aydınlık sayi120

7/24/2019 aydnlk sayi120

1/22

4lk Tamer

Bir daha almamakzere kapansn!

10zdemir ncedenJamiryoya:Benim olum bina okur...

6Bar Doster

Yasin El Kadve derin balantla

13 Haziran 2014 Cuma Yl: 2 Say: 120

y nlk

OKTRF1

YAIN

OKTRF1

YAIN

OKTRF1

YAIN

OKTRF1

YAIN

OKTRF

1YAIN

OKTRF

1YAIN

OKTRF

1YAIN

OKTRF1

YAIN

yaa


2/22


3/22

3

iirimizin byk ustalarndan Oktay Rifat' 100. do-um gnnde Ali Rza zkan'n yazsyla anarken,bir yandan da zdemir nce'nin iirimizin hali ka-dar, iirin 'kullanmdaki' hali zerine ok sk iti-

razlarn tezleriyle rttrd "Benim olum binaokur..." balkl mektup ve yazsyla umulur ki boyutlu venitelikli bir de tartma balatm oluyoruz.

u doru: iir pop sanata daha ok malzeme olabi-lecek edebiyat tr. Peki geni anlamda popler sanat,daha daraltlm ifadesiyle 'pop art' ki graffitiyi besliyor,esin veriyor, k noktas oluturuyor; eh bu haliyle iirhavaileiyor. airin encam da buna dahil.

Bu aslnda o kadar olumsuz bir ey mi?Tartmal.Cahit Klebi, Glten Akn, Ceyhun Atuf Kansu z-

demir nce'nin and adlarn yan sra da ihmale geliradlar mdr? Yaayan nice air cabas...Ama te yandan "Cemal Sreyann iirle ilgili btn

yazlarnda tekerleme ve slogan vardr. Gze ve kulaaho gelir. Kolayca ezberlenirler ama ileri neredeysebotur" yargs da fazla uta kalyor.

Slogan balon ve sivilce olabilir. ou zaman. Ama

"Kapital" metninden daha hzl, etkili olarak kitlelere hi-tap eder ve alar sloganlaryla da tanmlanr. 1879'da"zgrlk, Eitlik, Kardelik", 1968 ve devamnda "Ba-msz Trkiye" gibi.

zdemir nce ok deerli tezler srer, kart tezi do-urma, kkrtma yetisinde olan tezlerdir. Sentez... Ba-kalm.

Sonu olarak zdemir nce mektup yazmsa alcs,yine byk bir airimizi Attil lhan' anarak, ondandn ifadeyle kullanalm: "Knhne" varacaktr.

LK TAMERN ANIMSATTII O GNLER

ABD Senatosunda kzllara kar alan ve bangerici banaz senatr McCarthyinin ektii sorutur-ma komisyonunun tutanaklarn byk usta lk Ta-

mer yeniden anmsatrken bir kez daha anlald ki,gericiliin tarihsel senaryosu hep ayn kmazdan veeblehlikten ibaret. Sadece zamana bal olarak zulmeurattklar sekin insanlar deiiyor.

Gericilik devrimcileri, gerek vatanseverleri, halknaydn ve sanatlarn hep ayn yntemlerle, iftiralarla,hile ve tertiplerle, dzmecelerle mahkum etmek, toplu-

mun bilincinden yreinden yaltmak istemi.McCarthy durumalarn okuduka kanlmaz olarErgenekon sreci, ayn tertibin dier paralar BalyCasusluk vs. davalar akla geliyor.

Btn bu davalarda denler, teslim olanlar, ylganlar eksik olmaz. nsann doasnn yansyMcCarthy dneminde ABD'nin sekin aydn ve sanlarnn nemli bir blm dkld. Teslim oldularrafla bile vardrdlar ii. Sistem parayla, rahat yaamla, atafatyla teslim ald.

Oysa bizim insanlarmzda dklen ok az saydakald. Yan ban alm, "emekliliin rahatn karackomutanlar, retim yeleri, aydnlar... Delikanl sevdrna kenetlenip, komplocularn hayal bile edemeyecleri bir direnie saygnlk da katarak srdrdler.

Yine de McCarthy dnemine dair o iren ve ala parlamento komite soruturmalar paralel bir molarak Ergenekon, Balyoz vb. davalarnn da okunmoluyor.

Tarihin lamna da McCarthyler, iddia makamlasoruturma komiteleri , yarglar-soruturma komisylar dklyor

HALDUN UBUKU

13 Haziran 2014 Cuma

[email protected]

Ynetim Yeri stiklal Cad. Deva kmaz No:3/3

Beyolu / stanbul

Tel: 0212 251 21 14 / 251 21 15 / 251 55 04

Faks: 0212 252 51 22

Bask: Anadolum Gazetecilik Basm Yayn San. Tic. A.Orureis Cad. Remzi zkaya Sok. No:16Bahelievler / stanbul Tel: 0212 655 44 34

Sahibi Anadolum Gazetecilik Basm Yayn San. ve Tic. A.. Genel Mdr Celal Demirel

Genel Yayn Ynetmeni Mustafa lker Ycel

Sorumlu Mdr Murat imek Tzel Kii Temsilcisi Metin Akta

Reklam Mdr Kamile Karakadlar [email protected]

Reklam Gurup Bakan Saynur Okurolu [email protected]

[email protected]

Reklam Servisi

Yayn Ynetmeni Haldun [email protected]

Yazileri Mdr Damla [email protected]

Sayfa Sekreteri Hakan Uurluay

Katk sunanlar rem Hal, Elif Korkut, Deniz Toprak

Grsel Tasarm Hakan Uurluay, ener Soysal

y nlky nlky nlk

Aydnlk

zdemir nceden Jamiryoya salvo

ve McCarthy'nin Ergenekon'u

TRKYE SANATILARBRL KURULDU

6 Haziran Cuma gn Ankara'da "Tsak'a hayr"

kampanyas kapsamnda buluan Trkiye'nin deerlisanatlar, aydnlar mcadelelerini bir st boyuta

daha rgtl ve etkili olmak zere tama karar ald-

lar. Bu karar erevesinde de "Trkiye Sanatlar

Birlii"(TSB)ni kurma kararn aldlar. TSB, edebiyat-

larn, sinemaclarn, tiyatro opera balecilerin, res-

samlarn ve heykeltralarn, hatta mimarlarn, yani

btn gzel sanatlar alannda, buna halk sanatlarn

da ekleyebiliriz; sanatlarn ve aydnlarn rgt

olacak. Kurumsallaacan, Tsak'a geit vermeye-

ceini ve baarya ulaacan umuyoruz.

Sadan-sola: CHP Milletvekili ve mzisyen Tolga andar, ahin ulcuou, Ahmet Yldz

ve eski CHP Milletvekili tiyatro eletirmeni Atila Sav.


4/22

BDde Senatr McCarthy nderliindebalatlan cad av konusunu bu hafta ka-patyoruz. Tertiplere teslim olmayan, onur-

larn savunarak direnen Paul Robeson ilePete Seegern Amerikaya Kar Eylemleri Aratr-ma Komisyonunda verdikleri ifadelerden blmlerle...

Paul Robeson

BA KAN:

Komnistlerin, aldklar pasaportlar k-tye kullandklar anlalm bulunmaktadr. Bu kim-seler, zgr dnya lkelerinden birine gideceklerinisyleyerek yurt dna kmakta, sonra da Demir Per-de gerisinde dzenlenen konferanslara ve baka pro-paganda almalarna katlmaktadrlar.

ARENS: 2 Temmuz 1954de pasaport almak iinbir dileke verdiniz mi?

ROBESON: Evet.ARENS: Dilekenizi verirken, komnist olmad-

nza dair yazl bir ifade vermeniz istendi mi?

ROBESON: Evet. Hibir zaman byle bir ifadevermeyeceimi syledim. Yurttalk haklarna ay-kr buluyorum bunu. Komnist Parti de, DemokratParti ya da Cumhuriyeti Parti gibi yasal bir kuru-lutur. Komnist Parti derken, btn Amerikalla-rn, btn emekilerin onurlu bir biimde yaaya-bilmeleri iin kendilerini feda edenlerin partisini misylemek istiyorsunuz? Szn ettiiniz parti, o par-ti mi?

ARENS: Komnist Partiye ye misiniz?ROBESON: Seim gn sandk bana gelip

kime oy verdiimi de grmek ister miydiniz?ARENS: Sanyor musunuz ki, sorumuza cevap ve-

rirseniz ROBESON: Bir ey sandm yok. Anayasay ha-

trlatyorum. Ayrca, sanp sanmamam da sadece beniilgilendirir. Size ne?

BA KAN: Cevap verin.ROBESON: Baylar, dnyada nereye gittimse, n-

gilterede olsun, skandinavyada olsun, baka yerlerdeolsun, faizme kar verilmi savata nce komnistle-rin ldklerini grdm; komnistlerin mezarlarna ok

elenk koydum. Su deil bu. Anayasa da bunu suolarak tanmlamyor.

SCHERER: Tank sylev verirken yksek sesle ko-nuuyor, ama Anayasa derken sesi pek hafif kyor.

ROBESON: Anayasay yksek sesle hatrlatyo-rum. Oyuncuyum ben, bir sr de dl aldm.

ROBESON: Btn bunlarn yasal olup olma-

dn sorabilir miyim?BA KAN: Elbette yasal. Bu tatsz grevin yapl-

mas oybirliiyle kararlatrld.ROBESON: Kiminle konuuyorum?BA KAN:

Bu Komitenin bakanyla.ROBESON: Mr. Walter msnz siz?BA KAN:

Evet.ROBESON: Pennsylvanial Walter m?BA KAN:

Evet.

ROBESON: Mecliste elik iilerini temsil edenadam?

BA KAN: Evet.ROBESON:

Maden iilerini temsil eden adam?Sa hi, United States Steeli temsil etmiyorsunuz, de-il mi? Byk bir yurtseversiniz.

BA KAN: Evet.ROBESON: Btn namuslu yurttalar Ameri-

kadan attrmak isteyen de sizsiniz, deil mi?BA KAN: Yalnz sizin gibileri.ROBESON: Benim gibi kara derilileri. Yalnz saf-

kan beyazlar m tutacaksnz lkede?BA KAN: Sizin gibileri defetmek istiyoruz.ROBESON: Kara derililere yer yok mu yani?BA KAN: Devam edin.ROBESON: Anayasay hatrlatyorum. Bir bildi-

ri hazrladm, okuyabilir miyim?ARENS: O bildiriyi hazrlamanza hangi komnist-

ler yardm etti?ROBESON:

Bildirimi okuyabilir miyim?ARENS: Hangi komnistlerin yardmyla hazrla-

dnz sylerseniz okuyabilirsiniz.ROBESON: Anayasay hatrlatyorum. Bugn

niye burada bulunduumu siz de biliyorsunuz. Afri-kadaki smrge halklarnn bamszl uruna sa-vatm iin pasaport verilmiyor bana. Afrikada, ba-mszlk sava verenlerin arasnda onurlu bir admvar. Bugn burada bulunmamn bir baka nedeni yurtdnda yaptm konumalar. Evet, bu lkede Zen-ci halka edilen zulm, hakszl darda da dile ge-tirdim. Bandung Konferansna bir bildiri yolladm. Bu

gibi almalarda bulundum. Onun iin karnym. Komnist olduum iin yarglanmyorum askendi halkmn haklar uruna savatm iin

glanyorum. Annem de sizin gibi Pennsylvaniadamutu, Mr. Walter. Atalarm, Delawarei geen Whingtonun askerlerine ekmek piirmilerdi. Babir kleydi. Ben, kendi halkmn bu lkede haklkavumasn istediim iin buradaym. Zenciler deek birer yurtta olarak kabullenilsin istiyorum. talk haklarna kavusunlar istiyorum. Zenciler talk haklarndan yoksun klnm. Mississippidyoksun klnmlar, Alabamada da, WashingtondOnun iin karnzdaym. Kendi halknn haklaruna, iilerin haklar uruna azn aan, yiitrenen, savaan btn zencileri susturmak istiyorselik iilerine grev gzcl ettiim iin burym bugn.

BA KAN: Bir dakika.ROBESON: Btn bunlar samalktan bak

ey deil.

ARENS: Sheila Lind adl bir kadn tanyor mnuz?

ROBESON: Hatrlamyorum.ARENS: Sizinle bir grme yapm. 1949da

ily Workerda yaymlanan bu grmede neleyorsunuz, bakn: Polonyadan Sovyetler Birliinerken, bir baka gezegene ayak basyormu gdim.

ROBESON: ok doru. Kimse adamn renbakmyordu orada.

ARENS: Yazar, Rusyay pek sevdiinizi, savadar her ylba oraya gittiinizi yazyor.

ROBESON: Her ylba gittim. Her gidiimdvotka itim.

ARENS: Ben Davisi tanyor musunuz?ROBESON:

Evet, tanmaktan onur duyduukimsedir. En deerli Amerikan yurttalarndan

ARENS: Yurtsever olduunu mu sylemek isdunuz?

ROBESON:

Evet, yurtsever biridir. Sizlerebenzemez. Sizlerin yurtseverlikle ilginiz yokAmerikaya kar alanlar sizlersiniz. Kendinutann.

BA KAN:

Oturum kapanmtr.ROBESON: Elbet kapanmal.BA KAN:

Yeteri kadar dayandm. Artk daymayacam.

ROBESON: Bildirimi okuyabilir miyim?BA KAN: Okuyamazsnz. Oturum kapanmROBESON: Bir daha da almamak zere

panmal!

4

Annem de sizin gibi

Pennsylvaniada

dom utu, Mr. Walter.

Atalarm,

Washingtonun

askerlerine ekmek

piirmilerdi. Babam bir

kleydi. Ben, kendi

halkmn bu lkede

haklarna kavumasn

istediim iin

buradaym. Zenciler de

yurttalk haklarna

kavusunlar istiyorum.

Onun iin

karnzdaym. Kendi

halknn hak ar uruna,

iilerin haklar uruna

azn aan, yiite

direnen, savaan btn

zencileri susturmak

istiyorsunuz. elik

iilerine grev

gzcl ettiim iin

buradaym bugn

Bir daha almamak zere kapansn!

Aydn13 Haziran 2014 Cuma

LK TAMER

Amerikada yurttalk haklarnn durumunugsteren ac bir olaydr bu: Meclis yesi Fran-cis Walter ile senatr arkadalarnn temsil et-tii tutucu gler, beni konferans ve konser sa-lonlarna, operalara, tiyatro sahnelerine sok-mamlard; imdi, beni dinlemek iin bir so-ruturma komitesinin nne aryorlar. (...)

