Upload
ertac-gueclue
View
254
Download
3
Embed Size (px)
DESCRIPTION
çukurova üniversitesi ders notları
Citation preview
TEMEL TEMEL KAVRAMLAR VE KAVRAMLAR VE DDÜÜNYA GELNYA GELİŞİŞME ME SSÜÜRECRECİİNE GENEL NE GENEL
BAKIBAKIŞŞ
22ŞŞekil 2.1. ekil 2.1. İİktisadi Geliktisadi Gelişşme Sme Süürecinde recinde
AmaAmaççlar ve Aralar ve Araççlarlar
ARAÇ:
İKTİSADİ BÜYÜME
İKTİSADİ BÜYÜMEYİİYİLEŞTİREN
KOŞULLAR
Beşeri Sermayedeki artış
Beşeri sermayenin etkin kullanılması
Sağlıklı iktisat politikaları
----------
AMAÇ:
İNSANİ GELİŞME
İNSANİ GELİŞMEYİİYİLEŞTİREN
KOŞULLAR
Sağlık Hizmetleri
Eğitim Hizmetleri
İş Olanakları
Demokrasi
Çevre Koşulları
----------
33ŞŞekil 2.2. Dekil 2.2. Düünya Gelir Danya Gelir Dağığıllıımmıı (1960)(1960)
Dünya Gelir Dağılımı (1960)Veriler: Dünya Bankası
0.00
0.10
0.20
0.30
0.40
0.50
0.60
0.70
0.80
0.90
1.00
0.00 0.10 0.20 0.30 0.40 0.50 0.60 0.70 0.80 0.90 1.00Nüfusun Yüzdesi
Gel
irin
Yüzd
esi
44ŞŞekil 2.3. Dekil 2.3. Düünya Gelir Danya Gelir Dağığıllıımmıı (1993)(1993)
Dünya Gelir Dağılımı (1993)Veriler: Dünya Bankası
0.00
0.10
0.20
0.30
0.40
0.50
0.60
0.70
0.80
0.90
1.00
0.00 0.10 0.20 0.30 0.40 0.50 0.60 0.70 0.80 0.90 1.00Nüfusun Yüzdesi
Gel
irin
Yüzd
esi
55ŞŞekil 2.4. Dekil 2.4. Düünya Gelir Danya Gelir Dağığıllıımmıı (2001)(2001)
Dünya Gelir Dağılımı (2001)Veriler: Dünya Bankası
0.00
0.10
0.20
0.30
0.40
0.50
0.60
0.70
0.80
0.90
1.00
0.00 0.10 0.20 0.30 0.40 0.50 0.60 0.70 0.80 0.90 1.00Nüfusun Yüzdesi
Gel
irin
Yüzd
esi
66
ŞŞekil 2.5. Dekil 2.5. Düünya Genelinde nya Genelinde ββ YakYakıınsamasnsamasıı
g = 4.65+0.0014yR2 = 0.1546
0
2
4
6
8
10
12
0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500
Büyü
me
Ora
nları -
g
Kişi Başına GSYİH - y (1962)
77
ŞŞekil 2.6. Azgeliekil 2.6. Azgelişşmimişş ÜÜlkeler lkeler İİççin in ββ YakYakıınsamasnsamasıı
g = 3.2+0.0077yR2 = 0.1257
0
2
4
6
8
10
12
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450
Büy
üme
Ora
nları
Kişi Başına GSYİH (1962)
88
ŞŞekil 2.ekil 2.77. . GeliGelişşmimişş ÜÜlkeler lkeler İİççinin ββ YakYakıınsamasnsamasıı
g = 7.25-0.0004yR2 = 0.022
0
2
4
6
8
10
12
0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500
Büyü
me
Ora
nları
Kişi Başına GSYİH (1962)
99
ŞŞekil 2.ekil 2.88. . OECD OECD İİççindeinde ββ YakYakıınsamasnsamasıı
