HACI BEKTAŞ VELİ Araştırma Dergisi

KIŞ'2000 / 16

1. DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİNDE BALABANLILAR, OSMANLI İMPARA TORLUGU ve İTTİHAT-TERAKKİ İLE İLGİLİ BAZI BELGELER ı

Vatan ÖZGÜL

Araştırmac ı

Balaban l ılar'ı n bö lgedeki devlet yetki lileri ile yakın ilişkile r i olduğu hat­

ta bazı bürokratik ya da hukuki mesele­lerde yard ım gördüklerini belgelerden

anlıyoruz. 20 Temmuz 1908 yılında zamanın Diyarbakır Valisi tarafından

Ba labanl ıl ar1a gönderilen mektup bu konuda bir fikir vermektedir 2.

1. Dünya Savaşı ve sonrasında geli­

şen olay la rı anlamak açıs ı ndan, aslında

ilk olarak, ittihat ve Terakki Cenıiye­

li'nin oluşum aşamalarını irdelemek gereklidir diye düşünüyoruz. Ancak bu

olay tek başına bile ele alınması zor ve yüklü bir konu olduğundan Genç Os­nıanlılar'da n İttihat-Terakk i'ye olan sü­

reçten burada bahsetmeyeceğiz. Bizim

açımızdan önemli olan noktalar, ittihat ve Terakki Cemiyeti'nin 1. Dünya Sa­

vaşı'dan hemen önce ve sonras ındak i -genel anlamda- Dersim'deki aşiret lere

karşı olan tutumu ve bu arada Balaban­

l ılar'la olan ilgisi ve o günkü şartl a rda

yürütülen örgütlü nıücadeledir3 .

1908 yılında bir cemiyet, 1913 yı­

lında ise parti kim liği kazanan ittihat­Terakki'nin Balkanlar'dan Doğu Ana­dolu'nun en ücra köşesine kadar ula­

şan etkisi ilgi çekicidir. Zamanın ula­şım ve iletişim olanaklarını da düşün­düğümüzde örgütlenmedeki başarısına hayran olmamak içten deği ldir.

Siyasal alanda örgütlenmesindeki başarıs ı n ı n dış ında ilgi çeken ancak i tti­hat-Terakki ile ilgili birçok kaynakta vur­gulanmayan bir olay vard ır ki, o da itti­hat-Terakki'nin Anadolu'da yaptırdığı

etnik-sosyolojik alan araştırmalarıdır. O dönemde İttihat Terakki'de görevli bir

araştırmacı-sosyo log olarak Ziya GÖ­KALP, Anadolu'nun çeşitli dinsel inanç­ları ve etn ik grupları olduğunu vurgulu­yor ve bunların incelenmesi gerektiğini

söylüyordu. Bunun üzerine parti, Kızıl­başlar'ı ve Bektaşileri incelemek üzere Baha Sait'i4, Ah iler' i incelemek üzere

Bursalı Mehmet Tahir ve Hasan Fehmi Hoca'yı, Ermeniler'i, Çingencler'i, Alevi ve Bektaşi l er' i incelemek üzere Esaı

Uras Bey'i Anadolu'ya göndermişti rS.

Ayrıca Ziya GÖKALP de Kürt Aşiretleri üzerine sosyolojik araştırma yapmıştır6.

Bütün bu alan araştı rmalarının sa­

dece bir meraktan ileri geldiğini düşün­

mek akla pek yatkın gözükmüyor. Bu

ljıa. &(JQ.ıc ~ il tU 'U:>OQ ( J f,

araştı rmalar ve İ tti hat-Terakk i'n i n Do­

ğu'nun en ücra köşesindeki aşiret lider­

lerine kadar ulaş ıp örgütlemesi -daha

doğrusu bu örgütlenmedeki başarısı­

bütün bu gayretlerin bell i bir amaca

yönelik, bilimsel-rasyonel bir tavır ol­

duğu kan ı sın ı uyandırıyor. Nitekim bu

anlatılanlar ile Balabanlılar'ın İllihat­

Terakki Cenıiyet i'ne g i rişleri ve sonra­

sında ortaya çıkan ge l işmelerde İttihat­

Terakki ile b irlikte hareket etme bi linci,

saf ve içten vatanseverl ik duygusunun

ilerisinde, örgütlü ve bilinçli bir hare­

ketin varlığını gösterd iğin i söyleyeb il i­

riz. Ekler kısmında sunacağımız 1. de­

receden kaynaklar (mektuplar, belge ve

telgraflar) bu görüşümüzü destekler ni­

teliktedir.

Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti

Erzincan Kaza Merkeziyes i tarafından

Balabanlılar'ın 1 iderine -büyük bir ola­

sılı kla Gül Ağa'ya- gönderilen 25 Ma­

yıs 191 O tarihi i mektuptan, Balaban l ı ­

lar'ın İ ttihat ve Terakki Cenı iyeti'ne ka­

bul edildiklerin i an lıyoruz7. Güllü Bey,

tarih i belgelerde Gül Ağa, Gül A li Ağa

(Bey}, ya da Ali /\ğa (Bey) olarak -ama

en çok Gül Ağa olarak- geçmektedir.

