Hayvan Araştırmalarında Hayvan Biyogüvenlik Düzeyi (Animal ... · Centers for Disease Control and Prevention. BMBL Section V. Vertebrate animal biosafety level criteria, 2007

Hayvan Araştırmalarında Hayvan Biyogüvenlik Düzeyi (Animal Biyosafety Level- ABSL)

Long Evans Sprague Dawley® Germfree

NIH Nude

Diabetic

SPONTANEOUS MUTANT

DIABETES/OBESITY

MICE

SPONTANEOUS

MUTANT

T-CELL DEFICIENT

RATS

O. Yılmaz- 2017 -BUHASDER 1

Sunum akışı

Deneysel Hayvan Çalışmaları

Laboratuvar Hayvan güvenliği nedir?

Hayvan laboratuvarlarında biyogüvenlik düzeyleri

Olası tehlikeler

Laboratuvar çalışmalarında uyulması gereken temel kurallar


“ Tabiatta olmuş ya da olması muhtemel olayların laboratuar şartlarında

kontrollü olarak ortaya konulmasına DENEYSEL ARAŞTIRMA denir”.Normal

biyolojik olaylara benzerlik gösteren düzenlemelere deneysel model denir.

Kullanılan hayvan türü yada tipine hayvan modeli denir

Deneysel Araştırma


Hayvan Modelleri

• Fare

• Sıçan

• Kobay

• Tavşan

• Hamster

• Gerbil

• Domuz

• Maymun • Yılda yaklaşık tüm dünyada 75 milyon hayvan kullanıldığı

bilinmektedir.


V Baumans . Use of animals in experimental research: an ethical dilemma?Gene Therapy 2004; 11: S64–S66


Fare ve Sıçan

• %90-95 Fare ve sıçan

• 300-350 alt soyu

• Hamilelik süresi kısa ( 21 gün)

• Bir batında çok sayıda yavru yapması

• Birim alanda fazla hayvan bakılması

• Maliyeti düşük

• Nakil kolaylığı

• Laboratuar şartlarına uyumu kolay

• Diğer bir çok avantaj


Long Evans

Sprague

Dawley®

Germfree

NIH Nude

Diabetic

SPONTANEOUS MUTANT

DIABETES/OBESITY MICE

SPONTANEOU

S MUTANT

T-CELL

DEFICIENT

RATS

400 Fare ve 350 Sıçan


http://www.macalester.edu/biology/images/nude_mouse.jpg

http://education.vetmed.vt.edu/Curriculum/VM8054/Labs/Lab13/IMAGES/Nude Mouse.jpg

http://www.scq.ubc.ca/filter/wp-content/uploads/2006/09/mouseear.jpg

Türkiye’de Deneysel Hayvan Araştırmalarında Yasal Düzenlemeler

TC Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

Deney hayvanı Üretim ve Barındırma

TC. Orman ve Su İşleri Bakanlığı

Deney Hayvanı Kullanım


Laboratuvar Hayvanları Mikrobiyolojik Özellikleri Yönünden Tanımlanmış Hayvanlardır 1.Konvensiyonel (CV) Hayvanlar

2.Kolonizasyona Dirençli Flora(CFR)Hayvanlar

3.Özel Patojenlerden Arındırılmış (SPF)Hayvanlar

4.Gnobiyotik Hayvanlar

5.Germ Free (GF) veya Aksenik Hayvanlar




Üç temel amacı vardır; Personelin korunması

Hayvanların korunması, hastalıkların önlenmesi (Koruyucu hekimlik)

Bilimsel verilerin korunması

Deney Hayvan Laboratuvarlarında Biyogüvenlik Amacı:


Centers for Disease Control and Prevention. BMBL Section V. Vertebrate animal biosafety level criteria, 2007

Deney hayvanları laboratuvarlarında olası riskler

Hayvan laboratuvarlarında çalışan personel ,araştırmacı ve çevre için çeşitli risk faktörleri söz konusudur.

