Gazeta “Panorama”: Tiranë, Prokuroria heton “Bankers” për “evazion” 100

milion dollarë. Hetimet nga qershori 2016 pas kallëzimit të KLSH. Nga

Trashgim Sokolaj (faqe 12).

88. Gazeta “Standard”: “Armani” për policët??!! Nga auditimi u konstatua se

nga Komisioni i Vlerësimit të Ofertave, në procesin e vlerësimit dhe

kualifikimit të dokumentacionit të operatorëve ekonomikë (OE) është

përdorur standard i dyfishtë në vlerësimin e pjesëmarrësve në tender. Nga

Ervin Kaduku (faqe 10-11).

07 Shkurt 2017

89. Gazeta “Sot”: KLSH zbulon skandalin, Bankers 12 vite me humbje, miliona

dollarë humbje shtetit nga skema abuzuese.KLSH: Shteti përfiton vetëm 1%

të prodhimit, 10% të rentës minerare si dhe zvogëlim të vazhdueshëm të

prodhimit paraekzistues (faqe 12).

90. Gazeta “Shqiptarja.com”: KLSH zbulon “malin” me borxhe: 588 milion euro

të pashlyera. KESH, OST dhe OSSHE nuk arrijnë të dalin nga bataku i

detyrimeve shumëvjeçare.“Lëmshi” i energjisë mund të rritë faturat e

biznesit. Nga Genc Kondi (faqe 12-13).

91. Gazeta “Albania Daily News”: Police Dressed in “Armani”?!Tradition of

abuse. Nga Ervin Kaduku (faqe 10).

08 Shkurt 2017

92. Gazeta “Telegraf”: KLSH hap “pusin” e abuzimeve të “Bankers”, koncesioni

12 vjet “humbje” që nuk i jep shtetit asnjë qindarkë. Kjo kompani përveç

dëmtimit të banesave dhe tokave në Zharrëz, ka kufizuar përfitimet e

Shtetit Shqiptar vetëm në 1% të prodhimit, në 10% të rentës minerare, si

dhe në zvogëlim të vazhdueshëm të prodhimit paraekzistues... (faqe 4).

93. Gazeta “RD”: Sistemi energjetik, KLSH: Ka abuzime në kurriz të qytetarëve

(faqe 4).


252 Botime 2017

09 Shkurt 2017

94. Gazeta “Standard”: Kontrolli i Lartë i Shtetit “Zonat e mbrojtura

shfrytëzohen pa kriter për ndërtimin e HEC-ve dhe aktivitete minerale”.

“Ndërtimi i HEC-eve në kundërshtim me legjislacionin dhe Konventën për

Ruajtjen e Jetës së Egër Europiane dhe Habitateve Natyrore (Konverta e

Benrnës), por edhe ligjet shqiptare për mbrojtjen e specieve të Listës së

Kuqe” (faqe 8).

95. Gazeta “RD”: KLSH: Hiçka dhe Gjiknuri duhet të përballen me ligjin (faqe 3).

96. Gazeta “RD”: KLSH zbulon kaosin në menaxhimin e parqeve kombëtare

(faqe 10).

97. Gazeta “RD”: OSHEE 370 milion borxh ndaj KESH (faqe 11).

98. Gazeta “55”: KLSH zbardh borxhet e energjetikës, OSHEE nuk i ka paguar

KESH në vjet 370 mln euro fatura energjie. Kontrolli i Lartë i Shtetit gjeti

disa problematika në marrëdhëniet financiare ndërmjet kompanive publike

të energjisë, sidomos në raport me sistemin e detyrimeve që i kanë njëra -

tjetrës (faqe 10).

10 shkurt 2017

99 Gazeta “Tirana Times”: State audit uncovers €534 mln in abuses. The

identified abuses involve financiar violations in income and spending at

abort €188 milion and falure to apply financiar disipline with a negative

impact of abort €346 milion in the audited institutions (faqe 11).

100 Gazeta “Albania Daily News”: SAI Finds Irregularities in Administration of

Protected Areas (faqe 4).

14 Shkurt 2017

101. Gazeta “Sot”: Raporti i KLSH, Doganat dhe Tatimet nuk pranojnë të shlyejnë

detyrimet, kërkohet marrja e masave ndëshkuese. KLSH: Drejtoria e

Përgjithshme e Doganave dhe Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve të

marrin masa. Nga Bujar Muçaku (faqe 12).

102. Gazeta “Standard”: Dështojnë sërish Gjiknuri e Rama, askush nuk do të

bëhet palë në vjedhjen e “arit të zi”. Asnjë kompani nuk shfaq preferencë

që te hyjnë me investime në fushën e hidrokarbureve, mbeten pa

koncesionuar fusha të tëra nafte e gazi. Nga Ervin Kaduku (faqe 8-9).

Media për KLSH


16 Shkurt 2017

103. Gazeta “Sot”: KLSH merr pjesë në takimin e VIII-të për Auditimin e Etikës

(faqe 10).

104. Gazeta “55”: KLSH në takimin e VIII-të organizuar nga grupi Task-Forcë

(EUROSAI) për Auditimin e Etikës (faqe 11).

105. Gazeta “Telegraf”: Tatimet dhe doganat, nuk zbatojnë rekomandimet e

KLSH për dëmet ndaj shtetit, përballje me drejtësinë (faqe 6).

106. Gazeta “Telegraf”: KLSH merr pjesë në takimin e VIII-të për Auditimin e

Etikës, organizuar nga grupi Task-Forcë (EUROSAI) për Auditimin e Etikës

(faqe 8).

107. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH merr pjesë në takimin për Auditimin e Etikës.

Takimi i VIII-të për Auditimin e Etikës, organizuar nga grupi Task-Forcë

(EUROSAI) për Auditimin e Etikës (faqe 16).

17 Shkurt 2017

108. Gazeta “Telegraf”: Kryetari i KLSH-së takon drejtues të Unionit të

Punonjësve të Shqipërisë (faqe 9).

109. Gazeta “Sot”: Nxjerrja e naftës, KLSH auditime kompanive (faqe 5).

110. Gazeta “Koha Jonë”: Pushimi nga puna i naftëtarëve, Leskaj: Do

kontrollojmë “Alpetrol”. Kryetari i KLSH-së takon drejtues të Unionit të

Punonjësve të Shqipërisë (faqe 15).

111. Gazeta “RD”: Pushimi nga puna i naftëtarëve, Kryetari i KLSH-së takon

sindikalistët (faqe 9).

18 Shkurt 2017

112. Gazeta “RD”: Raporti i KLSH, si e shkatërroi Rama Institutin e

Monumenteve të Kulturës. (faqe 4).

113. Gazeta “55”: Kryetari i KLSH-së takon drejtues të Unionit të Punonjësve të

Shqipërisë. (faqe 11).

114. Gazeta “Telegraf”: Zbulohet “zifti” i abuzimeve shtetërore në

“Albpetrol”.KLSH: 15 miliardë leke dëme në 15 muaj (faqe 6-7).


254 Botime 2017

19 Shkurt 2017

115. Gazeta “Panorama”: Makinat, raporti i KLSH: Si u shpëtojnë gjobave

debitoret (faqe 9).

20 Shkurt 2017

116. Gazeta “Dita”: Gjykata rrezon padinë e KLSH ndaj ish Kryetares se KQZ për

shpërdorim detyre (faqe 15).

117. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: KLSH: Ku abuzuan Rama e Kumbaro me

shembjen e stadiumit “Qemal Stafa” (faqe 12).

118. Gazeta “Tema”: Gjykata rrezon padinë e KLSH për shpërdorim detyre ndaj

Luzit (faqe 6).

119. Gazeta “Tema”: Auditi, KLSH:Albpetrol nuk ka arkëtuar 3 mld leke nga

ARMO (faqe 10).

120. Gazeta “Tema”: Raporti i KLSH, Albpetrol: Sulm i Leskajt, ne s’mbledhim

borxhet (faqe 11).

121. Gazeta “Albania Daily News”: SAI: Albpetrol has caused lek 15 bln damage

to State Budget (faqe 4).

