CEZA

HUKUKU

KPSS ve kurumsınavları için

özgün soru ve konuanlatımından oluşan

TEK KİTAP

2015Müfettişlik

Uzmanlık

Denetmenlik

Banka Sınavları

Gelir Uzmanlığı

Vergi Müfettişliği

Hakimlik

ÖZGÜR DEMİRCİ

Konu Anlatımlı

Örnekler

Yorumlar

Uyarılar

Pratik Bilgiler

Özgün Sorular ve Açıklamaları

Çıkmış Sorular ve Açıklamaları

D I S C I M U S

Özgür DEMİRCİ

Ceza Hukuku

ISBN 978-605-364-888-8

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

4. Baskı: Eylül 2014, Ankara

Proje-Yayın Yönetmeni: Ayşegül EroğluDizgi-Grafik Tasarım: Gamze Dumlupınar

Türkçe Redaksiyon: Nuray KaracaKapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti.İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A

Yenimahalle / ANKARA(0312-394 55 90)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 13987

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet:www.pegem.netE-ileti: pegem@pegem.net

SUNU

Bu kitap, KPSS başta olmak üzere, ÖSYM tarafından hazırlanan diğer iş sınavları ve ayrıca kurumların kendi açtıkları sınavlarda siz değerli arkadaşlarımıza anlaşılabilir ve sade bir kaynak oluşturmak amacı ile hazırlanmıştır. Kitapta konular temel hatları ile işlenmiş, ayrıntıya girmekten ve teorik nitelikteki tartışmalara girmekten özellikle kaçınılmıştır. Anlatılan konuların zihinde somutlaşması için günlük olaylara değinilmiş ve her bölümün sonunda başta KPSS olmak üzere adli - idari yargı hakimlik sınavı ve kurum sınavlarında çıkmış sorular ve cevaplı testler konularak konuların pekiştirilmesi amaçlanmıştır. Her ne kadar son yıllarda hukuk dersleri ile ilgili olarak sınav sistemin-de her hangi bir değişiklik yapılmamış olsa bile, özellikle mevzuatın değişmesiyle ve 3. yargı paketi olarak bilinen yargı hizmetlerinin etkinleştirilmesini amaçlayan kanunla birlikte bir çok yenilik hukuk alanında yapılmış ve bu yeniliklere de kitap içerisinde ola-bildiğince yer verilmeye çalışılmıştır. Kitap içerisinde derslerde öğrencilerde gördüğü-müz temel yanlışlar özellikle vurgulanarak sorular üzerinde bu yanlışlara düşmemeleri ve bu ayrıntılara geldiklerinde zihinlerinin açık kalmasını sağlamak için özgün bir takım uyarılar ve hoca notlarına da yer verilmiştir.

Kitabın ümit edilen amacına ulaşması ve öğrenci arkadaşlarımıza fayda sağlan-ması amacı ile yapacağınız öneri, eleştiri ya da takdirinizi pegem@pegem.net aracı-lığıyla bizimle paylaşmanız bize ışık tutacaktır.

Elinizde bulunan bu kitabın ortaya çıkmasında en büyük paya sahip olan Suat DÜZ başta olmak üzere tüm Pegem ailesi’ne, dizgi aşamasında vaktini ve emeğini esirgeme-yen değerli dizgi ekibimiz ve dizgicimiz Gamze DUMLUPINAR’a, kitabın hazırlanma aşa-masında bana yardımlarını esirgemeyen Devrim TOKLUCU ve Kadir ALGIN’a, hayatımın her aşamasında maddi ve manevi desteklerini benden hiç esirgemeyen annem ve baba-ma teşekkürlerimi sunarım.

Özgür Demirci

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM Ceza Genel Hukuku

Ceza Hukuku’na Giriş ve Ceza Kanunu’nun Uygulanma Alanı ....................................1Ceza Hukuku’na Giriş .............................................................................................1Ceza Hukuku’nun Temel İlkeleri .............................................................................2

Ceza Kanunu’nun Bağlayıcılığı İlkesi .......................................................................2Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği İlkesi ......................................................................2Kusur İlkesi ...............................................................................................................3Ümanizm İlkesi .........................................................................................................3Hukuk Devleti İlkesi ..................................................................................................3Kanunilik İlkesi ..........................................................................................................4

Ceza Kanununun Uygulanma Alanı ........................................................................5Tanım ........................................................................................................................5Zaman Bakımından Uygulanma ...............................................................................6Kişi Bakımından Uygulanma ....................................................................................7Yer Bakımından Uygulanma ....................................................................................9

Çıkmış Sorular ............................................................................................................14Çözümler ....................................................................................................................18Cevaplı Test ................................................................................................................22

2. BÖLÜM Suç ve Suçun Unsurları

Suçun Tanımı ve Suçla İlgili Bazı Tanımlar.........................................................................27Suçun Tanımı................................................................................................................27Suçla İlgili Çeşitli Kavramlar .........................................................................................27Suçun Unsurları ............................................................................................................28

Tanım ......................................................................................................................28Suçun Maddi Unsurları ...........................................................................................29Suçun Manevi Unsurları .........................................................................................37Hukuka Aykırılık Unsuru .........................................................................................53Tipiklik Unsuru ........................................................................................................61

Çıkmış Sorular ............................................................................................................62Çözümler ....................................................................................................................67Cevaplı Test ................................................................................................................73

viPEGEM AKADEMİ

3. BÖLÜM Suçun Ortaya Çıkış Biçimleri

Suça Teşebbüs ...........................................................................................................77Teşebbüsün Tanımı ...............................................................................................77Teşebbüsün Ne Zaman Varsayılacağı Sorunu......................................................77Teşebbüs Olarak Nitelendirilemeyecek Durumlar .................................................78

İşlenemez Suç .................................................................................................79Sözde(Mefruz, hayal) Suç ...............................................................................80Gönüllü Vazgeçme ..........................................................................................80

Çeşitli Suçlar Yönünden Teşebbüsün Değerlendirilmesi ......................................83Suça İştirak .................................................................................................................84

İştirakin Tanımı ......................................................................................................84İştirakin Unsurları ..................................................................................................84İştirak Türleri .........................................................................................................86İştirak Halinde İşlenen Suçlarda Gönüllü Vazgeçme ............................................89Özgü Suçlara İştirak .............................................................................................90İştirakte Kararlaştırılandan Faklı Bir Suçun İşlenmesi ..........................................90

