HiS - sprawdzian

8/18/2019 HiS - sprawdzian

1/15

1. Andegaweni na polskim tronieKazimierz Wielki nie miał męskiego potomka, dlatego już od 1339 r. (układ w Wyszeradzie! prowadzi rozmowy z monar"# węgierskim (Karol $o%ert &ndegawe'ski! w sprawienastępstwa przez &ndegawenw rz#dw w )ols"e.)o 13*+ r. (mier- Kazimierza! władzę przejmuje udwik &ndegawe'ski (Węgierski! (panujew lata" 13*+/13*0!/syn Karola $o%erta i lż%iety 2okietkwny. )oł#"zył unię personaln#()olska, Węgry!. )omimo %raku męskiego potomka udwik ""iał, a%y po jego mier"iwładzę przejęła jedna z jego "rek. )odj#ł wię" starania, a%y uzyska- na to zgodę i dlatego wzamian za popar"ie planw suk"esyjny" nadaję polskiemu ry"erstwu przywilej.13*0 r. (Koszy"e! przywilej koszy"ki zwolnienie szla"ty(ry"erstwa! z podatku zwyj#tkiem poradlnego/ 4 groszy z łanu "łopskiego (kilkana"ie ektarw! oraz pospoliteruszenie miało wal"zy- tylko na terenie )olski.udwik zmarł w 1354 r. nie do"zekawszy się męskiego potomka i zgodnie z układemkoszy"kim, władzę przejęła jego młodsza "rka / 6adwiga.

2. Bitwa pod Grunwaldem 7itwa pod 8runwaldem to jedna z największy" %itew redniowie"znej uropy. d%yła sie

ona 1: lip"a 101+ roku na pola" pod wsi# 8runwald pomiędzy siłami zakonu krzyża"kiegowspomaganymi przez ry"erstwo za"odnie, a siłami polsko/litewskimi wspomaganymi przeznajemnikw z ;ze", owd"# Krzyżakw %ył i" Wielki


2/15

Cako'"zyła się ona wielkim zwy"ięstwem &te'"zykw. W wal"e poległo 194 8rekw i 4)latej"zykw i aż J0++ )ersw.

4. Bitwa pod Termopilami>rugie słynne star"ie 8rekw z )ersami, ktre rozegrało się w 05+ r. p.n.e.Wojska Kserksesa, nowego wład"y )ersji dotarły do rodkowej 8re"ji. l%rzymie siły perskiewywołały zaniepokojenie w gre"ki" pa'stwa", przez "o 8re"y utworzyli sojusz, w ktrymdowdztwo przekazano Fpar"ie. Fprzymierzeni postanowili zagrodzi- drogę )ersom ww#wozie pod =ermopilami. a "zele sprzymierzony" wojsk Lellenw stan#ł sparta'ski krleonidas, ktrego armia %yła zde"ydowanie mniej li"zna niż armia perska. 6ednakże dogodnyteren i męstwo 8rekw miały "zę"iowo niwelowa- rżni"e.)rzez dwa dni eonidas ze swymi wojskami dzielnie powstrzymywał prze"iwnika. =rze"iegodnia "zę- sił Kserksesa przeszła przez gry "ieżk# wskazan# przez gre"kiego zdraj"ę %yoto"zy- Lellenw. Krl Fparty odesłał większo- swoi" wojsk do &ten a%y stan#- na "zele3++ Fpartan i kilkuset =espij"zykw %y %roni- w#wozu i opEnia- marsz )ersw. Fwoj#de"yzj# przypła"ił ży"ie, ale powię"enie żołnierzy do dzi pozostaje niedo"ignionymwzorem męsko"i i odwagi.