21 Shkurt 2017

122. Gazeta “Telegraf”: Dosjet e mbyllura nga organet e hetimit dhe gjykimit të

qarkut të Fierit do të rihapen nga Gjykata e Lartë dhe do të depozitohen

pranë institucionit të ri të Vettingut. (faqe 5).

22 Shkurt 2017

123. Gazeta “Standard”: KLSH: Perceptimi i banorëve për bashkitë e reja është

negativ. (faqe 11).

124. Gazeta “55”: Anketimi i KLSH: Perceptimi i qytetarëve nuk është pozitiv për

bashkitë e reja. KLSH ushtroi kontroll të imtësishëm në bashkitë Shkodër,

Vlorë, Selenicë, Berat dhe Kuçovë (faqe 10).

125. Gazeta “RD”: KLSH: Perceptim negativ i qytetarëve për bashkitë e reja.

(faqe 13).

126. Gazeta “Koha Jonë”: Anketimi i KLSH: Perceptimi i qytetarëve s’është

pozitiv për bashkitë e reja (faqe 10).

Media për KLSH


25 Shkurt 2017

127. Gazeta “Shqiptarja.com”: Rimbulsimi i shërbimit të hemodializës Spitali

Amerikan e tre zyrtarët nën hetim. (faqe 10).

28 Shkurt 2017

128. Gazeta “Sot”: Bujar Leskaj prezanton raportin e KLSH për vitin 2016. Kreu i

KLSH denoncon: 534 milionë lekë i janë vjedhur buxhetit të shtetit,

institucionet nuk shkarkojnë zyrtarët e korruptuar.. (faqe 4).

129. Gazeta “Telegraf”: Auditimi publik në shërbim të qytetarëve. Me gjithë

punën ose arritjet individuale të institucioneve tona, përballë përgjegjësisë

së madhe që kemi ndaj qytetarëve për t’u siguruar atyre një frenim dhe

pakësim efektiv të korrupsionit dhe mashtrimit financiar me pronën, fondet

dhe shërbimet publike, e ndjejmë që kemi jashtëzakonisht shumë për të

bërë. (faqe 10-11).

130. Gazeta “55”: Analiza e KLSH në Vlorë/Leskaj: Vetëm gjatë 2016-s, dëmi

ekonomik i qeverisë shkon në 188 milionë euro. Kreu i KLSH, Bujar Leskaj

gjatë analizës vjetore të këtij institucioni theksoi se dëmi ekonomik që iu

shkaktua shtetit shqiptar nga parregullsi të mëdha dhe shkelje financiare në

të ardhurat publike kap shifrën prej 73 miliard lekë ose 534 milionë euro,

gjatë 4 viteve të fundit. (faqe 5).

131. Gazeta “RD”: KLSH: Dëmi ekonomik për 2016 kap shifrën e 534 milion

eurove. (faqe 4).

132. Gazeta “Standard”: “Një dëm i madh ekonomik prej 534 milion euro duhet

të na shqetësoj të gjithëve”. (faqe 18).

133. Gazeta “Koha Jonë”: 176 zyrtarë të paditur në një vit nga KLSH. Kreu i KLSH,

Bujar Leskaj: Korrupsioni i pranishëm në të gjitha poret e administratës. 534

milion euro shtetit në një vit. (faqe 10).

134. Gazeta “Dita”: Leskaj: KLSH ka raportuar për problemet me Bankers. (faqe

10).

01 Mars 2017

135. Gazeta “Telegraf”: KLSH zbulon 534 milionë euro abuzime. (faqe 9).

136. Gazeta “Telegraf”: Larg politikës, të hapur me publikun, të rreptë me

financat publike. (faqe 9).


256 Botime 2017

137. Gazeta “RD”: Qeveria Rama, 9.4 milion euro dëme me by passin e Vlorës.

02 Mars 2017

138. Gazeta “Telegraf”: Zhvillohet Analiza vjetore e KLSH-së për vitin

2016.Veprimtaria e KLSH-së përshkohet nga një luftë e thelluar kundër

korrupsionit. (faqe 10-11).

139. Gazeta “55”: Analiza e KLSH-së për 2016, Bujar Leskaj: “Auditimi në shërbim

të qytetarëve”. Audituesi i Përgjithshëm i Kosovës, z. Besnik Osmani, në

fjalën e tij, falenderoi Kryetarin e KLSH-së për angazhim institucional dhe

personal që ka treguar për anëtarësimin e Kosovës në Organizatën e

Institucioneve Supreme të Auditimit. (faqe 10).

06 Mars 2017

140. Revista MONITOR: KLSH zbardh dëmin 314 euro në kompanitë publike dhe

në projektet e huaja. Dëmi ekonomik i zbuluar nga Kontrolli i Lartë i Shtetit

më 2016 nga moszbatimi i ligjit, mungesa e të ardhurave dhe shpenzimet pa

kriter në 26 ente dhe kompani publike, rezultoi 314 milion euro. (faqe 29).

07 Mars 2017

141. Gazeta “RD”: KLSH: Qeveria 314 milion euro vjedhje shqiptarëve më 2016.

Dëmi ekonomik i zbuluar nga Kontrolli i Lartë i Shtetit më 2016 nga

moszbatimi i ligjit, mungesa e të ardhurave dhe shpenzimet pa kriter në 26

ente dhe kompani publike, rezultoi 314 milion euro. Në Ministrinë e

Shëndetësisë, projekti “Shëndetësia elektronike në Shqipëri, regjistri i

shëndetësisë elektronike”, vlera e dëmit ekonomik është 243.8 milion lekë.

(faqe 11).

142. Gazeta “55”: KLSH zbardh dëmin 314 milionë euro në kompanitë publike

dhe në projektet e huaja. Dëmi ekonomik i zbuluar nga Kontrolli i Lartë i

Shtetit më 2016 nga moszbatimi i ligjit, mungesa e të ardhurave dhe

shpenzimet pa kriter në 26 ente dhe kompani publike, rezultoi 314 milionë

euro. (faqe 8).

143. Gazeta “Standard”: KLSH: Ja si abuzojnë kompanitë shtetërore me fondet e

donatorëve. (faqe 10).

144. Gazeta “Ballkan”: KLSH zbardh dëmin 314 mln euro në kompanitë publike

dhe në projektet e huaja.Kanë nisur procedurat për kthimin e shumave prej

Media për KLSH


1,2 miliardë lekësh. Dëmi ekonomik i zbuluar nga Kontrolli i Lartë i Shtetit

më 2016 nga moszbatimi i ligjit, mungesa e të ardhurave dhe shpenzimet pa

kriter në 26 ente dhe kompani publike, rezultoi 314 milionë euro.

145. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: Kontrolli i Lartë i Shtetit auditon 26 projekte,

shkelje edhe në ARRSH. Ndërtimi i rrugëve, 314 milion euro dëm buxhetit.

Rruga Tiranë-Elbasan, vlera e dëmit ekonomik 306 milion lekë. Nga Ornela

Manjani (faqe 7).

146. Gazeta “Mapo”: KLSH zbardh dëmin 314 mln euro në kompanitë publike

dhe në projektet e huaja. (faqe 11).

08 Mars 2017

147. Gazeta “Sot”: KLSH marrëveshje bashkëpunimi me Kuvajtin, Bujar Leskaj:

Auditime të përbashkëta. (faqe 8).

148. Gazeta “55”: Bujar Leskaj: KLSH,auditime të përbashkëta me audituesit e

Kuvajtit. Presidenti i Byrosë Shtetërore të Auditimit të Kuvajtit zhvillon një

vizitë zyrtare dy ditore në Shqipëri, nënshkruan një marrëveshje

bashkëpunimi me Kontrollin e Lartë të Shtetit. (faqe 11).

149. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH , marrëveshje me Byronë e Auditimit të Kuvajtit.

Presidenti i Byrosë Shtetërore të Auditimit të Kuvajtit, vizitë zyrtare dy

ditore në Shqipëri. (faqe 14).

150. Gazeta “Telegraf”: Kreu i KLSH-së Dr. Bujar Leskaj: Kuvajti është një vend

mik i Shqipërisë. Presidenti i Byrosë Shtetërore të Auditimit të Kuvajtit, z.

