Hali� (Üstanbul) kÝyÝ alanlarÝnda (UnkapanÝ-AzapkapÝ) g�zlenenHolosen ��kelleri hakkÝnda yeni bulgular

New findings on the Holocene deposits in the Golden Horn (Üstanbul) coastalarea (UnkapanÝ-AzapkapÝ)

Engin MERÜ�1, Ü. Erdal KEREY2, Niyazi AVÞAR3, A. Beril TUÚRUL4,Fikret SUNER5, AslÝ SAYAR2

1 Üstanbul �niversitesi, Deniz Bilimleri ve ÜßletmeciliÛi Enstit�s�, 34470 Vefa, ÜSTANBUL2 Üstanbul �niversitesi, M�hendislik Fak�ltesi, Jeoloji M�hendisliÛi B�l�m�, 34850 AvcÝlar,

ÜSTANBUL3 �ukurova �niversitesi, M�hendislik-MimarlÝk Fak�ltesi, Jeoloji M�hendisliÛi B�l�m�, 01330 BalcalÝ,

ADANA4 Üstanbul Teknik �niversitesi, N�kleer Enerji Enstit�s�, N�kleer Uygulamalar Anabilim DalÝ, 80626

Maslak, ÜSTANBUL5 Üstanbul Teknik �niversitesi, Maden Fak�ltesi, Jeoloji M�hendisliÛi B�l�m�, 80626 Maslak,

ÜSTANBUL

�Z

ÜstanbulÕda YenikapÝ -Taksim metro projesi nedeni ile Hali�Õde inßa edilecek bir k�pr� i�in 1999 yÝlÝ Ocak-Nisan ay-larÝnda kÝyÝ alanlarÝ ile deniz i�inde Paleozoyik temele kadar ulaßan sondajlar yapÝlmÝßtÝr. Bunlardan kuzey ve g�-ney kÝyÝ alanlarÝnda yapÝlan beß sondajdan derlenen 33 ��kel �rneÛi sedimantolojik ve paleontolojik a�Ýdan deÛer-lendirilmißtir. YaklaßÝk 7400 yÝllÝk Holosen istifi 14-30 m kalÝnlÝÛa sahiptir. Genel olarak tabanda bulunan gri �amur-larÝn i�inde vermes t�pleri ve OstreaÕlar g�zlenir. Bunu �akÝllÝ kaba kumlar izler. Gri-boz �akÝlcÝklÝ kumlarÝn varlÝÛÝ,kanal kenarlarÝnda olußan bariyerleri simgeler. �zerinde de yeßilimsi bej, kavkÝ kÝrÝntÝlÝ, ince taneli kumlardan olu-ßan taßkÝn d�zl�Û� ��kelleri bulunmaktadÝr. En �stteki tuÛla par�alÝ, kavkÝ ve k�m�r kÝrÝntÝlÝ karÝßÝk gere� olduk�akalÝn bir d�k�nt� malzemesinin varlÝÛÝnÝ g�stermektedir. Gen� ��keller i�inde foraminiferlerden 22 cins ve 33 t�rbelirlenmißtir. Elde edilen en �nemli bulgu, HK-15 sondajÝnÝn 9-3 metreleri arasÝnda Sorites orbiculus Ehrenbergve HK-17 sondajÝnÝn 6.45-6 mÕlerinde Peneroplis pertusus (Forskal), Peneroplis planatus (Fichtel ve Moll), Soritesorbiculus Ehrenberg, Coscinospira hemprichii EhrenbergÕnin varlÝÛÝdÝr. �zellikle Peneroplis pertusus (Forskal)Õun�ok bol bulunußu dikkat �ekicidir. S�z konusu durum, Hali�Õin kuzey alanÝnda bu y�re i�in olaÛan olmayan koßul-larÝn varlÝÛÝnÝ kanÝtlamaktadÝr. Bunun faya baÛlÝ bir termal getirim nedeni ile ger�ekleßtiÛi d�ß�n�lebilir. Bu d�ß�n-cenin bir diÛer kanÝtÝ olarak, HK-17 ve HK-18 sondajlarÝnÝn taban d�zeylerinde ostrakodlarÕdan Leptocythere sp.,Callistocythere adriatica Masoli, Falunia sp., Aurila sp., Buntonia sp., Loxoconcha agilis Ruggieri, Xestoleberis dis-par G. W. M�ller gibi Akdeniz biyoprovensi ile ilißkili bir topluluk g�sterilebilir.

Anahtar kelimeler: ��kelme ortamlarÝ, ekoloji, foraminiferler, Hali�, Holosen, Üstanbul.

ABSTRACT

In Istanbul, a number of boreholes have been drilled on coastal areas and in the sea reaching up to Paleozoic ba-sement, for a bridge construction in Golden Horn in the circumstances of YenikapÝ-Taksim Subway Project duringJanuary-April 1999 period. 33 sediment samples were evaluated from HK-4, HK-5, HK-15, HK-17 and HK-18 wellslocated at the north and south coastal areas. The thickness of the 7400 year Holocene deposits varies between14 and 30 m. In general, muds at the bottom of the sequence include vermes tubes and Ostrea. This unit is over-lain by thick sands with pebbles. The presence of gray-grizzle sands with small pebbles indicate the barrier occur-

Yerbilimleri, 28 (2003), 9-32Hacettepe �niversitesi Yerbilimleri Uygulama ve AraßtÝrma Merkezi B�lteniBulletin of Earth Sciences Application and Research Centre of Hacettepe University

E. Meri�E-mail: algan@istanbul.edu.tr

GÜRÜÞ

ÜstanbulÕun Rumeli yakasÝnda kuzeybatÝdan g�-neydoÛuya doÛru uzanan Hali�, kenti Üstanbulve BeyoÛlu yarÝmadalarÝ olarak ikiye b�len k�-��k bir k�rfezdir. 1999 yÝlÝ Ocak-Nisan aylarÝndaYenikapÝ-Taksim metrosu g�zergahÝnda inßaedilecek bir k�pr� i�in STFA Temel AraßtÝrma veSondaj Ltd. Þti. tarafÝndan kÝyÝ alanlarÝnda yapÝl-mÝß olan HK-4, HK-5, HK-15, HK-17 ve HK-18sondajlarÝndan alÝnmÝß (Þekil 1 ve 2; �izelge 1)Kuvaterner yaßlÝ ��kel �rnekleri sedimantolojikve paleontolojik a�Ýdan deÛerlendirilmißtir. Bu�alÝßmada alÝnan �rneklerde bulunan mikro vemakroorganizmalar incelenerek, Hali� Kuvater-neri hakkÝnda yeni bulgularÝn ortaya konmasÝama�lanmÝßtÝr.

MALZEME VE Y�NTEM

Hali�Õin UnkapanÝ sahil kesiminde yapÝlan HK-4ve HK-5 ile AzapkapÝÕda ger�ekleßtirilen HK-15,HK-17 ve HK-18 sondajlarÝndan derlenen 33 ��-kel �rneÛinden 30Õar gram alÝnarak % 17Õlik hid-rojen peroksit (H2O2) ��zeltisinde 24 saat bekle-tilmiß, tazyikli su ile 0.063 mm a�ÝklÝktaki elekteyÝkanÝp kurutularak, binok�ler mikroskopta ince-lenmißtir.

HALÜ� KIYI ALANLARINDAKÜ HOLOSEN��KELLERÜNÜN �ZELLÜKLERÜ

Sedimantoloji

Hali�Õin g�ney ve kuzey sahillerinde ger�ekleßti-rilen 5 sondajdan (�izelge 1) elde edilen verile-re g�re Holosen yaßlÝ gen� ��kel kalÝnlÝÛÝ yakla-ßÝk 14-30 m arasÝnda deÛißmektedir. Daha �n-

ceki �alÝßmalarda (Meri� vd., 1988) Hali� ��kel-leri olarak adlandÝrÝlan gen� tortullar sondaj ve-rilerine g�re �izelge 1Õde g�sterilen �zellikleresahiptir.

Gen� ��keller, Hali�Õin g�ney kesiminde yapÝlanHKÐ4 sondajÝnda yaklaßÝk olarak 30 m kalÝnlÝ-ÛÝnda olup, tane boyu �ste doÛru k���lmektedir.Alttaki gri �amurlarÝn i�erisinde bol miktardakavkÝ par�alarÝnÝn bulunmasÝ ve �zellikle ver-mes t�pl� OstreaÕlarÝn bolluÛu Hali�Õin deniz su-larÝ altÝnda kaldÝÛÝnÝ kanÝtlamaktadÝr. 27. mÕdenitibaren g�zlenen �akÝllÝ kum ortama �evre alan-dan gere� geldiÛini g�stermektedir. �st d�zey-lere doÛru gri Ð boz �akÝlcÝklÝ kumlarÝn varlÝÛÝ,kanal kenarlarÝnda olußan bariyerleri temsil et-mektedir. 5. mÕde baßlayan tuÛla, omurgalÝ, kav-kÝ ve k�m�r par�alarÝnÝ i�eren �ok karÝßÝk gere�ile polijenik �akÝllar, bej Ð gri kire�taßlarÝ ve vol-kanik kaya�lar, �eßitli c�ruflar, tuÛla par�alarÝ,omurgalÝ hayvan kemikleri ve tahta par�alarÝ isebu d�zeylerin d�k�nt� gereci olduÛunu g�ster-mektedir.

Hali�Õin g�ney kesiminde yapÝlan bir diÛer son-daj olan HKÐ5 sondajÝnda ise, HKÐ4Õde olduÛugibi, tane boyu �ste doÛru k���lmektedir. 27.mÕden baßlayan kire�taßÝ, kuvarsit �akÝlcÝklÝ kav-kÝ kÝrÝntÝlÝ kumlar ortama yeniden gere� geldiÛi-ni g�stermektedir. �ste doÛru gri Ð boz �akÝlcÝk-lÝ kumlar, kanal kenarlarÝnda olußan bariyerlerikarakterize etmektedir. 8. mÕden baßlayan bolorganik malzemeli, k�m�rl�, c�r�flu, tuÛla kÝrÝn-tÝlÝ ve omurgalÝ par�alarÝ i�eren seviyeler d�k�n-t� gerecini kanÝtlar niteliktedir.

Hali�Õin kuzey kesiminde yapÝlan HKÐ15 sonda-jÝ, bu kesimde ger�ekleßtirilen sondajlardan en

10 Yerbilimleri

rence at the margin of the channel system. This part is overlain by green-beige, fine-grained sands with shell frag-ments indicating the flood plain deposits. A thick debris mixed deposits of shell, coal and brick fragments occursat the uppermost part of the sequence. With 22 genus and 33 species of foraminifera were determined in youngdeposits. The most important findings obtained from the sediments are the presence of Sorites orbiculus Ehren-berg between 9 and 3 m intervals of borehole HK-15 and Peneroplis pertusus (Forskal), P. planatus (Fichtel andMoll), Sorites orbiculus Ehrenberg, Coscinospira hemprichii Ehrenberg in borehole HK-17 between 6.45 and 6 m.The large abundance of Peneroplis pertusus (Forskal) is noteable. This situation proves the presence of unusualconditions at the north of Golden Horn, probably suggesting a thermal water movement associated with fault acti-vity. The other evidence supporting to this opinion is the presence of ostracoda, obtained from basal part of HK-17-HK-18 drilling sites, as Leptocythere sp., Callistocythre adriatica Masoli, Falunia sp., Aurila sp., Buntonia sp.,Loxoconcha agilis Ruggieri, Xestoleberis dispar G. W. M�ller which are mainly related to the Mediterranean biop-rovence.

