Ha Noi Van Hoa Va Phong Tuc(Q3)_787

7/22/2019 Ha Noi Van Hoa Va Phong Tuc(Q3)_787

1/87

HA NI VN HOA VA PHONG TUC (phn 3) 1

HTTP://ebooks.vdcmedia.com

Muc luc

CHNGI: PHUC TRANG......................................................................................................3CHIC AO DAI VIT NAM ...................................................... ...........................................4I IU V CHIC VAY...... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7CAI YM ...................................................... ....................................................... .............. 10TOC BO UI GA ................................................. ........................................................ ....14NON ................................................... ........................................................ ....................... 16

CHNGII: VUI CHI..........................................................................................................20HI C NGI CHUA VUA HA NI............................................................................21

XUN XA QUANG LAC... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 24THU CHI CY CANH .................................................. ................................................... 28TRO CHI LI XOM.........................................................................................................31 CA VANG HA NI.............................................................................................................33

CHNG III: NGH THUT ....................................................... ......................................... 36NGH THUT MUA RI NC................................................................................... ....37MUA CHEO.......................................................................................................................41HAT GIAO DUYN ............................................... ........................................................ ....43DIN XNG TRO MUC LIN - THANH TR............................................................. ....47NET TUNG.....................................................................................................................51TRANH SN MAI..............................................................................................................54


2/87

LY KHC CUNG 2


TRUYN V BC TRANH HNG DA .................................................. ....................... 57

MY BNG HOA NGH THUT ...... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 59

VE MT TAO THAO..........................................................................................................63 CA TRU DONG NHAC DN CA HA NI...........................................................................65 GIONG HAT XM BNG KHUNG...................... ........................................................ ....69CHUYN V NHAC HIU XA ....................................................... ................................ 72CHU A AO CUI NM.................................................................................................76NGH THUT HAT A AO ..................................................... ......................................... 79SNG CHT VI NGH DIN.........................................................................................84


3/87



CHNGI: PHUC TRANG


4/87

LY KHC CUNG 4


CHIC AO DAI VIT NAM

Co ngi bao em t kiu ao ngi Tay, ngi Mng ma ra. Congi bao em co vai chi tit ni ao cua cac ch em Hu, Chm.Lai congi cho rng em thanh hnh t b ao m ba m by cua t Kinh Bchuyn thoai... Nhng y kin o u co nhng ty l chnh xac nht nhnao o. Nhng, ung ra, em tip nhn hnh anh va hi hng cua nhiumin trong ca nc gom gop lai, b sung cho nhau ma thanh. Em a comt Phap va Anh t nhng nm 1913. Hi o va sau o t nm, em

vn con n s va c ct, may toan bng tay ca. Cua hang hoa ma.Thoat u la cai ao dai, c tron, mau nu. tam giang, m ga, h

thuy. Vat ao thng, tay bo, xe mt oan c tay, cai cuc bn sn.Nhng nm 1936-1938, t c s sn co, chic ao dai a c hoa s CatTng thit k va b tr lai a ra i. Phai noi mt chut v ng CatTng. ng a p u nhiu y cai cach y phuc Vit Nam, nht la chicao dai. ng say sa vi ca nhng bc thu rng. phng, nhng bctranh Hang Trng. Nhng ng th phung chic ao dai. ng la sinh vin

trng Cao ng My thut ng Dng, hoc ht 5 nm va a tt nghip.ng cung co mt s tranh. Nhng moi ngi bit n ng chu yu quachic ao dai vi cng trnh cai tin cua ng. ng la ngi u tin dungmay khu may chic ao dai. ng tac nay rut ngn c rt nhiuthi gian so vi khu tay. Le d nhin con mt vai v tr quan trong, hoamy quyt nh cht lng chic ao phai dung n ban tay kheo leocua ngi th. ng cai tin cai c ao, a no ln thanh c ng cao 2centimet. ng con lng x kiu c cng, c bt cheo va c canh hoa.ng quy nh v tr nhng chic khuy bm va a ra nhiu kiu khuy,khuyt, bo i ta ao phu, ngn m trong. Ta ao dai bung xung cachmt t 20cm. ng chu y lam cho dai cua hai mt trc sau co chun xac cho khi mc vao c cng, ln sat, bo kht ly nhngng net cua c th, tn cao b ngc, lam cho eo thon tha, tht aylng ong...


5/87



Chnh v vy, ao dai Cat Tng L muya (Ie mr theo ting Phapla Cat Tng) c nhiu ngi a chung. Trong s nay, a s la nhngn sinh, nhng ch em thnh n mc ep. Ao dai la thi trang tuyt icho nhng nhn vt tiu thuyt nh c Lin trong Ganh hang hoa, cLoan trong oan tuyt c Mai trong Na chng xun va t lu sau cthiu n bn hoa hu cua T Ngoc Vn, cho c gai trong bc Hin vehoa cua hoa s Nguyn Tng Ln. Hi o, ng Cat Tng con tre, nggy gy tm thc. Mua ha hay mc b tut so soa, eo ca vat.

Khun mt thanh tao, t l, hi xanh xao. ng nhanh nhen, lunlui ti nhng ca hang thu ph Hang Trng, Hang Gai. y, ng

kt thn vi ng Thc la mt ngh nhn thu, co ca hang. ng Thcrt yu quy chang hoa s Ty hoc cao ng ma lai nng tnh vi nghnghip t tin, y n nhng cai cua ngay xa. ng keo hoa s CatTng v qu ph Ninh Xa, Bc Ninh, ga ngay c chau gai tn la Ni chohoa s. C Ni la mt tay thu gioi, la con gai ng chu mt ca hang thuni ting. Sau o, hoa s a v v ph Lo uc. Vai thang sau, ho mmt ca hang may ao dai gn nga nm Ba Triu. Ca hang co bin :Coupe Cat Tng. No ni ting khp ni. Khach n nm np. Em gai

c Ni chuyn mc nhng chic ao do ng anh r thit k va may. Vtnh, c a lam cai vic lng x mt cho ca hang Cat Tng. C cmoi ngi goi la Nga Cat Tng, cung lng ly mt thi.

T sau 1945 va nht la t sau 1975, chic ao dai c ln ngi. Nochim v tr c tn trong cac dp l hi, giao dch quc t. No xut hintrn cac din an, cac sn vn ng trong va ngoai nc. Trong cac buibiu din ngh thut, thi trang, thi hoa hu. Chic ao dai a nh cu caquan ho, bay i khp th gii, u no cung co mt v tr xng ang. Noc cai tin thm va mang sc thai ring tng min trong nhng chitit nho ap ng c s thch va yu cu thm my cua thi ai.

Nhc lai, nhng nm 1930, 1936, 1937, trong cac cuc th hoa hu Ha Ni, Ha ng va trong cac ch phin (kermesse), eae c gai epnh ai Lin, c ip, c Hoan, c Siu u ng quang vi chic ao dai.C Slu la con gai nha tiu thuyt kim hip Ly ngoc Hng.


6/87

LY KHC CUNG 6


Cac ngh s nc ngoai nh Kirienko, Francine Vande,Catherine.v.v... u mc ao dai. D hi ngh Parls, ch Nguyn Th Bnhhung bin vi chic ao dai.

Nha s hoe My la J.S.Ten son, vit: Xin phep cho ti c mcchic ao dai Vit Nam, chic ao dai cua ngi me Vit Nam. Nhngngi me a sinh ra nhng anh hung cua nhiu thi ai a mc chic aodai. Me cua Chu tch H Ch Minh cung mc chic ao dai.

Chic ao dai Vit Nam la mt dong sng, mt cn gio, mt np mybay. No tng trng cho s mau m, hi sinh, ty trn va phn thc.

Co khi trn thn ao c in hoc thu ln hnh anh nhng rng,phng, hoa, la... thm phn hp dn. Nhng, no khng co nhngmang mau sc s. Nhng hnh ve trn ao dai phai xinh, gon n y vive ep ma chung gi mnh vao o. Co ngi lai in ln chic ao qua nhiuhnh anh, nhng vach ngang doc chi cht hoc qua nhiu mau sc, chimca b mt chic ao dai. Nh vy khng n nhp, lam cho ngi mc aophai mang ca mt bc tranh trn mnh. Noi chung, vic pha hoc chonmau ao, in hoc thu hnh trn ao la mt cng vic rt phc tap. Phai cocon mt my thut, vn hoc ngh thut, lai phai co con mt tm linh...

Trong mt cuc trao i gia cac ngh s kch noi Trung Quc viVit Nam, mt n din vin kch noi Trung Quc noi vi ch Dip Bch:ao dai cua ch ep hn ao Sng sam Thng Hai cua em. Chic aodai la mt net ep vn hoa rt ring cua Vit Nam.


7/87



I IU V CHIC VAY

Ngun gc xa xa va thn thit nht cua chic vay la cai nm upca. cac nc a Rp, no c goi la Djoubba, co ngha la linh thing.Ngi Trung Quc dung chit t goi la xun ch, gm hai b phn gheplai vi nhau: ch y rach ghep vi ch qun. Cung la ch t, ghep vich qun. Co ngha la s trang tr va s s hu cua qun. T qun ch

cac bc nam nhi vi y ngha tn vinh.Thu ng Sn, ngi Lac Vit dung vay la cy hoc lng vu, xoe

ra. Sau o la vay m ngn, la mt manh vai qun vao thn. Ri n vaykn gm hai mep du lai vi nhau thanh hnh nm.

Vay ai din cho n gii. Ngay 23-1-1911, trc ca Vin Han lmkhoa hoc Phap co cuc tranh cai ln v vic kt nap hay khng kt napn gii vao Vin Han lm va Manh Curie b thua tam thi. Ngi ta goicuc tranh cai ln nay la cuc tranh cai gia cai vay va b ru.

Nm 1960, Anh bt u co phong trao mc vay ngn. phan imanh me nht loai vay nay la cac v giao s Ho noi rng cac n sinhvin mc vay ngn lam cho ho khng giang bai c.

Xa xa, ngi Trung Quc u mc vay. Sau o, nhng ngi H(Mng C) la dn du muc a tran sang Trung Quc. Ngi H mc quncho gon ghe ci nga c tin li. Cai qun, do o, co mt khpTrung Quc, mt b phn Vit Nam va mt s nc lang ging.

Trc y, va nht la vao khoang nm 1990, nhiu nha my hoc vatao mt phat biu rng ho a hoc nhiu iu cai vay Vit Nam. Congha la mt vai dang dp va ng net cua cai vay Vit Nam a ctruyn sang cac nc u My.

Mt thi gian rt dai, ngi ta dung tm vay li trai bay bc bnglnh hay si dai chm got, cap vay thng rng ban, khoang t 5 n 10


8/87

LY KHC CUNG 8


cai vi cac mau sc xanh, vang, hng. t im thm cho cai vay la daitht lng mau m ga, hoa ly, hng ao... tht so le, buc mui, ru xungva du dang, va co mau sc. Vay thng mc nhng luc khng lamvic lam lu, v vay keo dai xung tn mt ca chn. Khi phai lao ngtht s, ngi ta mc chic vay ngn n trn u gi, tht liu vai thkch ma bn, goi la cai sng. Me p trong tro Me p - ly trng (vQuan m Th Knh) mc cai sng, i rao mo. Trong bc tranh Hngda (ng H), c gai hng da mc cai sng ra ve va i lao ng v.Th Mu lng l mc chic vay xc xch. Cac th n trong cung nh mcvay rng, co nhiu np vi cht lng vai lua hang sang va quy, nn

khng goi la vay ma goi la xim cho co phn cao sang, cung in...Ngi an ba gioi giang, cheo chng, bit lo toan cho gia nh, cmoi ngi khen la: ven vay pht c . Khi cuc sng kho khn, ngian ba co quyt tm va y ch manh me noi: Ta phai ven vay pht c mic. Ngi an ng vung dai, ch ru ru trong nha b coi la ch bitco cm nha, vay v. Ma vay v cung la n i. Lai co cu: C kia ct coven sng, cai vay th ngn, cai lng th dai, C ct co mc mi-ni juyp tngay xa xa y ri. Mt vic lam in dai, thiu suy ngh c goi la

ven vay gia ch. Trc y trong hi xun, canh anh u tng bngln bi nhng tm vay bay ln bng bnh, chng chnh cua cac c gaiun lng ong. Th ngh, nu khng co cai o th con g la hng v muaxun na. Ngi ta, nht la tui th, ai cung co cai hanh phuc tuytnh la c bam vay me. Nhng ngi an ng s v va vung v cung bcoi thng la anh chang bam vay v.

Chic vay Vit Nam ong khung, lam ni bt cai vong th ba kydiu cua thn th ngi phu n. o la vong mng. Ma chnh no cunglam cho vong ngc va vong eo c ni nh ni am hn. Vay nhBang bung trung ca vong? cu th tht la thn tnh. Ngay xa,nhng cai vay ep nht, tht tha nht la nhng chic vay cua ch em vung ng bng sng Hng, c bit la vung nh Bang, Ha Bc. Vy,cai vay cung la mt hnh anh thing ling trong tm linh va trong conmt cua moi ngi. Sau nay, Tu Xng mi ha c cu: vay lnh c


9/87



kia quet sach he . Khuyn nhau ng lam vic g qua sc, ngi ta noichua ngoa: ng cng vay hng da ma khng vay...