1. Isırılma ve tırmalanma:Sıçan, fare, kobay, tavşan

2. Alerjenler:Sıçan, fare, kobay, tavşan tüy, post, altlık materyali, idrar, dışkı, salya vb. sekresyonlar,

Ürtiker,Alerjik konjonktivit,Alerjik rinit,Astım,Anafilaksi: 137 hayvan laboratuvarında 5700 çalışan

üzerinde yürütülen çalışmada:% 23’ünde bir ya da daha fazla organda alerjik semptomlar, Burun

semptomları -%78, deri -%45, göz -%43, solunum sistemi-%28

3. Deneylere özgü tehlikeler:Kesici ve delici aletler, Enfeksiyöz ajanlar, Kimyasal ya da toksik maddeler,

Farmasötik maddeler, yanıcı, patlayıcı maddeler, Radyoaktif maddeler

4. Zoonozlar: Hayvanlar ve insanlar arasında doğal yollarla geçiş yapan hastalıklar ve enfeksiyonlar.

5. Laboratuvarların mimari yapısı gereği tehlikeler :Enfeksiyon tehlikeleri, Yangın, Gürültü, Soğuk/ sıcaklık

farkları ,Kayma, düşme, ağır kaldırma, havalandırma, Isı düzensizlikleri, ergonomik sorunlar

Deney hayvanlarından enfeksiyon bulaşmaları: temasla ve doğal yolla, İdrar, gaita, tükürük gibi

sekresyonlarla, biyopsi, enfekte kan, nekropsi materyali



T.C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü

(16.05.2004/25464)


Biyogüvenlikte mimari yapının önemi

O. Yılmaz- 2017 -BUHASDER

Laboratuvarın yeri ?

Koridor sistemi ?

Yer, duvar, tavan malzemeleri?

Kapı ve pencere özellikleri?

Giriş ve çıkışlar

16

Hayvan Laboratuvarında

Çalışanları;

Veteriner hekimler,Veteriner teknikeri, teknisyeni, hayvan bakıcısı

Deney hayvanı merkezlerinde tam zamanlı ya da araştırma süresince çalışan personel

Temizlik personeli

Laboratuvar teknisyenleri

Araştırmacılar


• Hayvanları laboratuvarlarında çalışan personelin sağlık durumu : Hayvanlara karşı bilinen alerjik durumları olmaması,

Diyabet gibi kronik hastalıklar olmaması,

Ciddi böbrek ve karaciğer hastalıkları olmaması,

İmmun sistem yetmezliği olmaması,

Kalp kapakçığı hastalıkları olmaması

Yüksek dozda steroid tedavisi almamış olması,

Gebe olmaması,

• Hayvanı laboratuvarı çalışanları için alınması gerekli temel önlemler İşe alınmadan önce;

Özgeçmiş (Kronik hastalıklar, immün sistem yetmezliği, ilaç kullanımı)

Soygeçmiş, HBV aşısı Tetanoz aşısı, Tüberküloz öyküsü (PPD), Akciğer grafisi, Alerji öyküsü?, Gebelik

İşe alındıktan sonra;

Rutin sağlık kontrolleri

Anti HBs titresi

Akciğer grafisi

PPD

İnfluenza (Grip) aşısı

Pnömokok aşısı?

Kuduz aşısı?

Laboratuvar ve araştırma birimlerinde çalışan tüm personelin 6 ayda bir rutin muayeneleri yapılmalıdır.

Hizmet içi eğitimin sürekliliği!!!



Laboratuvarda çalışan personelin, çalışma materyalinin ve

çevrenin korunması için; çalışma sırasında belirli

laboratuvar kurallarına uyulması, koruma yöntemlerini, alt

yapı ve cihazların kullanılmasıdır.

Hayvan Araştırma Laboratuvar güvenliği

nedir?


