1

UNIVERZITET U BEOGRADU

Fakultet političkih nauka

Beograd, Jove Ilića 165

Predmet: SAVREMENA DIPLOMATIJA

Pripremni dodatni tekst za prvi test predviđen za 9. april 2014.

Prof. dr Jelica Stefanović-Štambuk

SAVREMENA DIPLOMATIJA (Izdvojenih delovi iz držanih predavanja dodatno neophodni za pripremu II i III

predavanja i testa; uz već dati i obrađivani materijal za pripremu predavanja i vežbi)

Beograd, 26. februar 2014. godine

2

1. Ko su danas diplomate?

Pitanje ko su danas diplomate postavlja se zbog današnjih raznorodnih

delatnika u diplomatskoj areni:

– diplomate zanatlije (diplomate država ili ustanova i organizacija koje

su napravile države)

– pojedinci (Bono Voks, Bob Geldof, Voren Bafet, bračni par Gejsts)

– Svetski ekonomski forum (WEF)

– Porto Alegre platforma

– Caux grupa

– Trilateralna komisija

– Međunarodna krizna grupa

– Evropska komisija.

Zašto je bitno ko su danas diplomate?

Ispitivanje ko su danas diplomate bitno je iz sličnog razlog koji je naveo

Bernara di Rozijea da 1436. godine postavi pitanje «Ko su ambasadori?» i na njega

odgovori Kratkom raspravom o ambasadorima. Ovakvo pitanje se postavlja jer su po

određenju diplomate javni poslenici koji obezbeđuju mir; prijateljstvo; i smanjuju

ranjivost proizvedene međuzavisnošću time što preduzimaju radnje građenja poretka,

upravlja poretkom i prilagođavanja i mirnih promena. Kao delatnici ili predstavnici

onih kojih se upravljanje tiče oni odlučuju zajedničkom saglasnošću na mestima gde

je najpogodnije donositi odluke. Ključno je da svi koji preduzimaju diplomatiju ili

diplomatski predstavljaju onog ko je merodavan i u stanju da zajedničkom

saglasnošću sa drugima sporazumno udruženo upravlja skupnim poslovima, suštinski:

– konstitucionalizuje poslove sa drugima različitim od sebe sa kojima

hoće da opšti

– vrši legislativnu “vlast” u poslovima u sredini gde se vladavina

ostvaruje bez vlade

– uspostavlja subsidijarnost u sredini koja nema unapred okomito

raspodeljene merodavnosti i nadležnosti

Pružanje odgovor na pitanje ko su danas diplomate zahteva ispitivanje

postojeće normativne strukture, uređujuće (regulatorne) strukture, organizacionih

struktura (globalne, međunarodne, nacionalne i subnacionalne) i profesionalne

strukture.

Kada se diplomatska arena celovito posmatra u svim svojim strukturama

(normativnoj, uređujućoj, organizacionoj i profesionalnoj) i procesima uočava se

delovanje raznorodnih diplomata:

– DIPLOMATA DRŽAVA

• profesionalci (zanatlije) pripadnici stare gilde

• politički nameštenici

– DIPLOMATA MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA

– DIPLOMATA FIRMI

– MEDIJI I MEDIJSKI POSLENICI KAO DIPLOMATE («CNN

učinak»)

– EPISTEMIČKE ZAJEDNICE (AKADEMSKE I NAUČNE

USTANOVE DRŽAVNE; JAVNE I PRIVATNE I NJIHOVI

POJEDINI PRIPADNICI)

– DIPLOMATE NEVLADINIH ORGANIZACIJA

3

Ovima činjenicama uprkos određuje se da su diplomate isključivo oni državni

službenici čiji je prevashodni posao predstavljanje i čuvanje nacionalnih interesa

sopstvene države koju predstavljaju u opštenju sa drugim državama. Dodaje se i da

diplomate država imaju zadatak više u odnosu na sve ostale predstavnike država u

njenim poslovima sa drugim državama. Taj posao koji jedino obavljaju diplomate

država je da prilagođavaju razlike koje među državama postoje. Ovaj posao zahteva

osobena znanja, sposobnosti i veštine koje moraju u osnovi posedovati sve diplomate

država. Zanimanje diplomata čini od svakog pojedinca koji ga obavlja ne samo

pripadnika posebne službe spoljnog delovanja sopstvene države, nego i pripadnika

samosvojne prekograničene (transnacionalne) grupe svih koji se istim zanimanjem

bave budući da im je svima zajednička kultura profesije kojoj pripadaju (korporativna

kultura), stručni jezik, pravila ponašanja, postupci ulaska u zanimanje, socijalizovanje

po sličnom obrascu, norme delovanja i standardi rada.

Ipak, vladaju i dalje mišljenja da samo diplomate država jesu zaista diplomate,

odnosno da su samo diplomatski službenici država pripadnici posebnog zanata

(profesije) zato što izvršavaju diplomatske poslove za države na osnovu posedovanja

potrebnih znanja, sposobnosti i veštine za njihovo obavljanje čije posedovanje im

upošljavanjem da za njih rade jemče države čiji su diplomatski službenici.

Smatra se da samo diplomate država poseduju znanja koja se tiču: saznanja o

celini sistema diplomatije i diplomatskog procesa izgrađenih od predstavljanja;

komunikacije i upravljanja poretkom. Uključeni su u taj okvir i saznanja:

– diplomatskih rezultata

– diplomatskih zaokupljenosti

– nerešenih problema

– opsednutosti određenim pitanjima

– diplomatskih zabrinutosti

– diplomatskih ranjivosti

– diplomatskih ciljeva.

Potom, diplomate država su obavezne su da poseduju znanja o istoriji

diplomatskih sistema. Ove grupa znanja obuhvata saznanja o:

– posebnim problemima jedinica diplomatskog sistema

– savezima; prijateljstvima; neslaganjima i neprijateljstvima

– načinima diplomatskog rešavanja

– politikama država i praksama njihovog delovanja

– posebnim organizacijama sistema diplomatije.