Ngi phu n mc vay, tht dai rut ri phu ngoai bng chic thtlng mau. Dai rut c tt, bn kin c. Mc vay phai lun co y t.Nhiu khi phai khep nep, gi gn trong luc i ng gio to, luc i ch,luc ngi ta man thuyn v.v...

nc ta, nhng nm 1954-1959 co cai kiu vay dai qua u gi,may phng va hi khum phn di (vay chung). n nm 1960, vayc may thng, xe chut t gia thn sau, xp thanh ly hoc may bo.Nm 1968, vay mi ni ra i, ngn n u gi. Nm 1980 xut hin vaydai n chn, co cai khuya bm. Thi th u kiu: vay xp, vay lng, vaynm, vay kiu Paris, vay kiu Thng Hai, vay kiu ng u, vay ngn,vay dai, vay kp... v.v. va v.v... Nhng nm 1990 n 1993, vay ln ngi.Vay phat trin theo xu hng cua nn kinh t thi m ca. u tacung thy phu n ua nhau mc vay. Ho ua nhau nhun nhng bcchn trn ng ph, tin vao cng s, c quan, vao tng gia nh va b v nhng manh t sau luy tre xanh. u ta cung thy phu n mcvay. Cac ch em thanh ph H Ch Minh va Ha Ni mc vay ep lm.

Ho rt gioi va rt sanh trong vic la chon mu,mau, kiu dang. Ho sa cha, gia cng, cai tin nhng b vay t

Ty, Tu mang n theo cach nhn va gu thm my cua ho. Cac hangmay mc cung da theo cac ca-ta-l cua nhiu nc trn th gii ma sanxut ra nhng chic vay sao cho va long cac ch em. Nhng chic vaythanh phm phai a nhn, rt u ma vn co cai gam mau truyn thng,dn tc. Nha vn Phap A. Fournier noi: Cac c gai Ha Ni mc vay eplm. Khng ch vao u c. Nhn mai cung khng chan mt...

Chic vay vn tn tai trong cuc sng mt cach oanh lit. No lunlun c cai tin va nng cao.


10/87

LY KHC CUNG 10


CAI YM

Chuyn cu k:Ba c i gao ln chua

Mt c ym thm bo bua cho s...Mt trong ba c lam cho s say m va chnh cai ym thm a gop

phn tch cc lam cho s ngy ngt. Co c gai mong moi:c g sng hep tay gang

Bc cu dai ym cho chang sang chi

C gai i chua Hng cua Nguyn Nhc Phap xung xnh:Nho tho ui ga cao

Em eo dai ym ao.

Trong Truyn Kiu, khi Hoan Th bit tong Thuc Sinh m Kiuma con chi quanh, a noi toac ra D loa ym thm trn kim ngha lavic a ro rang, s s ra o nh chic ym thm ch khng phai nh caitrn kim u ma loe em c...

lang quan ho, c gai co mi iu ang yu th iu th nm la?Nm thng dai ym eo bua. nhng bc cham khc th ky 17, 18 niting cua nh Lin Hip va Kim Hoang u co nhng vu n mang ymla si hoc la sen bng bnh trn nhng b ngc ngn ngn, nhp nhnhng i nhu hoa banh giy, chum cau, bnh vi, qua mp... Ngayxa, chuyn trai gai yu nhau n mc chang trai cm ly c tay c gaila a xong mt na cua cao trao. Nhng n cai mc cm n dai ym laa xong hn. Th Mu con m mang tr tu cho anh N: Gio xun tcdai ym ao anh trng thy oan, sao khng vao thp hng ?

H Xun Hng gi y v trnh t cua tnh yu: Qun t co yu thboc ym ...


11/87



Lai co cu:

Tri ma ly ym ma cheCo anh ng gac con e ni g?

Anh chang no lai sam s vi c gai:

Ym trng anh ng la coAnh quy gi xung, anh tho hoa mai

Ngay sau em e con trai

No ln no ging ng cai bn co

Ngi ta a noi rt nhiu v cai ym. No la mt bai th nng chay.No la chic bnh phong sng va h hng ghe b ngc. Ma b ngc la tinhanh khuc cua ngi an ba. No va la vt cn dung, va la vt trangim khng kem g hoa tai, son phn, nhn, xuyn... Khng co no thcuc i kem phn hng sc.

nc ta, cai ym xut hin t xa xa. Va c nhin no cung lunlun c cai tin. Cai ym c nh hnh t i Ly. n nm 1696,an ba lao ng thng mc ym c xy. Vi n gii quy tc th trcym co thm mt vai ng dy tt lai vi nhau thanh hnh li quatram. T nm 1802 tr i, ym la mt ming vai vung t cheo lnngc ngi mc. goc (trn) co khoet hnh tron la c ym. o la ym cxy. Nu khoet hnh ch V th goi la ym c xe. Nu xe xung su nagoi la ym canh nhan. n nm 1920, ngi ta phn chia ra nhiu loaiym: ym cua ngi lao ng mau nu non, nu gia, ym cho cac c gaico nhiu mau khac nhau. Cac c gai n chi khoet c ym xung thtsu n gn ni b ngc chia ra i nga, mau sc s. Tre th dung mau

mat nh mau hoa ly, h thuy, ao phai. ng tui th dung mau smhn. goc nhon c ym co thm ba ng ch hoc vai nho tach ra haibn lam cho c ym c bn hn, nhng cung la trang tr. Sau naylai co ngi thu hoa vao ch nay.

Hai u c ym co hai dai nho buc ra sau gay, pht ph. Haidai nho nay c trang tr mau ni bt n khp vi mau ym. Co ngi


12/87

LY KHC CUNG 12


cu ky con khu mt tui nho va dai ng hng thm, xa vao ngay trongdai ym luc nao cung co mui thm ngy ngt. Dai ym bo bua la chnay y. Co ngi lai qun vao dai ym mt ming tru danh cho ngitnh. Goi la khu tru dai ym.

Hai dai goc hai bn canh sn goi la dai cai hoc ai ym v noc tht lai boc ly ca b phn ngc, ri buc ra sau lng va tht daingc lai. Vic tht ,dai cai nay cung la mt ng tac h trong. laong th tht cht vao la xong, goi la goi ghem. Nhng luc i chi hockhng phai lam vic nng th tht long hoc thao khoan. Co khi lai qua long n mc hng h. Cac ch em Khm Thin hoc n chi th va

tht hng h va tht lnh dai c ym ln dai ai. Nh vy la cai ymch lam cai vic che b ngc mt cach khng nghim khc lm. Nhn vaocai ym thoang thy b ngc php phng nhng bn b. i nhu hoakhe tung tng va chuyn ng. Trong mt phut chc nao o, tinh y coth qua cai ym ma chp c nhng thng tin v cung quan trong vch s hp dn cua ngi mang ym. i luc cai ym cung tao mt vaitrng oan h hang ma khng ai n trach. Cai ym co mt yu lakhng c ngc, lun co xu hng x xung va khng nng c

chung ln. Nhng iu o khng cn v ngi ta c khng t nhinnh no vn tn tai kiu nh hoa qua trn canh vy.Nhng c gai ky tnh mua ym ch v, ri gia cng, sa sang lai

cho hp vi y mnh. Vic nay oi hoi s kheo tay va t m.Sau khi mc ym, cac c gai mc ra ngoai chic ao canh trng

khng cai cuc c lam tn mau ym hoa hin hoc o thm. Khi i rangoai, mc thm chic ao dai. Bn di mc vay li trai bng lnh haysi en dai chm got. Lng co dai tht mau m ga, hng ao hoc hoa ly

du dang. Pha canh sn eo xa tch bac co chum ng vi va con dao conb cau. Chn i dep. u vn khn nhiu hoc nhung vi ng ngi gia hoc bn canh. Trum ngoai la chic khn mo qua co ngi toc boui ga hoc vn u trn, co cai chic lc. Nu i xa hoc i xem hi,c gai i chic non quai thao. Cai non nng v lam duyn... Tt canhng cai o phi hp vi cai ym lam nn dang net cua ngi con ga imm mai, duyn dang, gn vi thin nhin ma kn ao, hin hu trong


13/87



cuc i va thoang hin trong nhng gic m cung vi nhng con co convac Vit Nam.

Cai ym n vi ngi phu n Vit Nam sut ca chiu dai lch s.No a tn tai mt cach ep e va hung bin. Nay no b cai ao nt chimmt u th nhiu ni. Tuy vy, no vn con tn tai. No con c nghincu hoa thn, bin dang va hoan thin. iu o con ang ch scsang tao cua cac nha tao mt, cac nha y phuc hoc, xa hi hoc, my hocv.v...

Nhiu khach va cac nha nghin cu nc ngoai rt ngng m vahoc tp c nhiu iu cai ym. No a sang chu u va hnh thc thtdai hai bn sn cua no a c thay vao hai hang khuy bm kiu Ty.

Cai ym a vt bin gii Vit Nam n vi th Gii.


14/87

LY KHC CUNG 14


TOC BO UI GA

Mai toc tng trng cho s s hu, la gia tai cua cha me lai cho.Co nhng dn tc th mai toc.

Nhiu ngi gi lai mt mai toc, chic rng sa lam ky vt. Homun lam sng lai tm hn cua ngi mang no. Toc ai din cho mt vaic tnh, kha nng, nng lc sinh thc nh chuyn c tch Sam son. Vit Nam, toc ct i hoc chai ra khoi lc c gi lai v no co s gn bohuyn b vi chu cua no. S ct toc c coi nh la mt s hy sinh, quythun hoc hoa nhp.

Mai toc c coi nh la ban doanh cua linh hn, s phn c mongva tnh yu. Toc con gn vi co la toc cua t bao la. Toc la vu kh cuangi phu n. Chai toc cho mt ngi la mt c ch thn mt lm, la msay nhau lm. Ngi See va Xlvakia lit toc vao cung ho hang vi lngva ru. Ho bao: u co ru, y ngon. Theo tap ch Chu a, c SinhChong Min a chng Minh mai toc thiu n day va ep e mang laivng min sc ep cho c tai cuc thi hoa hu Nam Triu Tin hithang 5 nm 1990. Ky luc v toc dai trn th gii hin nay la 2 met 95.Nhng ngn t cua Vit Nam v mai toc rt phong phu, a noi ln nhiuiu: Toc my, toc sui, cai rng cai toc la goc con ngi, lan sui toc, tocem dai n thn thoai, mt qung toc ri t vng, toc th, toc xoangang vai, toc ch Hoai (cua Nguyn Tun), li toc t, toc em va kntran, toc r tre, my nui bun nghing nui toc xanh, cung chang kt toc

xe t nhng ngay, toc ui sam, toc ui ga, ngat ngao hng toc phn,co toc tin, toc ri i keo, toc trai ao, ct toc anh ghen, ct toc itu, got gay bi vi...

T trc n nay, a xut hin nhiu kiu toc khac nhau nh: Tocbui to, re ng ngi gia, re ng ngi canh, toc bo ui ga (tha thtduyn dang, o la mt trong 10 tiu chun ang yu cua c gai Vit


15/87



Nam), vn khn, toc vn trn co nh cai lc (ep t nhin co ve phongtnh, thnh hanh khoang nhng nm 1930-1940). Nhng nhn vt ncua T Lc Vn oan nh Lan, Loan, Lin, Nhung... u rt quyn ruv kiu vn u trn. C hang xen rng en cua Hoang Cm cung vnu trn. Mai toc un qun hoc ln theo kiu phng Ty (kiuetmna, kiu Marillin Monroe), mai toc H Nhi (mt hang toc bungu xung tran theo nhn vt n trong phim Bach mao n).Lai con conhng mai toc gia bng bnh, i ch, ngp ngng, nng nan v.v... .

Mi mt thi ky thnh hanh mt hoc vai kiu toc ring rt ctrng. Co kiu tn tai lu dai, co kiu xut hin trong thi gian ngn

ngui ri b lang qun. Ai cung mun co mai toc ep, mt kiu toc nao ophu hp cho mnh, tn c ve ep cua mnh ln. S trang im c bitse lam cho khun mt thm duyn, trang nha, sang trong. No con chegiu c nhng nhc im trn khun mt cua ngi phu n. Ngclai, nu khng co kiu toc phu hp se lam giam ve ep cua khun mt.

Cai rng cai toc la goc con ngi ung vy. Chuyn v cai toccung nh chuyn v tnh yu, no va la hin thc cung va la huynthoai.


16/87

LY KHC CUNG 16


NON

Ngay Xa, Chang trach nang rng:Xa kia gn bo mt hai

Gi y ghe non ngang hai chng chao!

B trang phuc tng i y u cua c gai Kinh Bc c ta nh

sau:i non ba tm

Quai thao mt nhum, ao trm mt i

Cai tht lng em, bay tam vung si...Cai non che ma che nng, phuc trang, ngng, che giu

tnh cam, thm duyn, lam ep... Lai co cu:Chong chanh nh non khng quai,

Nh thuyn khng lai, nh ai khng chngHoc nh cu i lai:

Non khng quai non nghing non ngha,

Lam ca chang phai nga phai nghing.Ngay nong nc qua, c gai khat nc xin rut gu nc ging mat

ngay vao chic non, ung cho khat ri ra mt, ra tay. Hai anhch i bn nhau, n mt quang nao o mun ngh ngi, ho khng cnchiu, khng cn g ca ma trai non ra, ngi ngay ln non: a yu nhauta trai non ra ngi. Thnh thoang c gai soi chic gng trong non, cimt mnh, tin vao mnh, ngh bung: nhan sc nhng nay, ta chng s coluc cai non dung phe phy cho mat. Luc o, cai non thay cho cai quat.Cai non trong tay ngi s dung sinh ra nhiu ng tac va y ngh:

Qua nh nga non trng nh,


17/87



nh bao nhiu ngoi thng mnh by nhiu...