Suçların İçtimaı (Birleşmesi) .......................................................................................91İçtimanın Tanımı ...................................................................................................91

Bileşik Suç .......................................................................................................91Zincirleme Suç ................................................................................................92Fikri İçtima .......................................................................................................94Geçitli Suç .......................................................................................................95

Çıkmış Sorular ............................................................................................................96Çözümler ..................................................................................................................102Cevaplı Test ..............................................................................................................107

4. BÖLÜM Ceza Hukukunda Yaptırım ve Davayı Düşüren Haller

Ceza Hukuku’nda Yaptırımlar ........................................................................................... 111Yaptırımın Tanımı ....................................................................................................... 111Ceza Hukuku’nda Yaptırımlar ..................................................................................... 111

Cezalar .......................................................................................................... 111Davayı ve Cezayı Düşüren Hâller ....................................................................................120

Sanığın veya Hükümlünün Ölümü ..............................................................................120Af ................................................................................................................................121

Genel Af ........................................................................................................121Özel Af ..........................................................................................................121

Zamanaşımı................................................................................................................122Tanımı ...................................................................................................................122

vii PEGEM AKADEMİ

Dava Zamanaşımı ................................................................................................123Ceza Zamanaşımı ................................................................................................124Müsadere Zamanaşımı.........................................................................................125

Şikâyete Bağlı Suçlarda Şikâyetten Vazgeçme ............................................................... 125Ön Ödeme ........................................................................................................................125Uzlaşma............................................................................................................................126

Tanım ..........................................................................................................................126Uzlaşma Kapsamındaki Suçlar...................................................................................126Uzlaşmanın Yapılış Biçimi ..........................................................................................126

Çıkmış Sorular ..........................................................................................................128Çözümler ..................................................................................................................132Cevaplı Test ..............................................................................................................136

CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU

1. BÖLÜM Ceza Muhakemesi Hukukuna Giriş ve Ceza Muhakemesinde Makamlar

Ceza Muhakemesi’ne Giriş.......................................................................................139Ceza Muhakemesi’nin Tanımı .............................................................................139Ceza Muhakemesi’ne Hakim Olan İlkeler ...........................................................139Ceza Muhakemesi’nde Yer Alan Bazı Tanımlar ..................................................141Ceza Muhakemesi’nde Makamlar ......................................................................142

İddia Makamı ........................................................................................................143Savunma Makamı.................................................................................................144Yargılama Makamı ................................................................................................145

2. BÖLÜM Ceza Muhakemesinde Görev ve Yetki

Görev(Madde Yönünden Yetki) ................................................................................151

Görev(Madde Yönünden Yetki) Tanımı ...............................................................151Mahkemelerin Görevleri ................................................................................151Görevsizlik İtirazı ve Süresi ...........................................................................152Görevde Uyuşmazlık ve Bağlantılı Davalar ...................................................153

Yetki (Yer Yönünden) ................................................................................................154Yer Yönünden Yetkinin Tanımı ..................................................................................154

Yetkinin Tespit Edilmesi ......................................................................................154Türkiyede İşlenen Suçlarda Yetki ..................................................................154

viiiPEGEM AKADEMİ PEGEM AKADEMİ

Yabancı Ülkede İşlenen Suçlarda Yetki .........................................................155 Deniz, Hava, Demiryolu Taşıtlarında veya Bu Taşıtlarla İşlenen Suçlarda Yetki ..............................................................156Basın Yayın Aracı İle İşlenen Suçlarda Yetki ................................................156Bağlantılı Suçlarda Yetki ...............................................................................157Yetkisizlik İddiası ...........................................................................................158Yetkide Uyuşmazlık .......................................................................................158Yetkinin İstisnaları .........................................................................................158

Çıkmış Sorular ..........................................................................................................162Çözümler ..................................................................................................................166Cevaplı Test ..............................................................................................................170

3. BÖLÜM Ceza Muhakemesinde Yargılama Şartları, Deliller ve Koruma Tedbirleri

Yargılama (Dava) Şartları .........................................................................................175Tanım ..................................................................................................................175

İhbar ve Şikâyet ............................................................................................175Talep ..............................................................................................................176Müracaat .......................................................................................................176İzin .................................................................................................................177Açılmış Bir Dava Bulunmaması .....................................................................177Sanığın Hazır Bulunması ..............................................................................177Hüküm Bulunması .........................................................................................178Ön Ödeme .....................................................................................................178Uzlaşma ........................................................................................................178Sanığın Akıl Hastası Olması .........................................................................178

Ceza Muhakemesinde Eski Hâle Getirme ..........................................................178Ceza Muhakemesi’nde Deliller ve Delillerin Değerlendirilmesi ...........................179

Tanım ............................................................................................................179İspat Araçları .................................................................................................179

Ceza Muhakemesi’nde Koruma Tedbirleri ..........................................................185Tanım ............................................................................................................185Koruma Tedbirlerinin Türleri ..........................................................................186Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat ..........................................................195

Çıkmış Sorular ..................................................................................................................196Çözümler ..........................................................................................................................199Cevaplı Test ......................................................................................................................203

ix PEGEM AKADEMİ

4. BÖLÜM Ceza Muhakemesinin Evreleri ve Kanun Yolları

Ceza Muhakemesi’nin Evreleri .................................................................................207Soruşturma Evresi ..............................................................................................207

Tanım ............................................................................................................207Soruşturma Evresinin Özellikleri ...................................................................208Cumhuriyet Savcısı’nın Verebileceği Kararlar ...............................................209

Kovuşturma Evresi ..............................................................................................212Tanım ............................................................................................................212Duruşmaya Hakim Olan İlkeler .....................................................................213Duruşmanın Sona Ermesi ve Hüküm ............................................................214Hüküm Çeşitleri .............................................................................................214

Beraat Kararı Verilebilecek Hâller............................................................215Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı Verilecek Hâller ..........................215Mahkumiyet Kararı ve/veya Güvenlik Tedbirine Hükmedilecek Haller ................................................................215Davanın Reddi Yönünde Karar Verilecek Hâller......................................216Davanın Düşmesi Yönünde Karar Verilecek Hâller .................................216Durma Kararı Verilebilecek Hâller ...........................................................216Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararının Verilebileceği Haller .................................................................................216

