HELCOM HELCOM jako międzynarodowe jako międzynarodowe narzędzie ochrony środowiska narzędzie ochrony środowiska

naturalnego Bałtykunaturalnego Bałtyku

Prof. Mieczysław S. Ostojski, Prof. Mieczysław S. Ostojski,

Przewodniczący Komitetu HelsińskiegoPrzewodniczący Komitetu Helsińskiego28 28 maja maja 20072007 r. r., , Senat RP, PolskaSenat RP, Polska

Spis treści

• Prezentacja HELCOM

• Najważniejsze problemy w zakresie ochrony środowiska naturalnego

• Rzetelne naukowe doradztwo koniecznym warunkiem wdrożenia kompleksowego podejścia do ekosystemu

• Plan działań na rzecz Morza Bałtyckiego

• Wnioski

HELCOM

• Komitet Helsiński (HELCOM) – Organ zarządzający wdrażaniem Konwencji w sprawie

ochrony środowiska naturalnego regionu Morza Bałtyckiego

– Ciało, które odgrywa ważną rolę w międzynarodowej współpracy w kwestii ochrony środowiska naturalnego regionu Morza Bałtyckiego

• Podstawowe zadanie: ochrona środowiska morskiego Bałtyku przed wszelkimi źródłami zanieczyszczeń pochodzenia lądowego

• 10 Umawiających się stron (9 Państw Nadbałtyckich i Wspólnota Europejska)

• Międzynarodowa współpraca od 1974 r. (nowa Konwencja została podpisana w 1992 r.)

Jak to robimy?

• Wspólne inicjatywy Państw Nadbałtyckich i organizacji międzynarodowych (EU, IMO)

• Ujednolicone, a w razie potrzeby najsurowsze, wdrażanie międzynarodowych uregulowań w zakresie ochrony środowiska naturalnego

• Działania podejmowane w regionie Morza Bałtyckiego:

– Środki (Konwencja, Zalecenia, Deklaracje ministerstw)

– Wspólne inicjatywy i przedsięwzięcia

Morze BałtyckieGłówne problemy w zakresie ochrony środowiska naturalnego

• Eutrofizacja spowodowana nadmierną ilością odprowadzanych substancji odżywczych

• Substancje niebezpieczne

• Zagrożenia dla środowiska związane z coraz intensywniejszą działalnością człowieka na lądzie i morzu

• Spadek bioróżnorodności i liczby siedlisk

Eutrofizacja – dopływ substancji odżywczych

Ilość azotu i fosforu odprowadzanego do Bałtyku na głowę mieszkańca, dane uśrednione

za lata 1997-2003

Azot, odprowadzana ilość głowę mieszkańca

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

Niemcy

Dania

Estonia

Finlan

dia

Litwa Ło

twa

Rosja

Polska

Szwec

ja

Średn

ia

kg/in

d

Fosfor, odprowadzana ilość głowę mieszkańca

0.00

0.10

0.20

0.30

0.40

0.50

0.60

0.70

0.80

0.90

1.00

Niemcy

Dania

Estonia

Finlan

dia

Litwa Ło

twa

Rosja

Polska

Szwec

jaSUM

A

kg/in

d

EutrofizacjaZmiany w środowisku naturalnym

• Azot x 2.4

• Fosfor x 3.1

• Ogółem N 20-50%

• Ogółem P 80-150%

• Produkcja biomasy x 2.5

Dopływ

Stężenia

Skutki

Spadek bioróżnorodnoci i liczby siedlisk

Zmiany gęstości trawy morskiej i biomasy epifitów przy wzrastającej eutrofizacjiZdjęciaL Nanna Rask (Funen County) i Georg Martin (Uniwersytet w Tartu).

Stężenie substancji niebezpiecznych

Zawartość dioksyn w mięśniach dorsza w równych łowiskach (HELCOM 2004).