Kh , Gia ban trong canh quan ho, cac lin anh, lin ch hat rtbun: Khn, non i... i... lai y?.. La luc cac c gai tng cho cac bantrai cai non quai thao thn thit cua mnh. Cai non la tm long cua cgai, la vt nng tnh: Yu nhau, ci non cho nhau.

Chang trai Bc Ninh khng mun cho c ban gai cua mnh phai rach mua non. Anh ta t che tre an ly non. Cho nang i i xem him rm. Anh ta mun cai non o phai mang hi th va ni long cuamnh.

Trong tiu thuyt Tt en, ch Du vao nha Ngh Qu, che nghingcai non rach. o la mt kiu chao. Ngay xa, Ly trng hoc Chanh tngi cai non da co chom. No tng trng cho uy quyn va cao sang.

C gai mun t gia ra v, chang trai lin gi lai:Mnh v ta chng cho vTa gi cai non, ta cu th.C gai i non quai thao c coi la quai thao du dang. Bac xm

cha cai non nhu nhnh ra nhn tin thng cua ngi nghe sau khia hat bai Anh khoa bng khung.Cai non dung th bi:

Tnh em trao non nng th,

Anh v bm me liu b sang xin.

C gai co li ngh vi ban trai:Chang i bo non em ra

em i ch keo ma ch tra...Vit Nam la qu hng cua ba loai non: non ba tm, non quai

thao, non bai th. Va cung co nhiu loai non khac na nh: non la gi,non la co, non sn, non Ngh, non long chao, non thung, non giang, nonmnh phu, non xm, non qua ba, non tin vua, non da, non du, nonth, non lng, non i bin, non tu c (nha s) non chop v.v... Ph bin


18/87

LY KHC CUNG 18


hn ca la non la co, non bai th, non Hu, non lang Chung, non HuBng, non Vn nh... Cai non Hu trng n loe mt. Non bai th conc goi la non ngi tnh. C gai a dy thi goi la c gai sp n tuicp non theo chng...

Chic non quai thao tht c bit. Non co ng knh chng 70cm.Thanh non cao trn 7cm. Mt di co gn mt ng hnh tron bng nantre i vao u cho cn goi la chum non. Quanh chum non la nhngvong tre chut nho, khu bng ch mau, an cheo si rt cng phu. Noncon c trang tr bng nhng bng hoa, canh bm. Quai non lam bngdy thao en gm t mt n ba dy chp lai, bung vong dai xung...

Nguyn liu cua non la gm: la gi, nan tre va ch khu bng simoc. Ngi ta lam khun tron bng nan tre ri lp ln hai lp gi mongchut phen. T ay non ln n chom co 15 vong nan tre va ch khubng si moc.

Ngi ta lam khun tron bng nan tre ri lp ln hai lp gi mongchut phen. T ay non ln n chom co 15 vong nan tre, tc la co 15ng khu vong tron.

Cac ban nc ngoai n Vit Nam thng phai mua bng c mtvai chic non lam ky nim. Cac din vin, ngh s ngi sao nc ngoain Vit Nam lun tranh thu c hi i cai non Vit Nam ri chup anh,anh du s co mt cua mnh qu hng cua non.

Sut ca chiu dai lch s dn tc, qua my cuc trng ky, cai nonla hnh anh, biu trng cua ngi phu n Vit Nam. Chung ta khngth nao qun c hnh anh nhng chic non m, non ta ti trong cucsng lam lu mt thi, cung nh nhng chic non cua nng dn cp khothoc Nht, i dn cng phuc vu cac chin dch lch s. Nhng chic nongian d ma kin cng! Lai con nhng chic non nhp nh trong cacphin ch lang. Mt mai toc, mt vanh non... la ca mt n tng su sc,m a, la nh, la mong. Cai non la hnh anh va m hng cua quhng.

Thit tng trong cac bao tang vn hoa, lch s, ngh thut, chungta nn co hn mt phong trang trong gi lai hnh anh cua nhng chic


19/87



non Vit Nam tn tao, nhn nai, bi hung va tr tnh... Chung gop mtnet m a kho qun trong nn vn hoa truyn thng...


20/87

LY KHC CUNG 20


CHNGII: VUI CHI


21/87



HI C NGI CHUA VUA HA NI

- Hi m trong 4 ngay- Phi chua Vua bt thanh danh thu- Trn tai t gia hai u thu kit xut- Tuyn chon qun c ngi la mt cuc thi hoa hu.Hang nm, c vao nhng ngay 6, 7, 8, 9 thang ging m lch, chua

Vua lang Thnh Yn (ch Gii) m hi. Chua Vua la mt qun th ditch co ting, va la ni cua Pht, cua ao giao va cua Nho giao. ChuaVua c xy dng t i L, la mt b phn cua cung Tha Lng. ola ni Vua va cac ai thn ngh ngi vai ngay trong nm, chun b rat tri t an Nam Giao (nay la a im nha may c kh Trn Hngao) Chua danh ring mt gian th thn c Thch. Ngi ta khennhau C cao nh Thch Hi chua Vua, ngoai phn l ngn gon, chuyu la nhng trn u c ngi truyn thng sut my ngay m. Txa n nay, hu nh tt ca nhng cuc thi u c tng ln u din ra

chua Vua. Cac u thu qua c Nh thng! la quan qun, c ghitn vao bia a. T nhng nm 1930-1940, bia a chua Thch ghi tnnhng danh thu: Du, Yn, Lch, Luc (v ch Bc Ky), Chu Vn Bt, Tm (v ch Nam nh), Lai (v ch Hai Phong), h tng NguynThanh Hi, Nguyn Vn Hai v.v... Cac u thu siu hang cac tnh macha c t th chua Vua la mt iu n hn: Phi chua Vua btthanh danh thu . Tre, gia, trai, gai lang Thnh Yn u gioi c. Nu hokhng la u thu th cung la nhng ngi bnh lun, c vu, ng vinnhit tnh. Chua Vua cung la ni i lai tp np cua cac si c trongtoan quc.

Hi Chua Vua nm 1995 co 64 u thu chuyn nghip, nghip dva tai t cua cac cu lac b c: Chua Vua, Qun i, ng a, Ha Bc,Ha Ty, Quang Ninh, Nng nghip... tham gia. Thanh tch ni bt athuc v lp tre. Ho di dao sc khoe (iu nay quan trong lm), kin tr,


22/87

LY KHC CUNG 22


hng hai, nng v tn cng, co t duy khoa hoc, giau tr tng tng,trnh vn hoa cao... Vong u loai din ra t ngay 6 n ngay 8 conlai 4 u thu tranh ngi ba, t va nht, nh... Trong vong u loai, nhiungi mau c, tic cho my danh thu khng h kem ai, nhng ch vmt chut s h ma khng vao c vong trong. Thi u la nh vy? Conhng van keo dai my ting ng h, u thu i v sinh cung phai congi i theo, phong u thu v danh chi c bn ngoai.

Trong tai con phai canh giac vi nhng am hiu mach nc cho cacu thu nh: Gi tay trai la thoai, gi tay phai la tin, tay ngangbung la cm c. Nhng ng tac cua cac ngon tay, vic mi u thu iu

thuc la chm la sn hoc cha chm, ng tac vut mui, nhng libnh lun v.v... u co th la nhng am hiu.Ngay mng 8 co mt trn u c gia hai u thu loai kit xut

nhng khng d giai. Hai u thu phai xng pha trn sn c gn sutbui i nhng nc c hao hoa. Trn nay goi la trn tai t, co nhiunc i tai hoa, bay bm lam cho ngi xem lun xuyt xoa, khen ngi.

Sang ngay mng 9, oan qun c cua xa ng C, lang Dng Xa(Nhn) n chim lnh sn c. oan gm 16 qun n mc qun ao xanh,mi sau qun nam mc qun ao o, hai tng c nam va n. Ho n mcging nh cac hnh anh trong c bai tam cuc. Hai tng c ra lnh cho haiu thu ai din ra l vua c trc khi cho trn u bt u. Hai uthu lam l kiu con nha vo vi my ng tac nhanh, gon, kem theo myng tac vo thut hoa my truyn lai t ngay xa. Sau o, tng s haibn xanh va o i kim tra lc lng, quan sat bin gii bng nhngbc i cach iu co cht vu ao ri v v tr. Hai tng c pht c, ralnh bt u trn u. Ch huy bn xanh la danh thu Nguyn Tn

Cng, 27 tui, thuc si c Qun i Anh a xng pha trn mac tnhng nm con tui thiu nin, lai la con nha noi. Ch huy bn o laBui Dng Trn, 31 tui, thuc si c Nng nghip. Anh ni ting vnhng trn anh chuyn bai thanh thng. Trn u nay la trn tranhngi nht nh vi giai thng kha ln. Bn ngoai, trng lin hi, mi vch huy u b mt tiu ng i sat canh, anh ln nhng ting trngcon giuc gia. Ho u rt thn trong. Luc thm do, luc cm c, luc tin


23/87



nh mi... Ho phai t th ng va i lai iu binh khin tng sut5 gi lin. Cui cung, trn u hoa, phai u van th hai, keo dai thmhn 3 ting ng h na Nguyn Tn Cng mi ha c Bui DngTrn. Nc c y nhng yu t bt ng. Moi ngi v tay rao rao, horeo m y ri ngng lai xem l thu qun. Luc nay, oan qun c langDng Xa trnh din iu mua thu qun, chay c, qun c, bai t... Hong thanh hai hang.

ung la mt b tam cuc sng. Mt bn en, mt bn o, trangnghim ma thn thuc. Nh lai ngay xa, cac cu con chu ao hn. iqun c gm toan nhng trai cha v, gai cha chng mt hoa da phn.

Ho u la nhng ngi co thanh sc c la chon. Th la t nhin hnhthanh mt cuc thi hoa hu nho trong hi c xun.Hi c chua Vua khep lai qua van c quyt lit. Ngi ta lai ch

on nhng ngay nay nm sau.


24/87

LY KHC CUNG 24


XUN XA QUANG LAC

Dao y, cui nhng nm 30, Ha Ni ch con hai rap tung va cailng ni ting. o la rap Hip Thanh toa lac cui ph Ta Hin va rapQuang Lac, nay vao nha s 50 ao Duy T. Rap Quang Lac phn naoco ting hn. Mun chm bim mt ai o lam ra ve ta y, hoc noinng hach dch, khoe khoang, ngi ta noi vi anh rng: Gm, c lam

nh ng tng Quang Lac y.Rap nay thng din mt m tung va hai m cai lng. Co hm

lai goi la tung cai lng. Luc nay cai lng hi ln gia mt chut. angsau sn khu (rap hat) la ca mt cai bung dai va rng, hi ti. Ni yc coi nh nha tp th cua nhng nam, n din vin khng co ni ctru ngoai ph. Mi ngi hoc mi cp v chng chim ly mt khoangnho. Cua cai chng co g my, sang lm la chic ban, vai chic va li ghoc bng da cu. Cung co vai cai tu g con. C trai cai chiu ra la Vua

va ai khanh co th nm xung ngh c ri. V mt xa hi, nu Vuava ai khanh khng co thc tai lam cho khach mn m th cung d rakhoi nha hat ma i ban ph hoc ban nc u ph. Xen ke co vaikhoang cho cac din vin c thn.

Pha trn nhung nhng nhng si dy mc man va treo qunao. Chn, gi c vic xp ln pha u chiu. Ngi u giang sn o.Gian n thi, sng gi thac v... Ban ngay th th ma ti n ho ula quan to, nh la th sinh, cng chua... ca y. Ch cn co ting hat vi

cuc i la c. Co vai ngi ngh ngay tai rap bng cach ghep mychic gh lai, coi nh ging n ung th gp u n y. Chng ra bag ca cung co khi nu nng t chut hoc gop gao thi cm chung. Vic gcung hnh nh hng ln th lam.

Tuy vy, ngay Tt lai khac hn. Nha nao nha ny xao xao nu nu,chun b mt vai mon n keo dai c vai ngay nh tht bo om gng


25/87



hoc tht ng. Ho gop nhau lai goi banh chng. Vai gia nh t bathng u chiu cung cha me, ng ba. Nha nao co con nho th dan ttranh tt co con ln , m dng hoc Hng da. Co anh hay ch, viti cu i ch Han ln u ging:

Nhn tnh t ch, chng chng bacTh su nh ky, cuc cuc tn...Cac ao kep c thn va dang ng u c cac gia nh anh ch

mi n Tt cung trong vai ngay. Cac an em cung sm Tt mng anhch, vai thc gop vao.

Ngay 28 Tt la ngay n ung tng bng, v t ngay nay tr i chon ngay 7 thang ging la nhng ngay vao Xun. Nhng ngay 29, 30,mng mt, mng hai Tt u din tung sm moi ngi con chiXun, chi ph, thm ban be. Ho chi chn, t tm. N chi tam cuc,chi bai, lt bai, i m, tt o e tt en v.v... Nhng bui chi nay uco mt va ru. Ca n cung unng ru... Trong nhng ngay nay xutdin rut ngn ch con chng 1 gi ng h on nhng khach n boitung, loai khach nay nhiu va tht sp. Ho mua ve, vao mt lat ri ra

ngay. n ngi khac cung th. Nh vy la ban c rt nhiu ve. Mich co th ban c my ln ve. thng cac ao kep yu mn, nhiungi tung tin ln sn khu rao rao. Nhiu din vin c khan giaphong bao. Tuy theo tnh hnh, co th din thm bui.