Diplomate zanatlije osposobljene su za «stavljanje u kožu drugog», odupiranje

«odomaćenju», imaju razvijen radni polet i izdržljivost. Odabrani su za diplomatske

poslove i zbog telesnih sposobnosti, između ostalih, robusnog zdravlja, podnošenja

hrane i pića, društvenosti, pod čijim je svodom i sposobnost vođenje i nebitnih

razgovora radi sticanja korisnih informacija i uvida, kao i prepoznavanja korisnih

osoba. Takođe, zahteva se da državne diplomate moraju biti sposobni da pronicljivo

zapažaju i vrše diplomatsku analizu, jasno, ubedljivo i jezgrovito izražaju i pisano i

usmeno, daju savete o politici svom poslodavcu i kada ti saveti nisu dobrodošli,

ubedljivo izlažu, brane i zagovaraju politike i ciljeva svog poslodavca i kada se s

njima ne slažu, slede naloge (instrukcije) bez osporavanja, pošto je odbijen savet o

politici koji su dali, i ulažu sve napore da naloženo ostvare. Nužno je da diplomate

zanatlije budu sposobne za nenapete odnosi sa bitno drugačijim ljudima, da ne gaje

privrženost prema bilo kojoj političkoj partiji ili političkoj strani u svojoj državi, da

neguju odnose sa medijskim poslenicima, da razumeju pravila diplomatskog opštenja

i prvenstva, da posvećuju isto vreme i napore održavanju odnosa sa svojim kolegama,

4

održavanju odnosa sa zvaničnim vlastima, i održavanju odnosa sa predstavnicima

građanskog (civilnog) društva u zemlji u kojoj službuju. Dodatno se zahteva da

diplomate država kao zanatlije budu sposobne da uče i govore strane jezike,

izbegavaju da postanu nadmeni, budu duhoviti i nalaze meru do koje je duhovitost

prikladna, dobro procenjujući kada je neprikladna, imati samokontrolu u raspravama i

pregovorima ali pokazujući je i bez drskosti i snishodljivosti i naravno moraju biti

odmereni (imati takt).

Dodatno se zahteva da diplomate zanatlije, diplomate država, moraju biti

okretni u tri grupe veština. Prvu grupu čine pregovaračke veštine. Druga grupa veština

su javnomedijske, a treća upravljačke i menadžerske.

Pregovaranju traži da diplomate zanatlije budu vične punom razumevanju

sopstvenih ciljeva, punom razumevanju ciljeva drugih strana, svesnosti granice ispod

koje se ne ide u pregovorima, uočavanju zajedničkog imenitelja za građenje

kompromisa bez odustajanja od ključnih ciljeva, sklonosti za činjenje razboritih

ustupka, i stalnoj spremnosti za dobronamerno pregovaranje i neizostavno

izbegavanje obmane i laži.

Javnomedijske veštine diplomata zanatlija čine: sažeto govorenje o

višeslojnim pitanjima, govorenje razumljivo svim ljudima u kome nema pokrivanja

poruka “učenom nadmenošću” i mesta za “pretučenosti znanjem”, razgovetno

iznošenje stavova na način da javnost kojoj se obraća bude u stanju da ih valjano i bez

pomeranja značenja razume, smirenost i sabranost i kada su pitanja i komentari

napadački i uvredljivi.

Upravljačkim i menadžerskim veštinama naročito moraju ovladati šefovi

diplomatskih i stalnih misija i konzularnih predstavništava. Šefovi misija moraju biti

vični uvođenju reda i nadziranju finansija, potom proceni pouzdanosti i sposobnosti

članova osoblja misije, pravednom, ali nepopustljivom šefovskom ponašanju,

primanju mišljenja i najnižeg po rangu u misiji, upravljačkom stilu spojene

neformalnosti i autoriteta, raspodeljivanju poslova u misiji, urednom organizovanju

sopstvenih obaveza i posvećivanju pažnje porodicama osoblja misije i lokalnom

osoblju u misiji.

Da li manjak ovih znanja, sposobnosti i veština isključuje bavljenje

diplomatijom svih drugih lica koja nisu predstavnici država? Ispitivanje raspolaganja

zanatskim znanjima, sposobnostima i veštinama pokazuje da većina diplomata

«nevladine diplomatije», onih lica koja diplomatski deluju ili preduzimaju

diplomatske radnje za druge učesnike globalnih poslova koji nisu države, stoje u

pogledu vladanja zanatskim stranama diplomatije, diplomatskim znanjima,

sposobnostima i veštinama, četo bolje od pretežnog dela današnjih diplomata država.

Obično su nevladine diplomate lica koja su ili imala visoke političke i diplomatske

položaje u državama i međunarodnim ustanovama i organizacijama, ili se bavila

proučavanjima diplomatije, ili vodila velike privredne organizacije, naučne ustanove,

ili organizacije građanskog društva.

“Slavne diplomate” (celebrity diplomats) i kada nisu opremljeni zanatskim

znanjima diplomatije imaju vidljivost i pristup javnosti i moćnicima neuporedivo

veći; lakši i većeg upliva, a ne samo domašaja, od diplomata država. Mnoge nevladine

diplomate su predstavnici preduzetnici ili delatnika globalnih poslova koji su moćniji

(sposobnijih da donose odluke i preuzimaju odgovornosti) nego što je većina država, a

nekada i moćnijih od najmoćnijih država. Nevladine diplomate, odnosno diplomatski

poslenici novih preduzetnika i delatnika globalne diplomatije, ruše brojne predstave o

diplomatiji i diplomatama. Prvo narušavaju predstavu da je diplomatija isključivo

zanat i da se njome bave samo pripadnici tog zanata (gilde). Drugo upućuju na

5

dvogubu raslojenost ustanove diplomatije, na jednoj strani kao vida državništva

(ispravnog ostvarivanja državnog razloga), a na drugoj strani ustanove međunarodnog

sistema , odnosno ustanove društva država. Treće upozoravaju na to da je državni

diplomata “raspolućeni” delatnik, budući na jednoj strani državni službenik koji

deluje kao čuvar (gatekeeper) interesa svoje države, a na drugoj strani i kao javni

poslenik radeći kao posrednik u postizanju razumevanja između unutrašnje i

međunarodne sredine koje su razdvojene. Četvrto obaraju predstavu o diplomatskom

delovanju odeljenom svojom različitošću i od pravljenja spoljne politike, i od i od

politike (Nicolson).

Kakav je zaključak izvodivi iz ovih uvida? Jedan zaključak nije moguće

izvesti. Među različitim najčešće se ističe kao najvažniji da današnju diplomatiju

obeležavaju procesi promena. Mada najučestaliji ovaj zaključak okružuju nesuglasice

o suštini, dubini zahvata i posledicama uočavanih promena. Mišljenja se račvaju u tri

struje. Prva struja tvrdi da se odvija vraćanje na predmoderne oblike diplomatije,

onakve kakvi su postojali od XV do prve polovine druge decenije XIX veka. Druga

struja dokazuje da se dešava organizovanja društva na nov način i da se stvaraju nove

politije i društvene zajednica izvan moderne države. Treća struja je pobornik gledišta

da se danas zbiva ukrštanje stare (tradicionalističke) i modernističke diplomatske

kulture (John Gerald Ruggie).