Maksymalny dopuszczalny poziom

Morze

Półn

ocn

e

Wyb

rzeże

Mekle

mb

urg

ii

Reg

ion

Ru

gii

Na p

ołu

dn

ie

od

B

orn

holm

u

Na w

schód

od

B

orn

holm

u

Wyb

rzeże

Polski

Wyb

rzeże

Litwy

Na p

ołu

dn

ie o

d

Gotla

nd

ii

Wsch

. Zato

ka

Fińska

Zach

. Zato

ka

Fińska

Zato

ka B

otn

icka

Morze

Botn

ickie

Arch

ipela

g

Fiński

Działalność na morzu i związane z tym zagrożenia dla środowiska naturalnego

Liczba i miejsca wypadków morskich w 2006 r.

HELCOM

Rodzaje wypadków na Morzu Bałtyckim w 2006 r.

Rodzaj wypadkuKolizja

Wejście na mieliznę

Pożar

Uszkodzenie maszyn

InneDane:

Łączna liczba wypadków:

Osiągnięcia HELCOM

• Uzgodnienie programów monitoringu w Państwach Nadbałtyckich

• Obniżenie dopływu substancji odżywczych i substancji niebezpiecznych (zwłaszcza z punktowych źródeł zanieczyszczeń)

• Dostępność zaawansowanych środków służących ograniczaniu wpływu żeglugi na środowisko naturalne

• Potwierdzona gotowość reagowania w przypadkach zanieczyszczeń powstałych na skutek katastrof

• Sieć Chronionych Obszarów Morza Bałtyckiego• Poprawa stanu populacji :

– orła bielika– kormorana– dzikiego łososia bałtyckiego– fok (w północnych rejonach Bałtyku)

Nadal istnieje wyraźna potrzeba podejmowania dalszych działań

• Długi okres oczekiwania na widoczne skutki oddziaływania zastosowanych środków na środowisko naturalne

• Ograniczone uprawnienia legislacyjne Umawiających się Stron i HELCOM w niektórych sektorach o najwyższym znaczeniu np.

– Rolnictwo (Wspólna Polityka Rolna EWG)

– Rybołówstwo (Wspólna Polityka Rybołówstwa EWG)

• „Niedoskonałe” wdrażanie środków uzgodnionych przez Umawiające się Strony

Wizja: Zdrowe środowisko naturalne Bałtyku o zróżnicowanym składzie biologicznym pozostającymw równowadze, co skutkuje dobrym stanem ekologicznym korzystnym dla szerokiego zakresu zrównoważonej gospodarczej i społecznej działalności człowieka.

Zdrowe Morze

Bałtyckie

Zdrowe Morze

Bałtyckie

Dobry stan ekologicznyDobry stan ekologiczny

Szeroki zakres zrównoważonej

działaności gospodarczej i społecznej

Szeroki zakres zrównoważonej

działaności gospodarczej i społecznej

Zróżnicowane czynniki biologiczne

pozostające w równowadze

Zróżnicowane czynniki biologiczne

pozostające w równowadze

Polityka i działania regulujące działalność człowieka

Polityka i działania regulujące działalność człowieka

Od wizji do Planu działań na rzecz Morza Bałtyckiego Wyjątkowe szanse i przykład dla innych regionalnych programów ochrony mórz

• Wykorzystanie ugruntowanej współpracy regionalnej i szeroki udział zainteresowanych stron (na szczeblu rządów, przedstawicieli przemysłu, organizacji pozarządowych itp.)

• Oparcie w rzetelnej naukowej wiedzy o środowisku

• Skuteczne powiązanie z działaniami podejmowanymi na szczeblu krajowym i międzynarodowym :– Plan uznawany przez EWG jako pilotażowy przykład

regionalnej realizacji Europejskiej Strategii Morskiej,– Wkład do Planów Zarządzania Dorzeczem (River Basin

Management Plans)

• Jednolite ustawodawstwo w zakresie ochrony środowiska naturalnego na większości obszaru objętego planem działania

• Wysoka świadomość społeczna

Od Wizji do Planu działań na rzecz Morza Bałtyckiego Wyjątkowe szanse i przykład dla innych regionalnych programów ochrony mórz

• Wykorzystanie ugruntowanej współpracy regionalnej i szeroki udział zainteresowanych stron (na szczeblu rządów, przedstawicieli przemysłu, organizacji pozarządowych itp.)

