Kıvılcımlı - (Şark) - Birinci Baskı (Orijinal Dil)

7/31/2019 Kvlcml - (ark) - Birinci Bask (Orijinal Dil)

1/233


2/233

YOLYAYINLARI / 1

Bab- Ali Cad. Bey Han No: 29/202Caalolu/ ST.


3/233

Dr. Hikmet Kvlcml

H T Y A T K U V V E T :

M i l L Y E T ( A R K )

YOL : 6. Kitap


4/233

BRNC BASKI

YOL YAYINLARI: IHTYAT KUVVET:MLLYET (ARK)

Bask Tarihi : Nisan 1979Dizgi - Bask : Murat Matbaaclk Koli. ti. Tel. : 27 45 71

Caalolu/ST


5/233

SUNU

Dr. Hikmet Kvlcml'nn Trkiye'deki Milliyet meselesini ele alanhtiyat Kuvvet: Milliyet (ark) adl eseri, yazlndan yaklak 46 ylsonra yaynlanyor.

Bu kitap, Dr. H. Kvlcml'nn 1930'larda Trkiye Komnist Parti-

si'nin kendisinin de yesi bulunduu Merkez Komitesine sundu-u YOL adl almann 6. blmn tekil eder. YOL adl almaise, Kvlcml'nn ulusal ve uluslararas lde deerlendirilebilecek a-lmalarnn yine sadece bir blmdr. Ancak YOL, gerek Dr. H. K-vcml'nn eserlerinin btnl iinde, gerekse Trkiye Devrimci hareke-tinin geliimi iinde bir aamay temsil eder. O nedenle htiyat Kuvvet:Milliyet (ark), YOLdan, YOLu Dr. H. Kvlcml'nn yarm yzyllkteorik ve pratik dvnn tarih, mantk ve organik btnlnden ko--partmak byk bir yanlg olur.

YOL, Dr. H. Kvlcml'nn 1929 balarndan itibaren, kendi deyiiile bir niversiteye evirdii Elaz hapishanesindeki almalarnn r-ndr. Dr. H. Kvlcml bu drt yllk hapis hayatn alfabesinden cebr'ilsna dek bilimsel sosyalizmi etd etmek zere deerlendirmeyi birgrev olarak nne koymutur. Bunun iinde sabrlcasna ve sistemli-cesine Marx-Engels-Lenin-Stalin'i, Tarihi, Ekonomi Politii, Diyalektii,Tarihi Maddecilii klasik olarak etd etti; bunun da tesinde Lenin'intledii gibi : lkesinin tarihini, ekonomi politikasn ve snf ilikileri-

ni zge orijinallikleri idinde aratrd. Bu youn teorik almann rnYOL oldu.YOLu oluturan yedi kitap hakknda ksaca da olsa bilgi vermek,

htiyat Kuvvet: Milliyet (ark).n Dr. H. Kvlcml'nn eserlerinin b-tnl iindeki yerinin kavranmasna hizmet edebilir.

YOLun birinci kitab, Genel Dnceler, Teori ve Ge Gelmeproblemlerini ele alr. Genel olarak Bilimsel Sosyalizmde Teori problemive zel olarak Partinin Teorik Aktalitesi ele alnr; Trkiye ii Hara-

5


6/233

ketinin ge gelmenin faziletlerinden nasl istifade edebilecei konulur.kinci kitap, Yakn Tarihten Bir ka Madde, Trkiye'nin yakn ta-

rihini u balklar altnda ele alr: Trkiye'de Pre-Kapitalist ilere Yl-drm abukluu ile bir bak; Arpa boyu: Trkiye'de burjuva devrimibasamaklar; Bir damla: Merutiyet burjuvazisi; Cumhuriyet burjuva-zisi ve Bolevizm.

nc kitap: Parti'de Konaklar ve Konuklar ise, Trkiye Kom-nist Partisinin on yllk eletirel tarihidir. Parti mcadelesinin Onbeler,Halk Itirakiyun Frkas, Aydnlklk ve Mterakkipilik konaklarele alnr.

Drdnc kitap: Parti ve Fraksiyon ise, partideki fraksiyonlarnkayna olan oportnizmleri tehir eder: "Trk komnist hareketinin

Utopizm devri yamal ajitasyon idi. Orada proletarya ile proleter ol-mayan ajitasyon hamleleri kolkola yryorlard. Hazrlk devrinde yama-l propaganda manzaras galiptir. Orada Kuyrukuluk ile Devrimcilik k-rk dkk fikriyat paralar halinde yanyana gelmi, yapma bir birlik gs-termeye zeniyorlard. 1927'den sonraki devirde yamalln galip geldiisaha, tekilat sahas oldu. Son zamanlara kadar gze arpan yamal te-kilat halindedir." (Parti ve Fraksiyondan) H. Kvlcml, Fraksiyonlartesbit ve tehir ederek partinin Bolevikleme yolunu gsterir.

Beinci kitap, Strateji Plandr. Bu kitapta yaplan Strateji ve Tak-tik meselelerinde partinin hangi ana halkalara sarlmas icap ettiiniaratrmaktr. Bu aratrma, u blmleri ihtiva eder: Dman: Bur-

juvazi; Mttefik: Kyl; Burjuvazi ve Kyl; Proletarya ve Kyl.Altnc kitap, yaynladmz: htiyat Kuvvet: Milliyet (ark)tr. Dr.

H. Kvlcml Parti ve Fraksiyonda oportnizmin kaynaklarn tesbitederken, partinin bu konudaki zaafn dile getirmiti: Kyl meselesinimilliyetler meselesi ve ark meselesi ile balyamamak: Takip edilecektm mazlum kitlelerin keif kolluunu tm memleket apnda kuracak,

kuvvetlendirecek ve yayacak yerde, burjuvazinin izdii hudutlar iinde,adeta burjuvaziden ilham alyormuasna hapsetmek. (Parti ve Fraksiyon)ite partinin bu konudaki ciddi zaaf zerine, bu konudaki oportnizmiyoketmek, bu meseleyi zmlemek grevi ne kmtr. Dr. H. Kvlcmlbu kitapta bu grevi yerine getirir.

YOLun son kitab: Taktik Ana Halkas: Legaliteyi stismardr. Bublmde ise ar illgalit artlar iindeki Partiye yn partisi olmakiin tutulacak yollar gsterilir.

u son derece kstl zetin de gsterecei gibi YOL parti iin teo-


7/233

rik bir platform tekil etmektedir. YOL, Program Strateji, Taktikrgt konularnda oportnizmlerle snrlar izmektedir. Partiye Lenincibir hat nermektedir.

Dr. H. Kvlcml YOLa balarken yerine getirdii bu grevle ilgiliolarak unlar syler:Onun iin hayat partinin yaay ile hal ve hamur olmu, san

orada aartm, ban ona adam bulunan her mcahit (militan) yolda,o parti (gnah)nn kefaretini byle ak seik satrlarla vermeyemecburdur.

Mecburiyete uydum.Bu gc ne dereceye kadar baaracam?

Yalnz elimden geldii kadar deil, Son Merkez komitesinin kara-rna gre mecbur olduum dereceye kadar. (YOL; Genel DncelerS. 15; Kvlcm Yaynlar).

Dr. H. Kvlcml Partide eletiri grevini ite bu boyutlarda yerinegetirir. Bu almann Parti Merkez Komitesine iletildiini ok sonralarbir notunda belirtir. Sonu ne olmutur? Bu teori hazinesi Partide nasl biryank bulmutur Bunun cevabn ayn notunda yle vermektedir:

1930 ylna dek Trkiye'de geirdiim ilk 10 yllk Marksist-Leninistpratik ve teori savana dayanarak, 40 yl nce YOL ad altnda birseri yerli orjinal aratrmalar yapmtm. Burada her biri ayr kitaplarhalinde: deoloji, Sosyal Geliim, Parti Tarihi, Strateji plannda: Burju-vazi, Proletarya, Kyl ve Milliyet ve Taktik problemleri ayrnt ve ele-tirileriyle yer alyordu.

Bunu o zaman iinde bulunduum Santral Komiteye bir tartmaolur umuduyla verdim... stste tevkifler mahkemeler ve en sonunda1939 Donanma Davasnda askeri isyana tahrikten 15 yla mahkmediljim, ideolojik tartma zlemimi kursamda brakt. Sezdiime gre,

Santral Komiteye sunduum aratrmalar yok edildi. Ve bizim devrimci-ler, 1920 ve 1930'larda olduu gibi, 1940'larda ve sonralar dahi, tamLenin'in primitivizm adn takt Mjiin akmakl tfekle muharebeyegitmesb biimli kafasz igzarlk (Stalin) larna kaplp gittiler.(Dr. H. K.; Kim Sulam?)

1930'larda ortaya konulan bu Leninci teori temeli, bir anlamda ol-mama evrilir. Harekette ilkellik ve oportnizm daima stte greir. Buneden byle olmutur? Bu soruya, Vatan Partisinin Olaan III. Kongresi-ne sunulan rapordaki u satrlar gereken cevab vermektedir:

7


8/233

"(...) 1920'lerde doan Trkiye'nin devrimci hareketi 1923'e kadartopist Balang, 1923-1927 aras Marksizme Hazrlk, 1927-1930aras Marksizm konaklarn aarak, 1930'larda YOL'un yazlyla, tpkLeninizm gibi, rgt konusundaki oportnizmle bir kopuma (Parti veFraksiyon) temeli zerinde Trkiye'nin z Leninci Marksizmi doar.

Tam bu noktada, Rusya ve Trkiye'de Devrimci hareketin geliimi ztynlere girer. Rusya'da Leninizm, bir Parti bir Hareket biimini alabilir.Trkiye'de ise, adeta bir tek Kvlcml'ya has bir teori gibi boulur.Menevizm her zaman Partiye egemen olur. Yuvar ilkelliini fraksiyon-culuk biiminde ebediletirir. Bu rgtcl oportnizm 1930'lardan son-ra Program ve taktik konularnda oportnizm (Menevizm) haline degelir.

Neden byle oldu, 1930'larda Leninci bir teori temeli ortaya k-masna ramen, neden Leninci (Kvlcma, veya Yol'cu) hareket ortayakamad?

Egemen snfn terr bir yana, balca iki nedenden.Birincisi, u bizim Babil kalnts kkburjuva ortamdr. Trki-

ye'nin devrimci hareketi, iinde bulunduu antika ilikilerin dorudanetkisiyle, hibir zaman, Leninizmin serpilip geliecei modern prensipcil,yazl mcadele ve ilikiler samasna ulaamad. Bunun sonucu Kvl-

cml'nn retisi olmama dnd, dndrld.Evet Trkiye'nin .1930-1960 aras objektif koullarnn gerilii ba-

lca nedendir. Ama bu henz tam bir aklama getiremez. nk 1930-40 aras bir Dnya Partisi vard ve Trkiye Komnist Partisi, ncEnternasyonal'in bir ubesiydi.

Daha nce, Trkiye Komnist Partisi'nin Aydnlklk ve Mterak-kiplik konaklarnn almasnda nc Enternasyonal sanclar lm-latrc bir etkide bulunabilmitir:

Bereket bugn Leninci sosyalizmin Oportnizmle boazlat za-mandaki gibi devrimci mcahitler(militanlar), orak bir sahada tek ba-larna kalm deillerdir. Milletleraras Marksizm, varlm geilmi aa-malar ve konaklar stnde saplanp kalanlar, dtkleri batakta ineyipgemenin btn vastalarna sahiptir. (Yol, s. 141)

Enternasyonalin bu olumlu etkisi, 1930'dan sonra, Yol'un teorikplatformunda, Leninci Marksizm konana sranabilmesi iin sz konu-su olmad. Aksine, StaLinizmin Enternasyonal zerindeki etkisi, Mene-vizm konann ebedilemesine dnya Partisinin yitirilmesine ve Trki-

t8


9/233

ye Partisi zerindeki olumlu Enternasyonal etkilerin ortadan kalkmasnayol at.

u halde YOL, Trkiye devrimci hareketi lsnde, teori planndaLeninizmin douu anlamna gelmekle kalmaz. O, ayn zamanda Dnya

Komnist Hareketi lsnde, Leninci teorinin devrimci znn baya-latrma ve emalatrmalardan kurtarlm Stalinci olmayan ilk yoru-mu ve dolaysyla da Staliaizm'in ilk eletirisidir. En azndan bana ge-lenler YOL'un bu zelliinin bir gstergesidir.

Olsayd ile, bulsayd ile Tarih olmaz. Ama bir noktay kabartlan-drmak iin unu sylemeden gemeyelim: Eer Enternasyonal gerektenLeninci bir izgi srdrseydi, Kvlcml'nn YOL adl incelemesi tozluarivler arasnda kalmaz, en azndan Enternasyonalin st organlar l-

snde bir yank bulurdu. Ve Enternasyonal ynetimi araclyla, tpkdaha nceki konaklarn almasnda olduu gibi TKP'nin menevizmi a-masna, yukardan olumlu bir destek salanabilirdi. Ama olmad. Neden-leri ayr konu. Olmayn trajik sonular gerek Dnya, gerek Trkiyelsnde yarm yzyldr yaand, yaanyor.

1960'a kadar esas olarak Trkiye'nin antika ilikiler ortam Dok-torcu bir hareketin domasna olanak tanmad. 1960'dan sonra, Ulke'-nin objektif artlar bakmndan durum Kvlcml'nn grlerinin yayl-mas iin elverili bir aamaya ulamt. 1946-1960 aras hzla byyen

proletarya ve modern kapitalist ilikilerin artan egemenlii, Kvlcml'-nn fikirlerinin yaylmas iin gerekli modern ilikiler temelini oluturu-yordu. Ama bu sefer, yeniden doan devrimci hareketin geliiminin altaamalarda bulunmas, 1960-70 arasnda Dr. Hikmet Kvlcml'nn biryank bulmasn engelledi.

Dou'da hemen her kral slalesi, tarihi ve takvimi kendisiyle ba-latr. Objektif olarak Tarihe yeni giren Barbar, sbjektif olarak Tarihinkendisiyle baladn sanr.

Trkiye'nin Devrimci hareketi de, kendisini, gemiin bu, zerinebir kbus gibi ken geleneinin etkisinden kurtaramamtr. Tpk, herTarihsel Devrimden sonra kurulan Antika Medeniyetler gibi Devrimcihareket de Tekerrr etmitir. ki kez domutur, iki kez Hazrlk veBalang Konaklarn am, iki kez z Marksizme ulamtr.

