Jak rozpoznać, czy dziecko sięga

po używki?

Czas buntu• Pierwsze kontakty z narkotykami młodzież najczęściej

ma w wieku 13 – 18 lat. • Według psychologów jest to tzw. „kryzys tożsamości”

czyli załamanie się pewnej rzeczywistości. • Nastolatek, to ktoś kto jest na granicy beztroskiego

dzieciństwa i świata ludzi dorosłych. • Staje się bystrym obserwatorem, przestaje bezkrytycznie

wierzyć w to co mówią rodzice czy nauczyciele, chce on mieć własne tajemnice, swoje zdanie przeżywać wszystko na własnej skórze.

• Jest to tez czas poszukiwania nowych doznań, przygód. • A tymczasem przybywa mu coraz więcej obowiązków i

wymaga się od niego większej odpowiedzialności za to co robi.

Czas buntu• Nastolatek- „Czuje się za stary na to, aby

być dzieckiem, a zbyt młody, aby zostać dorosłym.”

• Dojrzewanie to okres buntu i poszukiwania własnej drogi życia, własnego stylu.

W myślach nastolatka pojawia się coraz więcej pytań typu:

• - Kim jestem?

• - Jaki jest sens życia?

• - Co o mnie myślą inni?

Przyczyny sięgania po używki

Motywy wynikające z przyczyn rozwojowych :

1. Ciekawość• Eksperymentowanie• Nowe doświadczenie• Poznanie „zakazanego owocu”2. Presja kolegów• „Być kimś”• potrzeba akceptacji i przynależności• nieumiejętność odmowy3. Bunt• Lekceważenie lub łamanie norm.• Próba wartości.• Kryzys tożsamości.• Szukanie i sprawdzanie autorytetów.

Motywy psychologiczne:• Rozluźnienie i dobra zabawa• Pozbycie się kompleksów.• Poszukiwanie nowych wrażeń i stanów psychicznych.• Ochrona przed lękiem, samotnością, wyobcowaniem.• Brak celu i sensu życia.• Nieumiejętność radzenia sobie w sytuacjach

wymagających przezwyciężenia własnych ograniczeń (biologicznych, psychologicznych, duchowych)

• Poczucie mniejszej wartości.• Konflikty z dorosłymi – odczuwanie krzywdy ze strony

dorosłych.• Poszukiwanie sensu za wszelką cenę.• Niski poziom uzewnętrzniania norm i wartości tj. zdrowie

i życie• Brak zaufania do ludzi.

Motywy społeczne: • Wszechobecność używek i przyzwolenie na nie (np. alkohol obecny

na chrzcinach, imieninach...)• Reklama różnorodność alkoholi, prezentowana przez młodych ludzi,

wczesne godziny emisji• Dostępność środków (szczególnie alkoholu, papierosów)• Kryzys autorytetów• Załamywanie się więzi rodzinnych – mało czasu dla dzieci, luźny

kontakt z rodziną dającą wsparcie w trudnych sytuacjach rodzinnych.• Wyśmiewanie się z niepijących i nakłanianie ich do picia.• Picie alkoholu przed jazdą samochodem oraz przed pływaniem w

wodzie.• Częste chwalenie się i zachwyt kimś, kto ma mocną głowę.• Bagatelizowanie różnych przypadków upijania się, zaćpania innych

ludzi.• Opowiadanie przy dzieciach zabawnych historyjek związanych z

piciem czy braniem narkotyków, leków. • Przyzwolenie na to, aby dzieci kupowały papierosy, alkohol lub

przynosiły kieliszki rodzicom.

Jak rozpoznać, czy dziecko sięga po papierosy?

• Wiele nastolatków podbiera papierosy palącym rodzicom. Jeżeli palisz, to nie trzymaj papierosów w miejscu łatwo dostępnym dla dziecka

• Osobie palącej znacznie trudniej będzie poczuć dym papierosowy w domu czy na ubraniu dziecka.

Na co zwracać uwagę?• Czy czujesz zapach dymu na ubraniach lub włosach dziecka? • Czy zauważyłeś pudełka zapałek lub zapalniczki w pokoju dziecka lub

w kieszeniach jego ubrania? • Czy dziecko szuka pretekstów żeby na krótko wychodzić z domu? • Czy dziecko bez przekonującego powodu zostawia otwarte okno w

swoim pokoju? • Czy dziecko ma wypalone dziury w ubraniu? • Czy dziecko zaczęło używać płynu do płukania ust, miętowych gum

lub drażetek? • Czy znajomi dziecka są osobami palącymi? Dzieci, których

przyjaciele palą papierosy, są 9 razy bardziej narażone na to, że same zaczną palić, niż dzieci których znajomi nie palą.