Hayvan Laboratuvarlarında Biyogüvenlik Düzeyleri

Animal Biosafety Level- ABSL

Patagen tipi ve özellikleri

Kafes ve altlıkta hijen özellikleri

Laboratuvar alt yapı makine teçhizat ve donanım gereksinimleri

ABSL-1 Sağlıklı bireyler için patagen olmayıp risk oluşturmaz

Kafes ve altlık atoklav edilmesine gerek yoktur

Laboaratuvara sınırlı ve güvenli giriş/çıkış, koruyucu eldiven, önlük bone

ABSL-2 İnsan ve çevre için hastalık yapabilir. Deri, mukoza ve sindirim yolu ile bulaşma riski vardır.

Altlık ve kafesler otoklav edilmelidir. Kafesler ve altlıklar yıkanmadan öncede otoklav edilmelidir.

ABSL-1 e ilave olarak: - Otoklav, - Tehlike ve uyarı işaretleri girişe asılmalı - BGK-1-2 (BSC; Biological Safety Cabinet) - Kafes ve altlık dekontaminasyon

ABSL-3 Yerli yada ekzotik patojen ajanlar olup,hava yolu ile ciddi enfekyon oluştururlar.

Hayvanlarla ilgili olan kafes, altlık, tüm atıklar dekontaminasyon yapılır.

ABSL-2 ye ilave olarak: - Tüm çalışanlara özel korumalı giysiler, - BGK- 2 kullanılır,

ABSL-4 Çok ciddi patojen ajanlar olup,hava yolu veya bilinmeyen bir yol ile ciddi enfekyon oluştururlar.

Hayvanlarla ilgili olan kafes, altlık, tüm atıklar dekontaminasyon yapılır.

ABSL-3 ye ilave olarak: - Tüm çalışanlara özel korumalı giysiler giydirilmeli ve çıkışta duş aldırılmalı, - BGK- 3 kullanılır, - Potitif basınçlı oldalar kullanılmalı, - Laboratuvar dışına çıkan herşey otaklavlanmalı.


• ABSL Düzeyi 1 Çalışma Koşulları • Sağlıklı erişkinde hastalık yapmadığı bilinen etkenler ile çalışma söz konusudur. • Çalışanlar ve çevre için potansiyel tehlike en az düzeydedir. • Laboratuvarda kolay temizlenebilir yüzeyli bankolar olmalı, • Özel cihaz ve ekipman genellikle gerekmez • Haşere ve kemirgenlere karşı önlem alınmalı, • Tesisde araştırmacı ve çalışan tüm personel çalışmaya başlamadan önce Tesis

Güvenliği ve işleyiş ile ilgili eğitimine verilmelidir.

• Laboratuvarında Çalışma Şartları • Laboratuvara giriş kısıtlıdır ve kapılar kilitli tutulur. • Tüm çalışmalar HADYEK tarafından onaylanmalıdır. • Laboratuvara girerken ve çıkarken el yıkanır • Yemek, içmek, sigara kullanmak yasaktır • Laboratuvar alanına yiyecek içecek alınmaz • Çalışma yüzeyleri günde en az bir kez temizlenir • Atıklar; laboratuvar içinde ayrıştırılır • BGD 1 de genellikle Biyogüvenlik kabinine gerek yok • Koruyucu ekipman eldiven, önlük maske kullanılmalıdır • Örnekler: • Bacillus subtilis • Naegleria gruberi • E. Coli, Lactobacillus spp.

O. Yılmaz- 2017 -BUHASDER

Hayvan Biyogüvenlik Düzeyi 1 (ABSL-1)

22


Hayvan Biyogüvenlik Düzeyi 2 (ABSL-2)

• Deri, mukoza, sindirim yolu ile bulaşları insanda hastalık oluşturan patojenlerin çalışıldığı laboratuvarlardır.

• ABSL-1 uygulamalarına ek olarak bazı önlemlerin alınması gerekmektedir.