Prva struja koja zagovara da se savremena diplomatija vraća predmodernim

oblicima privržena je osnovici stanovišta da nastupa doba «novog srednjevkovlja», a

diplomatija se vraća oblicima kakvi su postojali u Evropi od XV do prve polovine

druge decenije XIX veka, zato što ni danas, kao ni u srednjevekovlju, više ne postoji

integralna država kakva se obrazovala od završetka ratova protiv Napoleona i

pretežno tokom gotovo osam decenija XX veka. Današnje čiljenje suvereniteta iz

države zbog rasipanja ili razuđivanja vlasti iz središta centralne vlade teritorijalno

suverenih nacionalnih država uzima se kao presudna sličnost sa srednjevkovnim

organizacijama vlasti i podloga za tvrdnje o povratku predmodernim oblicima

diplomatije. Druga struja mišljenja ističe da se uspostavljaju novi načini

organizovanja i stvaraju politije izvan okvira teritorijalno suverene nacionalne države.

Nalaz je da se sredina sveta izmenila, a da je ta ključna njena izmena obrazovanje

globalnog građanskog (civilnog) društva. Globalno građansko društvo već u izrazu

posebno ističe građansko da bi ga predstavilo kao uporedno društvo i društvo nasuprot

društvu koje čine države, odnosno međunarodnom društvu. Izraz “globalno građansko

društvo” (global civil society) skovan je tokom 90-tih godina XX veka i brzo je ušao u

modu

Džon Kin (John KEANE) tvrdi da je zamisao globalnog građanskog društva

nastala spajanjem SEDAM ulivajućih dotoka koji su izbili na površinu mišljenja

društvenosti za nju zainteresovanih javnih intelektualaca krajem 80-tih godina XX

veka. Sedam nađenih izvora zamisli globalnog građanskog društva u Kinovom

predstavljanju su naredni.

• 1. Obnova «starog jezika građanskog društva» naročito u srednjoj i istočnoj

Evropi posle vojnog gušenja Praškog proleća 1968.

• 2. Narasla očekivanja «revolucionarnih učinaka nove galaksije saobraćanja

posredovane satelitima/kompjuterima» koje je Maršal Makluan (Marshall

McLuhan) pokrio znamenitom kovanicom «globalnog sela» (the global

village)

• 3. Nova osvešćenost, potaknuta mirovnim pokretima i pokretima za zaštitu

životne sredine, da smo stanovnici «krhkog i moguće samouništivog svetskog

sistema»

6

• 4. Sveprisutno uočavanje da urušavanje «sovjetskog tipa komunističkih

sistema» povlači «novi globalni politički poredak»

• 5. «Rastući zamah» neoliberalne ekonomije i kapitalističkih tržišnih privreda

diljem sveta

• 6. Otrežnjenje post-kolonijalnih država skršenim i izneverenim nadama

• 7. Rastuća zabrinutost zbog opasnih vakuma stvaranja bede proizvođenih

slomovima “imperija” i država i izbijanjima «divljačkih ratova”

Matica zamisli globalnog građanskog društva iskazuje uzajamno zavisnost

sveta koji je raznolik; raznorodan, različitih vrednosti i koji hoće da sačuva upravo tu

raznolikost i raznorodnost i da istovremeno njima nesputano opšti. Jedinstvena je

težnja pripadanja globalnom građanskom društvu da se u njemu bude, da je svako

ljudsko biće u njega time što je ljudsko biće uključeno, a ne isključeno potraživanjem

ispunjavanja nekih posebnih uslova. Posledično diplomatija kakvoj teži globalno

građansko društvo uključuje svakog pojedinca, grupu, organizaciju kojih se neko

pitanje zajednički tiče da udruženo upravljaju odlučivanjem o njemu i da sporazumno

o njemu odlučuju na onom mestu gde odluka o njegovom rešenju mora biti

primenjena.

Treća struja razumevanja odvijajućih promena sklona je naglašavanju da se

tekuće promene moraju shvatati kao ukrštanje stare i nove diplomatske kulture.

Ukrštaju se tradicionalistički i modernistički oblici upravljanja sada globalnim

poslovima ili poslovima globalnog društva, ali to je deo procesa koji je započeo

znatno ranije i čiji je jedan od prvih istorijski nađenih organizacionih diplomatskih

rešenja Međunarodna organizacija rada (International Labour Organisation – ILO)

uspostavljena posle Prvog svetskog rata. Nova strana, koja donosi novu diplomatsku

kulturu su novi nevladini učesnici diplomatije. Zbog toga pobornici ove struje,među

njima posebno Brajan Hoking (Brian Hocking), predlažu da se ta ključna promena i

njen nosilac izraze nazivanjem današnje diplomatije« diplomatijom više ulagača»

(multistakeholder diplomacy – MSD). Najkraće, raznorodnost učesnika diplomatije

sada menja sredinu njenog delovanja i uslovljava stvaranje njenih novih oblika uz

postojeće, a da li će odnos novog i starog izmeniti suštinu diplomatije ostaje da se

vidi. Bitno je za sada uviđanje da je diplomatija sve značajnija mnoštvu javnih i

privatnih delatnika u globalnom društvu jer žele mirne promene odnosa između svog

društva i društva država, odnosno međunarodnog društva, i ne poseduju sredstva

nasilja i prisile.

2. Razumevanje globalne diplomatije: šta su danas osnovni diplomatski poslovi?

Međunarodni sistem čine države. Budući da konstitucionalizuju svoje opštenje

i udruženo delovanje one prave društvo država, međunarodno društvo. Uporno se

održava shvatanje da je «diplomatija dijalog država» (Adam Watson). Današnji sistem

diplomatije svodi se iz ovog ugla posmatranja na nivo društva država i određuje kao

sastavljen od institucija, načela, pravila i postupaka koji uređuju diplomatske procese

među državama. Diplomatskim procesima se smatraju skupovi radnji, veza i

međusobnih delovanja predstavljanja, komunikacije (infromisanja, davanja signala i

pregovaranja) i održanja sistema nezavisnih država. Ovako shvaćena diplomatija

izdvaja se kao jedno od centralnih obeležja sistema država.

