Izlo`eni rimski spomenici u

Velikom barutnom magacinu govore

nam o stanovni{tvu, dru{tvenoj

hijerarhiji, kultovima, kretawu

i rasporedu vojnih jedinica

u rimskom periodu na tlu Srbije

i dopuwavaju saznawa o istoriji,

kulturi i umetnosti perioda koji

dokumentuju. Oni su javni i privatni,

nadgrobni i zavetni.

Predmeti iz ove kolekcije najve}im

delom otkriveni su u Beogradu

(Singidunum) i okolini, izvestan broj

na lokalitetima na Kosmaju, u

Kostolcu (Viminacium), u Sremskoj

Mitrovici (Sirmium) i na drugim

nalazi{tima u Srbiji, a pojedini

su doneti iz Makedonije i Albanije.

Spomenici pripadaju hronolo{kom

rasponu od druge polovine I veka do

IV veka. Re~ je o slu~ajnim nalazima,

~esto prona|enim u sekudarnoj

upotrebi. Nalazi iz Beograda poti~u

uglavnom iz centralne gradske zone

gde su, du` trasa anti~kih nekropola

Singidunuma, otkriveni brojni

grobovi, grobnice i sarkofazi.

Na spomenicima iz Singidunuma

i Viminacijuma, glavnim gradskim

centrima na Dunavu u Gorwoj Meziji,

u kojima su od II do V veka bile

stacionirane legije IV Flaviai VII Claudia, vojni~ki natpisi

su brojni. Veteranima legije IV Flaviai slu`benicima gradske uprave

posve}en je najve}i broj natpisa na

nadgrobnim stelama iz Singidunuma,

dok se oslobo|enici i robovi pomiwu

na mawem broju spomenika. Na bazi

iz Viminacijuma zabele`en je spisak

sa imenima vojnika otpu{tenih iz

legije VII Claudia 158. ili 159. godine.

Tri sarkofaga otkrivena u Beogradu

postavili su za ~lanove svojih

porodica vojnici – jedan centurion,

jedan beneficijar i jedan dekurion.

Pomen kamenoresca (lapidarius)na `rtveniku iz Beograda ukazuje

na postojawe radionice u Singidunumu

krajem III ili po~etkom IV veka.

Me|u nalazima iz Beograda izdvajaju se

masivan `rtvenik sa scenama

prino{ewa ovna i bika na `rtvu

i jedan od najranijih hri{}anskih

spomenika sa teritorije anti~kog

Singidunuma – sarkofag sa

predstavama dva starozavetna motiva

legende o Joni, datovan u IV vek.

Figuralne scene na sarkofagu iz

Sirmijuma sa predstavama godi{wih

doba i iz Viminacijuma sa predstavom

Jasona i wegovih herojskih podviga

ukazuju na poznavawe isto~nog stila

i tehnike ukra{avawa kombinovanog

sa motivom nori~ko-panonske volute.

Sarkofazi su verovatno

izra|eni u lokalnim

klesarskim radionicama, koje

su potvr|ene u Viminacijumu

od II veka, a u Sirmijumu od

sredine II do kraja III veka.

Na nadgrobnim stelama

i spomenicima iz Singidunuma,

sa Kosmaja i iz Viminacijuma

prisutni su raznovrsni

ikonografski sadr`aji (reqefne

figuralne predstave: geniji smrti,

zagrobni Atisi, poprsja, scene

nadgrobne gozbe, mitolo{ka scena,

putnici na kolima, kowanik u lovu,

`ivotiwe; predstave posuda

i oru|a; floralni motivi) kojima

se na simbolski na~in ozna~ava

kompleksan izraz trijumfa nad

smr}u i koji odra`avaju uticaje

panonskih klesarskih radionica

i uticaje iz isto~nih provincija.

Votivni spomenici posve}eni su

uglavnom rimskim bo`anstvima

(Jupiter, Silvan, Nimfe, Genije

legije IV Flavia) i jednom gr~kom

(Nemeza). Na jednom `rtveniku

iz Beograda sre}emo autohtono

bo`anstvo Herosa tj. Tra~kog

kowanika. Votivna plo~a sa Kosmaja

iz druge polovine I ili s po~etka

II veka svedo~i o podizawu hrama

posve}enog Jupiteru i Herkulu,

a arhitrav iz Beograda ukazuje na

postojawe Hekatinog svetili{ta u

Singidunumu u prvoj polovini III veka.

V. Ninkovi}

Veliki barutni magacin

u Dowem gradu sagra|en je izme|u

1718 i 1721. godine u vreme velikih

austrijskih radova na rekonstrukciji

Beogradske tvr|ave. Ovo prostrano

i veoma bezbedno skladi{te baruta

sastojalo se od dve sale sa po devet

stubova koje su isklesane u stenama,

i pristupnog hodnika sa masivnim

spoqnim zidom i svodom od opeka.

Izgradwa ovog zdawa predstavqala

je veliki tehni~ki poduhvat.

U funkcionalnom smislu, kao veoma

uspelo re{ewe, Veliki barutni

magacin predstavqao je poseban

domet u razvoju evropskih

fortifikacija toga vremena.

U petoj deceniji XVIII veka ovo

veliko skladi{te baruta posebno je

obezbe|eno dogradwom utvr|enog

predprostora i masivnog bastionog

bedema. U drugoj polovini XIX veka

Veliki barutni magacin je bio

te{ko o{te}en u jednom velikom

po`aru. Tom prilikom obe sale su

znatno o{te}ene i izgubile su dosta

od svog nekada{weg izgleda. U toku

konzervatorsko-restauratorskih

radova, koji jo{ uvek nisu okon~ani,

ovo monumentalno zdawe je

delimi~no ure|eno, stati~ki

sanirano i osposobqeno

za savremenu upotrebu.

M. Popovi}

VELIKI

BARUTNI

MAGACIN

Rimski kameni epigrafski spomenici i spomenici bez natpisa izlo`eni

u Velikom barutnom magacinu predstavqaju deo fondova Narodnog muzeja

u Beogradu i Muzeja grada Beograda. Izlo`eni su: sarkofazi, nadgrobne stele,

nadgrobni spomenici, `rtvenici, fragmenti spomenika i kapiteli.

Najve}i broj ovih objekata pripadao je nekada{woj Zbirci kamenih spomenika,

jednoj od najstarijih formiranih kolekcija Narodnog muzeja u Beogradu,

u kojoj su najreprezentativniji objekti ove vrste prikupqani

od wegovog osnivawa 1844. godine.

Spomenici otkriveni u XIX veku ve} tada su objavqeni (F. Kanic, J. [afarik,

T. Momsen, M. Valtrovi}, N. Vuli}), a od sedamdesetih godina pro{log veka,

sa po~etkom izla`ewa edicije Inscriptions de la Mésie Supérieure,

zna~ajan deo sakupqenih rimskih natpisa sa teritorije Srbije

postao je dostupan istra`iva~ima.

NARODNI MUZEJ U BEOGRADU

www: narodnimuzej.rsBEOGRADSKA TVR\AVA

www: beogradskatvrdjava.co.rs

SPOMENICI SU POD STALNOM BRIGOM

NARODNOG MUZEJA U BEOGRADU

SPOMENICI SU POD STALNOM BRIGOM

NARODNOG MUZEJA U BEOGRADU

I JAVNOG PREDUZE]A BEOGRADSKA TVR\AVA