5. Bitwa pod Wizną aj"zę"iej mianem polski" =ermopil okrelana jest %itwa pod Wizn# (ok. 4+ km na ws"dod 2omży!, do ktrej doszło w "zasie HH wojny wiatowej w 1939 r. d"inek o%rony Wizna,składaj#"y się z systemu kilku umo"niony" s"ronw %ojowy", należał do rejonu, wktrym oddziały polskie miały się prze"iwstawi- spodziewanemu niemie"kiemu atakowi odstrony )rus Ws"odni". =amtejsza załoga, pod dowdztwem kapitana Władysława $aginisa,miała li"zy- *4+ żołnierzy i oGi"erw, uz%rojony" w kilka lekki" dział, "iężkie kara%inymaszynowe i %ro' rę"zn#. iemie"kie siły wielokrotnie pod względem li"ze%no"i przewyższały o%ro'"w Wizny. >owodz#"y niemie"kim MHM Korpusem )an"ernym generałLeinz 8uderian miał do dyspozy"ji ok. 0+ tys. żołnierzy i 3:+ "zołgw, wspierany" przezsiln# artylerię oraz lotni"two. Widz#" przewagę wroga i ""#" wzmo"ni- du"a o%ro'"w,

kapitan $aginis i jego zastęp"a poru"znik Ftanisław 7rykalski złożyli przysięgę, że żywi nieopusz"z# powierzony" im pozy"ji. )ierwsze walki za"zęły się * wrzenia. )olskimżołnierzom udało się odeprze- niemie"kie ataki. =akże następny dzie' nie przynisł iem"omsuk"esw. >opiero w no"y rozpo"zęli wielogodzinny ostrzał artyleryjski wspierany przezlotni"two, a 9 wrzenia rzu"ili do walki jednostki pan"erne. ieprzyja"ielowi nie tylko ztrudem przy"odziło przełamywanie polskiej o%rony, le"z także ponosił duże straty własne.W ko'"u polskie pozy"je zostały zajęte przez Werma"t. iem"y zaproponowali kapitula"ję polskim żołnierzom wal"z#"ym w ostatnim s"ronie. )ozostali przy ży"iu nieli"zni,wy"ie'"zeni pols"y o%ro'"y pla"wki na pole"enie dowd"y złożyli %ro' i traGi li doniemie"kiej niewoli. Kapitan $aginis natomiast pozostał na miejs"u dowodzenia i popełniłsamo%jstwo. Wale"zno- i upr polski" żołnierzy, z jakim %ronili powierzony" im pozy"ji przed o wiele li"zniejszym wrogiem, oraz mier- i" dowd"y, ktry nie ""iał złama-

złożonej przysięgi, spowodowały porwnanie zmaga' pod Wizn# z %itw# pod =ermopilami.

. !at" wo#en puni$ki$%H wojna puni"ka (4J0 401 r. p.n.e.!HH wojna puni"ka (415 4+1 r. p.n.e.!HHH wojna puni"ka (109/10J p.n.e.!

&. !okonania 'azimierza Wielkiego/ z%udował pierwszy uniwersytet (w Krakowie! / 13J0 r./ umo"nił i powiększył terytorium pa'stwa polskiego( NCastał )olskę drewnian#, a zastawił murowan#O/ z%udował wiele miast, zamkw, murw warowny"/ wprowadził s#dy i jednolite prawo


3/15

/ z ;ze"ami zawarł układ o zrze"zeniu się pretensji do tronu krla "zeskiego/ z Krzyżakami zawarł pokj wie"zysty (1303 Kalisz!/ z Węgrami w 1339r w Wyszeradzie ustalił sprawę następstwa tronu/ wprowadził nowy spos% zarz#dzania pa'stwem/ kodyGika"ja prawa (dwa statuty Awili"ki i piotrkowski!/ reGorma wojska (podstaw# pospolite ruszenie!/ na zamku w Krakowie utworzył s#d najwyższy/ własna moneta (grosz krakowski!/ popierał osadni"two

). !"nastia *agiellon+w do 15,5 r.135J/1030 / Władysław 6agiełło1030/1000 / Władysław Warne'"zyk 100*/1094 / Kazimierz 6agiello'"zyk 1094/1:+1 / 6an l%ra"t1:+1/1:+J / &leksander 6agiello'"zyk 1:+J/1:05 / Cygmunt Ftary

1:+J/1:05 / Cygmunt &ugust

-.!ziaania z/ro#ne wo#n" 13(letnie#Wojna trzynastoletnia 10:0/10JJ rokA

/ 10:0 r. / wypowiedzenie posłusze'stwa Cakonowi krzyża"kiemu przez stany pruskie i inkorpora"ja )rus, po"z#tek wojny trzynastoletniej/ 10:0 r. / %itwa pod ;ojni"ami/ 10:* r. / %itwa morska z okrętami inGlan"kimi i du'skimi koło 7ornolmu i zaję"ie


4/15

15. 'im /" i $z"m si0 wsawi 6anni/alLanni%al / dowd"a wojsk anty"znej Kartaginy w "zasie HH wojny puni"kiej, odnisłzwy"ięstwo pod Kannami (41J r. p.n.e.!