g = 8.58 - 0.001y (0.000) (0.003)
R2 = 0.3613
4
6
8
10
12
0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500
Başlangıçtaki Kişi Başına GSYİH (1962)
Ort
alam
a B
üyüm
e O
ranl
arı (
1962
-200
1)
1010
ŞŞekil 2.9. Dekil 2.9. Düünya Genelinde nya Genelinde σσ YakYakıınsamasnsamasıı
1.0
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
1.7
1.8
1962 1967 1972 1977 1982 1987 1992 1997
Vary
ans
1111ŞŞekil 2.10. Tekil 2.10. Tüürkiye rkiye GSYGSYİİHH’’sisi (1923(1923--2002)2002)
(1987=100)(1987=100)
Y = 41.013e0.0434t
R2 = 0.9856
0.0
200.0
400.0
600.0
800.0
1000.0
1200.0
1400.0
1923
1926
1929
1932
1935
1938
1941
1944
1947
1950
1953
1956
1959
1962
1965
1968
1971
1974
1977
1980
1983
1986
1989
1992
1995
1998
2001
1212ŞŞekil 2.11. Tekil 2.11. Tüürkiye rkiye GSYGSYİİHH’’sisi (1923(1923--2002)2002)
(1987=100)(1987=100)
lnY = 3.71+0.0434tR2 = 0.9856
3.00
3.50
4.00
4.50
5.00
5.50
6.00
6.50
7.00
7.50
1923
1926
1929
1932
1935
1938
1941
1944
1947
1950
1953
1956
1959
1962
1965
1968
1971
1974
1977
1980
1983
1986
1989
1992
1995
1998
2001
1313ŞŞekil 2.1ekil 2.122. T. Tüürkiye rkiye GSYGSYİİHH’’sisi (ABD Dolar(ABD Dolarıı))(1923(1923--2002)2002) (1987=100)(1987=100)
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
1923
1926
1929
1932
1935
1938
1941
1944
1947
1950
1953
1956
1959
1962
1965
1968
1971
1974
1977
1980
1983
1986
1989
1992
1995
1998
2001
1414ŞŞekil 2.1ekil 2.133. T. Tüürkiye GSYrkiye GSYİİHH BBüüyyüüme Oranlarme Oranlarıı
(1924(1924--2002)2002) (1987=100)(1987=100)
-20.0
-10.0
0.0
10.0
20.0
30.0
40.0
1924
1927
1930
1933
1936
1939
1942
1945
1948
1951
1954
1957
1960
1963
1966
1969
1972
1975
1978
1981
1984
1987
1990
1993
1996
1999
2002
1515ŞŞekil 2.14. Tekil 2.14. Tüürkiye rkiye GSYGSYİİHH’’sisi ((ÜçÜçer Ayler Aylıık)k)
(1987.I(1987.I--2002.IV) (1987=100)2002.IV) (1987=100)
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
1987
Q1
1987
Q4
1988
Q3
1989
Q2
1990
Q1
1990
Q4
1991
Q3
1992
Q2
1993
Q1
1993
Q4
1994
Q3
1995
Q2
1996
Q1
1996
Q4
1997
Q3
1998
Q2
1999
Q1
1999
Q4
2000
Q3
2001
Q2
2002
Q1
2002
Q4
Mevsimsellik içeren GSYİH serisi
X-12 yöntemiyle mevsimsellikten arındırılmış GSYİH serisi
1616ŞŞekil 2.15. Tekil 2.15. Tüürkiyerkiye’’de de σσ YakYakıınsamasnsamasıı
0.80
0.85
0.90