Kanun Yolları .................................................................................................217Tanım .......................................................................................................217Kanun Yollarına Müracaat Edebilecek Kimseler .....................................218Kanun Yolu Başvurma Süresi ve Başvurusundan Vazgeçme .................218Kanun Yolu Türleri ...................................................................................219

Çıkmış Sorular ..........................................................................................................226Çözümler ..................................................................................................................230Cevaplı Test ..............................................................................................................233Yararlanılan Kaynaklar .............................................................................................236

Ceza Hukukuna Giriş ve Ceza Kanununun Uygulanma Alanı

I. Ceza Hukukuna Giriş

Ceza hukuku suçun oluşması, ortaya çıkış şekli ve oluşan suçun karşılığında uygulanacak yaptırımların neler olduğunu düzenleyen, kamu hukuku özel hukuk ayrımı içerisinde kamu hukuku alanında kendine yer bulmuş bir hukuk dalıdır.

Ceza hukuku toplum düzenini sağlamaya yönelik kurallar bütünüdür. Ceza hukukunda müeyyide genel olarak fizikidir yani hürriyeti kısıtlayıcı nitelikte ceza biçimindedir. Bu nedenle ceza hukuku toplumsal yaşamda meydana gelen ihlallerde en son uygulanacak hukuk dalı olarak görülür. Toplumsal yaşamda ortaya çıkan her türlü hukuka aykırılık hâlinde ceza yaptırımı uygulanmaz. Örneğin; kabahat teşkil eden bir kısım eylemlerde hukuka aykırı olmasına rağmen ceza değil, idari yaptırımlar uygulanmak-tadır.

Ceza hukukunun ıslah edici olmak, kişiyi topluma yeniden kazandır-mak, toplumsal düzeni sağlamak (ümanizm ilkesi), suç işlenmesini ön-lemek gibi amaçları vardır. Bu nedenledir ki ceza hukuku öç alma duy-gusuyla hareket etmez. Amaçları arasında öç alma olmadığı için ceza hukukunda kısas yasaktır. Amacı tamamen antisosyal kişilikte olan fertleri sosyal kişilik hâline getirerek topluma kazandırmak olan bu hukuk dalında elbetteki en önemli ilkelerden bir tanesi de masumiyet karinesidir. Masu-miyet karinesi bir kimsenin suçu mahkeme kararıyla sabit bulunmadıkça suçlu sayılamayacağı karinesidir.

Ceza hukuku-nun temelini 1 Haziran 2005 tarihinde yürür-lüğe girmiş olan 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu oluşturmaktadır.

hoca notu

1. BÖLÜM CEZA GENEL HUKUKU

2PEGEM AKADEMİ

Ülkemizdeki mevcut ceza hukukunun temelini 1 Haziran 2005 tari-hinde yürürlüğe girmiş olan 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu oluşturmakta-dır. Bu tarihten önce ülkemizde İtalya’dan alınmış olan 1926 tarihli ceza kanunu uygulanmakta iken 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5237 Sayılı Ceza Kanunu 1926 tarihli 765 sayılı kanunu yürürlükten kaldırmış bulunmaktadır. Elbette ki yürürlüğe giren kanun bir çok yeniliği de bera-berinde getirmiştir. Yeni ceza kanunu olarak adlandırdığımız 5237 sayılı kanunun getirmiş olduğu yeniliklerin başlıcalarından biraz bahsetmek ge-rekirse;

Yeni Türk Ceza Kanunu;

Cürüm kabahat ayrımını ortadan kaldırarak kabahatleri ayrı bir kanun olan kabahatler kanunda düzenleyerek idari suç hâline getirmiştir.

Ağır tahrik – hafif tahrik ayrımını kaldırarak sadece haksız tahrik kurumuna yer vermiştir

Ağır hapis – hafif hapis ayrımını kaldırarak sadece süreli hapsi düzenlemiştir.

Ağır para cezası – hafif para cezası ayrımı kaldırılarak adli para cezasına yer verilmiştir. ( Not: Bu değişiklik aslında çok isabet-li olmuştur. Eski kanun döneminde küçük miktardaki cezaların ağır para cezası olarak adlandırılması komik durumlara neden oluyordu.)

Eksik teşebbüs – tam teşebbüs ayrımını kaldırarak sadece te-şebbüs kurumunu düzenlemiştir.

II. Ceza Hukukunun Temel İlkeleri

A. Ceza Kanunu’nun Bağlayıcılığı İlkesi (T.C.K. mad. 4)Ceza kanunlarını bilmemek mazeret sayılmaz. Türk Ceza Kanunu’nun

4. maddesinde ifade edilen bu ilkeye göre kimse ceza kanunlarını bilme-diğini iddia edemez.

B. Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği İlkesi (T.C.K. mad. 20)Ceza sorumluluğu şahsidir. Kimse başkasının fiilinden dolayı sorum-

lu tutulamaz. Kısaca ifade etmek gerekirse herkes kendi fiilinden dolayı sorumlu tutulacaktır. Yani bir kimsenin işlemiş olduğu iddia edilen fiilden dolayı yakınlarının sorumlu tutulması düşünülemez.

Ceza sorumlu-luğu şahsidir. Kimse başka-sının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz.

hoca notu

3 PEGEM AKADEMİ

Bu ilkenin bir sonucu olarak tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı uygu-lanamaz. Düşünecek olursak tüzel kişiler adına suç niteliğindeki hukuka ay-kırı fiilleri tüzel kişinin organları gerçekleştirir. Oysa herkes kendi fiilinden do-layı sorumlu tutulacağı için tüzel kişilere ceza yaptırımı uygulanmazken bu fiilerden dolayı yaptırım fiili gerçekleştiren organlara uygulanır. Ancak, suç dolayısıyla tüzel kişilerin her ne kadar sorumlu tutulamayacağını söylesek de bunlar hakkında kanunda öngörülen güvenlik tedbiri niteliğindeki yaptı-rımlara hükmetmek mümkündür. T.C.K. na göre bu tedbir de ancak özel hu-kuk tüzel kişileri için uygulanabilecektir. (Örneğin; çalışma izninin iptali gibi.)

