KENT KİMLİĞİNİN KORUNMASINDA

PLANLAMANIN ROLÜ

Perihan KİPER Şehir Plancısı

«kiperperihan@yahoo.com»

Kavramlar Kent Kimliği-Kent Belleği-Koruma

Kültürel Varlıkları Koruma Gerekçeleri

Koruma/Planlama İlişkisi Kent Planlama ve Koruma Politikalarının Gelişimi

Bugünün Yanlışları, Geleceğin Tehditleri

Sonuç ve Öneriler

Sorular

Neler Korunmalıdır?

Ne için korunmalıdır?

Kimlerle ve nasıl korunmalıdır?

Kent Kimliği- Kent Belleği Kentler (kentliler) geçmişten bugüne, yaşanan tüm gelişmeleri belleğinde tutarken;

bu birikim de farklı biçimlerde kent mekânına ve kent yaşantısına yansımaktadır.

Kentte zaman içindeki toplumsal ve mekânsal değişimin, yaşayanlar üzerinde bıraktığı toplu izlenimler o kentin belleğini oluşturmaktadır.

Kentin belleği ya da toplumsal bellek, mekân/yer-zaman-anı-kimlik birlikteliğinden oluşmaktadır.

Kent kimliği; bir kenti diğer yerlerden ayırt eden tüm özelliklerdir.

Kent kimlikleri çok bileşenli ve çok boyutludur.

Kentsel korumanın temel belirleyicileri - kent kimliğinin öğeleri

Sağlıklı gelişen kentlerde; geçmişten geleceğe uzanan tarihsel süreklilikler, özgün kimlikler korunurken kentin zaman ve mekân içindeki okunabilirliği artacaktır. Kenttaşlar için ise bir yere bağlanma ve aidiyet duygusu güçlenip yaşadıkları kentleri sahiplenmeyi ve sonuçta varolan kent kimliklerininin korunmasını getirecektir.

KENT KİMLİĞİ

Doğal Çevre Ekonomik yapı Tarihi-kültürel

Somut (Miras) Öğeleri

Coğrafi konum Topoğrafya

İklim Tarım

Bitki Örtüsü Fauna

Biolojik çeşitlilik Jeoloji Kıyılar

Su kaynakları ...

Kentin üstlendiği işlevler Yönetsel Sosyal Kültürel Ekonomik

Turizm Madencilik Balıkçılık Sanayi Tarım

...

Sit alanları Arkeolojik

Kentsel Tarihi Doğal

Anıtsal yapılar Sivil mimarlık ör. Kültürel peyzaj

Yollar Meydanlar Bahçeler

Gastronomi, Folklor, Kültür-Sanat, Yaşam biçimi ...

Örgütlenme

düzeyi Eğitim

Toplumsal yapı

Somut Olmayan Öğeler

Kültür varlıkları; tarih öncesi ve tarihi devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan, yer üstünde, yer altında ve su altındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklarla yer altında, yer üstünde veya su altında bulunan bilimsel, kültürel, dinsel özellik taşıyan, taşınabilir ya da taşınamaz her türlü varlık

Sit Alanı; tarih öncesi dönemlerden başlayarak, çeşitli uygarlıkların ürünü olan, kendi dönemlerinin toplumsal, ekonomik, mimari vd. özelliklerini yansıtan eski kentler ya da bu tür kentlerin kalıntıları, önemli tarihi olayların geçtiği yerler ve belirlenmiş doğal özellikleri ile koruma gerektiren alanlardır.

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu 2863 (1983), 3386 (1987), 5226 (2004)

Doğal Miras; estetik veya bilimsel açılardan evrensel değeri olan fiziksel, biyolojik oluşumların yarattığı doğal görünümler, jeolojik yapı ve coğrafya oluşumları ile endemik bitki ve hayvan türlerini barındıran alanlar ile bilim, koruma ve doğal güzellikler bakımından evrensel önemi bulunan alanlar,

Kültürel Miras; anıtlar, tarih, sanat veya bilim açısından evrensel değeri bulunan mimari yapıtlar, heykel ve resim çalışmaları, arkeoloji, mağara vb. yapıların elemanları ya da bunların birlikte topluca oluşturduğu eserler; yapı grupları, mimari özgünlük ya da peyzaj olarak tarih, sanat veya biçim açısından evrensel önemi olan, ayrık ya da bitişik yapı grupları, sit alanları-(tarihi, estetik, etnolojik veya antropolojik özellikleri ile evrensel değeri olan arkeolojik ve tarihsel sit alanları ile, insanların kendilerinin ya da doğa ile birlikte oluşturduğu kentsel sit alanları)

Dünya Doğal ve Kültürel Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme

Neler Korunmalıdır?

