Lekovi Vo Ginekologijata i Akuserstvoto

9 ЛЕКОВИ ВО ГИНЕКОЛОГИЈАТА И АКУШЕРСТВОТО

Одговорен уредник: проф. д-р Васил Илиев

Автори: проф. д-р Васил Илиев асс. м-р Руменка Петровска (фармацевтски препарати)

СОДРЖИНА

1. Лековипротиввагиналниивулварниинфекции 3622. Утеротоницииутеростиптици 3703. Утерорелаксанси(токолитици) 3744. Инхибиторинапролактинот 3765. Контрацептивнисредства 3776. Стимулаторинаовулација 3867. Супституционатерапија 392

374 Фармакотераписки прирачник

1ЛЕКОВИ ПРОТИВ ВАГИНАЛНИ И ВУЛВАРНИ ИНФЕКЦИИ

А. – ФУНГАЛНИ ИНФЕКЦИИ Кандидијазниотвулвитисможедасетретирасолокалноаплицирањекремовино,речиси,сегогашипостојаноепридруженсоистовре-менаинфекцијана вагината, којаисто такатребадасетретира.Вагиналнатакандидијаза,главносетретирасоантфунгалнивагиналетииликремовикоисеинсертираатвисокововагината(вклучи-телно и за време на менструација). Корис-тењетонапрепаративоформанаединичнадозанудипредност,доколкупропуштањетонатерапискиоттретманепроблем.Можнаепојаваналокалнаиритацијаприаплицирањенавагиналнитеантифунгалнипрепарати.Имидазолските препарати (клотримазол,еконазол, фентиконазол и миконазол) сеефективни при кратки курсеви на третманод3до14дена,возависностодкористени-от препарат. Вагиналното аплицирање пре-паратиможедасезаменисоантифунгалникремови за постојниот вулвитис, како и затретман на други суперфицијални локациикадештоеприсутнаинфекција.Нистатинот претставува етаблиран анти-фунгаленпрепарат.Еднаилидвевагиналетисеинсертираатвопериодод14до28ноќи;можедасекористикремвослучаисовул-витисилизадругисуперфицијалнилокациикадееприсутнаинфекција.Оралниоттретманнавагиналнитеинфекциисофлуконазолилиитраконазоле,истотака,ефикасен;оралниоткетоконазолеасоцирансофеталнахепатотоксичност.

РЕКУРЕНТНА ВУЛВОВАГИНАЛНА КАНДИДИЈАЗА. Можностаодрекурентностособеноеизра-зенаприпостоењенапредиспонирачкифак-тори, какоштосе антибактериска терапија,бременост, diabetes mellitus, користење наорални контрацептиви. Присутни жариштанаинфекција,истотака,можедадоведатдореконтаминација,порадиштоитиетребадасе третираат; овде спаѓаат другиделовиодкожата,какоштосепрстите,заноктициипа-покот,какоигастроинтестиналниоттрактимочниотмеур.Истотака,ипартнеротможедаеизворнареинфекцијаи,доколкупостојатсимптомикајнего,требадасетретирасоан-

тимикотичникремовиистовременосопаци-ентката.Можедаимапотребаодпродолжентретманпротивcandidaидо6месецикајре-курентнавулвовагиналнакандидијаза.Некои од препорачаните препарати содр-жат:•флуконазолperos100mg (какоединичнадоза)секојанеделавотекна6месеци•клотримазолвагинално500mgвагиналети(какоединичнадоза)секојанеделавотекна6месеци•итраконазолperos400mg(како2поделенидозидневно)секојмесецвотекна6месеци

CLOTRIMAZOLE (КЛОТРИМА–ЗОЛ)Состав:дериватнаимидазолот.Дејство: клотримазолот е антимикотик соширок спектар на дејство против дерма-тофитите, квасните и други габички. Тој јаинхибира синтезата на ергостеролот, глав-натасостојкавомембранатанаклеткатанагабичката. Со инхибирање на создавањетоергостерол се предизвикува структурно ифункционалнооштетувањенацитоплазмат-скатамембрана.Освен антимикотското дејство, клотрима-золотдејствуваиврзTrichomonasvaginalis,грам–позитивните бактерии (стрептоко-ки, стафилококи) и врз грам–негативнитемикроорганизми (Bacteroides, Gardnerellavaginalis).Индикации:кандиденвулвитисикандиденбаланитис,колпитиспредизвиканодгаби(задругитедерматомикозивидиводелотзале-ковиводерматологијата)Контраиндикации: пречувствителност наклотримазоли/илинацетостеарилалкохол,кајдецадо3–годишнавозраст(бензилалко-хол).Кај пречуствителност на цетостеарилен ал-кохолможедасекористираствор.Несакани дејства:реткосејавувааткожниреакции(печење,боцкање,црвенило)Дозирање и начин на употреба: препара-тот,вообликнакремкојсодржиклотрима-зол,сенанесувавотенокслојисевтрива2до3патидневноназаболенотоместо.Обич-ноепотребносамомалоколичествонакремзаповршинаголемаколкудланка.Важноекремотдасеупотребувадостатнодолго.Траењетоналекувањетоеразличноизависиод опсежноста и од локацијата на заболу-вањето:–кајкандиденвулвитисибаланитис..1до2неделиКремотебезмирис,лесносемиеинебоја-дисува.Мерки на претпазливост: употребата во

375Лекови во гинекологијата и акушерството

првите три месеци од бременост е инди-циранасамопосоветналекар.Завременабременост не се препорачува употреба наапликатор. Трудниците можат да се леку-ваат со вагиналети. Експерименталните иклиничкитеиспитувањанедаваатподатокзаштетнодејствоврзмајкатаиливрзплодотвотекнабременост.Воначело,препаратикоисодржат клотримазол треба внимателно дасеприменуваатвопрвите3месециодбре-меноста,иаконеманикаквиподатоцизате-ратогеноилизаембриотоксичнодејство.Воподните4–6неделиодбременостапосебновниманиетребадасепосветиналекувањетонародилнитепатишта.Кајвулвитисиколпитисморадаселекуваипартнерот.Вагиналниот крем може да ја намали ефи-касностанапроизводитеодлатекс(кондом,дијафрагма)когасенанесуваоколуполови-теоргани.Овадејствоекраткотрајноитраесамозавременалекувањето.Дозирање и начин на употреба:вагиторија-таиливагиналнопткремтребадасевтиснештоподлабокововагината.Најдобропритоапациенткатадалежинагрбсомалкусвитка-нинозе.Лекувањетонесмеедасеспроведу-вавотекнаменструацијаитребадазавршипред тоа да почне. Кај акутни/бавнадичниинфекции, во тек на бременост/спречувањена неонаталната инфекција, при рецидиви-рачкиинфекции,доволнаееднократнадозаод0,5gклотримазолвообликнавагиналета.Кајрецидивирачкиинфекции,кајинфекциисопоизразениклиничкизнаци,кајинфекциисоCandidaglabrataикајмешаниинфекции,потребно е тридневно лекување со вагина-лети со содржинана клотримазол од 0,2 g.Секојавечер,вотекотнатридена,болнатастава што подлабоко по една вагиналета.Кај пациентки со сува вагинална слузница,односно со мала вагинална секреција, сепрепорачува користење на вагинален крем.Тривечерипоредпациентктаистиснувапоеднополнењенаапликаторот(приближно5g)штоподлабокововагината.Аколекаротсмета дека е потребно, лекувањето може идапродолжи.Присекојаприменатребадасеземеновапликаторзаеднократнаупотреба.Готови лековиCANESTEN 1–КАНЕСТЕН1(Bayer),ва-гиналети0.5g,крем2%клотримазолCANESTEN 3 – КАНЕСТЕН 3 (BayerPharma),вагиналети0.2gклотримзол.CANESTEN 3/CANESTEN COMB–КА-НЕСТЕН3/КАНЕСТЕНКОМБ(BayerPharma),вагиналети0.2g,крем1%клотри-мазол.KANSEN–КАНСЕН(Zdravlje),вагиналети

0,2g,крем2%клотримазол.

