HAZAR GÖLÜ YÖNETİM PLANIHAZIRLANMASI PROJESİ

ANADOLU DOĞA VE KÜLTÜR KORUMA KOOPERATİFİ (AnaDOKU)

Proje, Hollanda Büyükelçiliği MATRA/KNIP Küçük DestekFonu mali ve T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Korumave Milli Parklar Genel Müdürlüğü teknik ve idaridestekleriyle yürütülmektedir.

Hazar Gölü Taslak Yönetim Planı İçerik

BÖLÜM 1

1. Alan tanımı

1.1.Genel Bilgiler

1.2.Çevresel Bilgiler

1.3.Sosyo-ekonomik Özellikler

1.4. Kültürel Bilgiler

1.5. Sorun Analizi

1.6. Kaynakça

BÖLÜM 2

2.1.Ekolojik Değerlendirme

2.2.Sosyo-ekonomik

Değerlendirme

2.3.Alandaki Çeşitli İlgi

Gruplarının/Sahiplerinin

Sulakalan Hakkındaki

Görüşleri

2.4. Hazar Gölü Koruma

Bölgeleri

Hazar Gölü Taslak Yönetim Planı İçerik

BÖLÜM 3

3.Vizyon, İdeal Hedefler, Yönetimi Etkileyen Faktörler,

Gerekçe, Uygulama Hedefleri ve Faaliyetler

BÖLÜM 4

4. Değerlendirme

1. Alan Tanımı

1.1. Genel Bilgiler

1.1.1. Alanın Sınırları ve Konumu

Ulaşım Şeması

•Hazar Gölü ve Çevresi kısmen Elazığ ili, Merkez İlçe, Sivrice İlçesi ve Maden

ilçeleri sınırları içindedir.

• Hazar Gölü Çevre Düzeni Planı 1989 yılında onaylandı

• Yılanlı Ada 1. Derece Doğal Sit Alanı

• Kilise Adası ve Çevresi (Batık Kent) ile Gölün doğu yakasındaki yarım ada 1.

Derece Arkeolojik Sit Alanı, Doğal Sit Alanı

• Havzada 2. ve 3. derece sit alanları

• Uluslar arası öneme sahip sulak alan

1.1.2. Yasal Durum

1.1. Genel Bilgiler

Göl civarındaki arazilerden sorumlu kurumlar:

•Diyarbakır Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu

Müdürlüğü,

• Elazığ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü,

• Elazığ Tarım İl Müdürlüğü,

• Elazığ İl Çevre ve Orman Müdürlüğü,

• Elazığ Defterdarlığı,

• Elazığ İl Özel İdaresi,

• Elazığ Orman Bölge Müdürlüğü,

• Elazığ Bayındırlık ve İskân Müdürlüğü,

• Elazığ Karayolları Bölge Müdürlüğü,

• DSİ IX. Bölge Müdürlüğü,

• Sivrice Belediye Başkanlığı,

• Sivrice Özel İdare Müdürlüğü,

• Sivrice Mal Müdürlüğü,

• Maden Mal Müdürlüğü,

• Gezin Belediye Başkanlığıdır.

1.1.3. Yönetim Altyapısı

1.2.1. Fiziksel ve Jeolojik Veriler

1.2.1.1. iklim

Sivrice ilçesine ait istasyon verilerine göre,

- yıllık ortalama sıcaklık= 12,0ºC

- yıllık ortalama yağış= 499 mm

Merkez istasyonda verilerine göre,

- yıllık ortalama yağış=12,8ºC

- yıllık yağış 410,1 mm

Sivrice ve Elazığ Merkez yarı kurak Akdeniz biyo-iklim katındadır. Yağış

rejimi olarak İ.K.S.Y. (İlkbahar-Kış-Sonbahar-Yaz) şeklindedir.(Türkoğlu

ve ark., 2009;Türkoğlu ve ark., 2006; Türkoğlu ve Civelek, 2005).

1.2. Çevresel Bilgiler

1.2.1. Fiziksel ve Jeolojik Veriler

1.2.1.2. Jeoloji

Yerkabuğu hareketiyle ortaya çıkan kıvrılma yada çökmelerle

meydana gelen çanaklarda suların birikmesiyle tektonik göller oluşmaktadır.

Hazar Gölü‟de Doğu Anadolu Fay kuşağında bulunan tektonik kökenli bir

göldür (Demirbağ ve ark., 2007).

Hazar Gölü‟nün,

-Ortalama derinliği, 93 m,

-Maksimum uzunluğu, 20 km,

-Maksimum genişliği, 5,4 km,

-Hacmi, 7,5x109 m3 „dür

(Şen ve ark., 1999).