Bu iki geliim, iki melez (Yar Tarihsel) devrimi izler.Gerek Kurtulu Sava, gerek 27 Mays, bir tr i barbar akn

melez devrimlerdir. Yani, yar antika, yar modern zellikler gsterirler.Bu iki srama konann ardndan gelen iki uzun birikim konanda, Tr-

9


10/233

kiye Devrimci Hareketi bakmndan Tarih ve Takvim adeta yeniden ba-lar.

27 Maystan sonra, sanki gemiin 40 yllk devrimci mcadelesi ve

birikimi hi yokmuasna, sanki modern snflar sava yeni balyor-mucasna devrimci mcadele adeta yeniden doar ve Amerika'y yeni-den kefe kar.

Ve bir kez yeniden doup ta yola dzlnce, Birinci Kurtulu Sa-va ve donrasnda yaanm konaklar, olmad batan yeniden yaar.Antika Tarih gibi, devrimci hareketin Tarihi de Tekerrr eder.

Mark'n dedii gibi : geliimin doal aamalar ne bilmezliktengelinebilir, ne de iradenin bir vuruuyla yok edilebilir. Hareket bir kereyeniden dounca, yllar nce geilen konaklardan yeniden gemek ka-

nlmazlar. >Belki de, Dnya'nn hi bir lkesinde, devrimci hareketin byle iki

kez doup gelitii grlmez. Ve bu orijinalite kavranmadka, Devrimtarihimiz bir kaos olarak grlmekten kurtulmaz.

te, Dr. Hikmet Kvlcml'nn 1960-70 arasndaki trajedisi de bu-radan doar. 1930-60 dneminin aksine, modern toplum ilikileri teori-nin kavranabilmesi iin uygun bir ortam olutururken, 1960-70 arasn-da, devrimci hareketin geliim konaklar henz geridir. Ancak 1970'leregelindiinde Devrimci hareketin geliim kona Hikmet Kvlcml'nn de-dikleriyle bir rezonans uyandrabilecek noktaya gelir. Ve o nedenledirki 1970 15-16 Hazirannda Proletarya, fiilen taktik sorunlarn tartl-masna bir son verdikten sonra, Kvlcml'nn tozlu raflarda, dergi say-falarnda yaynlanm ve kendisini okuyacak insanlar bekleyen kitaplarokunmaya balanr. (...)" (KIVILCIM dergisi; say 3/4, s. 95-97)

Dr. H. Kvlcml, 1930'larn banda oluturduu bu teorik tabandaha sonraki yllarda durmakszn gelitirdi. 1935'ten itibaren MarksizmBibliotei ve Emeki Ktphanesi yaynlarnda Trkiye i Snfnn

Sosyal Varl, Sosyete ve Teknik, Emperyalizm: Geberen Kapita-lizm; Edebiyat- Cedide'nin Otopsisi; nklp Mnevver Nedir?Hanri Barbusse; Marksizm Kalpazanlar Kimlerdir? SovyetlerdeStahanof Haraketi, ispanya'da Nelei Oluyor?, Marks-Engels Hayat-lar gibi telif eserleri yaynland.

Dr. H. Kvlcml, 1939-1950 yllar arasndaki hapis hayatnda ise,zellikle Felsefe ve Tarih almalarna arlk verdi. Bu dnemde hlyaynlanmam durumda bulunan onlarca eser ortaya kt.

1954 ylnda ise Trkiye'deki 30 yllk sosyal grein deneylerini

10


11/233

platformlatran bir ideolojik taban koyan Vatan Partisi kuruldu. K-vayimilliyeciliimiz, Siyasetimiz, Fetih ve Medeniyet, AnayasaTeklifi bu dnemde yaynland. 1957 seimlerine katlan Vatan Partisi,DP iktidan tarafndan faaliyetten men edildi.

1960 politik Devriminden sonra Dr. H. Kvlcml Mill Birlik Komi-tesine gnderdii mektuplarda ii snfnn asgari programnn tek jcaryol olduunu bir kez daha ortaya koydu. Daha sonra Tarihsel MaddecilikYaynlar, Kmlcml'mn bir dizi nemli eserini yaynlad. Bu eserleri ileilgili olarak Dr. H. Kvlcml unlar sylyor:

Piyasa; yni basn - yayn alan Finans - Kapital'in istediinden lbir Kkburjuva Devrimci yaygarasyla kaplyd. Burjuva Sosyalizmi(ABA'c TP liderleri) ile Kkburjuva Devrimcilii (Yn liderleri) hi

anlamasz sk ibirlii iinde kltr ortamn kasp kavuruyorlard.En Eski Sosyalizm 1965 yl kurulmu Tarihsel Maddecilik yayn-larna devam etti. Trkiye'de Kapitalizm eseriyle Trkiye'de herhangicidd bir Politika anlay iin temel olacak Sosyal Ekonomi ve Snf ili-kilerini zetledi. Trkiye: Byk ehirlerde birka yz Modern Finans -Kapitalistile, B'tn Anadolu kasabalarnda reklenmi birka bin An-tika Tefeci - Bezirgn ekonomik smrs ve sosyal snf - zmre tahak-km altnda idi. Bu Ekonomikve Sosyal yap orijinalitesi kavranlma-dka yaplacak her Politik k temelsiz ajitasyonlardan teye gee-

mezdi.Btn Anadolu kasabalarn kaplam (yukarda Finans - Kapitale

kul, aada milyonlarca kylye Efendi kesilmi) Tefeci - Bezirgn snfnkkleri Antik Tarih'te idi. Onun iin Tarih - Devrim - Sosyalizm ileilkel Sosyalizmden Kapitalizme lk Gei: ngiltere adl iki Teorik (yniuluslararas lde deerlendirilecek sosyal snf ilikileri) etd yayn-land. Trkiye'de Kapitalizmin orijinal karakteristii, ancak byle teorikaratrmalar btn iinde ve nda ele alnrsa tm kavranlahitiri.

Yoksa, Trkiye zerine yaplacak her yaktrma ideoloji, ezberlenmikimi sosyal formllerin hafzl olurdu.Eneski Sosyalizmin 4 yl nce Teori - Parti - Strateji - zg - Ye-

dek Gler- Taktik ve ilh. zerine sistemli aratrlar derinliklerin de-rinliinde yatyordu. Onlar aydnla karmak o n iin olas deildi.Hi deilse, son eyrek yzyldr aka ilenmi Eneski Sosyalizmin Po-litika dnce ve davranlarndan bir yazl - basl blm olsun, ortayakonulmalyd. nk yeni kuaklar, Cumhuriyetin 40 yllk ekonomik vesosyal yaps zerine, smarlama biimsizletirmelerden baka hibir ey

11


12/233

bilmiyorlard. Bilmemeleri iin de, sal sollu Kkburjuva darkafallk-larnn ve beyinsiz igzarlklar n trl trls srmlendirilmi vesrmlendirilmekte idi. (...) (Devrim Zorlamas; s. 86-87)

1970 ylna gelindiinde, 15-16 Hazirandan sonra ii snf klcnortaya atm, Trkiye Devrimci Haraketi yeni bir aamaya girmitir. Dr.Hikmet Kvlcml, bu aamada Anari Yok Byk Derleni arsnyapar. Bu ar ile birlikte bir bakma 40 yl nce izilmi snrlar yeni-den izmeye koyulur. Opotnizm Nedir? Halk Savann PlanlarDevrim Zorlamas, Uyarmak in... SOSYALST gazetesi ve eitlikonferanslar Dr. H. Kvlcml'nn bu snrlar yeniden izme abalarnnifadesidirler. Ve bu dnemde Dr. H. Kvlcml'nn teorik ve pratik aba-lar zerindeki susu kumkumas artk krlmtr. Nisan 1971'de Vatan

Partisi programnn ikinci basks yaplr.Dr. H. Kvlcml, 1954 ylna kadarki teorik almalarn Vatan

Partisi program ile talandrmt. Bu program, Trkiye i Snfnnasgari program, Demokratik Devrim programdr, Kvlcml'nn deyimiile, onun tm teorik almalar gibi benzerlerince nedense birtrl almam olmak gibi bir nitelie sahip Vatan Partisi programnnDevrim program oluu, Reformlarla deil, Devrimle halledilebilecekbir mesele olan Milliyet meselesine de ak ve kesin bir zm getirir.

YOL'un kaleme alnndan 20 yl sonra yazlan Vatan Partisi program-nn Milliyet meselesi ile ilikisini ifade eden u satrlarla sunuumu-za on verelim. Vatan Partisi III. Olaan Kongresine sunulan Rapor'dayle denilmektedir:

"Demokrasi'nin gerekten kurulmas; Uluslarn Kendi Kaderlerini Ta-yin Hakk'nm gereklemesi sncak : bugnk egemen snflarn siyas,ekonomik vs. egemenliine son verilerek salanabilir. Bu ise, Vatan Par-tisi Programnn gereklemesinden baka bir ey deildir.

Vatan Partisi program, tm uluslarn, ezilen ulusun kendi kaderi-ni tayin hakk'n u veya bu ynde kullanabilecei, ve kulland tak-dirde hi bir bask ve zorla karlamayaca bir demokratizmi ina eder.Hak'kn fiilen gereklemesini salar. Bu hakk kullanp ayrlmay veyakalmay btnyle o halkn kendi seimine terkeder. VP program, onuntercihini zgrce yapabilecei artlar salar. Ve b artlar, ancak VPprogramnn, yani Demokratik Devrim'in gereklemesi ile kazanlabilir.

Bu nedenle, VP program ya da Demokratik Devrim, ezilen bu ulusunayrlma hakkn kullanabilecei demokratizm artlarn gerekletirecei

iin; ve ezilen ulusun da nnde esas devrimci adm, yakalanacak ana12


13/233

halka; kendi kaderini tayin hakkm fiilen kazanabilecei artlara ula-mak olduundan ezilen ulusun da programdr.

ster ezen, ister ezilen ulustan olsunlar VP program'nn tm dev-

rimci mcadelenin hedefi olduunu ve olmas gerektiini kavramayanlargerekte, nice keskin grnrlerse grnsnler znde reformizmi negeiriyorlar, burjuvazinin kuyruuna taklyorlar demektir.

Lenin de konuyu byle koyar:Uluslann Kaderlerini Tayin Hakk demokratik bir dzeni zorun-

lu klar, yle ki, bu dzende sadece genel olarak demokrasi ile yetinil-mez, burada, zel olarak ayrlma sorununu demokratik olmayan yoldanzme balamak olanakl deildir.

VP program, byle demokratik birdzen kurar. Ayrlma sorununudemokratik olmayan yoldan zme balamay, yani ayrlma hakknengellemeyi; kt stnde brakmay OLANAKSIZ KILAR." (KIVILCIMdergisi; say 3/4, s. 142-143)

Btn bu sylediklerimizden maksadmz, Milliyet meselesi zerineyeni yorumlar yapmak deildir. Zaten u kitap ve Dr. H. Kvlcmlnndier eserleri bu grevi yeterince yerine getirmitir. Mesele, bu teori ha-zinesinin kavranmas, hazmedilmesidir. Ancak bizim u satrlarla yapmakistediimiz, H. Kvlcml'nn bu kitabnda yazdklar ile bu sunuta

sadece bir blne deinebildiimiz dier teorik ve pratik almalarnnnasl bir tarihi-mantk ve organik btnlk tadna ufak da olsa biriarette bulunmaktr.

YOL YAYINLARI

13


14/233

Orijinal metin zerindeki iaretler,

yeni harflere evirene aittir (y.n.>.

14


15/233

GRI

Marks Bakalarn ezen halkn kendisi hr olamyacaktrder. Bugnk emperyalizm altnda ileri memleketler proleterya-snn bana gelen de budur. Bugn btn meden kapitalistmemleketlerinde komnizme kar sosyalizmi, sosyal-demokra-

siyi, yani smrgeci soygunla uzlamay tutan halk, ayn za-manda kendisinin iletilip soyulmasn, yani smrgeler gibianavatan da ezen u khne bir kabuk haline gelmi kapitalistmnasebetlerini ve burjuvazinin her gn biraz daha cebir veiddetli hakimiyet ve saltanatn, kendi bana bir mddet dahabela etmekten baka bir ey yapmyor. Smrge, yar-smrge,tbi' (baml y.n.) memleketler adm alan baka milletlerdenalnan fazla krdan bir kemik paras uman halklar, kendikulluklarn efendilie benzeten, hizmeti kullanan ark mi-rlyvolar gibi, klelemenin derin ukurunda biraz daha boca-lamaktan ileriye geemiyorlar; nk kleletirme sistemininmuhtemel gediklerini kapatm, yrtklarn yamam oluyorlar.

Trkiye'de yabanc ve ezilen bir millet var mdr? Tarrhinklaplarna sorarsanz: dem evlad iinde btn medeni-yetleri yaratan milletler, tpk dem'in oullar gibi bir asldan-dr: Trk! Kuzey ynnden Alp dalarna, Grnland'dan Antiladalarna kadar btn dnya Trktr!.. Fakat gzmz nnde-ki si9temi ile mistik ideo-emperializm akasn kfi grerek iinsomut realitesine bakarsak, epey (...) l bir bambakalkla kar-lamamak mmkn deildir. Nasl, dnyadan getik, u kaytl10(milyon - y.n.), nfus saymnca 13,5 milyon nfuslu Trkiye-

1 Alt kelime okunamad (y.n.).[Metni yeni harflere aktarrken baz kelimeler okunamamtr. Bunlar (...) ile be-lirtmeyi ve okunamayan kelime saysn bildirmeyi gerekli grdk (y.n.).]

15


16/233

cikte bile mi, baka milletler de var? Bu kkburjuva cezbesiniafokondan ldrecek olan byle bir ihtimal, kkrtabilecei hertrl isterik krizlere ramen, bir ihtimal deil canl bir hakikat-

tir. Ve zaten ankaya kk ile Yldz Saray arasnda, patrtlve teatral bir med ve cezirle yalpa vuran son alemml (dn-yay saran - y.n.) Trklk keif ve nazariyeleri, bu hakikatinmanev i zembereklerinden boandrd Hegelyanist tepesitaklak bir itiraf cezbesinden bakas mdr?