• Laboratuvara personel giriş çıkışları sıkı kontrol altında olmalıdır.

• ABSL-2 Laboratuvar diğer birimlerden ayrı olmalı

• Lab. girişine biyogüvenlik işareti

• Çalışan personelin sağlık durumu: HBV aşısı, tüberkülin deri testi ve akciğer grafisi düzenli izlenmelidir.

• Tesis işleyiş ve biyogüvenlik el kitabı hazırlanmalı, hizmet içi eğitim daha sıklıkla yapılmalıdır.

• Hayvan odalarının tüm atıkları (hayvan dokuları, karkaslar, kontamine altlık materyali vb.) dekontamine edilmeli taşıyıcı araçlar ile laboratuvar dışına çıkarılmalı, mümkünse önce otoklavlanmalı daha sonra bina dışına çıkarılmalıdır.

• Hayvan odalarından çıkarılacak tüm ekipmanlar önce dekontamine edilmelidir.

• Aerosol oluşturacak işlemler için sınıf I veya II biyogüvenlik kabini (BGK) kullanılmalıdır.

• Kafes dezenfeksiyonu elle veya otomatik yıkama makineleri ile yapılabilir.

• Çalışılan ajanlar: Kızamık virüsü , Salmonella Toxoplasma türleri , Hepatit B virüsü, Shigella spp.Streptococcus spp.Proteus spp.Acinetobacter spp.Pseudomonas spp.,Yersinia pestis, Vibrio cholera, N. Gonorrhoeae, C. diphteriae, Clamidya spp.,Haemophilus spp.,Aspergillus spp.,C. neoformans,H.Capsulatum, Paramyxovirus



Hayvan Biyogüvenlik Düzeyi 3 (ABSL-3) • Aerosol yolu ile geçiş sonucu ciddi ya da ölümcül hastalıklara neden patojenlerin çalışıldığı laboratuvardır.

• ABSL-2 düzey laboratuvarlardaki önlemlerin yanı sıra zorunlu uygulamalar vardır.

• Laboratuvar alanı ile diğer alanlar arasında çift kapı sistemi olmalı ,

• Görevli personelin giriş çıkışı denetlenmelidir.

• Çalışanların rutin sağlık izlemleri ve serum taramaları yapılmalıdır.

• Kafesler ve kullanılan tüm malzemeler otoklavlanmalıdır.

• Hayvan odalarından çıkan tüm atıklar yönetmeliğe uygun şekilde yakılmalıdır.

• Kişisel koruyucu ekipmanlara ilave olarak özel koruyucu giysiler giyilmelidir.

• Laboratuvar içindeki tüm uygulamalar sınıf II BGK içinde yapılmalıdır.

• Tesis içi acil eylem planı, güvenlik kitabı ve işleyiş planları olmalı ve uygulanmalıdır. • Örnekler: • Mycobacterium tuberculosis • St. Louis ensefalit virüsü • Coxiella burnetii , Leishmania donovani, Mycobacterium tuberculosis, Bacillus anthracis, Chlamydophila psittaci, West Nile virus, Venezuelan equine encephalitis virus, Eastern equine encephalitis virus, SARS coronavirus, Salmonella typhi, Coxiella burnetii, Rift Valley fever virus, Rickettsia rickettsii, and yellow fever virus.



Hayvan Biyogüvenlik Düzeyi 4 (ABSL-4) • Aerosol yolu ile ya da diğer geçiş yolları henüz bilinmeyen, çok tehlikeli ve egzotik ajanlar çalışılır.

• Ciddi ve ölümcül hastalıklara neden olurlar.

• Sadece lab personeli tesise giriş yapabilir. Giriş ve çıkış kayıt altına alınır,

• Hamile ve immun yetmezliği tesise giremez.

• Tüm çalışma alanları tamamen birbirinden ayrı bir binada yapılandırılmalıdır.

