Inhoud

Natte hooilanden op matig (voedselarme gronden): Dotterbloemgrasland Blauwgrasland Veldrusassociatie

Graslanden op matig voedselrijke bodem Glanshaververbond

Periodiek onder water staande graslanden Verbond van de Grote vossestaart Zilverschoonverbond

Kleine zegge vegetaties Zure laagvenen met Wateraardbei en

Zwarte zegge Ruigtevegetaties:

Rietverbond Moerasspireaverbond

Dotterbloem-verbond (Calthion palustris, Tüxen 1937)

natte graslandvegetaties

kensoorten Vlaanderen: Echte koekoeksbloem, Grote ratelaar, Dotterbloem, Tweerijige zegge, Brede orchis en Gevleugeld hertshooi

opsplitsing 5 gemeenschappen: Associatie van Gewone

engelwortel en Moeraszegge drie kensoorten:

Moerasstreepzaad, Moesdistel en Adderwortel

Vallei Zwarte Beek Koersel

Adderwortel

Moerasstreepzaad

Moesdistel

Dotterbloem-verbond Milieukarakteristieken

waterhuishouding belangrijker dan bodemtextuur

water: regime: nat (0-25cm onder MV) tot

matig nat (25-40cm onder MV) matig zuur (4,5-5,5) tot neutraal (6,5-

7,5) zwak tot matig eutroof (zwak tot matig

stikstof – en fosfaathoudend)

bodem: textuur: venig, kleiig, zandig, zandlemig

of lemig matig zuur tot neutraal beperkte bemesting

Dotterbloem-verbond Beheer en voorkomen

halfnatuurlijke plantengemeenschap: eind juli of begin augustus maaien handhaven hoog waterpeil in winter en

voorjaar lichte bemesting

areaal: West- en Midden-Europa, zuidwaarts tot in Noordwest-Spanje

onbemest ‘dotterbloemhooiland’ 0,09-0,19 % van de oppervlakte in Vlaanderen

Blauwgrasland(Cirsio dissecti-Molinietum,

Sissingh 1949)

kensoorten Vlaanderen:Spaanse ruiter, de hybride van Spaanse ruiter x Kale jonker, Blonde zegge, Vlozegge en Blauwe zegge

‘exclusieve kensoorten’ : Spaanse ruiter en de hybride Spaanse ruiter x Kale jonker

in Vlaanderen: eigen soortensamenstelling

Spaanse ruiter

Blonde zegge

Vlozegge

BlauwgraslandMilieukarakterisitieken

water: winter plas-dras, zomers uitdroging (tot

30-40cm onder MV) waterregime: nat tot matig nat mesotroof (stikstof- en fosfaatarm) tot

zwak eutroof (zwak stikstof- en fosfaathoudend).

matig zuur (4,5-5,5) tot zwak zuur (5,5 -6,5)

bodem: variatie van zandige, lemig zandige tot

lemige bodems of zandige kleibodems variëren van sterk zuur tot neutraal

BlauwgraslandBeheer en voorkomen halfnatuurlijke associaties:

één keer maaien per jaar waterbeheer: hoog waterpeil in winter,

zomer daling waterpeil

klein areaal met centrum Nederland (30 ha resteren)

in Vlaanderen beperkt tot een vijftal locaties: 0,01-0,02% van de oppervlakte in Vlaanderen (overschatting)

potentiële oppervlakte: enkele tientallen ha, in buurt van bestaande relicten

Veldrus-associatie Crepido-Juncetum acutiflori

(Oberdorfer 1957)

geen exclusieve kensoorten in Vlaanderen

Kencombinatie: Klein glidkruid-Veldrus

grenssituaties gebonden

samenstelling overlap met aangrenzende gemeenschap (Dotterbloem-verbond, Blauwgraslanden)

Klein glidkruid

Veldrus

Veldrus-associatie Milieukarakteristieken, beheer en voorkomen

water: nat tot vochtig (40-60cm onder MV) neutraal (6,5-7,5) tot matig zuur (4,5-

5,5) mesotroof (fosfaat- en stikstofarm) tot

matig eutroof (matig rijk stikstof en fosfaat)

bodem: humeuze tot venige zandgrond met

lateraal bewegend grondwater

Beheer: tweede helft van juli maaien extensief gebruik

Voorkomen: areaal: West-Europa en westelijk

Midden-Europa niet algemeen in Vlaanderen: geen

schatting oppervlakte m.b.v. BWK-eenheden

Glanshaververbond(Arrhenatherion eliatoris, Koch 1926) Kensoorten: Groot streepzaad, Grote

bevernel, Glad walstro, aangevuld met Rapunzelklokje, Beemdooievaarsbek, Beemdkroon (niet in Voerstreek) en Karwijvarkenskervel.

Differentiërende soorten: Gewone berenklauw, Peen, Fluitenkruid, Kraailook, Heermoes en Akkerwinde.