Arasra gazetelerde okursunuz. Bir hususi muhabir, Gire-sun'un tesindeki halkn Lz olmayp Trk bulunduunu ispatetmi olmak iin Lzla yle bir pat atar: Esasen mert [Aman

Franszlar duymasn!...], cesur, aoutan zeki, kabiliyetli, va-tanperver, misafirsever olan Lzlarn Trklerden yegne farkla-r, hususi bir lisana malik olmalarndan ibarettir. (. Ferit: Ka-radeniz Halk, Cumhuriyet, 17.1.1933) Yahut Dil nklabnadair.yle bir hkm-i Karaku gzmze arpar: Drtyol'daTrke'den baka lisan konuulmayacak: Drtyol - Hususi: Kay-makamlk tarafndan umumi mahallerde Trkeden baka her-hangi dili konuanlar hakknda iddetli takibat yaplarak ar

cezalar verilecei tellllarla ilan edildi. (Son Posta, 23.9.932)Kimbilir hangi matmazelden yz bulmayan bir burjuva zp-

pesinin ak intikam kadar farfara ve mrsz doup len: Va-tanda Trke konu! 'naralarn andran bu kabil un (sz-de gerekler-y.n.), Trkiyemizin kuzeyini, gneyini, dousunuve batsn saran e'niyyetlere (gerekliklere-y.n.) kar sklmvatanperverahe kuburlardan baka bir ey midir?

Fakat biz bunlar ve buna benzer vak'alar, aa-yukartm Balkanlarda ortak olan mhut aznlklar ban farzederekgeeceiz. Konumuz, devrim strateji ve mnasebetlerinde m-him bir yaylm aacak olan geni, alkan, mazlm kitlelerdir.Bu vasfta mazlm ynlar Trkiye'de var mdr? Evet, bu y-nlarn herkes anlamasn diye mphem ve esrarengiz ve ano-nim bir ad vardr: ark yahut ark Vilyetleri! Bu yle ka-ranlk bir tabirdir ki, Cumhuriyet burjuvazisi bugn ona istediimny verir, onu beendii biim ve ekMlePfetakdim eder;

1 6


17/233

ve kimse, ne Kemalizmin ne demek istediini, ne denilmek is-tendiinin ne olduunu bir trl anlayamaz.

Fakat biz ne anonim irketler Kemalizmiyiz, ne esrara ina-

nan kkburjuva aydnyz. Onun iin bu anonim esrar perde-sini kaldrarak altnda gzlenen meduza ba'n grmektenklmz kmldamaz. Ve eer Lenin'in tabiriyle (...)2 Marksistler, (yani burjuvazinin hoafna giden Marksistler) olarak kal-mak istemiyorsak, bu meseleyi olduu gibi (...) anonim esrarperdesi altndaki somut maddeyi, ad ile ve san ile armayamecburuz: Trkiye'deki ark meselesi ve ark vilayetlerinesnesi bir milliyet davasdr!

Evet, Trkiye i ve d mnasebetlerinde ve siyasetindeolduu gibi, ieride ve darda grnnde de diyalektik birlkedir. yle ki: Da kar tbi' (baml - y.n.) vaziyetindenkurtulamayan kapitalizm Trkiyesi; ie kar ceberrutlu, eskitabiriyle mseltan ve mefnehum bir metb (kendisine tbiolunan-y.n.) dur. Mehur izafiyet teorisinin Trkiye'nin sosyalbnyesindeki tezahr yadrganmamaldr:

1 Trkiye'nin kendisi: su gtrmez ark'in mqzlum

milletlerinden biridir. Buna inanmayan ve bunu bilmeyen kal-mamtr. Fakat:

2 Trkiye kendi iinde: rtbas edilemez bir ark'n za-lim milletidir. Buna inanan ve bunu bilen ise, zannedildiindenpek azdr. Daha dorusu bu ikinci kk bilenler belki yalnzmistik Kemalizmin kendisi ile, bir de bilhassa arabay ekenve bunu tayanlardr. in kamaa, hsn-i tefsire gelirtarafn kuyruk yalayclar bol bol arayabilirler. Bu olann ciddi-

liini biraz daha belliletirmekten baka bir eye yaramaz. Dn-yada Trkiye, ark ile Garb birbirinden ayran boaz veyabalyan kprdr. Bu vaziyetinden ilham ald iin mi nedir,Trkiye iinde bulunduu emperyalist dnyaya pek benzer. Dn-yann yer yer ikiye blnlerinden biri de, epey manasz ol-makla beraber, cihed-i erb (drt yn-y.n.)ya gre bln-

17 Bir kelim e oku nam ad (y.n.).18 Bir kel ime ok un am ad (y.n.).

17


18/233

dr. Herkesin aznda dolar: Yeryznde (ark) ve (Garb)diye iki zt kutup var. Tabirce bundan daha az manasz olma-mak zere, yine bir byle bln de Trkiye iin azlarda do-lar: ark vilayetleri, Garb vilayetleri. Bu tabirleri manasz bu-

luyoruz; nk. ark ile Garb arasndaki tezat, sanki sosyalolaylar srf iklim almetleri ile izah edi gibi, bir taraftan g-nein domas ile, te tarafta batmasndan ileri geliyormu gibigsteriliyor. Bununla beraber her zaman iin galat- mehurlgat- fasihten yedir. Sze deil ze bakarsak, grrz ki,dnya iinde bir arkl bir Garblya nasl bakarsa, Trkiyeiinde de arkllk ile Garbllk birbirlerini ayn gzle grr-ler. Garbimin gznde arkl sadece bir vatidir; bir arkl

iin ise Garbl bir dmanadr... Bu ne demek? Birinci olarakbu, u demektir. Genellikle Garb ve ark iki mtecanis mntkasaylyor ve ne Garbl ne arkl meseleyi snfsal bakmdan koy-muyor. Halbuki ark'da da Garb'da da insan ynlar, snf ve te-zadl birer toplum fertleri olduklarna gre, ayrca ikiye blnr-ler: 1 Hakim snflar; 2 Mahkm snflar. Herhangi bir top-lumda hakim snf, hakim telkkisini cra kitlelere kadar yay-d iin, genellikle azlarda dolaan ve kafalar kurcalayan

manalar, basmakalp terimlerden ibaret kalmaya mahkm olu-yor. Hakikat halde gerek ark'n, gerek Garb'n hakim snflarile hakim telakkileri arasndaki zddiyet, (...)4 bir: sen yemiye-sin, ben yiyeyim; senin olmasn, benim olsun davasdr. Mese-lenin iyzn bylece aa vuramyan ark ve Garb hakimsnflar, gn gibi aydn meseleleri pandomima ekline sokuyor-ken, kendi aralarnda, tekelci kapitalizmin suyunca, uzlamafrsatlarn hi karmyorlar. kinci olarak u demektir ki, hu-

susile:1 Garb'daki mahkm snflar, hakim snflarn sistema-

tik propagandalar altnda, arkl hakknda yanlz bir eyi re-nebiliyorlar: arkl vahidir! Niin vahidir, nasl vahidir, yok.

2 ark'taki mahkm snflar ise, Garb'dakilerin tamamenaksine, Garblnin ne olduunu, etiyle, kemiiyle, derisiyle, her-gn duyuyor. Ve Garbl'dan her yedii tekme, dipik ve sng

40 Bir ke lime oku nam ad (y.n.).

18


19/233

nnde u kanaati kkletiriyor: Garbl dmandr! Hangi Garb-l dmandr, neden dmandr, yok. ki taraf ta zannediyor ki;gerek Vahilik, gerek dmanlk anadan doma bir huy,tabii, ftr (yaradltan gelen - y.'n.) bir zarurettir. Tekrar ede-lim, bunu byle zannedenler, zellikle iki tarafn da geni, a-lkan, mahkm snflardr. Yoksa gerek ark'n, gerekse Garb'-n hakim snflar, birbirlerinin ne kadar vahi, ne derece me-deni, ne biim dost, ne eit dman olduklarn domuz gibi bi-lip duruyorlardr. Buraya kadar sylediklerimizin, ayn zamandahem dnya iindeki, hem de Trkiye iindeki ark ve Garbark'l ve Garb'l iin olduunu ilaveye hacet var m? yi ama,bu (ark) ve (Garb) kelimeleri altnda ne saklanyor? Dnya

iindeki Garb ve ark bln, z snf blnnn naslbir (...)5, dal buda ise, Trkiye'deki ark ve Garb vilayetleri,bln, esas itibarile snf blnnden doar. Fakat dahahususi manas, zalim milletle, mazlum milletin mnasebeti olu-undadr... Biz Trkiyemizden ayrlmayalm. Trkiye'de ark veGarb bln milliyet bakmndan nedir? Daha ak koyalm.


20/233

lerinde, bir Ermenistan hkmeti veya muhtariyeti kurup kur-mamak meselesi idi. Bu meseleye bir zamanlar ark Meselesidenirdi. Osmanl mparatorluu derebey saltanat eklini muha-

faza ettii mddete, ark vilayetlerinde iki zmre vard:1 Krtlk: Daha ziyade derebey klan, ve airet sistemleriiinde, dank, siyaset d bir kalabalk eklinde idi. 2 Er-menilik: genellikle burjuvalaan ve stanbul, Trabzon gibi nemliticaret merkezlerindeki kodaman sermayedar rkdalaryle skskya bal, ng'liz metalarn ran yaylasndan Asya'ya ta-makla grevli bir kk burjuva ounluu zerinde kurulmubezirganlk manzumesi demekti. Emperyalist tezatlarn d k-krtmalar yznden biraz daha iddetle alevlenen Krt-Ermeni

zddiyeti, bu iki zmre insann arasndaki din, dil ve ilh. farkla-rndan ziyade, adeta bu rejim farkndan doma bir Derebey-Burjuva zddiyeti oldu. ki kutup, Osmanl Avrupa'snda geniapta rol oynyan: Mslman-Hristiyan (Derebey-burjuva) teza-d, daha ziyade tarih ve mevzi artlar yznden ark vilayet-lerinde, Balkanlar'dakinin aksine, ikincilerin malubiyeti ile hol-oldu.

Merutiyet burjuvazisi ark meselesinin tedhii altnda,ilk ve byk tehlike olarak grd Ermenilie ulland. ZatenOsmanl saltanat iinde kalm milliyetler iinde, Balkanlarbir tarafa braklrsa siyasi bilin ve tekilata kavumu enkeskin metalibli (talepler ileri sren-y.n.) yn, Ermenilerdir,Merutiyet burjuvazisi, birok sahalarda olduu gibi, Ermeni mil-liyetiliine kar da derebeylikle elele verdi. Elele verdii dere-beylik, tedenberi iki ayr rejim zddiyeti ile Ermenilie kartutulan Krt derebeylii idi! ttihat ve Terakki devlet cihaz, ille

gal bir kararla baa geti; Krt derebeyleri milis tekilatlar ha-linde silahlandrld, Krtlkle Trklk, Ermenileri, dnyada na-dir grlm sinsi bir vahet inde katliama uratt. Fakat bukatliamdan Trk Merutiyeti burjuvazisi kadar ve belki ondan okdaha fazlasyla istifade edenler, Krt derebeyleri oldu. Ve Kr-distan'da derebeylik biraz daha rakipsiz, apul ettii Ermenimallaryle, biraz daha iman oldu.

Bugn Ermeni meselesi den-ince ne anlyoruz? Verilen resmi

20


21/233

rakamlara nanmak lazm gelirse, Ermenistan'da 900.000, Tr-kiye'de 75.000, Suriye'de 150.000, Yunanistan'da 35.000 kadarErmeni vardr. Bugn ark vilayetlerinin mesameleri iinde

gizlenip kalm bir hayli Ermeni rkndan insan var. Fakat bunlar,dinleri ile birlikte dillerini de gnden gne kayp ediyor ve ha-kim Krt psikolojisi ve tesiri altnda Krtleiyorlar. ark vila-yetlerinde imdi mhtedi (slamiyeti kabul eden - y.n.) sfatile tannan eski Ermeniler, adeta hayatlarn kurtaranlarn birnevi gnll kleliini unutmak ve unutturmak iin, Ermenilik-lerini henz unutmam olmalarna ramen, eski hatralarnakar bir lm sktu ile mtehassis olmak mecburiyetindedir-ler. Bir ka nesil sonra hereyi unutmaa mahkm olan bumhtedi ler, bugn ark vilayetlerinin en yoksul (...)6 mara-balar halinde, bugn bile zaten aralarnda daha ziyade bir dinfark bulunan ve rk ve kltrce ayn kkten geldikleri,yzyllarca ayn tabi ve sosyal evrenin beraberi olduk-lar Krtlerle kaynam ve Ermeni'den ziyade Krtlemi birhaldedir. Onun iin bu mhtedileri ark vilayetlerinin Krt cami-asndan ayrmak olduka sun' ve g olacaktr. Bu artk Krt-lemi saylabilecek olan Ermeniler dndaki hakiki Ermenileregelince, yukardaki rakamlar bunlar hakknda kafi bir fikir vere-bilir. Ger>el olarak komnizm ve zel olarak Sovyet Devrimi, b-tn milliyetler davas gibi Ermenilik meselesini de fiilen hallet-mi olmak durumundadr. Bir defa sayca Ermenilerin drttenden fazlas (%77,9) Ermenistan Sovyet Cumhuriyetine gir-mitir. Bu suretle Dnyada biricik ii ve kyl devleti, Ermeni-lere yurt meselesini kknden halletmi oluyor. Fakat Cumhu-riyet burjuvazisinin Sovyet Devrimine yalnz bu meselede bor-

lu olduu (...)7, bundan ibaret deildir. Komnizm ve SovyetlerDevrimi, emperyalizmi sevindiren, komnizme ve Trkiye'ninbana bela olabilecek bir Ermeni meselesini tamamile likide et-mek yolunda bulunuyor. Bu likidasyonun ynn ada snfmcadelesi, yle taayn ettiriyor (meydana rkaryor-y.n.):

A Komnizmin Rol: Ermeni milleti mazlum olduu ka-

fi Bir kelime okunamad (y.n.).7 Bir kelime okuna mad (y.n.).