• ABSL-3 uygulamalarına ek olarak tüm çalışmalar sınıf III BGK içinde gerçekleştirilmelidir.

• Çalışanların sağlık izlemeli, serum örneklerinin toplanması, immünizasyon yapılmalı,

• Tesis içi acil eylem planı, güvenlik kitabı ve işleyiş planları olmalı ve uygulanmalıdır.

• Tedbiren karantina odası olmalı,

• Ayrı bir bina veya izole bir alanda lab. kurulmalı,

• Lab. a girişte iç ve dış ara oda, duş olmalı,

• Lab. a girerken özel kıyafet giyilir

• Lab. dan çıkarken önce ara odada personel özel kıyafeti çıkarır ve duş alır, duş sonrası kişisel kıyafetlerinin bulunduğu odaya çıkacak şekilde lab. dizayn edilir

• Lab. içinde kullanılan cihaz ve ekipman kullanım sonrası otoklavlanır

• Her olumsuz olası duruma karşı acil eylem planı hazırlanır

• Pencereler açılmamalı

• Biyogüvenlik Seviyesi 4 • Tehlikeli ve egzotik ajanlarla çalışmak için aerosol ile bulaşan laboratuvar enfeksiyonları ve yaşamı tehdit eden hastalık riski taşıyan bireyler için uygun. • Örnekler: • Rift Vadisi Ateşi virüsü, Ebola virüs. Junin virüs, Machupa virüs,Guanarito virüs


Deneysel hayvan çalışmalarında iyi laboratuvar uygulamaları

Deney hayvanları kullanım sertifikası olmalı.

HADYEK (Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu) onayı almamış hiçbir çalışma yapılamaz.

Laboratuvar alanı içinde bir şey yenilip içilmemeli.

Uygun giysiler giyilmeli.Çalışma anında giyilen koruyucu giysi (önlük v.b.) dışarıda giyilmemelidir.

Koruyucu gözlük, yüz koruyucu, eldiven ve önlük kullanmaya özen gösterilmeli.

Laboratuvar dışında eldiven kullanılmamalı.

Ellerde kesik, yara ve benzeri durumlar varsa üzeri kapatılmalı

Tüm hayvanların kan ve diğer vücut sıvıları potansiyel olarak enfekte kabul edilmelidir.

Eller veya diğer cilt yüzeyleri hayvanın kan ya da diğer vücut sıvılarıyla kontamine olursa derhal su ve sabunla

yıkanmalıdır. Kullanılan dezenfektanlar hayvanları rahatsız edebilir!

Kullanılan anestezik maddelere karşı önlemler alınmalı.

Delici kesici aletler ve tüm tıbbi atıklar (hayvan leşleri dahil) tıbbi atık yönetmeliğine uygun uzaklaştırılmalı.

Laboratuvar kapıları daima kapalı olmalı ve asla tek kişi çalışılmamalı.

Tüm ısırık ve yaralanmalar laboratuvar sorumlusuna bildirilmeli.



ABSL-4


ABSL-3


KİŞİSEL GÜVENLİK



SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER


The Astrid Fagræus Laboratory (AFL) – the new KI facility for research in non-human primates and conventional lab animals. Possibilities to perform BSL-2 and BSL-3 studies in all species.

36 O. Yılmaz- 2017 -BUHASDER

Maymun Araştırma Bina Yapısı



The Astrid Fagræus Laboratory

• Mayıs 2003 yılıda açılmış

• Toplam alanı 8000 m2, aktif kullanım alanı 2700 m2 İnsan olmayan primatlar ve diğer türlerle bulunmaktadır.

• Bulaşıcı hastalık araştırmaları için BSL-2 ve BSL-3 laboratuarları bulunmaktadır.

• Konvensiyonel hayvanlar kullanılıyor.


Rats

Mallards

Rabbits

Guinea pigs

Macaques

Bank voles

Hamster

Pigs

Mice


Önemli Araştırma Alanları

• HIV vaccines

• Tb vaccines

• Zoonoses (Hanta virus, Avian flu, etc.)