ECONAZOL (ЕКОНАЗОЛ)Состав:дериватнаимидазолот.Дејство:еконазолотимасилнофунгициднои антибактериско дејство. Фунгициднатаактивност се манифестира кај фунгите коинајчестодоведуваатдокожниимукозними-козикајчовекот,какоштосе:дерматофити-те,кандидаидругиквасници,актиномицети,питироспорумидр.Еконазолотпокажуваибактерицидно дејство на грам–позитивнитебактерии.Индикации:вулвовагиналнимикози,флуориколпитиспредизвиканиодгабички.Пора-дибактерициднотодејствоеиндициранкајгабични инфекции комплицирани со супе-ринфекцијаодграм–позитивнибактерии(задругите дерматоми–кози види во делот залековиводерматологијата)Контраиндикации: пречувствителност налекот.Интеракции:несепознати.Несакани дејства:реткосејавуваблагери-тем на кожата. При примена на вагиторииможедасепојавипруритус.Мерки на претпазливост: третманот нетреба да се прекинува во тек на редовниотменструален циклус. Во тек на бременост(особеновопрвитетримесеци),лекотможеда се применува само по препорака на ле-кар.Дозирање–крем–двапатидневносенанесувавоте-нокслојнаболнотоместоилесносевтри-васопрстите.Лекувањетотребадатраедоцелосноисчезнувањенапромените;– вагитории – за време на три/шест подо-вателни дена, пред спиење, да се аплицирапо една вагиторија длабоко вагинално. Попотреба,терапијатаможедасепродолжи,соуштетри/шествагитории,вонареднитетри/шестденаилипопаузаод10дена.Готови лековиECALIN–АКАЛИН (Јака 80), вагитории150mg,крем1%еконазол.

METRONIDAZOLE (МЕТРОНИДАЗОЛ)Состав:дериватнанитроимидазолот.Дејство:метронидазолотлесносересорбираодцреватаисеизлачуваречисинепроменетпреку урината. Преминува преку крвниотоптокнапостелката.Метронидазолотеизвонредноефикаснотри-хомоницидно средство. За разлика од дру-гите трихомоницидни средства, дејствуваи


по орална примена. Поради тоа особено епогодензаупотребанесамокајженитетукуикајмажите.Иакоевоупотребаповеќеод15години,несеопишанирезистентнисоевиод Trichomonas vaginalis на метронидазол.Освен тоа, метронидазолот има амебицид-нодејствокајинтестиналнаикајхепаталнаамебијаза,какоипротивинфекциипредиз-виканиодLambliaintestinalis.Специфичното дејство на метронидазолотпротив наведените протозои е последицана редукцијата на неговиотмолекул во ор-ганизмот на протозоите. Продуктот илипродуктитенаовааредукцијасе,веројатно,одговорнизанивнотоизумирање.Метрони-дазолот претставува специфично бактери-цидносредствопротивразниисклучителноанаеробни бактерии кои имаат клиничкозначење. Аеробните и факултативно анае-робнитебактериине сеосетливинаметро-нидазолот.Индикации:•вагинитис,уретритисициститиспредизви-каниодTrichomonasvaginalis;

•амебијаза:интестиналнаихепатичнафор-ма;•ламблијаза;•инфекциивокоиедокажанаилисуспект-на улогата на анаеробните бактерии, осо-бено инфекциите во врска со Bacteroides,Fusobacterium,Eubacterium,Clostridium,ана-еробнитестрептококиидр.;•септикемии,бактериемии,церебраленапс-цес, некротизирани пневмонии, путриденплевритис,постпуерпералниипостабортал-ни инфекции, пелвични апсцеси, пелвиченцелулитис, постоперативни хируршки ин-фекцииводигестивниоттрактивогинеко-логијата,какоикајдругиинфекциипредиз-виканиоданаеробнибактерии;• Кронова болест, хемороидни тромбози,acnerozacee,варикозниулцери,декубитусниулцери,инфициранидијабетичкиартериопа-тии;• превенција кај постоперативни инфекцииво хирургијата на колон, ректум, апендиксиливогинеколошкатахирургија.

Дозирање и начин на употреба

КајинфекциипредизвиканиодTrichomonasИнфекции со tricho-monas:

жени 2х1таблетаод250mgнаден,наутроинавечер,и1вагиторијасекојавечер(вотекна10–20дена)

мажи 2x1таблетаод250mgнаден,наутроинавечер(вотекна10дена),или3x1таблетаод250mgнаден(вотекна7дена),или2gеднократнадоза(8таблетиод250mgили5таблетиод400mg)

Акокаједенодбрачнитепартнерипостоиинфекцијасоtrichomonasvaginalis,лекувањетосеспроведувакајдватапартнера.Кајамебијаза:Акутни интестинални облици

2gнаден(4x2таблетиод250mg)вотекна7–10дена

Хепатични облици на амебијаза

2,5gпрвиотден(5x2таблетиод250mg),аследнитеденови(4x2таблетиод250mg)

Дозирање кај деца 40mg/kgнаденКајамебијазата,Flagylможедаседаваивопоголемидози,односно1–2таблетиод400mgтрипатинаден.Кајламблијаза:Возрасни 2x1таблетаод250mgнаден(вотекна5дена)Деца 2x½до1таблетаод250mgнаден,возависностодвозраста(вотек

на5дена)КраткотрајнотолекувањесопоголемидозиFlagyl кај ламблијазатаизнесува4 таблетиод400mgеднашнаденвотекнатридена.Кајанаеробниинфекции:КуративентретманВозрасни

деца од5до12години 5mg/kgнасекои8часа

помалиод5години


Се препорачува таблетите да се земаат сомалкуводазавременајадење.Контраиндикации: не постојат апсолутниконтраиндикации. Сепак, метронидазол нетреба да се препишува на трудници во пр-вите три месеци од бременоста и за времена лактацијата, освен ако лекарот не сметапоинаку.Болестинакрвтаинацентралниотнервенсистем.Несакани дејства:лекотдобросеподнесу-ва.Вотекнатерапијатаможедасејавига-дење,повраќање,вртоглавица,металенвкусвоустата.Приподолгоземањенаметрони-дазол забележанисе транзиторнипојавинапериферни невропатии кои исчезнуваат сопрекинувањетонатерапијата.Поголемидозијаоштетуваатсперматогенезата.Кајпациен-тикоивотекотнатерапијатакористатиал-кохолнипијалацинастанувавазодилатацијаво емотивната зона, мачнина и повраќање,сличнокаковлијаниетонадисулфирам.Мерки на претпазливост:вотекотналеку-вањето со метронидазол не се препорачувадасеконсумираалкохол.Приподолготрајнаупотребаналекотсепрепорачуваконтроланакрвнатаслика.Метронидазолот јазголе-муваактивностанахепаринотинадругитеантикоагулантнисредства.Интеракции:приистовременаупотребанаметронидазоливарфарин,илидругиантико-агулантнилекови,требадасевнимавазатоашто метронидазолот го потенцира нивнотодејство.Несепрепорачуваистовременозе-мањеалкохолиметронидазол.Готови лековиFLAGYL –ФЛАЖИЛ (Алкалоид), таблети250, 400 mg, вагиналети 500 mg метрони-дазол.ORVAGIL–ОРВАЖИЛ(Galenika),таблети250,400mg,растворзаинфузија500mg/100mlметронидазол.EFLORAN–ЕФЛОРАН(Krka),таблети./400mgметронидазол.ARILIN RAPID – АРИЛИН РАПИД (Dr.Wolf GmbHúCo, Arcneimittel), вагитории1000mgметронидазол.

MICONAZOLE (МИКОНАЗОЛ)Состав:дериватнаимидазолот.Дејзтво:миконазолотцелосносересорбираоддигестивниоттракт,аодслузокожатанавагинатапрактичнонесересорбира.Тој е антимикотик со широк спектар.Дејствува фунгистатски и фунгицидно наепидермофититеинаситесоевинаCandida,како и бактериостатски и бактерицидно награм–позитивните бацили и коки. Мико-назолотвлијаенасистемскитеинакожнитемикози.Невлијаенафизиолошкатафлораинакиселостанавагината.Индикации: вулвовагинални микози, пре-дизвикани од габички.Порадибактерицид-ното дејство е индициран кај габични ин-фекции комплицирани со суперинфекцијаод грам–позитивни бактерии (за другитедерматомикози види во делот за лекови водерматологијата)Контраиндикации: пречувствителност налекот.Интеракции:несепознати.Несакани дејства:реткојаиритираслузо-кожата.Мерки на претпазливост:вотекнабреме-ност (особено во првите тримесеци) лекотможедасеприменувасамопопрепораканалекар.Дозирање–Крем–двапатидневносенанесувавоте-нокслојнаболнотоместоилесносевтри-васопрстите.Лекувањетотребадатраедопотполно исчезнување на промените (2–5недели)апотоауштенеколкуденазадасеспречирецидив;– Вагитории – навечер да се аплицира поеднавагиторијадлабокововагинатавотекна7дена.Готови лековиDAKTARIN–ДАКТАРИН(Krka),крем20mg/1gмиконазолDAKTINOL–ДАКТИНОЛ(Galenika),крем2%миконазол.ROJAZOL–РОЈАЗОЛ(Belupo),крем2%,вагитории200mgмиконазол.