Key words: Depositional environments, ecology, foraminifera, Golden Horn, Holocene, Üstanbul.

Meri� vd. 11

Þekil 1. �alÝßma alanÝnÝn yerbulduru haritasÝ.Figure 1. Location map of the study area.

�izelge 1. Hali� (UnkapanÝ ve AzapkapÝ) sondajlarÝna ait bazÝ bilgiler.Table 1.Some information on the boreholes of Golden Horn (UnkapanÝ and AzapkapÝ).

Sondaj No. Koordinatlar Sondaj kotu Sondaj derinliÛi ��kel kalÝnlÝÛÝ(m) (m) (m)

HK-4 K 4 543 520.01 - D 412 919.26 4.34 39.16 29.66HK-5 K 4 543 547.00 - D 412 939.55 2.50 56.00 37.00HK-15 K 4 543 947.27 - D 413 243.00 1.66 33.84 26.84HK-17 K 4 544 000.65 - D 413 281.95 2.94 29.26 20.26HK-18 K 4 544 029.14 - D 413 303.35 4.00 24.30 14.30

derinidir. 26. mÕden itibaren �akÝllÝ kaba kumlarorta Ð k�t� boylanmalÝ olup, i�lerinde �zelliklegri Ð bej renkli kire�taßÝ ve kuvarsit �akÝllarÝ bas-kÝndÝr. Bu d�zeyler, b�y�k bir olasÝlÝkla, kanalkenarlarÝnda olußan bariyerlerdir. �zerine yeßi-limsi boz, ince taneli kumlardan ibaret taßkÝn

d�zl�Û� sedimanlarÝ gelmektedir. Ü�lerinde ta-ßÝnmÝß Mytilus ve Ostrea gibi kavkÝ kÝrÝntÝlarÝbaskÝndÝr ve kil matrikslidir. 5. mÕden sonra ise,d�k�nt� gerecini olußturan kaba kumlu, k�t�boylanmalÝ �akÝllÝ, tuÛla, omurgalÝ, kavkÝ par�a-larÝ ve c�ruflu d�zeyler yer almaktadÝr.

Hali�Õin kuzey kesiminde yapÝlan bir diÛer son-daj, HKÐ17 sondajÝdÝr. En ilgin� durumlarÝn g�z-lendiÛi bu sondajda 22. mÕden itibaren 15. mÕyekadar �akÝllÝ ince kumlar ile temsil edilen ve ka-nal kenarlarÝnÝ olußturan bariyerler bulunmakta-dÝr. 15. mÕden itibaren �ste doÛru taßkÝn d�zl�-Û� sedimanlarÝ olarak tanÝmlanan, taßÝnmÝßMytilus ve Ostrea par�alarÝ i�eren, 0.5Ð2 cm�aplÝ yeßilimsi boz �akÝllar yer almaktadÝr. En�st d�zeylerde ise (0.5 mÕden itibaren) bol kavkÝkÝrÝntÝlÝ, c�ruflar i�eren ve tuÛla par�acÝklÝ d�-k�nt� gereci baßlamaktadÝr.

HKÐ18 sondajÝnda da 15. mÕden itibaren kanalkenarlarÝnÝ olußturan bariyerler yer alÝr. Bunlar0.5Ð2 cm �aplÝ yeßilimsi boz �akÝlcÝklar i�eren,kavkÝ kÝrÝntÝlÝ kaba kumlardÝr. 1-11 mÕler arasÝn-da taßÝnmÝß bol Mytilus ve Ostrea kÝrÝntÝlarÝ i�e-ren kil matriksli akarsu taßkÝn d�zl�Û� sediman-larÝ bulunmaktadÝr. 1. mÕden itibaren ise, tuÛla

par�alarÝ ve kavkÝ kÝrÝntÝlarÝ i�eren, k�t� boylan-malÝ, �akÝllÝ kaba kum d�k�nt� gerecini ißaret et-mektedir (Þekil 3).

Foraminifer TopluluÛu

Hali�Õte yapÝlmÝß olan 5 sondaja ait 33 �rnekten24Õ� foraminifer i�ermektedir. Spiroloculinidae,Hauerinidae, Peneroplidae, Soritidae, Bulumini-dae, Eponididae, Rosalinidae, Cibicididae, As-terigerinatidae, Rotaliidae, Elphidiidae gibi 11familya ve Siphonapertinae, Hauerininae, Mili-olinellinae, Sigmoilinitinae, Soritinae, Eponini-nae, Cibicidinae, Ammoniinae, Elphidiinae gibi 9altfamilyaya ait 22 cins ve 33 t�r belirlenmißtir.Bunlar; Adelosina cliarensis dÕOrbigny, Adelosi-na mediterranensis (le Calvez J. ve Y.), Spirolo-culina angulosa Terquem, Sipiroloculina dilatatadÕOrbigny, Siphonaperta aspera (dÕOrbigny),Massilina secans (dÕOrbigny), Quinqueloculina

12 Yerbilimleri

Þekil 2. Sondaj yerleri bulduru haritasÝ.Figure 2. Location map of the boreholes.

laevigata dÕOrbigny, Quinqueloculina lamarcki-ana dÕorbigny, Quinqueloculina seminula (Lin-n�), Miliolinella labiosa (dÕOrbigny), Miliolinellasubrotunda (Montagu), Triloculina marioniSchlumberger, Sigmoilinita edwardsi (Schlum-berger), Coscinospira hemprichii Ehrenberg,Peneroplis pertusus (Forskal), Peneroplis pla-natus (Fichtel ve Moll), Sorites orbiculus Ehren-berg, Bulimina marginata dÕOrbigny, Eponidesrepandus (Fichtel ve Moll), Neoconorbina terqu-emi (Rzehak), Rosalina bradyi Cushman, Loba-tula lobatula (Walker ve Jacob), Asterigerinatamamilla (Williamson), Ammonia compacta Hof-ker, Ammonia parkinsoniana (dÕOrbigny), Am-monia tepida Cushman, Challengerella bradyiBillman, Hottinger ve Oesterle, Cribroelphidium

poeyanum (dÕOrbigny), Porosononion subgra-nosum (Egger), Elphidium aculeatum (dÕOr-bigny), Elphidium crispum (Linn�), Elphidiumdepressulum Cushman, Elphidium macellum(Fichtel ve Moll), Elphidium ponticum (Dolgo-polskaya ve Pauli) olup, deÛinilen topluluk genelolarak Akdeniz k�kenlidir (Þekil 4, 5, 6, 7, 8)(Levha 1 ve 2) (�izelge 2). Foraminiferlerin sis-tematiÛi; Loeblich ve Tappan (1988), Meri� veSakÝn� (1990), Cimerman ve Langer (1991),Hottinger vd. (1993), Sgarella ve Moncharmont-Zei (1993), Meri� vd. ( 1995, 1998, 2000)Õnin �a-lÝßmalarÝ dikkate alÝnarak yapÝlmÝßtÝr.

YararlanÝlan sondajlarda g�zlenen foraminifertopluluÛu �oÛunlukla Akdeniz k�kenlidir. Bunla-

Meri� vd. 13

Þekil 3. Hali� sondajlarÝnda litofasiyes topluluklarÝnÝn karßÝlaßtÝrÝlmasÝ.Figure 3. Correlation of the lithofacies associations in Golden Horn boreholes.

rÝn yaßam ortamlarÝ incelendiÛinde; Karadenizk�kenli olan Ammonia tepida Cushman, her t�r-l� tuzluluk ßartlarÝna uyum saÛlayabilen bir fora-miniferdir ve tuzluluk oranÝ %o 1 ile %o 50 ara-sÝnda deÛißen sularda yaßayabilmektedir. Am-monia compacta HofkerÕya, AkdenizÕ de 20-40marasÝ derinliklerde, KaradenizÕ de ise tuzluluÛuä 18 - ä 26 ve derinliÛi 36-70 m arasÝndaki or-tamlarda rastlanmÝßtÝr. Ammonia parkinsoniana(dÕOrbigny), AkdenizÕ de 10-45 m arasÝ derinlik-lerde bulunmußtur. Elphidium crispum (Linn�),AkdenizÕ de 90 m derinliÛe kadar g�zlenmiß, an-cak 40 m derinlikte daha sÝk olarak rastlanÝlmÝß-tÝr. Adelosina mediterranensis (le Calvez J. veY.) AkdenizÕ de 28-42 m arasÝ derinliklerde g�z-lenmißtir. Massilina secans (dÕOrbigny) AkdenizÕ

de 9-42 m arasÝ derinlikte alglere asÝlÝ olarak ya-ßamakta olup, KaradenizÕ de ise, ä1 - ä 28arasÝ tuzlulukta derin ve sÝcak ortamlarda g�z-lenmißtir. ÜngiltereÕ de de kÝta sahanlÝÛÝnda ya-ßadÝÛÝ belirtilmißtir. Quinqueloculina seminula(Linn�), 50-200 m arasÝ derinlikte g�zlenir, Ka-radenizÕ de ise sÝÛ (en fazla 35 m), sÝcak ve tuz-luluÛu ä1 - ä 26 arasÝndaki ortamlarda yaßadÝ-ÛÝ saptanmÝßtÝr. Miliolinella subrotunda (Monta-gu), infralitoral b�lge (kÝta d�zl�Û� 0-50 m)Õdeg�zlenir. KaradenizÕ de ise sÝcak, 71-220 m ara-sÝ derinlikte ve ä 18 - ä 26 gibi �ok tuzlu ortam-larda bulunmußtur. ÜngiltereÕ nin g�neydoÛu kÝyÝ-larÝnda da, kÝta sahanlÝÛÝnda yaßadÝÛÝ belirlen-mißtir. Bulimina marginata dÕ Orbigny, Akde-nizÕde 50-100 m arasÝ derinliklerde g�zlenmißtir.

14 Yerbilimleri

Þekil 4. Foraminifer cins ve t�rlerinin HK-4 sondajÝndaki daÛÝlÝmÝ (s 1 - 2, d 3 - 5, m 6 - 15, j 16- 25 ve p 25Õdenfazla).

Figure 4. Distribution of the foraminifera in borehole HK-4 (s 1 - 2, d 3 - 5, m 6 - 15, j 16- 25 and p more than25).

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

9.00

10.00

11.00

12.00

13.00

14.00

15.00

16.00

17.00

18.00

19.00

20.00

21.00

22.00

23.00

24.00

25.00

26.00

27.00

28.00

29.00

30.00

31.00

32.00

33.00

34.00

Meri� vd. 15

Þekil 5. Foraminifer cins ve t�rlerinin HK-5 sondajÝndaki daÛÝlÝmÝ (s 1 - 2, d 3 - 5, m 6 - 15, j 16- 25 ve p 25Õdenfazla).