1. 'im /" i $z"m si0 wsawi 6omer

Lomer największy poeta starożytnej 8re"ji, ktry żył najprawdopodo%niej w SHHH w. p.n.e.=wr"a Iliady i Odysei. >o jego twr"zo"i, ktra zawiera wiele toposw i ar"etypw dodzi odwołuj# się arty"i.

1&. 'im /" i $z"m si0 wsawi *adwiga6adwiga &ndegawe'ska / "rka udwika Węgierskiego, od 1350 r. krlowa )olski (nie %yłażon# wład"y, ale pełnoprawnym monar"#!. )anowała w lata" 1350 1399. W 135J r. polu%iła Władysława 6agiełłę.

1). 'im /" i $z"m si0 wsawi *ordan6ordan pierwszy %iskup )olski od 9J5 r. >o )olski przy%ył zapewne w 9JJ w zwi#zku z"rztem


5/15

2. 'im /" i $z"m si0 wsawi w. Wo#$ie$%w. Woj"ie" %iskup praski, mę"zennik, patron )olski. >u"owny ten szukał s"ronienia na polskim dworze, po tym jak większo- "złonkw jego rodu została wymordowana na skutekwalk wewnętrzny" w ;ze"a". W --& r. pod wpływem 7olesława ;ro%rego Woj"ie"rozpo"z#ł mis#0 $%r"stianiza$"#ną wrd poga'ski" )rusw (ludu należ#"ego do %ałty"kiejgrupy językowej, zamieszkuj#"ego o%szary między doln# Wisł# a dolnym iemnem!.Cako'"zyła się ona niepowodzeniem, a %iskup został za%ity przez pogan.

2-. 'im /" i $z"m si0 wsawi Wad"saw 6ermanWładysław Lerman / ksi#żę z dynastii )iastw, wład"a )olski w lata" 1+*9/11+4.Cmieniłkierunek polskiej politykiA zawar pok+# z ze$%ami. $ezygnuj#" z d#że' do uzyskaniakorony, nawi#zał %liskie stosunki z "esarstwem. W 1+9* r. Władysław Lerman wyzna"zyłsynom dzielni"e.

3,. 'im /" i $z"m si0 wsawi Wad"saw *agieoWładysław 6agiełło/ wielki ksi#żę litewski pierwszy krl (założy"iel! dynastii 6agiellonw, od135J r. m#ż 6adwigi, u"zestni"zył w %itwie pod 8runwaldem

31. 'im /" i $z"m si0 wsawi Wad"saw =aginisWładysław $aginis / polski dowd"a wojskowy, kapitan Korpusu "rony )ograni"za,dowd"a o%rony Wizny w 1939 roku. )o %itwie popełnił samo%jstwo.

32. 'im /" i $z"m si0 wsawi Wad"saw Warne7$z"k Władysław HHH Warne'"zyk / krl )olski od 1030 roku, a pEniej krl Węgier. FynWładysława 6agiełły. W 1000 roku podj#ł wyprawę prze"iwko =urkom nad


6/15

doty""zasowy sojusznik )iotr Włostowi", ktry z rozkazu księ"ia został pojmany,okale"zony, poz%awiony urzędw i d%r. kru"ie'stwo okazane Włostowi"owi umo"niłoopozy"ję możnowład"w i dostojnikw ko"ielny" prze"iw księ"iu, ktry musiał szuka-s"ronienia w iem"ze" (110J!.Wład"y niemie""y kilkakrotnie podejmowali interwen"je w sprawie powrotu WładysławaWygna'"a, ktre spowodowały umo"nienie wpływw "esarstwa w )ols"e (110J najazdz%rojny Konrada HHH, 11:* wyprawa Iryderyka H 7ar%arossy zako'"zona układem wKrzyszkowie!. W 110* Władysław HH Wygnanie" u"zestni"zył w kru"ja"ie do Ciemi Pwiętej.Fynowie księ"ia,7olesław Wysoki i