21


22/233

dar kahraman bir yndr. Fakat phesiz bu kahramanlk r-nekleri iinde en byk yararl gsteren, btn deerlerin ya-ratcs olan snf, yani Ermeni alkanlardr.. Ermeni proletar-

yas da, btn lkelerin ii snflar gibi, sosyal smrden ol-duu kadar, milli basklardan da kurtulmu yaamak lksntamakta hakldr. Onun iin btn yeryznde, btn milli bas-klarn manivelas, yine ve daima snf zulmnn itici gc ileilemektedir. Snf bilincine kavuan her kitle gibi Ermeni pro-letaryas da, btn zulmlere kar giriilecek biricik dnsnf d olduunu renmitir. Komnizm, Ermeni alkan-lar snflarna madd ve manev rnekler ile gstermi bulunuyor

ki, gerek mill gerekse sosyal kurtuluta, dman snflarn veemperyalizmin oyunca olmamak iin, realist ve dnya l-snde bir gr ufku ve Leninist bir taktik zaruridir. Bu taktikile Trk burjuvazisinin Ermeni halkna yapt zulm unutmakszkonusu bile deil. Fakat Trk burjuvazisinden alnacak enbyk intikamn, Trkiye alkan ynlarile ve dnya proletar-yasiyle elele vererek, bata bizzat Ermeni burjuvazisi gelmekzere Trkiye kapitalizmini, tm dnya emperyalizmini tepesiaaya getirmek olduunu unutmamak lzmdr.

Bu bakmn, Ermenistan Sovyet Cumhuriyeti dnda kalmErmeni alkan snflar arasnda gnden gne yerletiine,hergn yeni ve anlaml rnekler gryoruz. Ermeni proletarya-snn bir Pilsudski Lehistan' kurmaa ne kadar dman olduk-lar, emperyalizmin Ermeni yiitliini istismar etmek iin evir-mek istedii manevralar karsnda taknd tavrlarla ve atkavgalarla besbelli oluyor. Eskiden beri Ermeni siyasi partilerirki nemli koldu: 1 Tanakyanlar (Milliyeti Ermeni Teki-lat)'; 2 Hnakyanlar (Sosyal Demokrat Ermeni Tekilt)..Dnya devrimleri anda btn Sosyal Demokrat partilerindeolduu gibi, Ermeni Sosyal Demokrasisinde de sa ve sol cere-yanlar elbet olmutur. Bu sayede bugn bir Ermeni komnistlii,Ermenistan dnda da gcn hissettiriyor. Bunun en canl r-neklerini, Ermenistan dnda Ermeniliin en kalabalk ve okluk

sayca resmen mevcut Ermenilerin sekizde birinin (% 12,9)bulunduu Suriye'de gryoruz. O Suriye'de ki, Ermeni halk

22


23/233

oraya Trk burjuvazisi ile Krt derebeylerinin klnandan cam-ili kurtarmak iin kamt; orada Ermeni proletaryas, dnyaproletaryasnn bilinli bir paras olduunu gsterircesine, s-

nf keyfiyetini milli kinin stnde tutmay biliyor. Bugn Yakn-Dou ii snflarna rnek olacak bu snf bilincine, naslsaburjuva basnna szm iki habercik ahit olsun:

1 Tanaklarn, Hnaklara Hcumu: Suriye'den verilenhaberlere gre Beyrut'ta Ezenak isminde kan, Tanak Komi-tesi taraftar bir gazete, Le Liban isminde dier bir Ermeni ga-zetesi aleyhine mhim bir makale yazmtr. Bu makalenin k-t gnn akam Tanaklar mezkr gazete idaresini basmlar,

hurufat datmlar, ve malzemeleri tahrip etmiler. Mrettip-lere ve muharrirlere adamakll bir dayak atmlardr. Dorulukderecesi belli olmayan bu havadisin sonu yle bitiyor: Le Li-ban gazetesi Hnak Komitesine mensup olduundan bu komi-teye mensup Ermeni amele Tanaklara di bilemekte imiler(Cumhuriyet 2/12/931)

2 Komnistlerin Tanaklara Hcumu: Ermenistan istik-lalinin 13. yl dnm mnasebetiyle Beyrut'taki Ermenilerden

Tanak cemiyetine mensup olanlarla Komnist Ermeniler ara-snda karlkl nmayiler olmutur. Tanaklarn bulunduklarkilise komnistler tarafndan taa tutulmu, arbedede 3 kii te-lef olmutur.

B Sovyet Devriminin Rol: Ermenistan Cumhuriyeti d-nda kalan Ermeniler arasndaki honutsuzluu emperyalizm,daima kendi tarafna yontan bir nalnc keseri haline getirmeeuram ve uramaktadr. Bilhassa Irak, Suriye, Trkiye hu-dutlar emperyalizmin bu kabil tahriklerinin gerek iktisadi gereksiyasi eitlerine sahiptir. Bu mntkalarda Krtlk gibi Erme-nilik de, kh Suriye, kh Irak, kh Krt milli hareketlerine karFransz ve ngiliz emperyalizmleri ve onlarn yerli uaklar ta-rafndan, eski zamanda kale duvarlarn delmee yarayan koba gibi ikide birde kullanlr. Burjuva basnnda sk sk ylehaberlere rastlarz:

Halep, 21 (Hususi) Suriye dahilinde bulunan (Deyrizr)den son gnlerde (Hasi) kasabasna gnderilip yerletirilen

23


24/233

yzelli kiilk msellah (silahl - y.n.) bir Ermeni kafilesi kanlbir isyan karmtr. Ermeniler kasabann hkmet 'konanahcum ederek, Suriye Cumhuriyet bayran indirmiler, sonra

istikll isteriz diye barmlar, yaygaralar koparmlardr. Buisyana nayak olanlan birka tevkif edilmi, iakat az sonraFranszlarn tavassut ve mdahalesi zerine serbest braklm-lardr. Ve ilh. (Son posta 22.9.932)

Ermeni burjuvazisinin bu kabil nmayilerden ne beklediibilinemez. Belki de onun maksad, ark vilayetlerinde teden-beri iinden tand iktisadi mnasebetler srecinde rol oyna-mak, kaaklk ticaretini sistemletirmektir. Mamafi bu nma-

yilerden bizim anladmz u iki neticedir:1 Ermeni halkn yok yere emperyalizmin damata ve

safras haline getirmek: Yukardaki Hasi hadisesi, Fransa'nnTrkiye ile Suriye (...)8 kar oynad bir oyundur. Ondan birsene evvel Irak hkmeti Irak Krtlerine kar, kuzey Irak'da(Musul ve Kerkk'de) bir Hristiyan ekseriyeti vcuda getir-mek (Cumhuriyet 25.4.1931) iin Krt, Asuri, Ermeni karde-lii fikrihi ortaya atarken hakikat halde, Krt aknna Ermeni

eddini siper etmekten baka ne yapyordu? Yazk ki, aradalenler hi phesiz Ermeni burjuvalar ve zenginleri deil, yineErmeni fukaras ve iisidir.

2 Krt hareketine diken olmak: Grdk: Irak HkmetiBarzan Krtlerinin nne gemek iin Ermenileri kullanyordu.Ar da isyan srasnda yle bir haber grlyor: Beyrut'-tan Adana gazetelerine bildirildiine gre, Tanaklar tarafndanRomanya, Bulgaristan, Fransa ve Yunanistan'dan gelen mmes-

sillerin de itiraki ile Lbnan'n (Tecemdun) kynde bir itimayapmlar, bu itimada ezcmle, Krt ihtilalinin Ermeni yurdudavasna muazr olup olmad meselesi ve sair hususat gr-lmtr. (Cumhuriyet 27.9.1930)

Bu ksa havadis bize gsteriyor ki, Ar hadisesi gibi neolaca bsbtn belirsiz ve ikinci derecede bir harekette, Er-meni burjuvazisi, ortada fol ve ne de yumurta bulunmamasna

40 Bir keli me ok un am ad (y.n.).

24


25/233

ramen, paalar svyor. Yarn daha mhim bir harekette, Krtve Ermeni atmasnn nerelere varabilecei bundan anlal-maz m? Ermeni burjuvazisinin Tanak Cemiyeti bu psikoloji ile

hergn yeni bir sergzet aramaya ve biraz daha ziyade anar-iye ve nihilizme dklmee doru gidiyor. Son zamanlardaMakedonya Komitecileri ile de talihini de denemee varyor.

Uurlar olsun. Bizi alkadar eden Ermeni sermayedarlarve emperyalizmin uaklar deil, Ermeni halk. Ermeni Proletar-yasdr. Meseleyi bu bakmdan korsak, hi olmazsa Trkiye'ninbugnk hudutlar iinde, srf bir Ermeni fakir hareketi, bir kit-

le hareketi olmaktan tamam ile uzaktr. Baka tabir ile, genihalk tabakalar iinde derin hareketler uyandracak bir Ermeni-lik meselesi Trkiye iinde imknszdr. Trkiye'nin dnda vekomularndaki Ermenilie gelince; yukarda temas ettiimizErmenilik ve komnizm noktas, Ermeni proletaryas ile buradavermek istediimiz Sovyetler Birlii'nin rol, o meseleyi de bel-li bal bir taktik veya strateji davas olmaktan karyor. Sov-yetler Birlii, yllardan beri bir barnacak yer arayan mlteciErmeni proletaryasna ve alkan halkna kucan at ve hrbir yurt sunuyor. Balkanlarda, Suriye'de emperyalizmin kanckoyunlarna kurban gitmemee layk olan Ermeni alkanlarnSovyet vatandalna aryor. Bu ar msbet ve aktr,daha 1931 senesi sonlarnda stanbul'a Ermenistan Ticaret Ko-miseri ahurdikyan bu i iin geldi idi. Gazeteler meseleyi y-le anlattlar: Sovyetler mmessili urada burada sk sk huduthadiselerine sebep olan Ermenileri de Ermenistan'a gtrmekiin teebbsde bulunacaktr. Gerek Suriye, gerekse Yunanis-

tan'da bulunan Ermenilerin Batum'a kadar nakil masraflarnCemiyet-i Akvam deruhte etmektedir. Sevk edilecek gen Er-meni ameleleri Azerbeycan, Grcistan ve Ermenistan'da al-m olan muhtelif fabrikalarda alma haklar 50 Rubleden300 Rubleye kadar cret alacaklardr. (Cumhuriyet 8.11.931)

Bu meselede de, Kemalizm dnya proletaryasnn ve Bole-vizmin bir daha elini psn der, asl konumuza geeriz.

25


26/233

USUL ve PLANuras muhakkak ki milliyet meselesi, Komintern'in oldu-

undan ok partimizin en zayf cephesidir. Halbuki, dnya dev-rimleri anda proletarya devriminin yaratt yeni uluslararasdenge ile birlikte, geri memleketlerin milli kurtulu hareketlerive bu hareketlerin proletarya devrimi ile olan mnasebetleri,denilebilir ki 3. Enternasyonali 2. den ayran en nemli karak-teristik noktalardan biridir. Dier noktalardan biri de, Trkiye'-nin kendisi bu milli kurtulu hareketlerinden bir nemlisine sah-ne oldu. Fakat bu kurtulu hareketi Kemalist burjuvazinin ikti-

dar ve diktatoryas altna girdii iin, sermayedar vasflarndanve tezadlarndan kurtulamad. Ve kurtulamazd da. Yukarda ia-ret ettiimiz gibi, Trkiye d mnasebetlerinde mazlum bir mil-let olmasna ramen, i mnasebetlerinde zlim bir millet rol-n oynamaktan geri kalmad. Bugn Trkiye nfusunda nemliyekn tutan iki milli varlk mevcut: Trklk-Krtlk. Siyasi, ik-tisadi hakimiyet ve stnlk Trk burjuvazisinde olduu iin,Krt halk mistik ve mphem ark vilayetleri kelimesi altnda,

hususi ve konspiratr bir smrge, iddetli bir temessl (asimi-lasyon - y.n.) ve daha dorusu bir imha siyasetine uratld.Kemalizmin bu smrgeci, imhakr siyaseti birok tarihi ve si-yasi zaruretler yznden, uluslararas denge iinde bugne ka-dar adeta tarafsz bir ilgi veya ilgisizlikle grld. Hatt belkiemperyalizm Trkiye'nin bu ark meselesine daha byk birilgi gstermeyi, muhtelif manevralarna uygun buldu. Tarihi vesiyasi sebepler arasnda en nemlisi, Kemalizmin ark vilayet-lerinde imdiye kadar emperyalizmin oyunca olan derebeyunsurlarile arpyor grnebilmesi sayesindedir. Halbuki de-rebeyliin Krdistan'da ayaklandrd veya ayaklandrabiJdiiynlar iin szkonusu olan ey, dini alet etmek veya emper-yalizme alet olmaktan ziyade iktisadi ve milli baskya kar birtepki idi. Yani Krt halk zulm denizine den herhangi bir in-san gibi, emperyalizm veya feodalizm ylanna sarlmaktan ba-ka bir ey yapmyordu. Bu mazlum halk ackl durumunda yal-nz brakmamak iin onun zel durumunu tetkik ve tesbit etme-

26


27/233

nin zaman artk gelmi ve gemi bulunuyor. nk bizzat em-peryalizme alt olan zmreler bile, bu kitleler arasnda artksrf dini tahriktlardan baka usullerle propaganda ve hareketyaratmak teebbsndedirler. Bu ve buna benzer teebbslerkarsnda Kemal izm in imdiye kadar ald tavr, imdiden son-ra da tatbik edecei tedbirler ii-n de rnektir:

Kanl te'dib seferleri ilan edilmemi daimi sk-ynetimaskeri imha siyaseti! Kemalizm'in ark vilayetlerindeki galiptaktii budur. Trkiye Proletaryas ile onun keif kolu, bu milita-rist diktatoradan ayn derece btn ezilenlerin bilinli klavuzu ol-mak mecburiyetindedir. ark vilayetleri meselesi bir milliyetmeselesi olduuna gre, meseleyi bu bakmdan aratrmakta,

dnyada yeni devrim dalgalarnn yaknl nisbetinde gerive ge kaldmz muhakkaktr. Leninizm'de milliyet mesele-si (...)9 soyut olmaktan ok somut bir davadr. Lenin milliyetmeselesini ele alp incelerken tutulacak usul yle tarif eder:

Mevcut prensipler szle deil, fakat somut tarihi vaziyetinve hereyden evvel iktisadi vaziyetin vazh, ak tahlili; ezilensnflarn, iilerin, smrlenlerin menfaatlerini, gdc snf-larn menfaatlarndan baka birey olmayan, milli denilen men-faatlarn umumi telakkisinden iyice ayrdetmek lazmdr. Gene;mazlum, tabi (baml) ve hukuk eitliinden istifade etmeyenmilletleri, ezen, smren, btn haklara sahip olan milletlerden a aldk-lar 15 krt atlsna yaslanaraktan Malatya'ya harben girdik-leri zaman. Krt bayram ekmee kalkyorlard. (GazininNutku) Krt milliyetileri, mazlum -Krt (Miriyvo)larnn iine gi-

34


37/233

rerek, Krt kylln barut gibi ihtilalciletirecek, devrim i-arlar ve tekilatlar yaratacak ve Anadolu kyllnn milliKurtuluu ile eit hakl ve mterek anti-emperyalist cepheli bir

mttefik gibi kardeleecek yerde, sultanin ve musallat emper-yalizmin Anadolu'da yeni beliren milli narekete kar aleti olmaktehlikesine dt. Malatya'da ngiliz binbas ve onbe Krt at-ls ile Bedirhanileri karlayan Mutasarrf Bedirhani Halil ileHarput valisi Galip idaresinde Sivas kongresini bozmaya kalk-mak, ne yaptn bilmemek, o zamanki taktie gre dosta klekip dmann kucana dmek idi.