C. Kusur İlkesiGünümüzde hakim olan anlayışa göre bir kişinin suçlu olabilmesi için

sadece kanunda tanımlanmış olan hukuka aykırı davranışı gerçekleştir-mesi yeterli değildir. Bu kişinin kusurlu bir iradeye de sahip olması gerekir. Kusurluluk ilkesi failin suç oluşturan bir eylemi gerçekleştirmesinde kusuru olmadıkça, ceza yaptırımına maruz kalamayacağını ifade eden ilkedir. Ku-sur; bir eylemin isnad yeteneği bulunan bir kimse tarafından kasıtlı veya taksirli olarak yani bilerek veya istenerek gerçekleştirilmesidir. Gerçekleş-tirilen fiilin anlam ve sonucunu kavrayarak kişinin yaptığı fiilin sonuçlarına katlanabilmesi demektir. Hiç kimse istemediği ve öngörülemeyecek bir ne-ticenin ortaya çıkmasından sorumlu tutulmayacaktır.

D. Ümanizm İlkesiModern ceza hukukunun en temel ilkelerinden bir tanesi de ümanizm

ilkesidir. Bu ilkenin amacı suç işlemiş bir kimsenin cezalandırıldıktan sonra topluma kazandırılması için ve kişinin sosyal bir varlık hâline getirilerek toplumdan soyutlanmaması için gerekli uğraşın sergilenmesidir.

E. Hukuk Devleti İlkesiAnayasamızın ikinci maddesine göre Türkiye Cumhuriyeti bir hukuk

devletidir. Anayasa Mahkemesi de bir kararında hukuk devletini, “İnsan haklarına saygılı ve hakları koruyucu, adil bir hukuk düzeni kuran ve bunu devam ettirmekte kendisini yükümlü gören, bütün eylem ve işlemleri yargı denetimine bağlı olan devlettir.” şeklinde tanımlamaktadır. Hukuk devleti, devletin hukuka bağlılığı anlamına geliyorsa, yargı da devletin üç temel organından biriyse, hukuk devletinin bir şartı da yargının hukuka bağlılı-ğıdır. Yargısı hukuka bağlı olmayan bir devlette vatandaşların kendilerini hukukî güvenlik içinde hissedebileceklerini söylemek elbette mümkün de-ğildir. Anayasamız sadece yasama ve yürütme organlarının değil, yargı organının da hukuka bağlılığını açıkça öngörmüştür. Bu anlam itibariyle ceza yargılamasında da yargı hukuka bağlı olmak ve hukuk devletinin ge-reklerine uymak zorundadır.

Hiç kimse iste-mediği ve öngö-rülemeyecek bir neticenin ortaya çıkmasından sorumlu tutul-mayacaktır.

hoca notu

4PEGEM AKADEMİ

F. Kanunilik İlkesi (Kanunsuz suç ve ceza olmaz)

Yargıtay cezayı bozdu: ‘Çakma’ ürün satmak ‘suç’ değil Teslime TOSUN/ ANTALYA,

Özel kanundaki cezanın TCK’da düzenlenmemesi nedeniyle Yargıtay’ın bu ka-rarı verdiğini belirten sanık avukatı Cengizhan Gököz, bu karar ışığında birçok suçun cezasız kalabileceğini dile getirdi.

Dünyaca ünlü bir marka-nın ürettiği çantaların taklidini satmaktan dolayı 2006 yılında

Antalya 3’üncü Asliye Ceza Mahkemesi’nde yargılanan M.K., 556 sayılı Markaların Korun-ması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK) uyarınca ‘marka hakkına tecavüz’ suçun-dan 19 ay hapis cezasına çarptırıldı. Taklit markalı yaklaşık 500 çantaya ise el

konuldu. M.K.’nın avukatı Cengizhan Gököz, temyiz için Yargıtay’a başvurdu.

YARGITAY: EYLEM SUÇ KAPSAMINDA DEĞİL Dosyayı görüşen Yargıtay 7’nci Ceza Dairesi, sanığa yöneltilen eylemin suç olmadığına karar verdi. İs-nat edilen suçla ilgili eyle-min 01.01.2009 tarihinden itibaren suç olmaktan çık-tığına dikkat çhükmüyle getirilen düzenlemenin Türk Ceza Kanunu’nun 2’nci maddesinde yer alan ‘Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulana-maz’ hükmü kapsamın-da değerlendirildiğinde kanunilik ilkesine uygun bulunmadığı kaydedildi. Anayasa Mahkemesi’nin KHK hükmüyle suç ve c

(DHA)ANTALYA’da taklit markalı ürün satan M.K.’ye yerel mahkeme tarafından verilen 19 ay hapis cezası, zamanında düzenleme yapılmadı-ğı için Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) ‘Kanu-nun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez’ hükmü uyarınca Yargıtay tara-fından bozuldu.

1. TanımıT.C.K. mad. 2’ye

göre, ‘Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygu-lanamaz. Kanunda yazılı cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunamaz.’ Kanuni-lik ilkesi bir fiilin işlendiği zamanın kanununa göre suç sayılmadıkça suç olarak kabul edilemeye-ceğini ve suçu işleyenin kanunun açıkça belirlediği

cezadan başka bir cezaya çarptırılamayacağını ifade eder. Eğer kanun-da bir fiil suç olarak düzenlenmemişse, o fiil suç değildir. Kanunun açık-ça yasaklamadığı her fiil hukuka uygun demektir. Ne var ki, fiilin açıkça suç olarak düzenlenmesi yeterli değildir. Bu suça uygulanacak cezanın ne olacağı ve ne gibi güvenlik tedbirlerinin uygulanacağının da kanunda açıkça yazması gerekir. Aksini düşünecek olursak kanunda suç olarak sayılmayan bir fiili hakimin keyfi olarak suç hâline getirip ceza vermesi düşünülemez. Bu ilkeyi kısaca “kanunsuz suç ve ceza olmaz” olarak ad-landırmak da mümkündür.