Figure 5. Distribution of the foraminifera in borehole HK-5 (s 1 - 2, d 3 - 5, m 6 - 15, j 16- 25 and p more than25).

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

9.00

10.00

11.00

12.00

13.00

14.00

15.00

16.00

17.00

18.00

19.00

20.00

21.00

22.00

23.00

24.00

25.00

26.00

27.00

28.00

29.00

30.00

31.00

32.00

33.00

34.00

35.00

36.00

37.00

38.00

39.00

16 Yerbilimleri

dÕOrbigny, Quinqueloculina seminula (Linn�),Neoconorbina terquemi (Rzehak), Rosalinabradyi Cushman, Ammonia compacta Hofker,Ammonia parkinsoniana (dÕOrbigny), Elphidiumacuelatum (dÕOrbigny), Elphidium crispum (Lin-n�), Elphidium macellum (Fichtel ve Moll) sap-tanmÝß olup, bunlar genel olarak sÝÛ denizel fa-siyesi karakterize eden foraminiferlerdir. Hali�Õin g�ney kesiminde yapÝlan HK - 5 sondajÝndaise, cins ve t�r sayÝsÝ �ok az olmakla birlikte, yi-ne sÝÛ denizel ortamÝ simgeleyen Eponides re-pandus (Fichtel ve Moll), Ammonia compactaHofker, Ammonia parkinsoniana dÕOrbigny veElphidium crispum (Linn�) gibi foraminiferlerg�zlenmißtir.

Hali�Õin kuzey kesiminde yapÝlmÝß olan HK-15sondajÝnda, Lobatula lobatula (Walker ve Ja-cob) ile Elphidium crispum (Linn�) gibi her t�rl�ortama uyum saÛlayabilen t�rler dÝßÝnda, Am-

Lobatula lobatula (Walker ve Jacob)ÕnÝn, Akde-nizÕde kÝta d�zl�Û�nde (infralitoral b�lge: 0-50m) ve KaradenizÕde tuzlu, derin ve sÝcak ortam-larda yaßadÝÛÝ belirlenmißtir. Asterigerinata ma-milla (Williamson), infralitoral b�lge ile 90 m de-rinlikte bol olarak g�zlenir. Yer yer 780 m ye va-ran derinliklerde de saptanmÝßtÝr (le Calvez, J.ve Y., 1958; Murray, 1971; Yanko, 1990; Sga-rella ve Moncharmont - Zei, 1993; Stouff vd.,1999).

Hali�Õ in g�ney kesiminde yapÝlan HK - 4 sonda-jÝnda ��kel kalÝnlÝÛÝ yaklaßÝk olarak 30 mÕdir. BusondajÝn 30- 30.45 mÕleri arasÝnda cins ve t�rsayÝsÝnda diÛer d�zeylere g�re b�y�k bir bollukbelirlenmißtir. Bu d�zeyde; AkdenizÕin tipik fora-miniferlerinden Adelosina mediterranensis (leCalvez J. ve Y.), Spiroloculina angulosa Terqu-em, Siphonaperta aspera (dÕOrbigny), Massilinasecans (dÕ Orbigny), Quinqueloculina laevigata

Þekil 6. Foraminifer cins ve t�rlerinin HK-15 sondajÝndaki daÛÝlÝmÝ (s 1 - 2, d 3 - 5, m 6 - 15, j 16- 25 ve p 25Õdenfazla).

Figure 6. Distribution of the foraminifera in borehole HK-15 (s 1 - 2, d 3 - 5, m 6 - 15, j 16- 25 and p more than25).

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

9.00

10.00

11.00

12.00

13.00

14.00

15.00

16.00

17.00

18.00

19.00

20.00

21.00

22.00

23.00

24.00

25.00

26.00

27.00

28.00

29.00

Meri� vd. 17

monia compacta Hofker, Ammonia parkinsoni-ana (dÕOrbigny) gibi sÝÛ deniz fasiyesini karakte-rize eden tipler saptanmÝßtÝr. AyrÝca, �st d�zey-lerde g�zlenen Sorites orbiculus Ehrenberg ÔunvarlÝÛÝ dikkat �ekcidir. HK-17 sondajÝnda g�zle-nen bir baßka durum ise, 6-6.45 mÕlerdeki cinsve t�r sayÝsÝnÝn olduk�a fazla olmasÝdÝr. Bu d�-zeyde saptanan en �nemli �zellik; Adelosina cli-arensis (Heron - Allen ve Earland), Quinquelo-culina lamarckiana dÕOrbigny, Ammonia parkin-soniana (dÕOrbigny), Siphonaperta aspera

(dÕOrbigny), Sigmoilinata edwardsi (Schlumber-ger) gibi sÝÛ denizel tipler ile birlikte Coscinospi-ra hemprichii EhrenbergÕnin bulunmasÝdÝr. AyrÝ-ca, bug�ne kadar ne BoÛaz ��kelleriÕnde, ne deHali� ��kelleriÕnde g�zlenmeyen Peneroplispertusus (Forskal) ile Penereplis planatus (Fich-tel ve Moll)Õun birlikteliÛi s�zkonusu alandakiekolojik ßartlarÝn zaman i�inde deÛißtiÛini ve yu-karÝda deÛinilen foraminiferlere baÛlÝ olarak or-tam ÝsÝsÝnÝn y�kseldiÛini d�ß�nd�rmektedir.

Þekil 7. Foraminifer cins ve t�rlerinin HK-17 sondajÝndaki daÛÝlÝmÝ (s 1 - 2, d 3 - 5, m 6 - 15, j 16- 25 ve p 25Õdenfazla).

Figure 7. Distribution of the foraminifera in borehole HK-17 (s 1 - 2, d 3 - 5, m 6 - 15, j 16- 25 and p more than25).

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

9.00

10.00

11.00

12.00

13.00

14.00

15.00

16.00

17.00

18.00

19.00

20.00

21.00

22.00

23.00

24.00

18 Yerbilimleri

SONU�LAR VE TARTIÞMA

Litolojik �zellikler

Hali�Õde, Atat�rk ve Galata k�pr�leri arasÝndadaha �nce yapÝlan araßtÝrmalarda farklÝ sondaj�rnekleri incelenmiß ve Hali�Õdeki gen� tortullar4 farklÝ seviyeye ayrÝlmÝßtÝr (Meri� vd., 1988;Derman, 1990; Meri� ve SakÝn�, 1990). En altd�zey, �akÝl, kum ve kil i�eren koyu renkli �a-murlardÝr. BunlarÝn �zerinde kil, kum ve �akÝllÝd�zeyler; organik malzemeli ve koyu renkli killerile bol mollusk kavkÝlÝ (pelesipod ve gastropod)ve zengin foraminifer topluluÛu i�eren kil ve �a-murlar yer alÝr. En �stte ise bol k�m�r kÝrÝntÝlÝ vec�ruflu koyu gri - siyah killer ile �amurlar bulun-maktadÝr (Þekil 9).

Biyolojik �zellikler

Hali�Õde daha �nce yapÝlan ve bu beß yeni son-dajdan elde edilen verilerin ÝßÝÛÝnda; alt d�zey-

lerde baskÝn olan Ammonia tepida Cushman,Aubignyniana perlucida (Heron Ð Allen ve Ear-land), Elphidium crispum (Linn�) gibi fertlerinsayÝsal y�nden bolluÛu dikkat �ekicidir. Bunlar-dan Ammonia tepida CushmanÕnÝn Pontik-Ha-zar k�kenli olduÛu ve acÝ su ortamÝnÝ karakteri-ze ettiÛi, Aubignyna perlucida (Heron-Allen veEarland)ÕnÝn nehirlerin denize d�k�ld�Û� alan-larda yaßadÝÛÝ bilinmektedir (Braadshaw, 1957;Cita vd., 1978). B�t�n bu bulgulara g�re, 7.500yÝl kadar �nce Hali� ve Üstanbul BoÛazÝÕnÝn Mar-mara Denizi ile kesißtiÛi yerde Karadeniz k�ken-li acÝ su ortamÝ koßullarÝnÝn hakim olduÛu, za-man zaman da denizel bir etkinin varolduÛusaptanmÝßtÝr. Daha �st d�zeylerde ise, Spirolo-culina canaliculata dÕOrbigny, Pyrgo elangata(dÕOrbigny), Sigmoilinita tenuis (Czjzek), Trilo-culina tricarinata dÕOrbigny, Brizalina alata Se-guenza, Brizalina spathulata (Williamson), Buli-mina acuelata dÕOrbigny, Bulimina marginatadÕOrbigny, Asterigerinata mamilla (Williamson),

Þekil 8. Foraminifer cins ve t�rlerinin HK-18 sondajÝndaki daÛÝlÝmÝ (s 1 - 2, d 3 - 5, m 6 - 15, j 16- 25 ve p 25Õdenfazla).

Figure 8. Distribution of the foraminifera in borehole HK-18 (s 1 - 2, d 3 - 5, m 6 - 15, j 16- 25 and p more than25).

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

9.00

10.00

11.00

12.00

13.00

14.00

15.00

16.00

17.00

18.00

SONDAJ No.FORARAMÜNÜFERLER

Cins ve T�rler HK-4 HK-5 HK-15 HK-17 HK-18

Adelosina cliarensis pAdelosina mediterranensis p pSpiroloculina angulosa pSpinoloculina dilatata pSiphonaperta aspera p pMassilina secans pQuinqueloculina laevigata pQuinqueloculina lamarckiana pQuinqueloculina seminula p pMiliolinella labiosa pMiliolinella subrotunda pTriloculina marioni pSigmoilinita edwardsi pCoscinospira hemprichii pPeneroplis pertusus pPeneroplis planatus pSorites orbiculus p pBulimina marginata pEponides repandus pNeoconorbina terquemi pRosalina bradyi p pLobatula lobatula p pAsterigerinata mamilla pAmmonia compacta p p p pAmmonia parkinsoniana p p p pAmmonia tepida p pChallengerella bradyi pCribroelphidium poeyanum p pProsononion subgranosum pElphidium aculeatum p pElphidium crispum p p p pElphidium depressulum p pElphidium macellum p pElphidium ponticum p

Meri� vd. 19

�izelge 2. Foraminiferlerin sondajlara g�re daÛÝlÝmÝ. Table 2. Distribution of the foraminifera in terms of boreholes.