Должинатаналекувањетоод7до10денасепокажалодоволновоповеќетослучаи.Превентивентретманвозрасни предоперативно 3x400mgнаден,1–3дена

предоперативно 3x400mgнаден,вотекна7денадеца од5до12години 22mg/kgнаден

помалиод5години 15mg/kgдневно


GYNO–DAKTARIN – ГИНО–ДАКТАРИН(Krka),вагитории200mgмиконазол.

KETOCONAZOLE (КЕТОКОНАЗОЛ)Состав:дериватнаимидазолот.Дејство:дејствуваантимикотичнонаголембројфунги,особенонакамндидијазатаинакосидиомикозата.Освентоа,кетоконазолотдејствува инхибиторно на citohrom P 450,порадиштојасмалувабиосинтезатананад-бубрежнитеинастероиднитехормони,агосмалува и метаболизамот на некои лекови(циклоспорин,астемизол,терфенадинидр.)Индикации:сличникакоинадругителеко-виодоваагрупа.Дозирање:peros,200mg1патинаден,2–3недели,максимално400mgнаден.Несаканиефекти:сличнинадругителековиодоваагрупа.Готови лекови:REKONAZOL – РЕКОНАЗОЛ (Реплек-фарм), таблети 200 mg, крем 2%, раствор2%кетоконазол.CEZOLIN–ЦЕЗОЛИН(Remedina),таблети200mgкетоконазол.ORONAZOL –ОРОНАЗОЛ (Krka), таблети200mg,крем20mg/gкетоконазол.KETOKONAZOLE ALKALOID–КЕ-ТОКОНАЗОЛАЛКАЛОИД(Алкалоид),раствор20mg/mlкетоконазол.

FLUCONAZOLE (ФЛУКОНАЗОЛ)Состав:дериватнатриазолот.Дејство:флуконазолотеновтриазолскиан-тифунгаленпрепаратсосилноиспецифичноинхибиторнодејствонафунгалнатастерол-насинтеза.Пооралнаприменаflukonazol–отдобросеапсорбира.Максималнаконцентра-цијавоплазматасепостигнувапо0,5–1,5час,аполувреметонаелиминацијаодплазматаеоколу30часа.Flukonazol–отмногудоброна-влегувавоситетелеснитечности.Неговиотдолгполуживотнаелиминацијаовозможуватерапијасоеднократнодозирање.Индикации:флуконазолотеиндициранза:•терапијанаакутнаилирекурентнавагинал-накандидијаза;•превенцијанарекурентнавагиналнаканди-дијаза(повеќеод3патигодишно);•терапијанакандидијазенбаланитис.Дозирање и начин на употреба: за леку-вање на вагинална кандидијаза флуконазо-лотседаваеднаш,воеднократнадозаод150mg.Запревенцијанарекурентнакандидијазасепрепорачувадозаод150mgфлуконазоледнашмесечно, во тек на 4–12месеци.Кај

некоипациентипотребноеипочестоземањеналекот.Залекувањенакандидијазенбала-нитдозирањетое150mgеднократно.Зале-кувањенавагиналнакандидијазафлуконазо-лот се администрира еднаш, во еднократнадоза од 200 mg. Кај пациенти со реналниоштетувањане епотребноприспособувањенадозата.Контраиндикации: флуконазолот не смеедаседаванапациентизакоисезнаедекасепреосетливиналекотилинасличниазолскипрепарати;истовременоземањесоterfenadinилиcisaprid.Несакани дејства: флуконазолот обичнодобро се поднесува. Најчестите несаканидејства се од гастроинтестинална приро-да (гадење, абдоминална болка, дијареја,диспепсија,нарушувањенавкусот),асе ја-вува и вртоглавица и главоболка.Во реткислучаи, како и кај другите азоли, можна еанафиликса,ангиоедемиисипнакожата.Мерки на претпазливост: употребата налекотприбременостилиприлактацијатре-бадасеизбегнува.Бременаженаможедагоземалекоткогаползатазамајкатаепоголемаодризикотзаплодот.Бидејќиflukonazol–отселачивомајчинотомлековоконцентрациишто се слични на плазматските концентра-ции,мајкитекоиселекуваатсофлуконазолтребадагопрекинатдоењето.Предозирање:вослучајнапредозирањесеприменувасимптоматскатерапија(гастрич-налаважаидр.).Елиминацијатасезголемувасофорсиранадиуреза.Тричасовнатадијали-за ја намалува плазматската концентрацијаналекотзаприближно50%.Готови лековиDIMYCON–ДИМИКОН(Алкалоид),кап-сули50mg,150mg,раствор2mg/mlфлуко-назол.DIFLAZON – ДИФЛАЗОН (Krka), капсу-ли50mg,100mg,150mg,200mg,раствор2mg/mlфлуконазол.DIFLUZOL – ДИФЛУЗОЛ (Реплекфарм),капсули50mg,100mg,150mg,200mgфлу-коназол.FLUKONAZOL–ФЛУКОНАЗОЛ(Jugoremedija), капсули 50mg, 100mg, 150mgфлуконазол.

NYSTATIN (НИСТАТИН)Состав: антибиотик што се добива одStreptomycesnoursei.Дејство:припероралнаприменамногусла-босересорбираоддигестивниоттракт,пасеизлачуваглавнопрекустолицата.Дејствувафунгистатично, а во поголеми дози фун-


гициднод: кај различни микози, особенокај сите облици на монилијази (Candidaalbicans),прекупроменанапермеабилностанаклеточнтамембрана.ОптималниотефектнастанувакајpH4,5–6,5и25C.Ефектотзна-чителносенамалуваприpH>7ипритемпе-ратураод37C.Нистатинотнедејствуваврзбактерии,протозоиивируси.Несоздаваре-зистенција.Попарентералнаприменамногуетоксичен.Индикации: нистатинот се дава само кајлокалниинфекциинакожатаинаслузници-те (орална, вагинална, гастроинтестинална,конјунктива).Кајинтестиналнатамонилијазаседавапероралнопорадилокалниотефект.Контраиндикации: нистатинот не смее дасе дава на пациенти за кои се знае дека сепреосетливиналекот.Несаканиефекти:наузеја,повраќање,проли-виили,ретко,лоакалнаиритабилност.Мерки на претпазливост: употребата налекотприбременостилиприлактацијатре-бадасеизбегнува.Дозирање и начин на употреба:заперорал-на примена се користат дражеи од 500 000I.E. 3 патина денпо 1–2дражеи во текна7дена.Вагиторииод100000 I.E. 1–2патина ден по една вагиторија се аплицира вовагинатавотекна7–10дена,апотоасекојавтора или трета вечер се аплицира по еднавагиторија во вагината, во тек на наредни-те2–3недели.Предупотреба,вагиторијататребадасенатопивовода.Мастаикапкитесеупотребуваатзалокалнаапликацијаназа-боленотоместо.Готови лековиNISTATIN–НИСТАТИН(Pliva,Hemofarm,Јака80),сувасмесазаприготвувањесуспен-зија100.000IE/ml;маст100.000IE/g,ниста-тин.

NYSTATIN + OXITETRACYCLINE (НИСТАТИН+ОКСИТЕТРАЦИКЛИН)Состав:нистатин+окситетрациклин.Дејство:покрајпретходноопишаниотефектна нистатинот, во составот на вагиторијатавлегуваиoxitetracyclin–отсоштосепроши-рува спектарот на дејство на овој препарат(ефект врз бактерии, candida, trichomonas имешовитафлора)Индикации: вагинитис и цервицитис пре-дизвикани од бактерии, Candida albicans,Trichomonasvaginalisимешовитафлора.Контраиндикации: не смее да се дава напациентизакоисезнаедекасепреосетливиналекот.Мерки на претпазливост: употребата налекотприбременосттребадасеизбегнува.Дозирање и начин на употреба: една ва-

гиналета се аплицира навечер длабоко вовагината.Готови лековиGEONISTIN – ГЕОНИСТИН (Pliva), ваги-налети 100.000 I.E. нистатин + 0.1 g окси-тетрациклин.