2. Kanunilik İlkesinin Sonuçları

Kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesini biraz yorumlamak gerekirse bu ilkenin önemli bazı sonuçlarının olduğunu görebiliriz. Bunlar;

a. Suç tespit eden ceza normları açık biçimde belirlenmelidir: Ceza normları açık, net ve anlaşılır biçimde kaleme alınarak herkesin anlayacağı biçimde olmalıdır.

b. Örf ve adet hukuku ceza hukuku’na kaynak olamaz: Özel hu-kukun bir çok alanında örf ve adet hukuku hakimin başvurması gereken bir kaynak iken ceza hukuku alanında örf ve adet hukuku kaynak olamaz. Yani örf ve adetin yasakladığı bir fiil suç niteliği kazanmaz, suç sadece kanun-la oluşturulur. Arkadaşlar unutmayalım cezaevinin kapısını sadece kanun açar... Ancak belirtmekte yarar var; örf ve adet her ne kadar suç ve ceza oluşturmada esas alınamaz ise de kanunun yorumlanmasında kullanılabilir.

‘Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz.’

hoca notu

5 PEGEM AKADEMİ

c. Suç ve ceza içeren hükümlerde kıyas yapılamaz: Kıyas yasağı kanunumuzda açık bir şekilde ele alınmıştır. T.C.K. nu 2/3’te ‘Kanunların suç ve ceza içeren hükümlerinin uygulanmasında kıyas yapılamaz. Suç ve ceza içeren hükümler, kıyasa yol açacak biçimde geniş yorumlana-maz.’ şeklinde düzenlemiştir. Kıyas, kanunda öngörülen durumlara ilişkin düzenlemeleri veya genel ilkelerden elde edilen düzenlemeleri, kanunda öngörülmeyen benzer durumları kapsamına alacak şekilde genişleterek bu durumları çözümleme işlemidir.

Suçu kanun koyacağı için, yargıç yorum yapıyorum diye kanun ko-yucunun açıkça öngörüp cezalandırmadığı bir fiili benzetme yoluyla da yaptırım alanına sokamaz; bir fiil hakkında mevcut olan hükmü benzerliği dolayısıyla başka bir fiile uygulayamaz. Kıyasla bir suç veya ceza yaratı-lamaz. Kıyasla ceza ağırlaştırılamaz, hafifletilemez. Kıyas failin lehine ya da aleyhine olsun yasaktır. Örnek vermek gerekirse kanun domates ihraç etmenin suç olduğunu düzenlemiş ise bu maddeye bakarak salça ihraç etmenin de suç olduğu şeklinde geniş yorum yapılamaz. Ancak kıyasa yol açmayacak surette yorum yapmak mümkündür. Kanunun somut olaya uygulanması için yorumlanması gerekmektedir. Bu sebeple yasak olan kı-yasa yol açacak biçimde geniş yorumdur.

d. Yargının ve yürütmenin keyfiliğinin önüne geçer: Kanunilik il-kesinin bir başka sonucu olarak şunu söyleyebiliriz. Kanunilik ilkesi hakim-lerin keyfi olarak veya idarenin keyfi olarak suç ve ceza çıkarmasını önler. İdarenin düzenleyici işlemleri ile suç ve ceza tanımlanamaz, güvenlik ted-biri uygulanamaz (Örn: tüzük, yönetmelik, olağan K.H.K ile suç ve ceza ta-nımlanamaz) Burada bir istisnayı önemle belirtmek gerekir ki olağan üstü kanun hükmünde kararnameler bu kuralın dışındadır.

Arkadaşlar kanunilik ilkesini çok iyi anlamak ve yorumlayabilmek ge-rekmektedir. Geçmiş yıllardaki sorulara baktığımızda ÖSYM’nin bu konu üzerinde ısrarla durduğu görülecektir.

III. Ceza Kanununun Uygulanma Alanı

A. Tanım

Bir kanunun uygulama alanı denildiğinde aklımıza gelmesi gereken üç tane soru vardır. Bunlar; Ceza kanunu ne zaman uygulanır? Ceza ka-nunu kime karşı uygulanır? Ceza kanunu nerede uygulanır? Bu sorular kapsamında ceza kanununun uygulanma alanını zaman bakımından uy-gulama, kişi bakımından uygulama, yer bakımından uygulama olarak üç başlık hâlinde inceleyeceğiz.

‘Kanunların suç ve ceza içeren hükümlerinin uygulanmasında kıyas yapılamaz.

hoca notu

6PEGEM AKADEMİ

B. Zaman Bakımından Uygulanma1. Genel KuralCeza kanununun zaman bakımından uygulanması deyince, o ülke-

de değişmiş olan ceza kuralları ile değişiklikten önce yürürlükte bulunan kanun hükümlerinin uygulanmalarındaki usuller akla gelir. Yani suçun iş-lendiği zaman ne zamandır? Ve bu suç ne zamanki kanuna göre cezalan-dırılacaktır? Örneğin failin suçu işlediği zamanki kanun mu dikkate alına-cak yoksa yargılama sürecinde yürürlükte bulunan kanun mu? Öncelikle suçun ne zaman işlendiği sorununu ele almak gerekirse türk ceza hukuku uygulamasında suçun işlendiği an hareketin yapıldığı zaman olarak kabul edilmektedir. Bu kuralın zincirleme suçlar ve kesintisiz suçlar bakımından istisnaları vardır ki bunu ilerleyen bölümlerde inceleyeceğiz. İkinci olarak suça ne zamanki kanun uygulanmalıdır sorununa geldiğimizde de bu ko-nudaki genel kuralımız; derhâl uygulanırlıktır yani suç işlendiği zaman yü-rürlükte bulunan kural hangisi ise o kuralın fiile uygulanmasıdır. Ancak bu kuralın bir takım istisnaları bulunmaktadır.

2. İstisna

a. Aleyhe Kanunun Geçmişe Uygulanması Yasağı: Fiil işlendikten sonra yürürlüğe giren ve failin aleyhine olan kanun geçmişe yürütülemez. Sadece yürürlüğe girdikten sonra gerçekleşmiş fiillere uygulanır.

31. 05. 2013 tarihinde yeni bir ceza kanununun yürürlüğe girdiğini varsa-yarsak ve bu kanunun zina fiilini suç hâline getirdiğini düşünürsek eski ka-nun döneminde zina suçunu işleyenlere bu kuralın uygulanması mümkün değildir. Çünkü aleyhe kanun geçmişe yürümez.

b. Lehe Kanunun Geçmişe Yürümesi İlkesi: Fiil işlendikten sonra yürürlüğe giren ve failin lehine olan kanun ister yargılama aşamasında ol-sun ister infaz(cezanın çektirilmesi) aşamasında olsun geçmişe yürütülür. Ancak burada da şunu belirtmek gerekir ki lehe kanun tespit edilirken eski kanunun ve yeni kanunun lehe olan hükümleri ele alınarak en lehe olan hangisi ise o kanun uygulanır yani yeni kanunun ve eski kanunun lehe olan hükümleri ikisi birden ayrı ayrı uygulanmaz.