Krtleri lm darbesi ile vuran amillerin banda u iki

sebep gelir: 1 Milli kurtulu ve istiklal hareketinin z itibarile bir geni alkan kyllk meselesi olduunu bilememek,yani objektif olarak kitleden kopmak. Halbuki, o ikiyzl Cum-huriyet burjuvazisi kll aybyla beraber, hi olmazsa palavrada ve sahtekrca da olsa, bir: Memleketin efendisi kyldrikiyzll ile Trk kylln aldatmak silahm kullanmt.Ve hl bile bunu kullanyor. 2 Sbjektif olarak Krtlnbelini ortasndan balta ile kran ikinci mhim amil, onun teki-

latta da tiereoey artklarna dayanmas, oa ve bey eflerle vekadrolarla i grmee kalkmasdr. Halbuki bir Krt mnev-verlii (aydnlar - y.n.) ve kyll bloku pekl mmkn ola-bilirdi. Bu objektif ve sbjektif sebepler yznden, stanbul'daMardin yolu ile gelen ve 13.c Diyarbakr kolordusunun bir s-vari alayna ramen vukuatszca Malatya'ya karlanarak girenBedirhaniler, buuk subayn tekilatl mdahalesi nnde ilyavrusuna dndler. Eyllden sonra Erzurum kongresinde bur!larla uzlamann daha doru olacan ( . . . )u askeri teki-latn Malatya cz'ne Mustafa Kemal, u telgraf ekiyordu:Urfa ve civarnda ngiliz kuvvetleri azlktr. Krtlerin de, itimamuvaffak olsalar bile, kuvveyi askeriye karsnda ne dere-ceye kadar muvaffak olacaklarn takdir buyurursunuz (Gazi-nin nutku)'.. Baka tabirle, Cumhuriyet burjuvazisi Krt aa vebeylerinin itimai muvaffak olabileceklerini bile tahmin etm-

40 Bir keli me ok un am ad (y.n.).

35


38/233

yordu, Ve gerekten de yle oldu. Hemen hemen ayn tarihler-de, tara burjuvazisi namna Mustafa Kemal paa, stanbul bur-juvazisi namna Bahriye Nazr Salih paa, imzaladklar 11 Ey-

ll 1335 (1919) tarihli ikinci protokolde, makam saltanat, hilafetnakknda bir sr teminattan sonra u satrlar imzalyorlard:Krtlerin istiklali maksad zahirisi altnda yaplmakta olan tezviratn nne gemek hususu tesbit edildi. (Gazi'nin nutku,Sayfa 146). Artk ondan sonra, doru veya yanl, hakl veyahaksz, her Krt hareketinin alnna mehur damgalar baslddurdu: 1 rticadr, 2 Ecnebi parasiledir... O zamanki vazi-yeti tahlil eden bir mebus, Sakarya'dan sonra Franszlarla g-

nev anlamas biterken. Zalim avu isminde birinin Kogiritaraflarndaki talann byle izah eder ve anlatr: Aliar namhaydutlar, Divrik, Refahiye, Kuruay, Kemah civarn birle-tirerek muhtariyet verilmesi "iin telgraflar ekmitir... Ecnebiparas ve parma bu oyunu oynuyordu. (Urfa mebusu eref:Birinci Millet Meclisi 3.1.932)'

NCELKE KRTLK

Trkiye Cumhuriyetinde Anadolu'nun ve Kuzey Karadenizkylarnn dnda bir ark vilyetleri kavram ve damgas var.Onyedi vilayet snrn iine alan bu mntka, (...)15 saymyanlariin, herhalde bir kapris eseri olarak byle bir isim taklm sa-ylamaz. Bu mntka bir corafya blnden ve ktasndan iba-

ret de deildir. nk Kemalizm, gya umumi bir knun kisvesialtnda tekil ettii Umumi Mfettilikler oyununu yalnz bu min-tkann bana Birinci Mfettilik ad ile oynad. Ve herkesteniyi Kemalizm bilir ki, bu yle kuru bir merkeziyet, yani umumiilerde, halkn ilerini kolaylatrmak ve ilh. yaveleri gibi, birburjuva devleti iin bouna masrafl olacak bir klfetten ilerigelmez. Birinci mfettilik, Krdiston halknn ba ucunda asl-

40 Bir kel ime ok una ma d (y.n.).

36


39/233

m bir demokiesin klc, bir ilan edilmemi kelb (kpeke - y.n.)sk-ynetim, bir en yrtc ebedi terrdr. Bu vasflar gznn-de tutulduktan sonra, btn bu mntkann nce bir ayrdedilii-nin, sonra militarist bir zulm sistemi ile idare olununun Ke-malizmin keyfi yahut babasnn hayr iin yaplm ve yaplmak-ta olmad kolay anlalr.

ark vilayetleri mntkasnn asl ad: Krdistan'dr ve bu-nun byle olduunu anlamak iin, hatt ark vilayetlerinin i-lerine doru Bavekilvari bir seyahat yapmaa bile pek hacetyoktur. Trkiye Cumhuriyeti atlasn anz, yle kasaba isim-lerine bir gz gezdiriveriniz; Dil inklabnn bu isimleri trke-letirmek hususundaki btn gayretlerine ramen, byk oun-luunun sizin yani Trklerin anlyamyacanz bir dildenolduunu hayretle grrsnz: Hakkri-Van-Bitlis-Siirt-Mardin-Harput-Urfa-Malatya-Sivas ve ilh. srf vilayet adlar olan bu ke-limelerin Trke ile bir ilgisi var m? Geri belli olmaz, bakar-snz bir tarih inklaps kar, bize (Ate'na)nn (at-ana) oldu-unu rettii gibi, mesel: Malatya'nn Trke (mal-at-ye) ke-limelerinden, Mardin'in (Mert: erkek + in'den: erkein oturduumaara) szlerinden, bilmem Siirt'in (seyirtmek: acele komak)

lafndan, yok Bitlis'in (bitli sa)1 palavrasndan geldiini ve dahakimbilir neler Trkeletiriverir. Esasen vilayet isimleri gemiinbirer yadigr da saylabilir. Fakat bir memleketin hangi kavimeait olduunu gsterecek asl isimler, kk kasaback ve kyadlardr. Biz geliigzel bir misal olmak zere, Bavekil smetPaann Byk Millet Meclisinde temsil ettii intihap daire-si (seim blgesi - y.n.) ni ve ark vilayetlerinin en Garp vila-yetini, yani Malatya'y ele alalm; ve onun da ky isimlerini ds-

il de daha ikinci derecede olan kaza ve nahiye adlarn resmidevlet yllnda grelim. Malatya vilayetinin sekiz kazas ile na-hiye merkezleri unlardr: 1 Malatya: Merkezinde Porga,ispendre, Tahir, Kuzene, Kal'a; 2 Ariha kazasnda: Srg,Levent, Gurack; 3 Arapgir kazasnda: otik, Motmur;4 Ptrge'nin: Keferdiz, Merdis, Tahsis, Sinan; 5 Ein ka-zasnda li [sakn Lenin'in menei olmasn?], nseti, An Pa-keli; 6 Khta kazasnda, Tokariz, Merdis, Alut, Sincik (Bre-

37


40/233

mie); 7 Adyaman: Samsat, Kuyucak, Karck, algan, Tut;8 Hekimhan: Hasan elebi, Gelenge.

u halde Cumhuriyet burjuvazisinin ark vilyetleri de-dii Krdistan'n bugnk Trkiye hudutlar iinde mevkisi, tut-tuu yer nedir? 1928 ve 1929 tarihli T.C, yllna gre: Trki-ye'nin kaytl umumi nfusu 10.915.909 kii; Trkiye'nin yzl-m 762.730 kilometre karedir. 17 ark vilayetinin (Erzincan,Erzurum, Elaz, Urfa, Beyazt, Bitlis, Hakkri, Diyarbakr, Siirt,ebinkarahisar, Gaziantep, Kars, Gmhane, Mardin, Mara,Malatya, Van) zikr edilen devlet yllnca nfusu 2.738.267 kiive yzlm (251.131) kilometre karedir. Yani ark vilayetleri

Trkiye Cumhuriyetinin nfusa %24,7 si, arazice %32,8 i nis-betindedir. Yuvarlak hesap sylenecek olursa, Trkiye Cumtu-riyetince yar resmi ekilde hudutlar izilen Krdistan, bugnkTrkiye'nin nfusa (1/4) drtte biri, arazice (1/3) te biridemektir.

Fakat bu nisbetler phesiz Trkiye iinde Krt ounluu-nu tekil eden vilyetler iin byledir. Yoksa Krt halknn bu-

lunduu mntkalar, bu 17 vilayetin snrlarndan bir hayli dahagenitir. Batda Sivas ve Adana, kuzeyde Ardahan ve Artvin, vi-layetleri hudutlarn aar. Yukarda, Zalim avuun talan etti-i, Alian'llarn muhtariyet istedikleri mntkalar, ksmen Sivasvilayetine dahildir. ark taraflarnda seyahat eden bir Krt d-man, Beyazt ve Ar da mntkalarndaki Krtlerin (...)16 bah-sederken unlar yazyor: Fakat derebeylere zayf dmesi vesonra da ilga edilmesi neticesi olarak Dicle menbalarnda sey-yar bir hayat geiren bu Krtler, buralar istila ile memleketi e-kirge hcumuna uram bir tarla gibi harap etmilerdir! Ve ha-rabiyet pek derindir. Pek ackl olarak devam etmektedir. Krtlerburalarda da kalmamlar yava yava, daha imale, Kafkas-ya'ya da sokulmulardr. Grcistan hududunda, Ardahan'n ot-laklarnda hatta (Yalnz am) geidinde [Artvin vilayeti] bilebunlar ayn vahi hissiyatla, kaba ahlkla, ayn cemiyet teki-

40 Bir kelime okunamad (y.n.).

38


41/233

lat/la grmekteyiz. (Yusuf Mazhar: Ararat Eteklerinde, Cumhu-riyet 10.7.930)

Fokat Krtlk deyince onu srf Trkiye hudutlar iine s-drmak kfi deil..

Eski dnyada bugn ark ve Garb diye bir tasnif naslmmknse, tpk yle iki Balkan vardr:

1 Garp Balkanlar; 2 ark Balkanlar.. Garp Balkan-larn bilmeyenimiz yoktur: Genel olarak Balkanlar dedikniz

Avrupa ksm. Fakat Asya Balkanlar veya ark Balkanlardiye henz ad konulmam bir Balkanlar var ki, onun herkes-e muayyen ve malum bir tek ismi yok: Muz gibi yiyenin niye-tine gre eni deitiren bir ok isimleri var. Bu Balkanlar bu-gnk Krdistan'n hudutlar stndedir. Avrupa Balkanlar gi-bi, Asya Balkanlarnn da, byk ve tarihi geitlii yznden:Krt, Ermeni, Arap, Sryani ve ilh. gibi bir ok rk ve kavimlerkarma kark, ili dl, sellemeh-s-selm (uluorta-bir arada -y.n.) bulunurlar. Avrupa Balkanlar gibi Asya Balkanlarndada bu Arap sa haline gelen rklar ve milletler, ikide birde a-trlar; u veya bu yabanc devletin nam ve hesabna komite-ciler yetitirirler. Bir farkla ki, Asya Balkanlarnda arkllk ha-kimdir. Asyallk (...)17 btn iddetiyle hkm srer. te Krt-lk denince ve bu Asya Balkanll iinde, olduka mtecanisbir rk ve (...)Birlii temsil eden bir nfus anlalr. Krt de-yince yalnz Trkiye hudutlar iinde bulunanlar hatrlanmama-l. Bat ran'da, Kuzey Irak'da ve hatta Suriye'de de Krtler mev-

cuttur. Krtlerin Kafkaslara kadar ktn yukarda geen birfkrada grmtk. Ar isyan, Trkiye'ye kar ran Krtleriiinde hazrland; Ar isyanndan, bir ka ay sonra bata Bar-zan eyhi olmak zere, Irak hkmetine kar kkrtman Krthareketi Irak'ta patlam ve senelerce srmtr.