1.2. Çevresel Bilgiler

1.2.1.3. Toprak

Havzada dört farklı büyük toprak grubu yer almaktadır.

-En yaygın toprak tipi kırmızı kahverengi topraklardır.

-Havzanın güneybatısındaki bölümde Kalkersiz kahverengi topraklar

yer almaktadır.

-Gölün güneybatı ve kuzeydoğu kıyılarına yakın, Kürk Çayı ve Zıkkım

Deresi vadi tabanı ile deltalar üzerinde alüvyal topraklar oluşmuştur.

-Kolüvyal topraklar ise havzanın farklı bölümlerinde dağınık halde

bulunmaktadır.

-Toprak kireçce fakirdir.

-Toprağın PH‟ı 7.12-7.94 arasında değişmektedir.

-Kireç bulunmamaktadır.

-Ayrıca, toprak örtüsünden yoksun bazı arazi tipleri de görülmektedir.

(Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü., 1972, 1997, Elazığ İli Arazi Varlığı,

Ankara)

1.2. Çevresel Bilgiler

1.2.1.4. Hidroloji

Hazar Gölü su seviyesi son 10 yılda önemli derecede

düşmüştür. Bu düşüşte iki temel etkenden söz edilmektedir.

1. Genel iklimsel koşullar

2. Bu dönemde yapılmış olan enerji üretim faaliyetler

1.2. Çevresel Bilgiler

1.2.1.5. Su Kalitesi

- Gölün pH‟sı bazik bir özellik göstermektedir.

-Sıcaklık göllerde tabakalaşmanın belirlenmesinde en önemli

parametredir. Çoban 2007‟ye göre sıcaklığın aylara ve derinliklere göre büyük

değişimler gösterdiği görülmüştür dolayısıyla gölde derinlikle birlikte

tabakalaşma ortaya çıkmıştır.

-Göl‟de ölçülen çözünmüş oksijen konsantrasyonunun yıllık ortalaması

9.6 mg/L olmuştur (Çoban, 2007). Göl ötrofikasyon sınır değerleri (7,5-5,0 mgL-

1) ile karşılaştırıldığında çözünmüş oksijen seviyesi sınır değerlerin üzerindedir.

-Suların iletkenliği sulardaki iyon sayısı hakkında bilgi verir. Ortalama

olarak elektriksel iletkenliği 2286 μS/cm olup acı su olarak sınıflandırılabilir.

-Toplam Fosfor miktarı Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği‟ndeki

ötrofikasyon sınır değerlerini (0.005-1.0 mg/L) aşmaktadır

(Çoban,2007).

Bunun başlıca sebepleri,

1. göl civarındaki yerleşimlerden göle bırakılan evsel atıksular,

2. tarımsal atıklar,

3. fosseptiklerden gelen sızıntı sularıdır.

1.3.1. Alandaki Mevcut arazi Kullanımı

1.3.1.1. Tarım

-Bölgede pancar, buğday, arpa, elma, çilek, fasülye, nohut, fiğ, meyve

sebze, üzüm bağı (kendi tüketimleri için) gibi bitkisel ürünler yetiştirilmektedir.

-Havzada Sivrice ve Gezin‟de merkez ve etrafında tarım faaliyetleri

olmaktadır.

-Tarım faaliyeti karlılığını yitirmekte olduğundan dolayı turizme bir

geçiş gözlemlenmektedir.

-İyi tarım uygulamaları konusunda bir çalışma bulunmamaktadır.

-İl genelinde 3 organik tarım işletmesi bulunmaktadır.

-Tarımda damlama sulama ile su kullanımına geçiş durumunda, su

kullanımı 1/10 oranında azalacaktır.

-Alanda yabancı tohum uygulamaları mevcut ürünlerde bağımlılığa

sebep olmuştur.

1.3. Sosyo-Ekonomik Özellikler

1.3.1.2. Hayvancılık ve Otlatma

-Hazar gölü etrafında küçükbaş ve büyükbaş geliştirilmesi için uygun

alanlar bulunmaktadır.

-Besicilik ve süt mandıracılığının tarım konusunda önemli potansiyeller

olduğu belirtilmektedir.

-Kendi tüketimleri için hayvansal ürünler olarak peynir, süt, yoğurt,

tereyağ yapılabilmektedir.

1.3.1.3. Balıkçılık

-Hazar Gölü su ürünleri konusunda, doğal yapısı nedeniyle büyük bir

potansiyele sahip değildir.

-Alan bütününde yapılan balıkçılık faaliyeti sonucu elde edilen balık

miktarı kendi tüketimlerini karşılamaya yeterli olacak kadardır.