Ası l ism i Güllü'dür8. Yazı içerisinde

biz de Gül Ağa ismini kullandık. Gül

/\ğa, Erzurum İ spir Savaş ı 'nda bu lunan

(Küçük} Gülabi Ağa'nın torununun to­

ru nudur9.

Gül Ağa ve oğu lla rı Kamer GÜLŞEN

(soldaki) ve l lalil GÜLŞEN (sağdaki)lO

İtt ihat ve Terakki Cenıiyeti'nin, ger­

çek leşt i rd iğ i etkinlikleri, devletin var lı ­

ğı ve bütünlüğü ile ilgili olayları, birlik

ve beraberliğ i gerektiren önemli sosya l­

psikolojik olayları, çeşitli zamanlarda

üyelerine te lgraf ya da posta aracı lığ ı y­

la bi ldird iğ i ni tespit ediyoruz ı ı. Ayn ı

bağlamda Erzincan Mutasarrıfı tarafın­

dan 23 Ekim 1912 tari hli bir yaz ı ile

Balkanlar'da devanı eden savaşta, Os­

manl ı askerlerinin i h t i yacı olan bazı

nıühünımat ı n sağ lanmasında yardımcı

olunması iç in Gül Ağa'dan yardım ta­

lep edi lm i ş, hatta bu yardım ların top­

lanması için oluşturulan belediye ko­

misyonuna, Gül Ağa'nın da bizzat ka­

tı l mas ı istennıiştir12. Bahsedilen Erzin­

can Mutasarrıfı, Esat Rauf Bey olsa ge­

rektir. Kendisi 30 Ekim 191 O ile 31

Ağustos 191 3 tarih leri arasında görev

yapmışt ı r 1 3.

Görüldüğü üzere Gü l Ağa namlı

Balaban Aşireti l iderin in önemli bir

imaj ı vardı r . Bu görüşümüzü Nuri DER­

SİMİ de doğruluyor. Balaban Aş i ret i li­

deri Gü l Ağa'n ı n Erzincan çevresinde

büyük b ir etkinliğe sahip olduğunu

söylüyor14. Benzer etki Erzincan ittihat

ve Terakki Cemiyeti üzerinde de o lma­

lı ki kendisine Merkez i Yönetim Kurulu

Üye liği görevi veri l iyor. Demek ki Ba­

laban Aşireti l ideri olarak Gül Ağa'ya

güven duyu luyor ve yararl ı hizmetler

vereceğine i nanı l ıyor15. Ba labanlı ­

l ar' ı n, Erz incan ve Dersim bölgesine

yayılm ış çevre aşiretlere oranla faz la

nüfusa sahip b ir aş i ret o lduğu göze çar­

pıyor. Ali KEMALİ'nin Erzincan (Mer­

kez), Refah iye, Kemah, Ku ruçay, Plü­

mer ve Kiğ ı 'y ı ele alarak hazırladığı

tab lodan o dönemde, Balabanlılar' ın

en faz la nüfusa sahip 2 . aşiret o lduğu

görülüyor16.

Balabanlılar'ın yaşadığı bazı bölge­lerin, yine Balaban ad ıy la anıldığ ı n ı

tespit etmek mümkün. Zaman ı nda

Sansa deresi o larak adlandırı l an dere­

nin sonradan Balaban deresi o larak ad­land ı rı l dığ ı bildirilmektedir17. Adı ge­çen dere kenarına Balabanl ıl ar' ın , Ka­

nuni Su ltan Süleyman zamanında yer­leştiği ileri sürülnıekted ir18: " ... Plümür

yöresinden Dersim'in Kuzeydoğu hu­dudunu kucaklayarak, Sansa boğazın­

dan geçer ve Keçelan, Balaban Aşiret­

leri yörelerini kısmen su la yarak ... 19 11

Aşi retlerin yaşadık l arı yerlere kendi isimlerini verme olgusunu -bir kolu Ba-

labanlılar'a bağ l ı o lan20 - Bal ı yan Aşi reti

için de tespit etmek mümkün. 1830-

1919 yı lları arasında yazılm ı ş devlet sal­namelerinde Balyan Nahiyesi21, Balyan Suyu22 ya da Ba lyan Dağları23 şeklin­

de Bal( ı )yan lar'ın yaşad ı ğı çevrede kendi adlarını anımsatı r çoğrafi yerler ve yerle­

şim merkezlerinin adları kayı tlı idi . 6 Ni­san 1912 tarihinde Halet Bey tarafından

yollanan telgrafta da böylesi bir durum göze çarpmaktadır. "Erzincan' da Bala­ban Nahiyesi Ağavatından Gül Ağa'ya24 ... " Ad ı geçen Halet Bey' in, o dönemde Erzincan milletvek il i olan Halet Bey oduğunu zanned iyoruz 25.