Trc ca rap, dan mt i cu i giy o ch en tht ni:ao ao Kep Kep, ra ra, ao ao, va din, va hat, say sa v.Nam nam, n n, nhn nhn, nghe nghe, chng ci chng noi, ngh

suy i.

... Chiu 30 Tt, ai mun lam g th lam. Nhng din t 7 gi n 8gi ti. o la bui din tin nm cu on nm mi. n 10 gi m th tatca ao kep, nhn vin trong rap tp trung lai. Ban th t a c trangtr va bay bin chu ao. Co i cu i mng t:

Bc tranh vn cu treo ri cun


26/87

LY KHC CUNG 26


Th s tang thng pha lai bay...

Co a ngu qua, banh chng, mt, hng, hoa, nn. ng chuNguyn Vn Long n thp hng, chuc tt tt ca moi ngi. Moi ngichuc lai, ng chu m hang ng loat, mi ngi hai hao. Ai cung nh ai.Sau o, ng i t v Bi. Moi vic giao cho ng Nha trng nom. ngNha bng ru va mt ra moi ngi cung thng thc. Mi din vinhat ln mt bai hoc oan ngn ma mnh tm c nht nh n t vamng xun. Nhng luc nay la luc ho hat c hay hoc c tnh lch laci mt chut theo ngu hng. Ho rt n nhau v tay ngh. V du nh kepBa Thn ba mi hai ng ma hat oan T Vu muc dng th moi

ngi phai nn th. C Mao hai mi tam ng hat cai ch:Yn Phi Long tin chng ra trn th n ao kep nha ngh cung

phai cht lm ch chng noi g n khan gia. Goi quen la kep Ba Thnba mi hai ng, la v anh la kep nht, c lnh 32 ng mt thang.Luc nay gia mt ta gao co mt ng bac. Anh Sy Tin, ng Mn c 28ng. Anh ao Mng Long la cy nh phu, c 6 ng. Vang bong mtthi nhng kep nh Ba Thn, T Lin, T An, Tam Huynh Ky, BanVn,... nhng ao nh Kim Chi, Thuy Mao, Khanh Hi... la nhng tai

nng c cng chung mn m. Co mt ho, bao gi cung ng khach hn.Ho c bn ch: din, b, thanh, phn, tc la c v b mt, dangiu, ting hat va thn thai. i xem Quang Lac ma co mt trong ngunam quai (5 kep gioi) hoc tam n kit (ba ao kit xut) th moingi mi yn tm. Nht la vao dp Tt hoc u xun. Ban nhac ngixung quanh m cho cac khuc hat on xun si ni, phong tung. Thanghoc co mt, hai ao kep nao o nh qu, khoc ln rng rc. Moi ngiu v y, i ting phao giao tha.

Trong my ngay Tt, ng Nha trng nom sn soc tt ca moi ngi.Trach nhim cua ng ch tom gon trong mt cu: Lam sao cho bui dinco khach. Tuy vy ng phai lam th nao cho thy tung va cac ao keplam vic n khp vi nhau. Phai bit khai thac mt manh cua tngngi. Phai gn moi ngi. Trong nhng ngay Tt, ng giang hoa nhngmu thun, him khch. Ban thn ng cung xin moi ngi bo qua nung co nhng iu g khng phai vi anh em trong nm cu. ng phai lo


27/87



khoan tr cp hoc cho vay tin mt s anh em qua ngheo v trot anhbac, hut xach hoc n chi lang ph. lam quan ly nh ng Nha, trcht phai tt bung, qu mn moi ngi. Phai gi y cn thn. Chng hannh t mua ban cac th nh ru, mc hoa qua, thuc la v.v... ng unh cac ao i mua ri v tnh toan ch khng bao gi v con ng imua. Ngay thng, trong rap co th xay ra xch mch, cai co g o la victhng. Nhng trong my ngay Tt, t nht la n ngay mng bay,nhng iu o khng xay ra hoc nu co xay ra th cung c can ngnva dan xp vui ve ngay. ung gi ty, ng quan ly a treo sn mt trangphao t trc cng rap. Ngi chm la t la mt kep c moi ngi

yu mn va knh n v tai nng.Ting phao giao tha cua rap Quang Lac va dt, cac din vin,tng i tng i i xut hanh, hai lc.


28/87

LY KHC CUNG 28


THU CHI CY CANH

Trng cy canh la mt ngh c bit cua Vit Nam noi chung vaHa Ni, Nam Ha, Thai bnh v.v... noi ring. y la mt ngh tai t, co ti Ly, Trn c cha truyn con ni vi nhng ming ky thut btruyn. Nhng lang trng cy canh lu i va ni ting la Quang Ba,Nghi Tam, Hu Tip, Ngoc Ha, V Kh, Tn Mai, Tng Mai, Hoang

Mai, Vnh Tuy... Cac gia nh trng cy canh thng phi hp vi nghtrng hoa va nui chim, ca canh... nhng ni o tran ngp mui hngcua hoa va nui chim, hoa ngu, hoa hng... Xung quanh vn cy canhla nhng hang rao di, r, dm but... c xen ta cng phu, goi lanhng b hoa.

co cy canh, ngi lam vn, ngoai vic vun ti, xi, chm bon,con phai nn not, ct, ta cy rt t m, cu ky. Mun co mt cy tungnho, mt con rng bay, phai mt 5, 6 nm. Nhng hon non b co r si

bam vao cung cn co mt lp ru phong c knh pha di. tao cmt lp ru ep ngay thang nh y mun cung Phai mt 3, 4 nm.Ngi ta chia cy canh thanh ba nhom: Nhom trng m chun b

cho cng vic ghep, nen, un. Nhom cy canh phi hp vi non b. Cuicung la nhom cy th co dang ng, iu vn, hnh hai... toat ln mtchu mt y nim t tng, mt ni nim. Mt chu cy th co th ghepvi mt hoc hai loai cy khac nhau co nhng canh, ]a khac nhau hoavao mt tng th, nhm th hin mt tm trang.

Nhng loai cy nh sanh, si , ai, vong cach, tung, bach, phi lao,thng, dui, cm ngui v.v. u co th chit va ly xung trng vnhoc chu. Chung u co th vao th. Cy th phai tht gia mi co gia.Cang c thu cang quy. Ngi ta chon nhng cy non co dang ngthng, gon, khoe hoc co dang xiu veo, dang ngang, dang trn quamep chu, ru xung ri lai vn ln v.v... tao nn nhiu th cy khac


29/87



nhau nh th ngu phuc, th phng bay, th huynh , rng sa,rng vn, song i, th i gio th ngi i th nha hin trit,th tin ng, th ch i, me con, b tat tung kinh. v.v...

nhom cy co th mu t phai trng ghep hai cy lai vi nhaucung mt gc. Hai cy sat nhau. Co cao, co thp, co ln co be bam vaonhau. Cy to co dang manh hn nhng mm mai. Cy nho nung nu,qun qut nga vao cy ln. Canh cy an vao nhau co hnh tng khngkht, nng niu, u ym.

tao c hnh tng trn cho ngh thut, phai s dung cy,thn cy, canh, la, r, ngon, ru v.v... lam vt liu ging nh nha iukhc s dung t set, gach, thach cao... nn tng vy.

Ngi lam vn co c nhng cy canh tao th, nhng hon non bky v gi gm tm hn, tnh cam, y nim thm my, a la mt nghnhn. Ho phai chon la, su tm nhng loai cy, loai hoa quy him ritrng xung t hoc trong chu canh va quanh nm sut thang chmchut, xen, ta, un hnh, tao th cy co hnh con h, con voi, phng,hac... Ho con s dung cac khi a bot, a xanh co dang dp t nhin,em v eo uc, gia cng thanh cac hnh khi a dang lam thanh honnon b ghep cy vao. Vn cy th nh nui, rng thu nho lai, co cy,co la, co hang ng, chua chin, cu cng, ri co ca ban c tin, tiu phuganh cui v.v... Hn th na, cac ngh nhn con tao cac th cy theo tcua mt vai bai th hay, gi ln m h mt c gai tai sc, mt quan vngbn ng... lam nn vng vn, bng khung... Nao canh ngi ephoc thi nhn, khi thp thoang bn bong truc, rng tre, trn bn o codong sng tng tng xanh rn ma lau lach.

Cy canh Vit Nam la mt mang tm hn ngh thut Vit Nam.

Chung sanh ngang vi ngh thut cua ve tranh ng H, vi dn caquan ho Bc Ninh, vi gm Bat Trang. Nhng lang co cy canh la nhngcng vin c ao, lun co nhiu khach trong va ngoai nc n chimngng, hanh hng. C vao dp cui nm ngn Tt m lch, khach ncngoai nm np keo n cac lang cy canh. Ho ht li ca ngi, ky hop


30/87

LY KHC CUNG 30


ng... Cy canh Vit Nam a tng oat nhiu giai, huy chng cao quytrong nc va trong cac hi ch Quc t.


31/87



TRO CHI LI XOM

m nay trng sang. My nhom tre trong cac xom hop lai vinhau. Chung n t xom Luy dp dnh nhng bui hoa dm but, t xomAo co rng cuc tn hoc t xom Che. Chung hat m ln: anh trngtrng nga... Chung chia nhau ra tng nhom nho, chi u tro, nao nquan, on tu t, bt mt bt d, ao m u tim, nhay nga, trng hoa

trng nu, anh chuyn, rn xin thun v.v... Co nhng tro chi danhring cho cac em trai hoc ring cho cac em gai. Cung co nhng tro maca trai ln gai cung chi chung chung chi mt lat tro nay ri tham giangay tro khac chi c nhiu tro. Chung vui cai vui cua tre ln 10,mt sang, mi ti. Chung ch co mt nim vui bt tn. Hay chu y xemchung chi tro u tim. Ke i trn va ke i bt u ng ngn nh nhau.Tuy vy, hai nhn vt nay gp toan nhng iu bt ng, ng nghnh lamcho moi ngi ci m ca mt.

Tro trng hoa trng nu kha c sc. Mt i em trai hoc em gaingi dui hai chn. Ban chn em nay chng ln ban chn em kia chohai, ba em khc nhay qua. Sau o, lai chng ln my ban tay n xoe hoaln. C mi ln chiu cao c nng ln la hai em phai nhay qua thanhthoat cai ngon nui do nhng ban tay chng ln nhau, lam thanh ngonnui hoa, qua. Nu nhay khng cao, cham vao chn, tay, hoa qua cht caola thua, phai ngi xung, trng hoa, trng nu cho ngi khac nhay qua.Tro chi nay luyn s nhanh nhen nhng lai la chuyn cua cuc i.

Tro chi anh chuyn chu yu danh cho cac be gai. Nhng co khicac be trai cung tham gia. Bn, nm em be cung biu din mt c chuyngm 10 que nho dai chng 20 centimet. Ngi chi phai tung hng honcai (hon soi hoc qua bong), phai xp sp va chon tng que chuyn va hon cai t trn cao ri xung. Trong luc phi hp moi ng tac chi,ming con phai hat ln. Sut ca qua trnh khng b mt sai pham nao la


32/87

LY KHC CUNG 32


thng. Bai hat trong luc anh chuyn gm nhng cu hat tht hay nguhng, nhiu hnh anh va nhp iu. Nhng chung mang nhiu iuhuyn b va trit hoc:

Ga gio, co bay...Sang sng, ging cy caiVai hat vng...Xin c nang...Mi cai le ...

Ngi chi chuyn c lay i lay lai nhng cu hat co t xa xa ovi cai ve say sa va bun bun ta nh nhng li hat ru. Ngi xanhc lai rng ni dung bai hat noi v cuc sng cua mt ngi an ba tluc con be cho n luc v chiu. Ca tui th cua c be ch con nh co mtln vui lm, la luc gia nh chun b n Tt nguyn an, moi ngi quyqun xem gia gio. Ngay sau o la luc thn co phai bay sang sng i lychng xa, phai tay trng cy lua, trng vn, nghnh chin vi munvan nhng kho khn chn va kho khn le se xay ra... o la nhng ligi gm mun gi lai cho th h sau ma khng tin noi thng ra... Sthc, bai hat noi v cuc sng hoa vi thin nhin, lao ng y ngha vvn hoa cua no rt ln, lam rung ng long ngi mai mai...

Tro rn i xin thuc gm mt be lam ng lang gia va vai em Dmcht ly ui ao nhau hnh thanh thn hnh mt con rn dai. Mt emlam u rn. Mt em la ui rn. Cac em khac lam thn rn... Thylang xin khuc u va khuc gia, rn khng cho. n khi xin khuc uith rn thach ng thy ui: Thy c ui xem, ui c th cho...ui sao ni, v rn la vt trng sinh, luc nao cung co sc tre va nhanh

nhen. Con thy lang th gia ri...C nh th... nhng tro chi li xom tip din i nay sang i

khac. Lp tre nay qua i, lp tre mi lai k tip... Chung chi, chung hat,say m vi nhng nu ci mun thua, vi trng, vi gio, vi nhng mthanh thn yu cua xom lang...