-Bölgedeki su ürünleri işletmelerinin, kooperatif ve su ürünleri birlikleri

gibi örgütlenmeler konusunda çok yetersiz kaldıkları görülmektedir.

-Bölgedeki su ürünleri üretim ve yetiştiricilik tesislerinin kooperatif ve

su ürünleri birlikleri gibi örgütlenmeler konusunda çok yetersiz kaldıkları

görülmektedir.

-Bölge genelindeki işletmelerin sadece %1‟i kooperatif kurabilmiştir.

-İşletme sahiplerinin Kooperatifleşmenin kendilerine sağlayacağı

faydalar konusunda yeterli bilgiye sahibi olmadıkları anlaşılmaktadır.

-Siraz balığı – Hazar incisi yöresel hakim türdür.

-Gölde balıkçılık faaliyetiyle ilgilenen 12 ruhsatlı tekne ve 24 kişi

olduğu belirtilmiştir.

-Alabalık göl sodalı olduğu için yetişmemekte, kafes balıkçılığı da

önerilmemektedir.

-Keban‟da yaygın olarak yürütülen alabalık üretimi faaliyeti, akıntı

olduğu için kirlilik oluşmamaktadır ancak aynı durum Hazar Gölü için geçerli

değildir.

-Tatlı su balığı olarak alabalık Hazar Gölü‟nde önerilemez.

-Behremaz Deresi ve Kürk Çayları Hazar Gölü‟nde yaşayan balıklar

tarafından yumurtlama alanı olarak kullanılmakta ve sodalı su ekosistemlerine iyi

bir örnek teşkil etmektedir.

1.3.1.5. Turizm

- 97-9985 Bakanlar Kurulu kararı ile Sivrice İlçesi mücavir alanlarının

bir kısmı Elazığ Hazar Gölü Sivrice Güneyköy Turizm Merkezi olarak ilan

edilmiştir.

-Elazığ genelinde konaklama amaçlı tesislerde 536 yatak, belediye

belgeli 1000 yatak bulunmaktadır. Bunların dışında 700 yatak da yatırım

aşamasındadır.

-Turizm faaliyetleri tarımsal faaliyetlere kıyasla daha karlı bir sektör

olarak büyümekte ve bu alanda isteklilik artmaktadır.

-Hazar Gölü kıyılarında, 1945 yılından bu yana yapılan 25 kadar Kamu

Kuruluşuna ait dinlenme tesisi ve doğal güzelliği yanında, burada 1990 yılında

yapılan araştırmalarda ortaya çıkan “BATIK ŞEHİR” gölün turizm açısından

değerini arttıran önemli unsurlar olmuştur.

1.3.1.7. Rekreatif ve Günübirlik Kullanımlar

Hazar Gölü rekreasyon amaçlı kullanımı ile yöre halkı için büyük önem

arz etmektedir. Hazar Gölü, kıyılarındaki irili ufaklı koyları ve doğa güzelliği ile

bölge için önemli bir sayfiye yeri niteliğindendir.

1.3.1.8. Endüstri

* Gölün etrafında 3 adet tuğla fabrikası ve 1 adet Hidroelektrik Santralı

bulunmaktadır.

* Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile Bilgin Elektrik Üretimi, İletim,

Dağıtım ve Ticaret A.Ş. arasında 8.8.1996 tarihinde imzalanan Hazar I ve Hazar

II Hidroelektrik Santrallerinin Rehabilitasyonu ve İşletilmesi için görev

verilmesine ilişkin anlaşma gereğince Hazar Santrali ile gölden çekilen su miktarı

yaklaşık olarak 76 hm3/yıl olmuş, günümüzde mahkeme kararı gereğince işletimi

durdurulmuştur.

* Eskiden çalışır durumda olan azot fabrikası günümüzde Fırat

Üniversitesi‟ne bağlı bir meslek yüksek okulu olarak kullanılmaktadır.

Havza, konumu itibariyle bir geçiş noktasındadır ve birçok medeniyete

ev sahipliği yapmıştır. Elazığ ve Hazar havzası Anadolu‟nun tarihsel gelişim

sürecinde birçok önemli olaya tanıklık etmiştir.

-Tüm göl ve etrafı doğal SİT alanıdır.

-SİT alanı dağlara kadar 1,2,3 derecelerdedir.

-Göl içerisinde arkeolojik SİT alanı bulunmaktadır.

-Sürek Köyü yakınlarında bulunan Batık Kent önemli bir alan ve çalışma

konusudur.

-Hazar Gölü kıyısında Fırat Üniversitesine ait bir tesis bulunmaktadır.

-Bölgede geleneksel bir hale gelen Hazar Şiir Akşamları faaliyeti önemli

bir kültürel etkinliktir.

1.4. Kültürel Bilgiler