Jak rozpoznać czy dziecko pije alkohol?

• wyczuwa się od niego zapach alkoholu,• zaczyna opuszczać lekcje, dostawać gorsze stopnie i gorzej

sprawować się w szkole,• staje się coraz bardziej wycofane, izoluje się od rodziny i spraw

którymi dotąd żyło,• miewa częste zmiany nastroju,• źle sypia, skarży się na złe samopoczucie,• ma grono nowych kolegów, którzy wyglądają na pijących lub

zażywających narkotyki,• zaczyna okłamywać rodziców, lub też nie chce powiedzieć

gdzie było i co robiło. DZIECKO MOŻE ZACZĄĆ ZACHOWYWAĆ SIĘ W

DZIWNY I NIEPOKOJĄCY SPOSÓB TAKŻE Z INNEGO POWODU.

WAŻNE JEST ABY RODZIC DOWIEDZIAŁ SIĘ CO JE DRĘCZY I POMÓGŁ MU, BĄDŹ WSKAZAŁ KOGOŚ, DO KOGO MOŻE SIĘ ZWRÓCIĆ ZE SWOIMI KŁOPOTAMI

Narkotyki

Konopie indyjskie – Cannabis (marihuana, haszysz)

Nazwy slangowe:• Marihuana: Grasspot, trawka,ganja maryha, Mary, joint, hi-hi• Haszysz: hasz, skunk, plastelina, czarny afganJak rozpoznać: • Lekko powiększone źrenice, • przekrwione spojówki, • gadatliwość, • przyrost apetytu, • wesołkowatość, • chwiejność nastroju, • opóźnione reakcje, • słodko – mdławy zapach utrzymujący się we włosach, • częste palenie kadzidełek w mieszkaniu dla zamaskowania

dymu z papierosa z marihuaną , • fajeczki, fifki, bibułki do robienia papierosów.

Ziele konopi zwane marihuaną, sprzedawane jest w postaci papierosa i z wyglądu przypomina pokruszoną wyschniętą natkę pietruszki, której listki są czasem lekko skłębione.

W celach narkotycznych wykorzystuje się także nasiona oraz żywicę konopi. Jest to haszysz. Występuje on najczęściej w postaci brunatnych kawałków, kuleczek, które łatwo daje się ugniatać.

Amfetamina

Nazwy slangowe: amfa, speed, power• Jest to środek bardzo silnie uzależniający psychicznie.

Daje wrażenie osobie biorącej dużej energii.• Ktoś kto zażywa amfetaminę ma trudności z siedzeniem

w jednym miejscu, jest zwykle gadatliwy, nadpobudliwy, ma kłopoty z zasypianiem.

• Pobudzenie może trwać kilka godzin. • Po okresie działania narkotyku, następuje ogólny spadek

siły, duże zmęczenie oraz senność. • Zwrócić należy uwagę na powiększone źrenice, brak

apetytu, dużą ruchliwość, zaburzenia w myśleniu.• Dłuższe zażywanie doprowadza po pewnym czasie do

stanów lękowych, halucynacji, omamów słuchowych.

AmfetaminaAkcesoria: biały proszek, kawałki folii aluminiowej, rurki

Ekstaza

• Jeden z najbardziej popularnych wynalazków narkotycznych, szczególnie na dyskotekach. Traktowana jest jako środek pomagający „tańczyć bez końca”.

• Pobudza, przyspiesza bicie serca, daje wrażenie „kopa energetycznego”. Przyjmowany jest w postaci specjalnych tabletek, często z wytłoczonym znaczkiem serca lub kółek.