33/87



CA VANG HA NI

Chi Ca Vang la thu chi truyn thng co t lu i ta. Ngayxa, cac ni nh phong khach, nha, vn cua cac gia nh quyn quy,nhng tao nhn mc khach, cac ngh nhn va ngay ca nhng lop ngibnh dn u co i ch cho b nui ca vang. Co nhng cai b con co cahon non b rai rac va gp ghnh nhng chic cu nho, tan cy, ngi

nh, chua c knh, nhng ng la vong, ngi n cui, con h, con nai...bng t nung ve mau. Nhng con ca vang vi hnh dang khac nhau nky la bi li tung tng. Mi con ep mt ve, chung bi xuyn qua cacam rong xanh nh bi vao trong my, ri lai bi i bi lai qua chic cuc mc. Chung tung ra nhng ta ao o thm, o nhat, o vang rc,vang thau... lam nn mt bnh minh rc sang hoc mt bui chiu tao i ong anh nhng tia anh sang bac. Chung bi sat vao nhau nh vchng, ua rn, nng ta ao cho nhau, u ym nhau, vut ve nhau tht

tnh t. Co con ra ve kiu hanh, co con lam dang e l, cung co con lai raorc tui thanh xun...Cung co luc nh phong ba ni dy, nhng chu ca c choi nhau

trc mt cac c nang. Nhng ri, cung chnh cac c nang y keo cac chura khoi cuc u. Chung lai i dao vi nhau vui ve va cung nhit. Thra, khng phai la chin tranh ma ch la ua rn, tp vo vi nhau vui veva cung nhit ma thi. Chung tung tng bn nhau trong ban nhac mm. Cung co ni nui ca vang trong chic ang c, co my ch Dngliu xanh, hoc ang thuy tinh. Noi chung, nhng an ca vang a taonn mt th gii thn thoai di thuy cung, tao nn nhng bc hoa ding, nhng bai th cho moi ngi, t nht cung la trong nhng gi phutth gian, ngh ngi, nhng giy phut suy t, trm ngm. b ca vang,ta thy song nc, xa khi, thy nhng ky nim, nh nhung.


34/87

LY KHC CUNG 34


nc ta, u u cung co nui ca vang. Ring Ha Ni, tptrung nht vao my lang Hu Tip, Ngoc Ha, Quang Ba, Nghi Tam,Hoang Mai, Yn Phu... Nht la Yn Phu, ca lang u chi, mua va banca vang. Co th goi la qu hng cua ca vang, v ngh nay co t lu iTrc y, nhng ngay giap Tt trung thu va Tt nguyn an, moi nhangoai ph u bay nhng b va ang ca vang ra ngoai ca ban. Nhngnm chin tranh, thu chi ca vang khng c chu y n. Ngay nay, nolai c khi phuc va phat trin rng rai. Cac ch ln trong thanh phu co ban ca vang Ca vang a tr thanh mt mt hang xut va nhp thu c nhng mon tin ln. Thang 8-1994, mt con ca Thanh Long ln

co tt ca cac gam mau cua nhiu loai ca vang tp trung lai bng gia gnmt cy vang 9999.Mt con ca Hng Long sm chiu thay mau sc nhoa phu dung nc cung n xp x 3 ch vang.

Ca vang bao gi cung c nng niu. Co iu, cac ging ca, loai cac i mi qua nhiu bin dang, di truyn, lai ging, ky thut nui v.v... Gia tr nhan sc va s a chung ca vang cung thay i tng thi kyvi thi trang, quan nim thm my. Nhng nm 1954-1955, dn chunga chung cac loai: Ngu Hoa Chn Chu, Vong Thin, an Phng,

Kim, Choi, Ma, Giap, Thn Tin, Ma Chiu, Hc Hng, Ngoc n...Nhng nm 70, du nhp t Hng ng, ai Loan, cac loai Khng Tc,Giang My, Ngn Long, Hai Thanh, Tra Hoa N... Nhng nm 1989,Malaixia, Braxin nhp vao ta cac loai Thanh Long, Hng Long. Nhngcao thu chi hoc nui ca vang, nhng ngi co nhng b ca siu hangcung c moi ngi tn trong va c anh gia cao chng kem g nhngvn ngh s ni ting. a t lu, ngi dn Ha Ni va ca nc vn connh b ca vang, hon non b nha c Ba Ty ph Hang Bac, nha cu TngTrinh ph Hang Chiu, nha ng Tim (Quang Ba), ng Hai (Yn Phu)

hoc b ca vang trong tha vn xanh bic va yn tnh nha ng Ca Ban, Bi, a dng lai ca mt bu khng kh trong liu trai ch d. Chungcung a gi y cho nhng vn th cua Vu Hoang Chng, inh Hung.

Thu chi ca vang thanh nha c c s ngh ngi tch cc, coc nhng gi phut l lng thoang qua, cha ng nhiu iu ky diubt cht n, goi la nhng giy phut l lng con ca vang. ni co nui


35/87



non b va b ca vang, canh vt y th, ca, nhac, hoa. Va lai by gi vicnui ca vang a la mt hang muc kinh doanh cua thng nghip. Cac treem rt thch chi ca vang. B ca a lai cho cac em nhng bai hoc vlong v thm my. No a cac em vao th gii thn thoai va hiu rngtrn i con co nhiu iu thu v, mi con ca nh mt bng hoa n dinc. Cac con ca bi mi gioi va nhe nhang lam sao. Co con nh mc aogiap i mu tru, xng xao nh mt chang dung s. No chin u vi kech. Co con khoc sng ca hai mt. No khoc thng ngi ban b t trn.Co con lai nh cht ln u mt vanh khn ngu sc nh th la mt vanh hung va mi chin thng tr v...

Cung vi thu chi cy canh, nui chim canh... thu chi ca vangcung la mt net ep vn hoa va mang tnh truyn thng va mang tnhhin ai. Thu chi ca vang cung la mt ngh thut... .


36/87

LY KHC CUNG 36


CHNG III: NGH THUT


37/87



NGH THUT MUA RI NC

ng Vin trng Vin Nhng nn vn hoa th gi, SrpKhaginaa, vit:

Sao lai co th tng tng c rng mt hnh thc ngn ng snkhu tm c a tn tai hn 1.000 nm b lang qun? Ma s tht a vtqua tng tng. Mua ri nc cua Vit Nam khng bao gi xa ri langqu ci ngun cua ho. Cung co nhiu ngi Vit Nam cha c xem vakhng bit n s tn tai cua no. Du vy ngh thut nghn nm nay avt ranh gii li ch, cht lng ma sang tao ra nhng din ta vakham pha co th ng vao hang nhng hnh thc quan trong nht vsn khu mua ri. Nhng ngh si Vit Nam la nhng khan gia cua mthnh thc din ta co mt khng hai trn th gii. Mua ri nc a lamgiau cho di san vn hoa nhn loai ngn chn nguy c b y vao trangthai n va lang qun , mt s din at u tu cua tai hoa nhn loai .

Bia a Sung Thin Din Linh lang ai, huyn Duy Tin, NamHa ghi chep vi 4.036 t ta bui biu din mua ri nc mng thovua Ly Nhn Tng (1121) vi s co mt cua cac quan trong chiu ngay 3,tun trng th 8, co ghi lai nh sau: Dong sng gn song. Mt con ruavang mang trn mnh ba hang a. No bi th tha trn mt nc riphun nc nh ma. Trong trng nhac m m, nhng canh ca cachang ng ra. Th la cac nang tin xut hin, mua iu mua Hiphong. Ho gi nhng canh tay mm mai, nhu cp may duyn dang,nhp vi li ca. Nhng con chim la bay n, u tng an, ri thi tainhay nhot. Nhng chu ln non tung tng... Rua vang nhn v pha nha

vua, cui u knh bai. Nhng bac tiu phu ging cung bn thu v.v. ..Ngay nay, trong cac tit muc mua ri nc c truyn, ngi ta laithy con rua vang phun nc, nhng nang tin vi canh tay mm maimua thn khuc canh sn bn manh h v.v...

Thang 3 nng 1984, oan mua ri nc Vit Nam gm 15 ngh sthc hin chuyn i biu din tai CHDC c, Phap, y va Ha Lan. n


38/87

LY KHC CUNG 38


u, oan cung c hoan nghnh nhit lit va c ca ngi ht li vinhiu li bnh lun trn 20 t bao. Nhiu bao nhn nh: Mua ri ncVit Nam a tra lai cho nhn ]oai mt di san vn hoa vinh quang matrc y no b nm trong lang qun m ngay 4-3-1985, tai hi trngBa nh, oan mua ri nc Vit Nam biu din trc 400 khan gia.Nhiu nha bao nc ngoai a n d va chup anh.

Bn b b nc co t phao bng. Nhng chum hoa ca hoa cai umau sc bay ln cao vut ri toa ra. Bn canh ct t phao bng la mtchic ct cao treo mt chic c li h u mau sc co ch Hi gia.Ting trng, ting thanh la, tu va, mo va an sao ni ln tng bng hoa

hp vi nhau lam cho cai khng kh hi he Vit Nam mun thu tranngp long ngi. Sau o, qua cac tit muc, chung ta gp nhng li thoaixen vao nhng lan iu cheo, dn ca, thn ca tuy theo canh theo tnhxay ra trn sn khu mt nc.

Lach bc manh tre gia nha thuy nh tam mai vut cong vi mausc rc r co nhng bc rem thu hoa la, rng phng cu ky va trangnghim ru xung, chu Tu bt u ra tro... Chu va ci va hoi:

- Ba con i!- i... - Ting ap lai va cac khan gia tre thch c gop thm

ting i tra li chu Tu.- Ti co phai xng danh khng nh?- Co ch. Khng th ai bit la ai?- Ti vn la ngi trn tri. Ti xung y t cai thu nc va la

hoa hp vi nhau. Tn ti la Tu.Chu Tu con khoe i iu na. Co ca c gai khn lua ym ao y

chu ta. Chu la nhn vt chnh cua mua ri nc. Chu rt tre, khoemanh, nhanh nhen.

Chu la ngi giao tro - va la h, la ngi k chuyn co duyn vacung la ngi bnh lun sc sao. Chu sng a hn 1.000 nm ma vn tre.Chu k chuyn xom lang, Ph cai d, khen iu hay. Chu keo c, tphao gii thiu tit muc, hat, ngm th, mua. Chu ku goi s lac quan,


39/87



s oan kt giup ln nhau va khuyn moi ngi nn ca hat va sangtao cai ep, cai hay cho cuc sng: Nn vn t sao n hoang vu?...

Ngi ta nem xung mt nc mt qua phao vt. Phao vt chayngon ngoeo di nc toa ra khoi, hoa xanh o gy ra ting chp chpri n toang. Trong luc rn rang va rc r nay, chu Tu rut lui vao trongmanh khng qun gii thiu cac tro bng my cu th. Lai mt ln naphao n, trng tu va, mo ni ln. Long, ly, quy, phng lung linh lao ra,nhay mua, ua gin. Chung phun khoi, phun la. Chung la nhng convt thing ling c sn son thp vang va c trang im bng snmai c ao cua Vit Nam. Ngi xa cho rng, nhng long, ly, quy,

phng k trn them khat mt cuc sng trn gian ngay cai ao langbao nhiu chuyn ly thu nho nhoi ma lp lanh. Ri n canh ng chimtp np, ni co nhng con co bay la bay la n moi canh, co nhng ngilao ng cn cu ang yu:

Chng cay, v cy, con cuChang r tat nc, con du i mo.Canh choi tru co anh h anh trng thuc giuc tru choi cho hng

va mt ngi trong tai vui tnh a din ta cai canh hi he, cai thu vuichi hao hng ma khoe khon trn ng trung.Tit muc Mua tin tht lung linh, huyn ao. Tam c tin xp

hang mua vi nhiu ng tac mm deo. Cac c tin c tao hnh rc r,ong anh xim y, nhp vi nhng khuc dn ca mt ma, m thm.

Mua ri nc cua ta hin gi co chng 30 tit muc c truyn, 20tit muc mi co gia tr.

Thng thc mua ri nc, chung ta c sng lai vi nhng li ca

iu mua a co trong mau cua cha ng chung ta va ngay ca cua chungta. Ta c thng thc tai ngh cua cac ngh s dn gian trong xomlang gn gui, c m mnh trong cai khng kh ci ngun rn rangnhng m thanh va mau sc thn thuc.

Mua ri nc la mt trong nhng hnh thc ngh thut sn khuc ao, la loai ri iu khin ngm di mt nc t xa, co Ha Ni,


40/87

LY KHC CUNG 40


Ha Ty, Vnh Phu, Ha Bc. Ha Hng, Hai Phong, Nam Ha, Thai Bnh,Thanh Hoa, Ngh Tnh...

Hiu qua nhiu mt, lin tuc gy bt ng va s tran y nguhng cua no a danh cho mua ri nc mt ch ng trong kho tang disan vn hoa Vit Nam cung nh trong nn vn hoa cua nhn loai.