Lobatula labotula (Walker ve Jacob), Gyroidinaorbicularis Cushman gibi Akdeniz k�kenli t�rle-rin varlÝÛÝyla (Wright, 1978; Meri� ve SakÝn�,1990) acÝ su ortamÝna Akdeniz sularÝnÝn girme-siyle, Hali�Õde denizel ortamÝn baskÝnlaßtÝÛÝ ka-nÝtlanmÝßtÝr. Akdeniz k�kenli Pyrgo elongata(dÕOrbigny)ÕnÝn diÛer hauerinidler ile birlikte ilkkez g�zlenmesi, tuz oranÝ y�ksek Akdeniz sula-rÝnÝn daha �nce acÝ su ortamÝ �zelliÛi taßÝyanHali� aÛÝzÝnÝ g�n�m�zden yaklaßÝk 7.400 yÝl �n-ce etkilemeye baßladÝÛÝnÝ g�stermektedir (G�k-

su vd., 1990). Bunun dÝßÝnda Hali� sondajlarÝn-da tabandan tavana doÛru g�zlenen foraminifercins ve t�rlerinin ekolojik �zellikleri, b�lgede acÝsu ortamÝnÝn devam ettiÛini ve yaklaßÝk 6.000 yÝl�nce de denizel koßullarÝn y�reyi ikinci defa et-kisi altÝna alarak denizin Hali� i�lerine doÛru ted-rici ßekilde ilerlediÛini, sonu�ta y�rede egemenolan denizel koßullarÝn g�n�m�zde de devamettiÛini ortaya koymaktadÝr. En �st seviyedekik�m�r kÝrÝntÝlÝ, c�ruflu kÝsÝm ise, kimyasal atÝklarda dahil olmak �zere, yoÛun bir kirlenmeye ne-

den olmuß ve yakÝn d�nemde foraminifer fert sa-yÝsÝ ile �eßitliliÛinde ciddi bir azalma meydanagetirmißtir.YoÛun kirlenmeye SilahtaraÛa Elekt-rik Santrali baßlÝca etken olarak g�sterilmiß ve70 yÝl boyunca atÝklarÝnÝ Hali�Õe d�kmesiyle, bualanda normal tortullaßma dÝßÝnda aßÝrÝ bir biriki-me neden olduÛu belirtilmißtir. AyrÝca, S�tl�ceMezbahasÝÕnÝn atÝklarÝ, rastlanan kemik ve dißpar�alarÝnÝn kaynaÛÝ olarak a�ÝklanmÝßtÝr (Me-ri�, 1990). Üstanbul BoÛazÝ girißi ve Sarayburnu-Hali�-�sk�dar ��geninde, Karbonifer temel �ze-rinde Holosen ��kelleri; tabandan tavana, akar-su aÛzÝ, lag�n-deniz, plaj, sÝÛ ve derin denizelortamlarÝ karakterize eden Akdeniz foraminifertopluluÛunu i�erir (Meri� ve SakÝn�, 1990).

Holosen baßlarÝnda, denizel koßullarÝn Unkapa-nÝ - Karak�y (Hali� girißi) alanÝndaki KaÛÝthaneve Alibeyk�y dereleriyle beslenen tatlÝ su alanÝ-nÝ etkilemesiyle burada tuzluluÛu az, zaman za-man da denizel koßullarÝn etkisi altÝnda kalan la-g�n benzeri bir ortam gelißmißtir. Bu t�r ortamla-rÝ karakterize eden; Ammonia tepida Cushman,Elphidium crispum (Linn�), Aubignyna perlucida(Heron Ð Allen ve Earland), Textularia aggluti-nans dÕOrbigny, Miliolinella subrotunda (Monta-gu), Pyrgo elongata (dÕOrbigny), Amphicorynascalaris (Batsch), Lobatula lobatula (Walker veJacob) gibi Karadeniz ve Akdeniz k�kenli t�rle-rin bir arada bulunmasÝ, deniz etkisinin b�lgedearttÝÛÝnÝ kanÝtlamaktadÝr. Buradaki pelesipod ka-buklarÝ ESR y�ntemi ile tarihlendirilmiß ve sayÝ-

sal yaßÝn 5700-6100 yÝl arasÝnda olduÛu belir-lenmißtir (G�ksu vd., 1990).

Erken Ge� HolosenÕde yerel tektonik duraysÝz-lÝklar ortamÝn ��kerek derinleßmesine neden ol-mußtur (SakÝn�, 1998). Buna baÛlÝ olarak, ortamanoksikleßmiß ve Brizalina alata (Seguenza),Brizalina spathulata (Williamson), Cassudulinacarinata Silvestri, Rectuvigerina phlegeri le Cal-vez, Bulimina aculeata dÕOrbigny, Buliminaelongata dÕOrbigny, Bulimina marginata dÕOr-bigny, Nonionella turgida (Williamson) gibi deÛi-nilen ortamÝ tercih eden t�rler gelißmißtir (Meri�ve SakÝn�, 1990). Pelesipod kavkÝlarÝndan eldeedilen yaß (G�ksu vd., 1990), yerel tektonizma-nÝn aktif olduÛu d�nemin yaklaßÝk 5700-6100 yÝl�ncesi olduÛunu a�ÝklamaktadÝr.

Burada dikkati �eken en �nemli �zellik, HKÐ15sondajÝnÝn 3-9 mÕleri arasÝnda Sorites orbiculusEhrenberg ile HKÐ17 sondajÝnÝn 6Ð6.45 mÕlerin-de Peneroplis pertusus (Forskal), Peneroplisplanatus (Fichtel ve Moll), Sorites orbiculus Eh-renberg ile Coscinospira hemprichii Ehren-bergÕin varlÝÛÝ ve �zellikle Peneroplis pertusus(Forskal)Õun �ok bol miktarda bulunußudur. Budurum, Hali�Õin kuzey b�l�m�nde Holosen orta-larÝnda deÛinilen y�re i�in olaÛan olmayan ko-ßullarÝn varlÝÛÝnÝ kanÝtlar. Keza son yÝllarda Ha-li� ve yakÝn �evresinde yapÝlmÝß olan �alÝßmalar-da bu organizmalara rastlanÝlmamÝßtÝr.

20 Yerbilimleri

Þekil 9. UnkapanÝ-Þißhane arasÝnÝn enine jeoloji kesiti (Meri� vd., 1988Õden deÛißtirilerek alÝnmÝßtÝr). Figure 9. Geological cross-section between UnkapanÝ-Þißhane (modified from Meri� et al., 1988).

75

50

25

0

-25

-50

-75

Kot

(m

)

UnkapanÝ

MH4 MH5

HAL�

Þißhane

0 150 M

K

Yapay dolgu

Siyah kil c�ruflu

Kil (kavkÝlÝ)

Organik par�alÝ kil

Kil, kum, �akÝl

�akÝllÝ, kumlusiyah kil

Paleozoyik

Jips Kristalleri

�alÝßmanÝn sonu�larÝnda dikkat �ekici bir diÛerdurum ise, HKÐ15 sondajÝnÝn 13.50-13.95 ve18Ð18.45 mÕlerinde saptanan jipslerin varlÝÛÝdÝr.Marmara DeniziÕnde g�n�m�zden 9500 yÝl ile12000 yÝl �nce jips kristallerinin ��keldiÛi tespitedilmißtir (Stanley ve Blanpied, 1980). Bu durumdaha �ncede Hali� ��kelleriÕnde g�zlenen jips-lerin varlÝÛÝna paralellik sunmaktadÝr (Derman,1990) ve Hali�Õdeki jipslerin olußumu konusundadeÛißik g�r�ßler s�z konusudur:

Schreiber (1982), tek�e jips kristallerinin kapalÝhavzalarda, buharlaßma ile yoÛunluÛu artan y�-zey suyunun aßaÛÝya ��kerek ortamÝn dengesi-ni bozmasÝ sonucunda gelißebildiÛini ortayakoymußtur. Bu gibi alanlarda, jipsler kristallene-rek tortul y�zeyinin tabanÝna iner. Kristallenme-nin yumußak taban �zerine gelißtiÛi durumlardayÝldÝz ßeklinde gruplanmalar veya yÝÛÝßÝm ßek-linde kristallenme olußumu yaygÝndÝr. Bu kristal-ler kendilerine taban teßkil eden yumußak �amuri�inde, b�y�d�k�e kendi aÛÝrlÝklarÝyla batar vebu durumlarda ise kristaller taban �amurlarÝ i�i-ne derin olarak g�m�l�r. Bu da kristallerin yat-masÝ ve eÛilmesine neden olur. Cody (1976), bi-rincil jips kristallerinin aßÝrÝ tuzlu su ortamlarÝndab�y�d�Û� ve serbest b�y�yen jipslerin tek kris-taller ßeklinde gelißebildiÛi g�r�ß�n� ortaya koy-mußtur. Dean (1982), jipsin, tuzlu suyun eß sÝ-caklÝk (izotermal) buharlaßmasÝ (evaporasyonu)yoluyla, az doygunluktan �ok doygunluÛa doÛruyaklaßÝldÝÛÝnda, her zaman kristallendiÛini ileris�rmektedir. Friedman (1982) ise, deniz kÝyÝla-rÝndaki sÝnÝrlÝ alanlarda tuzluluk d�ßerken s�lfatkonsantrasyonunda bir artÝß g�zlenirse, jipskristallenmesinin baßladÝÛÝnÝ belirtmektedir.

Daha �nceki �alÝßmalarda MH-4 noÕlu sondajÝ-nÝn 58.45-58.95, 55.45-55.85, 53.95-54.45,40.45-41.45; MH-5 sondajÝnÝn 53.50-54.50,49.50-50.50, 48.25-48.70, 37.25-37.75 mÕleri(Derman, 1990) ile halen �zerinde �alÝßÝlan HK-6 noÕlu sondajÝn 57-57.45; HK-7 noÕlu sondajÝn67.50-67.95, 36-36.45 ve HK-15 noÕlu sondajÝn18-18.45, 13.50-13.95 mÕlerinde jips kristallerig�zlenmißtir. DeÛinilen sondaj �rnekleri dÝßÝndaÜzmit K�rfeziÕnde Hersek Burnu - Kaba BurunarasÝnda yapÝlmÝß olan S-3 ve S-2 noÕlu sondaj-larÝn farklÝ d�zeylerinde yine �ok sayÝda jips kris-talleri bulunmußtur (HelvacÝ ve Fallick, 1995).Bu alanda dikkati �eken bir diÛer �zellik ise, jips-

li d�zeylerdeki aßÝrÝ fazla sayÝdaki foraminifertopluluÛudur. S-3 noÕlu sondaja ait 6 �rnektetoplam 39231 ve S-2 sondajÝna ait 3 �rnekte detoplam 6384 adet farklÝ foraminifer cins ve t�rle-ri saptanmÝßtÝr. Halbuki, deÛinilen hatta ger�ek-leßtirilen 9 sondajdan derlenen 164 �rnekte bu-lunan toplam foraminifer sayÝsÝ ise 58638Õdir.Sonu�ta 58638 foraminifer ferdinden 45615Õi ikisondaja ait 9 �rnekten derlenmißtir (Meri� veSuner, 1995). K�rfezde yapÝlan �alÝßmalardanelde edilen veriler, bu iki noktada faya baÛlÝ birtermal getirim olasÝlÝÛÝnÝ kuvvetlendirmektedir(Meri� ve Suner, 1995). Bu verilerin ÝßÝÛÝnda Üz-mit K�rfeziÕnde Orta Pleyistosen ortalarÝ ile Ge�Holosen arasÝ d�nemde olduÛu gibi, Hali�Õte deHK-17 noÕlu sondajÝn �evresinde ve Holosen or-talarÝnda faya baÛlÝ olarak bir termal getiriminvarolduÛu anlaßÝlmaktadÝr (Meri� ve Avßar,2000). Yine, HK-17 ve HK-18 noÕlu sondajlardag�zlenen sÝÛ denizel karakterli ve Akdeniz bi-yoprovensiÕne �zg� ostrakod topluluÛunun varlÝ-ÛÝ, bu cins ile t�rlerin Hali� ve �evresinde daha�nce yapÝlan �alÝßmalarda g�zlenmemiß olmasÝ(G�len vd., 1990) bu d�ß�nceyi destekleyici birbulgudur. G�n�m�zde de IlÝca Koyu (�eßme-Üz-mir) ve G�k�eada g�neydoÛusunda aynÝ olayla-ra rastlanÝlmÝßtÝr (Meri�, 1986; Meri� vd., 2001;Avßar ve Meri�, 2001).