• Narkotyk ten podwyższa temperaturę ciała. • Występują też rozszerzone źrenice, kłopoty z

koordynacją ruchów, suchość w ustach. • Po okresie wyraźnego pobudzenia następuje

wyczerpanie, senność, ból głowy. Nazwy slangowe: EXC, cadillac, E, śnieżna kula

Ekstaza

Kokaina• Najczęściej jest wdychana przez rurkę do nosa ,rzadziej

wstrzykiwana dożylnie.• Jest środkiem silnie pobudzającym, • wywołuje euforię, duże pobudzenie, • rozszerzone źrenice, • nagłe zmiany nastroju, • wybuchy agresji,• bezsenność. • Kiedy kokaina przestaje działać, pojawia się uczucie

zmęczenia i przygnębienia, co wzmaga pokusę powtórzenia dawki.

• W miarę zażywania pojawia się potrzeba zwiększania dawki (tzw. tolerancja). Coraz częściej pojawia się stan wyczerpania.

• Nazwy slangowe: śnieg, koka

Kokaina

Występuje w postaci białego proszku często

jest w foliowych woreczkach lub

fiolkach, z wyglądu może przypominać cukier puder.

CrackNarkotyk ten jest krystaliczną formą kokainy, przeznaczoną do palenia.

• Efekty działania są natychmiastowe

• w ciągu paru sekund substancja dostaje się do mózgu co wywołuje krótkie okresy euforii a potem depresję.

• Występuje wzmożona aktywność a potem letarg.

• Występują problemy z zatokami nosowymi.

Crack

małe twarde (jak kamyki kawałki jakiejś substancji w szklanych fiolkach lub woreczkach plastikowych, świece, żyletki).

Heroina

• Narkotyk silnie uzależniający fizycznie i psychicznie.

• Występuje pod postacią białego proszku lub brązowych kryształków tzw. brown sugar przeznaczonych do palenia.

• W chwilę po wypaleniu pojawia się stan euforii, zamroczenia który ustępuje miejsca rozleniwieniu i senności.

• Następuje rozluźnienie mięśni, utrata koordynacji ruchowej zaburzenia mowy.

Heroina

Występuje pod postacią białego proszku lub brązowych kryształków tzw. brown sugar przeznaczonych do palenia.

LSD• bezwonny i bezbarwny środek

halucynogenny sprzedawany często w formie znaczków nasączonych narkotykiem lub w postaci tabletek, kapsułek.

• Wywołuje halucynacje tzw. dobre tripy lub złe.

• Występuje nieskładna mowa, zimne ręce i nogi, śmiech lub płacz, stan upojenia.

SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE – ŚWIADCZĄCE O TYM, ŻE DZIECKO MOGŁO MIEĆ

KONTAKT Z SUBSTANCJAMI PSYCHOAKTYWNYMI.

W SFERZE SZKOŁY:• rezygnuje z zajęć pozalekcyjnych lub zostaje z nich

usunięte• opuszcza lekcje• opuszcza całe dni w szkole, dostaje gorsze stopnie• oddaje nie dokończone zadania domowe, oddaje je

za późno lub wcale• często wychodzi z lekcji• nie uważa lub przeszkadza na lekcjach• nie zalicza przedmiotów• często wychodzi z lekcji• śpi na lekcjach• jest niegrzeczne, nie słucha nauczycieli i nie

przestrzega zasad• zostaje przeniesione do innej szkoły

W SFERZE KONTAKTÓW Z RÓWIEŚNIKAMI:

• porzuca dawnych przyjaciół lub oni odsuwają się od niego

• ma nowych przyjaciół, którzy nie chcą rozmawiać z rodzicami lub podawać nazwisk

• posługuje się slangiem narkomanów:• być w ciągu-codziennie używać środka odurzającego• być na głodzie, na skręcie, - cierpieć z powodu objawów

odwykowych• działka – porcja narkotyku• prochy, pestki, pigułki – środki odurzające w tabletkach

lub kapsułkach• haj – stan odurzenia narkotykiem

W SFERZE RODZINY:• wywołuje rodzinne kłótnie• nie wypełnia obowiązków domowych• nie wraca do domu o wyznaczonej godzinie• coraz więcej przeklina• wymyka się z domu• zostaje na noc poza domem lub znika na kilka dni bez pozwolenia• nie chce uczestniczyć w odwiedzinach dalszej rodziny• nie je posiłków z całą rodziną• izoluje się, przebywa w swoim pokoju• jest impulsywne, łatwo wybucha gniewem• stosuje agresję słowną• stosuje agresję fizyczną• nie przestrzega reguł• poprawia swoje zachowanie tylko na krótko• odmawia podporządkowania się ustalonym regułom domowym