41/87



MUA CHEO

tm hiu mua truyn thng Vit Nam, khng th bo qua muacheo. Mua cheo m vao mnh mt cach tham lam tt ca cac kh mua nhng a ban qu hng cua no cung nh bt c u ma no co th thuthp c ri nhao nn, thm bt, lam cho mnh tr nn giau co. Do o,ta thy mua cheo con co nhng du n rt m a cua nhng tro chi li

xom, mua thing, chay an, lam chay, anh bng, bai bng, mua en,mua nn, mua gy, mua khn, mua snh tin, mua tm tin, mua chayc v.v... Nhiu ng tac mua k trn t nhng thu xa xa a lu lai trncac vach a, hang ng Vit Nam. cheo, co nhiu ng tac tngchng nh khng phai la mua nh i, ng, i v tr, giao tip v.v... malai la mua. Co cu tm nim:

Nht c nht ng giai im vu (mi c ng u co mua). Nhiung tac nho thi, t chut thi ma thc kho th hin. Vai ao Hu trong

v Chu Mai Thn a mua ngay ca luc gn nh ng yn ma trong longy gio bao.Mua cheo chu yu da vao i ban tay, canh va c tay. Nh o cheo

biu hin nhng trang thai khac nhau cua tnh cam. Long ban tay trongtng nghn mt nghn tay cua Vit Nam co ve con mt gia. sachc Ai Cp cung ve trai tim va cp mi trong long ban tay. Ngi ta coiban tay nh cai nhuy cua tm hn. Vi mua cheo, ban tay con la mt, lami, la trai tim. Mua cheo co nhng c im:

1/ Cach iu cao. Mt vai c ch phi hp cua nhng ngon tay, mtnhn la tao c canh trng ln hoc trng tan. Ch vai bc i richuyn sang ng tac khac la u noi ln nhn vt t bo ni nay ma in mt ni nao xa xa lm.

2/ Mm deo, uyn chuyn. Mua cheo gn gui vi tranh lua cht trtnh, th mng.


42/87

LY KHC CUNG 42


3/ Nhng ng tac c th hin nhiu nht phn thn trn, canhtay, ban tay, ngon tay.

4/ Phong khoang, hn nhin. Nhng ng tac cheo khng ta tot,khng qua trau chut ma gn gui vi thin nhin.

5/ Mua kt hp vi hat. Din vin va mua, va hat. Hai iu nayn y vi nhau, b sung cho nhau. Mua cheo co 5 nhom ng tac chnh:

a) Nhom chay an. Gm nhng bc i luc chm luc nhanh, co netbun su lng, thng nh, bui mnh mng.

b) Nhom dng hoa. Ta nhng canh bng bnh my nc; ta tm hn

rang r, gn bo, mt c, duyn tnh...c) Nhom dng ru: ng tac chm, thing ling trang trong, knh

cn, tin tng.d) Nhom cp bng. Vui nghch, t do ngu hng s luyn.e) Nhom tu nhac. Gm nhng tit tu nhc i nhc lai, nhn

manh, nguyn cu, trm ngm...Nm nhom ng tac c ban nay lam c s, c cng vi nhng

ng tac phi hp hoa my ma bin hoa ra nhiu hnh nhiu ve, lt tanhng trang thai va kha canh cua tnh cam khc hoa nn nhng nhnvt y ca tnh. Tuy co bai ban, ]ut l ghim khc nhng mua cheocung nh loai ngh thut biu din khac, l thuc nhiu vao tnh cam,tai nng tnh nng ng, knh ngu hng say sa cua din Vin biuhin. Din vin tao ra cai thn co nhng d m thm my trong tngng tac mua.

Mua cheo co ve ep a dang, phong phu, nhn khng chan mt,

xng ang chim mt v tr quan trong trong kho tang mua truynthng Vit Nam.


43/87



HAT GIAO DUYN

nc ta, mi xun v hoc xun thu nh ky. Moi ni thng tchc l Tt, n mng, vui chi, chao on ngay mua bi thu, l rcThanh Hoang v.v...

Trong nhng cuc vui nh vy lun co mt nhng bui giao duyn,ua o, trng qun, hat xoan, hat gheo, sli ho, quan ho, hat um v.v...tai cua nhng cuc hat rt rng rai va ngu hng nh: ca ngi quhng, xom lang, nhng canh ep thin nhin, tnh yu trai gai v.v...Cht tr tnh, t s, hu tnh lun lun c nhn manh. ng ao dnlang va eac ni ln cn keo n d rt nhit tnh. Nhng ngi tham giahoat ng vn hoa nay thng chia ra mt bn nam, mt bn n. utin, ho hat chao nhau, chao tt ca moi ngi n thng thc vi nhngli ca hay, ti ep. Ho oai vi nhau, thi giong hat va s i ap thngminh. Nhng cang v sau cang gng va nng v cht phong tnh trai

gai. Bn n co th manh dan hn nhiu, chanh chua ngoa ngot va bnnam th l ra cai cht tan tnh va them thung, ua gin vi bn n. iphng cung chng chu kem, cung m , bm xm, chong gheo. Ringkiu hat um la d di hn ca. Ho noi luc tan la luc i nao vao i y,dt nhau vao mt ch kn nao o.

Hat um co nhng oan i ap nh sau:i ta gp g nhau y

Nh i bo gy gp bai co non

- Anh con son, em cung con son

c g ta c lam con mt nha

Ra vao ung cham ma nh thng.


44/87

LY KHC CUNG 44


y, s ung cham la s nh thng tch cc, th hin manh litqua hanh ng.

Hoc nh:- Cng em ven vay pht c

e ra mt lu l ngao ng

- Co cy ri mi co hoa

Co cng anh i lai mi toi ra c nang

- Lam hoa cho ngi ta hai

Lam gai cho ngi ta tru- i ta nh a li dao

Nng lic th sc, nng ra vao th co t nhau

- C kia ti tt rm ra

Tuy rng tt ep nhng ma cong chn.C gai lin ap lai:

- Em t trong o em raC sao em bit rng hoa ch tan

Hoa tan nhng nhuy cha tan

Mun xem, ch g tm man cho xem

Hoc nh:- Thn em v xe lam i dc

Th mi anh hung mt ming ngon

Th hng gia giao np nha

Sao anh sam s ra tung ta ma

- Khng bng i ma em hng

Em trn lng o da qua mc

Anh la ma, anh bt em ma hng.


45/87



Anh con trai c tm nhng phep mau bt c gai. Ma do s cnthit, a e ra phep mau tht v anh thy c gai sach bong, ti mat,y nhuc cam.

- Ba bn ni ti hoi, em chng mang

Ch anh cht v, em sn sang nhay sang.

Va... c nh th, hai bn nam thanh n tu... ho hat vi nhau nthu m, sut sang. Hat t i nay sang i no, khng dt.

Loai hat giao duyn nay co nhiu cu hat thuc ca dao, tuc ng mam a net phong tnh.

NTru y em ti vi tau

Du mn, du nhat, du cay, du nng

Du chng ln v nn chng

Xi dm ba ming vi long nh thngNam:

Cm lc th nh n gngCm khn nh tui, i ng nh nhau

Cm tru lai nh n cau

Cm bc nh en, cm ch nh kimN:

Ct vy ma thi

Gin vy ma thi

Chng em nh nen vang i... i em nha...

Nam:Ta v ta be canh la cm y

n mai ta c chn nay ta chi


46/87

LY KHC CUNG 46


Bn kia go, bn nay cung go

Co phai nhn ngai th do sang yBn kia nng, bn nay nng

Co phai nhn ngai th thng nhau cung...Hat giao duyn hay con sng mai trong cuc sng cua chung ta,

trong ca dao, trong cac cu chuyn k tm tnh cua dn gian, trongnhng cuc hi he nh am, no gop m thanh va hnh anh, lam duyncho nhng s gp g. No truyn t i no n i kia nhng cu hatc mi ngay mt mi me. Qua thc, nhiu nhng cu hat mi ngay

nay la mt phn nao hoa thn cua nhng cu hat ma nhng th h trcchung ta a hat. Hnh thc va thanh m cua chung a khac i, nhngtinh thn, hn phach cua no ch la mt. No ca ngi cuc sng, ca ngixom lang, ca ngi tnh yu trai gai mn nng khn ngui cua nhngngi con trai con gai sp sa va ang bc vao tnhtrng. Hat giaoduyn se con mai...


47/87



DIN XNG TRO MUC LIN - THANH TR

Bn nha ng ca Bin ang co chuyn bun. Me ng mi mt tui94. Cu chng m au g ma nm xung nh mt gic ngu. Ho hang, langxom n phung ving ng nght. Phng ken, thnh thoang lai c lnnhng khuc bi ai, nao nut, trm bng. Ni bt ln la nhng khuc iuqun, Lm khc, Con nhan lac an. Cac con, chau, cht cua ngi

cht u ng, ngi quanh c quan tai sn o co ch Tho, Sng duen, cht ken trng. Ngi ta cho rng nhng net nhac su ni ln an ui gia nh ngi cht. Nhng cung la tin ngi ra i. Chung amnhim vic giao cam gia cai cht va s sng. Do o, chung k lai nhiuchuyn lm. Trong ting nhac tng hp ma chu ao la ting ken pha coca m ma phun, ngay gio bc, nhng n bi thng v.v... Nang dutrng a trn 70 tui khoc ln ting khoc u tin vi giong k l, Mei , a ... cung mt kip... ngi .

Lin bn canh la nha ng Hai-y. ng la con th hai cua ngi cht.Tai y, moi ngi thn thuc t chc din tro Muc Lin - Thanh phi hp vi tang l va cu nguyn cho me gia.. o la tuc l a co tlu i cai lang Yn Sn nm sat chua Thy, cach Ha Ni chng hn30 kem.

Ngi ta t my ngon nn bp bung. iu nay gy nn mt khngkh b n, tm linh trong lan khoi hng nghi ngut. Cac din vin nam,n nghip d va t nguyn la nhng ngi nng dn trong lang xom.

Nhng trng, phach, an, nh n s va cu ky c ni ln. Trangphuc th ch cn sa sang chut t cac trang phuc lao ng thng ngay.Co thm hoc mn cua nhau my tm khn mau, chic khn tai cho ,my chic tht lng xanh, o... ng lai o c ve thm b ru, co thmchic bi cheo. Nhn vt chnh la A Pht, ai muc Kin Lin tc MucLin co c chic mu tht Pht gm 7 canh hoa sen. Mt mang cua


48/87

LY KHC CUNG 48


chic ao ca sa. Muc Lin cm gy tm xch!. My vai ong chung sinhth tha h, ai co g mc ny, co anh chut ma hng. Sn khu la haimanh chiu. Mt s cac ba cac ch ng xung quanh cung tham gia vaocuc biu din. u ca, cao, thp, beo, gy, gia tre, rng en, toc vn, ichn t... Ho co tac dung la gian va k ,k va hng ng nhngip khuc: Nam m A di a Pht.

Bac Mac co giong tt, ngm ln:Con i! t rng tri caoCng n cha me so sao cho bng.

Sau o, tt ca moi ngi u k thp n noi v 10 n c chinhcua cha me i vi cac con. y la mt bai tung ca bun ru, thng camma hung hn. Bac Hai lai ong vai Muc Lin la mt vai ma khng aitranh c vi Bac. A Pht Muc Lin y hanh c va tr tu, rt co longhiu vi me. Ngai xin vi c Pht c xung m ty thm me b hnhphat. Nguyn nhn phai chu hnh phat cua ba Thanh (me Muc vin)la v luc con sng, ba a lam nhiu iu ac vi cng ng. Muc Lingiang giai cho me va mt s pham nhn trong lao tu ho nhn ra sai

lm va chu sam hi. Khi ho a hiu ro iu tt, xu, ho c ra khoi laotu. i thuyn sang b bn kia chun b u thai vao kip sau va trnn nhng con ngi tt. Nhng ng tac thp hai tay trc ngc, mtnhn xa xi va nhng dang i y suy t... c din vin trnh din rtep. Nhng co luc, Muc Lin lai co dang i nhanh nh gio, luc gpghnh, luc i quanh my vong trong ting nhac va ting cu kinh lamcho moi ngi nh nn th. o la nhng bc i van dm cua i mtcon ngi trn gian. ng i ma la mua. Mua tht s la khac. n lucMuc Lin va hat kinh va mua gy tm xch th bt ra nhng iu

mua c xa a ngu qun lu ri, t nhin c anh thc dy. Canhmua tht dng bng bc ln cung vi ting thanh la dn dp, ting trngthuc luc nhe nh gio, luc nh ma... nh khc khoai... nh thn phncon ngi.

Ngi dn chuyn hat ln nhng khuc hat mc mac Khng haylm! Giong bac la th giong nguyn cht cha tng b pha ch. Mt


49/87



giong hat nha ngh un eo nao o vao y se b anh bt ra ngay.Nhng giong hat mc mac cua bau co cai hi nguyn thuy, co cai duynkip.

Bui biu din co y u cht sn khu, gm ca k chuyn, giaou, ngm ngi, oc kinh, hat kinh, mua, c thoai, hai hc v.v... Tt cac tng hp lai lam cho m din va ao ma va thc. Chung lin ktcuc i cua nhng con ngi lai vi nhau qua nhng net huyn thoai,ky c, hnh anh... t nhng i cha ng xa xa truyn lai, lam cho hogn bo lai vi nhau trong cai cam giaco chong chanh. Tt ca li cun hovao mt mi tnh thing ling ma cao ca la tnh me con. Ngi ta thy

cn phai hy sinh cho mi tnh o.Ca v toat ln tnh me con, tnh yu thng cng ng. V kch

cung rn e iu ac va lun nhc nh moi ngi rng cai thin va cai myse tt thng. V din mang tnh nhn vn cao. Chnh v vy, no tn taitrong long nhn dn t r t lu va tr nn ph bin khp cac lang qucua chung ta. No thng co mt trong nhng ngay nh am, l tt,ngay 15 thang bay xa ti vong nhn, lp xun hoc nhng am tangma ngi cht co tui tho gn 100 tui. Nhng nm gn y mua ri

nc, ba gia ng, han han va cn ma cua Vit Nam a lam nghingnga cac sn khu trong va ngoai nc. V Muc Lin - Thanh cungse nh vy. No cung la mt vt bau cua kho tang vn hoa Vit Nam. Coiu, no cha c nhng con mt cua cac nha nghin cu chu y y u c Kham pha va nng cao. Tuy vy, no c gi gn va knh trongtrong tm kham ngi dn. No la cu u gai, hay con th mc, su s.Nhng bn trong th ngot bui, m thm, quyn ru, nui sng c conngi.