Benim Walter, Eastlandi, Dulles sorguya ek-mem, onlarn beni sorguya ekmesinden dahauygun olurdu; asl hesap vermesi gerekenler on-lardr, ben deilim. Walter, zenci halk tarafndankullanlnca Anayasay bir kt paras sayan,Yksek Mahkeme kararlarn tanmamay rk-nn kendine verdii bir grev bilen Eastland ileetesinin Amerikaya kar eylemlerini niye ara-

trmyor? Beyaz Yurttalar Konseylerinin ve KuKlux Klann on be milyon Amerikalya alakasaldrlarn destekleyen Eastland, nasl oluyor daulusal gvenliin tehlikede olduunu ileri sre-biliyor? Dulles, sorumsuz sava politikasnn he-sabn ne zaman verecek, pasaport almam nezaman salayacak?

...Dulles, Eastland, Walter ve yardaklar, s-

mrgelerin bamszl, Zenci Amerikallarn hak-lar, dnya barnn salanmas konularndakigrlerime kar kyorlar. Ama ben bu g-rlerimi, Komitenin nnde olsun, baka yer-de olsun, her zaman savunacam.

Amerikan halk, Bat dnyasnn sanat rn-

lerini, Gney Amerikann, Avrupann bykarkclarn, oyuncularn, bale topluluklarn,senfoni orkestralarn sevgiyle karlar, in kl-trn, Afrika folklorunu da barna basar. G-nn birinde Walter da, deerli yabanc sanat-larn baarlarn grmemizi engelleyen par-maklklar yok etmek zorunda kalacaktr. im-di komedi filmlerindeki polis yntemlerini uy-gulamas, lkemize gelen nllerin parmak iz-lerini almas, bunu engelleyemeyecektir.

Waltern yabanc sanatlara yaptn, ya-banclar bana hibir zaman yapmad. Dnya-nn birok lkesine arldm; ama pasaport ala-maym yznden o lkelere gidemedim.

...

Benim yurt dnda ark sylemem, tiyaoynamam, film evirmem ve konumAmerikan halkna zarar vermez. lkemadn kirleten Walter, Dulles ve Eastland giblara deil, Amerikaya, gerek Amerizencilerin, emekilerin, iftilerin, sanatAmerikasna darda ok dostlar kazandbugne kadar.

Yurt iinde olsun, yurt dnda olsun, barhalklar arasnda bir sevgi ba kurmak iinmrgecilie son vermek iin, Zenci Amerlarn haklarna kavumalar iin, sanat vetrn rahata soluk alabilmesi iin bundanle de var gcmle alacak ve lkemizedostlar kazandracam.

Paul Robesonun okutulmayan bildirisi

Paul Robeson

hep zgrlk

arklar syledi


5/22

TAVENNER: Doum yeriniz ve tarihiniz?SEEGER: 1919da New Yorkta dodum.TAVENNER: Mesleiniz?SEEGER:eitli iler yaptm bugne kadar;

ama asl iim Amerikan folklorunu aratrmak,halk arklar sylemek...

TAVENNER: Askerden dndkten sonrabirok yerde konser vermisiniz. KomnistPartiyle ibirlii eden rgtlerin dzenledii top-lantlarda ark sylemisiniz.

SEEGER: Bir ey syleyeyim, kendi dn-celerim, inanlarm, seimlerde hangi partiye oyverdiim, sadece beni ilgilendirir. Bu konudaki

sorularnz cevaplandrmayacam. Yakk-sz sorular bunlar. Byle yakksz sorular sor-mayn. sterseniz hayatm sorun, anlataym.

TAVENNER:Elimde Daily Workern 30 Ni-san 1948 tarihli says var. 1 Maysta KomnistPartinin Newarkta dzenledii toplantda ar-k syleyeceiniz yazl. O toplantda ark sy-lediniz mi?

SEEGER: Biraz nce bunun cevabn verdim.BA KAN: Nedir cevabnz?SEEGER: Syleyeyim. Hayatmda hibir

ihanete karmadm; sizlerle ayr grleresahip olduum iin buradaym. Kimseden

daha az yurtsever deilim. Yurdumu ok se-verim.

BA KAN: O kadar ok seviyorsanz biraz kat-kda bulunun.

SEEGER: Benim btn hayatm bir katkdrzaten. sterseniz biraz daha aklayaym.

BA KAN: stemiyoruz.SEEGER: Bana byle sorular sormaya hak-

knz yok. arklarm hakknda sorular sorun, ce-vap vereyim.

TAVENNER: arklarnz hakknda soralm y-leyse. Bu yln Temmuz aynda Wingdale Lod-gedaki yaz kampnda ark sylediniz mi?

SEEGER: Hangi arklar sylediimi sanlataym.

TAVENNER: Onu da soracam.SEEGER: Ama o arklar kimlerin din

ini soramazsnz.TAVENNER:Komnist Partinin ama

dan biri de, sanatlardan yararlanmak. S

Komnist Parti yararna konserler vermi?SEEGER: ark syleme frsat bulursam

karmam.SCHERER: Sorumuzun cevab bu deSEEGER: Beni dinleyenlerin siyasal in

larna bakmam. Sylediklerim, haktan ydoruluktan yana arklardr; birletirici lardr.

TAVENNER: Ben size baka bir soru sorSEEGER: Ama ben ayn cevab veriyo

Baka cevabm yok.TAVENNER:Elimde bir fotoraf var. G

yl ekilmi. 1 Maysta New Yorktaki gerenini gsteriyor, n sradaki niformamisiniz?

SEEGER: Pontius Pilate de saya, Se

hudilerin kral msn? diye sormutu. benziyor bu.BA KAN: Sus!SEEGER: Kim olduunu bakasndan

renin.BA KAN: Cevap verin.SEEGER: Bu niformalnn kim olduun

renmek istiyorsunuz?BA KAN: Evet.SEEGER: yi ya, bakasndan renin.SCHERER: Bu cevaplar kabul etmiySEEGER: Oras sizin bileceiniz i.SCHERER: Komitemizi aaladnzn

knda msnz?SEEGER: Oras da benim bileceim i

PeteSeeger:

Orasdabenim

bileceimi!

Pete Seeger,

sanda torunu

Tao, solunda

Bruce

Springsteen

Lincoln

Antndaki

konserlerinde.

2009

513 Haziran 2014 CumaAydnlk

DUYGU KARAN

Umuda aklmlar

yk kitaplar ard ardna raflara yerleiyor. Bit-meyecekmi gibi. Bitmeyecek de. nk in-san var olduu srece yks de hep ola-

caktr. Okunmaya deenler olacaktr, bir de elenecekler.yle ya da byle herkes yaayacaktr bir yky.

Getiimiz gnlerde Kaynak Yaynlar, ncil a-lkan'n Umut Dlerin Kanadnda adl yk kita-bn yaymlad. Bu durum aslnda uzun sredir ya-ynevini takip eden okurlar asndan bir sredir olu-

an meraka daha da netleen bir yant niteliinde; soru

u: Kaynak Yaynlar edebiyat da m yaymlyor ar-tk? Cevap verelim: Evet, temkinli admlar atsa da ile-ride bu alana daha da younlaacann iaretleriniveriyor yaynevi. Son olarak ncil alkan'n ykkitab da bu gzel admlardan biri.

Daha nce ocuk kitaplar ile adn duyuran a-lkan, nceden yaymlanm iki yk kitabna dahasahip. Yazarn farkl dallarda ald birok dl var,dl alan yklerinden birka tanesi: Bengi (1999),

Bir Gn Mutlaka (2003), Kuru ncir (2006), Zrih Glve Kular Park (2007).

Umut Dlerin Kanadnda kitabna gelecek olur-sak; yazar, her zamanki gibi birbirinden keyifli, ba-zen neeli bazen hznl ama smscak insan y-kleriyle kucaklyor okurlarn. yk denince akla ge-len usta kalemlerden ncil alkan, memleketi-mizin dousundan batsna uzanan farkl hayatla-r ele alarak yaanan aile sorunlarn, yoksulluu, i-ilii, terr, gurbeti, savalar, gzler nne seriyor.Bizden sesler korosu biraz anlayacanz. Bir ykdeezberlenecek bir ey yoktur, ama ezberde kalan birduygu olacaktr illa. Onun peindeyizdir biraz okurolarak. alkan'n yklerini tek bir duyguyla ta-nmlamak biraz zor olacak. Bu iyi midir? Size bra-kyorum.

Hznleri, endieleri, aclar, umutlar, sevinlerkrklklar, anlar, beklentileri, ayrlklar ve direriyle yaamn iinden gelen gerekleri yanmemleket kokulu insanlarn her birinin iir tadki hayatlar...

Yazar, okuru Karyakal Aslnn hikyesitutun da doulu Fado Ninenin Krte ezgisine kfarkl kltrler, duygular ve yrelerle tantryorglmseyecek kh alayacaksnz.

rnein; Bara zlem hikyesinde umutsuzca Fadonun ykk, viran evine bakt. Ehl Fadonun acl ad geliyordu Kyde sahkalan hayvanlarn ackan, susayan seslerine, klarn atlar karyordu. Bu grntlere, seslererek dayanacak gibi deildi! Hele ocuklarn kirli vegun yzleri Korkudan bym gzleri, insanreini yakyor, aresizlik boazn dmlyorduyor ya bir bakma yazar, aramyor muyuz hepimizeyi. Trkiye buras derdi babam yolda bir akgrp eletirince ben, Trkiye buras. Nasl daeimize iniyor ykler, nasl deitireceiz? Aruz da, bulabilecek miyiz?

yklerden daha fazla alnt yaparak tadnrmak niyetinde deilim, son sz olarak tek bilime yetecektir sanyorum: Buyrunuz.

Umut DlerinKanadnda

ncila alkanKaynak Yaynlar

96 s.


6/22

6BARI DOSTER

slamc rgtlerin, yaplarn, gruplarn gerekemperyalizmle gerekse parayla ilikileri nem-lidir, derindir ve dikkat ekicidir. Gemitezellikle ngiltere, gnmzde ise ABD, slam-

c hareketleri kullanmtr, kullanmaktadr. Bu r-gtlerin, hele de Milli Gr hareketinin Almanyaile ilikileri de bilinir. ABD, Sovyetler Birlii ve ko-

mnizme kar Yeil Kuak olutururken, Afga-nistanda Sovyet igaline kar, Msrda BAASa kar- kulland yaplar, 11 Eyll 2001 saldrlar son-rasnda terrist ilan edip, Afganistan ve hemensonra da Irak igallerinin bahanesi, gerekesi, se-bebi olarak sunmutur. Hem ieride, hem dednya kamuoyunda terre kar mcadele eder-ken ihtiya duyduu dmana bu sayede ka-vumutur. Kitle inasnda, kamuoyu imalinde, algynetiminde, toplum mhendisliinde ok ieyaramtr slamc rgtler. ABDnin szlnde dnmcahit, zgrlk savas olanlar, 11 Eyll son-rasnda slamc terristler olarak kodlanmtr. Ek-lemek gerekir ki, ABD, yakn ilikileri olan Suudi Ara-bistan, Katar, Kuveyt, Birleik Arap Emirlikleri gibilkeleri de, akrtl kimi operasyonlarn ve bazrgtlerin finansmannda kullanmaktadr. Suriyede

yaananlar bunun somut rneidir. ABD, El Kaide

ve PKK gibi terr rgtlerine her trl destei ve-rirken, zevahiri kurtarmak iin, dnya kamuoyunualdatmak iin, bu rgtleri terr rgtleri listesi-ne almtr.

Yasin El Kadnn balantlar

Trkiyenin namuslu gazetecilerinden, gz-pek aratrmaclarndan olan, kalem namusununbedelini de hapis yatarak ve hakknda alan da-valarla deyen Nedim enerin yazd HayrseverTerrist! Yasin El Kad adl kitap, El Kadnn, 17 Ara-lk operasyonu sonrasnda bir kez daha gndemegelen st dzey balantlarn aratryor. ener, ba-bakann Ona kefilim dedii Yasin El Kadnn, El Kai-deci mi, yardmsever mi, yolsuzluk aktr m, ya-trmc bir iadam m olduunun peine dyor.El Kad ile ilgili raporlara, aratrmalara, bilgilere ula-yor. ABDnin, 11 Eyll 2001 saldrlar sonrasndaEl Kaideye finansal destek salad gerekesiyleYasin El Kadnn malvarlnn tm dnyada don-durulmasn saladn, Birlemi Milletler GvenlikKonseyinin 28 Eyll 2001 tarihinde, 1373 sayl ka-rarla, Yasin El Kady, El Kaide ve Taliban mensu-

bu olan ya da bu rgtlerle balantl kii ve ku-rumlar listesine aldn anmsatyor. Trkiyede deEl Kadnn, 30 Aralk 2001de Bakanlar Kurulu ka-raryla Trkiyedeki malvarlklar dondurulan 131 ki-iden biri olduunu vurguluyor. Buna ramen El Ka-dnn, Trkiyede irketler kurduunu, yatrmlaryaptn belirtiyor. Hem de en ABD yanls hk-metin iktidarnda

enerin kitabnda, El Kadnn Trkiyedeki ba-lantlar ve grd siyasi destek ayrntl olarak s-ralanyor. 2000li yllarn ortalarnda Maliyenintakibine taklan, kara para aklama zanls olarakkaytlara geen El Kadnn malvarln dondurmakarar da, geen srede kalkyor. 2001de ABD Ha-zinesinin kresel lekteki terristler, terre des-tek verenler listesine koyduu kii hakknda Tr-

kiyede bir Cumhuriyet Savcs soruturma dosn, terrist deil, hayrsever iadam olduu

rekesiyle, takipsizlik karar vererek kapatyorner kitabnda, byk gazeteci ve Cumhuriyehidi Uur Mumcunun terrn finansmanylaaratrmalarna da gnderme yapyor. Suudi bistann terr rgtlerine verdii destei, MumcRabta adl almasna dikkat ekerek aktairketler, dernekler ve vakflarn dini akmlaradestek salayan temel kanal olduunu beyor.