Adel Al-Saraawi, vizitë zyrtare dy ditore në Shqipëri. (faqe 5).

151. Gazeta “Standard”: Presidenti i Byrosë Shtetërore të Auditimit të Kuvajtit

takon Leskaj, bashkëpunim me KLSH. Vizitë dy ditore në Shqipëri. (faqe 11).

152. Gazeta “Panorama”: Leskaj: Do forcojmë auditin për karburantet e

mjedisin. Kontrollet do të zbatohen në sektorin e hidrokarbureve. KLSH

marrëveshje bashkëpunimi me Byronë e Auditimit të Kuvajtit. (faqe 14).

10 Mars 2017

153. Gazeta “55”: KLSH në një vit në 65 “defekte” në legjislacionin institucionet i

kalojnë me indiferencë. Nga 65 propozime të rekomanduara Kontrolli i

Lartë i Shtetit pohon se janë pranuar 62 ndërhyrje, nga të cilat rezulton se


258 Botime 2017

vetëm 10 janë zbatuar, pra rezulton se vetëm 16% e rekomandimeve të

pranuara janë zbatuar. (faqe 10).

154. Gazeta “RD”: Korrupsioni, KLSH rekomandon 65 propozime për ndryshime

ligjore. Nga auditimet e realizuara gjatë vitit 2016 janë konstatuar shkelje

dhe parregullsi financiare që i përkasin periudhës objekt auditimi 2013-

2016. Në total shkeljet e konstatuara kanë patur një efekt negativ për

shtetin në shumën 72,328 milion lekë ose afërsisht 534 milionë euro. (faqe

10).

155. Gazeta “Standard”: Administrata e qeverisë nuk zbaton rekomandimet e

Kontrollit të Lartë të Shtetit. (faqe 11).

13 Mars 2017

156. Gazeta “55”: Përfaqësues të KLSH takohen me Drejtorin e GIZ për

Shqipërinë. Takimi u zhvillua në këtë frymë dhe me qëllim informimin e GIZ

për mënyrën e funksionit të KLSH-së dhe rolin e këtij institucioni të

rëndësishëm kushtetues në përmirësimin e qeverisjes. (faqe 8).

14 Mars 2017

157. Gazeta “Ballkan”: Ministrja e re e Ramës akuzohej nga KLSH për abuzime

me fondet. (faqe 3).

158. Gazeta “RD”: Abuzimet 590 mijë USD, KLSH kërkoi shkarkimin e ministres së

re. Njeriu, që tashmë do të drejtojë shëndetësinë shqiptare është akuzuar

zyrtarisht nga Kontrolli i Lartë i Shtetit, për abuzime në tendera publikë, por

edhe mashtrim financiar duke kryer pagesa fiktive për spitalet private nga

buxheti i QSUT. (faqe 11).

159. Gazeta “55”: Skandalet financiare të Manastirliut/Pagesa fiktive për spitalet

private dhe abuzime me tendera. (faqe 3).

15 Mars 2017

160. Gazeta “Panorama”: Harrimi i “Panama Papers” dhe grabitja e pasurive

kombëtare.Nga Zef Preçi (faqe 14).

17 Mars 2017

161. Gazeta “Telegraf”: Kontrolli i Larte i Shtetit jep mesazhe drite me librat që i

dhuron Bibliotekës se Universitetit të Vlorës. Nga Albert Habazaj (faqe 19).

Media për KLSH


18 Mars 2017

162. Gazeta “Standard”: Fondi i Zhvillimit kthehet në levë elektorale të Ramës.

Nga Ervin Kaduku (faqe 10-11).

23 Mars 2017

163. Gazeta “Sot”: Adriatik Llalla bllokon hetimet për dosjet “VIP”,

kryeprokurori ngrin akuzat për Lulzim Bashën, Ilir Beqajn dhe 8 funksionarë

të lartë. Të gjithë zyrtarët e akuzuar po i shpëtojnë drejtësisë. Nga Kliti

Topalli (faqe 3).

24 Mars 2017

164. Gazeta “Telegraf”: Drejtoresha e Qendrës për Ekselencë në Auditim të

GAO-s, vizitë pune dy ditore ne KLSH (faqe 7).

165. Gazeta “55”: Bujar Leskaj:Vleresoj bashkëpunimin që Auditi i SHBA ( GAO) i

ka ofruar KLSH përmes programeve të trajnimit. (faqe 11).

166. Gazeta “Koha Jonë”: Bujar Leskaj:KLSH, bashkëpunim me institucionet e

auditimit në SHBA.(faqe 10).

167. Gazeta “55”: Zhvillohet seminari mbi “marredhëniet SAI-parlament”.Ky

takim u zhvillua ne kuadër te projektit te binjakëzimit IPA”Forcimi i

kapaciteteve audituese të auditimit të jashtëm publik në Shqipëri”. .(faqe

10).

168. Gazeta “Panorama”: Leskaj: Marrëdhëniet me Parlamentin duhet të

kalojnë në faze të re (faqe 5).

169. Gazeta “Koha Jonë”: Bujar Leskaj: Kemi rritur nivelin e bashkëpunimit me

Kuvendin (faqe 15).

170. Gazeta “Koha Jonë”: Angjeli:Ligji i ri për KLSh, tregues i bashkëpunimit me

Kuvendin (faqe 15).

171. Gazeta “Albania Daily News”: Cooperation to be taken to a new phase.SAI:

Parliament to strengthen monitorin role.(faqe 4).

172. Gazeta “Sot”: Bujar Leskaj:Autoritetet të zbatojnë rekomandimet e KLSH, të

vendoset kufi për borxhin publik. Nga Andi Koroveshi (faqe 10).

173. Gazeta “Sot”: Blasiak-Nowak: Te krijohet nënkomisioni për marrëdhëniet

Kuvend-KLSH .Nga Andi Koroveshi (faqe 10).


260 Botime 2017

174. Gazeta “Sot”: Zhvillohet seminari mbi “Marrëdhëniet SAI-Parlament”. Nga

Andi Koroveshi (faqe 10).

175. Gazeta “Sot”: KLSH kallëzim penal për 191 zyrtare. Nga Andi Koroveshi

(faqe 10).

176. Gazeta “Sot”: Angjeli shpreh bashkëpunimin Kuvend-KLSH. Nga Andi

Koroveshi (faqe 10).

26 Mars 2017

177. Gazeta “Koha Jonë”: Bujar Leskaj:SHBA, model për institucionet e kontrollit

shtetëror. (faqe 14).

178. Gazeta “Sot”: Drejtoresha e Qendrës së Ekselencës së Auditimit të GAO,

leksion për audituesit e KLSH. (faqe 6).

27 Mars 2017

179. Gazeta “Telegraf”: Shefja e Qendrës së Ekselencës në Auditim të GAO-s,

leksion me audituesit e KLSH. (faqe 11).

180. Gazeta “55”: Bujar Leskaj: Auditimi i SHBA-se, pjesë e reformave për

modernizimin e KLSH-së (faqe 8).

28 Mars 2017

181. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH, marrëveshje me Zyrën e Auditimit në Qipro

(faqe 9).

182. Gazeta “Sot”: KLSH nënshkruan marrëveshjen e bashkëpunimit në fushën e

auditimit, me Zyrën e Qipros (faqe 2).

183. Gazeta “Telegraf”: Kryetari i KLSH, Bujar Leskaj nënshkroi një marrëveshje

bashkëpunimi me homologun e tij Michaelides në Qipro (faqe 5).

29 Mars 2017

184. Gazeta “Standard”: KLSH: Ja si abuzohet me fondet publike në Shëndetësi.

(faqe 11).

185. Gazeta “55”: Kryetari i KLSH, Bujar Leskaj zhvilloi një vizite zyrtare në Zyrën

e Auditimit te Qipros (faqe 11).

Media për KLSH


30 Mars 2017

186. Gazeta “RD”: KLSH padit Gjiknurin për dëmin financiar 479 milion euro

(faqe 11).

