Kaynak: TCMB, TSKB Ekonomik Araştırmalar

Cari işlemler açığı Mart ayında, beklentimizin bir miktar üzerinde, piyasa beklentisinin ise altında kalarak 0,6 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu değerle cari açık bir önceki yılın aynı ayına kıyasla 4,1 milyar dolar azalmış oldu. Cari işlemler dengesinde 2018 yılının üçüncü çeyreğinde başla-yan iyileşme eğilimi, mal ve hizmet ihracatındaki olumlu seyir ve iktisadi faaliyetin yavaşlaması ile beraber 2019 yılının ilk çeyreğinde de devam etti. Ocak-Mart döneminde cari açık bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla 14,3 milyar dolar azaldı ve 1,9 milyar dolar olarak gerçekleşti. On iki ay birikimli olarak hesaplandığında, 2018 Mayıs ayı itibarıyla 58 milyar dolara yaklaşan cari açık 2018 yıl sonunda 27,8 milyar dolara inmiş ve milli gelirin %3,5’ine gerilemişti; Mart ayında birikimli cari işlemler açığı 12,8 milyar dolara gerilerken düşüş trendi devam etmiş oldu. Cari açığın milli gelire oranının 2019 yılı ilk çeyreği itibarıyla %2’nin altına düştüğünü tahmin etmekteyiz. Yılın ilk üç ayında ayında oluşan açık pozisyonu, enerji ve altın ithalatı kaynaklı olarak dış ticarette verilen 6,8 milyar dolarlık açıktan doğarken hizmet dengesindeki 3,2 milyar dolarlık fazla sonucunda bu açık sınırlandı. Altın ve enerji hariç “çekirdek” cari işlemler hesabı ise 2018 ilk üç ayında 2,5 milyar dolar açık vermişken, Mart 2019'da 9,3 milyar dolar fazla verdi. On iki ay birikimli bakıldığında çekirdek cari fazla 32,0 milyar dolar seviyesine ulaşmış oldu.

Seyahat kalemlerinin yer aldığı hizmetler dengesinde verilen fazla yılın ilk üç ayında 3,2 milyar dolara yükseldi. Seyahat kaleminden kaynakla-nan brüt gelirler 3,8 milyar dolara çıkarken, giderler tarafında ise çok hafif bir düşüş söz konusu oldu. Yabancı turist girişlerinin %11 yükseldiği, Avrupalı turist girişinde ise %25’lik kuvvetli bir artış yakalandığı ilk üç aylık dönemde brüt seyahat gelirlerindeki artış ise %5’in altında kaldı. 2018 yılında 25 milyar doları aşan brüt seyahat gelirlerinin 2019 yıl sonunda 28,6 milyar dolara ulaşacağını öngörmekteyiz. Son olarak, yatırım geliri kaleminden kaynaklanan net çıkışlar 1,1 milyar dolar oldu.

Yıl sonu cari açık tahminimiz 10,4 milyar dolar seviyesindedir. Nisan ayında Ticaret Bakanlığı’nın öncü verilerine göre dış ticaret açığında yine sert bir daralma görüldüğünü hatırlatalım. Dolayısıyla ihracat ve turizm gelirlerindeki olumlu seyir cari işlemler hesabındaki dengelenme sürecini desteklemeye devam edecektir. Bu öngörüdeki iki risk unsurundan ilki Euro Bölgesi’nde devam eden yavaşlamanın ihracat kanalını zorlaması ve petrol fiyatlarının seyridir.

Fonlama tarafına 12 ay birikimli bakıldığında, Mart ayı itibarıyla doğrudan yatırımlar, yurtdışı kaynaklı uzun vadeli kredi ve mevduat kanalıyla yaklaşık 17 milyar dolarlık kaynak sağlandı. Ocak ve Şubat sonrasında kısa vadeli kaynak girişi ise bir miktar yükseldi. Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler 1,0 milyar dolar olarak gerçekleşirken bunun yarısını aşan kısmı yabancılarını ülke içinde gayrimenkul alımlarından kay-naklandı. Portföy yatırımlarında, ağırlıklı olarak bankaların ve özel sektörün toplam 2,9 milyar dolarlık yeni tahvil ihraçlarından kaynaklanan 1,4 milyar dolar tutarında net giriş kaydedildi. Hükümet yarım milyar dolarlık eurobond geri ödemesi gerçekleştirdi. Bu dönemde yabancılar 0,5 mil-yar dolarlık hisse ve 0,9 milyar dolarlık DİBS satışı gerçekleştirdiler. Nisan ayında yabancıların hisse ve DİBS pozisyonlarında toplam 3 milyar dola-rın üzerinde satıcı olduklarını göreceğiz. Diğer yatırımlarda 3,2 milyar dolar tutarında net çıkış gerçekleşti. Yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerin-deki YP cinsi efektif ve mevduat varlıkları 4,3 milyar dolar artarken yurtdışı bankaların yurtiçindeki mevduatları 0,3 milyar dolar net artış kaydetti. Yurtdışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, bankaların geri ödeme takvimi çalışmaya devam etti. Bankalar nette 0,7 milyar dolar kredi geri ödemesi gerçekleştirirken, diğer sektörler ise, geneli uzun vadeli olmak üzere, nette 0,8 milyar dolarlık kredi kullandılar. Bankacılık sektörünün uzun vadeli kredi kullanımındaki azalma devam etti: Uzun vadeli kredi borcu çevrim oranı (12 ay birikimli olarak) %73 seviyesinde.