� Geçici ve süreli kanunlar yürürlükten kalkmış olsalar bile bulundukları sürede işlenmiş suçlara uygulanmaya devam eder.

� Ceza muhakemesi kuralları ve infaz rejimine ilişkin kurallar derhâl uy-gulanır (hapis cezasının ertelenmesi, koşullu salıverilme ve tekerrürle ilgili olanlar hariç)

Lehe kanun geçmişe yürü-tülebilirken, aleyhe kanunun geçmişe yürüme yasağı vardır.

hoca notu

7 PEGEM AKADEMİ

31.05.2013’de yürürlüğe giren ceza kanunu zinayı suç olmaktan çıkarmış-tır. Bu tarihten önceki ceza kanununda ise zina suç olarak sayılmaktadır.

31.01.2013’de zina suçunu işleyip yeni kanunun yürürlüğe girdiği tarihte cezaevinde olan A şahsının durumu ne olacaktır?

Kural olarak ceza kanunları yürürlüğe girdikten sonraki olaylara uygula-nır ancak yürürlüğe giren kanun failin lehineyse yürürlüğe girmiş kanun geçmişteki olaylara etki edecektir. Dolayısıyla A şahsının cezaevinden çıkması gerekecektir.

Türkbank ihalesine fesat karıştırıldığı iddia-sına ilişkin yargılanarak hapis cezasına çarptırılan Erol Evcil hakkında ‘cürüm işle-mek için oluşturulan teşekküle üye olmak’ suçundan daha önce verilen 3 yıl hapis cezasında indirime gidildi.

İstanbul 7. Ağır Ceza Mahkemesi’ndeki duruşmaya, başka bir suçtan tutuklu bulunan Erol Evcil katıldı. Duruşmada söz alan Evcil’in avukatı Kemal Kumkumoğlu, ceza maddeleri arasında kıyaslama yapılarak lehe olan hükümlerin uygulanmasını istediklerini bildirdi. Mah-keme heyeti, cezayı yeni TCK hükümlerine göre yeniden tanımladı. Evcil’i, lehine olan yeni TCK’nın 220. maddesinin 2. fıkrası uyarınca 1 yıl hapis cezasına çarptıran mahkeme heyeti, bu cezayı aynı maddenin 3. fıkrası gereğince artırarak 1 yıl 3 aya çıkarttı. Evcil’in Türkbank davasında ‘ihaleye fesat karıştırmak’tan aldığı 9 aylık hapis cezasında ise değişikliğe gidilmedi.

Yeni TCK Evcil’e yaradı; 36 aylık ceza 15 aya düştü

C. Kişi Bakımından Uygulanma

1. Genel Kural

Kişi bakımından uygulanma dediğimiz zaman ise aklımıza gelmesi gereken ceza kanunlarının ülkede yaşayan kişilere nasıl uygulanacağıdır. Bu konuda genel kuralımız ceza kanunları ülkede yaşayan herkese eşit şekilde uygulanır. Genel kural bu olmakla birlikte bu ilkenin de bazı istis-naları vardır.

2. İstisnalar

a. Cumhurbaşkanı Sorumsuzluğu

Cumhurbaşkanının göreviyle ilgili işlemiş olduğu fiillerden dolayı va-tana ihanet dışında hiçbir şekilde cezai sorumluluğu bulunmamaktadır. Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğu meselesi 1982 Anayasanın 105. maddesinde düzenlenmiştir. Fakat bu maddede, cezai sorumluluk mese-lesi açıkça belirtilmemiş ve maddede Cumhurbaşkanının “göreviyle ilgili suçları-kişisel suçları” şeklinde bir ayrıma gidilmemiş sadece Cumhurbaş-kanının vatana ihanetten sorumlu olduğu belirtilmiştir.

Kişi bakımından uygulanmada;

• Cumhurbaşkanı

• Yasama bağışıklığından yararlananlar

• Diplomatik temsilciler

• Yabancı askerler

istisnadır.

hoca notu

8PEGEM AKADEMİ

Cumhurbaşkanı’nın cezai sorumsuzluğunun ancak göreviyle ilgili suçlarından dolayı mümkün olabileceği, Cumhurbaşkanı’nın göreviyle il-gili olmayan, adi suçlardan dolayı her vatandaş gibi sorumlu olduğu kabul edilmektedir. Cumhurbaşkanı’nın vatana ihanetle suçlanabilmesi için ise T.B.M.M’nin üye tamsayısının 1/3 ünün teklifi ve ¾ ünün kabulü gerek-mektedir. Vatana ihanetle suçlanan cumhurbaşkanı Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesi’nde yargılanır.

b. Yasama Dokunulmazlığı

1982 Anayasası yasama dokunulmazlığını madde 83’de düzenlemiş-tir. Yasama dokunulmazlığından milletvekilleri ve milletvekili olmayan ba-kanlar yararlanabilir. Yasama dokunulmazlığını kendi içerisinde mutlak do-kunulmazlık ve nispi dokunulmazlık olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür.

� Mutlak dokunulmazlık (yasama sorumsuzluğu): Milletvekil-lerinin veya milletvekili olmayan bakanların meclis çalışmala-rındaki kullanmış olduğu oy ve sözlerinden, ileri sürmüş olduğu düşüncelerinden başkanlık divanının teklifi üzerine TBMM’nce başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.