·1913 senesine doğru Ba laban l ı Gül

Ağa'nın İttih at ve Terakki üzerindeki et­kisi o ldukça artmıştır. Belgelerden an la­

dığım ız kadar ı yla Halet Bey, Gül Ağa üzerinde oldukça o lumlu bir etki uyan­dırmış26. Halet Bey için çalıştığı an laşı­

lan Gül Ağa' dan, Erzurum' da bu lunan İt­tihat ve Terakki Cemiyeti Erzurum-Van Vilayetleri Müfettiş i Hilmi Bey tarafın­

dan, 1914 senesi için de benzer gayreti göstermesi isten iyor. Hi lmi Bey, Halet

Bey' in Erzincan'dan mil letvekil i o larak seçileceğini b i ldiriyor27.

Erzincan Mutasarrıfı tarafından gön­

derilen 19 Ocak 1914 tarih l i bir emir i le U luk ı şla' dan Sivas yolu ve D iyarba­kır' dan Harput yolu ile Erzurum'a gide­

cek olan b irliklerin -muhtemelen Rus­lar'la mücadeleye gidecek o lan birl ik­lerin- konak l amas ı ile i lgi li konularda,

konaklama yerlerindeki halkın gerekli gayreti gösterip yard ı mda bu lunması ,

aksi takdirde divan-ı harpce ceza land ı ­

rılma durumunun sözkonusu olduğu

bi ldirilmekteydi28. Bahsed i len Erzin-

can Mutasarrıfı, Süleyman Fethi Bey ol­sa gerektir. Kendisi 13 Ocak 1913-28 Mayıs 1914 tarihleri arasında Mutasar­rı f! ı k yapnı ıştır29.

5 Eylül 1914 tarih inde İtt i hat ve Te­rakki Cemiyeti Erzurum Müfettişi Hilmi Bey tarafından Gül Ağa'ya gönderilen

mektuplan daha önce Erzincan'da Gül Ağa ile Balabanlılar' dan asker alma ko­nusunda konuştuklarını anlıyoruz. Hil­mi Bey, şartların çok kötü olmayıp sa­dece 50 askerin yeteri i olacağın ı , gön­dcri lecek olan askerlerin Balaban Aşi­

retine mensup olduklarından, rahatlık­ları için ayrıca ilgileneceğini bildiriyor. İttihat ve Terakki Cemiyeti Erzurum Müfettişi Hilmi Bey, Ba laban l ılar'ın ön­ceki olaylarda göstermiş oldukları gay­ret ve başarıdan dolayı, böylesi bir ilti­fatta bulunuyor olsa gerek30.

EKLER 1

Balaban Aşireli Rüesıisına

Füıüvedi Efendiler,

Mazhar olduğum atifet seniyye-i

hazreti hilafiyetpenahiden dolayı tebri­ği mutazammın telgrafnameniz muh­teviyyat ih las aya.t ı ndan iktisap mem­

nuniyet olunarak adime-i hayriyeleri tekrar kılındı. Gül Ağa'nın biraderi ile İsmai l Ağa'nın mahdumuna ait vak'a neden ibaret ise tafsilatının ve ne neti­ce hasıl o lduğunun iş'arı beyan olunur. 7(femnıuz/1 324

Diyarbakır Valisi

..... Jji . . ~ a• . "' • ;

~\4 1 ,ıt .ı . .'!.. ~. J:if:t:~:i·/"_ ... "P .J L( · .. _..,, vı/.:. 1

'

EKLER 2 Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti zasından

Halil Ağazade Gül Ağa'ya Erzincan

6 Muhterem Kardeş,

Cemiyetimizin ittihat kulübüne aza intihap olundunuz. Ku lübün reis ve

aza lar ile görüşü lerek mübarek vatanı­

mız ı n her suretle tealisine müttahiden

ibzal-i hamiyet etmenizi bekleriz. Aziz

kardeş.

12 Mayıs 1326

Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti Erzincan Kaza

Heyeı MerkeZiyesi

resmi mühüıi.i

EKLER 3

Muhterem Vatandaşlar.

Vatanı bütün dünya biraraya gelse

en son ferdine kadar müdafaa ettiğimi­

zi isbat için teşkil olunan Müdafaa-i

Milli Heyetleri'nin Umum Kumandan­

l ı ğı'n ı mücahid-i hürriyet Enver ve Ni­

yazi ve Eyyüp Sabri Beylerin merkezi

umumiye kararı ile deruhte ettiklerin i

umum vatandaş larımıza tebşir eyleriz.