Korumada Birinci Adım: Tespit-Tescil/ Envanter

• Korunması gerekli doğal ve kültürel varlıklar envanteri var mı? • Tarihi-kültürel varlıklar- Kültür ve Turizm Bakanlığı (+) • Doğal varlıklar- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

• Doğal Sitler • Milli Park • Tabiat Parkı • Tabiatı Koruma Alanı • Sulak Alanlar • Kıyılar

• Ormanlar • Tarım alanları, meralar, yaylak, ve kışlaklar ... Korunabiliyor mu?

• Mevzuatla • Uygulamada

TÜRKİYE GENELİNDE TESCİLLİ SİT ALANLARI DAĞILIMI (2015 Yıl Sonu)

SİT TÜRÜ ADET

ARKEOLOJİK SİT ALANI 13947

KENTSEL SİT ALANI 267

TARİHİ SİT ALANI 159

KENTSEL ARKEOLOJİK SİT

ALANI 32

KARMA SİT ALANLARI 77

ÇAKIŞAN SİT ALANLARI

(DOĞAL SİT ALANI İLE) 358

TOPLAM 14840

16 Özel Çevre Bölgesi 1300 civarında doğal sit alanı - Çevre Şehircilik Bak.

94%

2% 1% 0% 1% 2% ARKEOLOJİK SİT

ALANI

KENTSEL SİT ALANI

TARİHİ SİT ALANI

KENTSEL

ARKEOLOJİK SİT

ALANI

KARMA SİT

ALANLARI

ÇAKIŞAN SİT

ALANLARI (DOĞAL

SİT ALANI İLE)

Türkiye Geneli Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığı İstatistiği (2015 Yıl Sonu)

TÜRKİYE GENELİNDE TESCİLLİ TAŞINMAZ KÜLTÜR VARLIKLARI

TAŞINMAZ SAYISI

SİVİL MİMARLIK ÖRNEĞİ 65.513

DİNSEL YAPILAR 9.403

KÜLTÜREL YAPILAR 11.093

İDARİ YAPILAR 2.753

ASKERİ YAPILAR 1.077

ENDÜSTRİYEL VE TİCARİ YAPILAR 3.748

MEZARLIKLAR 4.176

ŞEHİTLİKLER 264

ANIT VE ABİDELER 344

KALINTILAR 2.317

KORUNMAYA ALINAN SOKAKLAR 61

TOPLAM 100.749

65% 9%

11%

3%

1% 4% 4%

0% 1%

2%

0%

SİVİL MİMARLIK

ÖRNEĞİ

DİNSEL YAPILAR

KÜLTÜREL YAPILAR

İDARİ YAPILAR

ASKERİ YAPILAR

ENDÜSTRİYEL VE

TİCARİ YAPILAR

MEZARLIKLAR

ŞEHİTLİKLER

ANIT VE ABİDELER

KALINTILAR

KORUNMAYA ALINAN

SOKAKLAR

%65 + Özel mülkiyete konu!

Yeni bir koruma kavramı: ANI MEKANLAR

Toplumsal bellekte anı değerleri ile öne çıkan kamusal mekanlar Meydanlar Kentliler için toplumsal buluşma mekanları

Toplumsal muhalefetin sergilendiği mekanlar

Bulvarlar Yayaların yoğun kullandığı akslar

Parklar

vd. (Bu tür mekanlar giderek yok edilmektedir!)

Son yıllarda toplumsal mücadele ya da toplu kıyımlarla da öne çıkan kimi yerler.

Toplumsal bellekte önemli yeri olan bu tür anı mekanlar da koruma statüsüne alınmalıdır.

Ankara Garı (Ekim 2015) Kızılay-Güvenpark (Mart 2016) ve Taksim, Gezi Parkı İstiklal Cad. Atatürk Bulvarı...