W SFERZE UMYSŁOWEJ• ma problemy z koncentracją oraz ze

skupianiem uwagi

• jest niespokojne

• ma nieokreślone lęki

• pojawiają się objawy paranoi; uważa że jest zagrożone, prześladowane

W SFERZE EMOCJONALNEJ • miewa nagłe zmiany nastroju• często ma zły humor, bardzo łatwo się obraża• bywa smutne lub wesołe bez konkretnej przyczyny• wspomina o śmierci lub samobójstwie• nie przyjmuje do siebie argumentów rodziców• pogrąża się w depresji• uważa że jest do niczego• staje się coraz bardziej agresywne• przestaje interesować się tym co wcześniej lubiło robić• traci motywację i dążenie do sukcesu• ma mniej optymizmu, staje się cyniczne• traci szacunek do siebie, czuje że nie może sprostać

wymaganiom.

W SFERZE ETYKI I PRAWA• kłamie i oszukuje• zastawia własne i cudze przedmioty• okrada rodziców• traci zainteresowanie kościołem• zachowanie staje się sprzeczne z uznawanymi

wcześniej normami• występuje wyzywające zachowanie w sferze

seksualnej• kradzieże w sklepie• prowadzenie samochodu po pijanemu• nielegalne posiadanie narkotyków

Jak pomóc dziecku? • porozmawiać z dzieckiem (gdy nie będzie pod

wpływem używki) o tym co się wydarzyło zapytać jak to się stało

• powiedzieć dlaczego się tym martwię i czego się boję

• powiedzieć to co się wie o wpływie używek na umysł, ciało i psychikę młodego człowieka

• wyjaśnić dlaczego używki są szczególnie niezdrowe i ryzykowne dla dzieci i nastolatków

• wytłumaczyć, jak łatwo i niezauważalnie popada się w nałóg.

Jakie kroki podjąć, aby porozumieć się

z dzieckiem • Ważne by porozumieć z dzieckiem w szczery sposób i by

komunikaty płynęły w obie strony• Nie tylko mówić, ale i słuchać tego, co w otwarty lub

zakamuflowany sposób chce pokazać syn czy córka. Wtedy dziecko ma szansę przyjść ze swoim problemem, czy to będzie alkohol, szkoła czy też coś innego.

• Rozmawiać z dzieckiem• Dziecko musi czuć, że może rozmawiać o wszystkim. Jeśli

odczuje, że rozmowa staje się niewygodna, nie ma się dla niego czasu przestanie zwracać się do rodziców ze swoimi prawdziwymi problemami

• Słuchać tego co mówi także "między wierszami"• Niech dziecko powie co możecie razem robić,• Jest ważne aby dzieci i rodzice mogli zbliżyć się do siebie

i dobrze się poczuć ze sobą• Dziecko ma prawo się pomylić

Jakie kroki podjąć, aby porozumieć się z dzieckiem

• Ważne jest by porozmawiać o tym co się stało i pomóc naprawić błąd

• Niech dziecko poczuje się odpowiedzialne• Poczuć się odpowiedzialnym za jakąś rzecz buduje wiarę

we własne siły• Kiedy można należy pochwalić• Można pochwalić za wysiłek, a nie tylko za osiągnięte

efekty• Ważne by dziecko znalazło coś co sprawia mu

przyjemność• Rozwijanie zainteresowań, hobby, to pozwoli przyjemnie i

konstruktywnie spędzać wolny czas• Należy okazywać swoje uczucia, że kocha się dziecko• Dziecko ma prawo mieć inne zdanie

10 sposobów żeby pomóc dziecku• Rozmawiaj z dzieckiem o używkach.• Sprawdź, czy na pewno rozumie niebezpieczeństwa i problemy

z tym związane. Nie strasz i nie "truj" - po prostu przekaż dziecku obiektywne informacje na temat działania używek oraz mechanizmu uzależniania się i wyjaśnij wszystkie wątpliwości.

• Mówienie to tylko połowa sukcesu. Musisz także umieć słuchać i wiedzieć, kiedy dziecko tego potrzebuje - pozwoli wam to otwarcie porozumiewać się.

• Kiedy mówi o ważnych dla siebie rzeczach - staraj się przyjąć jego perspektywę widzenia świata, próbuj je zrozumieć, a nie pouczać.