7

Shvatanje da jedino države svojim odnosima upravljaju putem diplomatije je

ograničeno. Vezivanje diplomatije za države kao jedno od sredstvo njihovog

delovanja sužava razumevanje suštine te delatnosti i društvene ustanove. Time se

posmatranje okreće od njene celine i usredsređuje samo na njeno gledanje iz ugla

država čime se svodi na njihova «strategijsko-politička» delovanja. Kada se prizna

stvarnost, uočava se da nisu samo države vlasne za upravljanje poretkom i

sporazumna prilagođavanja i mirne promene. Izmenjenim načinom posmatranja

vidokrug biva proširen. Sledstveno se delimično menja i shvatanje diplomatije. Ona se

tada određuje kao upravljanje ne samo odnosima među državama, nego i odnosima

između država i drugih učesnika raznovrsnih međunarodnih, svetskih i globalnih

poslova («polilateralna diplomatija»). Pojedina gledišta ističu da nije nužno da države

uvek budu učesnici upravljačkih odnosa zato što one to više nisu. Traže zatim i da

njeno određenje mora biti verodostojno stvarnim izmenama. Predlaže se da svako

sporazumno upravljačko delovanje u planetarnoj sredini na održanju poretka,

njegovom prilagođavanju i mirnom menjanju ma ko da ga preduzima mora biti

smatrano diplomatskim činjenjem bez obzira ko ga preduzima («diplomatija više

učesnika»).

Posmatrano iz ugla države i razumevanja diplomatije kao «dijaloga među

državama» izdvajano je šest grupa poslova koje obavlja (Barston, 1997: 2). Prvu

grupu tih starih (tradicionalnih) poslova diplomatije činile su radnje predstavljanja

(formalnog i suštinskog). Druga grupa takvih poslova bila je postavljanje temelja ili

pripremanje osnove za politiku i nove inicijative. Radnje i zadaci izveštavanja

(informisanja) svrstavane su u treću grupu poslova diplomatije. Četvrtu grupu ove

stare vrste poslova diplomatije predstavljala su smanjivanja napetosti, odnosnog

“podmazivanje” mehanizama dvostranih i višestranih odnosa. Doprinošenje poretku i

uređenoj promeni isticano je kao peta grupa uobičajenih (starih) poslova diplomatije.

Šestu grupu tih poslova diplomatije obrazovalo je stvaranje, uobličavanje i menjanje

glomaznog tela međunarodnih pravila normativne ili regulativne prirode koji

obezbeđuju strukturu u međunarodnom sistemu.

Diplomatija posmatrana kao sporazumno upravljačko delovanje više ulagača,

odnosno «diplomatija više ulagača» (multistakeholder diplomacy – MSD) kako je

predložio njen naziv Brajan Hoking (Brian Hocking) izmenjena je ako ne suštinski,

onda u pogledu poslova koje obavlja. Pretpostavka za takav zaključak bila je stvarnost

današnje diplomatije, objašnjiva tek uključivanjem delovanja njenih novih i

raznorodnih učesnika. Raznorodnost učesnika menja kulturu diplomatije i uslovljava

stvaranje njenih novih oblika.

Diplomatija je sve značajnija za mnoštvo javnih i privatnih delatnika u

globalnom društvu jer oni žele mirne promene i ne poseduju sredstva nasilja i prisile.

Posledica izmena tih vrsta svodi se u različite načine razumevanja šta se dešava sa

diplomatijom. Ona se kreću od isticanja da se zbiva povratak diplomatije na oblike

kakvi su postojali u predmodernom dobu heteronomije vlasti, a ne kao u modernom

dobu anarhije (shvaćene kao nepostojanje ma koje više vlasti u odnosu na suverene

države), preko naglašavanja da se stvara nova nevladina ili nedržavna diplomatija

pošto država biva prevaziđena stvaranjem sasvim novih jediničnih zajednica koje ne

nastaju ni koncentracijom kapitala, niti koncentrisanom prinudom već sporazumom

zainteresovanih, do podvlačenja da se diplomatija podešava zahtevima proisteklim iz

ukrštanja stare (tradicionalističke) diplomatske kulture države i modernističke kulture

nedržavnih delatnika i preduzetnika diplomatskih poslova (Ruggie, 2005).

Poslovi koje savremena diplomatija obavlja zbog ovog ukrštanja u pojedinim

pobrajanjima ne odstupaju previše od starih. Poredbeno se to može uočiti bez

8

preteranog napora. Stari poslovi su ostali. Dopunjeni su pronađenim pokazateljima

novih zaduženja. Zbog toga se nešto drugačije grupe poslova diplomatije nazivaju u

odnosu na nazive sadržane u starijim popisima. Šest grupa poslova današnje

diplomatije uz podrobnije pobrojane zadatke unutar pojedinih od njih izdvojene su na

sledeći način (Barston, 2006: 2).

• CEREMONIJALNA GRUPA POSLOVA

– Protokol,

– Predstavljanje,

– Posete

• POSLOVI UPRAVLJANJA

– Svakodnevnim problemima;

– Promocijom interesa (političkih, ekonomskih, naučnih, vojnih,

turističkih);

– Objašnjavanjem i odbranom politike;

– Jačanjem bilateralnih odnosa;

– Multilateralnom saradnjom

• POSLOVI IZVEŠTAVANJA I OPŠTENJA

– Procena i analiza;

– Nadziranje

• POSLOVI MEĐUNARODNOG PREGOVARANJA

• POSLOVI U OKVIRU ISZVRŠAVANJA DUŽNOSTI ZAŠTITE

• POSLOVI DOPRINOŠENJA MEĐUNARODNOM PORETKU

– Normativno,

– Stvaranje pravila,

– Posredovanje / mirno rešavanje

3. Promene i prilagođavanja nacionalnih diplomatskih sistema

3.A. Promene i prilagođavanja ministarstva inostranih poslova – centrala nacionalnih diplomatskih sistema

Nacionalni diplomatski sistem je hijerarhijska mreža uzglobljavanja države sa

drugim državama u međunarodni sistem. Sastavnice nacionalnog diplomatskog

sistema su ministarstvo inostranih (spoljnih) poslova države (centrala) i diplomatska

mreža (spoljni deo hijerarhijskog sistema) koju čine povezane organizacione jedinice

trajnog diplomatskog prisustva države u inostranstvu.

Razlozi zbog kojih su sve države organizovale nacionalne diplomatske sisteme

je što im je svima, svim razlikama uprkos, zajednička diplomatija. Tri su razloga zbog

kojih je svim državama zajednička diplomatija.

1. Prvi razlog je što njome opšte na koristan, izvestan i predvidljiv način.

2. Drugi razlog je da diplomatijom zajednički obezbeđuju organizacionu

platformu svog postojanja i međusobnih odnosa.

3. Treći razlog je da im diplomatija omogućava da u međusobnim odnosima

izbegavaju pribegavanje nasilju i izazivanje neizvesnosti koje ugrožavaju

sistem koje su stvorile i vode prekid u svom društvu, međunarodnom

društvu, odnosno društvu država.

9

Ministarstvo inostranih poslova poseban je odsek središne vlade jedne države.

Relativno je kasno uspostavlja u organizaciji izvršne vlasti u svim državama.