• Cancer

• Alzheimer

• Neurophysiological studies (PET, MRI)


Karolinska Estitüsü Kuzey Kampusu

• Mats Spangberg, ( Şef Veteriner) AFL,Comparative Medicine

• Bu laboratuar Karoliska Kuzey kampusu içersinde etrafı çok izole olan korunmalı bir laboratuardır.

• Laboratuvarda fare,sıçan,tavşan,maymun bulunmaktadır.

• Laboratuvar HIV, tüberküloz, gibi yüksek tehlikeden dolayı BSL-2 ve BSL-3 güvenlik seviyelerinde çalışılmaktadır.

• Koridorlar ve temiz hayvan odaları pozitif basınçta enfekte hayvan odaları ise negatif basınçta bulunmaktadır.


IVIS (In Vivo Imaging System) Biophotonic camera


PET imaging for brain research


PET imaging for brain research


Domuz Endeskopi Odası


Yeni IVC kafes


Hayvan Kabul-Pass Box


Büyük Otoklav


High containment IVC (IsocageTM)

-Fareler için BSL-3

-Yüksek riskli çalışmaları

-Yüksek güvenirliği olan kafesler

- Kafeslerin içi sürekli negatif

basınçlı


AFL maymun evi

• Yüksek, yeterli

zenginleştirilmiş, doğal

ortamları yansıtan maymun evi

Yapılan işlemler ödüllendirme

ile motivasyon sağlanıyor


Structural enrichment


Enrichment with food puzzle


”Clicker training” with rewards

Positive reinforcement is

used for training of

–Injections

–Clinical examinations

–Separation of animals and

more


Training for cooperation…

…and

injection


Preklinik Görüntüleme Merkezi




Ann-Christine Eklöf, Dept. Of Comparative Medicine ,Direktör

• Karolinska İntitüsü Kuzey Kampüsü, Komparative Animal Medicine Direktörü

• Bu merkez kuzey kampüsünde AFL laboratuvarına 700 metre uzaklıkta bir görüntüleme merkezi

• Merkez bodrum katında “ L “ harfine benzer bir yerleşimi vardır.


Görüntüleme merkezinin imkanları

• 1 adet fare ve sıçan MR görüntüleme cihazı

• 2 adet fare ve sıçan PET görüntüleme cihazı

• 1 adet fare micro PET görüntüleme

• 1 adet grişimsel angiografi ünitesi

• 4 adet domuz ve büyük hayvan endeskopi ve laporaskopi ünitesi

• Otoklav, cerrahi hazırlık,dinlenme,kütüphane, hocaların ve araştırmacıların odaları bulunmaktadır


Görüntüleme merkezinin imkanları

• Her ünite 3 bölümden oluşmaktadır.Girişim ve hazırlık odası, cihazın bulunduğu oda alınan görüntülerin değerlendirildiği oda odadan oluşmaktadır.

MR PET Micro PET Grişimsel

Angiografi

Öğle

yemeği

Odası Dinlenme Dinlenm

e

Hazırlık Domuz

Laporosko

pi

Cerrahi

alet

siteriliz

asyonu

Depo

Sarf





Fare ve sıçan MR


MR Değerlendirme Odası


Sıçan –Fare PET


Sıçan –Fare PET


Sıçan –Fare PET


Sıçan –Fare micro PET






Sıçan –Fare micro PET teknisyen






Sıçan –Fare micro PET hazırlık


Sıçan –Fare Girişimsel Angio
















Preklinik Görüntüleme




Domuz ve büyük hayvan Endeskopı, Operasyon
















Dinlenme


SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER


Documents

Hayvan Araştırmalarında Hayvan Biyogüvenlik Düzeyi (Animal ... · Centers for Disease Control and Prevention. BMBL Section V. Vertebrate animal biosafety level criteria, 2007