187. Gazeta “RD”: Thellohet afera e CEZ, qeveria i fal edhe 50 milionë euro taksa

të tjera. (faqe 11).

188. Gazeta “55”: Thellohet afera e CEZ/ Qeveria i fal edhe 50 milionë euro taksa

të vitit 2012-2013 (faqe 5).

189. Gazeta “Albanian Free Press”: KLSH: Fondet publike “zhvaten”, 72.3 miliard

lekë abuzime te reja. Nga Eglantina Nasi (faqe 10).

190. Gazeta “Albanian Free Press”: Shkeljet e konstatuara, rreth 1104 masa

disiplinore e administrative. Nga Eglantina Nasi (faqe 10).

191. Gazeta “Albanian Free Press”: 660 letra dhe ankesa në KLSH, pjesa me e

madhe për tenderat. Nga Eglantina Nasi (faqe 10).

192. Gazeta “Albanian Free Press”: Rreth 25.5 mld leke dëme në “hesapet ”e

institucioneve. Nga Eglantina Nasi (faqe 10).

193. Gazeta “Albanian Free Press”: Shkeljet financiare, 49 kallëzime penale të

kryera brenda vitit. Nga Eglantina Nasi (faqe 10).

02 Prill 2017

194. Gazeta “RD”: Pasuritë e korrupsionit, bankat dhe ndërtimi si parajsa

fiskale? (faqe 8).

195. Gazeta “Shqiptarja.com”: Energjetika rrezikon kolapsin, 774 mln Euro

borxhe (faqe 9).

196. Gazeta “RD”: Kala borxhesh për operatoret publike (faqe 12).

06 Prill 2017

197. Gazeta “RD”: KLSH:OSHEE po rrjep qytetarët, por refuzon të shlyeje borxhet

(faqe 6).

198. Gazeta “55”: KLSH në takimin e II-të, të Grupit të Punës së EUROSAI-t

Auditimi i Fondeve për Fatkeqësitë dhe Katastrofat. (faqe 11).

199. Gazeta “Panorama Sport”: Ekskluzive/ Zbardhet raporti i KLSH-së për

shpenzimet e klubit gjate tri viteve te fundit. Skandal financiar te Vllaznia.


262 Botime 2017

Janë paguar më shumë lojtare nga sa janë federuar, FSHF e përfshirë në dy

arkëtime për shkodranet. Nga Senad Nikshiqi (faqe 5).

07 Prill 2017

200. Gazeta “Panorama Sport”: Klubi shkodran, asnjë reagim për raportin e

KLSH-së (faqe 7).

08 Prill 2017

201. Gazeta “Ballkan”: Përgjysmohen ndëshkimet për administratën,

KLSH:Titullarët po rezistojnë ndaj masave. (faqe 4).

202. Gazeta “55”: Përgjysmohen ndëshkimet për administratën/KLSH:Titullarët

po rezistojnë ndaj masave. (faqe 7).

203. Gazeta “Standard”: KLSH zbulon kaosin financiar në Policine e Shtetit, demi

1.5 milion euro. Nga Ervin Kaduku (faqe 10-11).

204. Gazeta “Telegraf”: Testimi: Kamerat e policisë shqiptare 700% me shtrenjtë

se tregu ndërkombëtar. (faqe 6- 7).

09 Prill 2017

205. Gazeta “Sot”: KLSH nis inspektimet për pagesat e operacioneve. (faqe 10).

10 Prill 2017

206. Gazeta “Telegraf”: KLSH zbardh “dosjen e zezë” në Ministrinë e Brendshme,

tenderë klientelistë dhe fiktivitete në miliarda lekë. Drejtësia të veprojë, për

të çuar përpara ligjit urdhëruesit dhe zbatuesit e praktikave abuzive në

kupolën e institucionit që ka detyrë të luftojë krimin (faqe 8-9).

13 Prill 2017

207. Gazeta “Sot”: KLSH auditim në Drejtorinë e Policisë së Shtetit mbi

aktivitetin e institucionit. Batërdi me tenderat në polici, 208 milionë lekë

dëm shtetit, ja shkeljet me vendosjet e kamerave të trupit dhe abuzimet me

ofertat (43 prokurime pa shpallje). Nga Eneida Jaçaj (faqe 11).

208. Gazeta “Panorama Sport”: Vllaznia, urdhër për falimentim. Klubi kuq e blu

s`ka derdhur 230 milion lekë për lojtarët dhe stafin në degën e tatim-

taksave. Skandali financiar, KLSH zbuloi “bëmat” e shkodraneve. Nga Senad

Nikshiqi (faqe 2).

Media për KLSH


14 Prill 2017

209. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH, ne seminarin për parimet themelore të

auditimit.Kontrolli i Larte i Shtetit, bashkëpunim me homologet sllovake.

(faqe 10).

210. Gazeta “55”: Skandali/ KLSH:Policia, 1.4 mln euro dëm buxhetit të shtetit

me kamerat e trupit, 7 zyrtare nen hetim. (faqe 5).

211. Gazeta “55”: Prof.Dr. Skënder Osmani dhe kreu i KLSH-se, Dr. Bujar Leskaj,

zhvilluan leksionin me temë “Burimet, menaxhimi dhe stafi” ne Fakultetin e

Gjeologjisë dhe Minierave.“Menaxhimi, gur themeli për zhvillimin e vendit”.

(faqe 11).

212. Gazeta “Ballkan”: Shpërthen skandali i tenderave në Policinë e Shtetit,

KLSH çon në prokurori 7 zyrtare. (faqe 4).

213. Gazeta “Telegraf”: KLSH merr pjese ne seminarin e organizuar nga SAI

Sllovak ne bashkëpunim me EUROSAI. (faqe 7).

214. Gazeta “RD”: 1.5 milion euro vjedhje me kamerat, Tahiri nen hetim. Nga

R.Polisi (faqe 8).

215. Gazeta “Panorama Sport”: Falimenti, Vllaznia: Ja si qendron e vërteta.

Gjyrezi: 220 milion lekë detyrime, por kemi akord shlyerje. Borxhi sipas

KLSH. Nga Senad Nikshiqi (faqe 6).

18 Prill 2017

216. Gazeta “Panorama”: Raporti i KLSH: Kamerat u blenë 7-fishi i çmimit, si u

shmang konkurrenca. Kamerat e trupit të policëve, zbardhen shkeljet me

tenderin. KLSH kallëzon 7 punonjës policie, dëmi 189 milionë lekë. Nga

Dorina Azo (faqe 12).

19 Prill 2017

217. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH, ne takimin e task-forcës për auditimin e

bashkive në Lituani. (faqe 15).

218. Gazeta “Sot”: Auditimi i bashkive, KLSH vizite në Lituani. (faqe 2).

219. Gazeta “Telegraf”: KLSH merr pjese ne takimin e task-forcës për auditimin e

bashkive në Lituani. (faqe 16).


264 Botime 2017

220. Gazeta “55”: KLSH, ne takimin ndërkombëtar për auditimin e bashkive, në

Lituani (faqe 11).

20 Prill 2017

221. Gazeta “Panorama”: Presidenti polak dekoron kryetarin e KLSH, Leskaj.

Leskaj nderohet me urdhrin e “Kryqit Kalorsiak”. (faqe 9).

222. Gazeta “Telegraf”: Kryetari i KLSH-se, Bujar Leskaj dekorohet me

urdhrin”Kryqi kalorsiak i urdhrit për merita në dobi të Republikës se

Polonisë” (faqe 6).

223. Gazeta “Koha Jonë”: Bujar Leskaj dekorohet me “Kryqin Kalorsiak” te

Polonisë. (faqe 11).

224. Gazeta “55”: Kryetari i KLSH-se, Bujar Leskaj, dekorohet nga Presidenti i

Republikës se Polonisë.Dekorimi me urdhrin “Kryqi kalorësiak i urdhrit për

merita në dobi të Republikës së Polonisë” (faqe 11).

225. Gazeta “Standard”: Dekorohet me urdhrin “Kryqi kalorësiak ne dobi te

Republikës së Polonisë, Buajr Leskaj” (faqe 12).