17 Bir kelime okunamad (y.n.).18 Bir kelime okunamad (y.n.).

39


42/233

NTELKE KRTLK (MLLET OLARAK)Niceliine, miktar ve saysna ksaca iaret ettiimiz Krt-

lk nitelike ne haldedir? Baka tabirle millet olarak bir Krtlkvar mdr? Bunu aratrmak iin nce millet denilen realitenin:1 Tarihi; 2 stikrarl bir vaka olduunu hatrlamak lazm-dr. Sras ile soralm: 1 Krtlk istikrarl bir varlk mdr?Evet. Krdistan denilen mntkann yzyllardan beri tannmsosyal hususiyeti ve bu mntkalarda oturan insan kmelerininiinde belki en eski bir kavim olarak (tarih inklaplar duy-masn) Krtlerin bulunuu, bugn bir vaka olan Krtlk cami-

asnda su gtrmez bir istikrarn mevcud olduunu, Krtlnbir fatih peinde toplam gelge bir kalabalk olmadn, bel-ki imdi de dahil olmak zere imdiye kadar stnden sel gibiap geen binbir fatihe ramen bir mevcudiyet olarak kaldnispata kfidir. 2 Krtlk tarihi bir vaka mdr? Buna da evet.Gerekte Krt kavimi ve Krt airetler camias, yzyllardan berimevcut oluuna ramen, bamsz bir Krtlk, bir Krt milliyetidavas, ancak dnya proletarya devrimleri ana karlk gelen,

ark'n mazlum milletlerindeki milli uyan tarihinden nce cid-di surette balam deildi. Osmanl imparatorluunda derebeysistemi galip geldii mddete Krdistan ilerinde Krtlk cere-yan deil, airet gayreti hakimdi. Bamsz Krdistarv sz,Krtln millet olarak bir baka millete kar konuluu, ancakyakn dnemin ve bu gnn meselesidir. Tarihte Krtlk vak'a-sndan bat ederken, bu bylece bilindikten sonra mahut rkprojesini de unutmayalm. Trk burjuvazisi, o mstesna Tarihinklapl (...)19 ile btn medeni milletlerin Trk olduklar-n ispat ederken vahi Krtlerin de irken an-asl (aslnda -y.n.) Trk olduklarn yafutta halis-d dem (safkan - y.n.)Trkleri Krtletirdiklerini ileri" srmekten geri kalmyor. Zikrigeen yazc bu noktaya yle temas eder: yanmda mnevverve mttefekkir geinen bir zat vard... hane sahibinin ahval veadetini grerek: 'Azeri Trkler burada Krtlerin zerinde ne

40 Bir keli me oku nam ad (y.n.).

40


43/233

derin tesirler yapyorlar... bak adama!.. Bu Krtten ziyade Trkandryor'... demiti. Zavall gafile hadiseyi tersine grmesi l-zm geldiini anlatamadm... nk o bir Trk'n Krtleebile-

ceini havsalasna sdramyordu. Fakat hakikat byle idi vebyledir de... (Yusuf Mazhar Ar Da Eteklerinde Cumhu-riyet 19.7.930)

Tabii ciddi bir mevzuda Krtlemi olanlarn hangi rkdan olduklarn anlamak, kan muayenesi usullerine bavur-mak ancak Kemalist milliyetiliin, o da nalnc keseri kabilin-den harcdr. Halbuki byle bir metodun mantki neticesini Ana-dolu Trklerine de tatbike kalkmak gibi Kemalizm iin tehli-

keli: bizim iin beyhude bir ihtimal de vardr. O zaman kimlerinkanlarnda nelerin bulunduunu allah bilirdi... Fakat milliye-tin tarihi ve sosyal bir kavram, rkn ise tabii ve muhit bir key-fiyet olduunu bilenler iin bu znt ve yapmacklarn manasyoktur. Onun iin biz, insanlarn Krtlemi veya Trkle-mi olduklarna deil, buun sosyal olarak Krt m, Trkm tannd ile yetineceiz.

Bu iki ana hat izildikten sonra, milliyet meselesinin zel-liklerini de arayalm. Millet deyince somut olarak nasl bir top-luluk hatra gelir?

1 Yurt birlii, 2 z dil birlii, 3 Kltr birlii,4 ktisat birliini., kl halinde temsil eden bir topluluk. Krt-lk byle bir topluluk mudur? Bakalm:

I YURT BRL: Yukarda geen mlhazalardan son-ra Krtlerin, yzyllarca sre Anadolu'dan corafya bakmndanbamsz, hususi dnya yollarnn geit ve ura olmu, iklim

ve tabiata az ok mtecanis bir yurt iinde, bir arada yaambir topluluk olduklarn ispata hacet kalmaz.

II Z DL BRL: Krte, Trke ile hatt taban ta-bana zt bir dildir. Fakat acaba btn Krtlerce konuulan biri-cik bir dil var m? Burada u iki noktay unutmamak lazm:1 z Dil Birlii: milli bir birlikten bahsederken, mutlak istis-nasz dil birlii deil, z dil birlii murad edilir. Bugn .Krdis-tan'n baz vilayet merkezlerinde iktisadi menfaatleri Trk bur-

41


44/233

uvazisi ile az-ok uzlaabilen baz Krt burjuvalar il Krt ay-dnlar arasnda Krteden kozmopolit bir tiksini vardr. Bu halhal bugn bile Trkiye'nin kltr merkezinde yaayan mon-

erlemi Trk burjuvalarnda grlenden farkszdr. Frenkeveya frenkletirilmi Trke konumay bir stnlk sayan Trkburjuvalar, bir Anadolu Trklnn varln nasl inkr et-mezse, tpk ylece, ark vilyetlerinin Trklemi gzken ko-caman Krt tccar, mteahit ve memurlar da, biricik bir Krtdilinin varln yok edemez. Esasen millet dili olarak dil birliidenince, geni halk tabakalarnn konutuu ana dil, z dil ha-tra gelir. ark vilyetleri denilen Krdistan'n halk dili byle birdildir. 2 ive Farklar: Krdistan'n eski medeniyetlere urakbir drt yol az oluu, ok eski zamanlardan beri, burada anahatlarnda mterek biricik bir dilin domasna ve yaamasnaimkn vermitir. Fakat, sosyal bnyenin hl bugn bile yonkln ve yar derebey vaziyetinde kaj, muhtelif semt ve zm-relerin Krteleri arasnda baz farklarn bulunmasn icap etti-riyor. Lkin bu farklar haddinden fazla bytmemeli; hel Tr-kiye gibi, nemli bir aznln en ufak kltrel varlna bile ta-hamml edilemiyen bir memlekette, en belirsiz siyasi hare-

kettin] af edilmez bir cinayet sayl[d] ksmnda, bu farklarpek tabii bulmak lazmdr. Bununla beraber, muhtelif iveler ara-sndaki farklar, herhangi bir ark milleti iinde bulunabilecekfarklardan daha byk deildir. Yerinde inceleme yapm olanyoldalarmzn verdikleri bilgilere gre, Krdistan'da ve Krtleraasnda, deta birbirinden farkl iki dil gibi saylan iki ive var:asl Krte, Zazaca... Halbuki bu iveler arasndaki belli balfarklar, u eit nanstan ibarettir: 1 kinci derece harf-

lerin deiii: Mesel baz kelimelerin asl Krtesinde (p), (g)(d) harfleri, zazacasnda srasyla (c), (t)', (b) gibi harflere is-timl ediyor (dnyor - y.n.). Yahut asl Krte denilen ive-deki (e), (i) sesli harfleri zazacann ov-oy seslerine dnyor. Bu-gnk Trke, eitli vilayet ve semtlerde bu kadarck deiik-liklere uramaz m?.. Mesel bir buday kelimesini ele alalm.Bu kelime Anadolu'nun eitli mntkalarnda yalnz herkesinbildii u ekillere girer: buda, budey, buydey, boday-bugday.

42


45/233

bdey, biiyde ve ilh... () harfi sert (g) veya (y) harfine dn-yor yahut bsbtn kalkyor; (y) harfi olmama dnyor. Sesli-lerden (u)' harfi, (), (o) (); (a) harfi (e) oluyor... Fakat btn

bu deiiklikler, Trkiye'de bir Trk milleti bulunmadn gs-terebilir mi? 2 Eklemelerin deimesi: mesel asl Krte-de, (im), (dim) ile biten kelimeler zazacada (), (e) eklemeleriile nihayetleniyor. stanbul yresindeki (geliyorum), Anadolu'daya aradan (ru) kaldrlarak (geliyom), yahutta bsbtn acaipilavelerle (gelipdurum)', (gelippatrm) biimlerine girmez mi?3 Baka dillerden gelme: Krtede en ziyade Acemce olmakzere, batya doru gittike artan tek tk Trke ve gneye

doru indike Trkeden az fazlaca olmak zere Arapa keli-melere rastlanlr. Fakat yabanc kelimelerin binbir eidi iledolu olan Trke, bu ynden Krteyi geride bile brakr. Yalnzburada bir yn hatra, gelir. Tarihi menelerine (kkenlerine -y.n.) baklrsa, Krtler eski Farsl istilaclarn, Krdistan yerlileriile kaynamasndan doma saylr. Bu itibarla Krtede Acem-cenin byk bir nfuzu olabilir. Fakat fiillerinin bnyesine bak-lacak olursa, Krte kklerini ayr bir dil saymak gerekir. Herne olursa olsun, hatt Krtenin Farisiceden kma bir dal bu-dak olduu kabul edilse bile, bugnk Krte ayr bir vahdettir.Ve nasl Azeri lehesi ile Osmanl Trkesi bugn Azerbeycanve Trkiye gibi iki baka millet yurdunun realitesine engel de-ilse, tpk bylece, ailevi balar uzanan bir Krte de, bam-sz bir millet dili olmaktan geri kalamaz.

3 KLTR BRL: Krtlerin kendilerine has bir zihni-yeti, bir milli ruhu var m? Krtleri yakndan tanyan yolda-larmz bize, geri mahiyette de olsa, Krtlerde kuvvetli bir ka-

rakter zellii bulunduunu nakletmiler ve Krtleri her tan-yan iin bunu teslim etmemek imkn bulunmadn sylemi-lerdi. Hakikaten Krdistan'n her tarafnda Krtle has m-terek vasflarn bulunduunu, o kadar ki, bu vasflarn burju-vazinin bile dn patlatacak kadar ok salam ve sarslmazolduunu, bizzat burjuva yazclar da skntdan terleye terleyeanlatrlar. ark vilayetlerindeki epey orjinal incelemelerindebiricik olan Yusuf Mazhar anlatyor: Kafkasya'dan hicret et-

43


46/233

mi Dastanl Trkleri buralara iskn etmiler... Bunlardan Di-yadin civarnda, (Tal ay) ky etrafna yerletirilen -drtbin kii, Krtlerin taaddilerinden (zulmnden - y.n.) masun ka-

labilmek iin, hemen bir (airet) tekili ile onlarn bir ok adet-lerini aynen kabul ve takip etmek sayesinde, drt taraflarnsaran bu iptidai insanlar arasnda mevcudiyetlerini zorla veksmen muhafaza eyleyebilmilerdir. Dastanllarn reisi olanMurat beyle grmtm. Bunlarn kendi emellerinin evkinetabi olarak geindikleri sakin hayata, ve az ok bedii hislerekar Krtlerin nasl adavet (dmanlk - y.n.). beslediklerini buadamn dilinden dinlemelidir? [Soru iaretini biz koymadk..]Bu tasallutlar Dastanllar gerei gibi deitirmitir. Dier Da-stanllar iskan olunduklar baka mntkalarda, jDyle teekkl-ler ile kendilerini mdafaa edemediklerinden Krtlere malupolmular, kaynamlar adeta temessl etmilerdir (asimile ol-mulardr-y.n.). Bu (fenomen) nin vukuunu her yerde grp du-ruyoruz, Hatta (Erzincan)' gibi kuvvetli Trk muhitinde [bakn okuvvetli Trk muhiti ne..] Vilayet merkezinin geceleri ziyalar(klar - y.n.) grnecek kadar yaknnda bir ky ahalisi Krt-lerin tasallutundan, taaddisinden (zulmunden - y.n.) kurtulabil-

mek iin, (Krt) olmaktan baka are bulamamlardr. Bu ha-dise 20-30 sene evvel tamamlanmtr... Bunu Erzincan'da bilen-ler hal vardr. Eer sorarsanz size: (Mecidiye) kynn, (Ge-it) kynn Krtletiini sylerler... imdi isyan vukubulanmntkalarda kyler, (Gmtepe), (Beyaztaa), (Kzlkaya),(Karabulan) ilh. Hatt silerin resasndan (reislerinden - y.n.),(Kr Yusuf)un oturduu (Soluksu) gibi Trk isimlerimi tadk-lar halde buralarda bir tek Trk kalmamtr. (Z.Y. Cumhuri-

yet 18.7.930)

Geri bu itiraflarda, retici glerin gayet geri olduu bir .mntkada, insan kmelerinin nasl arabuk daha ilkel tekilatekillerine dndkleri de var. Fakat dikkat edilirse bu ekil de-itiri, srf bir sosyal bnye deitiriinden ibaret kalmyor.Krtlerin yalnz yaay tarzna uyulmuyor; ayn zamanda, oldu-u gibi Krt dilini ve kltrn benimseyi ve Krtlei kendinigsteriyor. Bu misaller Krt kltrnn ve zihniyetinin, oradaki

44


47/233

yaay tarzlarnn da sratlice yardm ile, ne kadar etkili oldu-unu yeter derecede anlatr. Ve bu zihniyet btn Krdistaniinde az ok nans farklar ile beraber, ortak ve geneldir.

Trk burjuvazisi Krtle kar iki eit tedbir kullanyor:1 skan siyaseti... 2 Tehcir (g ettirme - y.n.)'siyaseti...Rum ve Ermeni aznlklar stnde denenen ve Trk Burjuvazi-sinin epey istedii gibi dnen bu siyaset, Krtle kar tutuna-bilecek mi? Yani Kemalist burjuvazi Trkiye'nin te birine va-ran Krtl ortadan kaldrabilecek mi? Birinci tedbir, yani is-knla, btn himayelere ramen aksi neticeler elde edildiiniburjuvazi bizden iyi bilir. ark vilayetlerinde iskan edilen mu-

hacirler, hatt vilayet merkezlerine en yakn olan kylerde bile,ya Krtleip kayboluyor, yahut geldii yere kamaya mecburoluyor. Tehcir ve imha usullerine gelince: ilk olarak, memleketinte birini bir taraftan br tarafa kaldrp atmak ne mmkn-dr ne de burjuvazinin beklediini verir. kinci olarak ulu ortaimhaclk, bilhassa u kltr konusunu ilgilendiren nemli neti-celer vermektedir. Krt halknn cidden nesli boldur. Verdiikurbanlar, (...)20 Trkle kar ezilen bir Krtlk varolduu ka-naatini, tm Krdistan halk iinde genelletirmek, yaymak vederinletirmekten baka hi bir rn vermiyor. u-halde, Trkburjuvazisinin hakimiyet ve basksnn mddet ve iddeti ile do-ru orantl olarak Krtln zihniyeti ve kltr genileyecek vemtecanisleecektir. Krdistan halknn yle bir Krt kafasdeyii vardr ki, bu kafa ezildike byyen ve kesildike oalanmasal devlerinin balarna benziyor.

|V KTSAT BRL: Tarihi millet realitesinin tekili de-

mek, zel anlam ile bir memlekette kapitalizmin douu demek-tir. Fakat bugn biz o orak kapitalizm-ncesi dnyasnda deil,emperyalizm dnyasndayz. Emperyalizm ise deil kapitalizm-ncesi, deil kapitalizm, kapitalizmin de ryp, dalan velm safhasdr. Emperyalizmin bu zelliinin bir ifadesi de, ka-pitalist mnasebetleri erevesine smayacak kadar genive evrensel bir iktisadi an, tm yeryzn sarm olmasnda-

40 Bir kel ime okun am ad (y.n.).

45


48/233

dr. u halde daha meselenin somut iine girmezden nce, ay-da veya bir baka yldzda bulunmadna gre, Krdistan'nda yeryznde olduunu, yani biricik dnya kapitalist ekonomi-

si iinde saylabileceini kabul etmek gerektir. Meseleyi genel-likten ve soyutluktan ekip karrsak, bir memlekette milliyetmnasebetlerinin domas, pazar mnasebetlerinin o memleketlsnde genileyerek, gelgelikten ve orzlikten kurtulmasanlamna gelir. Krdistan'da egemen retim Jarz henz peder-ahi kapal ekonomi olmaktan kurtulmu deildir. Fakat, btngeri memleketlerde mterek olan bu vasf, Krdistan lsn-de geni ve olduka devaml pazar mnasebetlerinin domuolmasn reddetmez. Onun iin, byle pazar mnasebetlerininmevcut olup olmadn deil, nk vardr fakat Krdis-tan'a has, yani Trkiye'den az ok bamsz bir pazar mnase-betlerinin bulunup bulunmadn tesbit etmek kfidir. Krdis-tan'n kendisinin bamsz pazar mnasebetlerile Anadolu'danayr kaln bize aka gsterecek iki su gtrmez vak'a var:1 Kaaklk, 2 Gm para.