UNESCO Dünya Mirası Listesi ORTAK MİRAS

Listeye girebilmek için en önemli ölçütler • Üstün evrensel değere sahip olma

• Bütünsellik

• Özgünlük (Kimlik değerine vurgu) • Yönetim Planı

163 ülkeden Liste’ye girmiş toplam 1031 adet varlıktan

• 802 Kültürel

• 197 Doğal

• 32 Doğal+Kültürel mirastır. Bunlardan 31 Sınır ortaklığı olan

48 Tehlike altında

2 Liste dışı kalmış varlıklardır.

Türkeye’den Liste’ye giren Toplam 15 Varlık

Dünya Miras Listesindeki Alanların Dağılımı

Dünya Miras Listesinde 10’dan fazla varlığı olan ülkelerin dağılımı

Kent Kimliklerinin En Önemli Bileşeni Olan Kültür Varlıklarını Koruma Gerekçeleri

Yerel, bölgesel, ulusal, dini vb bir kimliği yaratmanın aracı olarak koruma Eskilik, estetik, sanatsal değerleri nedeniyle koruma Turizm getirisi nedenli koruma Toplum kalkınmasının bir aracı olarak koruma Toplumsal kültür ürünü olarak önceki kuşaklardan alınan mirasın sonraki

kuşaklara aktarılması amaçlı koruma ... Kent Kimliklerinin Korunması Sonucu;

Toplumdaki kültürel çeşitlilik ortaya konulup tanınabilecek, Yerel karakterler ve özellikler tanınıp korunabilecek, Bir yere ait olma duygusu sağlanıp yerel, bölgesel, ulusal kimlik duygusu geliştirilebilecek, Yöre sakinleri ve dışardan gelecekler için toplumsal imaj yükseltilip salt maddi değil

manevi kazanç da sağlanabilecek, Yerel ekonomi canlandırılıp, yöredeki gelirler arttırılabilecek, Varolan yöresel yapı stoğu sağlıklı duruma getirilip yeniden kazanımı söz konusu

olabilecek, Geçmişimiz, bugün ve geleceğimize uzanan yerel değerler, sonraki kuşaklar için de

yaşatılıp, ileriye yansıtılabilecek, Böylece, toplumsal bilinç ve gönenç artırılabilecektir

Koruma siyasal bir silah mı? İdeolojik bir araç mı? • Koruma özünde ekonomik, politik, toplumsal ve mekansal boyutları olan

kültürel (ideolojik!) bir eylemdir. • Neler, ne için ve kimlerle korunacak sorusuna verilen yanıtlar çoğu zaman

seçmeci bir tutum göstermektedir. Koruma önceliklerinin belirlenmesinde çoğu zaman politik tercihler etkin olmaktadır. Özeksel ve yerel yönetimler korumayı kendi politikalarını yaymanın bir aracı olarak görmektedir. Kent tarihinde bazı dönemler ön plan çıkartılırken belirli dönemlerin izleri de yok edilebilmektedir.

• Bütüncül korumada kentin tarihsel sürekliliği önemlidir. Farklı kültürlerin izlerinin süreç içindeki devamlılığı ve bunların korunarak yaşatılması kenti daha da varsıllaştıracaktır.

• Parti programları incelendiğinde, koruma konularında partilerin politik önceliklerini ön plana çıkartıp çağdaş yaklaşımları ve evrensel doğruları göz ardı edilebildikleri görülüyor.

Ankara kent kimliğinde vurgu Selçuklu Dönemine mi yoksa Cumhuriyet Dönemine mi olmalı?

Parti Programlarında Koruma

Milli değerlerin korunup geliştirilmesi konusunda azami bir gayret içerisinde olmak.

Plastik sanatlar ve Türk-İslam sanatlarının gelişimine özel bir önem vermek.

...şehir planlarına aykırı kentleşmeye izin vermemek, Kurulu şehir bölgesinde imar tadilatı yapıp

yoğunluğu artırmak yerine, gecekondu bölgelerinde imar ıslah planları gerçekleştirilecek, mücavir alanlardaki planlamanın sürat kazanmasını sağlamak.

Şehrin doğal ve tarihi dokusunu bozan yapılaşmanın önüne geçilmesi için gerekli düzenlemeleri yapmak. Eski kent dokularının korunmasına yönelik uygulanan SİT politikasını yeniden gözden geçirmek.