7/15

Kazimierz zyskał przydomek Ndnowi"ielaO ponieważ od%udował instytu"je pa'stwowe iko"ielne. )onadto przenisł stoli"ę do Krakowa i wprowadził prawo o%darowywania ziemi#za służ%ę wojskow#. ie udało mu się odzyska- korony krlewskiej, utra"onej wraz zwygnaniem


8/15

W 1310 roku zaj#ł także Wielkopolskę. 2okietek zdołał utrzyma- swe panowanie pomimoli"zny" %untw wewnętrzny", z ktry" najpoważniejszym %ył %unt miesz"zankrakowski" pod dowdztwem wjta &l%erta oraz li"zny" atakw zewnętrzny". W wynikuto"zony" od 13+9 roku wojen z Krzyżakami od pa'stwa polskiego odpadłyA )omorze8da'skie (13+5U13+9!, ziemia do%rzy'ska (1349! i Kujawy (1334!. ajwiększymzwy"ięstwem wojsk polski" w okresie wojen z zakonem krzyża"kim %yło zwy"ięstwo w %itwie pod )łow"ami (1331!.

3-. ;rz"$z"n" i konsekwen$#e prz"#0$ia przez ;olsk0 $%rztu po 3)rzy"zynyA/ uniknię"ie podporz#dkowania przez dominuj#"e ww"zas w uropie )a'stwo ;esarskie,/ sojusz z ;ze"ami,/ "ę- wzmo"nienia autorytetu wład"y,/ polepszenie Gunk"jonowania pa'stwa,/ wzmo"nienie więzi między ludEmi,FkutkiUkonsekwen"je

/ wzmo"niona pozy"ja monar"y,/ ksi#żę rz#dzi z woli 7ożej/ napływ wykształ"ony" du"owny",/ rozwj kan"elarii ksi#żę"ej,/ rozwj %udowni"twa sakralno o%ronnego

/ "rystianiza"ja kraju4,.


9/15

(zasada pryn"ypatu i zasada senioratu!, do ktrego uprawnie' należałoA prowadzenie politykizagrani"znej w imieniu "ałego pa'stwa, sprawowanie władzy zwierz"niej nad wszystkimidzielni"ami, utrzymywanie załg w głwny" groda" kraju. )odstaw# rz#dw księ"ia/seniora miała %y- dzielni"a senioralna.

41.


10/15

43.Dpadek pa7stwa polskiego za Mieszka alszedziałania z%rojne, zarwno podejmowane przez polsk#, jak i niemie"k# stronę nie przyniosływyraEny" rezultatw. a mo"y pokoju zawartego w


11/15

księ"ia kijowskiego 6arosława (okoli"e 7rze"ia!. 7olesław szy%ko pokonał najeEdE"ę zews"odu. dparł rwnież atak niemie"ki, skierowany w kierunku dry ()ozna', 8niezno!.

)okj zawarty został w 7udziszynie w 1+15 roku. a jego mo"y )olska zyskała


12/15

postanowie' ustawy suk"esyjnej 7olesława Krzywoustego. W jej skład w"odziłyA ziemiakrakowska ze stoli"# w Krakowie, ziemia łę"zy"ko/sieradzka, ziemia kaliska z Kaliszem i8nieznem, "zę- Kujaw i )omorza 8da'skiego.

54. Lalanga / zwarty oddział %ojowy pie"oty gre"kiej, a potem ma"edo'skiej iellenisty"znej. )owstała w SHH w. p.n.e.Ialanga oplitw / =worzyli j# opli"i, ustawieni w 5/1J szerega" jeden za drugim. 8dyzgin#ł oplita z pierwszego szeregu, na jego miejs"e w"odził żołnierz z drugiego. Ialanganaj"zę"iej przystępowała do %itwy w szyku zamkniętym, gdzie każdy z oplitw osłaniałlew# połow# swojej tar"zy (tzw. oplonem! swojego towarzysza. )od"zas star"ia wal"zyłytylko dwa pierwsze szeregi, pozostali za nadawali impet natar"iu, p"aj#" swy" poprzednikw do przodu oraz uniemożliwiaj#" im u"ie"zkę. 55. Monar$%ia patr"monialna / Gorma organiza"yjno/ustrojowa redniowie"znego pa'stwa,ktra "arakteryzowała się tym, że pa'stwo traktowane %yło przez monar"ę jak swoj#własno-. ytiatyn (194+!.