Francuska je dekretom Luja XIII prva 1626. godine od država izvan Apeninskog

poluostrva uvela centralizovano organizovanje odvijanja diplomatije. Ujedinjeno

Kraljevstvo je spajanjem dva odseka 1782. upostavilo centralizaciju ostvarivanja

diplomatije. Sjedinjene Američke Države su 1789. godine uspostavile Državni

sekretarijat koji se centralizovao vođenje diplomatije. Srbija je 1811. godine tokom

Prvog ustanka u okviru Popečiteljstva (vlade) u cilju spoljnog delovanja na sticanju

nezavisnosti uvela položaj popečitelja inostranih dela. Poređeno sa trajanjem ustanove

rezidentnog, stalnog ambasadora, kao i stalno delujuće misija države kod druge

države ministarstva su nastala skoro tri veka kasnije. Ministarstva inostranih poslova

uglavnom su posebni odseci u vladama većine država, iako su pojedine države u

okviru reformi izvršne vlasti i uprave kao korake da smanje opadanje uloge

ministarstva inostranih poslova, povećaju budžetske uštede i poprave učinke

delovanja izvršile njihovo spajanje sa srodnim (linijskim) ministarstvima po obimu

opštenja sa inostranstvom ili sa ministarstvima koja upravljački vode najbitnije

sektore nacionalne privrede ili sektore koji se smatraju najvažnijim za razvoj.

Ministarstva inostranih poslova pojedinih država poznatija su po svojim popularnim

nego zvaničnim nazivima:

Država Zvaničan naziv

ministarstva

Popularni naziv

AUSTRIJA FEDERAL MINISTRY FOR

FOREIGN AFFAIRS BALLHAUSPLATZ

BRAZIL MINISTRY FOR FOREIGN

RELATIONS

ITAMARATY

FRANCUSKA MINISTERE DES

AFFAIRES ETRANGERES

QUAI D’ORSEY

INDIJA MINISTRY OF EXTERNAL

AFFAIRS

SOUTH BLOCK

MALEZIJA MINISTRY OF FOREIGN

AFFAIRS

WISMA PUTRA

UJEDINJENO

KRALJEVSTVO VELIKE

BRITANIJE I SEVERNE

IRSKE

Danas

FOREIGN AND

COMMONWEALTH

OFFICE

Tokom XIX veka i u prvoj

polovini XX veka

FOREIGN OFFICE

FCO

FO

SJEDINJENE AMERIČKE

DRŽAVE

DEPARTMENT OF STATE FOGGY BOTTOM

Danas ministarstva inostranih poslova imaju svoje portale na World Wide Web-u

dostupne javnosti.

ADRESE PORTALA NA WWW NEKIH MINISTARSTAVA INOSTRANIH POSLOVA

KOJA NISU OBJEDINJENI SA NEKIM LINIJSKIM MINISTARSTVOM ILI DRUGIM

MINISTARSTVIMA VLADE DRŽAVE

Ministry of Foreign Affairs (Albania) http://www.mfa.gov.al/

Ministry of Foreign Affairs (Algeria) http://www.mae-dz.org/

Ministry of Foreign Affairs (Armenia) http://www.armeniaforeignministry.com/

Federal Ministry of Foreign Affairs (Austria) http://www.bmaa.gv.at/

Ministry of Foreign Affairs (Belarus) http://www.mfa.gov.by/

10

Ministry of Foreign Affairs (Bosnia and Herzegovina) http://www.mvp.gov.ba/

Ministry of Foreign Affairs (Bulgaria) http://www.mfa.government.bg/

Ministry of Foreign Affairs (Croatia) http://www.mvp.hr/

Ministry of Foreign Affairs (Czech Republic) http://www.mzv.cz/

Royal Ministry of Foreign Affairs (Denmark) http://www.um.dk/

Federal Ministry of Foreign Affairs (SERBIA AND MONTENEGRO)

http://www.mfa.gov.yu/ postojalo je do maja 2006. i realno i virtuelno

ADRESE IZABRANIH PORTALA MINISTARSTAVA INOSTRANIH POSLOVA

ZANIMLJIVIH ZVANIČNIH NAZIVA I PORTALI POJEDINIH MINISTARSTAVA

INOSTRANIH POSLOVA OBJEDINJENIH SA DRUGIM MINISTARSTVIMA (NEKA

OD NJIH NISU LINIJSKA MINISTARSTVA)

Ministry of Foreign Affairs, International Trade and Culture (Argentina)

http://www.mrecic.gov.at/

Department of Foreign Affairs and Trade (Australia) http://www.dfat.gov.au/

Ministry of Foreign Affairs, Foreign Trade and Development Cooperation (Belgium)

http://www.diplobel.fgov.by/

Ministry of Finance and Foreign Affairs (Belize)

http://www.belize.gov.bz/cabinet/s_musa/welcome.shtml

Ministry of Foreign Affairs and Culture (Bolivia) http://www.rree.gov.bo/

Department of Foreign Affairs and International Trade (Canada) http://www.dfait-

maeci.gc.ca/

Department of Foreign Affairs and Overseas Embassies, Consulates, and Missions (Federated

States of Micronesia) http://www.fsmgov.org/ovmis.html

Ministry of Foreign Affairs, External Trade and Sugar (Fiji)

http://fiji.gov.fj/ministries/foreign_external.shtml

Ministry of Foreign Affairs and Foreign Trade (Jamaica) http://www.mfaft.gov.jm/

Ministry of Foreign Affairs and International Co-operation (Kenya)

http://missions.itu.int/~kenya/minmfa.htm

Ministry of Foreign Affairs and the Environment (Malta)

http://www.magnet.mt/ministries/mfa/

Ministry of Foreign Affairs and International Trade (Mauritius) http://ncb.intnet.mu/mfa/

Ministry of Foreign Affairs, Information and Broadcasting (Namibia) http://www.mfa.gov.na/

Tokom istorijskog postojanja ministarstva inostranih poslova postupno su

menjala uloge pošto su zaduživana za obavljanje različitih poslova. Ističe se da je

jedna od najbitnijih uloga ministarstva inostranih poslova tokom istorije bila stvaranje

spoljne politike. Zbog toga je ministarstvo zaduženo da tako deluje imalo ulogu

stvaraoca politike (“policy maker”). Najstarija uloga ministarstva inostranih poslova

kada se uzmu u obzir sve grupe razloga uspostavljanja – prvo, održavanja povezanog,

bezbednog i redovnog opštenja sa diplomatskim predstavnicima države odašiljanim u

inostranstvo koje je postepeno počelo da odabira, odašilje i pokriva troškove njihovog

rada, i drugo, opštenja sa diplomatskim predstavnicima akreditovanim kao rezidenti u

zemlji, odnosno sa diplomatskim korom, i specijalno upućivanim diplomatskim

predstavnicima i misijama iz sveta – bila je da deluje kao «vratar» odnosa sa svetom

(“gatekeeper”).