Kongre kemali muvaffakiyetlc bu

gece itmam-ı vazife etti. zayı sabıka ip­

ka olunarak Merkezi Umumi Paris Ate­

şe Militeri Fethi, İstanbul Mebusu Nesi­

mi, Erkan-ı Harbiye Kol Ağası Halil,

Dahiliye Naz ı rı Sabıkı Talat, Tıp Fakül­

tesi Müdürü Ali Bey'lerin ilavesi ile teş­kil olundu.

Dün Trab lusun (Selam) Nahiyesi

Müdüriyetinden bugün (Deme) kayma­

kamı ile liman reisinden merkezi umu­

miye gelen, resmi telgrafname ile .ital­

ya'nın Trablus İ stikamı 'ndan atılan top­

larla üç zırhlının hasara uğrad ığını ve Demeye alçak İtalyan donanması asker

çıkarmak için vukua getirdigi bombar­

duman ve hücumun merd ane defed il­

diği ve ahali İ s lamiye'nin kuvvet mane­

viyesinin fevkalade yerinde olarak Ce­

nab- ı Hakka bilistinat mukabeleye ha­

zır o lduğu tebşir olunur.

Şimdi .Derne kumandanı Nazif Bey­

den alınan telgrafda italya'nın üç zırh­

l ıs ı nın yalnız hasara uğrad ığı değ il büs­

bütün yanmış olduğu tebşir olunur. 29

Eylül 1327

Osmanlı İllihat ve Terakki Cemiyeti

Erzincan İdare Heyet Mühürü

.... ,.._ ·~-ı "' ~ı .... 1 . ı . _,. !; :

. :-·"· -ı~/. ~'.~~

• ":~i ;0;... c:;o,,~ """'-. : . ;; ;· . . .

• f • •

:. -'-'ı:J

.. ,:,.,, .J~ı

...... ~"~:--'~· ........ . . • .-.1

--1----··

EKLER 4

Balaban Aşiret Reisi Glil Ağa'ya

Muhterem Kardeş,

16 Mart 1328

Usuli dairesinde icra kılınan inti­hapta muntahibe-i saniler tarafından

intihap olunup hcyet-i merkeziyeye ir­

sal olunan onbeş zatın esamesinden heyet-i mezkurece idare azalığına zilt-ı alileri tefrik ve tensip ed ilmiş olduğu­

nuzdan yarından itibaren işe mübaşe­

ret buyurmaları mercOdur.

Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti Erzincan Kulüp Heyeli idaresi Resmi Mühüıii

~/ . -· - - /. / 7-:--.~.-.. -~· - :--. :;-~­.Y...r,!lvl .;\,'.ı_;.;.-.:-/_2~\µ.J:'U-<"L-"':~~ ... ...c, ""-·· .

}~J~!.ı ~;·-<~#~ ~~~~--;.: ~ ~J -

-~ _. : -(~~ (~~'~-~~~(~.)~;

~

EKLER S Telgrafnanıe

Devleti Aliye-i Osmaniye Telgraf İdaresi

Merci :Kemah

Numara :56 Kelimat:40 Tarilı:24 /Mart/1328 Erlincan'da Balab~ın Nahiyesi Ağavaundan Gül Ağa'ya,

Bir Aşiret reisine layık merdane ve

sebatkarane hareketinizle isbat- ı esa let eyled iğinizden ve hüsnü kabulünüze mazhariyetten ciddi ve samimi mahzu­

ziyetimi takdim eder ve efrad-ı aşair-i muhteremenize selam-ı acizlnin tebli­ğ ini rica ederim azizim.

EKLER 6 Erzincan Mutasarnflığı

Numara: 913 Gül Ağa'ya Rıfatlı Ağa,

Halet

Muhafazayı vatan için uhdelerine terettüp eden vezaif-i hamiyet ve mu­avenet-i ifaya müheyya olduklarını her tarafta iş'ar ve tekrar etmekte bulunan ahali-i nıuhterememizin Bulgaristan ve Sırbıstan ve Yunanistan ve Karadağ hu­

dudunda düşman larımızla harp etmek­te olan Asker-i Osmaniyc'nin eyyanı-ı şitayyeden muhafaza-i s ı hhatları için pamuklu yelek, aba, kalçın don, göm­lek, çorap gibi levazımın müddeti kali-

le tedarik ve i'tasına bez l-i himmet ey­

lemeleri vi layetten tebliğ buyrulan telg­

rafname-i sedaretpenahide emir ve

iş'ar buyrulmasına ve şu sırada da her

Osmanlı'ya terettüp eden vazifey-i va­tanperveri pek büyük ve kıymetli bu­

lunduğuna mebni buracada bezl-i ia­

ne-i hamiyetzaneye fi ilen ve lisanen

teşvikatta bu lunmak üzere da ire-i bele­

diyede teşk il k ıl ınan komisyonda zat ı

valalarınında bu lunması tensip kılın­

mak hitamı muamaleye kadar beher

gün devam ve ifayı vazifeye ihtimam

olunmas ı hasseten rica olunur. 1 O/ Teşr in- i Evvel/1328

Erzincan Mutasarrıfı

EKLER 7

Muhterem ağam .