0.95
1.00
1.05
1.10
1.15
1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997
Dönem
Stan
dart
Sap
ma
1717ŞŞekil 2.16. Tekil 2.16. Tüürkiyerkiye’’de de ββ YakYakıınsamasnsamasıı
g = -0.089+0.0092yR2 = 0.0789
-0.02
0.00
0.02
0.04
0.06
0.08
(Log) Kişi Başına GSYİH (1979)
Yıllık
Ort
alam
a B
üyüm
e O
ran
(197
9-19
97)
1818ŞŞekil 2.1ekil 2.177. T. Tüürkiyerkiye’’de de BBöölgelerin Glgelerin Gööreli reli
YakYakıınsama Snsama Süürecireci
0.0
0.2
0.4
0.6
0.8
1.0
1.2
1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997
Dönemler
Gör
eli G
elir
Düz
eyle
ri Akdeniz
Doğu Anadolu
Ege
G.D.Anadolu
İç Anadolu
Karadeniz
Marmara
1919ŞŞekil 2.1ekil 2.188. . GAP BGAP Böölgesindelgesinde GGööreli Yakreli Yakıınsama nsama
SSüürecireci
0.0
0.2
0.4
0.6
0.8
1.0
1.2
1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997
Dönemler
Gör
eli G
elir
Düz
eyle
ri Adıyaman
Diyarbakır
Gaziantep
Mardin
Siirt
Şanlıurfa
GSMH GSMH ’’de Bde Büüyyüümenin Belirlenmesimenin Belirlenmesi
Türkiye GSMH ’si belirli bir dönem için yıllık ve üçer aylık
olarak aşağıda verilmiştir. Her iki zaman dilimindeki ardışık ve
ortalama büyüme oranlarını bulalım.
2020
YıllarGSMH (1987=100)
(Milyar TL)
1950 10827
1951 12205
1952 13667
1953 15214
2121Genel olarak (yıllık) büyüme oranının belirlenmesi:
1
1 1
t t tt
t t
Y Y Yg
Y Y−
− −
∆ −= =
Örneğin 1951 yılındaki büyüme oranını bulalım:
1951 1951 19501951
1950 1950
1951
12205 1082710827
0.1129 %11.29
Y Y Yg
Y Y
g
∆ − −= = =
= =
2222Belirli bir dönemdeki ortalama büyüme hızının belirlenmesi:
0 0
0
ln ln
ln ln
gtt t
t
Y Y e Y Y gt
Y Yg
t
= → = +
−=
Y0 ’dan Yt ’ye geçen süre 1 yıl ise (∆t=1) büyüme oranı:
1ln lnt tg Y Y −= −
2323
Diğer yıllara ilişkin büyüme oranları da aşağıdaki tabloda
hesaplanmıştır:
YıllarGSMH (1987=100)
(Milyar TL)Büyüme
Oranları (%)Ortalama Büyüme
Oranları (%)
11.98
11.31
10.72
11.29
10.70
10.17
1950 10827
1951 12205
1952 13667
1953 15214
2424Tablo 5.2. TTablo 5.2. Tüürkiyerkiye’’nin nin ÜçÜçer Ayler Aylıık GSMH Gelik GSMH Gelişşimiimi
Üçer Aylık DönemlerGSMH (1987=100)
(Milyar TL)
1980.1 9060548
1980.2 10804801
1980.3 17808035
1980.4 12622606
1981.1 9687466
1981.2 11563892
1981.3 18249736
1981.4 13227577
2525Genel olarak (üçer aylık) büyüme oranının belirlenmesi:
. . 1..
1. 1.