Kimin eli kimin cebinde

ener, bir konudan, kiiden hareketle, Trkiygidiatnn da fotorafn ekiyor. rnein; Refahtisiyle ad anlan Sleyman Mercmek ile zden IHH Vakf ile El Kadnn bakan olduu Mfak Vakf arasndaki balanty gndeme getiriy

Kaideye yardm etmekle sulanan kiilerin stabalantlarn, hayli aktif bir El Kaideci olan Waelaidann ilikilerini ortaya koyuyor. Babakann ydostu ve danman Cneyd Zapsunun El Kad ilesndaki para ilikisini anlatyor. Maliye BakanlnaMASAKn (Mali Sular Aratrma Kurulu) El Kailgili hazrlad ok gizli ibareli kapsaml raporunsl smenalt edildiini hatrlatyor. MASAKn, slklarn El Kad hakknda verdii takipsizlik karitiraz etmediini ifade ediyor. Maliye BamfHamza Kaar bakanlndaki bir ekip tarafndazrlanan raporda Muvaffak Vakfnn hayr ilerrekesiyle toplad paralar El Kaideye aktardngeliyor. MASAK raporu ile hkmetin tutumunulitiini, raporun hkmeti yalanladn yazan Hamza Kaara siyasi ve brokratik bask yapn, mfettilerin, El Kadnn hesabnn olduu A

raka Trkte inceleme yapma talebinin reddedildraporu hazrlayan ekipteki iki yenin geri ekildanlatyor. Zaten ksa sre sonra da raporu hazrlkurul bakan Hamza Kaar, bakan onayyla MYksek Eitim Merkezi Bakan Yardmclnanyor. Dahas, Yasin El Kad vergi barndan drarlanyor. Maliye Bakan Kemal Unaktann taltyla, maliye denetim elemanlarnca dzenlenengi raporlar deitiriliyor.

El Kadnn derin nfuzu

El Kad ylesine etkili ki, BM yesi olan Trkiye, uruna, uluslararas sorumluluklarn dahi dikkatmyor. ABDye bamllkta rekor kran hkABDnin terre destek vermekle sulad kiiyefil oluyor, arka kyor. El Kad, ticari faaliyetlerine

vam ediyor, gayrimenkul satyor. O tarihlerdekta da, yine tandk bir isim. Son olarak babadan ald Alo Fatih diye balayan talimatlarla deme gelen Mehmet Fatih Sara.

Kitapta, 17 Nisan 2013te El Kad ile grelal Erdoan, C. Zapsu ve K. Unaktan ile birlikte,ailesinin, lker ailesinin, Topba ailesinin kimi fertlede ad geiyor. Uur Mumcunun Tarikat, Ticareyaset adl almasndaki saptamalarn hakllkez daha kantlanyor. Usame Bin Ladinin Suudibistandaki ailesinin hem lkeyi yneten hanedhem de ABD ile olan yakn, derin ilikileri geliyosann aklna hemen. Kitabnn sonunda Birlemiletlerin saptad El Kaide ile balantl kiilerin verumlarn listesini de veren ener, El Kady anken, gerekte, bir dnemi ve bir zihniyeti anla

2000li yllarn

ortalarnda Maliyenin

takibine taklan, kara

para aklama zanls

olarak kaytlara geen

El Kadnn malvarl n

dondurma karar da,

geen srede kalkyor.

Kresel lekteki

terristler, terre d estek

verenler listesine

konulan bir kii

hakknda Trkiyede bir

Cumhuriyet Savcs

soruturma dosyasn,

terrist de il,

hayrsever iadam

oldu u gerekesiyle,

takipsizlik karar vererek

kapatyor

Yasin El Kad ve derin balantlar

Yasin El Kad

Nedim enerDestek Yaynlar

391 s.

13 Haziran 2014 Cuma Aydn


7/22

SEMHA KAVAK

7

slam tarihi incelendiinde Emeviler dneminin di-er dnemlerden olduka farkl olduu grlr.

Devlet-g ilikilerinin dnyevilemesinin bir r-nei olan 90 yllk Emevi Devleti ayn zamanda gr-kemin ve slam devleti snrlarnn bymesinin deadyd.

hsan zkes'in "Emevi Siyaseti / Dinin SaltanataDnmesi" adl kitab devlet-din ilikilerinin EmeviDevleti dneminde ekilleniini masaya yatryor. Em-evi devlet yneticilerinin yansra o dnem siyaseti-ne etki eden baz ahsiyetleri de ele alan kitap, sla-mn devlet ve siyaset eliyle nasl bir zulm arac ha-line getirildiini gzler nne seriyor: "Zamanmz s-lam dnyasnn sorunlarnda, tarihin derinliklerindengelen bir zihniyetin izleri vardr. Emeviler, daha yedinciasrda saltanata giden yollar din istismar talarylarmlerdir. Asrlardr dini tekelinde gren Emevi zih-niyeti kendisini slam'n tek hamisi, dinsizliin ve di-er din mensuplarnn da amansz dman olarak

gstermilerdir."slamn bozulmasnn hanedan zihniyetinin dev-

let geleneine yerlemesiyle balad bilinen bir ger-ek. Babadan oula geen ynetim yalnzca devle-ti idare etmeyi deil, bu ynetimin gerekesini ve so-rumluluk snrlarn da Allah'a balamay ngryordu.slam vahyedilmeye balandnda Arap toplu-munda kabilecilik olduka glyd. slamla birlik-te bu g krld ve insanlar deerli klan eyin ye-si bulunduu kabile deil, Allah'a ball yani tak-va olduu ne kt. Bu ise o gnlerde gl olan ka-bilelerin bilin altnda bir travma yaratt. PeygamberinHaimoullarndan olmas, daha sonra Emevi Dev-letini kurmu olan meyyeoullarnn gcne gitmiti.Bu sebeple "Hz. Muhammed'e kar olan Emevileronu getirdii dine kar olmaktan ziyade Peygam-berliin Haimiler'den olan Hz.Muhammed'e gel-

mesine kar idiler. Nitekim Ebu Cehil: Haimiler biz-den kendisine vahiy gelen bir peygamber var diyorlar.Biz imdi kendi kabilemizden bir peygamberi nere-den bulup karacaz, bizden bir peygamber gel-medike Haimilerin Peygamberine inanmayz di-yordu.

Emeviler, Bedir Savanda ldrlen mrik ya-knlarnn cn almak iin uzun vadeli bir strateji uy-guladlar. lk hedefleri kendi politikalarn uygulama-ya sokmak iin frsat grdkleri Hz. Osman'a des-tek verdiler. Hz. Osman halife olduktan sonra ise, ge-rei kadar sahip kmayp, ona kar muhalefetin n-ne gemediler. Hatta, Hz. Osman'n ldrlmesinimslmanlar arasnda atma kmas nedeniyle fr-sat bildiler. Hz. Ali taraftarlaryla, Hz. Osman taraf-tarlarnn atmasnn devleti ele geirmeleri iin iyibir zemin olacan hesap ediyorlard.

Osman'n lmyle birlikte Emevilerin kkrtmalarnedeniyle mslmanlar birbirlerine sava atlar. Sa-dece Sffn Savanda 70 bin kiinin ld belirti-lir. Hz. Aie'nin kkrtlmas sonucu ortaya kan Ce-mel Vakasnda binlerce mslmann birbirinin ka-nn dktn hatrlatan zkes, Cemel Vakas'n Em-evilerin planlad iddiasnn da altn iziyor.

Allah'n Muaviye'ye verdii mlk:saltanat

Hz. Ali'nin ehit edilmesi sonucundaki bask, teh-dit ve riyalarla Hz. Hasan'n halifelii brakmasn sa-lamlardr. Hilafeti tamamen gasp eden Muaviye,nnde hibir engel kalmadan 20 yl tek hakim ola-rak ynetmitir. Bu srede Hz. Osman'n katillerini ce-

zalandrmay gndeme getirmemitir. Muaviye, ikti-dar ele geirmek iin her trl evreyle ittifak kurmanntesinde Hz. Osman ile Hz. Ali taraftarlarnn arala-rn germek iin her trl ihtilaf besliyordu.

zkes kitabnda bu taktikleri rneklemekte:"Muaviye fitneyi ynetiyordu. Kendi lehine geliecekher trl fitneyi organize ediyordu. Bu taktiklerle ik-tidar ele geirince acmasz yzn de gstermeyebalamt. nceki halife dnemlerinde biat'n rza-ya dayal olmas gerektiini ne sren Muaviye ta-gallp ve hakk seyf (kl hakk) yoluyla ynetimi elegeirmitir. Baa getikten sonra da yine kl zoruylamslmanlardan biat almtr."

Emeviler iktidarlarnn meruiyetini Allahtan al-dklarn iddia etmilerdi: "Muaviye yapt baz ko-numalarnda 'Allah'n kendisini iktidara getirdiini'sylyordu. Abdullah b. Mesade ile yapt konumada

"Halifelik, Allah'n bize verdii bir mlktr," dedi. By-lece haksz mal edinmek dahil birok eyi Allah'n ken-dilerini semesi olarak deerlendiren Muaviye, bu g-lerinin saltanat yoluyla devam iin elinden gelen hereyi yapt. slamn kesinlikle izin vermedii eyleri yap-maktan ekinmedi. Kendisine biat zorla salatt gibiolunun da iktidarn garantiye almak iin Kabede kandkmeyi bile gze ald. ktidarlar g, zlm ve a-aa iinde geti; Muaviye, ipek elbiseler giyen, ikialemleri yapan, algc olunu halife olarak yerine ta-yin etmitir. En kalc icraat olu Yezit'i yerine tayinederek devlet ynetiminde babadan oula geen birsistem oluturmasdr. Hilafet din ve kan zerindensaltanata dnt."

Muhafzlarla rlen demir duvar

Muaviye, iktidarn korumak iin etrafnda demirduvarlar rmeyi de ihmal etmedi. Daha nceki ha-lifeler toplum iine karmaya zen gsterirkenMuaviye kendini halktan soyutlad ve halkn kendi-sine ulamasn engellemek iin zel muhafzlary-la korundu. Saln ileri srerek kendine zel otur-ma koltuu yaptrd ve hanedann saltanat koltuunakavuturdu. lk saltanat koltuu (taht) da onun za-mannda konulmutur. Bylece, Muaviye zamann-da saltanat iin gereken tm ihtiam ve alt yap t-myle oluturulmu oldu. Onun yerine geen Yezit'debu miras devrald

Emeviler'in hanedanlarn geleceini gvence al-tna almak iin kendilerine en byk engel grdk-leri Hz. Ali'nin oullar Hasan ve Hseyin iin geli-tirilen hile, bask, tehdit, riya ve rvet teklifleri de ki-

tabn zel ilgi eken sayfalarndan.Emeviler'in mslmanlara uygulad zulmlere

ve yozlamaya kar duran Peygamber torunuHz.Hasan'a halifelik braktrlrken, asla boyun emeyenHz.Hseyin'le birlikte tm ailesinin ortadan kaldrl-mas kukusuz slam tarihinin en kara sayfasdr.Hz.Hseyin'e olan sevgiden ve ona biatlarn artma-sndan endielenen Yezit'in Kerbela faciasnn yara-tcs ve sormlusu olmas Emevi saltanatnn btnniteliini tek bana bile yeterince tanmlamaktadr:"Kerbela'da ehit edilenlerin says 72-87 arasnda-dr. Bunlardan 23' Hz.Hseyin'in yani peygambe-rin torunlar, ev halk ve akrabalar idi. Hepsinin ka-fas kesildi. Cesetleri ve kanlar kumlara topraklarabelendi. rlplak cesetler lde brakld. Onlarn ce-set paralarn kurtlar dilerine taktlar, srtlanlar inle-rine gtrdler."

zkes'in kitabnda Emeviler'in 90 yllk saltanat-larnda her trl hile, zulm, lks, israf, ksaca slamnuygun grmedii ne varsa, bunlarn hangi gereke-lerle yapldnn birok rnei yer alyor.

slamn bir iktidar arac grlmesi ve iktidarn daayn kabile zerinden devam iin saltanat ve onunngrdklerinin nasl dinsel manta oturtulduu bukitapta ayrntl olarak aklanmakta.

Hz.Osman'la balayan ihtilaflarn istismarnnmslmanlar arasnda nasl bir kan davasna dn-trldn ve bu kan davas zerinden nasl biriktidar devirildiini, islamn saltanata nasl dn-trldn anlamak isteyenler Tekin Yaynlarndankan bu kitab okuduklar arasna eklemeliler

Bugnk saltanatlara benzerliine ne kadar a-acaklardr acaba?

Daha nceki halifele

toplum iine karm

zen gsterirken

Muaviye kendini

halktan soyutlad ve

halkn kendisine

ulamasn engellem

iin zel muhafzlar

korundu. Sa l n ile

srerek kendine ze

oturma koltu u yap

ve hanedann saltan

koltu una kavuturd

lk saltanat koltu u

(taht) da onun

zamannda

konulmutur

Emevi Siyaseti DininSaltanata Dnmesi

hsan zkesTekin Yaynevi

312 s.


Hanedan zihniyetini slam'a sokan fesat: Emevilehsan zkes,bugnn

Emevilerinekar Mecliskrssnde demcadelesinisrdryor.


8/22

8BEYAZIT KAHRAMAN [email protected]

rol Erturul, 1962de girdii Ankara niver-sitesi Hukuk Fakltesinde 1964-65 yllarndarenci Dernei Bakanl yapt. Arhavi, Mid-yat, Manavgat, Koarl ve Elbistanda kay-

maklk yapt. 1989da nsan Haklar Derneinin Ay-dn ubesini kurdu. CHPnin kapal olduu yllardaSHPde politika yapmaya balad. Aydn Atatrk D-nce Derneini kurdu ve dokuz yl bakanln yap-t. Cumhuriyet ve Szc gazetelerinde yazd. Yazla-r Yurdumu Sevmenin Sorumluluuyla (CKK), AhBenim Sorunlu lkem ve Gerekleri Gr Artk EyHalkm adl kitaplarnda topland. Kaymakamlk Yl-larm ve Avukatlk Yllarm adl iki an kitab da olanErol Erturul Aydnlkta da yazyor. Aydnda serbestavukatlk yapmakta olan Erturulun son kitabCumhuriyetin Dntrlrken Susacak msn?Uyum Yaynlar tarafndan yaymland.

Kutsal direnme hakk

Erol Bey lkemizin zor yllarnda eitli ile-

lerimizde kaym akamlk yaptnz. Sizin yazlarnz ve

kitaplarnz okuyanlar, deneyimli bir hukuku, yurt-

sever bir aydn oldu unuzu bilirler Son kitabnzda da

tekrar okunmas gereken o k nemli yazlar var. Ki-

tabnz kimlere ve niin arma an etti inizi akla-

msnz. Bu aklamay bir de buradan yapar ms-

nz?