Tarihi mirasın, kültürel değerlerin, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkının güvence altına alınması için toplumsal bilinci geliştirmek, kentle ilgili kararlara halkın katılımını sağlamak ve kente karşı suç tanımıyla Türk Ceza Kanunu’nda ayrı bir fasıl düzenlemek.

...yerel yönetim ağırlıklı bir çevre yönetim sistemi geliştirmek.

Çevre sorunlarının çözümünde geleneksel çevre anlayışımız ve kültürümüzden yararlanmak.

Millî kimliğimizin vazgeçilmez bir öğesi olarak gördüğümüz Türkçenin doğru ve güzel kullanımı esas

Millî kültürün korunması, geliştirilmesi ve tanıtılması, Farklı kültürler karşısında, özellikle yeni nesillerin kültür şokuna uğramasına ve kimlik bunalımına düşmesine mani olacak; kaliteli ve ihtiyaca cevap veren eserler ortaya konmasına yönelik millî kültür değerlerinin millete tanıtılması ve benimsetilmesini sağlayacak

çalışmalar yapılacaktır. Türk kültürü ve sanatının yaşatılması, geliştirilmesi, tanıtılması ve yaygınlaştırılması amacıyla Millî Kültür Endüstrisi oluşturmak.

Kültürel değerlerimizin yaşanması ve yaşatılması amacıyla kültür merkezleri, bilimsel araştırma kurumları

ve müzeleri yaygınlaştırmak. Türk vakıf eserlerini ortaya çıkarmak, korumak ve yaşatmak, vakıfları devletçe destekleyip var oluş amacına uygun hale getirmek,

Yerel kalkınmanın sağlanmasına katkıda bulunmak, vatandaşın hayat kalitesini artırmak, su kaynaklarını ve çevreyi korumak, çağdaş altyapılı yaşanabilir kentler inşa etmek, yerleşme ve kentleşmenin afete duyarlı olması, doğal, tarihi ve kültürel varlıkların korumak ve yaşatmak, kentlilik kültürünü oluşturmak

Doğal, tarihî ve kültürel değerlerin kirlenmesini, tahrip edilmesini ve yok olmasını önlemek için, çevre konusuna bilimi ve aklı esas alan, tarih, kültür, inanç ve millî menfaatlerimizle çatışmayan bir bakış açısıyla yaklaşmak,

Ülkemizin turizmini çeşitlendirmek, dünya turizm pazarında belli yörelerimizin markalaşmasını sağlamak.

Özgün ve çağdaş kültür, Hacı Bektaşı Veli, Mevlana ve Yunus Emre’nin temsil ettiği 13. yüzyıl Anadolu hümanizmasından kaynaklanan, toplumun kültürel değerlerini kucaklayan, çağdaş, evrensel kültür anlayışıyla uyumlu ve toplumun kültür yaşamını zenginleştiren bir anlayış.

Kültür ve doğa mirasının korunmasına öncelik vermek Tarihi ve kültürel mirasa sahip çıkarak korumak, müzeleri geliştirmek, halkın kullanımına

açık kütüphaneleri yaygınlaştırmak, ...tarihi, doğal, sosyal ve kültürel değerleri korumak, sağlıklı, güvenli, ekonomik ve çağdaş

yaşam ortamları oluşturmak, Bu çerçevede; altyapısıyla, çevresel ve tarihsel değerleriyle, kültürel çoğulculuğuyla yaşanabilir kentlerin oluşturulması öncelik.

Kentlerimizin temiz, güvenli ve yaşam kalitesi yüksek yaşam alanları haline getirilmesini sağlamak için artan nüfus, ekonomik, sosyal ve teknolojik gelişmeye paralel olarak farklılaşan kentsel fi ziki ve sosyal altyapı ihtiyaçları kentsel planlama anlayışı içinde karşılamak.

Çevre Hakkı, temel insan hakları arasında yer almaktadır.

Türkiye’nin çevre envanterini çıkarmak, Türkiye’nin çevresel değerlerinin tespiti, izlenmesi ve tanıtımında etkili bir çevresel bilgi ağını kurmak, yıllık değişimler, sorunlar ve çözümleri halkın bilgisine sunmak. Türkiye çevre eylem planını uygulamak.