, 1, 2, 3,4t i t i t it i
t i t i
Y Y Yg i
Y Y−
− −
∆ −= = =
Örneğin 1981 yılının ikinci üç aylık dönemindeki büyüme
oranını bulalım:
1981.2 1981.2 1980.21981.2
1980.2 1980.2
1981.2
11563892 1080480110804801
0.0703 %7.03
Y Y Yg
Y Y
g
∆ − −= = =
= =
Diğer dönemlere ilişkin büyüme oranları da aşağıdaki tabloda
hesaplanmıştır:
2626
Üçer Aylık DönemlerGSMH (1987=100)
(Milyar TL)Büyüme Oranları
(%)
1980.1 9060548
6.69
7.03
2.48
4.79
1980.2 10804801
1980.3 17808035
1980.4 12622606
1981.1 9687466
1981.2 11563892
1981.3 18249736
1981.4 13227577
2727İİNSANNSANİİ GELGELİŞİŞME ME İİNDEKSLERNDEKSLERİİNNİİN HESAPLANMASIN HESAPLANMASI
GENEL GENEL İİNSANNSANİİ GELGELİŞİŞME ENDEKSME ENDEKSİİ
Uzun ve Sağlıklı Bir
YaşamAsgari Yaşam
StandardıBilgi
Ortalama Yaşam Süresi
Okur-Yazar Oranı Okullaşma Oranı Kişi Başına GSYİH(SGP, ABD Doları)
Ortalama Yaşam Süresi Endeksi
Genel İnsani Gelişme Endeksi
Okur-Yazar Oranı Endeksi
Okullaşma OranıEndeksi
Eğitim Endeksi
GSYİH Endeksi
2828
GeliGelişşmekte Olan mekte Olan ÜÜlkeler ilkeler iççin Yoksulluk Endeksiin Yoksulluk Endeksi
Uzun ve Sağlıklı Bir
Yaşam
Asgari Yaşam
StandardıBilgi
Ortalama Yaşam Süresi
(40 Yaşa Ulaşamayan)
Okur-Yazar Oranı
GeliGelişşmekte Olan mekte Olan ÜÜlkeler ilkeler iççin Yoksulluk Endeksiin Yoksulluk Endeksi
Temiz Su Kaynaklarına Ulaşmayan
Nüfusun Oranı
Yaşına Göre Zayıf
Çocukların Oranı
2929ENDEKS NASIL HESAPLANIR?ENDEKS NASIL HESAPLANIR?
GERÇEK DEĞER MİNİMUM DEĞERENDEKS DEĞERİ=MAKSİMUM DEĞER MİNİMUM DEĞER
−−
İNSANİ GELİŞME ENDEKSİNİN HESAPLANMASINDA TEMEL ALINAN DEĞERLER
GGÖÖSTERGESTERGE MAKSMAKSİİMUM DEMUM DEĞĞERER MMİİNNİİMUM DEMUM DEĞĞERER
ORTALAMA YAŞAM SÜRESİ 85 25
OKUR-YAZAR ORANI (%) 100 0
OKULLAŞMA ORANI (%) 100 0
KB GSYİH (SGP, ABD DOLARI) 40000 100
ÖÖRNEKRNEK
Türkiye’nin 2003 İnsani Gelişme Raporu’ndaki indeks değerini
hesaplayalım:
3030
İNDEKSTEKİYERİ
ORTALAMA YAŞAM
SÜRESİ (OYS)
OKUR-YAZAR ORANI
OKULLAŞMA ORANI
KİŞİ BAŞINA GSYİH
OYS ENDEKSİ
EĞİTİM ENDEKSİ
KB GSYİH ENDEKSİ
İNSANİGELİŞME ENDEKSİ
96 70.1 85.5 60 5890 0.75 0.77 0.68 0.734
0.75270.1 2585 25
85.5 0100
0 8550
.
OrtalamaYaşam Süresi Endeksi
Okur Yazar OranıEndeksi
−= =
−
−− = =
−
3131
60 01
0 600
.00
OkullaşmaOranı Endeksi −= =
−
2 13 32 1(0.855) ( 0.770.60)3 3
Eğitim Endeksi Okur YazarOranıEndeksi OkullaşmaOranıEndeksi= − +
= + =
ln(5890) ln(100)ln(40000) ln(
0.600
81 )
Kişi BaşınaGSYİH Endeksi −= =
−
3232
3
0.752 0.77 0. 0.734683
Genel İnsaniOYS Endeksi Eğitim Endeksi KBGSYİH EndeksiGelişme Endeksi + +
=
+ += =