Ostracod TopluluÛu

Ostrakod faunasÝ olarak; 5 sondajÝn farklÝ d�-zeylerinde Leptocythere sp., Callistocythere ad-riatica Masoli, Cyprideis torosa Jones, Cypride-is tuberculata (Mehes), Cyprideis sp., Faluniasp., Buntonia sp., Aurila sp., Loxoconcha agilisRuggieri, Loxoconcha sp., Xestoleberis disparG. W. M�ller, Xestoleberis sp., Heterocypris sp.,Candona sp. g�zlenmißtir. HK-4 sondajÝnda;Cyprideis torosa Jones, Cyprideis tuberculata(Mehes), Cyprideis sp. gibi acÝ su ortamÝnÝ ka-rakterize eden fertler ile denizel ortamÝ simgele-yen Aurila sp. birarada bulunmaktadÝr. Ancak,acÝ su formlarÝ baskÝndÝr. HK-5 sondajÝnda;Cyprideis torosa Jones, Cyprideis sp, Hete-rocypris sp. gibi acÝ su formlarÝ ile Aurila sp. veLoxoconcha sp. gibi denizel formlar birlikteliksunar. Bu sondajda da acÝ su ortamÝnÝ belirtencinsler ve bunlara ait fertlerin sayÝsal bolluÛu ne-deni ile deÛinilen kesimde acÝ su ortamÝ baskÝn-dÝr. HK-15 noÕlu sondajda da acÝ su ortamÝnÝ ka-rakterize eden Cyprideis sp. saptanmÝßtÝr. HK-17 noÕlu sondajda; Leptocythere sp., Callistocyt-

Meri� vd. 21

here adriatica Masoli, Falunia sp., Aurila sp., Lo-xoconcha agilis Ruggieri, Xestoleberis dispar G.W. M�ller tanÝmlanmÝßtÝr. Leptocythere sp. dÝ-ßÝndaki t�m cins ve t�rler tamamen denizel orta-mÝ karakterize etmektedir. HK-18 noÕlu sondajdaise; Leptocythere sp., Callistocythere adriaticaMasoli, Buntonia sp., Loxoconcha agilis Ruggi-eri, Xestoleberis dispar G. W. M�ller, Xestolebe-ris sp. saptanmÝßtÝr. DeÛinilen topluluk denizelortam etkisinde gelißmiß olup, Callistocythereadriatica Masoli egemendir (TunoÛlu, 2000).Sondajlara genel olarak bakÝldÝÛÝnda, HK-4, HK-5, HK-15, �oÛu brahik (acÝ su) ortamÝnÝ karakte-rize eden Cyprideis torosa Jones, Cyprideis tu-berculata (Mehes) ve Cyprideis sp. gibi bir top-luluk sunarken; HK-17 ve HK-18 noÕlu sondajla-ra ait �rneklerde ise, denizel formlarÝn baskÝn ol-duÛu bir topluluk bulunmaktadÝr. Bu topluluk, sÝÛdenizel karakterli olup, tamamen Akdeniz biyop-rovensi ile ilißkilidir ve Akdeniz karakterli cins vet�r sayÝsÝnda b�y�k bir artÝß g�zlenmektedir(Bonaduce vd., 1975; Yassini, 1979).

Bryozoon TopluluÛu

Üncelenen sondaj �rneklerinde, BryozoonlarÕdanCellaria salicornioides Lamouroux, Scrupocella-ria scruposa (Linn�), Cryptosula pallasiana(Moll), Schizoperella unicornis JohnstonÕ a rast-lanmÝßtÝr (�nsal, 2000). Bu fauna, daha �nceHali�Õte g�zlenen (�nsal, 1990) topluluÛa b�y�kbir benzerlik sunar.

Mollusk TopluluÛu

�alÝßÝlan Holosen tortullarÝndaki mollusk fauna-sÝ incelendiÛinde, HK-4 noÕlu sondajÝn 27.45-27,22.95-22.50, 13.95-13.50, 9.45-9, 7.95-7.50,3.45-3; HK-5 noÕlu sondajÝn 21.45-21.00; HK-15sondajÝnÝn 21.45-21; HK-17 noÕlu sondajÝn21.45-21, 15.45-15, 1.5-0; HK-18 noÕlu sondajÝnise 15.45-15 ve 10.95-10.50 mÕlerinde pelesi-podlarÕdan Mytilaster lineatus (Gmelin in Linn�),Mytilus sp., Rhomboidella prideauxi (Leach),Ostrea sp., Lasaea nitida (Turton), Mysella bi-dentata (Montagu), Cardium (Parvicardium) exi-guum (Gmelin in Linn�), Cardium sp., Mactrasp., Dosinia lupinus (Linn�), Hiatella arctica(Linn�)Õ ya rastlanÝlmÝßtÝr. Yine, HK-4 noÕlu son-dajÝn 27.45-27; HK-5 noÕlu sondajÝn 22.95-22.50, 21.45-21, 6.45-6; HK-15 noÕlu sondajÝn25.95-25.50; HK-17 noÕlu sondajÝn 21.45-21,15.45-15, 9.45-9, 6.45-6, 3.45-3, 1.50-0 ve HK-

18 noÕlu sondajÝn 15.45-15, 10.95-10.5, 4.95-4.5mÕlerinde gastropodlarÕdan Gibbula (Adriaria) al-bida (Gmelin), Tricolia sp., Valvata sp., Hydro-bia (Hydrobia) acuta (Draparnaud), Hydrobiasp., Pseudamnicola sp., Alvania (Acinulus) cimi-coides (Forbes), Rissoa (Rissoa) splendida(Eichwaldi), Rissoa ventricosa Desmarest, Ris-soa sp., Turritella sp., Bittium (Bittium) reticula-tum (Da Costa), Bittium sp., Trophon (Tropho-nopsis) muricatus breviasus Jeffrey, Trophonsp., Cylope danovaniana Risso, Bela (Bela) ne-bula (Montagu), Cerithiopsis sp., Triphora sp.,Retusa truncatula (Brugui�re), Ringicula (Ringi-cula) conformis Montecosato, Chrysallida (Part-henina) interstincta (Montagu), Chrysallida sp.g�zlenmißtir (Kapan - Yeßilyurt, 2000). YukarÝdabelirtilen mollusk topluluÛunda genelde tuzlulu-Ûun %o 25 civarÝnda olduÛu az tuzlu denizel or-tamÝ simgeleyen formlarÝn yanÝ sÝra, Valvata sp.gibi birka� tatlÝ su formu da mevcuttur ve bunlar�ok derin olmayan ortamlarda yaßayan sÝÛ deni-zel t�rlerdir.

Daha �nce deÛinilen Peneroplis pertusus (Fors-kal) ve Peneroplis planatus (Fichtel ve Moll) gibiforaminiferler dÝßÝnda HK-17 noÕlu sondajÝn21.45-21 ile 15.45-15 mÕleri arasÝnda Akdenizbiyoprovensine ait ostrakodlarla birlikte bulunanBittium (Bittium) reticulatum (Da Costa), Hydro-bia (Hydrobia) acuta Draparnaud ile Pseudam-nicola sp. ve HK-18 noÕlu sondajÝn 15.45-15mÕleri arasÝnda Bittium (Bittium) reticulatum (DaCosta)ÕnÝn �ok fazla sayÝda g�zlenmesi bu ikisondajÝn bulunduÛu alanda faya baÛlÝ bir termalkaynaÛÝn varlÝÛÝnÝ d�ß�nd�rmektedir. ��nk�,g�n�m�zde DoÛu PasifikÕde Galapagos AdalarÝ�evresinde 2.500 m derinlikte 350 ¡C sÝcaklÝkta-ki kaynaklar �evresinde de zengin bir molluskfaunasÝ g�zlenmißtir (Ballard, 1976; Corliss veBallard, 1977; Ballard ve Grassle, 1979; Enrightvd., 1981; Meri�, 1983 ve 1986; Rona vd., 1986;Rona, 1992; Lutz ve Haymon, 1994; Meri� veSuner, 1995; Lutz, 2000; Meri� vd., 2001; Avßarve Meri�, 2001).

Radyoaktivite

HK-15, HK-17 ve HK-18 noÕlu sondajlara aitfarklÝ derinliklerden derlenen toplam 15 �rnek�zerinde alfa ve beta radyoaktivite �l��mleri ya-pÝlmÝßtÝr. Burada Kuvaterner istiflerine ilißkinfarklÝ sondaj �rnek gruplarÝ i�in en d�ß�k �l��mdeÛerleri referans alÝnarak baÛÝl radyoaktivite

22 Yerbilimleri

Meri� vd. 23

�izelge 3. Hali� (Üstanbul) Holosen istifinde HK-17no.lu sondajda baÛÝl β ve α aktiviteleri-de-rinlik ilißkisi.

Table 3. The relationship between relative β - α ac-tivities and depth within the Golden Horn(Üstanbul) Holocene sequence in boreholeHK-17.

Derinlik BaÛÝl beta BaÛÝl alfa(m) aktivitesi aktivitesi

0.00-1.50 1.92 3.843.00-3.45 1.36 4.866.00-6.45 1.03 3.389.00-945 1.09 2.41

15.00-15.45 1.58 6.4721.00-21.45 1.27 2.35

�izelge 4. Hali� (Üstanbul) Holosen istifinde HK-18no.lu sondajda baÛÝl β ve α aktiviteleri-de-rinlik ilißkisi.

Table 4. The relationship between relative β - α ac-tivities and depth within the Golden Horn(Üstanbul) Holocene sequence in boreholeHK-18.

Derinlik BaÛÝl beta BaÛÝl alfa(m) aktivitesi aktivitesi

4.50-4.95 1.03 1.0210.50-10.95 1.15 5.9115.00-15.45 1.28 5.09

�izelge 5. Hali� (Üstanbul) Holosen istifinde HK-15no.lu sondajda baÛÝl β ve α aktiviteleri-de-rinlik ilißkisi.

Table 5. The relationship between relative β - α ac-tivities and depth within the Golden Horn(Üstanbul) Holocene sequence in boreholeHK-15.