Mektubunuzu ald ı m. Seve seve okudum. Size çok teşekkür ederim.

Devlet sizin gibi namuslu aşiret ağala-

rının gayretine itimat eder. Siz bu

memleketin cidden hadimlerindensi­

niz. Bu güne kadar hepimizin bahusus

bizim çok noksanlarımız, çok kusurla­

rımız oldu. Hazreti Musa'yı çocuk

iken Mısır padişahının emri ile pey­

gamber olması memul çocukların hep­

sini öldürüyorlardı. Hazreti Musa'yı

anası sand ı k içine koydu, denize attı.

Firavunun karısı kendisini denizden

kurtardı. Bu çocuğu imtihan için önü­

ne iki tabak koydular. Birinin içinde

altın, diğerinin içinde ateş vardı. Haz­

reti Musa elini altına uzatmak üzre iken

Cebrail kandille çocuğun koluna doku­

narak ateşe sevk etti. Musa aleyh isse­

lam ateş i a ld ı , ağz ı na götürdü. ! lem eli

ve hem de di li yandı. (İşte şimidiye ka­

dar biz de bu hikaye gibi gün geçirdik.

Anadolu'muzda sakin)31 sevgi li İslam­

lar'ımızı kurtaracağız zannı ile, elimizi

ateşe uzattık. Her tarafımız yandı. Ne

el ne de dil kaldı fakat artık fena yan­

d ı k. Birbirimize bakmazsak halimizin

ne olacağını anladık. İ nşa llah bundan

sonra birbirimizi himaye edeceğiz. Si­

zi rahatsız ettim. Halet Bey kardeşimiz

hakkındaki nokta-i nazarınıza teşekkür

ederim. Allah sizi utandırmasın. Baki

siz ve namuskar ağalarımızın hepsine

arz-ı ihtiram eder ve sevimli mektubu­

nuzu her vakit beklerim. Gülağam.

19/kanun-u evvel /1329

İuilıal ve Terakki Cemiyeti

Erzurum Müfettişi

İını.a : Hilmi

__ ,

EKLER 8

Muhterem Ağamız,

Sizi seven ler sizi arar bulur. Ben İs­

tanbu l' dan geldiğim halde yine sizin

gibi muhterem aşiret ağa larımızı arar

bu lur, h at ırlarınız ı so rarız. Bizimle ça­

l ışmaya ahdeden erbab- ı namustan biz

uzak yaşamayız. Çünkü sizin fedakar­lığınız, hamiyetin iz, memlekete mu­

habbetiniz bizce müsellemdir. Bugün

devletin Rumeli gibi zengin toprakları­n ı karılar gibi silah atmadan verenlerle

yüz yüze gelmek istiyoruz. Bu mebu­san bize bunu emrediyor. Memleketi

ne zorluk gördüler de verdiler? Bunu

anlamak milletin her ferdin in borcu ve

vazifesid ir. Yer terk etmekle haris böy­

le bir kaç adam acaba evlerinden bir

fakire ekmek verecek kadar insan mı­

d ırlar? Zannediliyor memleketi veren­

ler eshab- ı fakru ihtiyaca tekme vur­

maktan lezzet duyarlar. Devletin ida­

resin i kendilerine teslim edenlerle tes­

lim a lanların mahşerde ceza l arın ı Allah

Zü lcelal verecek. Dünya ceza ların ı da

bizim göndereceğimiz mebuslar tayin

edecek. Bizim Erz incan'dan ç ıkaraca­

ğ ı mız mebus Halet Bey'dir. Siz Halet

Bey'i seversiniz. Geçen sene de Halet

Bey için çok çalıştınız. Bu sene de ça­

lıçacağınızı ümit ederiz. Kendisi ittihat

ve Terakki için canın ı verenlerdend ir.

Biz İ ttihatcılar Edi rrı e' nin camilerini,

medreselerini ve Müslüman ları'nı kur­

tarmakla iftihar ederiz. Bu intihapta

muvaffak olursak i nşallah Rumeli'ye yi­

ne gitmek ümidini Allah'tan kesmiyo­

ruz. Şimdi gemi almakla meşgulüz.

İnşallah köpek Yunan' la boy ölçüşece­

ğ i z. Sizden cevap bekl iyorum. Baki

afiyctinizi Cenab- ı Hak' dan temenn i ve

niyaz ederim.