NYSTATIN + NEOMYCIN + POLYMYXINB(НИСТАТИН+НЕОМИЦИН+ПОЛИ-МИКСИНБ)Состав:нистатин+неомицин+полмиксинБ.Индикации: вагинитис и цервицитис пре-дизвикан од пиогени бактерии, Candidaalbicans,Trichomonasvaginalis.Контраиндикации: не смее да се дава напациентизакоисезнаедекасепреосетливиналекот.Мерки на претпазливост: употребата налекотприбременосттребадасеизбегнува.Дозирање и начин на употреба:еднаваги-налетасеаплициранавечер,длабокововаги-ната,вотекна6–12дена.Готови лекови: лекот не е регистриран воРМ.POLYGYNAX–ПОЛИЖИНАКС (Innothera,Chozy), вагитории 100.000 I.E. нистатин +35.000 I.E. неомицин + 35.000 I.E. полими-ксинБ.

Б. – ГИНЕКОЛОШКИ АНТИСЕПТИЦИ

POVIDONE IODINE(ПОВИДОНЈОД)Состав:комплексносоединениенаполиви-нилпиролидонијод.Дејство:овојкомплекспретставувајодофор,супстанцијавокојаполивинилпиролидонотслужикакопренесувачнајодот.Водопирсослузокожата,јодотполекасеослободуваодкомплексотипројавувасилноантимикробнодејство.Повидонјодот го задржува неселективнотомикробициднодејствоштогоимајодот,падејствува бактерицидно (грам–позитивни играм–негативнибактерии),вируцидно,фун-гицидно(Candidaalbicans)ипротозоицидно(Trichomonasvaginalis).Дејствотонастапувабрзоитраедолго.Микробицидното дејство не се намалувавоприсуствонасекрет.Вагиториитесена-правениодхидросолубилнаподлогаинејадразнат ниту слузокожата ниту интактнатакожа.Кајздравивозраснилица,локалнатаапликација на повидонјод резултира со минимал-


на системска апсорпција. Меѓутоа, при ва-гинална администрација, апсорпцијата наповидонјодот е значајна и серумските кон-центрациина вкупен јод се сигнификантнопоголеми.Индикации: повидонјодот е индициран засимптоматско ублажување на вагиналнатанадразнетост, чешање и осетливост (неспе-цифичен вагинитис), вагинитис поради ме-шанаинфекција, вагинитиспредизвиканодCandidaalbicansивагинитиспредизвиканодTrichomonasvaginalis.Дозирање и начин на употреба: вагито-риите се аплицираат длабоко во вагината,навечерпредспиење,еднашдневно.Вооби-чаено,лекувањетотрае14дена,номожедапродолжи и до 3 недели, ако е неопходно.Лекувањето може да започне во кое биловременаменструалниотциклусинетребадасепрекинуваприпојаванаменструалнокр-вавење.Бидејќипонекогашможедасеслучиистекувањенавагиторијата,сепрепорачуваносењенахигиенскавлошка(данесеприме-нувааттампони).Контраиндикации:повидонјодотеконтраиндицирани во случај на преосетливост најод,херпетиформендерматитис,хипертире-оидизам,предипорадиојодотерапија.Несакани дејства: несаканите дејства наповидонјод вагиториите се ретки. Најчестоможатдасејаватлокалнаиритација,чешањеипечење.Опишанисеслучаинахипотиреоидизам,хи-пертиреоидизамигенерализиранјододерм.Екстензивнаидолготрајналокалнаупотребанаповидонјодпонекогашможедапредизви-каневропатија.Мерки на претпазливост: вообичаенаилипродолженаупотребанаповидонјодвагито-риитетребадасеизбегнувакајпациентисоизгореници,особенокогаезафатенателеснаповршинаповеќеод20%;приголеми,отво-ренирани,терапијасолитиум,кајбубрежнаинсуфициенцијаизаболувањанатироидна-тажлезда.Бременостидоење:употребатанаповидонјодвагиториитевотекнабременост,односновопериодот на лактација не се препорачува,освенакотоанегоодобрилекарот.Нарушу-вањавотироиднатафункцијапредизвиканиодјодможатдасејаваткајновороденотопо-радипренаталнаиперинаталнаизложеностнаповидонјод.Предупредување:повидонјоднитевагиториисенаменетисамозавагиналнаупотреба.Припојаваназнациналокалнанеподносливост(надразнетост, осетливост) требада сепре-кинесоприменаналекоти,акоепотребно,дасепобарасоветодлекар.

Забелешка: кафеавата обоеност на пови-донјод вагиториите е индикатор за ефикас-ностнапрепаратот.Намаленатаобоеност езнакзасигнификантнонамалувањенанего-ватаактивност.Повидонјодвагиториитеможатдавлијаатнарезултатитеодтиреоиднатасцинтиграфијаинетребадасеупотребуваат1–2неделипреднејзинотоизведување.Интеракции: повидонјодот не треба да сеупотребувазаедносопрепаратикоисодржатхлорохексидин,Ag–сулфадијазин,алкалииижива,порадиможностаодделумнаинакти-вација.Истовремената употреба на повидонјод илитиумможедарезултирасосинергистичкихипотиреоитиченефект.Предозирање: предозирањето се манифес-тирасо знацина јодна токсичност, вклучу-вајќи треска, дијареја,метаболна ацидозаинарушенафункцијанатиреоиднатажлезда.Вослучајнаманифестацијаназнацизахи-пертиреоидизампредизвиканодјод,потреб-но е да се спроведе тиреостатска терапија,плазмаферезаилитиреоидектомија.Готови лековиBETADINE –БЕТАДИН(Алкалоид), ваги-тории200mgповидонјод..POVIDON–JOD–ПОВИДОНЈОД(Јака80),вагитории200mgповидонјод.

POLICRESULEN (ПОЛИКРЕЗУЛЕН)Состав: поликрезулен – кондензационенпродукт од метакрезолсулфонската кисели-наиформалдехидот.Дејство: има селективен ефект врз некро-тичнотоилипатолошкипроменетото ткивои предизвикува коагулација и подователнаелиминација.Здравиотсквамозенепителнееоштетенодполикрезуленот.Когаеводи-ректенконтактсомикроорганизмите,поли-крезуленот ја уништува патогенатамешанафлора во вагината (бактерии, трихомони игаби), но го зачувува Döderlein–овиот ба-цил.Освентоа,тојгозачувуванормалниотацидитетвовагината.Поликрезуленотбрзоги намалува субјективните симптоми, какопруритус, секреција итн. Уште повеќе, по-ликрезуленот има својство на атстригенс ихемостатик. Епителизацијата е овозможенасореактивнахиперемијавоареатанатрети-рањеи со стимулација на гранулацијата нанормалното ткиво. Поликрезуленот е ком-плетнонетоксиченинепредизвекувасензи-билизацијаилирезистенција.Терапискатаактивностнаполикрезуленотеповрзанасотривидаактивност:


1.антимикробенефектнабактериските,га-бичните,протозоалнитеинфекции,којепо-врзансовисокиотацидитетикоагулацијанапротеините,2.селективнаалбуминскапреципитацијананекротичното или патолошки променетототкивоинацилиндричниотепител,3.хемостазакакорезултатнакоагулацијанапротеинитенакрвтаилокалнавазоконстри-кција.Поликрезуленот има широк антимикробенспектар,којгивклучуваграм–позитивнитеиграм–негативнитебактерии,фунгитеивиру-сите.ПосебноеефикасенпротивGardnerellavaginalis,анаеробнитепатогени,TrichomonasvaginalisиCandida.Döderlein–оватавагинал-нафлораевоголемамеразачувана.Неезабележанапојаванарезистенција.Селективна албуминска преципитација седостигнувасоспецифичнатакоагулацијананекротичнототкивоисопатолошкипроме-нетототкиво.Коагулацијатаиподователнатаелиминацијанатаквототкивогостимулраатпроцесотназаздравувањеиреепителизација.Здравиотплочестепителеглавнонепроме-нет под дејство на поликрезуленот, додекануклеусот и плазмата на цилиндричниотепителнабабруваат,апотоасанамалуваатзанеколкусекундипоконтактотсополикрезу-ленот.ИндикацииПоликрезуленконцентратГинекологија: локален третманнацервико-вагиналновоспаление,инфекцииидефектинаткивото(т.е.fluorvaginalisиfluorcervicalisпредизвикан од бактерии, Trichomonasvaginalis, Candida, вагинитис, цервицитис,улцерациипредизвиканиодпесар);локалентретманнаектопијанаслузницатанаportiovaginalisuteri;хемостазапобиопсија;вадењенаутеринполип,носопретходнаанализанаткивотозаданесезамаскираатпреканцеро-зи,односнопонегативенPapanicolau–тест.Хирургијаидерматологија:локалентретманнаоштетувањанакожата,т.е.забрзаноотфр-лањенанекротичнототкивопоизгореници,ulcus cruris venosum, decubitus ulcer, хрони-чен дерматитис; запирање на крвавењетопооперациинакрајнициикајкрвавењеодносот.Поликрезулен–овули: локален третман нацервиковагинално воспаление, инфекциии дефекти на ткивото (т.е. fluor vaginalis иfluor cervicalis предизвикан од бактерии,Trichomonas vaginalis, Candida, вагинитис,цервицитис,улцерациипредизвиканиодпе-сар). Заедно со поликрезуленконцентратот,замеѓувременаупотребавотекнатерапијасополикрезулин–овули.

Контраиндикации:поликрезуленотнетре-ба да се аплицира на цервиксот во тек набременост, посебно во подното тримесечје,бидејќи тоа може да предизвика предвре-менопородување.Потенцијалнатакористиризикотзамајкатаидететоприупотребатаналекотвобременостморавнимателнодасепроценатпреддасепочнесотерапијата.Долгата употреба на поликрезуленконцен-трат и овули кај човекот не предизвикалепојавикоибисугериралезголеменембрио-токсичен/тератогенефект.Мерки на претпазливост1.поликрезуленотзабележителногостиму-лирапроцесотна заздравување.Дуриилу-пењенапоголемиобластинаизумренотки-воодафициранотоместоенормалнапојава.Оваеиндикацијадекаполикрезуленотделу-ваефикасно.Коагулиранатаареанакожатаили на клетките треба да се отстранува ворегуларниинтервали;2.завременатретманотнавагиналнитена-рушувањасополикрезулен,сексуалнитеод-носитребедасеизбегнуваат;3.сапуникоиможатдапредизвикаатирита-цијанетребадасеупотребуваатзавременатретманот;4. поликрезулен – концентрат, вагиналниовули, како и сите вагинални медикаментинетребадасеупотребуваатзавременамен-струација;5.акотекстилиликожадојдатвоконтактсополикрезуленоттреба,штоеможнопобргу,дасеисчистатсовода;6.требадасеизбегнуваконтактнаполикре-зуленотсоочите;7.ситеинструментикоисеупотребуваатзавреме на апликацијата треба веднаш да сестават во вода (во која може да се додаде1–2%NaHCO3)сéдостерилизација.Интеракции:поликрезулен–концентратотиовулитесесамозалокалнаапликација.За време на употребата на поликрезулен– концентратот и вагиналните овули исто-времено и на истото место не треба да сеаплицирадруглекзадасеизбегнатевенту-алнитеинтеракции.Несаканиефекти:локалнаиритацијаповре-меноможедасепојавивопочетокотнате-рапијата,нонабргутааисчезнува.Дозирање и начин на употребаПоликрезулен–концентратГинекологија:забањинавагината,поликре-зулен–концентратотсеразредувасоводавооднос1:5.Затуширањенаповршинскитеинадлабокитедефектина ткивото,поликре-зулен–концентратотсеприменуванеразре-ден.Туширањетосеврши1–2патинеделно,итоасопинцетаисотампонодгаза.Пред


туширањето често се препорачува, каналотод грлото наматката, а исто така и грлотона матката бидат исчистени со поликрезу-лен–концентрат, задасеотстранислузта.Притоа,воканалотнагрлотоодматкатасевнесуваносачсогазанатопенасополикрезу-лен–концентратипоповеќекратникружнидвижења,тојсеотстранува.Затуширањесеприменуватампонодгазанатопенсополи-крезулен–концентрат,којсолесенпритисоксеставаеднадотриминутиврззаболениотпредел.За запирање на крвавењето, исто така, сеприменува поликрезулен – концентрат, којсопомошнанатопентампонодгазасепри-тиснуваеднадодвеминутиврзместотонакрвавењето.Хирургија и дерматологија: за запирањенакрвавењето,посушењетонаранатасотампо-нирањенапределот,врзместотоштокрвависепритиснуватампонодгазанатопенсопо-ликрезулен–концентратоколу1–2минути.Потоа, ако енеопходно, третиранотоместосечистиодостатоцитенаконцентратот.Кајлекувањетонаизгореницисомалиповрши-ни, decubitus и ulcus cruris venosum, некро-тичнототкивосеотстрануванаистначин.По третманот на усната слузница и гинги-вите со поликрезулен – концентрат, устатаморатемелнодасеисплакне. Поликрезулен–вагинални овули: во зави-сност од обемот на заболувањето, треба дасеставиеднаовуладневноилинасекојвторден.Доколкусеупотребувазаедносополи-крезулен–концентрат,сеприменувапоеднаполикрезулен–овуласекојвтордензавременаинтервалитенаапликацијата.Поликрезулен–вагиналнатаовулатребадасенавлажниидасеставиштоеможнопод-лабокововагината.Ованајлесносеизведу-ваволежечкаположба.Вагиналнитеовулитребадасеупотребуваатпредспиење.Задасеспречивалкањетонаоблекататребадасеупотребуваатхигиенскивлошки.Предозирање: ако поликрезулен – концен-тратотивагиналнитеовулисеупотребуваатспоредупатството,малаеможностазаопас-ниситуации.Акополикрезуленотдојдедоконтактсоочи-те,тиетребаведнашдобродасеисплакнат,попотребаидасеконсултираофталмолог.Акополикрезулен–концентратсепроголта,пациентот треба да се пренесе во болницаштоеможнопобрзо.Итнитемеркиштотре-бада сепрезематвклучуваат гастричнала-важа, обезбедување проодност на дишнитепатиштаГотови лековиALBOTHYL – АЛБОТИЛ (Altana Pharma),

вагиналниовули90mg,раствор36%поли-крезулен.

2УТЕРОТОНИЦИ И УТЕРОСТИПТИЦИ

Тоаселековиштопредизвикуваатконтрак-циина утерусот и абортус или ги зголему-ваатпородилните трудови.Освен тоа, овиелековијасмалуваатзагубатанакрводпла-центата.

GEMEPROST (ГЕМЕПРОСТ)Состав:аналогнапростагландините.Дејство: се аплицира локално во вагинатакакопесар,адејствуватакаштогодилатираи го размекнувацервиксоти гоподготвуваутерусотзахируршкиабортус.Индикации: подготвување на утерусот заабортус.Дозирање: 1mg како песар во вагината, 3часапредхируршкаинтервенција.Несакани ефекти: вагинално крвавење, на-узеја,болки,повраќање,вртоглавица,коро-нарниспазми,хипотензија.Готови лекови: лекот не е регистриран воРМ.GEMEPROST – ГЕМЕПРОСТ (незаштите-ноиме),песари1mgгемопрост.

MISOPROSTOL (МИЗОПРОСТОЛ)Состав:аналогнапростагландинотPgE.Дејство:гоотворацервиксотигоприготву-ваутерусотзаабортус.Индикации: приготвување на утерус заабортус.Дозирање:perosиливагинално,1mg.Несаканиефекти:сличнинагемопростот.Готови лекови: лекот не е регистриран воРМ.MISOPROSTOL–МИЗОПРОСТОЛ(не-заштитетоиме),таблетиилипесари1mgмизопростол.