226. Gazeta “Ballkan”: “Kryqi kalorsiak”, Presidenti polak dekoron kreun e KLSH-

së (faqe 4).

227. Gazeta “Albanian Free Press”: Kreu i KLSH-se merr urdhrin “Kryqi kalorsiak”

nga Polonia (faqe 7).

228. Gazeta “RD”: Kryetari i KLSH, Bujar Leskaj dekorohet nga Presidenti i

Polonisë (faqe 9).

229. Gazeta “Albanian Daily News”: Polish President Awards “ Knight’s Cross” to

SAI Chairman (faqe 4).

230. Gazeta “Sot”: Presidenti polak dekoron Bujar Leskajn, kreu i KLSH merr

urdhrin “Kryqi kalorsiak” (faqe 9).

26 Prill 2017

231. Gazeta “Koha Jonë”: Kallëzim ish kreut e 3 zyrtareve të ALUIZNI-t Lezhë.

(faqe 14).

232. Gazeta “Sot”: Batërdi me legalizimet, KLSH kallëzon në prokurori 4 ish –

zyrtare të ALUIZNI-t në Lezhë. (faqe 9).

Media për KLSH


233. Gazeta “Telegraf”: KLSH zbulon shkelje me legalizimet në Lezhë. KLSH

kallëzon në prokurori ish drejtorin, 2 ish përgjegjës sektori dhe 1 specialist

të drejtorisë rajonale të Aluizni-t Lezhë. (faqe 11).

234. Gazeta “Standard”: Kallëzohen penalisht për shpërdorim detyre, 3 zyrtarë

dhe ish drejtori i ALUIZN-it Lezh♪7. (faqe 9).

235. Gazeta “Shekulli”: 3 ish zyrtarë të ALUIZNI-t kallëzohen penalisht. (faqe 2).

236. Gazeta “Albanian Free Press”: Abuzimet, KLSH kallëzon penalisht 3 ish

zyrtarë. (faqe 7).

237. Gazeta “55”: KLSH kallëzon në Prokurori 4 zyrtarë të ALUIZNI-t në Lezhë.

(faqe 11).

238. Gazeta “Ballkan”: Kallëzim penal për shpërdorim detyre për ish drejtorin

dhe 3 zyrtarë të ALUIZNI-t. (faqe 4).

239. Gazeta “RD”: Aferat me legalizimet, KLSH kallëzon në Prokurori zyrtarë të

Aluiznit. (faqe 2).

30 Prill 2017

240. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH, bashkëpunim me Zyrën Kombëtare të Auditimit

të Kosovës. (faqe 18).

01 Maj 2017

241. Gazeta “55”: KLSH mori pjesë në tryezën e rrumbullaket te organizuar nga

Zyra Kombëtare e Auditimit të Kosovës (faqe 8).

242. Gazeta “Telegraf”: KLSH mori pjesë në tryezën e rrumbullaket të organizuar

nga Zyra Kombëtare e Auditimit të Kosovës (faqe 8).

03 Maj 2017

243. Gazeta “Koha Jonë”: Pashk Luka:Kemi bërë gjithçka të mundur, konform

ligjit dhe në shërbim të qytetarëve. (faqe 11).

06 Maj 2017

244. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: Shkelja 1 mln dollarë, në prokurori kryetarja e

Bashkisë së Sarandës. Pagoi për punë të pakryera, dëmi 64.4 milion lekë.

Nga Ornela Manjani (faqe 8).


266 Botime 2017

245. Gazeta “Panorama”: Abuzime me tendera, paditet kreu i Bashkisë së

Sarandës. KLSH: Pagesa për punime të pakryera , dëmi 130 milionë lekë.

Nga Dorina Azo (faqe 7).

246. Gazeta “Sot”: 1 milion dollarë dëm shtetit nga abuzimet, KLSH kallëzon në

prokurori kryetaren e Bashkisë së Sarandës. Nga Enejda Jacaj (faqe 8).

247. Gazeta “Koha Jonë”: 1 mln dollarë dëm shtetit, kallëzohet kryetarja e

Bashkisë Sarandë. Nga Redjon Shtylla (faqe 14).

248. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH pjesë e rrjetit ndërkombëtar për auditimin e

integritetit. (faqe 15).

249. Gazeta “55”: KLSH pjesë e rrjetit ndërkombëtar për auditimin e integritetit.

(faqe 11).

250. Gazeta “55”: Dëmi ekonomik 129.4 milion lekë, KLSH kallëzon në prokurori

kryetaren e Bashkisë Sarandë (faqe 11).

251. Gazeta “Standard”: KLSH kallëzon ne Prokurori Kryetaren e Bashkisë

Sarandë, demi ekonomik 1 milion euro (faqe 10).

252. Gazeta “Ballkan”: 1 mln dollar dëm shtetit, kallëzohet kryetarja e Bashkisë

Sarande (faqe 4).

253. Gazeta “Shqiptarja.com”: Koka në Prokurori, ja si funksiononte “Republika”

e Koco Kokedhimës. Nga Elton Qyno (faqe 10).

254. Gazeta “Telegraf”: KLSH pjesë e rrjetit ndërkombëtar për auditimin e

integritetit (faqe 7).

255. Gazeta “Telegraf”: Dëm ekonomik prej 129.4 milion lekësh, KLSH kallëzim

penal në Prokurori për Bashkinë Sarandë (faqe 7).

256. Gazeta “Dita”: Abuzimi 1 mln USD me tenderet, KLSH denoncon

kryebashkiaken e Sarandës (faqe 12).

07 Maj 2017

257. Gazeta “RD”: Korrupsioni 180 milion, KLSH padit zyrtarët e ALUIZNI-t Lezhë

(faqe 8).

258. Gazeta “Dita”: KLSH çon në prokurori 8 zyrtarë dhe ish zyrtarë të ALUIZNI-t

të Lezhës (faqe 14).

Media për KLSH


259. Gazeta “Panorama”: Shkelje te pronat, paditen 8 punonjës legalizimesh në

Lezhë (faqe 8).

260. Gazeta “Panorama”: Shkeljet/Paditet administratori i Ujësjellësit të

Lushnjës (faqe 8).

261. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: Abuzimet me pronat, dëmi ekonomik 18.6

milion lekë. Nga Ornela Manjani (faqe 8).

262. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: Ujësjellësi i Lushnjës ”humb” 244 milion lekë.

Nga Ornela Manjani (faqe 8).

263. Gazeta “Sot”: Mbi 300 mijë euro abuzime, kallëzohet penalisht kreu i

Ujësjellësit në Lushnje (faqe 10).

264. Gazeta “Sot”: KLSH kallëzon 8 zyrtare të ALUIZNI-t në Lezhë (faqe 10).

265. Gazeta “Koha Jonë”: Dëm 300 mijë euro , KLSH kallëzon administratorin e

ujësjellësit (faqe 14).

08 Maj 2017

266. Gazeta “Telegraf”: Punonjësit e ZVRPP Lezhë në prokurori, KLSH tregon

abuzimet e tyre (faqe 14).

267. Gazeta “Telegraf”: KLSH zbardh skandalin me ujin e pijshëm në Lushnjë, në

2016 nuk u kontrollua dhe as u klorinua. (faqe 14).

268. Gazeta “55”: Kontrolli i Lartë i Shtetit kallëzon në Prokurori 8 zyrtarë të

ZVRPP-së, Lezhë (faqe 8).

269. Gazeta “Standard”: KLSH: Miliona euro shkelje ne legalizimet e Lezhës dhe

ujësjellësin Lushnje (faqe 11).

09 Maj 2017

270. Gazeta “Koha Jonë”: Dëm ekonomik 30.08 mln lekë, KLSH kallëzon 4 ish

punonjës të ZVRPP (faqe 16).

271. Gazeta “55”: KLSH kallëzon në Prokurori 4 zyrtarë të ZVRPP Librazhd (faqe 8).

272. Gazeta “Shqiptarja.com”: KLSH çon në Prokurori zyrtarë të Hipotekës së

Librazhdit (faqe 16).

273. Gazeta “Standard”: Ministrat e Ramës... jo vetëm hashash...! Nga Ervin

Kaduku (faqe 10-11).