28/l'eşrin-i Sani/1329

Erzurum'da İttihaı ve Terakki Cemiyeıi

Erzurum-Van VJayetleri Müfeuişi

İmza :Hilmi

EKLER 9

Malırenı ve Mi.istaceldir

107901378

Selepur Nahiyesi Müdürlüğü Vekalecine,

Ulukış la'dan Sivas tarıki ile onal tı ­

bin nefer, dörtbin hayvan ve Diyarbe-

kir' den l larput tarıki ile onaltı b i n nefer,

dörtbin hayvandan mürekkep kuvvetler

alay alay Erzincan'dan geçerek Erzu­

rum'a gidecektir ve diğer kuvvetler gibi

birinc i konak Cimin'in Peşkidağ, l<er­

tağ, Köleriç, Piteriç ve civar kurası ve

ikinci konak Oalav l l anı, Şavşek ve di­

ğer kura olacaktır. Bunların yevmi ia­

şeler i iç in menzi l nokta kumandanl ı­

ğından gösterilen hesap ve ihtiyaca na­

zaran nahiyenize mürettep miktar ile

vakit meyanında sevk ve ihzar edeceği­

ni mahal-i zirde gösterilmiştir. Bu kuv­

vetlere sıcak yemek yedirilerek iaşeleri­

nin temini ve hayvanlarına iyi bakılma­

s ı, aksi takdirde tebligat ı icra etmeyen­

lerin divan-ı harpce tecziyesi vilayetin

emir ve i ş'a rı iktizasındandır. Bu mik­

ta rı n aşardan amane ı: ve ya mültez im

yedinde ve ahali uhdesinde bu lunan

kısımlardan ve adem-i kifayesi suretin­

de köylerin müdahhar ambarlarından

ve müdahhar ambarlar olmadığı halde

" . . . ., ·~. ; '.~ ., .\..,;~·)'·_\: ,\ . \.

·\ \\ \·~ ·"=•· ·' i' · 1 ~- · J l 'b• , -v~~- -.. ·_ı ., -~ : 1•• ~ \, \;,. ·1 -~ l. <,·· - j .:, ,, ' -, .' · ,. ~ · j > ·~ ~ ~- -·Jv'1ı .·.' ~'I· ~ 1 .:; .\,· ....; .: ~· v~.

.. . . . '· -i . - ') -:"'\ ., . i ,,·:- . . . ı 1 ~. • ) ,' 1. \ \ • \ - .

{ ·1 . ·\ :~ } ' .. , ~- ~ ;1°"' :1·:o d • ·~ -~ \ \· -~"" ;. ·""" , ·) .

~ '; '1 .. ,. \ -~ .. "\", ~ :~.' 'f ·- 1, • . '-'•· -1 •\ , - .. "\ ' •"\ ., \

: -~ - '\. \. q ~- . -~' ._, :~ ,·" ' . ; -~ '>.J ·.) \·~: ı·l ~: ·- ~ ~ ~ · ~ · ~ '1 Vo\, ~ :>i -, - ~ ·~· -~ ·_) ,_ ~ ;. _ .. .. , ~-\ '~~-.- , .~:,u· ~

. -~ .-, :~ '· ·\ ~' '. ~~ :-... -~ \ '.:! \.f . .: ~·;v~ ~ 'Jfr· 11;~ '}·'~~',··t~ .... :

· ~~·o;.JJ~: . ..ı.:.~;;j; . ~;~:~~ ~r ->~·· ~· ~ ... ~; ,.,.v(t~,ı>1.; :.,_;ı..,.. -.:-:/-..· ~;_, .. ...,,.:~L; ~,.i' .W . oiJu ~

~· ~'~},~ ,/..·*~·:~ . ..,~~:~.~~!' .·~·.L. ~?-#' ... ;- -i--' ,# ..... ...v _,.,,. '-!" ... " >..e,..... &~.-..> / •#J ...

ı~~_,,..,, ....... ~,_.._.. •. :~ .J.;~\ .. t- ..... ~., .. ;. ..;

•• 1 • .. : : ... <'- ~} ... ;.t.'. .. , <~·Jf \.~ .:.: .... \.."/ ... ~./:,.,...ıv• , \

.,,;.--. e,/ıf-

köylünün kudret ve i st itaatına göre

şahs- ı tertip yapı larak tekl if-i harbi su­

reli ile tedarik edilip mezkur mahallere

sevki ile serian idharat yapılması ve

ikamet edeceğ i yerlerin ihzar kılınmas ı

chemmiyelle tebliğ ve bir hafta zarfı n­

da idharat vakıanın ikmal edi ldiği ce­

vabına şiddetle intizar olunur. 6/Ka­

nun-u Sani/1 330

E11Jncırı Muıas:ımfı

Nohi)'C 1 li~csi : D:ıklk llızar olumıcak. Vurudbrınd:ı ekmegc tohl'il ohın:ıc:ılc.

Aı:ııa Sıı.ınıın Ekmek(veyıı peksjme(l

15000 Kıyye 300001<. 25000 K.

Onlıcıbiıı Kıyye Oıuzbin K. Yirrııi~bin K.

1Mınır

5000 K.

Uejblı ı K.