Trung Quc cung co chuyn Muc Lin cu me. Ni dung cunggn gui vi tro Muc Lin - Thanh cua ta. Muc Lin cu me cua hoxut hin tai mt s tnh min Nam. Sn khu Trung Quc a su tmc hn 10 ban Muc Lin cu me quy nap, khai quat va nng cao.Cac hoc gia Trung Quc, Nht Ban, ai Loan, My, Anh... a co nhngcng trnh nghin cu v Muc Lin cu me. Ho con ang tip tuc


50/87

LY KHC CUNG 50


nghin cu su hn na. Din xng tro Muc Lin - Thanh cua tavn ang la mt manh t cha c khai pha.


51/87



NET TUNG

Sn khu tung la sn khu tng hp cua nhn vt c hoatrang, co phuc trang c l, tng trng vi mua hat, nhac m, phngphap th hin, do o cung phai da vao cac nguyn tc cach iu, c l,tng trng.

tung, cac nhn vt c uc lai thanh nhng khai nim cu thtng m-tp ring. Nao la kep vn, kep vo, kep rng, kep o, kep xanh,kep phong tnh, kep en, kep rn... V vai lao co: Lao vn, lao vo, mulanh, mu ac. ao co ao chin, ao thng, ao in, ao yu, ao lng...

Mi nhn vt co kiu ve mt va qui cach trang phuc ring. Nhngiu nay c coi nh chng ch cua nhn vt theo phng chm: Nhany giai ng, ngha la sc mt va ao xim u ln ting. Nh vua bao gicung i mu cu long, mc hoang bao. Hoang hu i mu cu phung,mc ao vang, i hai phng xa hoa va sc s.Kep rng mt xanh cotrong xeo, mang xim ao chen, qun xa cap. Thai s th i mu bnhthin, mt mc eo mang, i hia...

V ky thut hoa trang mt, ngh thut tung chu trong vao imt ta thn. Din vin m rng m cua hai con mt, lng may rm, tova xch tuy theo nhn vt, co khi rt dai. Mt c xoa lp nn trngrt dy. Co ba nguyn mau chnh la en, o, trng va dn xut cuachung. Vi b mt cua lan tng, h tng, tng ng (ln) th gi biutng con h tng ve d di. Lng may to, xch, nhon. Trn mt co

nhng net gn gn gui vi nhng vn h, goi la nhng net vn man enva nhng net vn nhat hn mau en mt tng im xuyt ln quanhhoc chm pha da theo rung cua c mt va ma. Cung goi la nhngng nan phan anh y u trong vai vo tng Ta n nh, con b mtThng Linh Ta lai mang biu tng con chim ng, biu th s thngminh nhanh nhen. Mui c bi qung hai bn canh nng sng mui


52/87


53/87



bnh thin. Pha bn ngoai mu cung c tao hnh nhng rng phngvang hoc bae, mt tri va cac ng trin sc s. Mu cung co kiu dai,rng, cao. Co loai gn thm nhng tua hoc qua bong mau rung rinhtheo ng tac va c ch cua din vin.

Tt ca cac nhn vt u i hia mau co thu kim tuyn. Hia co thnng chiu cao cua din vin ln t 7 - 15 cm. Cac tng phai co dangcao va ep. Rt ky ngi lun gi nhng vai quan trong goi la vai c.Th sinh th i hai vi nhng bc i lng thng. Mt vai nhn vt epnh Triu T Long (nam) hoc ao Tam Xun (n) co eo thm 8 la csau lng va b lng tr sc s, dai ma cong. tung, b ru, tay ao lng

tr va trang tr, va la ao cu c ao. Mt s quan vn hoc vnpha vo i mu co dai.iu khac bit v hoa trang mt cua cac din vin tung Vit Nam

vi Kinh kch Trung Quc la: Trn mt din vin Kinh kch Trung Qucs dung nhiu mau sc hn va mau nao cung c anh bong. Ho chiara nhng mang mau cu ky, chai chut Con tung Vit Nam th tnhcach iu cao n tao bao, mau sc t hn, gian d ma thi tp trung chu yvao xung quanh i mt. tung Vit Nam, nhng ng net ro rang,

th kch mt chut nhng la ngu hng. Vi tung, b mt c hoatrang, trang phuc la nhng tac phm my thut hoan chnh. ng ring,chung la nhng cng trnh v tao dang va sc mau con ong lai c chon ngay nay qua s th thach cua nhiu i. V vy, chung lam naonung ca gii trang tr sn khu th gii qua hai ln m trin lam v mythut sn khu truyn thng Vit Nam tai nc ngoai (1985 va 1987) vaa gy n tng manh me i vi cac nha nghin cu nc ngoai nVit Nam nghin cu v my thut va v sn khu...


54/87

LY KHC CUNG 54


TRANH SN MAI

V ngh thut tao hnh, sn mai ong vai tro hang u v chtliu truyn thng va tranh sn mai gi mt v tr quan trong trong nnhi hoa Vit Nam.

i vi th gii, tranh sn mai Vit Nam cung c c bit chu y vno co sc thai ring bit va biu hin ro tnh dn tc m net.

Sn mai con goi la sn ta, a co truyn thng lu i nhng thky trc, nhng tng g tai cac nh, chua, miu, c sn son thpvang. Nhng ban th, cu i, hoanh phi, th v.v... cung c x lybng sn mai vi nhng mau sc lng ly va bn chc. Cac my nghthu cng cung a la nhng mt hang xut khu co ting vang. Th kyth 16, ph Nam Ng (Ha Ni) la ph cua nhng ngi lam sn mai.Th ky 17, mt nha kinh doanh ngi Anh a c mt ky thut vin sangThng Long (Ha Ni) boc ky ngh sn mai cua Vit Nam.

T gn mt th ky nay, sn mai a c gii hoa s Vit Nam tmtoi nghin cu va nng sn mai ln mt v tr cao. Ho lam tranh sn mai,do o, sn mai c thm vao nhng cht liu phong phu vi nhiu loaibt mau, bt vang, bt bac, vang la, bac la, boat mau thc vt, vo trai, votrng v.v...

Cht sn ly t cy sn. Nha cy hng v, vao cac sai, bngtre an, y ln mt lp giy ban. Nha nay goi la sn sng, gi cang lucang tt. Qua nhiu ngay, nha b mt nc, ln men va lng ong, taora nhiu lp sn khac nhau, mau sc khac nhau, goi la nhng tui sn.Lp trn cung mau sm la loai tt nht. Sn cht lng cao vao thungg va dung chay khuy trong ba ngay lin. Sn se tr nn trong hn comau ging canh con gian nn goi la sn canh gian.

No se tr nn bong hn khi c trn thm t nha thng. Lai nha vao chu sanh va khuy bng chay st, sn se nga mau en huyn.


55/87


56/87


57/87



TRUYN V BC TRANH HNG DA

Ti v thm lang H, ti nha cu Quynh th cu cung va ra khoigian nha c. Cu bao: i, nha bao lai co iu g day bao y...

- Da, la hang con chau, xin n thm cu.- Cam n ng.

Cu Quynh a ti vao nha, mi ung nc che xanh va hut thuclao Tin Lang. Cu va mi Ha Ni v. Cu khng chu c cai khngkh Ha Ni. Ha Ni khng bit trng sang to hoc trng sung la g.Th th bit lam sao c cai cu: Sang trng sang ca vn ao? Bitc lam sao cai iu Sung hi thang tht... ? N long ngi chau homi ra Ha Ni, cu ch nan lai ba ngay ri nng nc oi v lang H. Vnha, cu con gop y cho bon tre khc lai nhng van tranh ng H c, coni ht nha nay n nha no, con nghe bon tre hat nhng bai quan ho ma

cu cho la quan ho rm v.v... Cu a 95 tui ma vn tinh nhanh, qucthc, ru toc nh bng, noi n chuyn cac bc tranh ng H, cu noimt mach nh th ch s ti xen vao se ct t mach suy ngh cua mnh.Ban n bc tranh Hng da cu ben k lai theo li cua cha, ng cu anoi vi cu. Ti ch con bit nghe va nh lai tng chi tit Va o cung lac m cua ti.

Ngay xa, c gn ht ngay Tt la co nhng am thanh nin namn ru nhau i chi xun... ho thach nhau ln treo da. Khng k danha ai, c cy nao d treo la treo try vai ba qua ly may. Chu nhnvn da rt i rng rai, ci m, khng ly tin. Chang thanh ninnhanh nhu, hoat bat treo thot ln cy da, gia ting hoan h m vating tan thng cua moi ngi.

Chang thanh nin mc qun ui ng rng, khng mc qun si lpnh by gi. Ngi ta goi cac c gai ra hng da. Le d nhin, co mt c


58/87

LY KHC CUNG 58


nhay ra lam vic o c gai ra khoi am ng, n gc da. Luc nayting n ao, ci ua ho het vang ln nh sm. Chang thanh nin s tayvao nhng qua da ri het ln:

- Ai i, xong cha?- Xong ri... C gai va tt ca moi ngi reo ln... .Mt qua da nho c tung xung. C gai vui qua, nng vay ln .

Moi ngi ao ti, v tay khen c gai va khen ca nhng ng tac h hnhcua c. C gai mnh trn, mc chic ym iu h hng. Giai tht lungxanh gi cap vay trang im rt nhiu cho thn th ngoc nga cua c.

y mi la man mt. n man din th hai co phn c sc hn. Mt cgai th hai ra hng tip. Ln nay, chang trai mu meo hn (con trai lath o) Anh ta tha xung mt luc hai qua da to va nang tht nhanh.Va th la hai qua da qua tai nay u lam tut vay c gai ra trcthanh thin bach nht. C gai bang hoang xu h, vt ca da, vi vangv vay ln, mc lai vay ri chay mt mach v pha nh lang. Bon trexum lai, tranh nhau hai qua da ma c gai khng nhn nay. mang vnha. o la im may ln.

- Chung ti c trn ci vui ve. ng cu Quynh noi ci rung cachom ru bac.- Tha cu. Co th v vy ma cac cu sng lu y a.- Ti khng bit. Nhng khng hiu sao, nm nao cung nh nm

nao ma bon con gai khng bit rut kinh nghim, c b tut vay nh?Phu n ho nhe da, ca tin chng? C vui ln la qun khng coi tri t lag. La tht chu nh? Da. Co th la nh vy.

- Ma th mi sng ch ?

Vng...


59/87



MY BNG HOA NGH THUT

Nhng nm 1976-1977, ti i cung vi my nha nghin cu mnhac ngi Bun-ga-r n d mt bui ca tru va biu din nhac c taimt cn gac nho trn ph Trn Hng ao. ao nng la ba Quach ThH, ng Truc Hin anh trng chu. ng Chu Vn Du anh an ay.ng inh Khc Ban thnh thoang hoa vao my ting an nguyt y

kch tch. Ting phach dao ln gion gia tung tng nh co gio,co ma, co ting long tha thit. Ba H hat ln:

La thu ri rung u ghng

Sng thu a la bao ngay bit ly

Nhan ven lai bay i

m th vn hot, ngay th ve ngm

La sen tan ta trong mNng mang giot l, m thm khoc hoa

Sc u nhum quan ba

Co vang, cy , bong ta ta dng

Nao ngi c ly tha hng

Nhng giot an ay rung ln : tng... tng... tng... tng... Nghenh ting an t ngan xa vong v. Chat... chat... chat.. tom, my ting

trng chu cua ng Truc Hin vang ln. ng lim dim i mt say sa,ngy ngt v bai th cua Tan a va giong hat ht ma rt hang hoacua ao nng. Nghe yu qua. Chnh trong cai trang thai tm hn changvang y ma ng Truc Hin mi gop c vao nhng ting trng hao hoa,xut thn.


60/87

LY KHC CUNG 60


My ngi ban nc ngoai cung nh my chuyn gia m nhac VitNam ngi nghe cht lng. Cac ban cam n, vai ng Truc Hin. Ti cungkhen ng: Ting trng cua ng hay qua. ng Truc Hin noi ngay:Nm nay ti 70 tui. Trong ting trng cua ti co ca nhng ting khocva nhng iu n hn cua ti. Ti a mt my chuc nm phiu bat, nchi. i ti a mt ca vn rung. a lam kh v con v nhng tingtrng nay o. Ti a mt i tt ca. Ch con lai co vai ting trng...