1 KAAKILIK: Gney hudutlarndaki bitmez tkenmez

apul sahneleri, gney hudutlarna Trkiye'den kaan Ermeni-lerin yerlemesi, gney hudutlarna yakn Hoybon Krt stikllCemiyetinin karargh kurmas, gney hudutlarnn bir kaakkarakollar zinciri ile kuakvari kuatlmas... te drt vak'a ki,Kemalist burjuvazi iin tarifi gayet kolay birer mesele: Vatanhyaneti! Fakat biz biliyoruz ki bireye svmekle, o ey yok edil-mi olmaz. Haydi 250-300 kiilik etelerle ikide birde Urfa ova-larnda, davarn, devesini, srsn hat altna gtren a-

pul sahnelerini, genel olarak kaakla zemin hazrlayan ke-if kolu taarruzlar sayalm. Fakat teki manevi taarruz taraf-n, Ermeni yurdunu, Krt istiklalini nereye balyacaz?Ya bu mthi ve sistematik kaakln kendisi niin? Hi p-hesiz btn bu sorgularn topuna birden cevap verebilecek olanu her yerde hazr ve nazr (...)21, Emperyalizmin Nusaybinhattn braktrmayan pazar. Ermeni ve Krt tahrikatlarna hu-

21 Yakla k sekiz - dokuz kelime okuna mad (y.n.).

46


49/233

dut boyunda (...)22 aldrtan pazar, Erzurum'dan ve Erzincan'-dan kalkp (.. .)23 kredi ile kaak alveriine gelenlerin kblesive czibesi pazar! Bu pazar Krdistan pazardr ve Krdistan

pazar bu pazardr. Kaakln en byk sebebi kim ve nedir?1 Kemalizm, 2 Krdistan pazar.

1 Kemalizm: Evet alacak bir ey yok. Kaakl enok kovalayan gibi, en byk davet eden de Kemaiizmin ta ken-disidir, Cumhuriyet burjuvazisinin tezadlar bir deildir. pa-zar tekelci ve tefeci sermayenin kurbanlk koyunu haline geti-ren ve bu mthi buhran yllarnda, dnyann hi bir yerinde g-rlmedik derecede yksek tekelci fiyatlar halka dayatarak ha-

yat ate pahasna eviren Kemalizm, kaakla en byk ye-mi hazrlayan bir sistemdir. Nitekim bunu bir komnist deil, biz-zat Finans Kapital yayn organnn en sunturlu ba makaleside itiraf eder: yle yaplmal ki, der, o kadar vasi (geni - y,n.)ve o kadar az mangalarla tahdit edilmi olan bir lkede, birhududun iki tarafndaki ahali, fiyata gayet baka baka hayatartlarna tabi olmamaldrlar. Yani itibari imendifer hattnnyrd ayn sahra zerinde kurulmu iki ky, mesel ekeri

biri okkas yirmi kurua, teki ise yetmi kurua yemeye mec-bur olmamaldr. [Yani Kemalizm Trkiye'ye hakim olmamaldrgibi bir ey...] Yoksa ne yaplrsa yaplsn kaaklk tedip edil-mek nedir bilmez kalacaktr. (Milliyet 10.12.931)

2 Krdistan pazar: Tabii Trkiye'nin btn hudutlarnniki tarafndaki ahali, fiyata gayet baka baka hayat artlar-na tabidir. Halbuki kaak ticaretin normal alveri derecesinegirdii ark vilayetlerinde buna sebep, sadece bir tek deildir.

Belli bal sebeplerin nnde, burjuvazinin o kadar geni, o ka-dar az mangalarla tahdit edilmi deyiinden de anlalacazere, Krdistan pazarnn, Anadolu'dan ziyade tabii ve tari-hi sebeplerle Suriye'ye bal oluu gelir. Faraza: a) Trablus, Ni-zip, Besni, Malatya; b)' Saraypnar, Suru, Urfa, Siverek, Ela-z; c) Resulayn, Viranehir, Diyarbekir, Osmaniye, Palu, Ki,

17 Bir kelim e okun ama d ( y . n . ) .18 Bir kelim e ok un am ad (y.n.).

47


50/233

Erzincan... ve ilh. yollar ile ta Karadeniz yaylalarna* (belki ora-dan stanbul'a) ve Erzurum, Kars yaylalarna, Van glnn te-lerine kadar sistematikman ileyen kaaklk, kervanlarn yz-

yllardan beri getikleri yerlerden geirmekten baka bir i yap^myor. Cumhuriyet burjuvazisi, Fevzipaa - Diyarbekir hattylaErgani Bakr Madeni irketini sevindirdii kadar, kaakl dayerindirmek ve btn ordularnn tedip seferlerine, seyyar, sa-bit jandarma ve it srs gibi milis kt'alarnn imha terrneramen, henz yabancs ve uza kald Krdisfan pazarnfethetmek istiyor. Kaaklar tefrikasnn yazcs diyor: Fa-kat (...) i4 Trk demiryolu, son bir sene zarfnda (...)25 kaakl-

a olduka bir ket vurmutur. Trablus, Nizip - Besni yolu ile enok kaan Malatya'ya sokard. Malatya demiryolu, Malatyapazarnda kaa tahdit etti. ark'a giden demiryollar kaak-la, fesatla kar ekilmi bir kltr. (Nair Hakk, Ka-aklar, Milliyet 24.2.931)

Bu kl Krdistan pazarnn geleneksel ve tabii balarnne dereceye kadar kesip atacak? Bunu zaman gsterecektir.Hatt gsteriyor bile. Hususi kaaklk mahkemelerine, gmrk

ordularna ramen, burjuva basnnda anl bir zafer gibi bir haf-tada, falan yerde u kadar kaak eya msadere edildii ker-vann yrdn gsteriyor:

CENUPTA YAKALANAN KAAKILAR VE KAAK EYA

Ankara 8 (A.A.) Bu ayn ilk haftas iinde gmrk mu-hafaza kt'alar tarafndan Cenup hududumuzda 40 kaak vqk'as

takip edilmi ve 4 yaral, 43 kaak yakalanmtr.

* Dier tar aft an Suriye'den Ayntapl larn vesairenn ok fazla miktarda kaak e yaithali gmrkl maln satn tamamen durdurmutur. Bu vaziyet karsnda tUc-car akn bir hale gelmitir. Kaaklk o kadar oalmtr ki, buras adeta birtransit merkezi halini almtr. Halep'den getirilen mallar, Sivas, Zile, Tokat, Mer-zifon, Niksar kaaklar tarafndan o havaliye ve Samsun ve Erzurum'a kadargetirilmektedir. Kaaklk yznden Haleb'e kaaklar tarafndan hergn bin-lerce altn arlyor. Buna mukabil ihracat yaplamyor. (Ali Nihat; Elbistan'daVaziyet-i ktisadiye, Cumhuriyet, 22.11.930).

24 Bir kelime okunamad (y.n.). ^25 Bir kelime okunamad (y.n.).

48


51/233

Bu vak'alarda be bin kiloya yakn kaak gmrk eyas veotuz bin adet sigara kd, silah, otuz drt kilo esrar, krkhayvan elde edilmitir. (9.2.933)

FEVZPAA'DA YAKALANAN KAAK EYA

Fevzipaa 24 Halep'ten kaak evya ile gelmekte olan20-25 kiilk bir kafile hudutta muhafzlarla msademeye tutu-mular Ve eyalar brakp kamlardr. lerinden bir tanesi ya-kalanmtr. Burada maazalarnda kaak eya bulunduran ikitacir hapse mahkm olmutur. (3.933)

Niin? nk biz, sosyal cihedlerln tabiata galebe alaca-

na inananlardanz; fakat, hele u anarik, kapitalizm dzenindeinsan iradelerini oyuncak haline getiren pazar mnasebetleri, he-le Krdistan gibi asrlk geleneklerine tabii kolaylklar temel yap.m bir mntkada, zannedildiinden fazla hkmn srdrecek-tir. Sonra, demiryolunun ektiini sun' kl ne kadar halis elik-ten olursa olsun, acaba ark vilayetlerine mesel Bursa ipe-ini, hi bir zaman kaak sun' ipein iki misli fiyatna olsun ta-yp getirebilecek midir? Hayr.

ark vilayetleri veya Krdistan etrafnda kopan iktisadi vesiyasi frtnalarda emperyalizmin hi mi rol yoktur? Bilkis pekbyk rol vardr. phesiz o kadar ucuza srlen metalar onunsrprodksiyonudur (retim fazlasdr-y,n.). Hatt emperyalizmyalnz stoklarn boaltmakla da kalmyor, kaak ticaretinin mer-kezlerini de sanayi teebbsleriyle ykseltiyor. Faraza Antakyave skenderun'da onbinlerce Ermeni'nin birletiklerini veyer yer mmur kasabacklar kurduklarn anlatan Ka-

aklar muharriri: buralar hududa uzaktr, (...)

28

Fakat kaakmal ileyen tezgahlar buralara kurulur (N. H. Milliyet 18.12.931)Bol bol yetitirilen metalarn kaak depolarndan hudut boyun-daki askeri garnizonlar arkasnda emniyet altna alan emper-yalizmdir. Gney imendiferlerine harl harl kaak mal tata-rak zenginleen emperyalizmdir. Karlk olarak Trk mallarnagayet ar gmrkler ve nakliye tarifeleri basarak, ktlk eken

40 Bir kelime oku nam ad (y.n.).

49


52/233

Suriye'ye Trk buday yerine Amerikan buday yedirten, yineemperyalizmdir. Misallerini hep burjuvazi versin: Cenup treni,kaak tayan, kaak ticaretinden kazanan bir hat oluyor.(N. H. Milliyet 24.2.931) Saraypnar istasyonunun meydan,yzlerce buday uval ile dolu idi. Suriye budaya, ekmeemuhtat. Fransz idaresindeki Cenup demiryolunun Trk ziraatmahsulun ok pahalya tayan tarifesi, gmrklere konanar rsum, Trk maln Suriye'ye sokmamak iin bir duvar r-mtr. Oradaki komisyoncular bu ac vaziyetten teessrle bah-settiler. Suriye ekmeini ta Amerika'dan getiriyor, fakat komumaln yiyemiyordu. (N. H., Keza) Fakat emperyalizm, daimaemperyalizmdir.. Onun kainatta hedefi, legal - illegal apuldur.

u halde, bu yanp yaknmalar niye?.. Burada ibretle grlecekolan mesele emperyalizmin talan deil, onu bilmeyen yok; butalann Krdistan hudutlarnda niin bu kadar elverili zeminbulduudur. Bu niinin iki sebebi var:

A) Manevi (siyasi) sebep: Trkiye'de genel olarak kapitalistdzeni ve zel olarak bu dzenin Krdistan'daki basks, kaak-ln ideolojik ve psikolojik hakl karln gerektirir. Gerek-ten de Trkiye'de dzen kapitalizm olunca, Krdistan'llarn da

Bat vilayetlerindeki burjuvalar gibi fazla kr peinde komasn-da ayp veya gnah aranabilir mi? Sonra Krdistan'da her-gn eitli ve kanunsuz evet burjuva kanunlarnn bile lega-litesi dnda soygundan ve apuldan baka yapt hibir eyyokken, bu ezilen mntka nfusundan Cumhuriyet burjuvazisininmenfaatlerine balta vurmak hrs ve arzusu nasl silinebilir?Vatan hyaneti gzel... Fakat bu Garp vilayetleri burjuvala-rnn malikanesi demek olan vatanda, genel olarak ark vi-

layetlerinin teb'a ve kul yerine konulmaktan ve hakaret gr-mekten baka ne mevki ve menfaati vardr? Onun iin Kaak-lar yazcsnda okuyoruz: fakat bugn Ermeni Resulayn,kaak kullanmay bir vatan hyaneti telakki etmiyenlerin yzn-den byd, byd. Bu kaak oca da, bugn 350 dkkanl,yle byle iki yz evli bir l kasabas oldu. (N. H. gene; Mil-liyet 25,12.931) Gerekten yazc, burada bilerek veya bilmeye-rek, Krdistan halkndaki. ark vilayetlinin kafasnda ve yre-

50


53/233

indeki fikriyat ve ruhiyat okumu oluyor. Bir ark vilayetlikaak kullanmay bir vatan hiyaneti deil, belki bir intikamborcu, bir alma farzediyor. Nitekim, yakalanm bir kaak

hakknda, u satrlar izitiriliyor: Satt maln %50 sini de-yerek almt. Korkusu yoktu. Gene dnse kendisine kredi aar-lard. Fakat bu sefer naslsa tutulmutu, kaaklk anna, ka-aklk erefine leke srlmt. Dikkat! Yani ark vilayetli,kaakl ihanet deil bir an ve eref sayyor. Artkbol bol dua edebiliriz. Viranehir'li kaak btn memleketiviran etmek iin her seferinde 40 altn, 50 altn alarak vatannahyanet ediyor, bunu ne gnah, ne ayp sayyordu. [Makyave-

list siyasetin nerelerinde emekliyor bu kk burjuvack?..] Biznce bununla, bu fikirle mcadele edeceiz... (N. H., Keza)Halbuki tamam bir buruvazinin, hele Kemalist burjuvazinin

asla mcadele edemiyecei, etse bile daima apa oturacaey, tam bu fikir deil midir?