Derinlik BaÛÝl beta BaÛÝl alfa(m) aktivitesi aktivitesi

3.00-3.45 1.12 1.316.00-6.45 1.74 1.379.00-9.45 1.41 1.43

13.50-13.95 1.04 1.0318.00-18.45 1.47 1.0921.00-21.45 2.17 1.0325.50-25.90 1.21 2.17

seviyeleri hesaplanmÝßtÝr (TuÛrul vd., 2001).Hesaplanan baÛÝl alfa ve beta radyoaktivite de-Ûerleri, HK-17 ve HK-18 noÕlu sondajlar i�in sÝ-rasÝyla �izelge 3 ve 4Õde, HK-15 noÕlu sondaji�in ise �izelge 5Õde verilmißtir. T�m sondaj �r-nekleri i�in baÛÝl beta radyoaktivite seviyeleriyaklaßÝk ortalama deÛer civarÝnda salÝnÝrken vebaÛÝl deÛer olarak genellikle 2Õnin altÝnda kalÝr-ken, HK-15 noÕlu sondaj dÝßÝnda alfa radyoakti-vite seviyelerinin y�ksek deÛerler alabildiÛi g�-r�lmektedir (Þekil 10, 11 ve 12). Bu durumun,�zellikle HK-17 ve HK-18 noÕlu sondajlara ait �r-nekler i�in de �nem taßÝdÝÛÝ s�ylenebilir. Alfaradyoaktivite seviyesinin artmasÝ, Holosen isti-finde uranyum ve toryum ailesine ait, bir baßkadeÛißle aÛÝr ve kararsÝz elementlerin artmasÝanlamÝna geldiÛinden, bu durum, HK-17 ve HK-18 noÕlu sondajlar i�in de ilgin�tir. Nitekim, alfaradyoaktivitesinin y�ksekliÛi termal b�lgelerdede rastlanan bir olgudur (Tanner, 1964). BubaÛlamda, HK-17 ve HK-18 noÕlu sondaj �rnekgruplarÝ foraminifer populasyonundaki artÝßlarÝifade edebilir. Ancak, radyoaktivitenin hangi ele-

mentlerden kaynaklandÝÛÝ ve bunun hangi orga-nizma grubunda olumsuz etkiler yaptÝÛÝ bilinme-mektedir. Bu bakÝmdan, alfa radyoaktivite sevi-yesinin y�kselmesi pop�lasyonu arttÝrÝcÝ bir etkiolußturmakla beraber, bazÝ ßartlarda radyasyonetkisi de �ne �Ýkabilir. Alfa radyoaktivitesinin kil-li d�zeylerde y�ksek, kumlu d�zeylerde d�ß�kolmasÝna karßÝn (Þahin, 2000), Akdeniz k�kenliforaminiferler 1.03 beta ve 3.38 alfa deÛerlerinin�l��ld�Û� d�zeyde �oÛalma g�stermektedir.Buna karßÝn beta aktivitesinin 1.27 ve alfa akti-vitesinin 2.35 olduÛu d�zeyde yine Akdeniz k�-kenli ostrakodlar baskÝndÝr. HK-17 noÕlu sonda-ja ait ostrakod topluluÛunda 15.45-15 m arasÝn-da cins ve t�r a�ÝsÝndan �oÛalma ve 6.45-6 marasÝnda ise, bu tiplerde �eßit ve birey sayÝsÝ y�-n�nden b�y�k bir d�ß�ß g�zlenmektedir. Bu dabentik foraminifer ve ostrakodlarÝn aynÝ koßulla-ra eßuyumluluk g�stermediÛini ortaya koymak-tadÝr.

HK-18 noÕlu sondajda ise, alfa radyoaktivite se-viyesi y�ksek olup, beta aktivite seviyesi nispe-ten d�ß�kt�r (bkz. �izelge 4). Her iki sondajdada alfa radyoaktivite seviye deÛißimlerinin�nemli pikler sunduÛu anlaßÝlmaktadÝr. Betaradyoaktivite seviyeleri deÛißiminin ortalama birsalÝnÝm g�sterdiÛi ortaya �ÝkmaktadÝr. BunlarÝndÝßÝnda, kÝyÝda yapÝlmÝß olan HK-15 noÕlu son-dajda baÛÝl alfa aktivite deÛerleri olduk�a d�-ß�kt�r (bkz. �izelge 5). DolayÝsÝyla HK-15 veHK-18 noÕlu sondajlara ait �rneklerde g�zlenenbentik foraminiferler zayÝf denilebilecek bir top-luluk olußturmaktadÝr (bkz. Þekil 6 ve 8). AyrÝcaHK-17 sondajÝ verileri gibi bu iki sondaja ait ba-ÛÝl alfa ve beta deÛerleri arasÝnda da uyum ve

24 Yerbilimleri

davranÝß paralelliÛi yoktur (bkz. Þekil 11 ve 12).Buna karßÝn, HK-15 sondajÝ i�in baÛÝl radyoakti-vite seviyesi baÛÝl beta radyoaktivite seviyesi gi-bi ortalama deÛer etrafÝnda salÝnmakta ve ge-nellikle 2Õnin altÝnda kalmaktadÝr. Bu sondaja ait�rnek grubunda foraminifer pop�lasyonu HK-17ve HK-18 noÕlu sondajlara ait �rnek gruplarÝnag�re daha fakirdir.

Alfa Aktivitesi

Beta Aktivitesi

0.00 5.00 10.00 15.00 20.00 25.00

8.00

6.00

4.00

2.00

0.00

BaÛ

Ýl R

adyo

aktiv

ite

Þekil 10 . HK-17 noÕlu sondaja ait �rneklerin derinlikve baÛÝl α-β radyoaktivite seviyeleri (TuÛrulvd., 2001).

Figure 10 . The relationship between α-β radioactivi-ties and depth in borehole HK-17 (TuÛrul etal., 2001).

Alfa Aktivitesi

Beta Aktivitesi

4.00 8.00 12.00 16.00

10.00

8.00

6.00

4.00

2.00

0.00

BaÛ

Ýl R

adyo

aktiv

ite

Þekil 11. HK-18 noÕlu sondaj �rneklerinin derinlik vebaÛÝl α-β radyoaktivite seviyeleri (TuÛrul vd.,2001).

Figure 11 . The relationship between α-β radioactivi-ties and depth in borehole HK-17 (TuÛrul etal., 2001).

Alfa Aktivitesi

Beta Aktivitesi

0.00 10.00 20.00 30.00

8.00

6.00

4.00

2.00

0.00

BaÛ

Ýl R

adyo

aktiv

ite

Þekil 12. HK-15 noÕlo sondaj �rneklerinin derinlik vebaÛÝl α-β radyoaktivite seviyeleri.

Figure 12 . The relationship between α-β radioactivi-ties and depth in borehole HK-15.

Jeokimyasal DeÛißimler

�rnekler Jeokimyasal �zellikleri a�ÝsÝndan ince-lendiÛinde; HK-17 noÕlu sondajÝn farklÝ d�zeyle-rinde 93 Cd ve Ni g�zlenmemißtir. �zellikle Pb,Cu ve Zn gibi elementler bu alanda bir sÝcaksukaynaÛÝnÝn varlÝÛÝnÝ destekleyen verilerdir. AyrÝ-ca, kaynak �evresi ��kelleri i�inde sÝcaksu geti-rimlerinden Fe ve Si (Meri� ve Suner, 1995) bololarak g�r�l�r.

Kimyasal analiz sonu�larÝnÝn genel bir deÛer-lendirmesi yapÝldÝÛÝnda; �zellikle 6-6.45 m ara-sÝndaki tortullarÝn altÝnda element d�zeylerindekesin bir azalma olduÛu saptanmÝßtÝr. D�zeyd�ß�kl�Û� �zellikle Cr, Fe, Si, Mn elementlerin-de olduk�a net olarak se�ilmekte, Pb, Zn ve Cuelementlerinde ise tedrici bir azalma ßeklinde iz-lenmektedir (Þekil 13 ve 14). Bunun dÝßÝnda s�zkonusu bu �� element (Pb, Zn, Cu) yine HK-17noÕlu sondaja ait �rneklerin jeokimyasal �zellik-lerini belirlemek amacÝ ile yapÝlan XRF analizle-rinin sonu�larÝndan, �alÝßÝlan 6 �rnekte Fe, Mn,Cu, Zn, Pb, Cr, Si gibi elementler saptanmÝßtÝr(�izelge 6). Bunlar, diÛerlerinden farklÝ olarak,kendi aralarÝnda homojen bir d�zey deÛißikliÛisergilemektedir. DiÛer bir deyißle, �rneklemearalÝklarÝndaki korelasyon parallelik g�stermek-tedir (Þekil 15). �zellikle bu paralel davranÝßßekli, hidrotermal getirimlerde sÝk�a g�zlenenbir niteliktir (Aykol vd., 1984; Meri� ve Suner,1995).

Sonu� olarak; foraminiferlerden Peneroplis per-tusus Forskal, Peneroplis planatus (Fichtel ve

Derinlik (m)

Derinlik (m)

Derinlik (m)

Meri� vd. 25

�izelge 6. Hali� (Üstanbul) HK-17 no.lu sondajÝna ait tortul �rneklerde bulunan bazÝ elementler.Table 6. Some elements determined in the sediment samples taken from borehole HK-17 (Golden Horn, Üstanbul).

Elementler (%)Derinlik

(m) Fe Mn Cu Zn Pb Cr Si

0.00-1.50 5.40 0.12 0.100 0.1304 652.0 ppm 100 ppm 64.93.00-3.45 4.75 0.13 0.067 0.2150 781.8 ppm 100 ppm 53.06.00-6.45 4.00 00.84 0.032 0.0867 325.3 ppm 100 ppm 51.19.00-945 1.40 00.37 41.5 ppm 90.96 ppm 151.6 ppm Yok 26.9

15.00-15.45 1.70 00.33 25.0 ppm 89.13 ppm Eser Yok 18.821.00-21.45 0.60 00.32 24.7 ppm 60.25 ppm Eser Yok 15.1

Fe - Derinlik

Derinlik (m)

Fe

Si

Mn

Cr

Þekil 13 . Cr, Fe, Si ve Mn elementleri-derinlik ilißkisi.Figure 13. Cr, Fe, Si, Mn elements versus depth graphs.

Moll), Sorites orbiculus Ehrenberg, Coscinospi-ra hemprichii Ehrenberg topluluÛu Hali�Õin ku-zey alanÝnda HK-15 ve HK-17 noÕlu sondajlarÝnfarklÝ d�zeylerinde g�zlenmißtir. AyrÝca, ostra-kodlardan Akdeniz biyoprovensine ait Callis-tocythere adriatica Masoli, Xestoleberis disparG. W. M�ller, Loxoconcha agilis Ruggieri gibicins ve t�rler bulunmußtur. Bunlarla birlikte HK-17 ve HK-18 sondajlarÝnÝn bazÝ d�zeylerindemollusklardan Bittium (Bittium) reticulatum (DaCosta), Hydrobia (Hydrobia) acuta Draparnaudve Pseudamnicola sp.ÕnÝn �ok fazla sayÝda bu-lunmuß olmasÝ, belli d�zeylerde bol miktardajips kristallerinin varlÝÛÝ, Holosen ortalarÝnda Ha-li�Õde bilinenlerin dÝßÝnda farklÝ koßullarÝn varol-

duÛunu ve bunun bir faya baÛlÝ termal getirimsonucu gelißmiß olabileceÛini ortaya koymakta-dÝr.