AKP

HDP

CHP

MHP

Tarihi değerleri, sanat ve kültür eserlerini insanlığın ortak malı olarak görüp, tarihi eserleri korumak ve kültür değerlerini geliştirmek, geleceği geçmişin ileri kültürü üstüne kurmak esas

...tüm halkların, kimliklerin, dillerin, kültürlerin, inançların eşitliği, özgürce yaşaması ve kendisini geliştirmesi

..kapitalizmin doğayı, doğal varlıkları ve yaşamı metalaştırarak sömürmesine karşı, insanı doğanın efendisi değil, bir parçası olarak görür. Kırda ve kentte, doğa ve yaşam haklarını

savunma ve yaşam ortamlarını koruma mücadelesi verenlerin dayanışmasını güçlendirmek, bu mücadeleleri ortaklaştırmayı ve taleplerini siyaset zeminine taşımayı görev edinmek.

Suyun ve doğanın ticarileştirilmesine, piyasa temelli enerji politikalarına ve projelerine karşı mücadele etmek, insan-doğa-enerji ilişkisini kullanım değeri üzerinden tarif edip; insani ihtiyaçlar için gereken ve geçimlik tarımda kullanılan suya parasız, temiz ve yeterli miktarda erişim hakkının güvence altına almak.

Su kullanım hakkı anlaşmalarına, karbon ticaretine, yaşamı yok eden başta HES projeleri ile termik, nükleer gibi enerji politikalarına ve ekolojik yıkıma yol açan maden işletmeciliğine, endüstriyel atık ve kirlilik sonucunda yaşam alanlarının tahrip edilmesine, küresel iklim değişikliğinin nedenlerine ve sonuçlarına karşı, nükleer denemelerin ve nükleer santrallerin yasaklanması için mücadele etmek.

Küreselleşmenin kent kimlikleri üzerine etkileri

Kent mekanı- Birörnekleşme

Kent yaşam biçimi- Prototip ve tüketim odaklı

Kent yönetim anlayışı- Piyasa şirket mantığı

Toplumsal değer yargıları

DEĞİŞEN POLİTİKALAR / DÖNÜŞTÜRÜLEN KENTLER

Üreten kentler yerine tüketime odaklanan kentler, (AOÇ’nin yok edilmesi süreci)

Kimlikli kentler (özgünlüğünü koruyan kentler) yerine birörnekleşen kentler,

(Gökdelenler,TOKİ uygulamaları vb.)

Kamu yararını ve kamu hizmetini odağına alan yönetimler yerine bireysel çıkarları ve kamu hizmetlerini piyasalaştıran, özelleşme/ticarileşmeyi önceleyen yönetimler,

(Toplu taşım, temel alt yapı vb. hizmetlerin özelleştirilmesi)

Kamu malı olan ülke kaynaklarını (Kıyılar, ormanlar, yüzey suları, madenler vb.) rant aracı olarak gören anlayışlar,

(Turizme tahsis edilen orman arazileri, gündemdeki HES, Nükleer Santral projeleri ya da Artvin Cerattepe örneği- bioçeşitlilik açısından dünyanın en zengin bölgesine maden çıkarımı iznini vermek!)

DEĞİŞEN POLİTİKALAR / DÖNÜŞTÜRÜLEN KENTLER

Kentsel/kırsal, tarihi-kültürel/doğal tüm kamusal varlıkları satarak ya da kullanım hakkı vererek elden çıkaran uygulamalar, bu süreçte; Anayasa ile koruma görevi Devlete verilmesine rağmen, doğal ve kültürel

varlıklarımızı yok edecek yasal düzenlemelerde artış, Kıyılarda yapılaşma baskısı,tarım, orman, mera alanlarında azalma, Yapı üretim sürecini ve planlama hizmetlerini kuralsızlaştıran, şehircilik

ilkeleri ve planlama esaslarını yok sayan uygulamalarda artış, Tarihi-kültürel merkezleri korumak için restore edip sağlıklaştırmak yerine,

rant odaklı yenileme ve kentsel dönüşüm uygulamalarında artış, Kentlerde, kamu yararını, şehircilik ilkeleri ve planlama esaslarını üstün

tutan, koruma kullanma dengesini gözeten planlama anlayışı yerine planlamayı serbestleştirme, özelleştirme ve rant yaratma aracı haline getiren yaklaşımlarda çoğalma,

Kısaca, kentsel gelişmeleri yönlendirmede kentin bütününü kapsayacak kamu (toplum) yararı öncelikli yol gösterici, yönlendirici planlama kararları yerine; yatırımcının öncelikleri doğrultusunda tekil, parsel ölçeğinde geliştirilen projelerle kentlerde plansızlığı getiren uygulamaların artışı.