MIFEPRISTONE (МИФЕПРИСТОН)Состав:норстероидендериват.Дејство: дејствува антипрогестеронски, на


тојначинштосеврзувазапрогестеронскитерецепториигиблокира.Индикации:медицинскиабортуссéдо20–татанеделаодгестацијата.Дозирање: 600mg per os, еднократно. До-колкуненастапиабортусворокод36до48часа,седавагемепрост.Несаканиефекти: вагиналнокрвавење, сла-бост,главоболки,наузеја,повраќање.Готоди лекови: лекот не е регистриран воРМ.MIFEGYNE–МИФЕГИН(Exelgyn),таблети200mgмифепристон.

METHYLERGOMETRIN (МЕТИЛЕРГОМЕТРИН)Состав: полусинтетички дериват на ерго-метринот, еден од алкалоидите на Secalecornutum.Дејство: метилергометринот дејствува ди-ректнонамазнатамускулатуранаутерусотигизголемуватонусот,фреквенцијатаиам-плитудатанаритмичнитеконтракции.Такаиндуцирарапиденипостојанутеротониченефекткојгоскратуватретотородилновремеијаредуциразагубатанакрв.–Дејствотопри i.v.употребаемоментално(30–60 секунди), при i.m. настапува по 2–5мин.,апооралнаупотребанастапувапо5–10мин.–Фармакокинетичкитеиспитувањапокажу-ваат дека тој брзо се дистрибуира од плаз-матавоперифернитеткива:за2–3мин.илипомалку.– Се елиминира главно преку хепарот илиурината.Индикации• рутинска примена по породување на по-стелката•припостпарталнаатонијаихеморагии•подцелоснасупервизијаможедаседаденакрајотнавторотородилновремепораѓање-тонапредноторамо.Контраиндикации:преосетливостналекот,хипертензија,токсемијаибременостПосебновнимание:несекористизарутин-ска i.v. употерба поради можното индуци-рање на ненадејни хипертензивни и цереб-роваскуларниинсулти.Акоенеопходнаi.v.употреба,требадаседаваполека,вопериоднепомалод60секунди,сомониторирањенакрвниот притисок. Лекот не се применувавобременост,амногувнимателноволакта-ција.Несакани ефектинајчестохипертензија,вонекоислучаипро-следенасоглавоболка;понекогашхипотен-зија, гадење и повраќање; поретко: акутенмиокарден инфаркт, минлива стенокардија,

диспнеа, хематурија, тромбофлебитис, ха-луцинации, вртоглавици, тинитус, дијареја,палпитации.Дозирање и начин на употребаПородување:0.1–0.2mgi.v.,дурипопороду-вањетонаглаватанаплодотипредноторамоилинајдоцнапораѓањетонадетето.Докол-купородувањетосеизведуваподанестезија,секогашседава0.2mgi.v.,затоаштотогашосетливоста на утерусот е намалена. Прикарлично породување инјекцијата се дававеднашпопородувањето,акајповеќеплодо-вабременост,пораѓањетонаподнотодете.Ако поради некоја техничка причина не еможноинјектирањена лекот i.v., тогаштојтребадаседадеi.m.,водоза0.2–0.4mg.Кајсубинволуцијанаутерусот,придоцникрва-вењапопородување,седаваорално,итоапо3x10–15капкидневно.Царски рез:поекстракцијанадетето,0.05–0.1mg (евентуално 0.2mg) i.v. или 0.2mgi.m.Атонија на утерусот по породување илиабортус:0,1mgi.v.или0,2mgi.m.Абортус:прединтервенцијатаседава0.1–0.2mgi.v.Спонтанабортус:0,05–0,1mgi.v.Менорагија и метрорагија: 0,1–0,2 mg i.m.или0,1mgi.v.Вополеснислучаи3–4патипо15капкинаден.Предозирање: симптомите може да бидат:мачнина,повраќање,абдоминалнаболка,тр-пнење и парестезии на екстремитетите, хи-пертензија,вопотешкислучаисопридруже-нахипотензија, депресијана респирациите,хипотермија,конвулзииикома.Лекувањетое симптоматско, со внимателно следење накардиоваскуларнитеиреспираторнитефунк-ции.Интеракции:истовременаприменасодру-гивазоконстрикторииалкалоидина`ржена-таглавичкаГотови лековиMETHYLERGOMETRIN – МЕТИЛЕР-ГОМЕТРИН(Hemofarm),амп.0,2mg/ml,раствор0.2mg/mlметилергометрин.ERGOTYL–ЕРГОТИЛ(Lek),амп.0,2mg/ml,раствор0,2mg/mlметилергометрин.

OXYTOCIN (ОКСИТОЦИН)Состав:пептиденхормон.Дејство: синтетички препарат идентиченсоприродниотхормонизолиранодзаднатарезанка на хипофизата. Има утеростимула-тивно,вазопресорноислабоантидиуретичкодејство.Можедадејствуванаактивностанаутеруснитемиофибрили.Утеруснатасензи-


тивност кон окситоцинот, како и амплиту-датаивреметраењетонаутеринитеконтрак-ции,завременабременостасезголемуваатпостепено,анепосреднопредпородувањетотиенаглосезголемуваат.Даденвонискидозисоинтравенскаинфу-зија,предизвикуваритмичниутерусникон-тракции кои тешко се разликуваат од ониекои настануваат при спонтано породувањевопогледнафреквенцијата,интензитетотивреметраењето.Даденвопоголениинфузио-нидозиилидаденкакоединичнаинјекција,предизвикуваконтинуиранитетаничниуте-риниконтракции.Какодополнениенасвојотефектврзутерусот,окситоцинотовозможу-ваослободувањенамлекокајженикоиимаатпроблеми со доењето, преку контрахирањенамиоепителнитеклеткикоигиопкружува-аталвеолитенадојката.Состојкатанепосе-дуваникаквигалактопоетичнисвојства.Синтоцинонот е синтетички продукт, паспоредтоанепоседувавазопресин.Сепак,ивочистаформа,oxytocin–отпоседуваблагоантидиуретскосвојство,сличнонавазопре-синот. Дополнителен фармаколошки ефектшто гопоседуваoxytocin–от,особеноизра-зен при користењето на брзи интравенскиинфузии во високи дози, е краткотрајнатарелаксацијанамазнатамускулатуранакрв-ните садови. Ова е придружено со пад накрвниотпритисок,зацрвенувањеирефлекс-натахикардија.Дејството при i.v. употреба е моментално;при i.m.настапуваза3–5мин.Максималенефектпостигнувапо40мин.Времетраењенадејствотоприi.v.употребае20мин.попре-кинувањетонаинфузијата;приi.m.употреба2–3часа.Се елиминира преку урината, хепарот ифункционалнитемлечнижлезди.ИндикацииАмпули•инерцијанаутерусот,•индукцијанараѓањеприфеталнаеритроб-ластоза,дијабетесмелитус,прееклампсијаиеклампсија,• заиндукцијанараѓањеприПРОМвопо-следниот месец од бременоста доколку недојде до спонтан почеток на породувањетовотекна12часа,•зарутинскаприменаприпостпарталникр-вавењаиатонијанаутерусот,•забрзаутеруснаинволуција.За довршување на неизбежен абортус по20–татаг.н.Носенспреј•стимулацијазалачењемлекоипревенцијанамаститис.Контраиндикации

•преосетливостналекот,• изразена цефалопелвична диспропорција;несоодветнафеталнапозицијаилипрезента-ција,•феталендистреспринезапочнатораѓање,• хипертоничен или хиперактивен утеринактивитет,• за индукција на раѓање кога вагиналнотопородување е контраиндицирано, вклучу-вајќи Ca cervicis, пролабиран папочник,placenta praevia totalis, herpes genitalis, vasapraevia, abruptio placentae, прерастегнатостили намелена резистенција на утерусот соризик од руптура (како при повеќеплодовабременост, хидрамнион, мултипаритет над4, мултипаритет кај постари жени или приприсуство на лузна на утерусот од некојапретходна операција, вклучително и класи-ченцарскирез),•употребанаокситоцинцитраткајизразенатоксемија,КВилиреналнаболест,•нетребадасеинфундираводолгвременскипериодкајженисоутеруснаинерцијакоинереагираат адекватно на oxytocin–от или кајпациенткисотешкапрееклампсијаилитеш-кикардиоваскуларнинарушувања.Никогашнеседаваокситоцинi.v.нераство-рениливовисокиконцентрации.Синтоцинонскиотносен спрејне енаменетзаупотребавотекнабременостиволакта-ција.