268 Botime 2017

274. Gazeta “Telegraf”: Dëm ekonomik prej 30 milion lekësh, KLSH kallëzim

penal në prokurori për hartografët e ZVRPP Librazhd (faqe 14).

275. Gazeta “Dita”: Shkaktuan dëm 30 mln lekë me pronat, KLSH denoncon 4

zyrtarë të Hipotekës (faqe 17).

276. Gazeta “Shekulli”: Abuzuan me pronat, kallëzohen 4 punonjës të hipotekës

Librazhd . Nga Fatos Salliu (faqe 12).

277. Gazeta “Ballkan”: Auditi i KLSH-Grabitja e pronave në Librazhd, kallëzohen

penalisht 4 zyrtarë të ZVRPP-së. (faqe 4).

278. Gazeta “Albanian Free Press”: KLSH kallëzon penalisht ish drejtues të

Hipotekës Librazhd (faqe 7).

279. Gazeta “Sot”: KLSH kallëzon 4 ish punonjës të ZVRPP Librazhd, 30.08 mln

lekë dëm nga abuzimi me pronat (faqe 5).

280. Gazeta “RD”: 300 milion lekë dëm ekonomik, KLSH kallëzon 4 zyrtarë të

ZVRPP (faqe 4).

10 Maj 2017

281. Gazeta “Ballkan”: KLSH kontrollon Kuvendin: Deputetet janë tatuar

padrejtësisht (faqe 4).

282. Gazeta “55”: KLSH kontrollon Kuvendin: Deputetët janë tatuar padrejtësisht

(faqe 10).

13 Maj 2017

283. Gazeta “55”: Dëmi ekonomik 76.4 milionë lekë, KLSH kallëzon në Prokurori

kryebashkiakun e Himarës, Jorgo Goron (faqe 11).

284 Gazeta “RD”: 746 milion lekë vjedhje, KLSH padit kryebashkiakun e Himarës

(faqe 9).

285. Gazeta “Standard”: KLSH padit në Prokurori kryetarin dhe zyrtarë të

Bashkisë Himarë, dëmi 76.4 milion lekë (faqe 8).

286. Gazeta “Ballkan”: Kontrolli i Shtetit, Qindra milion lekë abuzime, përfundon

në prokurori, kryebashkiaku i Himarës.

Media për KLSH


287. Gazeta “Koha Jonë”: Kallëzimi në Prokurori/KLSH kap në shkelje Bashkinë e

Himarës, kallëzon Jorgo Goron dhe 14 zyrtarë. Kreu i Bashkisë së Himarës,

dëm shtetit 76.4 mln lekë. Nga Redjon Shtylla (faqe 15).

288. Gazeta “Telegraf”: Dëm ekonomik 76 milionë lekë, KLSH kallëzim penal në

Prokurori për Bashkinë e Himarës (faqe 10).

289. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: Dëmi ekonomik 76.4 milion lekë, abuzimet në

prokurimet dhe likuidimin e pagesave. KLSH çon për ndjekje penale 11

zyrtarë të Bashkisë Himarë. Kryebashkiaku Jorgo Goro, në prokurori për

shpërdorim detyre. Nga Ornela Manjani (faqe 8).

290. Gazeta “Shqiptarja.com”: Shkelje 3.5 mln $, KLSH padit kreun e Bashkisë së

Himarës. Dërgohet në prokurori Jorgo Goro bashkë me 14 nëpunës të tjerë

të kësaj bashkie (faqe 13).

291. Gazeta “Mapo”: KLSH, padi për kryebashkiakun e Himarës, Jorgo Goro (faqe 6).

292. Gazeta “Sot”: 341 milion lekë dëme nga abuzimet me tenderat, KLSH

kallëzon kreun e Bashkisë së Himarës dhe 13 zyrtarë. Kliti Topalli (faqe 9).

293. Gazeta “Panorama”: Shkeljet, KLSH, padit kreun e Bashkisë së Himarës

“Abuzimet me tenderët, dëmi i shkaktuar 76 milion lekë” (faqe 7).

14 Maj 2017

294. Gazeta “Panorama”: KLSH: Deputetët janë taksuar padrejtësisht “Pagesat

për komisionet u tatuan 15%, vendimi të shfuqizohet”. KLSH: Të plotësohen

vendet vakante, ka kosto për kuvendin. Nga Dorina Azo (faqe 6).

295. Gazeta “RD”: 10milion euro të zhvatura në një vit nga vetëm një institucion,

ARRSH. 9.4 milionë euro dëm ekonomik në by pass-et e Fierit e vlorës, 496

milion lekë dëm ekonomik për shërbim konsulence, 100 milion lekë rritje

artificiale për zgjerimin e Tiranë-Durrës, 57 milion lekë nga mospërdorimi i

manualeve të preventivimit (faqe 7).

296. Gazeta “Sot”: 248 zyrtarë të kallëzuar gjatë 2016 (faqe 10).

16 Maj 2017

297. Gazeta “RD”: KLSH: Tatim progresiv mbi të ardhurat e deputetëve. Pas

auditimit të bërë në Kuvendin e Shqipërisë, KLSH ka konstatuar se,

deputetët për pagesën e të ardhurave për pjesëmarrje në komisionet e


270 Botime 2017

deputetëve është mbajtur tatimi në burim në masën 15% e shumës së

përfituar, ndërsa KLSH kërkon 23% , pra tatim më të lartë (faqe 8).

298. Gazeta “Panorama”: KLSH: Deputetët të tatohen 23% për pagesat .Kërkon

tatimin progresiv mbi të ardhurat e deputetëve të Kuvendit .Rekomandimet

e KLSH-së për tatimet e deputetëve në komisione (faqe 7).

299. Gazeta “Sot”: KLSH kërkon tatim 23% për deputetët që marrin pjesë në

komisione. (faqe 11).

300. Gazeta “Telegraf”: KLSH sqaron rreth një shkrimi të pavertetë: “kemi kërkuar

tatim progresiv, mbi të ardhurat e deputetëve të Kuvendit” (faqe 8).

17 Maj 2017

301. Gazeta “55”: KLSH në trajnimin për Vlerësuesit e Grupit të Shteteve Kundër

Korrupsionit të KE. Më datat 3 deri në 5 Maj u zhvillua në Strasburg, në

selinë e Këshillit të Europës Roundi i pestë i trajnimit për vlerësues e Grupit

të Shteteve kundër Korrupsionit (GRECO).Grupi i Shteteve kundër

korrupsionit (GRECO) është themeluar në vitin 1999 nga Këshilli i Europës

për të monitoruar përputhshmërinë e shteteve me standardet

antikorrupsion të Këshillit të Europës (faqe 11).

18 Maj 2017

302. Gazeta “RD”: Korrupsioni 750 milion, KLSH padit dy zyrtarë në Tepelenë

(faqe 8).

303. Gazeta “55”: Dëmi ekonomik 74.9 milion lekë, KLSH kallëzon në prokurori

ish kryetarin e komunës Lopës në Tepelenë. Për ndjekje penale është çuar

edhe një hartues projektesh. Me qëllim përmirësimin e gjendjes i janë

rekomanduar Bashkisë Tepelenë masa me karakter organizativ në lidhje me

eliminimin e praktikave që kanë sjellë impakt negativ në buxhet (faqe 10).

304. Gazeta “55”: Një grup audituesish nga SAI-t i Malit të Zi zhvilluan një vizitë

studimore në KLSH. Kjo vizitë vjen në zbatim të Marrëveshjes së

Bashkëpunimit midis KLSH-së dhe SAI-t të Malit të Zi të nënshkruar në 2012,

e cila prej 5 vjetësh ka krijuar një traditë të pasur e konkrete bashkëpunimi

mes dy institucioneve, e reflektuar në shkëmbimin e vizitave të shumta të

Kryetarit e audituesve të KLSH-së dhe Presidentit e audituesve të Zyrës

Shtetërore të Auditimit të Malit të Zi (faqe 11).

Media për KLSH


305. Gazeta “Standard”: Bashkia e Tepelenës vjedh 11 milion lekë të reja fonde

publike të infrastrukturës (faqe 11).