AKP bir cemaatle anlaarak lkemizin vatanse-verlerini, askerlerini uydurma sulamalarla cezaev-lerine doldurdu. ok aclar ekildi. Cezaevlerinde ya-amlarn, dardaki yaknlarn yitirenler oldu. Amayine de ylmadlar, sinmediler, susmadlar. Kitaplar yaz-dlar. Yanllar yksek sesle haykrdlar. Dardakilereyol gsterdiler. Onlar sevgiyi, saygy ve vgy hak

ettiler. O nedenle bu kitap onlara armaan edildi. Devlet ya da devleti ynetenler ada letli dav-ranmazsa halkn direnme hakk do ar; direnme hak-

k, haklarn en kutsaldr diyorsunuz. Bunu neye d a-

yandryorsunuz?

1789 Fransz Devrimi Haklar Bildirisinde Devle-tin amac insann doal ve kaybolmaz haklarnn ko-runmasdr. Bu haklar, zgrlk, gvenlik ve zulme kar- direnmektir denmektedir. Ayn bildiride Ynetimhalkn haklarn inedii zaman bakaldrmak ve di-renmek haklarn en kutsal ve devlerin en gerekli-dir tmcesi yer almaktadr. nl felsefeci John Loc-ke direnme hakkn Eer devlet koruma grevinindna kar ve adaletsiz davranrsa, toplumun direnmehakk doar biiminde aklamaktadr. ok rnek veada bir anayasa olan 1961 Anayasasnn balang

blmnde Hukuk dna dm bir ynetime direnme hakkn kullanan Trk Ulusu mektedir. Bu nedenle de direnme hakk kutsal bir tr. statistikler bizim toplumumuzun renim

zeyinin yaklak olar

ak drt ya da be yl oldu

gsteriyor Bu durumdaki bir toplum do ru seim

pabilir, demokrasi retebilir mi?

Seimlerde en nitelikli ve en uygun kadrolarreve getirilemediklerini gryoruz. Ancak, bakyoktur. Demokrasinin olmazsa olmaz kouluimlerdir. Gerek bir demokrasi iin seimler dda ok daha baka eyler gereklidir. Demokrasunluun her istediini yapmas deildir. Demosi ounluk karsnda aznln haklarnn komasdr. Tek bir bireyin bile haklarnn gvencena alnmasdr. lkemizde ise Babakan Erdoa

d oylarla her istediini yapabileceini sanOna oy vermeyenleri nemsemiyor. Onun iinbir eletiri kabul etmiyor. Kendisini eletirenleri, disine kar olanlar dman ve darbeci olarakryor. Bu yaklam lkeyi blyor. nsanlar birbrine dman ediyor.

nce stanbulda Gezi Parknda balayan sdalga dalga tm yurda yaylan eylemler hukukna km bir ynetime kar direnme hakknnlanlmasdr. Ama birka aa, bir alveri mezi ya da Topu Klasnn yeniden yaplmak istendeildir. Ama AKPnin ve Erdoann herkesin yaalanna el atmaya almas, kendi gerici ve bdncelerini ulusa dayatmaya almas, Cumriyeti dntrmek istemesidir. Bu nedenle Gezi larnda ortak haykr Mustafa Kemalin askerle

Gezi Parknda balayan

sonra dalga dalga tm

yurda yaylan eylemler

hukuk dna km bir

ynetime kar direnme

hakknn kullanlmasdr.

Gezi diren

ii

genlerimizin

dayanma gcn,

inancn, hakszlklara

kar direnme gcn

ortaya koymutur.

Alnan oylarla her

istenenin

yaplamayaca n

ortaya koymutur. Artk

AKP ve Babakan

halkmzn bu gcnden

korkuyor

Erol ErturulUyum Yaynlar, 200 s.


Cumhuriyet dntrlrken susacak msn

Cumhuriyet'inDntrlrken

Susacak msn?

Erol Erturul


9/22

DENZ YALIN


975te yaymlandnda byk ses ge-tiren ve o tarihten sonra Amerikanedebiyatnn parmakla gsterilen ya-

ptlarndan birine dnen Ragtime,Trkiyede baka bir is imle ve yine TomrisUyarn evirisiyle baslmt.

E. L. Doctorowa byk n ve saygnlkkazandran Ragtime, aslnda ABDnin birpanoramasn sunuyor. zellikle yirminciyzyln banda; 1900lerin ilk yllarnda-ki Amerikan yaplanmasn ve toplumsalkesitlerini yanstmas asndan nemlibir kitap. Doctorow, Amerikallar ve Ame-rikal olmaya uraanlar buluturan Rag-timeda edebi fotoraflk grevini stle-niyor. Elbette byk bir kurgusal baary-la.

Akortsuz piyanoda caz paralar

ABDye arlan gmenler hz veumutla lkeye giri yaparken hemen heryerden ykselen su ve kokumuluk,Doctorowun anlatmnda dikkat ekenbalca zellik. te taraftan ayakta durmayaabalayan, kendi halinde ve yaanan hz-l deiimi izleyen bir aile de bir kede du-ruyor. Bu arada Yeni Dnya sahnesindetandk isimler beliriyor: Freud, Houdini,Emma Goldman, Henry Ford Hepsi bugrltl, rahatsz edici ve bir o kadar daekici mekna girmek ve deyim yerindeyseoral olmak iin srasn bekliyor. Tekrar ku-rulan bir lke, kalabalklaan ve her eyinbyk bir hzla yaanmaya balad yenihayatlar.

Ad geenlerin yannda anne, baba, o-

cuklar ve evin byklerinden oluan, kitapboyu her eyin merkezinde bulunan aile-nin hayatna giren Coalhouse Walker Jr.,Doctorowun kurgusundaki siyahi piya-nist. te tm hikye Walkern Yeni Dn-ya oyununun sahnesinde yerini almasy-la ekilleniyor. Akortsuz piyanoda aldcaz paralar ve onun yksn renmeyekoyulan ailenin ilk tedirginlii ar aruzaklayor.

Walkern babasna yaplan rk sald-rnn peinden gitmesi ve adaletin yerini bul-mas iin avukat aray, kitabn br kah-ramanlaryla beraber hikyeyi daha da e-kici klyor. nk dnemin Amerikasnnartlarnda siyahi bir adamn adalet aramaspek ok eyden daha zor. Mevzu, Houdi-

ninin ka, Emma Goldmann isyan ve

Walkern piyanoda ald ragler gib

sik kesik ve bir o kadar da ritmik iler

Devran dnecek!

Doctorow sadece Walkern hayatsulular bulma abasn anlatmyor. izgi bu ama en az onun kadar nemli ve yer kaplayan ey, Amerikann onemlerinin sosyolojik, psikolojik ve fefi bir resmini izmesi. Sz konusu rede hep okuru yakalayan bir yan var, insan ilikilerinin dnemin ruhuna uyluu yannda yazarn kendi anlatm bigelitirmesi. Bunu da Doctorowun, edebi hem de tarihi aratrmaclna bluyuz herhalde.

Walkern adalet aray srasnda olu

tenler adalet o kadar da adil bir eyil sonucunu karmamza neden olaAma Doctorow olaya baka bir noktabakyor: Yoksa adaletsizlik, bir kere geldi mi, mantk yasalar ve akl yrilkeleri, uygarlnkine tam ters dayna-evren midir?

yle olabilir. Tabii unu da gz ardmemeli: Walkern yaadklar, kurdete ve babasnn bana gelenler sos taknd tavr, o gnlerin siyah-beyazrmndan te bir anlam tayor. Doctognn birinde devrann dneceini, Wve dier karakterler zerinden iliyor.laysyla Doctorow Ragtimeda, zamruhuna dokunup onu anlatrken kurgusbunu, o tarihlerdeki pek ok olumsuz

la hesaplama adna ortaya koyuyor

Tekrar al Walkerolmutur. Yaplan bir aratrma, Gezi eylem-lerine katlan milyonlarca insann Baba-kann dayatmac tutumuna kar ve Cum-huriyetin kazanmlarn korumak iin eylem-lere katldklarn gstermitir. Gezi olaylar,genlerimizin dayanma gcn, inancn, hak-szlklara kar direnme gcn ortaya koy-mutur. Alnan oylarla her istenenin yapla-mayacan ortaya koymutur. Artk AKP ve

Babakan halkmzn bu gcnden korkuyor.

Milli Merkez

Kurucularndan oldu unuz Milli Merkez

nedir?

Milli Merkez bir siyasal parti, bir dernek de-ildir. Milli Merkezin tzel kiilii yoktur. MilliMerkez, AKP ynetimine kar, Cumhuriye-timizin dntrlmesine kar, farkl siyasalgrlere sahip, ancak Atatrkte birleen in-sanlarn oluturduu yeni bir Kuvay Milliye ha-reketidir. Milli Merkez, ilk kez AKPnin yapmayaalt gerici ve blc Anayasaya kar ka-muoyu oluturmak ve bu giriime kar k-mak iin kuruldu. Yurdumuzun drt bir yanndayaplan etkinliklerle, oluturulan kamuoyu

ile baarl olundu ve gerici ve blc anayasakarlamad. 23 Nisan 2013 gn Ankaradayaplan bir kurultayla, o dnemdeki ad MilliAnayasa Forumu olan ve grevi bu anaya-saya kar kmak olan bu giriim Milli Mer-kez adn ald. Bu tarihten sonra da kuruluungrevi yurdumuzun tm sorunlarna sahip k-mak oldu. nsanlarmzn ocuklar da lara ka-

rlyor analar a lyorlar ocuklarn geri istiyorlar

Bunlar neden yaanyor?

PKK tm dnyann terr rgt olarak ni-teledii bir rgttr. Askerimizi, polisimizi,insanlarmz ldren, yol kesen, hara alan,uyuturucu ve silah satcl yapan bir rgtebaka ne denebilir. Bu rgtn Krt kkenlivatandalarmzn ocuklarn zorla ya da

aldatarak daa kard bilinen bir gerektir.ocuklar daa karlan anneler imdi cesaretbuldular ve bu rgte korkmadan kar k-yorlar, ocuklarn geri istiyorlar. Diyarbakrdabu annelerin eyleminde bir pankart ok dik-kat ekiciydi. Savama, karde kan dkmediye yazlyd bu pankartta. imdi de DiyarbakrBingl karayolunu kesiyorlar, kimlik dene-timi yapyorlar, insanlarn zgrlklerini yok edi-yorlar. Kendilerine engel olan devlet gven-lik grevlilerine de silahla karlk veriyorlar. l-kemizi bu duruma getiren AKP ynetimi veBabakandr. Verilen dnlerle, alm sre-ci, anneler alamasn aldatmacalar ile l-kemiz bu duruma getirilmitir. Ne ac ki G-neydouda devlet sindirilmi, ayrlkrgt martlmtr. Krt kkenli vatan-

dalarmzn sorunlar olabilir. Bu lkedeher kesimin sorunlar vardr. Bunlarnzm silah alp daa kmak olamaz.Cumhuriyet kurulduktan sonra lkemiz 35Krt ayaklanmas yaad. Bu, bir yenisidir. On-lar nasl baarsz olduysa bu da baarsz ola-caktr.

Nasl bir cumhurbakan

nm zde cumhurbakan l seimi

var Milli Merkezin bu konudaki yaklam ne-

dir?

Cumhurbakanl Atatrkn koltuu-dur. O greve ada, aydnlanmac, demo-krat, herkesi kucaklayan, partilerst birisi ya-

kr. Muhalefet partileri, bu greve yakan veuygun olan adlar deil, birilerinin houna gi-debilecek adlar dile getiriyorlar. Milli Merkez,bu greve saydmz nitelikleri tayan hu-kuku birisinin getirilmesini istiyor. Yolsuzluklarave rvete bulam, diktatr kafal olanlarnAtatrkn koltuunda oturmalarna ulusumuzkatlanamaz. Deneyimli bir hukuku oldu unuz iin

sormalym: Son yllarda hukuk ayaklar alt-

na alnd. Ergenekon, Balyoz vb. davalarla yurt-

sever subaylar, gerek dem okratlar, demok-

rasiye, hukuka aykr uygulamalar yazan ay-

dnlar hapse atldlar. Ne dnyorsunuz?

Ergenekon ve Balyoz davalar kesinlikle hu-kuk davalar deildir. Bu davalar siyasal nite-likli ve uydurma kantlarla, gizli tank ad altndasulularn anlatmlar ile vatanseverlerin ce-zalandrldklar davalardr. Bu davalarn ar-kasnda yaylmac ve smrgeci gler var-dr. Byle byk davalarn tek bana AKP ta-rafndan gndeme getirilmesi ve yrtlmesiolanak ddr. Yaadmz gnlerde bu da-valarn uydurma davalar olduu ve Cumhu-riyetin ordusuna kar bir kumpas kurulduuynetim tarafndan da dile getirilir olmutur.

Ancak AKP ikiyzldr. Hem hakszl dile ge-tirmekte ve hem de bu hakszl giderecekhibir ey yapmamaktadr. Fakat korkununecele bir yarar yoktur. Yakn zamanda tm va-tanseverler zgrlklerine kavuacaklardr.

lkemizin en nemli sorunu AKPden kur-tulmaktr. Gereklerin halkmza anlatlmas,dorularn bkp usanmadan gsterilmesigerekmektedir. Son zm halkn direnme g-cdr. Gezi olaylar ile ulusumuz bu gce sa-hip olduunu gstermitir.

Ragtime

E. L. Doctorowev: Tomris Uyar

Yap Kredi Yaynlar, 270 s.

E. L. Doctor


10/22

10ZDEMR NCE

3

0 Mays 2014 tarihli Aydnlk Kitap ekindeJamiryonun Allahn seven defansa gel-

sin adl kkrtc bir yazs yaynland.Bu yazy, kendime bir tr hakaret sayp,nce Haldun ubukuya bir ileti gnderdim ve ar-dndan uzun bir yaz kaleme aldm. Bu yaz benimweb sitemde (ozdemirince.com) ve ayn zamandaiirden adl iir dergisinde yaymlanacak.

Bu yaznn, Jamiryonun yazsyla dorudan ilgili b-lmn Aydnlk Kitap ekine gnderiyorum.

1. Haldun ubuku'ya mektup

30 Mays tarihli Aydnlk Kitapn Jamiryonun Al-lahn seven defansa gelsin yazs yznden ayr-mtm.

ok gzel bir yaz ama onun da Trk dnce tar-znn, Trk edebiyatnn illetleriyle malul yanlar var.

lkin Allahn seven defansa gelsin! tekerleme-

sinin mucizevi bir yan yok. Slogan! Sloganlar sivil-ceye ve balona benzer. Kolayca patlatlr.mmet-i Mslman, can kurtaran yok mu?! hay-

krnn ii ondan ok daha dolu.roni ve mizah iyidir, ama trajedi kalcdr.Cemal Sreya, Trkn bu kolay damarn yaka-

lamt: iir geldi kelimeye dayand demitir (demitirama Tamirci, Szck, Dize, kmaz ve Salar (iirve Gereklik)da canna okumutur) ama slogann ii-ni dolduramamtr. Tpk iir Anayasaya Aykrdrda,iir kapitalizme dmanda olduu gibi.