Resmi rezervler Mart ayında 5,7 milyar dolar azaldı. Net hata ve noksan kaleminden 4,3 milyar dolar çıkış oldu.

Kaynak: TCMB, TSKB Ekonomik Araştırmalar

-100

-80

-60

-40

-20

0

20

40

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Cari İşlemler Hesabı12 ay birikimli, USD milyar

İkincil Gelir Dengesi Hizmetler Dengesi Birincil Gelir DengesiDış Ticaret Dengesi Cari İşlemler Dengesi

USD 25,2 mr

USD 28,6 mr

15.0

18.0

21.0

24.0

27.0

30.0

33.0

Oca

Şub

Mar Nis

May

Ha

z

Tem Ağu Eyl

Eki

Ka

s

Ara

Turizm Gelirleri12 ay birikimli, USD milyar

2019'da beklenen turizm geliri artışı: USD 3,4 mr

2016 Gelirleri

2017 Gelirleri

2019 Gelirleri (beklenen)

2018 Gelirleri

2015 Gelirleri

-20

0

20

40

60

80

100

-40

-20

0

20

40

60

80

100

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Cari Açığın Finansmanı12 ay birikimli, USD milyar

Uzun Vadeli Finans. Kısa Vadeli Finans. Cari Denge

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

0

5

10

15

20

25

30

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

20

16

20

17

20

18

20

19

Doğrudan Sermaye Yatırımları

DY / Cari Açık (sağ eksen)

Doğrudan Yatırımlar (DY, USD mr)

-20

-10

0

10

20

30

40

50

-4

-2

0

2

4

6

8

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

20

16

20

17

20

18

20

19

Portföy Hesabı 12 ay birikimli, USD milyar

Hisse senetleri (sol eksen) Borç senetleri (sağ eksen)

0%

50%

100%

150%

200%

250%

0%

100%

200%

300%

400%

500%

600%

700%

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

20

16

20

17

20

18

20

19

Uzun Vadeli Borç Döndürme Oranı

Bankalar Özel Sektör (sağ eksen) Kamu (sağ eksen)

Kaynak: TCMB, TSKB Ekonomik Araştırmalar

-80

-60

-40

-20

0

20

40

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

20

16

20

17

20

18

20

19

Cari Denge12 ay birikimli, USD milyar

Toplam Cari Denge

Altın ve Enerji Hariç Cari Denge

-10%

-8%

-6%

-4%

-2%

0%

2%

4%-10%

-5%

0%

5%

10%

15%

20

00Ç

1

20

01Ç

1

20

02Ç

1

20

03Ç

1

20

04Ç

1

20

05Ç

1

20

06Ç

1

20

07Ç

1

20

08Ç

1

20

09Ç

1

20

10Ç

1

20

11Ç

1

20

12Ç

1

20

13Ç

1

20

14Ç

1

20

15Ç

1

20

16Ç

1

20

17Ç

1

20

18Ç

1

20

19Ç

1

Büyüme ve Cari Denge

Büyüme (sol eksen) Cari Denge (%GSYH, ters, sağ eksen)

-20

-10

0

10

20

30

40

50

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Portföy Akımları12 ay birikimli, USD milyar