• Oparcie w rzetelnej naukowej wiedzy o środowisku

• Skuteczne powiązanie z działaniami podejmowanymi na szczeblu krajowym i międzynarodowym :– Plan uznawany przez EWG jako pilotażowy przykład

regionalnej realizacji Europejskiej Strategii Morskiej,– Wkład to Planów Zarządzania Dorzeczem (River Basin

Management Plans)

• Jednolite ustawodawstwo w zakresie ochrony środowiska naturalnego na większości obszaru objętego planem działania

• Wysoka świadomość społeczna

BSAP - Eutrofizacja Przejrzystość wódwskaźniki i wstępne zamierzenia

0

2

4

6

8

10

12

ZatokaBotnicka

MorzeBotnickie

Bałtykogólnie

ZatokaFińska

ZatokaRyska

Kattegat

Se

cc

hi

de

pth

(m

)

Nieskażony

Obecnie

Docelowo

BSAP - Eutrofizacja Przykładowy scenariuszPrzejrzystość wód otwartego morza

0

10

20

30

40

50

60

Zatoka Botnicka Bałtyk ogólnie Zatoka Fińska

%

Redukcja N Redukcja P

Wpływ na wiązanie azotu i produkcję biomasy

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

Zatoka Botnicka Bałtyk ogólnie Zatoka Fińska

%

Radukcja WA Redukcja PB

Wymagana łączna redukcja dla Bałtyku : 35 % P i 10% N

BSAP – EutrofizacjaOdpowiedź wobec potrzeby ograniczeń

• Możliwość przyspieszenia wdrażania dotychczasowej legislacji EWG (np. UWWTD);

• Włączenie stwierdzonych potrzeb Bałtyku do Planów Zarządzania Dorzeczem (River Basin Management Plans) i programów krajowych;

• Wprowadzanie detergentów nie zawierających fosforu,

• Wkład w kontrolę skuteczności realizacji Wspólnej Polityki Rolnej EWG,

• Paleta środków do wyboru zależnie od potrzeb poszczególnych podregionów …

Terminarz• 2003 przyjęcie ekosystemowego podejścia na

szczeblu HELCOM

• 2005 decyzja o opracowaniu Planu działań narzecz Morza Bałtyckiego

• 15.11.2007 przyjęcie Planu działań na rzecz Morza Bałtyckiego HELCOMzawierajacego cele, zamierzenia, działania

(ministrowie ds. środowiska)

• 2009 przyjęcie Planów Zarządzania Dorzeczem( River Basin Management Plans)

• 2016 opracowanie programów wprowadzenia środków służących osiągnięciu dobrego

stanu środowiska morskiego (projektDyrektywy EWG w sprawie strategii działań

na rzecz morza)

Wnioski Rola HELCOM dla Bałtyku

• Ważny uczestnik działań podejmowanych w regionie Morza Bałtyckiego

• Stała współpraca 9 państw i EWG od ponad 30 lat

• Potwierdzone osiągnięcia w rozwiązywaniu problemów środowiska naturalnego

• Centrum wiedzy - HELCOM regularnie prezentuje ukierunkowane, terminowe oceny rzetelne pod względem naukowym.

WnioskiRecepta na sukces Planu działań na rzecz Morza Bałtyckiego• Wykorzystanie wspólnej wiedzy i priorytetów przy

tworzeniu zasad polityki regionalnej, europejskieji światowej

• Potrzeby środowiska naturalnego Bałtyku powinny zostać uwzględnione we wszystkich zasadach polityki i programach wdrażanych w regionie Morza Bałtyckiego

• Silne zaangażowanie Państw Nadbałtyckich w sprawie finalizacji i wdrożenia Planu działań na rzecz Morza Bałtyckiego HELCOM

– zaangażowanie polityczne

– zaangażowanie finansowe

– zapewnienie wystarczających zasobów kadrowych.

Dziękuję Państwu!

W sprawie dalszych informacji, prosimy o kontakt z:

Komitet Helsiński(HELCOM)Katajanokanlaituri 6 BFI-00160 Helsinki Finlandia

www.helcom.fi