� Nispi dokunulmazlık (yasama dokunulmazlığı): Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, T.B.M.M’nin kararı olmadıkça;

Tutulamaz Sorguya çekilemez Tutuklanamaz Yargılanamaz

Ancak unutmamak gerekir ki yasama dokunulmazlığının iki istisnası söz konusudur. Bunlar;

1. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hâli

2. Anayasa’nın 14. maddesinde belirtilen hâller.

Bu iki durumda milletvekili yasama dokunulmazlığından istifade ede-mez.

c. Diplomasi dokunulmazlığı:Ülkeleri dışında görev yapmakta olan diplomasi memurlarının ve aile

efradının bulundukları ülkede işlemiş oldukları suçlardan dolayı yargıla-namayacağı kabul edilmektedir. Ancak diplomasi dokunulmazlığı fiili suç olmaktan çıkarmaz. Yani işlenen fiil hukuka aykırı olmaya devam eder ve

Mutlak dokunul-mazlık sadece oy ve düşünceleri kapsar.

hoca notu

Nısbi dokunulmaz-lık fiilleri kapsar.

hoca notu

9 PEGEM AKADEMİ

bu kişiler kendi ülkelerinde yargılanırlar. Arkadaşlar unutmayın bu istisna kişiler için geçerlidir. Ayrıca; unutmayın elçilik binası içinde işlenen suçlar dokunulmazlık kapsamında değildir, dokunulmazlık kişiler için geçerlidir. Bina veya bahçe içerisinde işlenen suçlar o ülkede işlenmiş sayılırlar.

d. Yabancı asker kişilerin dokunulmazlığıUluslararası antlaşmalar gereği ülkede bulunan yabancı askerler, ya-

bancı askerlerle birlikte görev yapmak için gelen yabancı siviller ve bunla-rın aileleri yabancı asker dokunulmazlığından yararlanırlar ve bulundukları ülkenin yargısına tabi değildirler. Bu kişiler kendi ülkelerinde yargılanırlar.

D. Yer Bakımından Uygulanma

1. Genel Kural

Ceza kanunlarının yer bakımından uygulanması denildiği zaman aklı-mıza gelmesi gereken ceza normlarının ihlal edilmesi durumunda kanunun nerede uygulanacağı yani sadece ülke sınırları içerisinde mi uygulanacağı yoksa ülke sınırları dışında da uygulanıp uygulanamayacağı sorununun incelenmesidir. Bu konuda T.C.K bazı ilkeler kabul etmiştir. Bu ilkelere geç-meden önce suçun nerede işlendiği sorusuna cevap bulmak gerekir.

2. Suçun Nerede İşlendiği SorunuGerçekten de suçların birçoğunda suçun işlendiği yeri tespitte bir

güç lük bulunmazken, bazı suçlarda suçun işlendiği yerin neresi oldu-ğunu belirleme sorun oluşturabilir. Nitekim ani suçlarda sorun yoktur; hareketin yapıldığı yer suçun işlendiği yerdir. Örneğin; hakaret, hırsızlık, yaralama gibi suçlar neticesi harekete bitişik olan suçlardır. Buna karşılık neticesi hareketten ayrılabilen, başka deyişle mesafe suçlarında, hare-ket ve netice farklı yerlerde gerçekleşebile ceğinden, suçun işlendiği yeri net olarak tespit etmek problem olabilir. Örneğin; Samsun’da hazırlanan bir bombalı paketin Almanya’ya postalanarak orada patlaması durumun-da hareket Samsun’da başlamış netice ise Almanya’da gerçekleşmiştir. Böyle bir durumda suç nerede işlenmiş sayılacaktır? Ceza kanunumuz, suçun işlendiği yere ilişkin tartışmalara son vermek maksadıyla açık bir hüküm belirlemiştir: Fiilin kısmen veya tamamen Türki ye’de işlenmesi veya neticenin Türkiye’de gerçekleşmesi hâlinde suç, Türkiye de iş-lenmiş sayılacaktır diyerek tartışmaları bitirmiştir. Kısaca hareket veya netice bunlardan bir tanesi de Türkiye’de gerçekleşse suç Türkiye’de iş-lenmiş sayılacaktır.

Yer bakımından uygulamada genel kuralımız mülki-lik prensibidir.

hoca notu

10PEGEM AKADEMİ

Maganda Suriye’de tüfekle kutla-ma yaptı,Türkiye’deki çocuğu vurdu

Suriyelilerin ülkelerinde yapılan Cumhurbaşkan-lığı seçimlerinin sonucu kutlamak için havaya açtığı ateş, Tür-kiye’deki bir çocuğu vurdu.

Suriye’de yapılan Cumhurbaşkanlığı seçi-mi nedeniyle yapılan kutlamalar çerçevesin-de dün geceden bu yana silahlar susmuyor.

Sınır’da bulunan Şanlıurfa’nın Ceylan-pınar ilçesinde kutlamaları izlemek için sınıra yaklaşan Ahmet Bali (6) isimli ço-cuk Adana Mahallesi, Güvercin Sokak’ta bulunan evlerinin önünde serseri kurşunla boynundan yaralandı.

Kaleşnikof mermisi ile yaralandığı anla-şılan çocuk arkadaşlarının durumu yakın-larına haber vermesi ile Ceylanpınar Devlet Hastanesi’ne kaldırıldı.

Talihsiz çocuğun burada yapılan ilk müdahalenin ardından Şanlıurfa Devlet Hastanesi’ne sevk edildiği öğrenildi.

Ceylanpınar Kaymakamı Şevket Atlı, dün geceden bu yana silah seslerinin dur-madığını yaşanan olayın ardından Suriye sınırında bulunan Resulayn semti yönetici-leri ile görüşerek tedbirli olmaları konusun-da uyardığını söylediğini kaydetti.

Kaymakam Atlı, Suriyeli yetkililerin “Bugün bizim için tarihi bir gün. Vatan-daşlarımızda bugünü bu şekilde kutluyor. Yaşanan olaydan üzüntü duyduk” şeklinde karşılık verdiğini dile getirdi.

İlçede gerekti önlemleri aldıklarını ifa-de eden Atlı, vatandaşları anonslarla Suriye sınırına yaklaşmamaları ko-nusunda uyardıklarını söyledi.

3. Yer bakımından Uygulanmada İlkeler

a. Mülkilik ilkesi

Mülkilik prensibi Türk ceza kanununun kabul ettiği temel ilkedir. Mülkilik prensibine göre; Türkiye’de işlenen suçlar hakkında failin türk veya yabancı olmasına bakılmaksızın türk kanunları uygulanır. Ancak Türkiye’de işlenen suç denildiği zaman bunun sınırlarını da belirtmek ge-rekirse aşağıda belirtilen suçlar Türkiye’de işlenmiş sayılacaktır.

Türk kara ve hava sahâları ile Türk karasularında işlenen suç.

Açık denizde ve bunun üzerindeki hava sahasında, Türk deniz ve hava araçlarında veya bu araçlarla işlenen suç.