Verdere onderverdeling in 3 associaties: Associatie met Kruipende boterbloem en

Geknikte vossestaart Associatie met Engels raaigras en kamgras Glanshaverassociatie (zelfde kensoorten als

verbond)

Verscheidene rompgemeenschappen aan Zwarte Beek

Groot streepzaad

Grote bevernel

Glad walstro

Rapunzelklokje

Beemdooievaarsbek

Beemdkroon

Karwijvarkenskervel

GlanshaververbondMilieukarakteristieken Bodem:

(kalkhoudend) zandleem, leem of klei pH=5.1-8.4, meestal neutraal, soms

zuurdere pH’s in de Kempen, zelden basische pH’s polders)

nutriëntengehalte afhankelijk van bemesting of natuurlijke bevloeiing

Water: niet grondwaterafhankelijk, verdraagt geen overstroming watertafel minstens 10 cm onder maaiveld

(zomer), tot 2 m (winter). OPM:Zeg- en Zdg-bodems (Kempense

vloeiweiden Lommel) Zeg-bodem 20-40 cm beneden maaiveld (winter); 80-120 cm (zomer)Zdg 40-60 cm (winter); 120-150 cm (zomer) =>percelen tussen greppels (Zdg)

GlanshaververbondBeheer en voorkomen Productief grasland (4 tot 6 ton/ha)

Bemesting door stalmest of bevloeiing

Soortenrijkdom ~ beheer: gemaaide en beweide bermen maaien: 1 à 2 keer per jaar geen beheer => ontwikkeling van

ruigten

Verspreiding: pan-Europees, vooral in stroomgebieden van grote rivieren

0.14 tot 0.22% Vlaamse oppervlakte

Verbond van Grote vossestaart(Alopecurion pratensis, Passarge 1964)

Kensoorten: Grote vossestaart, Pinksterbloem, Paardebloem, Scherpe boterbloem, Kruipende boterbloem, Krulzuring, Ruw beemdgras en Italiaans raaigras constante soorten.

natte var:Rietgras droge var: Veldlathyrus, Gewone

Glanshaver, Timotee, Kweek, Penningkruid, Witte klaver, Gewoon dikkopmos en Veenwortel

Drie associaties Voor Vlaanderen: Kievitsbloemassociatie Associatie van Grote pimpernel en

Weidekervel Associatie van Weidekerveltorkruid

Grote vossestaart

Ruw beemdgrasItaliaans raaigras

Krulzuring

Penningkruid

Timotee

Veenwortel

Verbond van Grote vossestaartMilieukaraktereistieken Waterkwaliteit en overstromingsduur

bepalen karakter

Water: Overstromingstype:

Rechtstreeks vanuit rivier, beek, … (Ijzer) Grondwater hoger dan maaiveld Zeg- en Zdg-bodems (Kempense vloeiweiden

Lommel) Zeg-bodem 20-40 cm beneden maaiveld (winter); 80-120 cm (zomer)Zdg is dat 40-60 cm (winter); 120-150 cm (zomer) =>bevloeiingsgreppels (Zeg)

Overstromingsduur: Verschillende malen per jaar, niet constant

Bodem: Zand, zandleem, klei, leem en venige

bodems

Verbond van Grote vossestaartBeheer en voorkomen

Beheer: +/- idem als Glanshaververbond

Soortenrijkdom ~ beheer Bedijking verhindert overstroming Geen bemesting, want bevloeiing

Voorkomen: Boreaal-continentale gebieden

Europa, ontbrekend in Mediterrane regio

Kievitsbloemassociatie en Associatie van Grote pimpernel en Weidekervel: verdwenen in België.

Associatie van Weidekerveltorkruid: 12 vindplaatsen (Ijzer)

Bestaande associaties vaak verarmd en/of mee in landbouwgebruik

Zilverschoonverbond 4 associaties onderscheiden:

Associatie van Moeraszoutgras en Fioringras Associatie van Geknikte vossestaart Associatie van Aardbeiklaver en Fioringras Associatie van Kattedoorn en Zilte zegge

Associatiekensoorten: Penningkruid, Vijfvingerkruid, Geknikte Vossestaart, Akkerkers, Engelse Alant

Milieukarakteristieken

Variabele grondwaterstand, maar afhankelijk van type associatie:

sterk ontwikkelde, schommelingen gering banale associaties, sterk wisselende grondwaterstand

Zoet-zout gehalte bodemwater: meeste associaties in integraal zoet milieu enkele overgang zoet-zout

Zilverschoonverbond

Beheer en voorkomen Ontstaan: pioniersgemeenschap,aangepast

aan wisselende gebruik terrein

Delicatere soorten verdwenen uit Vlaanderen

Opvolging door ontwatering/bemesting, soortenarme rompgemeenschappen

Problemen: geen specifieke BWK aanduiding niet altijd verbonden aan natuurgebied

Potentieel: regelmatig overstroomde en begraasde

rivieruiterwaarden (varkensbegrazing) permanent hoge watertafel aanleg geleidelijke oevers (ook

ongewervelden)

Voorkomen weinig geweten door ontbreken eigen BWK eenheid, opgenomen gelijk met andere types

Kleine zeggevengetatiesZure laagvenen met Wateraardbei en Zwarte

zegge (Caricion nigrae, Koch 1926)

Kensoorten voor Vlaanderen:Wateraardbei, Moerasstruisgras, Zwarte zegge, Moerasviooltje, Zompzegge en Gewimperd veenmos.