Böylesi bir süreçte kent kimliklerini korumak daha da güçleşmektedir.

SARAY Twin Towers

Mersin Mezitli Twin Towers

Twin Towers of Samsun

Twin Towers of NYC

Protip yapılarla ‘Birörnekleşen’ kent parçaları

Kimlikli Kent mi?-Marka Kent mi?

• Marka kent projesiyle 15 kente 750 milyon YTL yatırım yapılacak

• Hükümet, turizm gelirini artırmak için belirlenen 15

"marka kent"e 2023 yılına kadar 750 milyon YTL'nin üzerinde yatırımı öngörüyor. Referans Gazetesi'nin haberine göre Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın sürdürdüğü Marka Kent Projesi'nde kültür turizminin canlandırılması amacıyla Adıyaman, Amasya, Bursa, Edirne, Gaziantep, Hatay, Kars, Konya, Kütahya, Manisa, Mardin, Nevşehir, Sivas, Şanlıurfa ve Trabzon şehirleri seçildi. Bakanlık yetkilileri, bu kentlerin seçiminde kültürel ve tarihi geçmişin kıstas olarak alındığını söylerken, şehirlerin her birine en az 50 milyon YTL yatırım yapılacağını kaydetti. Böylece kentlerde önemli istihdam yaratılacağı da belirtiliyor.

• Bakanlık, son olarak markalaşacak bu şehirlerin turizm çekim noktalarını belirledi. Önümüzdeki günlerde de kent toplantılarıyla sivil toplum ve iş dünyası temsilcilerinin katılımıyla kentlerin ihtiyaç duyduğu projeler belirlenerek, bunlar için kaynak arayışı başlayacak. Hükümet, 2023 yılında 60 milyonun üzerinde turist sayısına ulaşmayı hedeflerken, turist başına 1350 dolarlık harcamayla yaklaşık 86 milyar dolar turizm geliri elde etmeyi amaçlıyor.

Kentlerimizi Piyasa Malı mı?

Akıllı Kentlerin Akıllı Evleri Yakın bir gelecekte dünyanın en önemli kentlerinin “akıllı” olup olmadıklarına göre belirleneceğini düşünürsek, gelişen teknolojiyle paralel olarak akıllı ev ve akıllı kent konseptlerinin birbirini tamamlamak zorunda olduğu inkâr edilemez bir gerçek olarak karşımıza çıkıyor.

SMART CITY İSTANBUL Uluslararası İstanbul Akıllı Şehirler ve Şebekeler Fuarı ICSG 2016'da

Kimlikli Kent mi?-Akıllı Kent mi?

Gökdelenler/Otobanlar

Böylesi ‘Akıllı’ kentlerde yaşanabilirlik?

Mesa Koza 66 Ankara Çankaya ‘nın yeni gözdesi

Mesa+İlbank konut projesi Moonlight Residence ‘Kentsel Dönüşüm’ çalışmaları, Ankara’da da parsel parsel hayata geçirilmeye başlandı. Ankara’nın hiçbir yeşil alanı ve otoparkı olmayan Aşağı Ayrancı semtinde elde kalabilen tek boş parsel de residence inşaatı tamamlandı.

A. Ayrancı Kuzgun Sok. tek katlı Askerlik Şb. yerine yapılan MSB binası

Kentleri parsel parsel dönüştürmek

İller Bankasının kendi kurum binası yerinde de büyük bir cami yükseliyor. Kamu kurumları da değişiyor, kentler dönüştürülüyor!

MEYDAN ŞİLİ Projesinde 350 bin Liraya 1+1 ler

ÇÖZÜM PLANLAMADA MI?

GÜMÜŞ (Merzifon) İmar Planı

1954 NAR

(Nevşehir) İmar Planı

ÜLKEMİZDEKİ PLANLAMA SİSTEMİNİN GELİŞİMİ

1923 1945 1960 1985 1999 2000+

Ebniye Kanunu (1882) 6785 İmar Kanunu

(1956)

• 3194 İmar Kanunu (1985)

• 2981

• Turizmi Teşvik, …

•Nafıa Vekaleti

•Belediyeler

Yerli/yabancı Mimarlar

Yas

al d

urum

K

urum

sal dur

um

Mes

lek/

eği

tim

• İmar ve İskan Bakanlığı

• İller Bankası

• Belediyeler

• Mimar

• Şehir Plancıları (ODTÜ)

• Belediyeler

• İller Bankası

• Bayındırlık ve İskan Bak.