Özel Sektör Döviz Tahvilleri Eurobond DİBS Hisse Senetleri ÖST

-3.7

%

1.9

%

-0.3

%

-2.4

%

-3.5

%

-4.3

%

-5.8

%

-5.6

%

-5.2

%

-1.9

%

-5.9

%

-9.0

%

-5.6

%

-6.8

%

-4.7

%

-3.7

%

-3.8

%

-5.6

%

-3.5

%

-1.4

%

-10%

-8%

-6%

-4%

-2%

0%

2%

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

20

16

20

17

20

18

20

19T

Cari Açık / GSYH

2018 2019

Mart 18 Mart 19 Ocak - Mart Ocak - Mart Aylık % YtD % Aylık YtD

A. Dış Ticaret Dengesi (Net) -4,641 -916 -17,227 -3,071 -80.3% -82.2% 3,725 14,156

Toplam Mal İhracatı 16,100 16,400 42,784 44,813 1.9% 4.7% 300 2,029

Toplam Mal İthalatı 20,741 17,316 60,011 47,884 -16.5% -20.2% -3,425 -12,127

B. Hizmet Dengesi (Net) 1,185 1,298 3,116 3,184 9.5% 2.2% 113 68

Seyahat (net) 988 1,043 2,651 2,845 5.6% 7.3% 55 194

Seyahat Geliri (bilgi için) 1,338 1,404 3,663 3,843 4.9% 4.9% 66 180

C. Birincil Gelir Dengesi (Net) -1,282 -1,170 -2,331 -2,293 -8.7% -1.6% 112 38

Yatırım Geliri (net) -1,207 -1,076 -2,103 -2,011 -10.9% -4.4% 131 92

Faiz Gideri (bilgi için) 624 544 1,445 1,523 -12.8% 5.4% -80 78

D. İkincil Gelir Dengesi (Net) 4 199 212 236 4875.0% 11.3% 195 24

I. CARİ İŞLEMLER DENGESİ (A+B+C+D) -4,734 -589 -16,230 -1,944 -87.6% -88.0% 4,145 14,286

II. SERMAYE VE FİNANS HESAPLARI (a+b) -1,956 -4,894 -12,381 -6,911 150.2% -44.2% -2,938 5,470

a. SERMAYE HESABI -3 -1 29 26 - -10.3% 2 -3

b. FİNANS HESAPLARI -1,953 -4,893 -12,410 -6,937 150.5% -44.1% -2,940 5,473

1. Doğrudan Yatırımlar (net) -1,085 -965 -1,207 -2,277 -11.1% 88.6% 120 -1,070

- Yurtiçi Yerleşik lerin Yurtdışındak i Doğrudan Yatırımları 66 173 1,159 496 162.1% -57.2% 107 -663

- Yabancıların Yurtiçine Doğrudan Yatırımları 1,151 1,138 2,366 2,773 -1.1% 17.2% -13 407

- Yabancıların Yurtiçinde Gayrimenkul Yatırımları (net, bilgi için) 392 547 1,087 1,470 39.5% 35.2% 155 383

2. Portföy Yatırımları (net) 2,190 -1,353 -2,520 -9,249 -161.8% 267.0% -3,543 -6,729

- Yurtiçi Yerleşik lerin Yabancı Ülkelerdek i Portföy Yatırımları -86 -326 420 -433 279.1% -203.1% -240 -853

- Yabancıların Türk iye'ye Portföy Yatırımları -2,276 1,027 2,940 8,816 -145.1% 199.9% 3,303 5,876

Yabancıların Hisse Senedi Alımı -361 -554 -420 882 53.5% -310.0% -193 1,302

Yabancıların DİBS Alımı -123 -863 892 -1,547 601.6% -273.4% -740 -2,439

Yabancıların ÖST Alımı -45 40 -35 -75 -188.9% 114.3% 85 -40

Hükümetin Yurtdışı Tahvil İhracı -1,500 -500 500 4,914

Banka ve Diğer Şirketlerin Yurtdışı Borç Senetleri İhracı -247 2,904 2,003 4,642 -1275.7% 131.8% 3,151 2,639

3. Diğer Yatırımlar (net) 1,778 3,153 -7,974 3,954 77.3% -149.6% 1,375 11,928

a. Ticari Krediler (net) 1,604 -1,208 -51 -4,455 -175.3% 8635.3% -2,812 -4,404

b. Krediler (net) 1,954 151 -1,351 3,544 -92.3% -362.3% -1,803 4,895

Merkez Bankası Kredileri 0 0 0 0

Genel Hükümet Kredileri -26 90 -67 137 -446.2% -304.5% 116 204

Banka Kredileri 1,977 850 1,520 3,266 -57.0% 114.9% -1,127 1,746

Diğer Sektörlerin Kredileri 3 -789 -2,804 141 -26400.0% -105.0% -792 2,945

c. Mevduat (net) -1,776 4,214 -6,578 4,873 -337.3% -174.1% 5,990 11,451

Bankaların Yurtdışı Mevduatı (eksi ise yurtiçine giriştir) -1,372 4,722 -3,910 7,413 -444.2% -289.6% 6,094 11,323

Yurtiçi Yerleşik lerin Yurtdışı Mevduatı (eksi ise yurtiçine giriştir) -203 359 -609 303 -276.8% -149.8% 562 912

Yabancıların Yurtiçindek i Mevduatı 523 885 2,400 2,873 69.2% 19.7% 362 473

TCMB'de Tutulan Mevduat (KMDTH ve SDTH) -322 -18 -341 -30 -94.4% -91.2% 304 311

d. Diğer Varlıklar ve Yükümlülükler -4 -4 6 -8 0.0% -233.3% 0 -14

e. Özel Çekme Hakları, SDR (net yükümlülükler) 0 0 0 0

4. Rezerv Varlıklar -4,836 -5,728 -709 635 18.4% -189.6% -892 1,344

IMF Nezdindek i Rezervler 0 0 0 0

Resmi Rezervler -4,836 -5,728 -709 635 18.4% -189.6% -892 1,344

III. NET HATA NOKSAN 2,784 -4,303 3,791 -5,019 -254.6% -232.4% -7,087 -8,810

Ödemeler Dengesi Tablosu milyon ABD DolarıDeğişim

Kaynak: TCMB, TSKB Ekonomik Araştırmalar

TSKB Ekonomik Araştırmalar

arastirma@tskb.com.tr

MECLISI MEBUSAN CAD. NO 81

FINDIKLI ISTANBUL 34427, TÜRKİYE

(90) 212 334 50 50 faks: (90) 212 334 52 34