.El 3000 K.

Üçbln K.

~ Tuz

250.K. 100 K.

İkiyUlClli K. YlizK.

Mahal-i Sevk İzharı: Çiçenek, Şar­

tig, Dalav Hanları, Başköy nahiyesi de

tertib ini bu mevki lere getirecekti r. Ona

göre takibat l azımdır.

EKLER 10

Kardeşim Giil Ağa,

Erzincan'dan ayrıldıktan sonra aşi­

reliniz tarafindan pek güzel bi r istikbal

gördük ve hepimiz fevkalade memnun

kald ı k. Erzincan' da görüştüğümüz me­

selenin zamanı gelmek üzered ir. Ora­

da sizden fazla adam istemek üzere ko-

nuştuk ise de bugün o kadar kuvvetli -

olmaya lüzum görmüyoruz. Ya l n ız siz­

den elli yiğit i steyeceğim. Orada da

söylediğim gibi bu gelen atlıları ve ya- \

1 !

hut piyadeleleri kendi elinle seçersen

burada kendilerinin her türlü istirahal­

la rını hazırlayacağım ve sizin aşiretin

adam ları olduğu için fevkalade teshilal

göstereceğim. Seçeceğin adamların

gençliğine, orta yaşta olmasına bakma.

Memleketi ve milleti için seve seve öle­

cek kadar metin ve azimli olsunlar. Bu

eşhas ı tefrik eder ve bizden ge lecek ilk

haber üzerine yola çıkarırsınız. Bi7de

hazırlanmak ve yerlerimize gitmek

üzereyiz. Yalnız sen hazırla ve hazıla­

dığını Bahattin Şakir Beyefendi hazret­

lerine haber ver. Şimdilik arzu ihtiram

ile gözlerini öperim. Kardeşim Bahat-

tin beyefendi hazretleri de se lamı mah­

sus ederler. 23/Ağustos/1 330

İttihat ve Terakki Cemiyeti

Erzurum Müfettişi

im?.a: Hilmi

KISALTMALAR

a.g.e. : ad ı geçen eser

bkz. : bakınız

s. : sayfa

KAYNAKÇA

ALINTI YAPILAN KAYNAKLAR

L KiTAPLAR:

ALİ KEMALi, Erzincan Tarihi, Kaynak

Yayın la rı , istanbul, Aralık 1992.

BALABAN, Mehmet Ali, Balaban Aşire­

ti Soy Seceresi, (Kendi Yayını), İs­

tanbul, Ekim 1998.

DERSİMİ, Nuri, Hatı ratı m, Doz Yayın­

ları , İstanbu l , Ekim 1997.

DERSİMİ, Nuri, Kürdistan Tarihinde

Dersim, Doz Yayınları, İstanbul,

Ekim 1997.

FIRAT, M . Şerif, Doğu İlleri ve Varto

Tarihi, Türk Kültürü Araştırma Ens­

tütüsü Yayınları, 5. Baskı, Ankara

1983.

I Ş IK, Adnan, Malatya (1830-1919),

(Kendi Yayını), İstanbul, 1998.

ŞAHHÜSEYİNOGLU, Hasan Nedim,

Anadolu l<ültür Mozayiğinden Bir

Kesit-BALIYAN, Ürün Yayınları, Ankara, Nisan 1996

ŞAHİN, Erdoğan, Erzincan Tarihi, Er­

zincan Hayra Hizmet ve Dayanış­

ma Vakfı Yayını, Erzincan, 1987.

ŞAPOL YO, Enver Behnan, Mezhepler

Tarikatlar, Türkiye Yayınevi, İstan­bul, 1974.

URAS, Esat, Tarihte Ermeniler ve Erme­

ni Meselesi, Belge Yayınları, İstan­bul, 1976

L. BELGELER:

Telgraf, mektup, vesika, vs.ler. Bunları

Gül Ağa'nın torunu Müslüm GÜL­ŞEN'den temin ettik

;L KAYNAK KİŞİLER:

GÜLŞEN, Müslünı. (yaş :66)

VURGU YAPILAN ve YARARLANl­LAN DIGER KAYNAKLAR

L KİTAPLAR:

AHMAD, Feroz, ittihat ve Terakki

(1908-1 914), Kaynak Yayınları, 4. Basım, isıanbul, Ekinı 1995.

AKŞ İ N, Sina, Jön Türkler ve İttihat Te­

rakki, İmge Kitabevi Yayını, 2. Bas­

kı, Ankara, Kasım 1 998.

BİRDOGAN, Nejat, İtti hat-Terakki'nin

A levil ik Bektaşilik Araştırması (Ba-

ha Sait Bey), Berfin Yayınları, 2. Ba­

sım, İstanbul, Ekim 1995.

GÖKALP Ziya, Kürt Aşiretleri Üzerine

Sosyolojik Tetkikler, (Haz. Şevket

BEYSANOGLU), Sosyal Yayınları,

İstanbu l, 1992.