• GAP

• Özelleştirme İ., Kültür-Tur. Bak., TOKİ, Endüstri Böl……

• 5000 + Şehir Pl.Plancısı

• (25 civarında üniversite)

Sosyal Refah Devleti Neo-Liberal Dönem Merkezden planlama

Nicelik

İmar Planı

Araştırma/Nitelik

Kapsamlı Planlama

Planla-MA/projecilik

Stratejik yaklaşım

İl

ler

Bankası

Yapı Yollar K. (1933)

•DPT- Kalkınma Bak.

1960+

Çukurova, GAP, DOKAP, DAP

•Çevre ve Şehircilik Bak.

•Orman Bak.

•İl Özel İdarleri

(İl ç.d.p. 5302 sayılı İl Özel İd. K. 6. madde)

•Belediyeler

•Çevre & Şeh. Bak.

•Belediyeler

•İl Özel İdareleri

•Özelleştirme İdaresi, OSB, Endüstri Bölgeleri, ....

ÜLKEMİZDEKİ PLANLAR DİZGESİ

Ülke düzeyi Bölge düzeyi

(İBB 1 düzeyi)

Alt bölge düzeyi (İBB 2,3 düzeyi)

Kent düzeyi (İBB 3 düzeyi)

•Kalkınma planları •Sektörel master pl. •Bölgesel geliş. ulusal str.

•Bölge Planları

•Çevre düzeni planları •İl gelişme planları •İl strateji planları

•İmar planları •Nazım i.p. •Uygulama i.p. •Kentsel tasarım projeleri •Dönüşüm projeleri •Yenileme Projeleri •KAİP

•DPT-Kalkınma Bak.

•İlgili Bakanlıklar

•Arkeolog,Restoratör, Şehir Plancısı, Mimar, vd. Koruma Uzmanları

ÜLKEMİZDEKİ PLANLAMA-KORUMA SÜRECİNİN GELİŞİMİ

19 yy -1923 1951 1973 1983 2004

Ebniye, Yapı Yollar K. (1882)

•Vakıflar

•Maarif Vekaleti

•Yabancı/Yerli Arkeologlar, mimarlar

Yasa

lar

Kur

umlar

Uzmanlar

•Kültür Müs. -1965

•Kültür Ba.1971,74

•GEEAYK

PROTOKOL ZONU

Kazılar- Tek Yapı Bakımı

Sit kav./Tespit/tescil ve

Korumada plancı duyarlılığı

KAİP

GEEAYK

2863

(KTVKK)

Asar-ı Attika Niz.

•Kül. Tur. B.

•Koruma Kur.

•Kül. Tur. Bak.

•Yerel Yönetimler

•Şeh. & Çevre Bak.

•Kor.Böl.Kur.(Yenileme Kr.)

•KUDEP GEEAYK döneminde (1973-82)

417 sit alanı

Toplam sit alanı: 11377

1710

EEY

Neo-liberal politika*planlama açmazı

•5226 (2863 Değ. )

•648 ÇŞB kuruluş k.

• 5336 (Yenileme)

•Yük Kur. İlke Kar. 1904

As. At Niz.

Belediye K.

Umumi Hıfs. K. İmar Kanunu

Koruma ve dengeli gelişme hedefli planlar

• Çevre Düzeni Planları

• Milli Park Gelişme Planları

• Kıyı Alanlarında Planlama

• Boğaziçi Alanında Planlama

• Özel Çevre Koruma Bölgelerinde Planlama

Koruma Amaçlı İmar Planı • Doğal Sit Alanı • Tarihi Sit Alanı • Arkeolojik Sit Alanı • Kentsel Sit Alanı

Koruma Amaçlı Plan/Koruma Amacı Taşımayan Plan? Tarım alanları, ormanlar, mera, çayırlık, yaylak ve kışlaklar, endemik bitki türleri varlığı, flora ve fauna, sulak alanlar, kıyı alanları, jeolojik önemi olan oluşumlar ...