Necip Trk edebiyat da slogann ehvetine ka-plm, bu laflarn ne anlama gelebileceini aklna ge-tirmemitir.

Bu nedenle Jamiryonun yazsnn ilgili blm-n nemsedim.

Sokak da fazla nemsenmemelidir. En aklllar bile,

Nzmdan bu yana gelememitir. Ece Ayhanla tinerekmeye almtr. imdi de Cemal Sreya ve Tur-gut Uyarla sentetik ekiyor. Rastgele bir dize bulupduvara yazyorlar, slogan oluyor.

Jamiryo, lhan Berke giderek, yanl yapmtr. AmaMelih Cevdetin Her iir, iir zerine eletirel gr-tr cmlesini de bulmutur. Benim Kendinizden n-ceki iire hayran olarak byk air olamazsnz la-fm gibi.

Jamiryoya syle, benim toplam iirimden habersizolduu gibi Siyasetname, Canyelekleri Tavanda-dr, Zorba ve Ozan adl kitaplarmn tek dizesini oku-mam. Akl varsa, benim Mays 2014 aynda ya-ynlanan Elli Yl Sonra Karg ve Karadelikte Bir Yol-culuk & Tersine ya da Sapkn Ayetleri hemen otu-rur okur.

Meydan okumadr: lk kitap ve son kitap! Sade-

ce Trk iirine deil, dnya iirine de"Tersine ya da Sapkn Ayetler"i yazarken Gezininiirini yazdm bilmiyordum. O iirlerden birinisana gndermitim.

Genlik tek bana hdklktr! Genlik sade-ce idmanda ve yatakta ie yarar, ama ikisinde de ye-tenek ve teknik gerekir.

Akln varsa benim sitede (ozdemirince.com) ya-ymladm Sol Psikiyatri Klinii Deildir! balkl ya-zmn zerine balklama atlar ve onu Aydnlk Kitapiin iktibas edersin.

Yazlmas gereken bir yazyd, onu da Tamirci yaz-d.

Benim siteyi iyi izleyin, ok malzeme var ve kar.Selam ve sevgi ile,

zdemir nce

2. Eletri fasliir ii karmak bir itir. Biraz nce okuduunuz

airin i yazmda da belirttiim gibi, oluturucu e-lerinden herhangi birine indirgenemez.

Loncadan olmad belli olan Jamiryoyu eletir-meyeceim ama kaldrd toplar (futbol, basketbolve voleybol alanlarnda) gol yapmak iin kullanacam.

Cemal Sreyann byk bir iir dnr oldu-u sanlr ama yazlar alakalem yazlm metinler-dir. Neesiyle nlenen yazlarnda 50-100 yl ncekibilgilerden ve kaynaklardan esinleniyordu. Dahaok Fransadan

Cemal Sreyann iirle ilgili btn yazlarnda te-kerleme ve slogan vardr. Gze ve kulaa ho gelir.Kolayca ezberlenirler ama ileri neredeyse botur.

iir geldi kelimeye dayand, cmlesi neredyarm yzyl Trk iirini zehirlemitir. Bu konuda

gi yazm okumanz gerektii bu yazmn birinclmnde belirtilmitir.iir kapitalizme dman mdr ya da iir

yasaya aykr mdr?kisi de sevimli cmlelerdir, ama o kadar.iir kapitalizme dmandr da komnizme

yalizme dost mudur? Bunlar da dnmek geSosyalizme ve komnizme dman airler olgibi, bu adamlarn yazd ok deerli iirler dedr. nk uygulamal komnist toplumda kmlar ve yolsuzluklar grmtr.

air olsa olsa ktye kullanlan iktidarlara kdr. Bartan, eitlikten ve kardelikten yanadr!

iirin karmak olmas kadar gemi dnemde airin durum ve konumu da karmaktr. Nereddivan airlerinin tamam bir beyin, bir paann

Benim olum bina okur


Sosyal paylam

sitelerinde en ok

alntlanan airlerin

Nazm Hikmet, Cemal

Sreya ve Turgut Uyar

olmasna gelince.

Bu durum sz konusu

air iin ok iyi,

ne mutlu ama geriye

kalan airleri pek

rgalamaz. nk

sosyal paylam siteleri

poetika asndan

herhangi bir nemi haiz

de ildir. Modadr!


11/22

11

sna yamanmt. Methiye dzp padiahlardanbahi alrlard.

Avrupada kitap satlaryla geinmeleri mmknolmad iin prenslerin, krallarn koruyan kanatlaraltnda yaarlard. Ya da soylu snftan, burjuvazidenrantiye idiler, almaya gereksinimleri yoktu.

Krallk rejiminin dman, byk zgrlk Vic-

tor Hugo, kral X.Charlesdan eref denei alrd.X.Charles, Victor Hugoya bir oyununun sansrlen-mesine karlk eref deneini katna karmaynermi ama Hugo kabul etmemiti.

iir kt ynetime, adaletsizlie, smrye, savaakardr.

iir (kt ynetilen) kapitalizme de, komnizmede, sosyalizme de, feodaliteye de kardr.

Aln size salas bol, kalas geni bir iirsel slo-gan!

iir anayasaya aykrdr! da ok fiyakal bir laf! Ce-malin bu cmleyi parlatt gnlerde muhalefet b-yk bir olaslkla anayasaya aykr yasalarn temiz-lenmesini istiyordu.

iir, anayasann niteliine gre, hem anayasayaaykr hemi de anayasaya uygun olabilir.

Yani bu laf da, tutarl bir laf deil.

Sosyal paylam sitelerinde en ok alntlanan a-irlerin Nazm Hikmet, Cemal Sreya ve Turgut Uyarolmasna gelince. Bu durum sz konusu air iinok iyi, ne mutlu ama geriye kalan airleri pek rga-lamaz. nk sosyal paylam siteleri poetika a-sndan herhangi bir nemi haiz deildir. Modadr!

Sosyal paylam sitelerinde ta bandan beri be-nim de birka ak iirim yer almaktadr. Benim ol-duu iddia edilen metinlerin ounluu bana ait de-ildir.

imdi asl soruna geliyorum: Okura ve sosyal med-yaya bakacak olursak, kinci Yeniye kadar N-zmdan baka air yoktur. Biraz Orhan Veli vardr. AmaFazl Hsn Dalarca, Melih Cevdet Anday, Oktay Ri-fat, Behet Necatigil vb. neredeler? Bu drt air deTrk iiri saraynn oluturucu eleri deil midir?

kinci Yeniden sonra, sanki Trk iirinde, lhan Berk,

Cemal Sreya, Edip Cansever, Turgut Uyar ve EceAyhandan baka air yok gibidir. Sanki kinci Yenidensonra iir yazlmamtr.

kinci Yeni varken Fazl Hsn Dalarca, Melih Cev-det Anday, Oktay Rifat, Behet Necatigil, MetinElolu da iir yazmaktaydlar. Kimilerine gre bu a-irler kinci Yeninin be airinden daha iyi airlerdir.

kinci Yeni dneminde iir yazmaya balayan Gl-ten Akn (1933), Ahmet Oktay (1933), Kemal zer(1935), Hilmi Yavuz (1936), zdemir nce (1936), Ata-ol Behramolu (1942) ve smet zel (1944) nere-deler?

Sanki iir ve deerlendirme 1960larn bandadurmu, dkkann kaplar kapanmtr. Bu Trkeletiri ve edebiyat tarihinin yz karas ve utanc de-il midir?

u anda baz niversitelerde dilbilim ve filoloji

blmlerinde ders malzemesi olarak okutulan vedorusu edebiyatmzda rnei pek bulunmayan"iir ve Gereklik", "Tabula Rasa", "Yaznsal Sylemzerine" ve "iirde Devrim" adl kitaplarmdan aln-t yaplmaz ama lhan Berkin, Cemal Sreyann,Ece Ayhann ii bo slogan cmleleri iir iin lalnr.

Gene kinci Yeni airlerinin iirleri gklere kar-tlr ama eletiri denen eylem 1950-2010 arasndakion yllk alt dilimin en nemli kitabn, gerekele-riyle birlikte henz saptamamtr. Bu yapld gniirin poker masasnda ok ey deiecektir.

68 gnlerinde Paris duvarlarna yazlan iirsel slo-ganlardan ka gnmze kalmtr? Arthur Rim-baudlu anl 68 ayaklanmalarndan sonra sosyal dev-let yerle bir olmu, komnist partileri ve sol gerile-

mi ve iyi bir renci olan kapitalizm bu olaylardankendisi iin yararl dersleri karm ve sper libera-lizm kartal kanatlaryla ykselie gemitir.

Kltr alannda ise yapsalcln ve postmoder-nizmin moderniteye kar azgn saldrs balam-tr. Kazanan sa, kapitalizm ve liberalizm, sendikalarnve emeki snfn aleyhine gelime gstermitir.

Elbette iir u anda 70lerini sren ve 80lerine da-yanm kuakla da bitmi deil. Daha sonras da var.Jamiryoyu bu kadar hrpalamak yeter.1789 Byk Fransz Devriminin gerisinde Ay-

dnlanma filozof ve dnrlerinin payn kim yad-syabilir.

Gezi de bir parlamadr, ama Somada kendi ken-dine yanan kmrn kard yangna benzemez. Na-sl ki insan beyni bilimsel bilgi ve bulgu salglamyorsa,insan beyni nasl ki iir, roman, yk, resim ve m-zik salglamyorsa, toplumsal patlamalar da insan bey-ninin ve ruhunun salgs deildir.

Gezi hareketinin gerisinde, aralarnda benim5.000 sayfalk siyasal yazlarm olmak zere onlar-ca yazarn kitaplar ve yzlerce evirmenin evirile-ri vardr. En azndan nclerin kafasnda!...

Kydeki kitaplmda Marxn o kitab yok, ya-

zlarmda birok kez anmmdr ama imdi binler-ce sayfay kartrp bulamam. Yanl anmsyorsamgnah boynuma, gerekirse dzeltirim, dzeltiriz.Marx (yoksa Lenin mi?) toplumsal gelimelerle, de-iimlerle sanatn ve edebiyatn deiimleri arasn-da birebir bir rtme olmadn syler.

Sanat alannda bir patlamann, deiimin, dn-mn olmas iin bir toplumsal patlamann olma-s gerekmez. Bir sanat, kendi sanatnda ya da iin-de eser verdii ortamda herhangi bir tkanma his-sederse, biimsel olarak, ierik olarak o tkanmayomuzlayp geer.

Memleketimden insan manzaralarve iirde devrim

rnein Nzm Hikmet o mthi Memleke-

timden nsan Manzaralar adl destans bayapt-n Trk ve dnya iirinin iinde debelendii biim so-runa bir bakaldr olarak girimiti. imdi bir alnt ya-palm:

Nzm Hikmet kafasnda tasarlamakta olduu,Bursa'ya geldiinden beri, mektuplarnda, konu-malarnda, byk iirim diye and, baladn ya dabalamak istediini sylese de, tembellii yzndenbir trl balayamad iirine, 1941 Senesinde Tr-kiye'den nsan Manzaralar adn koyarak, ancak ha-ziran aynn ilk gnlerinde balayabildi.

Tembellik szcn iir yazmamak anlamnakullanyordu. Yoksa tembellik filan ettii yoktu. Re-sim alyor, yastk boyuyor, marangoz atlyesine gi-dip Suzan'a pudralk, Piraye'ye tahtadan yzkler oyu-yor, kutular, tepsiler yapyordu.

Arada, Muhsin Erturulun evirecei filmler iin,

pekiler'e iki senaryo da yazmt.1941 Senesinde Trkiye'den nsan Manzaralaradl iirini, 17 Haziran 1941 tarihli mektubunda, KemalTahir'e yle anlatyordu :

Gnde elli msra yazyorum. Alt ayda bite-cek. 10.000 msra olacak. imdiye kadar prog-ram bozmadm. 650 msra yazdm. ekil me-selesinde, cmle turnrleri, fiil ekilleri, kafiye me-seleleri ile filan uramyorum. Bunlar mmknmertebe muhtevay rahata ve en iyi tarzda, entam tarzda -en orijinal, en yaplmam deil- ver-sinler diye bir alet gibi kullanyorum. Mstakilen,mcerret olarak ekil aratrmalarna artk elveda.Muhteva, muhteva, muhteva. Muhtevay en uy-gun, en basit, en berrak bir tarzda kalplayan e-kil. Dzgn, mum gibi parmaklara, en sk sk-

ya yapan, en przsz, en sssz eldivenler ya-rar. Ssl eldivenlerle parmaklarn gzelle-tirmek isteyen bilhassa irkin, kambur kumburparmakl zengin kadnlardr. hayatnda kam-bur kumbur olmu kadn parmaklar o kadar fecive hrmete ayandrlar ki onlara hibir eldivenistemez. Yine tpk bunun gibi yle muhtevalar

vardr ki yegne eldivenleri kendi derileridir. ek-li eldivenlikten karp deri haline getirdiimiz nis-pette, muhtevay n plana, esasa aldmz nis-pette muvaffak olacaz. Biliyorum bu gayet zoritir. Bu zorluu halletmenin yegne aresimuhtevadan ekle gitmektir. Tabii eklin muh-teva zerindeki mukabil -fakat kemiyetteki - te-sirini de unutmayarak.

Kemal kendimi tam formunda bir boksr, bir peh-livan, bir futbolcu, bir pilot filan gibi hissediyorum. Ken-dimi braksam gnde 100 msra da yazacam, fa-kat tutuyorum. 100 sene yaayacakmm gibi gel-dii halde, baka insanlar gibi lmek icap ettiine uson gnlerde akl erdiremediim halde, dier taraf-tan, alt aydan evvel u baladm yazy bitirmedenevvel bama bir hal gelecek diye de zaman zamanrpermeler geiriyorum.

Nzm Hikmet ierikle iirde bir biimsel devrimyapmay kafasna koymutu: Ne iir, ne roman, neyk, ne senaryo, ne tarih olan, ama btn bu trle-rin baz elerine ieren bu benzersiz yapta, ad ko-nulmam bir yeni trn ilk rnei diye baklabilir-di. Arlk iirde, younlatrlm anlatmdayd. Snfsalkonumlaryla birtakm kiiler izilip tarihsel olaylar zin-ciri iindeki yerlerinde yanstlyor, gerekirse bunlar ta-rihe gemi gerek kiilerle kar karya getiriliyor-lard.