Vremenom je opadao udeo ministarstva inostranih poslova u pravljenju

politike, dok je rastao udeo pojedinih “unutrašnjih” ministarstava i šefova država i

vlada. Preduzimljiva ministarstva inostranih poslova, sposobna da svojim položajem u

odnosima sa svetom stvore dodatnu vrednost u odnosu na sva takmičarska

ministarstva, počela su da te njihove posebne resorske vezanosti posreduju svojim

znanjem celine koje je obezbeđivalo povezanost planiranja i delovanja njihovih

11

država u svetu. Delovanjem na takav način ministarstva su sticala ulogu «uvažavanog

'časnog mešetara'» (“respected 'honest broker'”). Ministarstva koja nisu u ovim

vrstama procesa u svojim državama uspela da delovanjem proizvedu potreban višak

vrednosti, koji im omogućava da budu uvažavana u posredničkom uobličavanju celine

posebnih resornih interesa unutar vlade, svedena su na ulogu upravnika pošte

(“postmaster”). Pripalo im je da se zadovolje mestom upravljača prenošenja poruka iz

sveta zemlji i njenih poruka svetu. Ministarstva koja organizacijom i delovanjem

nastoje da postanu «post-moderna» i zadovolje zahteve globalizovanog sveta usmeren

su na premošćavanja postojećih državnih granica koje dele svetsko društvo

(unutrašnja društva država) i premošćavanja delećih granica među određenim

oblastima i pitanjima koja su suštinski usađena. Drži se da na ovaj način ministarstva

inostranih poslova dodeljuju sebi igranje nove uloge «premostitelja granica»

(“boundary-spanner”).

DVE OPŠTE SASTAVNICE ORGANIZACIJE MINISTARSTVA INOSTRANIH

POSLOVA

UNUTRAŠNJI DEO – CENTRALA ZVANIČNICI (Ministar, zamenik ministra, pomoćnici, državni sekretar/i)

SEKTORI

Geografski Funkcionalni Korporativni IT (informacione tehnologije)

GENERALNE DIREKCIJE

DIREKCIJE

ODELJENJA

REFERATI (DESKS)

Posebno bitnim se smatraju geografski i funkcionalni sektor centrale. Geografski sektor (nazivan

i biroom, uredom, direktoratom, departmanom) čine sve organizacione jedinice koje se bave

pojedinom zemljom, određenom grupom zemalja ili regionom. Funkcionalni sektor čine sve

organizacione jedinice specijalizovane za određena tematska područja (multilateralnu

diplomatiju ili konferencijske poslove, ljudska prava, razoružanje, zaštitu životne sredine,

razvoj, ekonomsku saradnju i integracije).

INOSTRANI DEO - DIPLOMATSKA MREŽA

DIPLOMATSKI SLUŽBENICI (PRESTONICA, POLITIČKI POSLOVI)

KONZULARNI SLUŽBENICI (GLAVNE LUKE I INDUSTRIJSKI CENTRI,

TRGOVINSKI POSLOVI)

TRGOVINSKI SLUŽBENICI

SASTAV DIPLOMATSKE MREŽE:POVEZANE ORGANIZACIONE JEDNICE

• OKOSNICU DIPLOMATSKE MREŽE DRŽAVE ČINE

– DIPLOMATSKE MISIJE (MISIJE DRŽAVA U DRŽAVAMA I

TERITORIJALNIM ENTITETIMA)

– STALNE MISIJE (MISIJE DRŽAVE USPOSTAVLJENE PRI

MEĐUNARODNIM ORGANIZACIJAMA)

– SPECIJALNE MISIJE (MISIJE UPUĆIVANE ZA ODREĐENI

ZADATAK I U TRAJANJU DOK NE BUDE OBAVLJEN)

• CELOKUPNU MREŽU ČINE I

– KONZULARNA PREDSTAVNIŠTVA

– POČASNI KONZULARNI PREDSTAVNICI

– KULTURNO-INFORMATIVNI CENTRI

12

– NEKONVENCIONALNA PREDSTAVNIŠTVA (INSTERESNA

ODELJENJA; UREDI ZA VEZU; ISTURENA PREDSTAVNIŠTVA)

NAZIVI DIPLOMATSKIH MISIJA DANAS

• DANAS SE, PO PRAVILU, DIPLOMATSKA MISIJA DRŽAVE NAZIVA

AMBASADOM (en. EMBASSY, fr. AMBASSADE)

• Izuzeci – DIPLOMATSKA MISIJA JEDNE DRŽAVE KOMONVELTA

(Commonwealth) U DRUGOJ DRŽAVI KOMONVELTA NAZIVA SE

VISOKOM KOMISIJOM (High Commission)

• DIPLOMATSKE MISIJE SVAKE DRŽAVE KOMONVELTA

IZVAN SASTAVA DRŽAVA ČLANICA KOMONVELTA

NAZIVAJU SE AMBASADAMA

– DIPLOMATSKE MISIJE VATIKANA NAZIVAJU SE APOSTOLSKIM

NUNCIJATURAMA (Apostolic Nunciature)

– DIPLOMATSKE MISIJE POJEDINIH DRŽAVA NOSE NAZIVE KOJI

SAOPŠTAVAJU DA SU PREDSAVNIŠTVA NARODA. TAKO SE

DIPLOMATSKE MISIJE LIBIJSKE DŽAMAHIRIJE U SVETU

NAZIVAJU “NARODNIM BIROIMA” (TOKOM RAZDOBLJA

SVEDENOSTI DIPLOMATSKIH ODNOSA NA MINIMUM SA

SJEDINJENIM AMERIČKIM DRŽAVAMA DIPLOMATSKA MISIJA

LIBIJSKE DŽAMAHIRIJE I SAD IMALA JE NAZIV LIBYAN LIAISON

OFFICE /Libijski ured za vezu/) Ključno pravilo diplomatije je da poslovi koje obuhvata određuju njenu

organizaciju. Prethodno predstvaljen opšti obrazac organizacije ministarstava

inostranih poslova poristekao je iz potreba obavljanja određenih grupa poslova. Džefri

Beridž (G. Berridge) razvrstao je sve radnje i zadatke koje ministarstva inostranih

poslova obavljaju u šest grupa.