Несакани ефекти•Кајмајката:тетаничниутериниконтракции,анафилакса, срцеви аритмии, зголемена за-губанакрв,хипертензија,тахикардија,ECGпромени. Поретко и анксиозност, диспнеа,прекардијална болка, едеми, цијаноза, КВспазми.Интоксикацијасоводаприподолгаi.v. инфузија, смрт поради хипертензивниепизоди,постпарталникрвавења,руптуранаутерусот.Ексцесивнидозиможедапредиз-викаатутеринхипертоницитет,спазам,тета-ничниконтракцииилируптуранаутерусот.• Кај плодот: брадикардија, тахикардија,аритмии, хипоксија, интракранијални кр-вавења поради прекумерна стимулација наутерусотвотекотнараѓањето,штоводиконутеруснатетанијасозначителнонарушувањенаутероплацентарниотпроток.

Бременост и лактацијаПостојат јаснидоказизапостоењенаризи-ци за плодот, како брадикардија, аритмија,оштетувања на ЦНС и интраутерина смрт.Окситоцинотпорадитоаеапсолутноконтра-индициранзавременабременост,освенаконе се користи примедицински индициранаиндукцијаилистимулацијанараѓањетоили


приспонтанилииндуциранабортус.Окситоцинотсеизлачувапрекумлекотовомаликоличини.Несаканиефектикајноворо-денчетонесеочекуваат.

Дозирање и начин на употребаИндукција или стимулација на раѓањеСинтоциноноттребадасеадминистрирапопат на i.v. инфузија по системот капка покапкаили,подобро,сокористењенаинфузи-омат(инфузионапумпа).Прикористењенакласиченсистемзаинфузија,5IUSyntocinonтребадасерастворатво500mlфизиолош-кираствор.Овојрастворсодржи10mU/ml;5%гликозенрастворможедасекористивослучаикадештонатриумхлоридотеконтра-индициран.Задасеосигуриправиленраспо-реднарастворот,шишетосоинфузијатребанеколкупатидобродасепреврти.Внимателното следење на текот и на пра-вилноста во дозирањето на инфузијата еесенцијално.Иницијалносепочнувасо1–2mU/min(0,1–0,2ml/min,или2–4капки/мин).Подконтинуиранмониторингнафеталнатасрцеваакцијаинавреметраењетоичестота-танаконтракциите,можноепокачувањенадозатанаинтервалинепократкиод20миниводозинепоголемиод1до2mU/min,сéдопостигнувањеврстанаконтракциислич-на на спонтано започнатите. Кај жени воилиблизутермин,инфузијанеповеќеод10mU/min(1ml/minили20капки/мин)едовол-надозазапостигнувањенасаканиотефект.Максималнатапрепорачанадоза, т.е.инфу-зионатаратае20mU/min (2ml/minили40капки/мин). Во исклучителни случаи, кадештопостоипотребаодповисокидозикаково случај на интраутерина смрт на плодотилиприиндукцијанараѓањевопоранафазанабременостакогаутерусотепомалкусен-зитивен на окситоцин, треба да се користипоконцентриранраствор,напр.2x5IUво500ml(=20mU/ml).Доколку се користи инфузиона пумпа (ин-фузиомат), најпогодната концентрација заинфундирање во рамкитена препорачанатадозанакористење,требадасепресметаспо-редспецификациитедаденизапумпата.Фреквенцијата, времетраењето и интензи-тетотнаконтракциите,какоифеталнатаср-цеваакција,морадасемониторираатмногувнимателно за цело време на инфузијата,а нејзината брзина да се редуцира веднашштомќе сепостигне саканотонивонауте-рин активитет.Инфузијата мора да се пре-кине веднаш во случај на појава на утеринхиперактивитет и/или на првите знаци заfetaldistress.Кајженивоилиблизутермин,кајкоинесе

воспоставуваатрегуларниконтракциипоин-фунзијасовкупнадозаод5IU,сепрепорачу-ванапуштањенаваквиотобидзаиндукцијанараѓањето;можедасеповторинаредниотден,повторнопочнувајќисо1–2mU/min.Царскирез:5IUкакоинтрамуралнаилибав-на(½–1мин.)интравенскаинјекција,веднашпопородувањетонановороденчето.Превенција на постпартално крвавење: во-обичаената доза е 5 IU, дадени бавно (½–1мин.)поинтравенскипат,или5–10 IU,да-дени интрамускуларно, по експулзија напостелката.Кај пациентки кај кои е даденаинфузија со синтоцинон за индукција илистимулација на раѓањето, инфузијата требада се продолжи со поголема брзина (20–40mU/min)вотекотнатретотородилновремеинекокучасапотоа.Третман на постпартално крвавење: 5 IUбавно (½–1мин.) интравенскиили 5–10 IUинтрамускуларно, кај потешки случаи при-друженосоi.v.инфузијанарастворкојсодр-жи5–10 IUoxytocinво500ml,пуштенасобрзинанаистекувањенеопходназаконтроланаутеринатаатонија.Пуерперална хеморагија, субинволуција наутерус,лохиометра:2–5IUi.m.,дасеповто-ратпопотреба.Инкомплетен,неизбеженилиmissedabortion:5IUбавно(½–1мин.)интравенскиили5–10IUинтрамускуларно,проследеносо i.v.ин-фузија,собрзинанаистекувањеод20до40mU/minилипоголема.Носенспреј:едновпрскувањенаспрејот(4IU oxytocin) во една ноздра 5 минути преддоење.Спрејоттребадасеупотребувавосе-дечкаположба.Интеракции:простагландинитеможатдагозголематстимулаторниотефектнаокситоци-нотврзутерусот(иобратно).Истовременотоадминистрирањебарамногуинтензивенмо-ниторинг.Некои инхалаторни анестетици (на пр.циклопропан,халотан)можатдагизголематхипотензивнитеефектинаокситоцинотидаго редуцираат утеростимулативниот ефект.Истовременатаприменаможедапредизвикаисрцевиаритмии.Даден за време или по каудална блоканес-тезија, окситоцинот може да го потенцирахипертензивниотефектнасимпатомиметич-нитевазоконстрикторнипрепарати.Предозирање: симптомите и подиците одпредозирањетосеопишаниводелотзанеса-каниефекти.Водополнениесе спомнуваатнекои известувања за абруптио плацентаеи/илиемболизамодамнионскататечност.Третман: интравенската инфузија наSyntocinon мора да се прекине веднаш при


првитезнацизапредозирање.Сепрепорачу-ванапациенткатадаúседадекислород.Вослучаинаинтоксикацијасотечности,важноелимитирањенавнесотнатечности,стиму-лирањенадиурезатаикоригирањенаелек-тролитниотдисбаланс.Вослучаинапојавана конвулзии препорачливо е внимателноординирањенадијазепам.Готови лековиSYNTOCINON–СИНТОЦИНОН(Novartis),амп.5I.E./ml,10I.E./ml,спрејзанос40I.E./mlсинтоцинон.

3УТЕРОРЕЛАКСАНСИ (ТОКОЛИТИЦИ)

Тоаселековиштогорелаксираатутерусотиспречуваатабортусилипредвременопоро-дување.