306. Gazeta “Telegraf”: Dëmi ekonomik 74.9 milionë lekë, KLSH kallëzim penal

në prokurori për ish-kryetarin e komunës Lopës ,Tepelenë (faqe 14).

307. Gazeta “Telegraf”: Një grup audituesish nga SAI-t i Malit të Zi zhvilluan një

vizitë studimore në KLSH (faqe 14).

308. Gazeta “Sot”: KLSH kallëzon në prokurori dy zyrtarë në Tepelenë, abuzuan

me tenderat (faqe 10).

309. Gazeta “Shqiptarja.com”: Dëm 14.7 milionë lekë, KLSH padi ish-Komunarin

e fshatit Lopës (faqe 10).

310. Gazeta “Dita”: Abuzimi 14,7 mln lekë me tenderët, kallëzohet ish-

kryekomunari i Lopësit (faqe 15).

311. Gazeta “Koha Jonë”: Dëm 14.7 milionë lekë, KLSH padi ish-kreut të

Komunës së Lopës (faqe 14).

312. Gazeta “Koha Jonë”: Bujar Leskaj: Bashkëpunim me Malin e Zi për përvojën

e auditimeve (faqe 15).

313. Gazeta “Shekulli”: Shkelje në prokurime, KLSH kallëzon ish-kryekomunarin

(faqe 2).

20 Maj 2017

314. Gazeta “55”: Suedi, takimi i koordinatorëve të SAI-ve të vendeve anëtare të

BE dhe vendeve kandidate (faqe 11).

315. Gazeta “55”: Kreu i KLSH Bujar Leskaj takon Ambsadorin e Izraelit Boaz

Rodkin (faqe 11).

316. Gazeta “Albanian Daily News”: Bujar Leskaj meets Israeli Ambassador

(faqe 2).

317. Gazeta “Telegraf”: Kryetari i KLSH takon Ambsadorin e Izraelit (faqe 10).

318. Gazeta “Panorama”: Leskaj: Do të rrisim bashkëpunimin me auditin suprem

të Izraelit (faqe 6).


272 Botime 2017

21 Maj 2017

319. Gazeta “Koha Jonë”: Bujar Leskaj: Bashkëpunim mes KLSH dhe

institucioneve homologe turke (faqe 12).

320. Gazeta “Panorama”: Leskaj: Do konsolidojmë marrëdhëniet me Gjykatën e

Llogarive Turke (faqe 6).

22 Maj 2017

321. Gazeta “55”: Zv/Presidenti dhe gjyqtarë të Gjykatës Turke të Llogarive

zhvillojnë një vizitë në KLSH (faqe 8).

322. Gazeta “Albanian Daily News”: SAI and Turkish Court of Accounts to

Expand Cooperation (faqe 5).

323. Gazeta “Telegraf”: Zv/Presidenti dhe gjyqtarë të Gjykatës Turke të Llogarive

zhvillojnë një vizitë në KLSH (faqe 14).

23 Maj 2017

324. Gazeta “Telegraf”: Suedi, u zhvillua takimi i koordinatorëve të SAI-ve të

vendeve anëtare të BE (faqe 7).

24 Maj 2017

325. Gazeta “Sot”: Ministria e Transporteve 4.1 miliard lekë borxhe ndaj biznesit,

KLSH sugjeron të mos bëhen prokurimet pa siguruar fondet (faqe 13).

326. Gazeta “RD”: Auditimi i KLSH:”Ministria e Transportit të mos prokurojë pa

siguruar paratë” (faqe 10).

25 Maj 2017

327. Gazeta “Dita”: KLSH nuk publikon raporte auditimesh gjatë fushatës (faqe 4).

328. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: KLSH bllokon publikimin e kontrolleve. Leskaj:

Nuk duam të ndikojmë në fushatë (faqe 6).

329. Gazeta “Shekulli”: KLSH bllokon raportet, jo ndikimit në fushatë (faqe 3).

330. Gazeta “55”: Kontrolli i Lartë i Shtetit ndërpreu publikimet e raporteve të

kontrollit për shkak të fushatës elektorale (faqe 10).

331. Gazeta “55”: Rikthehen borxhet e fshehura/KLSH: Vetëm ne MT janë mbi

35 mln dollarë detyrime (faqe 10).

Media për KLSH


332. Gazeta “Shqiptarja.com”: KLSH bllokon raportet deri më 27

qershor:S’duam të ndikojmë. (faqe 8).

333. Gazeta “Sot”: KLSH bllokon publikimin e kontrolleve deri me 27 qershor

(faqe 12).

334. Gazeta “RD”: Fushata zgjedhore, KLSH ndalon publikimin e auditimeve.

(faqe 4).

335. Gazeta “Albanian Daily News”: SAI won’t publish audit report during

elektoral campaign. (faqe 4).

26 Maj 2017

336. Gazeta “Sot”: Raport skandaloz, Qytetit Studenti i janë grabitur mbi 74 mijë

metër katrore tokë, lulishtet dhe rrugët e konvikteve janë shndërruar në

lokale e biznese. KLSH:Dëmi ekonomik skandaloz ndaj shtetit 144,272,364

lekë në vitet 2014-2016. Nga Anila Dodaj (faqe 12).

337. Gazeta “Telegraf”: KLSH merr pjesë në Kongresin X të EUROSAI-t (faqe 14).

338. Gazeta “Standard”: Largimet e punonjësve të administratës, kosto shtesë

për buxhetin. (faqe 11).

339. Gazeta “RD”: Vonesat në zbatimin e vendimit të gjykatave penalizojnë

rendë arkën e shtetit. (faqe 11).

340. Gazeta “55”: KLSH merr pjesë në Kongresin X-të të EUROSAI-t. Delegacioni i

KLSH i kryesuar nga Kryetari i KLSH, z.Bujar Leskaj, zhvilloi takime të shumta

me përfaqësuesit e SAI-ve pjesëmarrëse. (faqe 11).

341. Gazeta “55”: Vonesat në zbatimin e vendimit të gjykatave penalizojnë

rendë arkën e shtetit me kamatëvonesa. (faqe 11).

27 Maj 2017

342. Gazeta “Shqiptarja.com”: “Janar-prill, zbulohen 169 milion euro abuzime”

(faqe 10).

343. Gazeta “Sot”: Raporti i KLSH, abuzimet e zyrtareve të shtetit 169 milion

euro, kryesojnë prokurimet dhe tatim-taksat. Nga Anila Dodaj (faqe 12).

344. Gazeta “Standard”: Qeveria, përpara për “fitore të reja”, zbulohen 169

milion euro abuzime. Nga Ervin Kaduku (faqe 10-11).


274 Botime 2017

28 Maj 2017

345. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: KLSH nxjerr abuzimet nga institucionet në

2014-2016. Dëmi në buxhet, 169 milion euro. (faqe 6).

346. Gazeta “RD”: KLSH:169 milion euro abuzime nga administrata shtetërore

në janar -prill 2017. (faqe 9).

347. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH: Janar-prill, zbulohen 169 milion euro abuzime.

(faqe 17).

29 Maj 2017

348. Revista Monitor: KLSH: Bllokohet publikimi i kontrolleve deri më 27

qershor. (faqe 8).

01 Qershor 2017

349. Gazeta “Standard”: Kërkesa e KLSH: Të shkarkohen kapitenet e portit të

Durrësit, lejuan kalimin e një anije pa leje. (faqe 8).

350. Gazeta “Shekulli”: KLSH kërkon shkarkimin e vëllait të Pjerin Ndreut nga

kapiteneria e portit. (faqe 12).

03 Qershor 2017

351. Gazeta “Albanian Daily News”: Euro 169 mln Damage Caused by Public

Administration (faqe 4).

05 Qershor 2017

352. Gazeta “Telegraf”: KLSH merr pjesë në Simpoziumin e 24-t të përbashkët

OKB-INTOSAI (faqe 10).

353. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH merr pjesë në Simpoziumin e 24-t të përbashkët

OKB-INTOSAI (faqe 17).