• 1. POPUNJAVANJE MISIJA U INOSTRANSTVU I PRUŽANJE

MISIJAMA PODRŠKE U RADU

• 2. DAVANJE SAVETA O POLITICI I SPROVOĐENJE POLITIKE

• 3. KOORDINACIJA (USKLAĐIVANJE) POLITIKE

• 4. ODNOSI SA STRANIM DIPLOMATAMA U ZEMLJI

• 5. JAVNA DIPLOMATIJA

• 6. IZGRADNJA UNUTRAŠNJE PODRŠKE.

OPŠTA ANALIZA ŠEST GRUPA POSLOVA KOJA OBAVLJAJU

CENTRALE NACIONALNIH DIPLOMATSKIH SISTEMA

• 1. POPUNJAVANJE MISIJA U INOSTRANSTVU I PRUŽANJE

MISIJAMA PODRŠKE U RADU

Ključni zadaci u okviru ove grupe poslova su staranje o pravljenju i delovanju

diplomatske mreže. Izdvajaju se dve opšte grupe zadataka. Ključna prva opšta

grupa obuhvata popunjavanje diplomatske mreže (obezbeđivanje fizičkog prostora

i obezbeđivanja osoblja za njene jedinice u inostranstvu). Druga opšta grupa

zadataka je manje popularna jer je čini pružanje podrške radu jedinica mreže u

inostranstvu putem redovnog nadzora i provere delovanja (inspekcija).

13

• 2. DAVANJE SAVETA O POLITICI I SPROVOĐENJE POLITIKE

Cilj svih zadataka u okviru ove grupe poslova je da se ostvare rezultati

neophodni za uobličavanje politike i njeno uspešno sprovođenje. Kada popunjava

jedinice mreže u inostranstvu diplomatskim i konzularnim službenicima svako

ministarstvo to čini da bi njihov rad dao plodove potrebne za pravljenje izvodljive

politike i time njeno uspešno sprovođenje. Kod ove grupe poslova spregnuto je

uključeno delovanje ne samo jedinica diplomatske mreže veći i organizacionih

jedinica u centrali i to kako onih u okviru njenog geografskog, tako i u okviru

funkcionalnog sektora.

• 3. KOORDINACIJA (USKLAĐIVANJE) POLITIKE

Zadaci u okviru ove grupe poslova posledice su izgubljenog primate

ministarstva inostranih poslova nad drugim ministarstvima u vođenju spoljnih

odnosa države. Iako ministarstva i dalje čuvaju svoje bitno mesto u procesu

davanja saveta o spoljnoj politici koliko će ga održati zavisi od njihovog većeg

vrednosnog učinka nego što ih mogu dati svi ostali vladini učesnici spoljnih

poslova države. Kako bi u postojećoj spoljnopolitičkoj zajednici, odnosno skupu

organizacionih jedinica izvršene vlasti, zakonodavne i sudske vlasti države, kao i

nizu organizacija unutar društva države koji ostvaruju spoljne odnose,

ministarstvo sačuvalo ulogu vodeće ustanove mora biti sposobno za političko

usklađivanje njihovih delovanja. Procenjeno je u mnogim ministarstvima

inostranih poslova da se može kao koordinator politike najbolje kvalifikovati ako

bude u organizaciji očuvana i kvalitetom unapređena sposobnost delovanja

jedinica geografskog sektora.

• 4. ODNOSI SA STRANIM DIPLOMATAMA U ZEMLJI

• Ministarstvo inostranih poslova svake države odgovorno je prema

diplomatskom koru (svim stranim diplomatama koji službuju u toj državi) za:

– normalno odvijanje kontakata

– nesmetani rad diplomatskih misija i konzularnih predstavništava

– liberalni odnos prema političkim aktivnostima diplomatskih misija

• 5. GRUPA POSLOVA JAVNE DIPLOMATIJE MINISTARSTAVA

INOSTRANIH POSLOVA

Mnogo nesporazuma postoji oko određenja javne diplomatije. Posledično

postoji mnoštvo neslaganja oko određivanja šta čini zadatke u okviru grupe

poslova javne diplomatije koje obavlja ministarstvo inostranih poslova.

Najčešće se izdvajaju dve grupe zadataka u okviru poslova javne diplomatije

koju ostvaruji ministarstva inostranih poslova. Nalazi se da prvu čine zadaci

snabedvanja svojih diplomatskih mreža i diplomatskog kora u svojim državama

odobrenim informacijama o domaćim i međunarodnim zbivanjima. Nalazi se da

drugu grupu zadataka čini ostvaraivanje uticaja na pravljenje prvo diplomatske

“marke” ili brenda zemlje i time i pravljenja marke, “brenda”, ili slike svoje

države u sredstvima masovnog informisanja (medijima) pre svega kontaktima sa

dopisnicima stranih medija u toj zemlji.

14

Ističe se da je cilj poslova javne diplomatije koja obavljaju ministarstva

inostranih poslova da načinom plasiranjem najnovijih vesti (“breaking news”)

njima pruži najbolji mogući “spin”, odnosno daju im putanju do odabranih

javnosti u svetu tako da ih one prime kako je nabolje za državu čije ministarstvo

plasira ove vesti. Pored ovakvog “upravlja vestima” ministarstva inostranih

poslova postižu prethodno navedeni cilj i direktnim pružanjem elektornskih i

onlajn informacija svetskoj javnosti putem sadržaja na svojim portalima koje su

uspostavili na World Wide Web.

Mnoge države u poslove javne diplomatije koje vrše njihova ministarstva

inostranih poslova uključuju i utvrdjivanje i usaglašavanje prioriteta i merenje

rezultata kulturne diplomatije, a u pojedinim državama i obavljanje zadataka u

njenom okviru. Povećanje zadataka u okviru poslova javne diplomatije utiče na

specijalizovanje za njihovo izvršavanje sve više organizacionih jedinica unutar

ministarstava.

• 6. IZGRADNJA UNUTRAŠNJE PODRŠKE

Razlog stvaranja ove grupe poslova centrala nacionalnih diplomatskih sistema

je trojak.

– A. Ministarstva inostranih poslova nemaju neposredno uporište u

unutrašnjim društvima svojih država.

– B. Unutrašnja društva većine država imaju pogrešnu predstavu o

rastrošnosti svojih ministarstava inostranih poslova i o lagodnom

životu, socijalnoj isključivosti u izboru i nedoprinošenju društvenom

bogatstvu diplomatskih službenika i zaposlenih u spoljnoj službi

države.

– C. Prošireno je uverenje da su trajne diplomatske misije u diplomatskoj

mreži država izlišne kada telekomunikacije napreduju.