KATKI BELÜRTME

Yazarlar; sondaj �rneklerini saÛlayan JeolojiY�k. M�h. Korkut M�roy (Y�ksel Proje Uluslara-rasÝ A. Þ.) ile foraminifer �rneklerinin elektronmikroskopunda (Jeol JSM-6400 Scanning Mic-roscope) fotoÛraflarÝnÝn �ekimi i�in hert�rl� kat-kÝda bulunan AR�ELÜK A.Þ. AraßtÝrma ve Tek-noloji Gelißtirme Merkezi BaßkanlÝÛÝÕna ve bukonuda b�y�k emeÛi ge�en Turgay G�n�lÕe te-ßekk�r� bir bor� bilirler. AyrÝca, ostrakod tayinle-

0.015

0.01

0.005

0

-0.005

654321

00 5 10 15 20 25

0 5 10 15 20 25

0.0140.12

0.10.080.060.040.02

0

26 YerbilimleriZ

nC

uP

b

Þekil 14. Zn, Cu ve Pb elementleri-derinlik ilißkisi.Figure 14. Zn, Cu,Pb elements versus depth graphs.

Pb

Zn

Þekil 15. Zn-Pb ve Zn-Cu ilißkileri.Figure 15. Relationships between Zn-Pb and Zn-Cu.

rini yapan Prof. Dr. Cemal TunoÛluÕna (Hacette-pe �niversitesi), pelesipod ve gastropodÕlarÝ ad-landÝran Yrd. Do�. Dr. Sevin� Kapan-YeßilyurtÕa(Onsekiz Mart �niversitesi), bryozoon �rnekleri-ni isimlendiren Prof. Dr. Üsmail �nsalÕa (Üstanbul�niversitesi), XRF analizlerini yapan teknisyenErtuÛrul �anak�ÝÕya (�ukurova �niversitesi) veßekilleri hazÝrlayan Jeoloji M�h. N. Bora �lter ileCazibe Hoßg�renÕe (Üstanbul �niversitesi) i�ten-likle teßekk�r ederler.

KAYNAKLAR

Avßar, N. ve Meri�, E., 2001. �eßme-IlÝca Koyu (Üz-mir) termal b�lgesi g�ncel bentik foramini-ferlerinin sistematik daÛÝlÝmÝ. Yerbilimleri,24, 13-22.

Aykol, A., Ünan, K. ve Suner, F., 1984. JeokimyaÕyaGiriß. Ü.T.�. YayÝnÝ, SayÝ 1084, 672 s.

Ballard, R. D., 1976. Window on earthÕs interior. Na-tional Geographic, 150 (2), 228-249.

Ballard, R. D., and Grassle, J. F., 1979. Return to ca-ses of the deep. National Geographic, 156(5), 689-707.

Braadshaw, J. S., 1957. Laboratory studies on the ra-te of growth of the foraminifer ÒStrebulusbeccarii (Linn�) var. tepida (Cushman)Ó.Journal of Paleontology, 31, 1138-1147.

Bonaduce, G., Ciampo, G., and Masoli, M., 1975.Distribution of ostracoda in the AdriaticSea. Publicazioni Della Stazione Zoologi-ca di Napoli, 40, 1, 154 pp.

Cody, R. D., 1976. Early artificial diagenetic changes:In Artificial Gypsum Crystals grown withinbentonite muds and gels. Bulletin of Ge-ological Society of America, 87, 1163-1168.

Cita, M. B., Wright, R. C., Ryan, W. B. F., and Longi-nelli, A., 1978. Messinian paleoenviron-ments. DSDP initial reports of the DSDPproject V. XLII part I, 1003-1035.

Cimerman, F., and Langer, M. R., 1991. Mediterrane-an foraminifera. Slovenska AkademijaZnanosti in Umetnosti, 118 pp.

Corliss, J. B., and Ballard, R. D., 1977. Oases of lifein the cold abyss. National Geographic,152 (4), 440-453.

Dean, W. E., 1982. Theoretical versus observed suc-cessions from evaporation of seawater. InW. E. Dean ve B. C. Schreiber (eds.). Ma-rine Evaporites, S. E. P. M. Short Course,No: 4, 43-73.

Derman, A. S., 1990. Gen� ��kellerin (Holosen) sedi-mentolojik �zellikleri ve ortamasal yorumu.Üstanbul BoÛazÝ ve Hali�Õin Ge� Kuvater-

0.25

0.0

0.15

0.1

0.05

0

-0.05

0.120.1

0.080.060.040.02

0-0.02

0.10.080.060.040.02

0-0.02

0.10.080.060.040.02

0

1

0.1

0.01

0.001

0.1 0.01 0.001

0.05 0.1 0.15 0.2 0.25

0 5 10 15 20 25

0 5 10 15 20 25

0 5 10 15 20 25

0

ner (Holosen) Dip TortullarÝ. E. Meri� (ed.),5-12.

Enright, J. T., Newman, W. A., Hessler, R. R., andMcGowen, J. A., 1981. Deep-Oceanhydrotermal vent comunities. Nature, 289,218-220.

Friedman, G. M., 1982. Depositional environments ofevaporite deposits. In V. E. Dean ve V. C.Schreiber (eds.). Marine Evaporites, S. E.P. M. Short Course, No: 4, 177-184.

G�ksu, H. Y., �zer, A. M. ve �etin, O., 1990. MolluskkavkÝlarÝnÝn ESR y�ntemi ile deÛerlendiril-mesi. Üstanbul BoÛazÝ g�neyi ve Hali�ÕinGe� Kuvaterner (Holosen) Dip TortullarÝ E.Meri� (ed.), 95-97.

G�len, D., Kuban�, C. ve AltÝnsa�lÝ, S., 1990. Ostra-coda. Üstanbul BoÛazÝ g�neyi ve Hali�ÕinGe� Kuvaterner (Holosen) dip tortullarÝ E.Meri� (ed.), 43-53.

HelvacÝ, C. ve Fallick, A. E., 1995. Üzmit K�rfezi (Her-sek Burnu-Kaba Burun) Kuvaterner istifin-den derlenen jips �rneklerinin k�k�rt izo-top analizleri ve ortamsal yorumu. ÜzmitK�rfezi Kuvaterner Üstifi E. Meri� (ed.), 99-104.

Hottinger, L., Halicz, E., and Reiss, Z., 1993. Recentforaminiferida from the Gulf of Aqaba, RedSea. Slovenska Akedamija Znanosti inUmetosti Academia Scientiarum et ArtiumSlovinica. 409 pp.

Kapan-Yeßilyurt, S., 2000. Kißisel g�r�ßme. OnsekizMart �niversitesi, M�hendislik Fak�ltesi,Jeoloji M�hendisliÛi B�l�m�, �anakkale.

Le Calvez, J. et Y., 1958. R�partition des foraminif�-res dans la Baie de Villefranche. I Milioli-dae. Annuel Institut Oc�anographie, 35(3), 159-234.

Loeblich, J. R., and Tappan, H., 1988. Foraminiferalgenera and their classification. Van Nost-rand Reinhold Comp., 1812 pp.

Lutz, R. A., 2000. Deep sea vents. National Geograp-hic, October, 2000, 116-127.

Lutz, R. A., and Haymon, R. M., 1994. Rebirt of a de-ep-sea vent. National Geographic, 186 (5),114-126.

Meri�, E., 1983. Okyanus dibi vahalarÝ. YeryuvarÝ veÜnsan, 8 (1), 3-6.

Meri�, E., 1986. Deniz dibi termal kaynaklarÝn canlÝyaßamÝna etkisi hakkÝnda g�ncel bir �rnek(IlÝca-�eßme-Üzmir). T. J. K. B�lteni, 29 (1),17-21.

Meri�, E., 1990. Hali� ge�miße d�nebilecekmi? Arke-oloji ve Sanat, 46-49, 30-31.

Meri�, E. ve SakÝn�, M., 1990. Foraminifera. ÜstanbulBoÛazÝ G�neyi ve Hali�Õin Ge� Kuvaterner(Holosen) Dip TortullarÝ, E. Meri� (ed.), 15-41.

Meri�, E. ve Suner, F., 1995. Üzmit K�rfezi (HersekBurnu-Kaba Burun) Kuvaterner istifindeg�zlenen termal veriler. Üzmit K�rfezi Ku-vaterner Üstifi. E. Meri� (ed.), 81-90.

Meri�, E. ve Avßar, N., 2000. Deniz diplerindeki aktiffaylarÝn belirlenmesinde bentik foraminifer-lerin �nemi. BatÝ AnadoluÕnun Depremsel-liÛi Sempozyumu Bildiriler KitabÝ, 198-207.

Meri�, E., SakÝn�, M. ve Eroskay, S. O., 1988. Üstan-bul BoÛazÝ ve Hali� ��kellerinin evrim mo-deli. M�hendislik Jeolojisi B�lteni, 10, 10-14.

Meri�, E., Yanko, V. ve Avßar, N., 1995. Üzmit K�rfezi(Hersek Burnu-Kaba Burun) Kuvaterner is-tifinin foraminifer faunasÝ. Üzmit K�rfezi Ku-vaterner Üstifi, E. Meri� (ed.), 105-151.

Meri�, E., Kerey, Ü. E., Avßar, N., TunoÛlu, C., Taner,G., Kapan-Yeßilyurt, S., �nsal, Ü. ve Ros-so, A., 1998. Üstanbul BoÛazÝ yolu ile Mar-mara Denizi-Karadeniz baÛlantÝsÝ hakkÝn-da yeni bulgular. SualtÝ Bilim ve Teknoloji-si ToplantÝsÝ Bildiriler KitabÝ, 82-97.

Meri�, E., Kerey, Ü. E., Avßar, N., TunoÛlu, C., Taner,G., Kapan-Yeßilyurt, S., �nsal, Ü. ve Ros-so, A., 2000. Ge� Kuvaterner (Holosen)ÕdeÜstanbul BoÛazÝ yolu ile Marmara Denizi-Karadeniz baÛlantÝsÝ hakkÝnda yeni bulgu-lar. T�rkiye Jeoloji B�lteni, 43 (1), 73-118.

Meri�, E., Avßar, N. ve KÝlÝn�aslan, Y., 2001. G�k�e-ada (Kuzey Ege Denizi) bentik foraminiferfaunasÝ ve bu toplulukta g�zlenen yereldeÛißimler. T�rkiye Jeoloji B�lteni, 44 (2),39-63.

Murray, J. W., 1971, An atlas of British recent forami-niferids. Heineman Educational Books,London, 244 pp.

Rona, P. A., 1992. Deep-Sea geysers of the Atlantic.National Geographic, 182 (4), 104-109.

Rona, P. A., Klinkhammer, G., Nelsen, T. A., Trefry,J. H., and Elderfield, H., 1986. Black smo-kers, massive sulphides and vent biota atthe Mid-Atlantic Ridge. Nature, 321, 33-37.