354. Gazeta “Albanian Daily News”: SAI Chairman attends INTOSAI Symposium

Strategies to address challenges of Digitization (faqe 4).

06 Qershor 2017

355. Gazeta “Tema”: KLSH/Agjencia Kombëtare e Burimeve Natyrore, 150 mln

euro dëm shtetit (faqe 10).

356. Gazeta “55”: KLSH merr pjesë në simpoziumin e 24-t të përbashkët OKB-

INTOSAI (faqe 8).

Media për KLSH


08 Qershor 2017

357. Gazeta “Telegraf”: “Skandalet e pa ndëshkuara”, denoncim i publikuar në

“Telegraf”, në datën 16 korrik 2016. Kurum të rikthejë 4 HEC-et e

privatizuara dhe 3.9 miliard lekë gjoba e fonde publike, të faluara në vitin

2014. KLSH ka zbuluar abuzimi21 muaj pas privatizimit... (faqe 8).

14 Qershor 2017

358. Gazeta “Telegraf”: KLSH dhe roli i SAI-ve në luftën kundër mashtrimit dhe

korrupsionit. Rrjeti i Institucioneve Supreme të Auditimit të Vendeve

Kandidate të BE-së dhe vendeve kandidate potenciale dhe Gjyqi Europian i

Auditorëve (faqe 10).

359. Gazeta “RD”: Ndreca, tendera 1.7 milionë euro për pajisje dhe mobilje në

MASH.Në datë 22 maj Plarent Ndreca protokollon një urdhër KVO për

blerje mobiljesh. Një tender të projektit Bit blerje për pajisje hardere 1

milion euro, laboratorët 750 milion lekë dhe dy rikonstruksione shkollash.

KLSH po ushtron kontrolle për tenderat e zhvilluara në MAS (faqe 5).

360. Gazeta “RD”: KLSH: 1.47 miliard euro vjedhje dhe korrupsion. Leskaj:

”KLSH kërkon vënien para përgjegjësive të shkaktarëve të tij me synimin e

krijimit të një klime parandaluese dhe dekurajuese ndaj abuzimeve,

megjithatë realiteti konkret në Shqipëri tregon se pavarësisht arsyeve të

jashtme nuk kemi qenë të suksesshëm në këtë drejtim” (faqe 9).

361.Gazeta “RD”: 314 milion euro dëm ekonomik për 2016, 920 milion euro

vjedhje e korrupsion për 2015 (faqe 9).

362. Gazeta “Sot”: Korrupsioni dhe mashtrimi financiar, kreu i KLSH: 191

miliardë lekë dëme në 4 vite (faqe 7).

363. Gazeta “Standard”: Bujar Leskaj: Kemi bërë 718 kallëzime penale në katër

vjet (faqe 11).

364. Gazeta “Shqiptarja.com”: KLSH ka dorëzuar 718 kallzime penale në katër

vjet (faqe 12).

365. Gazeta “Albanian Daily News”: SAI Filed 718 Lawsuits in 4 Years for

Corruption (faqe 5).


276 Botime 2017

17 Qershor 2017

366. Gazeta “RD”: KLSH:OSHEE po rrjep qytetarët, por refuzon të shlyeje

borxhet (faqe 10).

22 Qershor 2017

367. Gazeta “Telegraf”: Ju faleminderit nga zemra në emër të Shtetit dhe

qytetareve shqiptare. I lumtur që vlerësoj 5 përfaqësues dhe ekspertë të

KLSH, një nga shtyllat me të rëndësishme të administratës shtetërore,

simbol i paanësisë dhe pavarësisë së tij (faqe 12-13).

368. Gazeta “Shqiptarja.com”: Deputetet gënjyen për udhëtimet jashtë vendit...

devijuan nga itinerari duke u argëtuar me paratë publike, ja shkeljet e rënda

me udhëtimet. Nga Adriatik Doçi (faqe 2).

369. Gazeta “Shqiptarja.com”: Kuvend, punonjës pa detyra te përcaktuara.

Organet e Kuvendit kane rritur fondin limit për tenderat e udhëtimit pa

asnjë argument dhe procesverbal. Nga Adriatik Doçi (faqe 2).

370. Gazeta “RD”: KLSH ka raportuar 2.8 miliard euro abuzime të qeverisë, ne

energji, në shërbime qeverie (faqe 3).

23 Qershor 2017

371. Gazeta “Shqiptarja.com”: Raporti i KLSH: Prokurorët në ajër, fluturime VIP

me shërbime ekstra. Njerëzit e Prokurorisë udhëtime luksoze me klasin

“biznes” me paratë publike . Nga Adriatik Doçi (faqe 9).

372. Gazeta “Albanian Daily News”: SAI: State Official Abuse with Trips Abroad

(faqe 5).

24 Qershor 2017

373. Gazeta “Shqiptarja.com”: Abuzim me legalizimet KLSH, kallëzon 3 zyrtarë

(faqe 11).

25 Qershor 2017

374. Gazeta “Sot”: Mandija: 3.580 punësime në administratë gjatë periudhës

zgjedhore, do i kërkohet ndihme KLSH për verifikimin e informacionit (faqe 5).

375. Gazeta “Dita”: Legalizimet abuzive në kryeqytet, denoncohen 3 zyrtarë të

ALUIZNI-t (faqe 10).

Faksimile


FAKSIMILE TË PASQYRIMIT TË AKTIVITETIT TË KLSH-së DHE DISA PREJ SHKRIMEVE TË STAFIT, JANAR – QERSHOR 2017


278 Botime 2017

Faksimile



280 Botime 2017

Faksimile



282 Botime 2017

Faksimile



284 Botime 2017

Faksimile



286 Botime 2017

CIP Katalogimi në botim BK Tiranë

RSH. Kontrolli i Lartë i Shtetit

Audituesit e KLSH-së në shtypin e përditshëm :

KLSH në media, mediat për KLSH / RSH. Kontrolli

i Lartë i Shtetit. - Tiranë : KLSH, 2017

V. 8 ; 16.5 x 23.5 cm.

Vl.8 : Janar-qershor 2017. -264f. : me foto

ISBN 978-9928-159-62-5

1.Kontrolli i Lartë i Shtetit 2.Shtypi periodik shqiptar

3.Shkrime, korrespondenca për shtypin

351.95(496.5) :050/070 “2017”

Tiranë, 2017



KLSH NË MEDIA MEDIAT PËR KLSH Janar - Qershor 2017

Shtypur në Shtypshkronjë “Classic Print”

AUDI

TUES

IT E

KLS

H-së

NË

SHT

YPIN

E P

ËRDI

TSHE

M

Vëllimi VIII

ISBN: 978-9928-159-62-5

-të

Vëllimi VIII

Janar - Qershor

2017



Printing & Publishing Home

printCLASSIC

Albana AGOLLIAlbana GJINOPULLIAlbert THOMAAlfons GABILIAlfred LESKAJAlfred ZYLFIAlush ZAÇEAmantja PATOZIArtan MIRASHIArtan TOPJANAArtur HASANBELLIUAulent GURIAulona JONUZIBajram LAMAJBrunilda ZENELIBujar LESKAJEdlira SAKOEdvin STEFANIErgys ALUSHIEva LEKAFatmir ZILJAFatos ÇOÇOLIGjovalin PREÇIHysen METKOIrena ISLAMIJonild HOXHAJKlejvis KULEKristaq GJURGJAJLindita MILO (LATI)Lolita BAHOLLIManjola NAÇOMariola LLANAJMimoza BEDINIMimoza LLOJIMiranda HAXHIANikoleta PIRANJANIPullumb BEQIRAJRedi AMETLLARIRyisim XHAJASali AGAJSelfo ZENELISelime BREGUSkënder HAJDARIValentina GOLEMIVjollca SELMANIVullnet KARAFILAJXhuljeta ÇELAJYllka PULASHI

Seria e botimeve KLSH 08/2017/75

Kontrolli i Lartë i ShetitBulevardi “Dëshmorët e Kombit”, nr.3Tiranë Tel/Fax 04/228485, Tel.04/251267Web-site: www.klsh.org.al, E-mail [email protected]

9 789928 159625