Verscheidene associaties ~ abiotiek Veenmosrietland Associatie van Moerasstruisgras

en Zompzegge Draadrusvegetatie

Wateraardbei

Moerasstruisgras

Zwarte zegge

Moerasviooltje Zompzegge

Zure laagvenen met Wateraardbei en Zwarte zegge Milieukarakteristieken

Bodem: venige horizont (afkomstig van rietland)

bovenop klei, zand, mineraal materiaal Zandleem en lemig zand

Water: Stilstaand tot zwak stromend Matig tot zwak zuur (pH 4,5-6,5) Oligo- tot mesotroof grondwater overschrijdt/evenaart MV gevoed door kwel 5 maanden winterinundantie

Zure laagvenen met Wateraardbei en Zwarte zegge Beheer en voorkomen

Eutrofiëring (N), verzuring en wisselende waterstanden: verdwijnen typische soorten

Belangrijkste probleem: verruigen en verbossen

Beheer: Maaien en begrazing door paarden Bekalking en drainage => graslanden Beweiding => Zilverschoongrasland Behoud/ herstel natuurlijke

waterhuishouding

Voorkomen Enkel in Kempen Veenmosrietland en Draadrusvegetatie

volledig verdwenen in Vlaanderen

Moerasspirea-verbond(Filipendulion) vochtige, matig voedselrijke gronden

nature: rivieroevers praktijk: wegvallen beheer nat hooiland

zelden grote schaal, veelal overgangssituaties

Zwarte beek: slecht ontwikkeld, bodem en grondwater te mineralenarm

kensoorten Vlaanderen: Moerasspirea, Echte valeriaan en Poelruit

Associatie van Moerasspirea en Valeriaan (Valeriano-Filipenduletum)

schimmels geässocieerd met kensoorten; meeldauwschimmel, roestzwammen

Moerasspirea-verbond Milieukarakteristieken

bodem: Nat Stikstofhoudend Matig tot voedselrijk Fosfaatarm Carbonaat middenpositie

onderscheid tussen de kensoorten qua bodemtolerantie

grondwaterstand: zomer 40-80 cm onder MV, winter boven MV

Moerasspirea-verbond Beheer en voorkomen ontstaan:

staken beheer vochtige graslanden kappen moerasbossen

cyclisch beheer: jaarlijkse maaibeurt

sterk beïnvloed door waterhuishouding buiten reservaat

verruigde, niet of weinig bemeste hooilanden (natste plaatsen)

0,11-0,26% oppervlakte Vlaanderen (1490-3490 ha)

Rietverbond

Riet-verbond: verschillende vegetatietypen afhankelijk van stadium van verlanding

Structuur: Verlandingsproces verruigingsproces

4 associaties: Mattenbies-associatie Associatie van Ruwe bies Associatie van Heen en Grote

waterweegbree Riet-associatie

Riet-verbond

meeste gemeenschappen: riet abundantMaar ook Kleine lisdodde, Gele lis, Hennegras, of Liesgras

ruigtekruiden natte vegetatie: Waterzuring, Watermunt, Bitterzoet, Moeraswalstro, Wolfspoot,…

vlekkenpatroon met duidelijke schakering tussen zones; binnen één zone, één bepaalde soort dominant

Zwarte Beek: lijnvormige greppels vijvers gevoed door de beek

RietverbondMilieukarakteristieken water:

zoet tot brak stilstaand tot zwak stromend zwak eutroof; meer eutroof/sterker verarmd

bodem: Mineraal Venig, bedekt met sapropeliumlaag

afhankelijk waterdiepte, min of meer optimale groei

zonering oeverbegroeiing gecorreleerd met verschillen in weerstand tegen waterbeweging

verticale zonering (waterdieptegradiënt) waterstandswisseling diepte overstroming

horizontale zonering: verschil blootstelling golven

RietverbondBeheer en voorkomen ontstaan:

natuurlijk, verlanding open water verhogen grondwatertafel

intern beheer: regelmatig kappen en maaien

(wintermaaien) menselijke invloed noodzakelijk

extern beheer: natuurlijk waterhuishoudkundig regime waterkwaliteit (degradatie,verruiging)

maaibeheer enkel efficiënt bij gedegradeerde, verruigde rietkragen, niet bij afstervende rietkragen (N-aanrijking)

(verruigde) rietlandvegetaties algemeen in Vlaanderen, maar sterk fragmentair

uitgestrekt rietland zeldzaam

belangrijke fauna/flora