• Pomóż dziecku dobrze czuć się ze sobą.• Nastolatki są często niepewne siebie. Bardzo ważne jest dla

nich, gdy wiedzą, że rodzice im ufają, wierzą w ich wartość, doceniają ich umiejętności, liczą się z ich zdaniem. 

• W odpowiednich momentach chwal dziecko, okazuj mu swój podziw i aprobatę, bierz pod uwagę jego opinie i decyzje.

• Pomóż dziecku zbudować sobie jasny system wartości.

• Silny system wartości, jasne poczucie, co jest dobre, a co złe, da dziecku odwagę podejmowania samodzielnych decyzji na podstawie własnego zdania, a nie presji kolegów.

• Bądź dobrym modelem i przykładem.• Dzieci dobrze znają twoje obyczaje i postawy

wobec używek - ich nie da się łatwo oszukać. Pamiętaj, że jeśli ty sam masz problemy z używkami, twoje dziecko ma większą niż jego koledzy szansę aby mieć podobne kłopoty.

• Pomóż dziecku radzić sobie w sytuacjach nacisku ze strony kolegów.

• Zwłaszcza dzieci, które uczono, jak być miłym, serdecznym i sympatycznym mogą mieć trudności w opieraniu się naciskom otoczenia. Trudności w podejmowaniu niepopularnych decyzji będą mieć także te dzieci, dla których rówieśnicy są podstawowym punktem oparcia i odniesienia.

• Ustal jasne zasady dotyczące alkoholu i narkotyków.• Obowiązujące w waszym domu zasady powinny być jasne i

spójne. Powiedz dzieciom, że nie wolno im pić, palić, zażywać narkotyków oraz robić innych rzeczy, na które się nie zgadzasz. Niech znają też dobrze konsekwencje łamania tych reguł. Konsekwencje te powinny być dostosowane do wieku i wrażliwości dziecka i nie mogą naruszać jego godności.

• Zachęcaj dzieci do rzeczy zdrowych i twórczych.• Czy twoje dzieci mają dostatecznie dużo dobrych

propozycji w życiu? Zorganizuj im coś ciekawego, zachęć do sportu, jakiegoś hobby, zajęć pozaszkolnych - czegokolwiek, co może im sprawić frajdę. Najlepiej jeśli czasem sam też będziesz coś robił z nimi!

• Porozmawiaj z rodzicami innych dzieci.• Wszyscy przechodzą przez to samo, co ty. Pogadaj z

sąsiadami, rodzicami innych dzieci z twojego otoczenia. Gdy twoje dziecko wybiera się z kolegami na prywatkę, upewnij się, że będzie tam jakaś "przyzwoitka" (dotyczy to dzieci młodszych) i że nie będzie żadnych używek.

• Wiedz, jak postąpić, gdy coś podejrzewasz.• Naucz się rozpoznawać sygnały ostrzegawcze świadczące

o tym, że twoje dziecko zaczęło "eksperymenty" z używkami i dowiedz się, do kogo możesz zwrócić się o pomoc.

Gdzie szukać pomocy?• KARAN, 35- 959 Rzeszów, ul. Piłsudzkiego 8-10, tel.

(017) 862-13-14• Karan 37-100 Łańcut, ul. Sobieskiego 18, tel. 0501-64-34-

40• Oddział Psychosomatyczno-Detoksykacyjny; ul. Chopina

2, 35-055 Rzeszów, Tel. 017-8666001• Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień, ul.

Siemieńskiego 17, 35-203 Rzeszów, tel. 17 861 17 44 • Narkotyki- narkomania - Ogólnopolski telefon zaufania:

0801-199-990, w godz. 16.00-21.00• Pomarańczowa Linia dla rodziców dzieci upijających się,

tel. 0801 140 068, po godz. 14.00

Bibliografia:• http://www.um.skawina.net/index.php?action=articles_s

how&art_id=459&option=18• http://www.stop18.pl/dla_rodzicow/jak_rozpoznac_ze_d

ziecko_pali/• http://www.fundacjaunas.pl/alkoholizm.html• „Narkotyki? Na pewno nie moje dziecko” – M. Pasek• „Narkotyki przy tablicy” – M. Pasek• „Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki” –

T. D. Steve Carper• „ Dzieci, alkohol, narkotyki” – R. Maxell• „Dzieci i młodzież w kłopocie” - J. Elliott, M. Place• „Nasze dzieci i narkotyki” - KBds.PN