TUNA YA, Tarık Zafer, Türkiye'de Siya­

sal Partiler (Cilt: 111), Hürriyet Vakfı

Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, Tem­

muz 1989.

,l. MAKALELER:

ÖZGÜL, Vatan, Elimolojik Açıdan Ba­

laban, Halkbilimi Dergisi, 12. Say ı ,

Ankara, Yaz 1999.

ÖZGÜL, Vatan, Kızılbaşlık'ın Gelişimi

ve Türkmenler Üzerine Bir Dene­

me, Folklor/Edebiyat Dergisi, 23. Sayı, Ankara, Yaz 2000.

ÖZGÜL, Vatan, 19. Yüzyıl'dan Önce

Balaban Aşireti, Hacı Bektaş Veli

Araştırma Dergisi, 14. Sayı, Ankara,

Yaz 2000

DiPNOTLAR

Yardımlarından dolayı Müfit YÜK­

SEL ve Dr. Ali AKTAŞ'a teşekkür

ederim. Balaban sözcüğünün köke­

ni hakkında ayrıntıl ı bilgi iç in bkz.

Vatan ÖZGÜL, Etimolojik Açıdan

Balaban; K ı z ıl başlık ve Türkmen­

lik'in tarihsel gelişimi hakkında ge­

nel bir bilgi için bkz. Vatan ÖZ­

GÜL, Kızılbaşlık'ın Tarihsel Gel işi-

mi ve Türkmenler Üzerine Bir Dene­

me; ayrıca bkz. Vatan ÖZGÜL, 19. Yüzyıl'dan önce Balaban Aşireti

2. bkz.ekler 1

3. ittihat ve Terakki ile ilgili olarak

bkz., Feroz Al IMAD, İttihat ve Te-

rakki; Tarık Zafer TUNAYA, Türki-

ye'de Siyasal Partiler, Cilt 3; Sina

AKŞİN, Jön Türkler ve İttihat Terak-

ki

4. bkz. Nejat ,BİRDOGAN, İttihat-Te-rakki'nin A levi lik Bektaşilik Araştır-

ması (Baha Sait Bey)

5. Enver Behnan ŞAPOL YO, Mezhep-

ler Tarikatlar, s. 2, 3; Esat URAS,

Tarihte Ermeniler ve Ermeni Mese-

lesi, arka kapak; Vurgu lar bana ait

6. bkz. Ziya GÖKALP, Kürt Aşiretleri

Üzerine Sosyolojik Tetkikler.

7. bkz. ekler 2

8. Bu bilgiyi torunu Gül Ağa'nın toru­

nu Müslüm GÜLŞEN'den a ld ı k.

(Müslüm GÜLŞEN, yaş:66)

9. bkz. Mehmet Ali BALABAN, Ba la­

ban Aşireti Soy Seceresi;

1 O. Resmi ve resim ile ilgili bilgileri

Gül Ağa'nın torunu Müslüm GÜL­

ŞEN'den ald ık (Müslüm GÜLŞEN, yaş:66)

11 . bkz. ekler 3

12. bkz.ek ler 6

13. bkz. Ali Kemali, Erzincan Tarihi, s. 70

14. bkz. Nuri DERSİMİ, Hatıratım, s. 71

15. bkz .eklcr 4 ve 7

16. bkz. Ali Kemali, Erzincan Tarihi, s. 415-418. En fazla nüfusa sah ip

olan aşiret yine bir Kızılbaş aşireti

olan Şadıllı aşiretidir. (bkz. a.g.e. s.

41 5-41 8)

17. bkz. Mehmet Ali BALABAN, Bala­

ban Aşireti Soy Seceres i, s. 38

18. bkz. M. Şerif FIRAT, Doğu illeri ve

Varto Tarihi, s. 101

19. Nuri DERSİMİ, Kürdi starı

Tarihi'nde Dersim, s. 22

20. bkz. Hasan Nedim ŞAl--i-

HÜSEYİNOGLU, Anadolu Kültür

Mozayiğinden Bir Kesit-BALIYAN

21. Adnan IŞIK, Malatya (1830-1919),

s. 181, 185, 197, 208, 231

22. bkz. a.g.e., s. 204, 277

23. a.g.e. s. 380

24. bkz. ekler 5

25. bkz.eklcr 5,9, 1 O; Ali Kemali, Erzin

can Tarihi, s. 313

26. bkz. ekler 5 ve 7

27. bkz. ekler 8

28. bkz. ekler 9

29. bkz. Erdoğan ŞAH İ N, Erzincan

Tarihi, 2. cilt, s. 353

30. bkz. ekler 1 O

31. Elimizdeki kopyada parantez iç in­

deki kıs ı m maalesef gözükmemek­

tedir. Ancak orijinalinde bulun­

maktadır.