5). ;r"n$"pat1! Gorma ustrojowa pa'stwa rzymskiego w okresie od ktawiana &ugusta do >iokle"jana (4* p.n.e. / 450 n.e.!. W tym "zasie nadal Gun"jonowały urzędy i instytu"je o rodowodzierepu%lika'skim (senat, konsulat, try%unat i in.!, jednak poz%awione %yły dawnego zna"zenia(pozory repu%liki!. )ełna władza, zarwno wykonaw"za, jak i ustawodaw"za, przeszła w rę"e"esarza (uprawnienia najważniejszy" urzędnikw, nadzwy"zajne pełnomo"ni"twa,dowdztwo armii, zarz#d nad ważniejszymi prowin"jami!. ;esarz występował nie jakowład"a/krl, ale jako pierwszy z senatorw (prin"eps senatus! i u"odził jedynie za pierwszego o%ywatela pa'stwa (st#d nazwa pryn"ypatu!.

4! termin ozna"zaj#"y władzę księ"ia zwierz"niego w )ols"e, zgodnie z postanowieniem7olesława Krzywoustego (1135!.

5-. ;rz"wile# kosz"$ki / przywilej ziemski, nadany szla""ie polskiej przez udwikaWęgierskiego w 13*0 za "enę wprowadzenia jednej z jego "rek na tron polski. )rzywilejkoszy"ki dawał szla""ie zna"zne uprawnienia, m.in.A zwalniał z wszelki" podatkw, zwyj#tkiem poradlnego, dawał prawo do wynagrodzenia za służ%ę wojskow# poza grani"ami pa'stwa, zo%owi#zywał krla do wykupu szla""i"a wziętego do niewoli pod"zas wyprawyzagrani"znej, gwarantował o%sadzanie urzędw ziemski" miejs"ow# szla"t#. )rzywilejkoszy"ki poz%awiał krla prawa nakładania podatkw %ez zgody ogłu szla"ty.

,. =epu/lika ($zym! / (ła". res pu%li"a rze"z powsze"na! ustrj polity"zny, w ktrymwładza jest sprawowana przez organ wyłoniony w wyniku wy%orw na okrelony "zas.W starożytnym $zymie ustrj, ktry panował do :+9 r. p.n.e. %ył monar"i#. )o wygnaniuostatniego krla stał się repu/liką (rze"z powsze"na!. ajwiększa władzę w $zymie miałozgromadzenie, w ktrym u"zestni"zyli wszys"y o%ywatele (de"ydowali o wojnie i pokoju,


13/15

wy%ierali urzędnikw, stanowili prawo!. Władza Gakty"zna należała jednak do wysoki"urzędnikw (wy%ierani na rok! i senatorw (urz#d sprawowany dożywotnio!. ajwy%itniejszymi przedstawi"ielami repu%liki rzymskiej %yli try%uni ludowi =y%eriusz i8ajusz 8rak"us, ktrzy w 133 r. p.n.e przestawili reGormę, w ktrej %ezrolni "łopi(weterani! mieli otrzyma- nadziały ziemi. $eGorma ograni"zała wpływy posiada"zyziemski" głownie senatorw, ktrzy doprowadzili do mier"i o%u %ra"i.

1. =okosz tłum, z%iegowisko1! W )ols"e wyst#pienie z%iorowe szla"ty prze"iw krlowi pod asłem o%rony zagrożony"swo%d, wolno"iT konGedera"ja nieuznana przez krlaT %unt, rewolta.4! Cjazd "ałej szla"ty na sejm

2.


14/15

-. mian" ter"torialne pa7stwa polskiego za *agiellon+w

&,. mian" ter"torialne pa7stwa polskiego za ;iast+w


15/15

)olska za "zasw 7olesława KrzywoustegoA

)olska za "zasw Władysława 2okietka i Kazimierza WielkiegoA

Documents

HiS - sprawdzian