Türk deniz ve hava savaş araçlarında veya bu araçlarla işlenen suç.

Türkiye’nin kıt’a sahanlığında veya münhasır ekonomik bölge-sinde tesis edilmiş sabit platformlarda veya bunlara karşı işle-nen suç.

Türkiye’de işlenmiş sayılır ve T.C.K’na tabidir.

Türkiye’de işlediği suçtan dolayı yabancı ülkede hakkında hüküm ve-rilmiş olan kimse, Türkiye’de yeniden yargılanır.

Mülkilik prensibine göre; Türkiye’de işlenen suçlar hakkında failin türk veya yabancı olmasına bakılmaksızın türk kanunları uygulanır.

hoca notu

Şahsilik prensibine göre uygulanacak kanun tespitinde fail veya mağdu-run vatandaşlığı önem arz eder. Suçun nerede işlendiği önemli değildir.

hoca notu

11 PEGEM AKADEMİ

Alman vatandaşı olan Salim İstanbul’da Yunanistan vatandaşı Erdem’i bı-çaklayarak yaralamıştır. Bu olayda Alman vatandaşı Salim’in yargılaması nerede yapılacaktır? Mülkilik ilkesi gereğince Salim Türk Ceza Kanunu’na göre Türkiye’de yargılanacaktır.

b. Şahsilik İlkesi

Mülkilik prensibinin tek başına yeterli olmadığı açıktır. Mülkilik pren-sibini desteklemek amacıyla kanun koyucu şahsilik prensibine de yer ver-miştir. Şahsilik ilkesine göre de suçu işleyen kimsenin vatandaşlığı önem arzetmektedir. Şahsilik ilkesini de faile göre şahsilik ve mağdura göre şah-silik olmak üzere ikiye ayırabiliriz.

� Faile göre şahsilik: Vatandaş kendi ceza kanununa tabidir ve yurt dışında bazı suçları işleyen Türk vatandaşına Türk Ceza Kanun’u uygulanır.

� Mağdura göre şahsilik: Yurtdışında Türk vatandaşlarına veya Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişilerine karşı bazı suçları işleyen yabancıya Türk kanunları uygulanır.

c. Evrensellik İlkesi

Dünyanın neresinde olur ise olsun, hiçbir suçun cezasız kalmaması amacıyla kabul edilen sistemdir. Bu durumda mağdur da fail de yabancıdır. Ancak işlemiş olduğu suç çok vahim bir suç olduğu için hangi ülkede olur-sa olsun suç işleyen kişi yargılanabilir ve cezalandırılabilir.

d. Koruma İlkesi

“Devletin kendisine yönelik suçların yurt dışında işlenmesi hâlin de, devletin bunları cezalandırmasına olanak tanıyan sisteme koruma siste­mi denilmektedir” Koruma ilkesine Türk ceza kanunu istinai olarak yer vermiştir. TCK 12/1’e göre, TCK 13’te sayılan suçların dışındaki bir suçu yabancı ülkede Türkiye’nin zararına işleyen yabancı, Adalet Bakanı’nın talebi üzerine Türkiye’de yargılanacaktır. Bunun için ayrıca, işlenen su-çun aşağı sınırının en az bir yıl hapis cezasını gerektirmesi ve failin Türkiye’de bulunması gerek mektedir.

3. Suçluların Geri Verilmesi

a. Genel Kural

Suçluların suç işledikten sonra başka ülkelere kaçarak işlemiş oldukları fiilerin sonuçlarından kurtulmalarını önlemek amacıyla suçluların geri verilme ya da iadesi kurumu kabul edilmiştir. Suçluların geri verilmesinden maksat

• Düşünçe suçlusu

• Siyasi suçlu

• Askeri suçlu

• ve vatandaş iade edilmez.

hoca notu

12PEGEM AKADEMİ

devletin başka bir ülkede suç işleyip ülkesine gelen kişinin yargılanması ve cezasını çekmesi için başka devlete teslim etmesidir. Suçluların geri verilmesine dair Avrupa Sözleşmesi’nin bir tarafı olan ülkemizde genel kural suç işlediği düşünülen kişinin geri istenen ülkeye iade edilmesidir. Bu kişinin şüpheli, sanık veya hükümlü (mahkum) olması mümkündür.

b. İstisna

Kural, suçluların geri verilmesi olduğu hâlde geri verme talebine esas teşkil eden fiil, aşağıdaki nitelikte ise geri verme talebi kabul edilmez.

Türk kanunlarına göre suç değilse

Düşünce suçu veya siyasi ya da askeri suç niteliğinde ise

Türkiye Devletinin güvenliğine karşı, Türkiye Devletinin veya bir Türk vatandaşının ya da Türk kanunlarına göre kurulmuş bir tüzel kişinin zararına işlenmişse

Türkiye’nin yargılama yetkisine giren bir suç ise

Zamanaşımına veya affa uğramış ise

Bunların dışında;

Uluslararası Ceza Divanına taraf olmanın gerektirdiği yükümlü-lükler hariç olmak üzere, Türk vatandaşı suç sebebiyle yabancı bir ülkeye verilemez.

Kişinin, talep eden devlete geri verilmesi hâlinde ırkı, dini, va-tandaşlığı, belli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi görüş-leri nedeniyle kovuşturulacağına veya cezalandırılacağına ya da işkence ve kötü muameleye maruz kalacağına dair kuvvetli şüphe sebepleri varsa, talep kabul edilmez.

c. Suçluların isteneceği makam ve istenebilmesinin şartları

Türkiye’nin taraf olduğu Suçluların Geri Verilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi’ne göre, suçluların iade edilebilmesi için kişi şüpheli ise fiil en az 1 sene hapis veya güvenlik tedbirini gerektirmeli; istenen kişi hükümlü ise mahkumiyet en az 4 ay olmalıdır.

Yabancı ülkenin geri verme talebi hakkında öncelikle kişinin bulun-duğu yer Ağır Ceza Mahkemesi karar verir. Mahkeme, Türkiye’nin taraf olduğu ilgili uluslararası sözleşme hükümleri ve TCK’nın 18. maddesine göre geri verme talebinin kabul edilebilir olup olmadığı hakkında karar verir.

Yabancı ülkenin geri verme talebi hakkında öncelikle kişinin bulunduğu yer ağır ceza mah-kemesi karar verir.

hoca notu