B)' Maddi (iktisadi) sebep: Hep yukardan balyoruz. ncemanevi ve siyasi sebepten bahs ettik. Bu (...)2/ bir slup. Yoksazaten byle sebeplerden bahsedi bile, onlar izah edecek tarihi

maddeci temellerin bulunduunu gstermekten baka bir eyifade etmez. ark vilayetlide niin byle bir Hyanet-i vataniyehareketini an ve eref bilen ideoloji ve psikoloji yaylm-tr? Bu boaz sklan bir insann haleti ruhiyesi olduu kadar,gbek ba kesilen bir ocuun tepreniine de benzer. Bu ruh-sal durumun bir derin amili de, ark vilayetlerinin bamsz Kr-distan pazar oluuhdadr. Bunu bize burjuva dili ile syleyecek,biri Krdistan'n en Garb, tekisi en ark mntkalarna ait iki

misal:Garp'dan misal: Elbistan'da vaziyeti iktisadiye: memleke-

tin vaziyeti iktisadiyesinin alm olduu ackl halini arzetmekisterim. Elbistan [ark vilayetlerinin en Garb' olan Mara'n enkuzey noktas] hububat bol ve Suriye'ye yapa, davar, de-me tabir edilen kilim ve bir ok mevad iptidaiye (ilk madde -y n.) sevk ve ihra eden, olduka mhim bir kasabadr. Buras

40 Bir kel ime ok un am ad (y.n.).

51


54/233

evvelce bilumum ithalatn Halep'den celp ederdi. Harb i umu-miden sonra stanbul ve Mersin'cten ceibetmee balamtr.(Ali Nihat: Elbistan'da..., Cumhuriyet; 22.11.930)

ark'dan misal: Eskiden skenderun, ta Van'a kadar ark'-n iskelesiydi. Bugn demiryoluyla Malatya'ya bal olan Mersinona rekabet ediyor: fakat skenderun bugn bizim iin kaaklimandr. (Nait Hakk: Hudut boyunda Kaaklk. Milliyet18.12.931)

Bu iki misal bize Krdistan pazarnn, hl Anadolu'dan ayrmahreli bir vahdeti temsil ettiini gstermez mi?

Yunus Nadi efendi, emperyalizmden hudut ahbapl ve

hsnniyeti grdk m diye sorduu bir ba makalesinde:imdiye kadar hayr diyor, Mandater Fransa ile akdolunanmukavelede sarahatle kayt ve taahht edilmi olmasma ra-men, hayr. Bilakis, kaakln ve emniyetsizliin resmi ellerletevik ediliyor gibi olduunu forzettirecek bir vaziyet muvace-hesinde bulunmaktan kurtulamadk ve kurtulamyoruz. Fakatdaha aada emperyalizmin niin bu teviklerinde muvaffakolduunu, farknda olmadan azndan karyor: Trkiye'den

kp gitmi olan Ermeni mltecilerini Trk hudutlar boyuncasralamaktaki maksad, her eyden evvel dostane telakki etme-ye imkan var mdr? (Cenup hudutlarmzn arkasnda neleroluyor. Cumhuriyet 18.12.931)

Yani emperyalizm, kaak karakollarn Trk hudutlarboyunca sralamak iin hereyden evvel mevcut maddi vazi-yetten ve unsurlardan istifade ediyor. Gerekten, dikkat edile-cek olunursa btn kaaklk sistemi, hep Krdistan'n eski

kurtlar tarafndan grlr. MisaHer:Sryani Mardinli (ark vilayetli) Yorgi, burann (Meydan

Akbez'in) ba kaaksdr. Halep'deki garnizonun mteahhididiye tannr. stihbarat ileriyle de oka alkadardr, derler(N. H. Kaaklar Milliyet 18.12.931) Yani eski Krdistan'l.imdi Krdistan hududunda kaaklk ederken hem mteahhit-lik, hem casusluk eklinde emperyalizmle el eledir.

Arap pnar haftada onbe vagon kaak sarf eder. Bu krl

52


55/233

srm noktasn nce (...)s (O'nhannis Tayan) kefetmitir. BuSuru'da [yani Urfa ark vilayetinde] doma Ermeni, eski Ta-naklardan. Dayand ete sermayesinden istifade ederek veilh... (N. H., Keza Milliyet 24.12.1931)

Kulhac ve Arslanta, Serap pnarnn tali depolardr. Kul-hac'da Melik Ahmet ve Hain Bozan, Arslan Ta'nda Hro buErmenilerin vastasdr. Bunlar bizim topraklarmzdaki akraba-lar vastasyla oka kaak sokmulardr. (gene) Trkiye ha-ritas iinde adamca yaamaa mecbur tutulan babalan bra-him paa denen mehur akinin [demek ki taradan da mehuraki yetiirmil] devrini Cumhuriyet zamannda da yaatmasnamsade edilmitir. (...p aireti sergerdelerinden Halil ve ave-nesi burdaki Ermeni kaaklanle el ele ve babaadr. (GeneMilliyet. 25.12.931), Mardin'li eyh-l Buruz, Viranehir'li Agopolu kr, Viranehir'li Miro, tenekeci Bogos, Mardin'li -(...)3U,Lice'li Hao, Halep'li Ebu Ahmed, burann en maruf kaaks-dr [buras ta Erzincan'a kadar mal srer (...)31 (Gene) Bir Ha-lepliden maadas Krdistan'l... Akakale'nin hakimi ba kaakEkber Ekberyan'dr. Byk sermaye, geni kredi bunun elinde-dir. Akakale, Urfa'dan [ark vilayetinden] kaan Ermenilerin,

etelerin, Suriye'nin drt bir tarafnda toplanan Tanak dkn-tlerinin makamdr (karargahdr - y.n.). (Keza, N. H. Milliyet27.12.931)

Emperyalizmin siyaseten durgun grnd gnlerde, ikti-saden ve sistematikman kulland imknlar: 1 Bamsz Kr-distan pazar, 2 Bu pazarn eski messirleridir. Bizim bu en-teresan manzaradan karacamz netice, ne Kemalizmiri nasl

bir kapanda kuyruunun kstrlm olduu, ne emperyalizminskenderun ve Antakya'y elinden brakmakla Cumhuriyet burju-vazisine oynad oyun ve aradaki kr d deil, sadece ukonumuzu ilgilendiren eden vak'adr. ark vilyetleri ekonomik-man bamsz bir pazardr. Yahut Trkiye'den ziyade ve Ana-

28 ki kelime oku namad (y.n.).29 Bir kelime okunamad (y.n.).30 Bir kelime okunamad (y.n.).3' Bir kelime okunam ad (y.n.).

53


56/233

dolu'dan fazla Suriye ile baldr. Bu pazar smren emperya-lizm, hatt gelfn alay eklindeki mahfelerle* kaak eya sokma-nn hnerini, yni mahalli erait ve mnasebetlerin cn, cc-n bilen Krdistan pazarnn eski millerini kullanyor.

2 GM PARA: Kaaklk denilen perdenin arkasndanasl Krdistan iktisat birliini temsil eden bir bamsz pazarmnasebetlerinin tepkisi gizli ise, gm para tekerleklerininstnde yryen de, ark vilyetlerinin kendine has deiimmnasebetleridir. Bu gm para realitesi, biraz da pederhekonominin kapal ve defineci zellii ile ilgilidir. Fakat esasenark vilyetlerinin gm paras, ark vilyetlerinin kaakl-ndan kl kadar ayrt edilemez. (Kaaklk + Gm Para =ark Pazar) z, Krdistan'n iktisad dininin teslisinden(znden, y.n.) baka birey deildir. u halde gm para vak'asna deerken ve (...)32, bu vahdetsi temsil eden teslis -znn bir kesine dokunmu olmaktan baka bir ey yapmyo-ruz. Bamsz ark pazar Ruh ise, gm para onun somutoludur. Kaaklk ta, bu oulun u fani dnyadaki douu-dur. Onun iin, kim ki Kaaklk der: Gm Para_der ve arkPazar der. Elbistan'n kaak ve Suriye'ye srmszlk yzn-den alm olduu ackl halinde'n (...)ss balyan, hemen g-m paray syler: Elyevm (hl, y.n.) burada dier cenup vi-lyetlerinde olduu gibi maden para tedavl etmektedir. (AliNihat; gene, 22.12.930). Krdistan pazar, deta tabi birtepkiyle Kemalizm'in Allah'n, yni Cumhuriyet parasn hudut-

* Urf a'y iyi tan yan bu hinle r bura nn byk servet ini emmek iin her hileyi d-nmlerdir.Birka ay evvel, Urfa'nm Harran kaps nnde bir gelin alay grlr. Telli pul-

lu bir deve, zerinde bir mahfe, etrafta kalabalk.Bu mua zza m gelin alay me rasi mle Ur fa' ya girerke n, bir zab ta memur unun g-zne cenuptaki Ermenilerle ok temas olan bir kaak ua da arpar. Polis,aralarna sokulur, mahfeyi tetkike balar. Kaaklar yakalanacaklarn anlaynca,her biri bir tarafa kaarlar.Gelin ve devesi orta da ka lr . Babo le dnen deveyi yaka lar lar. Btr de negrsnler?Allayp pullayp memlekete soktuklar gelin, kaak ot ipek, kaak bez, kaaklavanta, Kaak kauuktan baka birey deilmi. (Nalt Hakk: Kaaklar, Mil-liyet, 27.12.931).

32 Bir kelime okunam ad (y.n.).33 Bir kelime okunamad (y.n.).

54


57/233

larndan ieri uratmyor., Ve hatt hudutlar dnda brle koval-yor. (...)34 Kinatn Trkln ispata kalkan ve sonra Trk-l, karki dalarla birlikte yarattna inanan Kemalizm, mem-leketin yarsnda hl Sultanlarn turalarile ssl Kuru veMecidiyenin tannmasn, on senelik atp tutmalarna ramen,bugn grmezlie gelmekten baka trlsn yapamyor. Kr-distan iinde, Cumhuriyet burjuvazinin ve onun bekisi Kemaliz-min nasl bir ecneb sayldn, en sdk kulu tiraf etsin:Malmdur ki, hudut vilyetlerimizde ve umumiyetle eski arkAnadolu havalisinde altn, mecidiye ve bunlarn aksam tedavlediyor. Evrak' nakdiyemizin adna buralarda not diyorlar ve

tpk ecneb dvizi gibi yabanc ve hususi bir muameleye tbitutuluyor. Btn alveriler macfen para zerinden oluyor.(Siirt Mebusu Mahmut; Milliyet, 18.5.932).

34 Yakl ak yedi - sekiz kelime ok unam ad (y.n.).


58/233

b) Sosyal Mnasebetler ve

Kyllk

SINIFLAR

ark vilyetlerinin namuslu* bir istatistiini bulmak hayal-dir. Bununla beraber, burjuva basnn verdii rakamlara gre(Milliyet, 7 1.931), son nfus saymnda, ark vilayetlerinde 2.673bin 478 kiide 1.798.888'ine mesleksizler veya meslei mehulolanlar deniliyor. ark vilyetleri nfusunun % 67,60'nt (yni2/3'sinden fazlasn) tekil eden bu kategori iinde, hi phe-siz btn mevcut snflarn ant ve dkntlerinden tortulam

dclass 1er nemli bir yekn tutar. Bunlar arasnda eri o-11

hanlktan artm, serserilemee kadar varm, yar dilenci, yarlmpen unsurlar ekseriyeti tutar. Bankas'nn idare heyetireisi, Trabzon-ran transit osesinden bahsederken, KemalistHalk demagoklarna has olan suret'i haktan grn ile,ark vilayetleri halkn yle tasvir ediyordu :

Bu yol yle bir mntkadan geecek ki, onun halk bugn i-siz, gsz ve muzdarip, mukadderatna intizar vaziyetinde bu-

lunuyor. (Milliyet, 21.2.932). te ark vilayetleri nfusununbu te ikisinden fazlasn tekil edenlerin iinde ou (biz di-yelim nfusun yarsna yakn, siz deyin yarsndan fazlas) buisiz gsz ve muzdarip, mukadderatna intizar vaziyetindeolan insanlardr.

Bir ihtill kyametinde olumlu rolleri kadar ve belki dahaok olumsuz rol ar basabilecek olan ve sanayi isizlerindenfark, ilkelliiyle tam lmpen proletaryadr, ounluunun

56


59/233

ehirde deil de, krlarda dank bulunmasile ayrt edilebilecekbulunan bu zmreye bu kadarck iaret etmekle yetineceiz.Bu, srf isiz, gsz ve muzdarip insanlk, phesiz, sosyal

kkleri asla derinletirilmemi olan mahall ayaklanlarda veisyanlarda, gayesiz ve disiplinsiz brakldklar nispette, boz-guncu roln oynamtr. Elle tutulur gayeli ve demir disiplinlibir sosyal devrimde bile, bu zmreler, dank kylden okdaha gdlmesi g bir anari unsuru olabilir.

Biz, ark vilyetlerinin retim sreci iinde aktif rol oy-nyan unsurlara gelelim. Yine burjuvazinin verdii rakamlaragre, bir meslek sahibi gsterilen zmrelerin yeknu 873.673

kii olarak gsteriliyor. z nfusu temsil edenleri bunlar saya-cak olursak, bu yekn iindeki snf ve zmre blnleri y-le ayrlyor: 1 Ziraatlar: 753.406; 2 Sanayi erbab:37.453; 3 Ticaretle megul olanlar: 33.404; 4 Muhtelifmeslek erbab: 25.228; 5 Serbest meslek erbab: 6.689;6 PTT'ciler: 7.646; 7 Memur: 9.847; 8 Hkimler:917'dir.

Bu rakamlar snf mnasebetleri bakmndan tasnif edile-

cek olursa, u neticeler elde edilir: 1 Kyllk, 2 tekisnflar ve zmreler.. Ve bu iki cephenin karlamasnda, Ky-lln (Ziraatlar) deta yekpre ve yce bir kitle hlindeykseldii ve tm nfusun % 86,24'n kaplad anlalr. arkvilyetlerinin onda dokuzuna yaklaan bu byk ynn gz-den geirilmesini biraz daha aaya brakarak, burad onakar koyduumuz teki snf ve zmrelere bakalm. Bunlariinde balca u zmreler var: 1 ehir ve kasaba kk-

burjuva, 2 Tefeci, ticaret s

Documents

Kıvılcımlı - (Şark) - Birinci Baskı (Orijinal Dil)