Cilj poslova izgradnje unutrašnje podrške ministarstvu inostranih poslova iz ovih

razloga je preokretanje postojećeg stanja u vlastitu korist. Vođena tim ciljem

ministarstva inostranih poslova sve više odabiraju posebno specijalizovane pojedince i

grupe, izdvajaju materijalna sredstva, i ulažu znanja i napore da izgrade makar

skromnu unutrašnju podršku za svoj rad predstavljajući svojim društvima doprinose

koje ostvaruju pružajući usluge u svetu svim njihovim pripadnicima i uslove koje

delovanjem obezbeđuju u postizanju povećanja društvenog bogatstva.

3.B. Promene i prilagođavanja spoljnih jedinica ministarstva inostranih poslova – podešavanja mreža nacionalnih diplomatskih sistema

Diplomatska mreža kao spoljna sastavnica nacionalnog diplomatskog sistema

uzglobljava svaki nacionalni diplomatski sistem sa ostalim nacionalnim diplomatskim

sistemima u međunarodni diplomatski sistem (diplomatski sistem međunarodnog

društva, društva koje su stvorile države). Diplomatsku mrežu čine uspostavljene

organizacione jedinice stalnog spoljnog predstavljanja države u inostranstvu.

Predstavljanje u inostranstvu za države je bitno i kao deo procesa potvrđivanja

sopstvenog identiteta države (ili i sticanja državnosti) u međunarodnom društvu,

15

odnosno društvu država, i kao deo procesa ostvarivanja uticaja u njemu, posebno onih

država koje nastoje da budu smatrane silom u međunarodnim odnosima.

Diplomatske misije država u drugim državama i stalne misije država pri

međunarodnim organizacijama, kao i konzularna predstavništva država u drugim

državama jesu bitno, mada ne i jedino sredstvo opštenja i izvor kontakata sa drugim

državama i entitetima, i sredstvo koje državi omogućava da učestvuje u

međunarodnom opštenju (dijalogu) i globalnim poslovima. Važnost pridavana

uspostavljanju diplomatskih misija i stalnih misija država je njihovo korišćenje kao

nosilaca zagovaranja, objašnjavanja i odbrane interesa i politika države i sredstva

kojim se ona nosi sa brojnim raznorodnim pitanjima i problemima u dvostranim,

regionalnim i međunarodnim odnosima. Diplomatske misije i stalne misije su i dalje

vrednovane kao najpogodnije sredstvo kojim države pribavljaju neprekinute

(neprekidne) informacije u službi zagovaranja njenih sržnih interesa, kao i dvostranog

i višestranog usklađivanja sa drugima.

Diplomatske mreže većine država imaju obavezno organizacione jedinice u

određenom broju država, i diplomatske misije u tim državama čine jezgro njene

diplomatske mreže. Države u kojima će obavezno svoje diplomatske misije jedna

država imati kao jezgro svoje diplomatske mreže zavisi prvenstveno od istorije,

savezništva, ideologije i njenih ekonomskih potreba.

Svaka država svoju diplomatsku mrežu pravi prema stepenu interesa koje ima

za odnose sa određenim zemljama. Tri su tipa interesa za odnose sa drugim državama

izdvojiva. Prvo to su posebni (specijalni) interesi za odnose sa određenim državama.

Drugo su normalni interesi za odnose. Treće su interesi slabog intenziteta za odnose

sa drugim državama. Uticaj na pravljenje i održavanje diplomatske odnose imaju i

kvalitet odnosa sa drugim državama (dobri ili poremećeni, saveznički, prijateljski,

partnerski, rivalski, neprijateljski), nasleđena struktura diplomatske mreže, dubina

interesa za odnose (najdublji, uobičajeni, obodni). Pravljenje i održavanje diplomatske

mreže države je i pod uticajima:

ograničenja vezanih za određene kategorije službenika kojaa

postoje u sporazumima o uspostavljanju diplomatskih misija

sa pojedinim zemljama

finansijskih ograničenja (“cut-price diplomacy”)

odnosa ministarstva inostranih poslova sa drugim

ministarstvima i birokratske kulture

diplomatske kultura države

spoljnopolitičke orijentacije države (kontinuitet…promena).

Diplomatske mreže većine država imaju postojana jezgra. Ona uglavnom

tokom vremena ostaju nepromenjena. Može se zato očekivati da će takva i ostati, osim

ako se ne dogode veliki preokreti u spoljnim politikama države o čijoj je diplomatskoj

mreži reč, ili u spoljnim politikama država u kojima ima uspostavljene diplomatske

misije kao deo jezgra svoje diplomatske mreže, ili ukoliko ne dođe do sukoba visokog

intenziteta ili velikih razmera.

Prilagođavanja se preduzimaju i u diplomatskim misijama i u stalnim

misijama države koja čine jezgro njene diplomatske mreže. Podešava se važnost

pridavana delovanju misija u jezgru njene diplomatske mreže zavisno od obima

političkog rada, trgovinskih mogućnosti, odbrambenih potreba i bezbednosnih

okolnosti, zahteva turističke razmene i slično. Ukoliko se značaj povećava podiže se

brojnost osoblja, i obrnuto. Ukoliko se povećava izdvajanje sredstva i umnožavaju

određeni zadaci misija to njihov značaj raste i obrnuto.

16

Širina diplomatske mreže države izvan jezgra određena je poštovanjem načela

uravnoteženosti, uzajamnosti, univerzalnosti i finansijskih mogućnosti same države

koja je pravi i održava. Načelo univerzalnosti u pravljenju diplomatske mreže osobito

je bitno za države koje nastoje da budu smatrane glavnim silama u međunarodnim

odnosima, ali i za neutralne države i one koje pokušavaju da spoljnom politikom

ostvare globalno «dopiranje». Države koje imaju posebne uloge, ili izuzetno važne

prednosti imaju kod sebe uspostavljeno zamašno diplomatsko prisustvo drugih

država.

Oblikovanje diplomatske mreže država pod uticajem je vođenja politike

prestiža. Takođe, ukoliko je jedna zemlja u sukobu sa nekom drugom državom ili

grupom država to može dovesti i do proširenja njene diplomatske mreže u nastojanju

da ostvari podršku za sebe. Ekonomski činioci često utiču ne samo na skupljanje, već

i na širenje diplomatskih mreža država. Otvaranje novih diplomatskih misija i

konzularnih predstavništava u zemljama u kojima ranije nisu bile uspostavljene

uslediće ukoliko su jednoj državi te zemlje postale bitne zbog trgovine, investicija i iz

finansijskih razloga, a često i kao davaoci različitih oblika razvojne pomoći.

Literatura:

Barston, Ronald Peter. (1997). Modern Diplomacy (2nd edn.) London, UK, New

York, NY: Longman.

Barston, Ronald Peter. (2006). Modern Diplomacy (3nd edn.) New York: Pearson

Longman.