Koruma Amaçlı İmar Planları (2004 yılında 5226 sayıl ile KTVK Kanunu’nda değişiklik yapan düzenleme) …Kültür ve tabiat varlıklarının, sürdürülebilirlik ilkesi doğrultusunda korunması amacıyla

arkeolojik, tarihi, doğal, mimari, demografik, kültürel, sosyo-ekonomik, mülkiyet ve yapılaşma verilerini içeren alan araştırmasına dayalı olarak;

halihazır harita üzerine,koruma (planlama) alanı içinde yaşayan hane halkları ve faaliyet gösteren iş yerlerinin sosyal ve ekonomik yapılarını iyileştiren,

istihdam ve katma değer yaratan stratejileri, koruma esasları ve kullanma şartları ile yapılaşma sınırlamalarını,

sağlıklaştırma, yenileme alan ve projelerini, uygulama etap ve programlarını, açık alan sistemini, yaya dolaşımı ve taşıt ulaşımını, altyapı tesislerinin tasarım esasları, yoğunluklar ve parsel tasarımlarını, yerel sahiplilik, uygulamanın finansman ilkeleri uyarınca katılımcı alan yönetimi modellerini de içerecek biçimde hazırlanan,

hedefler, araçlar, stratejiler ile planlama kararları, plan notları ve açıklama raporu ile bir bütün olan

nazım ve uygulama imar planlarının gerektirdiği ölçekteki planlardır.

2011 yılı verilerine göre 246 kentsel sit’in ancak 124 adedinin KAİP hazırlanabilmiş.

BOZCAADA Planlama çalışması

1993

KAÇKAR TURİZM MERKEZİ

ÇEVRE DÜZENİ PLANI

1/25.000

Yayla Yerleşme Alanı

İm.Pl. 1/1000

AYDER

1992-

AYDER

1994

SONUÇLAR • Tarihsel-kültürel miras, geçmiş ile gelecek arasında bağ kuran,

kuşaklararası iletişimi sağlayabilen; bir yöreye, bir ulusa, bir kültüre ait olma duygusunu geliştirerek kimlik sorununu çözebilen; yenilenemez, sınırlı kaynak niteliğindeki değerlerdendir. Aynen doğal varlıklar gibi.

• Kent kimlikleri korunabilen kentlerde kentlilerin aidiyet duygusu güçlenecek, aynı kimliği paylaşmanın onuru yaşanacak ve sahiplenme ile birlikte koruma duygusu da gelişecektir.

• Sağlıklı kentleşme; kentsel hizmetlerin kamu hizmeti anlayışı ile sunulduğu; barınma, eğitim, sağlık, kültür gibi hizmetlerin bir insan hakkı, bir kentli hakkı olarak görüldüğü, tarihsel-kültürel ve doğal varlıkların korunduğu, kamu yararı öncelikli çevre politikalarının izlenmesi ile mümkündür.

• Toprağına, suyuna, deresine, ormanına, meralarına kısaca ülkesinin doğal kaynaklarına, yaşam alanlarına, kentlerine ve geleceğine sahip çıkan toplumlarda yönetim yanlışları azalacaktır.

• Kente karşı işlenen suçlarla mücadele, hem bir hak -kentli hakkı ve hem de bir görev –vatandaşlık/kenttaşlık görevidir.

ÖNERİLER • Korunacak değerler envanteri ivedilikle tamamlanıp kamuoyu ile

paylaşılmalı, • Kentsel gelişmelerde plansızlığa son verilmeli, plan yerine projeci

anlayıştan vaz geçilmeli, • Hertür yatırım kararında ve hazırlanacak her ölçekteki planlama

sürecinde koruma ilkeleri içselleştirilerek öncelenmeli, • Planlamada kademeli birliktelik ilkesi sağlanmalı, • Planlamada en geniş anlamı ile katılım esas alınmalı, (- Katılım

sahiplenmeyi de getirecektir.) • Koruma konusunda her yaşta eğitim ve bilinçlendirmeye önem

verilmeli, • Kurumsal yapıda çok başlılık yerine çevre, planlama ve koruma

konularında bilimsel esaslar ve evrensel doğrularla çalışacak özerk üst yapılanmalara gidilmeli,

• Koruma mevzuatındaki dağınıklık giderilmelidir. (- Yenileme, Dönüşüm vb. yanlış uygulamalara yol açacak yasalar geri çekilmelidir.)