Memet Fuatn da zenle belirttii gibi, "Memle-ketimden nsan Manzaralar" bu bak as iinde de-erlendirilmemitir. Bu konuyu "Ne Var, Ne Yok" adlkitabmda enine boyuna ele aldm.

Bunun tersi, bir bakma Romantizm akmndaolmutur. Romantizim feodalitenin yklp ulusdevletlerin kurulduu ve sanayi devriminin balad

yllarda olmutur. Yazarlar ve airler yeni balayana karsnda rkmler, vahi kapitalizmin vur-gununu yemilerdir. Romantizm bir bakma libe-ralizm etkisindedir, bu canavara kar karken ge-mi alara dnerler ve kaynaklarn feodal d-nemin bysnde ararlar. Ama yazarlar, airler, res-sam ve mzisyenler bu tepki iinde yaptlarnn ie-rik ve biimini de deitirirler. Bu deiim ok b-yk bir atlmdr.

Nzm Hikmetin "Memleketimden nsan Man-zaralar"nda yapt devrim sadece Ezra Poundun"Kantolar"nda grlr.

kinci Yeniciler ne yazk ki Nzmn gerekletir-dii devrimin farknda bile deillerdi. Bir ara Ezra Po-undda bulam olan lhan Berk ne yazk ki birka-n ortaklarla evirdii Poundun "Kantolar"n anlam-sz sanm, peinde kotuu anlamsz iire rnek ola-

rak gstermek gafletinde bulunmutur.kinci Yeniciler Fransz iirinden yararlanyorlardama Lautramondun "Maldororun arklar" ileArthur Rimbaudun dzyaz iirlerindeki ieriksel vebiimsel devrimlerin farknda bile deillerdi.

Jamiryo, iirde devrimi genlerin gerekletirebi-leceini ileri sryor ama bu ii Lautramond ile Art-hur Rimbaud yirmili yalarda baarmlardr. Ama iki-si de dhi idi. Dilerim bizde de dhiler kar. Bu iki r-nein dnda btn devrimleri olgun airler yap-mtr.

2010 yllarnn Trk sanatlar aslnda Geziyi detetikleyen bunalmdan ister-istemez etkilenecekler.Ama nce siyasal ve toplumsal verileri iyi deer-lendirmeleri gerekir. Ve bu ii ancak Cumhuriyeti a-irler yapabilir.


Sosyal paylam

sitelerinde ta band

beri benim de birka

ak iirim yer

almaktadr.

Benim olduu iddia

edilen metinlerin

ounluu bana ait

deildir.

Ama Fazl Hsn

Dalarca, Melih Cev

Anday, Oktay Rifat,

Behet Necatigil vb.

neredeler?

Bu drt air de

Trk iiri saraynn

oluturucu eleri

deil midir?


12/22

O

ktay Rifat (Horozcu) Garip akmnn ba-latcs airden birisi olarak kaznmtr,belleklerimize. Oysaki, Trk iirinde de-neysellii en ok kullanan airlerin banda

gelir. Kendisini ne tematik ve ne de biimsel kalpla-rn ierisine tutsak alm,tersine yazn servenini tekbana srekli yenilenme ve deneyimlerle zengin-

letirmitir.Kltr dnyamzda saygn yeri olan bir ailenin ye-sidir, Oktay Rifat. Babas Samih Rifat evirmen, airve siyaseti olarak tannmakla birlikte, Trk Dil Ku-rumunun da ilk bakandr. Ali Fuat Cebesoy, ilk s-tikll Marmzn bestecisi Ali Rfat Bey, byk vatanairimiz Nzm Hikmet ve daha pek ok aydn, askerve siyaseti Oktay Rifatn yakn akrabalardr. Aile ev-resinin ocukluundan itibaren Oktay Rifatn do-nanmna byk katklar olduunu sylemeliyiz.

Babas ve amcas Cevat Rifat ile ailenin pek ok ye-sinin Bektai derghlarna youn ilgisi,Oktay Rifatniirindeki halk damarn ve halk sylemin beslen-dii ana damardr. Vazife iiri, neredeyse YunusEmre ile iirimizde zirvesini bulan doa sevgisini iler:

VAZFE

Rengi zmden karaBeli ineden inceBu ykle klr mYokulardan karnca

Nedir bu dnya haliNedir bu bozuk dzenDn kt yumurtadanBugn sevdal kumru

Kala gz arasndaahin kapar krlangcCeyln kanna girerSu banda canavar(...)

Oktay Rifatn Orhan Veli ile birlikte iir yazmala-r da, onlarn yenilikilik anlay ile birebir rtyor-

du:

KU VE BULUT

Kuu amca!Bizim kuumuz da var,Aacmz da.Sen bize bulut ver sadeYz paralk.

Oktay Rifatn Garip iiriyle balants bununla s-nrl deildir. Kinizmi folklorik gelerle ssleyen, ko-numa dilinden iire yol aan, toplum ve erk bask-sna kar bireyin var oluunu seslendiren iir yazn dn-yamzda coku ile tartlmtr.

Halk iirinin inceliklerinden Bat tarzna

Mehmet Fuat, Oktay Rifatn iirine dair sapta-malarda bulunurken,Trkenin halk sanatlarnda be-liren inceliklerinden Batl iir anlay iinde yararlanm,eine az rastlanr ustalkta nitelemesi bouna deildirve sonuna kadar hakldr. Aslnda Garip olarak ba-layan iir serveninde her air de kendi zgn yol-larnda yrmlerdir. Bu adan baknca,Orhan Veli,Melih Cevdet ve Oktay Rifat arasnda ilk yaynlananiirleri dnda kkl poetik balar yakalamak pek ola-nakl deildir. Orhan Veli sokakta kalm,buna kar-lk Melih Cevdet iirini evrensel bir teorik ereve-ye tamasn bilmitir. Oktay Rifatn da, kendisini Or-han Veliye daha yakn duyumsadn Pembe Yaliirine ocukluk arkadan hi hesapta yokken konuketmesinden anlarz:

Rumelihisar'nda Orhan'n mezarNe gittim ne grdm gitmek de istememTaze ekmek bir para beyaz peynirimdi olsa urackta rak ierDenize mi bakar kim bilir.

Selim lerinin de dikkate almamz gereken sap-tamasna gre Oktay Rifat her iki air ile kyasland-nda daha glgede kalmtr: Oktay Rifat Melih Cev-det ve Orhan Veliden daha az seviyordum. Ancakbu durum Oktay Rifatn iirine olumsuzluk veya k-tmserlik olarak yansmamtr. Oktay Rifat kendisi-ne ina ettii dn ve sanat dnyasnda evrensel ye-rini oktan belirlemitir nk.

iirimizin en

yazn trlerinde de

eserler verdi

Bir Kadnn

Bay Lear (1982)

Oyunlar Birtakm

nsanlar, Kadnlar

il Horoz ve

Yamur Skntsdr

1950lere gelindiinde, bir yandan 2.Dnya Savann kazananlar olarak emekve sosyalizm cephesi evrensel bir dnceve eylem akm haline gelirken,ABDnin dev-rald dnya egemenlii de,evrensel lektednya halklarnn karsna en byk tehli-ke olarak belirmiti. Bu ortamda, 1968 ey-lemlerinin ncl sesleri gelmeye balarken,tm dnyada zengin bir dnce hayat olu-tu.

Bu gelimelerin Trk iirindeki izdmkinci Yenidir, dersek, sanrm yanl ifadeetmi olmayz. Edip Cansever,lhan Berk, Ce-mal Sreya, Turgut Uyar, Sezai Karako, EceAyhan ve lk Tamer ile birlikte Oktay Ri-fat da kinci Yeni ierisinde grlr. iirin-de yeni sesler ve yeni renkler arayan bykusta,yenilenmenin devrimciliinde iirine ya-am suyu vermitir:

AKAM BALIIN KARNINDA BEKLYOR

Bir yamurla kyor rhtmnaskntnn, byk kayklarndnn gzlyordu,akam baln karnnda bekliyor.Fitili ttyordu servilerin

ve yazlar dallar arasnda.(...)

Bir ty dyordu suyakarayelin dilerinden geirdii.

Akam baln karnnda bekliyor.

Oktay Rifatn iirde zenginlik arayla-r da nemli tartmalara neden oluyordu.Ancak, Cemal Sreya 1976da bu tart-malara bir nokta koyar: Oktay Rifat'in i-irsel konjonktr byk inip kmalargsteriyor. Her deii, bir ncekinin bazynlerden tam tersiymi izlenimini uyan-dryor okurda. Yalnz bunlarn kimlik de-istirmeyle bir ilgisi yok. lhan Berk gibi herdeiite bir nceki dnemi yadsmyor, in-kar etmiyor.

Oktay Rifat iirimizin en yeniliki ozan-larndan olmakla birlikte, dier yazn tr-lerinde de eserler verdi. Yaymlanm ro-manlar: Bir Kadnn Penceresinden(1976), Danaburnu (1980) ve Bay Lear(1982). Oyunlar: Birtakm nsanlar, Ka-dnlar Arasnda, Atlarla Filler, il Horozve Yamur Skntsdr. Zabit FatmannKuzusu oyunu ise, Ulvi Uraz tarafndansahnelendii bilinmesine karlk, metninkayp olduu sanlmaktadr. Ayrca MelihCevdet'le birlikte yazd Kskanlar adlbir oyunu daha bulunmaktadr.

Bayraklarn ektim

Yap Kredi Yaynlar, 100. doum ylnaarmaan olarak ierisinde Oktay Rifat'nkendi okuduu iirlerin de yer ald bir CDile birlikte farkl kitaplarndan seilmi i-irlerini zenli bir almayla okura sunuyor.Ayrca iir&CD kitab ile birlikte Yap Kre-di Kltr Merkezinde 22 Hazirana kadarsrecek bir sergi dzenlenmi durumda.

Alt iir kitabndan Vazife, At, ElleriVar zgrln, Bayraklarm ektim,Nara Benzerdin, Yaz Yamuru gibi 16 ii-ri Bayraklarm ektim kitap toplamndabir araya getirilmi. Kitapta ayrca, AhmetOktayn Oktay Rifat'la 70lerde TRT ad-na yapt nemli olduu denli, ufuk acbir syleinin metni de yer alyor.

ENLENN DEVRMCLNDE RN YAAM SUYU

12RIZA ZKAN

Bayraklarmektim

Oktay RifatYap Kredi Yaynlar

74 s.

13 Haziran 2014 Cuma Aydnlk

lerinden geenleri anlyorduk, sylemediklerini.Yoksulsunuz,irensiniz, diyorlard,Ne giysiniz var dolabnzda,ne iki trl yemeiniz,ne de paranz,Sevginize karnmz tok,zgrlk se zgrlk bizim iin,Srtmaya bile gerek duymadan arkalarn dnyorlar soframza.Oysa biz aln terimizi blrz,yama ve har bilmeyiz.Ttn kz iin icat ettik,srerken bir cgara ii mi dinlensin diye.kz bizsek,hani soluk alacak vakit nerde!Bu yzden hor bakyorlar bize,kanmz itiklerinden.Bencillik en byk bereket onlara,Beylikleriyse en byk dolap.

B Z VE ONLAR

OKTAYRFAT 100YAINDA 1.KprerekkouyoDurgun denize

2.Buuu, gve

zgrlk sevin

3.pmek yasakt

Dnmek gcn savunm

4.rn ayrmlar

TutturabildSatyorlar p

Emeindallark

5.Ik kr edicid

zgrlk pLambamz b

zgrle kundak

Uzandk m patlaYaktkm tuMayntarla

Karanlkta duruyo

6.Elleri var z

Gzleri, aSilmek iin Bakmak iinEitliedo

7.Ben kafes, se

Dolan dolanab

8zgrlk s

nsan kaplmayaBir urba ki

Bir d kigerek

9Yiitsrcleriiler, evrenko

Bir karasomununeDnyamzazgrlOsomunladoruluAarr o somunla

O gnelebam

1Buumut zgr

MutlugnlereBu sevin mutVurur stmz

Gel yurdumun izgrlnka

Ardndagkyz

EL

LER

VA

ZG

RL

izim: KKSAL FT


13/22

14NHAT ZYALAN [email protected]

ir zamanlar Ben Paris'teyken modas var-d. arpk iktidarlar sayesinde her mahalle-de treyen milyonerler imdi her yerde. Man-hattan'da bylesi Trklere rastlarsanz sakn

konumaya kalkmayn. D krklna urarsnz. Vit-rinlere bakarken Amerikan ngilizcesi, babaa kal-dklarnda "garnm akt gz!" Trkesiyle konuan a-rklar salamlar! Bastryorlar paray mihmandara "g-tr beni al-veri merkezlerine!" Torbalar tama dert-leri de yok, nk mihmandar her iin stesinden ge-len biri. Ya da mihmandar o srada marka olan hereyin listesini, fotoraflarn getiriyor otellerine, onla-ra bir semek kalyor. Mihmandar szn fiyakal bul-mayp 'yaam kou' yaktrmasn seenler de var.Benimkisi yle deil. Editrm "bize New York'u gez-dir" dedii iin, gcmn yettiince yazya dkeceimgrdklerimi ve hissettiklerimi.

New York'ta metroyu kullanmay renen rahateder. Benim gibilerin taksi parasna gc yetmez. c-retin stne vergisi de cabas! Hemen herkes srt an-tas tayor. Parklarda srt antasndan sandeviini,suyunu karp kaynt yapanlar ok grdm. Lo-kantaya giderseniz, srf yediinizi deil, yzde sekizvergisini ve verginin iki kat garsona bahii hesap-lamanz art. Aman ha benim gibi garson" deme-yin, "sir" demek gerekirmi. Paris'te de "msy" de-meyi renmitim. "Garson" dersem taba kafamayermiim! Metro le gibi kokuyor, raylarn aras san-ki plk. stasyonlara tuvalet yapmazsan ite by-le trene doru ierler! (Tank olduum bir olaydr bu.)rmcek a gibi rlm olan metro ulam ko-laylatryor. ki buuk dolara kentin bir bandan te-

kine yolculuk yapabiliyorsun. Metrodan knca gi-decein yere varmak iin bir yerine niadr dediril-mi gibi yrmek zorundasn.

zgrlk Adasnnzgrlk heykeli

ttiren kaktran kalabalkta yolumuzu bulma-

ya alyoruz. Bizi Manhattan Krfezi'nde gez-direcek olan feribota zamannda ulamak iin yarayara giderken ben yarlacam neredeyse. Sol di-zim pes etti. Karm kolumdan ekitiriyor. Be-yolu'nun cumartesi akamlarn gznznnne getirin, Manhattan'da boulur gider o ka-labalk. stelik bol porsiyon insanlar sizi ezebilir!

