8/17/2019 Fenomen eksplozije

1/4

Fenomen eksplozije, i ono što ga obično karakterizira mogu imati više različitihuzročnika. Obič

no eksploziju povezujemo sa bukom, vatrom i dimom. Iako se kod većineeksplozija susrećemo

sa ovim fenomenima oni nikako nisu svi prisutni kod svake eksplozije. Reimo daeksplodira

zatvorena konzerva koja je ostavljena na upaljenom šporetu, a uslijed nakupljanjapritiska u

zatvorenoj posudi, imat ćete zvučni efekt eksplozije ali bez dima i vatre. !utor"#anijel $otoki

%nogi materijali i objekti &poput konzerve' mogu eksplodirati ali ne spadaju ueksplozivne

materije. $linska boa je eksplozivna kao i reimo benzin ali ipak ne spadajueksplozive u u(em

smislu. $otrebno je na početku razjasniti da postoji nekoliko različitih tipovaeksplozija.

)ksplozije tako mogu biti uglavnom *zičke prirode kao u slučaju navedenekonzerve, ili boe

+O koja će eksplodirati ukoliko je značajno zagrijemo iako je sam +O

neeksplozivna

materija. Osim *zički izazvane eksplozije postoji i nuklearna eksplozija, ova vrstaeksplozije je

speijalna tema ali opet ne potpada pod eksplozive koji bi trebali biti obra-eni uovom tekstu.

Ono što nas ovdje zanima su tzv. hemijski eksplozivi.

)ksplozija kod hemijskih eksploziva je rezultat hemijske reakije prilikom koje se

osloba-aznatna količina energije i to u obliku toplotne energije. $otenijal za primjenu kaoeksplozivi

imaju dakle one materije, koje u odre-enim uslovima ulaze u hemijsku reakiju ipri tome

osloba-aju veliku toplotnu energiju. Osim toga da bi ova energija mogla da budeiskorištena

reakija se mora odvijati jako brzo. koliko posmatramo gorenje reimo benzina

vidimo da se

8/17/2019 Fenomen eksplozije

2/4

razvija velika količina toplote, me-utim benzin obično gori polako i ne eksplodira./apravo ono

što gori su benzinska isparenja. odre-enim uslovima konentraija ovihisparenja u zraku

mo(e dosegnuti izvjesni nivo kada zbog dobrog omjera para i kisika u zraku velikakoličina

benzina izgori u jako kratkom vremenu i toplotna energija oslobo-ena ovomreakijom proizvodi

efekt eksplozije. Ovakva eksplozija je moguća ali ne i jako praktična u primjeni.0aime potrebno

 je da se ostvari previše pojedinačnih preduslova da bi došlo do eksplozije a i samoslobo-ena

energija nije tako velika kao kod nekih drugih eksplozija. 1este eksplozije sedoga-aju i u

rudniima te drugim zatvorenim prostorima &npr. silosi, skladišta i sl.' gdje dolazido nakupljanja

većih količina prašine organskog porijekla u zraku ili do nakupljanja različitihgasova &npr.

metan, zemni gas i sl.'. ovim situaijama stvara se idealna atmosfera za

razornu eksploziju

koja mo(e biti iniirana igaretom, iskrom od el. prekidača ili čak elektrostatičkimpra(njenjem.

Iako ponekad i ovakve vrste eksplozija nalaze svoju svrhu &speijalni efekti u*lmovima, rušenje

objekata od drveta ili monta(nih objekata sa benzinskim isparenjima i sl.', one seipak ne

koriste u većini slučajeva kada je neophodna upotreba eksploziva &naoru(anje,rušenje

objekata, rudarstvo itd.'.

)ksplozivi u u(em smislu su dakle one materije koje u relativno maloj količinimogu osloboditi

vrlo veliku toplotnu energiju u jako kratkom vremenskom intervalu. Običnoeksplozive dijelimo

prema namjeni na vojne ili jake i privredne ili slabe eksplozive. Ova razlika je

uglavnom

8/17/2019 Fenomen eksplozije

3/4

zasnovana na dva odlučujuća faktora. $rvi je brzina detonaije a drugi bilanskisika. 2rzina

detonaije ili ponekad de3ageraije &reimo kod baruta' predstavlja zapravobrzinu kojom se

reakija &gorenje' širi kroz masu eksploziva a izra(ava se u metrima po sekundi ms45. #a bi

došlo do efekta detonaije ova brzina sagorijevanja ili dekompoziije eksplozivamora bit

nadzvučna i tada dolazi do formiranja udarnog talasa koji mo(emo osjetitiodnosno čuti kao

eksploziju. 2rzina detonaije za neke moderne eksplozive je jako velika i iznosi ido 56 666 m

s45. )ksplozivi za komerijalnu upotrebu u industriji, gra-evinarstvu i sl. imajubrzinu

dekompoziije znatno manju od vojnih eksploziva. #e3ageraija je proes kodkojeg

eksplozivna materija sagorijeva jako brzo ali ne i nadzvučnom brzinom te se neformira udarni

val. %aterije kao što je barut dovode do eksplozije zapravo zbog naglog razvijanja

plinova koji

se šire i vrše pritisak na okolinu koja se ne mo(e dovoljno brzo prilagoditi tojpromjeni. Fizika

eksplozije je jako kompleksna oblast i samo navo-enje nekih osnovnih činjeniabi zauzelo

prostor od više stotina strana tako da se moram zadovoljiti samo iznošenjemnekih pojmova i

njihovih osnovnih objašnjenja. 2alans kisika u eksplozivima je vezan za prirodusame hemijske

reakije. 7ećina hemijskih eksploziva podlije(e dekompoziiji kroz reakije redokstipa. 8isik koji

reaguje u ovim reakijama mo(e biti sadr(an u samoj eksplozivnoj materiji udovoljnoj količini ili

mo(e postojati njegov manjak pa se onda u reakiji troši kisik iz okolnog zraka.7ećinom

eksplozivi sa pozitivnim bilansom kisika spadaju u grupu privrednih a oni sanegativnim

8/17/2019 Fenomen eksplozije

4/4

bilansom u grupu vojnih eksploziva. 8od nekih eksploziva je bilans kisika gotovonula što

pozitivno utiče na neke karakteristike ali isto tako degradira neke druge &reimoosjetljivost

eksploziva.' koliko je bilans kisika pozitivan ili nula to znači da će sav prisutniugljik u

eksplozivu preći u +O, vodik u 9O, a metali u njihove okside. 8od privredniheksploziva je

bitno da imaju pozitivan bilans kisika zato što kod primjene u rudniima &najčešćaprimjena

eksploziva u ivilne svrhe op. aut.' ne smije doći do sagorijevanja i onakode*itarnog kisika u

dubokim oknima.

$ostoji jako puno eksploziva koji mogu biti hemijske supstane ili njihove smjese.:ama snaga

eksploziva je veoma različita a različita su i druga *zička svojstva. )ksploziviimaju ogromnu

primjenu u savremenoj ivilizaiji iako na (alost većina iskustava vezana zaeksplozive potiče

od onih ratnih ili onih televizijskih sa slikama fatalnih eksplozija i smrti. )ksplozivina(alost pored

ivilne primjene gdje su se u nekim oblastima pokazali nezamjenjivim, imaju isvoju mračnu

stranu jer bivaju upotrijebljeni u vojnim akijama, napadima terorista i u svrhurazličitih

kriminalnih radnji. 7ećina istra(ivanja vezanih za eksplozive se obavlja pod

vojnom patrona(omšto daje vojsi prednost da prvi iskoriste nove materijale ili novootkrive