SakÝn�, M., 1998. Üstanbul BoÛazÝ (Hali�-Sarayburnu-�sk�dar) bentik foraminifer (Holosen) pa-leobiyofasiyesleri; Akdeniz-Karadeniz suge�ißi �zerine yeni bir yaklaßÝm. MTA Der-gisi, 120, 223-232.

Schreiber, B. C., 1982. Environment of subaquceusgypsum deposition. In W. E. Dean ve B. C.Schreiber (eds.), Marine Evaporites, S. E.P. M. Short Course No: 4, 43-77.

Sgarella, F., and Moncharmont-Zei, M., 1993. Bent-hic foraminifera of the Gulf of Naples(Italy): Systematics and autoecology. Bol-letino Della Societa Paleontologica Itali-ana, 32 (2), 145-264.

Stanley, D. J., and Blanpied, C., 1980. Late Quater-nary water exchange between the Eastern

Meri� vd. 27

Mediterranean and the Black Sea. Nature,285, 537-571.

Stouff, V., Debenay, J.-P., and Lesourd, M., 1999.Origin of double and multiple tests in bent-hic foraminifera: observations in laboratorycultures environments. Marine Micropale-ontology, 36, 189-204.

Þahin, S., 2000. Radyoaktivite seviye tayini ile Kuva-terner istifi incelemesi ve yeni bir deÛerlen-dirme. Ü. T. �. N�kleer Enerji Enstit�s�,Doktora Tezi, 146 s (yayÝmlanmamÝß).

Tanner, A.B., 1964. Physical and chemical controlson distribution of Radium-226 and Radon-222 in Ground Water near Great Salt Lake.The Natural Radiation Environment, A.S.Adam, and M.L. Wayne (eds.), 253-276.

TuÛrul, A. B., Meri�, E., Avßar, N., Baytaß, F., AltÝn-soy, N., Ayaz, B., DoÛan, N., Þahin, S. veYÝlmaz, Ü., 2001. Hali� Ge� Kuvaterner(Holosen) istifinin radyoaktivite seviyesi ta-yini ile deÛerlendirilmesi ve diÛer deÛerlen-dirme teknikleri ile karßÝlaßtÝrÝlmasÝ. Hali�2001. Sempozyumu Bildiriler KitabÝ, 253-267.

TunoÛlu, C., 2000. Kißisel g�r�ßme. Hacettepe �ni-versitesi, M�hendislik Fak�ltesi, JeolojiM�hendisliÛi B�l�m�, Beytepe, Ankara.

�nsal, Ü., 1990. Bryozoa. Üstanbul BoÛazÝ g�neyi veHali�Õin Ge� Kuvaterner (Holosen) DipTortullarÝ E. Meri� (ed.), 71-79.

�nsal, Ü., 2000. Kißisel g�r�ßme. Üstanbul �niversite-si, Fen Fak�ltesi, Biyoloji B�l�m�, Vezne-ciler, Üstanbul.

Wright, R., 1978. Neogene benthic foraminifera fromDSDP Leg 42 A Mediterranean Sea, Initialreports of the DSDP Project. V. XLII, part I,709-726.

Yanko, V., 1990. Stratigraphy and paleogeography ofthe marine Pleistocene and Holocene de-posits of the southern seas of the USSR.Memoire Societa Geologica Italiana, 44,167-187.

Yassini, Ü., 1979. The littoral system ostracodes fromthe bay of Bou-Üsmail, Algiers. Revista Es-panola de Micropaleontologia, 11 (3), 353-416.

28 Yerbilimleri

Meri� vd. 29

LEVHA 1

Þekil 1. Adelosina cliarensis (Heron-Allen ve Ear-land). DÝß g�r�n�m, x 80; Hali�-Üstanbul, HK-17, 6.00-6.45 m.

Þekil 2. Adelosina mediterranensis (le Calvez J. veY.). DÝß g�r�n�m, x 65; Hali�-Üstanbul, HK-4,30.00-30.45 m.

Þekil 3. Spiroloculina angulosa Terquem. DÝß g�r�-n�m, x 80; Hali�-Üstanbul, HK-4, 3.00-3.45 m.

Þekil 4. Spiroloculina dilatata dÕOrbigny. DÝß g�r�-n�m, x 80; Hali�-Üstanbul, HK-17, 6.00-6.45 m.

Þekil 5. Siphonaperta aspera (dÕOrbigny). DÝß g�r�-n�m, x 170; Hali�-Üstanbul, HK-17, 21.00-21.45 m.

Þekil 6. Quinqueloculina laevigata dÕOrbigny. DÝß g�-r�n�m, x 80; Hali�-Üstanbul, HK-17, 15.00-15.45 m.

Þekil 7. Quinqueloculina lamarckiana dÕOrbigny. DÝßg�r�n�m, x 130; Hali�-Üstanbul, HK-17, 15.00-15.45 m.

Þekil 8. Quinqueloculina seminula (Linn�). a ve b dÝßg�r�n�mler, x 80; Hali�-Üstanbul, HK-4, 30.00-30.45 m.

Þekil 9. Miliolinella labiosa (dÕOrbigny). DÝß g�r�n�m,x 140; Hali�-Üstanbul, HK-17, 21.00-21.45 m.

Þekil 10. Triloculina marioni Schlumberger. DÝß g�r�-n�m, x 95; Hali�-Üstanbul, HK-17, 21.00-21.45m.

Þekil 11. Peneroplis pertusus (Forskal). DÝß g�r�n�m,x 100; Hali�-Üstanbul, HK-17, 6.00-6.45 m.

Þekil 12. Peneroplis planatus (Fichtel ve Moll). DÝßg�r�n�m, x 65; Hali�-Üstanbul, HK-17, 6.00-6.45 m.

PLATE 1

Figure 1. Adelosina cliarensis (Heron-Allen and Ear-land). External view, x 80; Golden Horn -Istan-bul, HK- 17, 6.00-6.45 m.

Figure 2. Adelosina mediterranensis (le Calvez J. andY.). External view, x 65; Golden Horn-Istanbul,HK-4, 30.00-30.45 m.

Figure 3. Spiroloculina angulosa Terquem. Externalview, x 80; Golden Horn-Istanbul, HK-4, 3.00-3.45 m.

Figure 4. Spiroloculina dilatata dÕOrbigny. External vi-ew, x 80; Golden Horn-Istanbul, HK-17, 6.00-6.45 m.

Figure 5. Siphonaperta aspera (dÕOrbigny). Externalview x 170; Golden Horn-Istanbul, HK-17,21.00- 21.45 m.

Figure 6. Quinqueloculina laevigata dÕOrbigny. Exter-nal view, x 80; Golden Horn-Istanbul, HK-17,15.00-15.45 m.

Figure 7. Quinqueloculina lamarckiana dÕOrbigny. Ex-ternal view, x 130; Golden Horn-Istanbul, HK-17, 15.00-15.45 m.

Figure 8. Quinqueloculina seminula (Linn�). a and bexternal views, x 80; Golden Horn-Istanbul,HK-4, 30.00-30.45 m.

Figure 9. Miliolinella labiosa (dÕOrbigny). External vi-ew, x 140; Golden Horn-Istanbul, HK-17,21.00-21.45 m.

Figure 10. Triloculina marioni Schlumberger. Externalview, x 95; Golden Horn-Istanbul, HK-17,21.00-21.45 m.

Figure 11. Peneroplis pertusus (Forskal). External vi-ew, x 100; Golden Horn-Istanbul, HK-17, 6.00-6.45 m.

Figure 12. Peneroplis planatus (Fichtel and Moll). Ex-ternal view, x 65; Golden Horn-Istanbul, HK-17, 6.00-6.45 m.

30 Yerbilimleri

LEVHA 1 / PLATE 1

Meri� vd. 31

LEVHA 2

Þekil 1. Bulimina marginata dÕOrbigny. DÝß g�r�n�m,x 190; Hali�-Üstanbul,HK-17, 15.00-15.45 m.

Þekil 2. Rosalina bradyi Cushman. DÝß g�r�n�mler; a,spiral taraf ve b, ombilikal taraf, x 140; Hali�-Üstanbul, HK-4, 30.00-30.45 m.

Þekil 3. Asterigerinata mamilla (Williamson). DÝß g�-r�n�m, spiral taraf, x 160; Hali�-Üstanbul, HK-17, 15.00-15.45 m.

Þekil 4. Ammonia compacta Hofker. DÝß g�r�n�mler;a, spiral taraf ve b, ombilikal taraf, x 100; Ha-li�-Üstanbul, HK-4, 30.00-30.45 m.

Þekil 5. Ammonia tepida Cushman. DÝß g�r�n�m, spi-ral taraf, x 150; Hali�-Üstanbul, HK-18, 10.50-10.95 m.

Þekil 6. Cribroelphidium poeyanum (dÕOrbigny). DÝßg�r�n�m, x 200; Hali�-Üstanbul, HK-18, 10.50-10.95 m.

Þekil 7. Elphidium aculeatum dÕOrbigny. a ve b dÝßg�r�n�mler, x 80; Hali�-Üstanbul, HK-4, 30.00-30.45 m.

Þekil 8. Elphidium crispum (Linn�). DÝß g�r�n�m, x60; Hali�-Üstanbul, HK-17, 6.00-6.45 m.

Þekil 9. Elphidium ponticum (Dolgopolskaya ve Pa-uli). a ve b dÝß g�r�n�mler, x 80; Hali�-Üstan-bul, HK-18, 10.50-10.95 m.

PLATE 2

Figure 1. Bulimina marginata dÕOrbigny. External vi-ew, x 190; Golden Horn-Istanbul,HK-17,15.00-15.45 m.

Figure 2. Rosalina bradyi Cushman. External views;a, spiral side and b, umblical side, x 140; Gol-den Horn-Istanbul, HK-4, 30.00-30.45 m.

Figure 3. Asterigerinata mamilla (Williamson). Exter-nal view, spiral side, x 160; Golden Horn-Is-tanbul, HK-17, 15.00-15.45 m.

Figure 4. Ammonia compacta Hofker. External views;a, spiral side and b, umblical side, x 100; Gol-den Horn-Istanbul, HK-4, 30.00-30.45 m.

Figure 5. Ammonia tepida Cushman. External view,spiral side, x 150; Golden Horn-Istanbul, HK-18, 10.50-10.95 m.

Figure 6. Cribroelphidium poeyanum (dÕOrbigny). Ex-ternal view, x 200; Golden Horn-Istanbul, HK-18, 10.50-10.95 m.

Figure 7. Elphidium aculeatum dÕOrbigny. a and b ex-ternal views, x 80; Golden Horn-Istanbul, HK-4, 30.00-30.45 m.

Figure 8. Elphidium crispum (Linn�). External view, x60; Golden Horn-Istanbul, HK-17, 6.00-6.45m.

Figure 9. Elphidium ponticum (Dolgopolskaya andPauli). a and b external views, x 80; GoldenHorn-Istanbul, HK-18, 10.50-10.95 m.

32 Yerbilimleri

LEVHA 2 / PLATE 2