Sora sora iskeleyi bulduk.Seyyar satclardan kfte, so-sis kokusu ykseliyor. Deni-zi grnce rahatladm. o-cuklar bilet almam olsaydcayardm. Adam ba otuzdolar! Kuyrua eklendik. G-venlik grevlileri ii sk tutu-yor. Her trl anta, torba ara-nyor. Ada vapurlarndan al-

m, hemen en st kata k-tk. Hareket eder etmez de-nizi yzmde hissederek fe-rahlayp, dlere daldm.

Mikrofonda konumayabalayan rehberimizin sesi-ne dlerimin arasndan ku-lak kesildim. Bizlere teekkrstne teekkr yadrdadam. Ylda 55 milyon turistgeliyormu New York'a. Busayede ekonomi belini do-rultuyormu. Bir "stand up"gibi konuuyor. Sanki ikinci birgoogle hazretleri. Krfezde-ki yksek binalarn hangi ta-

rihte kim tarafndan yapldn bir bir anlatyoKuleler'e sra geldiinde gzm yaard. "Mka gidip grmeliyiz" dedi karm. Adamn renknumas deniz havasn yzmden, dlerimalamyor bir trl. zgrlk Heykeli hakknbilgiyi boca ederken, heykelin etrafndaki kbalkla el sallatk. Bilgiyi bover, el sallamabisi var m?

zgrlk Adas'ndaki zgrlk Heykeli, Fsa'nn Amerika'ya, kuruluunun 100. yl armaBakr (oksitlendii iin yeildir) ve elikten yma antn ykseklii kaidesiyle birlikte 93 mre, mealeli eli 13 metredir. Tacnn 7 ucu 7 k7 denizi temsil etmektedir. Bir tklamayla gole'dan renebileceim bilgiye kulam tkrak dnmeyi srdrdm:

55 milyon turistin brakt para nereye

yor? New York imdiye dek grdm enkmsz kent. Yollar delik deik, prlanta dedeki metrosu sidik kokuyor, sosyal gvencebir ey yok. Metroda uyuklayan o kadar onk vasfsz iiler iki ite almak zodaym. Baka trl geinmek ok zormulerinde uyumak iin zamanlar olmayan insayle diyenleri ok grdm: "Askerimiz bakkeleri kurtaracana gelip bizi kurtarsn!"

Soma'daki maden g tatilimizi allaklak etti. iddetli yamuru bahane ederekkapandk. Gazetelerden durumun felaketyutuna ulatn okuya okuya perian oldukzamanki gibi siyasilerin sl, kendilerinekarmaya kalkmalar bizi fkeye bodu.unluun sevmedii bir babakanmz va

Ben varNew Yorkta

13 Haziran 2014 Cuma AydnKANGURUCA AYDINLIK GNLER

55 milyon turistin

brakt para nereye

gidiyor? New York

imdiye dek grdm

en bakmsz kent. Yollar

delik deik, prlanta

deerindeki metrosu

sidik kokuyor, sosyal

gvence diye bir ey

yok. Metroda uyuklayan

o kadar ok ki! nk

vasfsz iiler iki ite

almak zorundaym.

Baka trl geinmek

ok zormu. Evlerinde

uyumak iin zamanlar

olmaya n insanlar! yle

diyenleri ok grdm:

"Askerimiz baka

lkeleri kurtaracana

gelip bizi kurtarsn!"

SETM RLERADRES SORANIN R

burdan dosdoru yr ilk kavaktan sola saptabelalara bakma kandrmasn vitrinlerbulvara kadar uzan karya ge saa dn

orda kl akam birden karna ineray buluta girecek bakarsan greceksingvez bulutlar onlar dokunma sular derdal bir ara sokaa dehlizlerinde kaybolsokan bittii an bil ki ehir de biter

sa kol stnde nehir solda ssz bir limonbirinden bir avu i yzp ge dierinitoprak bir yol uzanr gmtln iindenne dua ne slk al unut bildikleriniotur bir ta stne ufak ufak soluklanoku baka bir taa yazl hikayenineyi en ok yaarsa onu brakr insanordaki gam keder koy oyalasn seni

haralar iftlikler ge, koyaklar yaylalar gemays papatyalar sar, beyaz ve scakular ltl krl bodur dallarnocukluu tomurcuk yazgs ise solmakbir iek tak yakana kalk yoluna devam et

merede kald ehir, adres sorduun durakormandan dnme beton cam klnda kumlarhepsi aklnda tuz buz, un ufak ve upuzak

karna da kacak orada duracaksnsen gittin ben kaldm m, diyecek birden sesgzler ki aydnla alan pencerelerkararr ie dner imdi slanr adresyunuslarla yzlm bir yaz akam gibitatl bir yorgunluk ve lk dolu bir nefesda deil koca bir ah asl karnda duranalamak iin byle uzaa gitmez herkes

HAMD ZYURTSeni ok Severdim O Eski Ben Olsaydm

Bask: Books Factory, Poland 2014

Nihat ve Nedret Ziyalan


14/22

BURAK DEMR

15

alarcann 100. doum ylnda Kay-

nak Yaynlar iki baucu kitab yaym-land. lki; Erhan Msrl tarafndan ha-zrlanan Fazl Hsn Dalarca Gn-

l, ikincisi ise Leyla ahin tarafndan hazr-lanan Cemal Sreyada Dalarcadr.

Leyla ahinin airlii ve hem de Dalarca ileCemal Sreyay tanmas kitabnn niteliine sin-mi. Papirs dergisinin nc ve en nemli d-neminin ilk says olan Haziran 1966da Tek Ba-na Bir Okul Dalarcadosyasyla yeniden ede-biyat severlerin kars-na kmtr. Sz konu-su dosyada edebiyatdnyamzn nemli ad-larnn yazlar var: Do-an Hzlan, Behet Ne-

catigil, Mehmet Kaplan,Nurullah Ata gibi. Do-an Hzlan Tek BanaBir Okul Dalarca yazsnda onun iin: Bir ei-lim adam olmaktan ok bir lk adamdr o.lk adam olduundan iki ayr uta olanlar bileonun iirinin en aznda buluurlar, diyor. Da-larcann iiri iin ise Necatigil yle yazm: ii-rinde maara devri adamlarndan modernan insanna kadar kiiolunun i ve d dn-yasn, yurt ve dnya insann, ok cepheli dav-ran ve atmalaryla iledii, soyut-somut hal-ler zerinde derinletii, bunlar yaparken de ara-da biimi ihmal etse bile kendine vergi hayal-ler, benzetmeler, semboller hazinesinden kuv-vet ald grlr.

Papirs dergisinin 1980 Bahar saysnda ya-

ymlanan, 1972de yaplan nehir sylei tadn-da bir konumayla devam ediyor kitap. Da-larcaya sorular Cemal Sreya ve Cengiz Bek-ta soruyor. Konumann ieriinde: Dalarcannocukluu, aile ilikileri, edebiyatla tanmas, as-keri okula girmesi, ilk kitabnn basm macera-s; Garipilere, dnemda airlere, Nobel d-lne, iirlerinde ska yer alan temalardan Kur-tulu Sava ve Mustafa Kemal Atatrke, sesbayramz, dedii Trkeye bak ve birokkonuda ufuk ac ifadeleri okuru bekliyor. Yinebu konumada Dalarcann sanata dair tes-pitleri nemli bir yer tutuyor. Dalarca: Benimsanat alannda bir ilkem vardr. Karlnda biryaam verilmemi her ey yersizdir. Bu yzdeniirine yaamasn adayacak kadar bu ii sevenlerer ge baarya ulaacaklardr; bunu, bu adamay

yapamayanlar bence nleri ne olursa olsun

rna kalamayacaklardr, diyor. iir anlayise: Kalemi elime aldm gnden beri, ykendimi yazmak, aramak istedim, demirensellik nedir sorusunu ise yle yantlyorrensellik kendi yerelliini koruyarak yeryzbtn elerini sevebilmektir. Daha da ayaym, evrensellik, penceresi ak bir evdir, yok pencereli bir evdir.

Cemal Sreyada Dalarca Sreyannyazlar, gnlklemektuplarnda Hsn Dalarcanald blmlerlevam ediyor. Cemareya, Dalarcannemli yaptlarndaolan ocuk ve A

iin Trk iirinin ansasdr diyor. Gnlrinde ise 26 gn

mtr Dalarcaya. Dalarca ile karlamrn, onun iirine bakn, yeniden ele alngerektiini, onun iir sveninde Trkeninirdii evreleri ve ksknlkler bile yer atr bu ok nemli yazlarda. 388. Gnde yazmtr: Dalarca artk benimle konumBugn aam sudan souk bakyor.

Mektuplardaki Dalarcann ierdii ymalar Trk edebiyatnn en nemli mektrndandr.

On Gnn Mektuplar Cemal Sreyrafndan ok ar bir ameliyat geirecek ehal Hanma yazlr. O buhranl gnlerdeki mtuplarda da kendisine yer bulur Dalarca. K

son blmn ise Papirste yer alan Daca iirleri okurunu bekliyor.

Doumunun yznc ylnda Dalarcsayg duruu niteliinde bir kitap hazrlamla ahin. Dalarcann yaamna, sanatna, ya grne yakndan bakmak ve iirlerinniden hatrlamak iin ve tabii Cemal Sreiirlerinin dnda da tanmak; onun dz yarnn, gnlklerinin, mektuplarnn yer aldYz, Gvercin Curnatas, Gnler ve On nn Mektuplarn okumak adna da kaplarlyor bu kitapla Leyla ahin.

Dnyaya baklar, poetikalar, iirleri pebirbirine benzemeyen bu iki byk airi tanonlarn dnyaya, iire ve birbirlerine bakn grmek iin bir baucu kitab Cemal Syada Dalarca.

Nereye admn atsa olay karyor. ap-sz insanlarn eline kaldk.

Yemiim senin gvenliini

Soma vurgunu yetmiyormu gibi kizKule'ler iin yola dtk. Oraya giderkenbir Japon kitapsna uradk. Birbirindengzel defterleri elledike sevgili Ferhan

ensoy aklma geldi. Onun iin her gzeldefter, bir oyun veya roman yazma vesi-lesidir. Defter hastas arkadam byle-ce anm oldum.

Elbette sora sora Wall Trade Center'e-kiz Kule'lere- vardk. Sanki New York'unbtn polisi, turisti orada. Felaket yeri per-delenmi. Upuzun kuyrukta yerimizi al-dk. Kimsede yaknma yok. Yava yavailerliyoruz. Bakalm perdelenmi yerde negreceiz? Biletli deil, bal. Ad kon-mu ban: be dolar elli cent. Zorun-lu tutulmuyor ama yeniden yaplanma-ya katkda bulunmak iin herkes can at-yor. Belki de toplanan balarla ii bi-tirecekler.

At alan skdar' getikten sonra alnan

gvenlik nlemine glmsedim dorusu.Sanki uaa biniyorsun. Didik didik aran-dktan sonra elektronik kapdan geiyorsun.kiz Kuleler yerle bir edildikten sonra yemi-im senin gvenliini!

Perdenin arkas bir ziyaret yeri sanki.Temeli atlan yeni binayla kimse ilgilen-miyor. Felakette lenlerin ansna ikiz ha-vuz yaplm. Havuzlar evreleyen eliksaca lenlerin adlar kaznm. Dnenipduran su, adlar olanlarn dkt gz-ya sanki. Bugn hem kendileri hem deSoma'da gk altnda lenler iin a-lyor! Rzgarn savurduu damlalar gz-yam da nne katyor...

Eve dnerken karmla hi konuma-dk. Kalabaln nnde savrula savrula

metroya vardk. Saldrda yanp kavrulan2.603 kiiyle Soma'da gk altnda len yzden fazla madencinin att lklarkulaklarmda uuldayp duruyor...

MoMA(the Museum of Modern Art)

Mze kuyruunda sram beklerken,ktlk yllarndaki ocukluum aklmageldi. Ekmek almak iin frna gider ve o-unca alamadan dnerdim. Kuyrukta hr-palandm yetmiyormu gibi anam-dan da szl sopa yerdim. Daha ok tu-ristten oluan bu kuyrukta herkes g-leryzl. Kendilerini dlere daldracaksalonlara girmek iin ben dahil, kimse

itimiyor.Moma alt katl. Bahe katnda film

enlikleri yaplyor. Mays ay Brezilya Si-nemas'na ayrlm. Dier katlarda fo-toraf sanat, heykel, resimler sergileni-yor. Aklm 6. katta, GAUGUN: Meta-morphoses.

Dier katlar da hakkn vererek, sin-dire sindire gezmeye altm. JacksonPollock, Max Ernst, Piet Mondrian, Fer-nand Leger, Orozco (selam Emiliano Za-pata!) Joan Miro, Rene Magritte, Picas-so, Frida Kahlo'nun daha nce grme-diim resimlerini zmseyerek seyret-meye altm. Claude Monets'nin Wa-ter Lilies'lerine bir katn tamam ayrlm.

Paris'e 45 kilometre uzaklkta bir kydeyapt ereveye smayacak byk-lkteki sulu boya resimler. ocuksu birglmseme yayan nilferler.

yi ki erkenden yola kmm. Altn-c katta Gauguin'le yarm gnm ge-irdim. 1811-1895 1. dnem Tahiti'yi,1895-1903 Polynesia'y onunla birlikteyaadm. Grbz yerlilerle, tepeden tr-

naa mutluluk fkran kadnlarla kok-latm. Onlarn gvdelerinde yan do-ay iime ektim. lk genliimden berisevdiim bir ressamn canl renkleriyledlerimi ykadm. Sekiz yllk bir dne-mi yazd NOANOA adl defteri bana Or-han Peker'in spanyol Defteri'ni anmsatt.Sanki altna izgili kat koymular gibisatrlar dzgn ve ayn aralkta. Hasressamn doru izgi ekmek iin yllarcaverdii aba geldi aklma. Resimli bir say-fas ak, caml bir kutuya kilitlenmi def-ter. Ama yannda bir bilgisayar ekran nar.Dokunduka sayfalar deiiyor. Byleceilk sayfasndan itibaren izlemek mm-kn. Franszca bilmediim halde (han-gi dili tam anlamyla biliyorum ki?) hay-

ran hayran evirdim sayfalar.Sabah beni uurlarken yle demi-

ti olum "Amerika'da her eyin iyisini bul-mak mmkn. Yeter ki iste baba." Hak-lym.