... Qua i chng vai nm , ti a hoc c nhiu iu mi thy likhen ng Truc Hin cua ti nm xa la dt nat. i vi nhng tingtrng ngh s em lai cai ep cho cuc i, lam cho ngi ta tr nn

trong sang nh bui mi sinh ra cua mt lao ngh nhn vao c tai hoabc nht Ha thanh ma khen mt cu nh vy la vung v.Vi ng Chu Vn Du, ti chp tay vai ng. ng cho bit ng hoc

an ay t nm 13 tui. an ay la cy an thing, cn dai lm2, co dygoi la ba dy tnh tang uc. ng thng theo cha vac an i xin hat canh, hat t thn, hat gi t... n nm 16 tui, ng a dam n vi cacgiao phng Thu Khi, Bat Trang d thi anh an ay vi nhng bccao thu. Gii cm ca Thng Long ht sc ngac nhin, ng a chim ngay

ngi vng cm, ang c ghi vao bang Phong thn nu ng la mtkep gia. Mt nha hat a ao ni ting Khm Thin c ngi i sn cacdanh cm, a 10 ln n tn nha ng mi ng v an cho nha hat.Thc tnh, ng khng mun dng got phiu lu. Nhng bui y, ng agp mt con ngi phi pham. Con ngi nay, nha hat i ra tip ng. ola a ao am Mng Hoan. Mt ao nng ca tru s mt cua Ha Ni malai hat c cua nhng lan iu tung, cheo, cai lng. Con v ngm thth ng Du, nha bao Phung Bao Thach, nha vn Vu Trong Can... baorng cha tng thy ai ngm th hay bng am Mng Hoan. Th la,khng chut do d, ng lai nha hat, an cho am Mng Hoan hat vangm th. ng a my ln c mi cung vi cac ng Ng Th Tun,inh Khc Ban, Chu Th Bn, Chu Th Nm, am Mng Hoan sangHng ng an, hat ca tru va ngm th thu vao a cho my hang Pathe, Asia, Colum-bia. Sau o, ring am Mng Hoan va ng con clin tuc trnh bay nhiu bai hat, bai th ghi vao nhng a nha, ban


61/87


62/87

LY KHC CUNG 62


bn vi ting an ting trng va vi nhng ngi ai m ng. ng sng cophn n dt, t noi, tnh cam , chng my khi ci.

Cac ban ngh ba Quanh Th H trnh bay cho nghe thm mtoan Dong phach. Tit tu ting phach tht k diu Li dong phachcua ba khng gian n la cm hai cai thanh tre, go ln mt manh tre.Phai go lam sao cho mt bn det, mt bn tron. Mt bn phat ra tingnng, mt bn ting nhe, mt bn trong, mt bn uc, mt bn cao, mtbn thp, luc khoan, luc dn. Hn na, ba la ngi va dong phach vahat.

Ting hat thanh tao la ba ngn ln, quyn vi ting phach nao naovi ting an trm m, ngot ngao. Trong khi o, nhng ting trng chuhung bin m vao. Chung tan thng, khen ngi va ra tuyn ngn:

Ke nay a gp tri ky. Ke nay yu ting hat va ting phach cua aonng lm lm!. ung nh trong quan ho bao: Ta yu ngi lm lmngi i!...

Ch co 3-4 ngi ngi trn mt chic chiu hoa, cung vi my nhaccu: phach, trng, an... a lam cho nhng ngi Phai nghe say m: say

th, say nhac, say ting hat, say tnh ban, say i ...Ngh thut ca tru cua ta co sc sng trng tn. Khng ch ringVit Nam ta yu thch ma no con lam cho nhiu nha nghin cu mnhac trn th gii say m n ni ng ngi khng yn.


63/87



VE MT TAO THAO

Ngh thut hoa trang la mt phn khng th thiu, c cua inanh va sn khu. C th hnh dung ma xem, 25 tp phim Ty Du Kylam say m hang triu khan gia man anh nho ma khng co hoa trangth in anh Vit Nam cung a nhiu ln gii thiu vi cac ban nhngthanh cng cua ngh thut hoa trang trong phim truyn. Di y

chung ti xin gii thiu vi cac ban cach ve mt Tao Thao, nhn vt niting trong b tiu thuyt trng thin Tam Quc Din Ngha cuaTrung Quc. Nhn vt nay cung a tng nhiu ln t vn hoc bc lnsan din sn khu va in anh...

Kep hat tung ni ting sut vung Bi va Ha Ni nhng nm1935-1946 la Kep Thuyn. ng la ngh s tung toan din, c cac cutrong ngh khen la toan thn giai ngh , ngha la ngh thut ymnh. Cac oan tung phai mi ng n din mi mong ban c nhiu

ve, nht la vai Tao Thao lai cang cn n ng.Ti vn la ngi yu thch tung t thua be va thng c trong

bung tro nhng khi Kep Thuyn sm vai. Ti say m cac ng tac dinxut, hat va nhac.

Nhng ti say m hn ca la ngh thut ve mt cac nhn vt tung.Cho n by gi, sau nhiu nam c trang b mt s kin thc v hihoa, ti lai cang say m ngh thut nay, nht la ngh thut ve mt TaoThao cua Kep Thuyn. Ti cho rng na th ky nay, ch co hai ngi

ong thanh cng vai Tao Thao la Kep Thuyn va ngh s nhn dnNguyn Quang Tn. Nhng ngi ve mt Tao Thao mt cach ngh thutcung ch co Kep Thuyn ri n ng Tn. Cai kheo cua vic ve mtkhng ch la ve ep net mt v phng din tao hnh ma phai ve sao cholt ta c tnh cach cua nhn vt Tao Thao. Ngi ta goi la mt trngTao Thao. Tht la kho khi b mt nhn vt tung khng co net o, net


64/87

LY KHC CUNG 64


en, khng co dn di, lm m. Mt Quan Cng o, mt Bao Cng en,mt Trng Phi rn ri v.v... u d ve.

Mt Tao Thao rt kho ve, lai la cai mau trng c ao. No khngphai la cai trng nh nhai cua cac c gai trong phong the, khng phai lacai trng kiu bach din th sinh; khng phai la cai trng tang toc maphai la mau trng cua bung con ca. Thng thng, mau trng tngtrng cho s trong sach, cao ep, nhng ngoai cai mau trng bung conca la lung nay, khng mt mau sc nao lt ta c cai thn cua TaoThao. Trong vn hoc, Tao Thao c miu ta: hung tai ai lc tuc tr,a mu, vn vo kim toan, vu phi pham, anh hung u mt, a nghi,

ghen ty, khu pht tm ta, gian tra, hung ac, ch ky hai ngi, gianngoan cung cc v. v...Mt nhn vt nh vy th phai dung mau g ve mt cho tht

khp vi cai cht cua con ngi ng ta tht la kho. Bt ky mau sc naove ln mt ng ta u m nhat va v duyn khng tai nao lt ta c cai, thn cua ng. Cai khoan dung hn ngi cung trum ln cai long ghenty v k, cai kh khai khac thng che y cai long ring qua qut. Caimu lc thin tai i lin vi cai gian ta khn xit ta. Cai ch kh ai

bang lai cha ng chut nho nhen, khn ngoan giao hoat, thnh tnh vagia di, khng khai va hen mat, hao hoa va cay c... Tt ca nhng thtrai ngc vi nhau u kho co ranh gii ro rt trong con ngi, TaoThao. Tt ca quyn lai rt hai hoa trong mt th thng nht. Mau sccua tnh cach Tao Thao phc tap nhiu mau ve khn lng. Do vy, chco b mt trng mi co th bao quat c. Mau trng la khng mau macung la tt ca moi mau cng lai. Ve mt Tao Thao v th phai dung nmau trng cua bung con ca. Cu th o la net c ao trong ngh thuthoa trang ma nhiu ngi cha bit.


65/87



CA TRU DONG NHAC DN CA HA NI

Nguyn ly cua ca, nhac c kim la nhm khai thac nhng nhn ttng phan v m sc, m cht i ti s hai hoa qua nhng phc iuan kt lai vi nhau. Ca nhac ca tru phu hp vi nguyn ly o. Tingan ay va cng va mm, uc, khan (giong khan la giong c giaiphong). Cy an ay dai lm2, co ba dy chung. m thanh cua no phat ra

la s cht loc cua an nguyt, an t, an thp luc, an ty ba hp lai.Mt mnh chic an ay thay th c cho nhiu nhac cu. Thung ankhng co mt hu. Ting phach kh gion, tung tng, m, nng tnh.Ting hat cua ao nng deo, mm, mt... Ting trng chu thang tht,bng khung, xa vi... Tt ca quyn lai vi nhau tao nn cai thao thcngan nm ma ngi Trung Quc goi la Thin c chi m? Gian n hngoi la s hp dn ln. - Ba loai nhac cu: Phach, an ay va trng chu lanhng nhac cu 100% Vit Nam.

Nm 1980, chuyn gia vn hoa cua t chc A.C.C.T la ng Zakpaa phat biu sau khi d mt bui ca tru Vn Miu: Bui biu din catru a cho ti hng mt loat nhng: nc mt, tnh cam, d di, tnhyu, s vut ve u ym va tm linh..

Ca tru co u cac th loai: tr tnh, lang man, s thi anh hung ca,giao hun... Cac bai hat ca tru giau cht th, ca. Chung thoang co netth ng, tranh thuy lac, lai thm cht dn gian, nhiu nhac tnh vakch tnh. Ca tru co chut bun. Nhng cht bun nay khng phai la cai

bun bnh thng ma la cai bun to ln: trm ngm, su lng, suy ngh,cam xuc no lam cho nhng cng vic b bn cua trai tim c hai hoa.Nhac s Nguyn Xun Khoat a bo ra nhiu nm thang nghin cuva hoc ca tru. Nm 1940, ng vit trn bao Ngay Nay. ng v phngdin hoa m ma xet, li hat a ao la khng th ch trch vao u c.Ta ch nn lng tai ma nghe s hp nht, i chiu, thng bng hoan


66/87

LY KHC CUNG 66


toan cua my loai nhac kh gop vao vi li ca. Nm 1944, ng lai vittrn bao Thanh Ngh: Chung ta co th t hao rng, khng mt ting hatnao trn th gii co th ep nh ting hat cua ao nng ca tru! ng laithm : ao nng la con chim hoa mi cua th ca Vit Nam Sut cachng ng gn 1000 nm tr lai y, ngi Ha Ni khng bao gi saolang ngh thut ca tru k t khi dong nhac nay con la hat ca nh,hat thanh th ri vao kinh . Va ri no lai t kinh ma tr v vithanh th, vi cac xom lang. No khng ngng c cai tin, hoan thinca v hnh thc ln ni dung tr nn li hat ca tru ngay nay. No clan toa i moi ni va cung i nhiu nc trn th gii. y, thanh va

sc cua no cung c nng niu, knh n. T nhng nm 1980 - 1940, Ha Ni lun t chc nhng cuc thi hat ca tru va anh an ay vi stham gia cua nhiu ao kep quai kit, hang nht Ha Ni va t cac tnhBc Ninh, Thai Bnh, Nam nh, Sn Ty, Thanh Hoa, Ha T nh v.v...Cac cuc thi c t chc long trong tai n giao, phng L Kh, nHang Quat, n Ph Hu, n Ngoc Ha, Hang Giy, Thu Khi, Gia Lm,Bat Trang... Ngi oat giai nht c phong lam thu khoa. Ngi oatgiai nh c goi la a khi. Phai la ngi c giai trong cac cuc thi nay Ha Ni mi la tuyt my, la ang mt. Ho bao nhau: Phi Ha thanh btxng cm ca. Co mt ln, cu thn sinh ra ba Quach Th H la ngiKinh Bc, co tai ca nht Kinh Bc, lai co nhan sc lng ly, a chcmm c thu khoa. Nhng khng may, ba ch c a khi, ba n nnmai va quyt tm ren luyn cho con gai c oat danh hiu thu khoa thayba. o la ca mt s n hn truyn kip.

T nhng nm 1930, thanh phn nhom trnh din ca tru lun ccac nha nho, nha th, hoe gia cung vi cac tai nng dn gian hoan thin nhom c rut tht gon nhe n ni khng phai thm mt thanh vin

nao ma cung khng th rut i c mt thanh vin nao.Nhng nm 1930 - 1935, cac danh ca am Mng Hoan, Quach Th

H, Nguyn Th Phuc, Chu Th Bn, Chu Th Nm va cac danh cminh Khc Ban, Ng Th Tut, Ph Vn Tho.. thng n Hng ng ghi nhng a hat v ca tru. Danh cm Ph Vn Tho la thy day cuaNhac s Nguyn Xun Khoat.


67/87


68/87


69/87



GIONG HAT XM BNG KHUNG...

Xm la loai hnh hat noi dn gian Vit Nam do nhng ngi mutai nng, co nhiu tm t, mang ting an, giong hat gop vao vi cuci. o cung la cach kim n duy nht cua ho. Ngi hat xm thngva hat va an (an bu ng b). Cung co khi anh ta keo nh, keo hhoc s dung nhiu loai nhac cu. Ban hoc v xm anh trng mt mt

va anh cp ke. Cac bai hat xm thng mang tnh cht t s, k vnhng ni dung phan anh hin thc xa hi. Co bai ln an nhng hintng khng hay. Co bai ln an, ph phan, than van, khuyn rn...

Theo li vn, giai iu c bin hoa trn nhng m hnh, tit tuchu ao tng oan hoc keo dai, su lng, luc si ni, rn rang, luc buntham. Thnh thoang lai co nhng oan Lu khng: Xm khng hat machm chu, say sa biu din nhac cu. Anh dn ca tm lc, tr ht tai hoari tao a hat oan sau. n nhng oan tr tnh, hu tnh, bi hung...

anh xm rn mnh, ngng cao u. i mt khng nhn thy g chng vao xa lng mnh mng. Tay gy an hoc keo nh nhn nha,vut ve va ca ln nng nan, si ni, y kch tnh. Nhng luc nay lanhng gi phut xut thn cua xm, gy c mt s vng vn lu daitrong long ngi nghe. Do vy, nhng ngi thng thc thi nhau vttin vao chic chu thau bep thng cho xm.

Cac lan iu cua xm thng toat ln tnh cach tiu biu cua tmhn Vit Nam: Quy trong ngha tnh, chung t

Documents

Ha Noi Van Hoa Va Phong Tuc(Q3)_787