St. John Katedrali

Et lokantas Dinozor'un stne yok di-yordum. Orada yediim kaburgann veetin tad damamdan gitmemiti. LeMond'un yemekleri damamdaki tadaeklendi. Fransz mutfann New York'ta-ki temsilcisi. Frnda somon, stne tat-l. Elbette baln yannda arap. Hesabakartrmadklar iin rahatm. Olu-mun arkada Murat Eypolu film ii-

ne gnl vermi deerli biri. 2330 kilo-metre uzunluundaki Colarado Neh-ri'nin belgeselini yapyor. Para amac ol-mayan, iindeki sinema ateine kapt-rarak giden biri.

Colombia niversitesi'nde 10 yl -retim yelii yapan Murat, nmzedt. niversitenin kampsnden ge-erek St. John Katedrali'ne gidiyoruz.Merdivende trbanl iki kz Trke ko-nuarak yanmzdan geerken glm-sedik birbirimize. Kzlarn trbanl olmasbana hi batmamt. nk siyasi birsimge, dayatma biimi olarak trban tak-mamlard. Bir yaam biimi olarakhayatlarndayd trban.

Katedral tanrnn dokunuuyla olu-

mu gibi grkemli. Ayakkab karmadan,gvenlike aranmadan ieri girdik. Ge-iin iki yanna konulmu dev kumba-ralara para atarak bata bulunduk.ok byk bir yap. Vitraylar renkli abouyor ortal. htiamna yakan ikidev Anka kuu heykeli asl tavana. Ku-un kanad renkli ampllerle donanm.Her akam bir konser veriliyormu ka-tedralde. Kularn altnda Japon davul or-kestras. Belki davullar aldka kanat-lar umak iin hareketleniyordur. Anlaredindike New York'u sever oldum. O-lum, gelinim ve dostlarla gzelleen birkent.

Bir byk airin gzndebir byk air

Cemal Sreya'daDalarca

Leyla ahinKaynak Yaynlar

160 s.



15/22

lk Kii ve Dierykler

Ali Smithev: Handan Balkara

Everest Yaynlar, 173 s.

ylvia Plath, o kimi airlerin/ya-zarlarn getii yoldan geerekintihar yeleyen solgun ve g-zel kadn iin yazd Issz Sa-

hil Gecelerinde, Betl Yenieri glgelergrdn sylyor ve inanyor grdglgelere: Glgeler grp / Glgelereinanyorum / Mavilikler iinden yara-tlm / Dingin sular bunlar

iirinin mavi bir rengi var Yenierinin,dnp dolap maviye geliyor, bakarenklere de dyor yolu ama en okmavide soluk alyor.

Maviyse Gzeldi bir renkten die-rine koulmu, mavide karar klnm i-irleri ieriyor. Ban gkyzne evirmi,bkmemek iin boynunu, mavi De-

nizlere bakm alamamak iin, mavinsanln Acsndaki dizede yazd gibiTek kii herkese kar yleyse diren-menin de rengi mavi. Tomadan sklankimyasallarla zehirlenmi basnl suyakar direnen Krmzl Kadnn da ren-gi mavi. Gezinin ehitlerinin de

Aykrl bile yararc olarak nitelen-diren Yenieri, aykrln da aykr bir i-lev tayarak, ktnn karsnda ve iyi-nin yannda olmas gerektiini biliyor.Bylelikle de yaznsalln ilevini G-zellik, hayatn kendisiyken, manaszbir ngraktan ok daha fazlas olma-ldr sanat olarak belirliyor. Niin ve kimiin yazd sorularn kendisine sor-duunda, Kesinlikle kendim iin deil

diye yantlyor, unlar sylyor; zel-likle de iirin ok az insann ilgisini e-kiyor oluu dnldnde bunu sy-lyor oluum ne kadar delice bir admatyor oluumun da habercisi aslnda.Bir derdim var ve bu dertten yola -karak yazyor oluum beni zayf klm-yor. Yazdka ve kar koyduka gle-nen bir iradenin salamlna dayan-yorum. iirin verdii meslek ahlakn d-ndmde bir harfin bile nemi var-dr.

air ann tandr, bir tarih yaza-r gibi iiriyle tarihe notlar brakr, a-n anlar ve anlatr. Gecenin iinde bir o-banyldz; bir duruu, bir ilevi, bir yolgsterici olmak zorundadr air. Ama

asla Tanr ya da yalva deil. Ancakbylelikle airin iiri bir anlam taya-cak ve iir l domayacaktr. iir ya-amn iinden doarak grmediimizyerlerden geerek gelir. Ona verdiimizdeer aslnda hayatlara verdiimiz de-erin ta kendisidir.

Kamburda unlar syler; Yeniliklerledolu yenilgiler / Gnmz kural? Beyz yl ncesinden gelen sz / Nasl daalml // Bir elmedir ki gkyznnrtsnden piman / Aydnla susa-yan ruhudur / Azlarda biriken fke sa-kz olur // () Anlam kalr m eksik in-sanln / Hatralarna sarlr elbet / Ka-lan gnlere birer izgi / Birer sarka Ye-nieriye gre insanl devindirecek

tek g iirdir. Yenieri de iiri, dzya-znn nde bir yerlere yerletiriyor. Busebeple kural tanmayan iire, kyafetbimeye almak byk samalktr.

Maviyse Gzeldi de biimden okierik nemlidir. iir salt biim deildir.ster yksek sesle sylesin ister uysalbir ekilde okuyucuyu nemseyen, do-ay, insan toplumu nemseyen air i-erii de nemseyecektir. Bunun aksi iki-yzllktr.

Yenieri iirin lmszlne inan-yor, iir ld diyenleri Genler siyasetleilgilenmiyorlar diyenlere benzetiyor.Gezi direniiyle balayan sreci anm-satarak rzgrn tersine dndndnyor Betl Yenieri.

iir felsefesiyle, yazlan iir arasndabir btnlk olmas gerekir. Baka tr-l dnp, baka trl yazamazsnz.iir; imgenin imgelemleri yeniden kur-gulamas ise, iirin znn de, o imge-lemleri kurgulayan imgenin somut d-nce algs ile btnsellik tamas ge-rekir. Betl Yenieride grdm, iir fel-sefesinin, iirinden akn olduudur.Yenieri, bundan sonra yazaca iir-lerde, iir felsefesini anlatt kadarkeskin bir biimde, dzyazsal olarak de-il dizelerle ortaya karmaldr. D-ncelerini somut olarak ortaya koy-makta ekimser davranyor. Daha iyi i-irler beklemenin hakkmz olduunu d-nyorum.

16HALT PAYZA EMNE SUPN

Gzel olmas iinmavi yeterli

Kafa dengim

i okuduunuz bir kitapta ken-dinizi bulduunuz oldu mu?Hatta abartp, Ahan da bu ya-zar benim kafa dengim! dedi-

niz mi?Hi aklnzdan geti mi, sizin eyala-

rnzdan skldnz kadar, eyalarnzn dasizden sklm olabilecei?

Hibir kafede otururken, yan tarafta-kilerin sohbetine kulak misafiri olup,kendi iinizden onlara yantlar verdinizmi? Hatta sylemleri ile bazen dalga ge-ip bazen de o yle deil byle olur ca-nmcm, dediniz mi?

Hani yaknlarda bir yerde olsa gidip,vadaaaa ben geldim deyip dn pat-latacam, Ali Smithin. E yle ya, ben onutam kafa dengim buluyorum ama obenden habersiz henz. (Aha! Henz de-

dim. Yoksa bunu Hemen Allah (cc)yetwit atp sormam lazm. Belki de o de-dirtmitir(!) Belki de gnn birinde tan-p, bir kafede kahve iip yan masada-kilerin sohbetini birlikte tiye alabiliriz. Bel-

li mi olur?)Son zamanlarda ksa hikayeler eki-

yor canm. Byle zamanlarda geneldeAnton ehova sarardm eskiden. Zatenokumu olsam da bir daha okurdum. Da-mak tadna dknsen, gurme de de-ilsen lezzeti riske atmaz, bildiin lo-kantaya gidersin ya, onun gibi bir eydibu da. ehov ksa hikayelerin, Mauppa-sant uzun hikayelerin nehir ban tutmuiki dev. Tm bereket oralardan, onlardanakyor aalara, bu zamanlarn toprak-larna. Gidip gidip nehrin kaynandan i-mek yerine bir de imdilerin ksa hika-yecilerini tarayaym dedim. Elimde tane ksa yk kitab var. lk okuduum

Ali Smithin lk Kii ve Dier ykDayanamayp bir tanesinin daha kn atm, iinden masallar fkrdmen kapattm. Onu sonra anlatacailkin Ali Smith.

Firari kazak

Kafa dengim demitim, sebebi kle anlatyor olmas. Okurken glmyorsun, tpk onun yan masadakkulak kabartp laf yetitirdii gibi beona laf yetitiriyorum. Baz yazarlaledikleri konu ile okur arasna elik bifes rerler. Okur film izler gibi, bir deden seyredermiesine dahil olakonuya. Ama bazlar okuru da alr, interaktif bir hikaye kar ortaya. Okendiliinden ben olsam ne yapardiye dnr. Ali Smithin kalemi tambunu yapyor. Olaylara siz de dahil yorsunuz. Ksaca keyifli ve uuk yazyle byle uuk deil, bildiin uuk

k. Hikayenin birinde, sahibinden d iin lkeyi terk eden bir kazak bilestelik hava alanndan sahibine telediyor. Kazan sahibi telefonu aama ses gelmiyor. E, kazaklar konumbilmezler ki diye kendi yorumunu daletiriveriyor yazar. te tam orada i sesiniz devreye giriyor: Ne yani, may biliyor da konumay m bilmiVay tyl ey deyip glmsyorsuVe kazak konusu devam ederken, gut bir kazak m diyor adam. Hayrgora bir kazak diyor kadn.

Kitabn ilk hikayesi ksa ykler rine aforizmalara dayanyor. Konuygili hangi yazar ne demi bir bir dkortaya. u ok bildiimiz Kafkann

yk, kendisine kafes arayan kutunmlamasndan tutun da Elizabethwena, Henry Jamese varana kadarok yazarn ksa yk hakkndaki srine yer veriyor. Kendisine gelinceSmith ksa yky, Zeusun kNymphalara benzetiyor. Ve ksa ykzaman bir Nymphaya benzer diye syantn da kendisi veriyor: Ekosu ceverdii zaman.

Her ksa yknn bir ekosu var mvarsa bile ehov kalemi gibi yzyaacak bir eko yaratabilir mi ve hkendi ekosuna yant olabilir mi bileyorum. Bildiim Ali Smith de ksa de ok gl bir kalem.

MaviyseGzeldi

Betl YenieriKurgu Kltr Merkezi

Yaynlar, 80 s.


[email protected]

Ali Smith


16/22

17

ylere inanr msnz? Tanr(lar),melekler doast yaratklar mdr,yoksa doann kendisi mi? Bir eyifazlasyla dilerken; inanyorsak dua

yoluyla, inanmyorsak isteme gdmzleka defa yakardk etrafmza? Sevgilimiz-le aramzn dzelmesini isterken, istedii-miz ii dnrken, okulda o notu almaybeklerken, para kazanmay dilerken ken-dimizden nasl geiyoruz?

Filmlerde kitaplarda grdmz b-yc sahnelerini hatrlayalm: Kaynayan devbir kazann nnde, geceyars bir orman-da, iine akla hayale gelmeyecek madde-ler atarak, mantken hibir etki yapama-can dndmz karm yapan ir-kin bir cad... Katt her malzeme ile birlikte,anlamadmz dilde bir eyler syler, birnevi dua... By sahnesini izlerken -rne-in Gandalf'n yapt bylerde- esas bizietkileyen ve bynn tutacan bize d-ndren cadnn mimikleri deil midir? K-tlk peinde olan byc, dehet ifade-sini taknarak byk haykrlarla, ayaa kal-kp kollarn ge kaldrarak, nefret kusa-rak okur byl kelimeleri... Hi yemek yap-ma sakinliinde bir byc grdnz m?Tm o teatral hava, bizim iten ie oku-duumuz dualara, dileklere ne kadar ben-ziyor?

ocukken izlediimiz ou film ve ki-tapta by mutlaka vardr. Konuan hay-vanlar, arkada olunan robotlar, sper kah-ramanlar!... Bir de ocuk dilekleri vardr, ken-dimden hatrladm... Ailemin sal, oyaadm hakszla beddua, lm korku-su, kt yaratklarn gelip beni almas en-diesi... Gece yars, kck bedenin yor-gan yastk arasnda kurduu hayaller... Bireyi gerekten istersen olur., Hakszlklarmutlaka karln bulur, bu dnyada ol-mazsa teki dnyada, mutlaka... szleri ge-lirdi kulaklarma. Dnyadan midi kesip ada-let iin baka dnyalar yaratmak... stediieyi kendi bana elde edemeyeceini d-np hac hocalara giden tayfalar...

Sonra derdim kendime, bir sper kah-raman gibi zel bir gcm olsayd, ne ol-masn isterdim? Peki by yapma kabili-yetim olsad ne yapardm? Bu kolay soru-lara bile cevap vermek zorken, lambadankan cinden isteyecek 3 dileimiz hangi-

mizin var? Mutlu olmak, yalnzln g-lendirmekle olur belki bilinmez ama, insanlarlrken alk adaletsizlik varken, yalnzmutluluk nasl yaanr? 3 dilekle kim her-kesi mutlu edebilir?

Yabancnn duas

Tevekkl... der kimi, tanrya dua edipbekler, tm artlar olgunlatrdktan son-ra. nsan der, aciz bir yaratk, tek banane olacan bilemez her zaman, herey elin-den gelmez, Allah bilir... Kimisi de der; Ba-bam zengin,, bir arabam daha olsa.... n-san istemekten vazgemeyecek, yeteme-mezliinden, arzularndan, hedeflerindenasla dn vermeyecek. Bizi yani insan rknaciz yapan buysa dua ya da dilek kanl-maz o zaman hayatlarmzda. Oblomov bilebir eyler istiyordu deil mi? Peki Yabanc?

Adalet istiyor kimi, tm insanlar iin eitkoullar... zgrlk diyor, insan zgrolmal, hrln iinde gizlidir tm dilekler.Mutluluk da oradadr, huzur da. Eit ve hrolmal insan. Bir ii ne kadar hrdr? Ohr deilse patronlua hrl

Documents

aydınlık sayi120