HEXOPRENALINE (ХЕКСОПРЕНАЛИН)Состав: дериват на дихидрокси фенилета-нол.Дејство: хексопреналинот е селективенβ2–симпатикомиметик (агонист на β2–адре-нергичните рецептори) кој предизвикуваолабавување (токолитичен ефект) на мус-кулатурата на матката, а може да ги нама-ли,односнода гипрекинефреквенцијатаиинтензитетот на контракциите на матката.Хексопреналинот, според некои автори, епоселективен од фенотеролот, албутеролоти ритодринот во отстранувањето на кон-тракциите на утерусот. Хексопреналинот,исто така, ги намалува спонтаните, како исоокситоцининдуциранитеродилниболки.Врз срцето и крвотокот хексопреналинотне влијае на фреквенцијата повеќе отколкумногудругисимпатикомиметици.Хексопреналинотможедасекористизапре-киннапредвремениродилниболкиитака,вонајголембројслучаи,јаодржувабременостадоочекуваниоттерминзараѓање.Завременапородувањетосилнитеинеправилниро-дилниболкиможатдабидатнормализиранисохексопреналин.Индикации•завременабременост:кајпредвремениро-дилниболкиво23–татагестацисканедела,•ублажувањенаболкиприсерклаж,какоикајдругиоперативнизафативрзгравиднатаматкаво12–татагестацисканедела,•завременапородувањето:кајакутнаинтра-

утеринаасфиксија(fetaldystress),нередовниродилниболкиихипермотилитетнаматка-та, сомнение за компресија на папочникот,подготовказанеопходенцарскирез.Дозирање и начин на употреба:седававобавнаi.v.инјекцијаилиi.v.инфузија.Содр-жината на ампулата треба да се аплицирапостепеноi.v.(вотекна5–10мин)илисопо-мошнамоторенпумпеншприцилиакотоанееможно,разреденсоизотониченрастворнанатриумхлоридна10ml.Приупотребанабавна i.v.инјекцијаод10μg (1ампула),активностанаспонтанитеродилниболки,ворокод2–4минутиможедабидеодложеназаоколу15минути.Задаможедасеодржитака постигнатото одложување на болката,доволно е на крајот да се примени хексоп-реналин како еднократна или повеќекратнаинфузија.Аковотекна2денаненастапатконтракциинаматката,лекувањетоможедапродолжисохексопреналинтаблети.1.Хексопреналинседаваиницијално7,5–10μgi.v.воболус,апотоавопродолженаин-фузијапо0,15μgвоминута(1ампула/час).Дозата на лекот во инфузијата може да сезголемуваза0,05μgнаминутанасекои10минути, допостигнувањена задоволителентоколитичен ефект, а притоамаксималнотозабрзувањенапулсоткајтрудницатадаоста-непод130ударивоминута.Кајi.v.инфузијавообиченататоколитичнаактивнадозаизне-сува0,3μg/min.Сепочнувасо0,15μg/min.и се зголемува се до просечно 0,3 μg/min.,односно сé до престанување на контракци-ите на матката. За одржување на дејството(трајнатоколиза),најчестоедоволнабрзинанаинфузијатаод0,075μg/min.идневнадозаод50μg,којаобичносепостигнувасо2ин-фузиипо20–30μg(2–3ампули)хексопрена-лин.Сепрепорачуваизотониченрастворнанатриумхлоридили5%растворнагликоза.Кај поголеми инфузиски количества требадасеконтролирабалансотнатечноститекајпациентките.2.Профилакса на предвременопородување(трајна токолиза) –се дава i.v. инфузија од20 до 30 μg (2–3 ампули) хексопреналин,со просечна брзина на инфузијата од 0,075μg/min. По правило, доволни се 2 инфузиидневно. Просечната дневна доза е 50 μg.Ако по лекувањето со инфузија, во рок од48 часа, не настапат предвремени родилниболки, лекувањето може да се продолжиследните 6 дена со хексопреналин таблети.Вопочетокотседавапо1таблетанасекои3часа,аподоцнанасекои4часа.Оралнатапримена на хексопреналин започнува отка-коќесепостигнесмирувањенаутеруснитеконтракциипо i.v.инфузијазаминимум24


часа. Лекувањето започнува половина часпред исклучувањето на инфузијата во дози0,5mg4патинаден.Доколкуконтракциитена утерусот се јават повторно, пациенткататребаповторнодасепрефрлинаi.v.применаналекот.3. Навестено пометнување (масивна токо-лиза) – на почетокот, за воведување, можедаседадесобавнаi.v.инјекцијаод10μg(1ампула)какоболус,апотоаинфузијасо0,3μg/min.,односно20–30μg(2–3ампули).Вопочетокотсеаплицираат30капкивомину-та,апотоанасекои10минутибрзинатанаинфузијатаможедасеудвојува,додеканесепостигне добра релаксација на утрусот, нофреквенцијатанасрцетонатрудницатаданеенад120ударивоминута.Вообичаенаднев-надозае60μg(6ампули)иморадаседававо2–3поединечнидози.Алтернативноможедаседадеi.v.инфузијабезболус–инјекција.4.Инхибицијанаболкитезавременапоро-дување(акутнатоколиза)–i.v.инјекцијаод5μg(½ампула)хексопреналинразреденво10ml изотоничен раствор на натриум хло-рид,бавносеаплицира.Акодејствототребадасепродолжи,можедаседадеi.v.инфузијасобрзинаод0,075μg/min.Контраиндикации: преосетли–вост нахексопреналин.Несмеедаседаванапаци-енткикајкоипостојатсрцевиаритмии,сил-но крвавење од гениталиите, предвременоодлепувањенаплацентата, кај астматичарисопреосетливостнасулфат.Особена претпазливост е потребна припримена кај пациентки со тиреотоксикоза,тешка хипертензија, срцеви заболувања,миокардит,идиопатскахипертрофичнасуб-валвуларнастенозанааортата,тешкихепа-тални и бубрежни заболувања, дијабетес изаедничка терапија со симпатомиметичниаминиилиМАО–инхибитори.Несакани дејства:појаваназначајнинеса-канидејстваодхексопреналинотсе забеле-жани при неговата интравенозна употреба.Тахикардијатапациентките,главно,добројаподнесуваат, додека врз срцевата фреквен-цијанафетусотречисииневлијае.Ефектите врз крвниот притисок варираат,некогашсохипотензијаанекогашсохипер-тензија.Вообичаенонесаканодејствоетремороткоје дознозависен, а регистрирани се и главо-болка,немир,вртоглавица,потење,наузеја,какоинамалувањенаизлачувањетонаури-на.Истотакасезабележувапојаванахипер-гликемијаихипокалиемија.Мерки на претпазливост: не треба да седавазатрајнатоколизавопрвиоттриместарна бременоста (подолго од 2 седмици), би-

дејќимобилизацијатанагликозатаможедапредизвика хипергликемични фази кај бре-мените,коиможатдадоведатдобрзрастнафетусот.Предупредување: за време на терапијатасо хекспопреналин се препорачува да секонтролираат крвниот притисок, срцеватафреквенцијаигликемијатакајмајката.Призголемување на срцевата фреквенција над130 удари во минута и при значително на-малувањенакрвниотпритисок,дозирањетотребадасередуцира,априпојаванасимпто-ми, како тешкодишење, стенокардија, кар-дијалнаинсуфициенција земањетоналекоттребадасепрекине.Особеноепотребнодасеконтролирасрце-вата фреквенција на фетусот, во почетокотнасекои15минути,аподоцнанасекои1–6часа.Кајинтраутеринаасфиксијаоваакон-трола требапостојанода се врши.Особенавнимателност е потребна кај коронарнитесрцевизаболувања,кајтешкитезаболувањана срцевиот мускул (инсуфициенција насрцето, миокардитис), кај хипертонијата идијабетисот(контроланашеќеротвокрвта).Интеракции: Истовремена примена соМАО–инхибиториидругисимпатомимети-ци(амфетамин,ефедрин,фенилефринидр.)еконтраиндициранапорадипојаванатешкиглавоболки и хипертензивни кризи. Освентоа, може да се јават и гадење, повраќање,срцевиаритмии,болкивоградите,интракра-нијалникрвавења,хиперпирексија.Особено треба да се внимава при истовре-мена употреба со кортикостероиди и припостојни придружни заболувања кои дове-дуваатдоретенцијанатечностите,бидејќиихексопреналинотгонамалуваизлачувањетона урината. При истовремена употреба сохалогениранианестетици,можноенастану-вањенапречкивосрцевиотритам.Неселективните бета–блокатори го нама-луваат дејството на хексопреналинот. Ме-тилксантините го зголемуваат дејството нахексопреналинот. Зголеменото складирањена гликоген во црниот дробпод дејство нагликокортикоидитесенамалувасодејствотонахексопреналинот.Дејствотонаантидија-бетицитезанамалувањенашеќеротвокрвтасеослободувасохексопреналин.Предозирање:Припредозирањесохексоп-реналинможедасеочекувапокачувањенасрцеватафреквенцијанамајката,потоадасепојаваттремор,палпитации,главоболка.Сонамалување на дозата симптомите се реду-цираат.Какоантидотможедаседаденесе-лективенбета–блокатор.Готови лековиGYNIPRAL – ГИНИПРАЛ (Алкалоид),


таблети0,5mg,амп. 0,01mg/2mlхексоп-реналин.

RITODRIN (РИТОДРИН)Состав: дериват на хидрокси фенилпропа-нол.Дејство:селективнастимулацијанаβ2–адре-нергичнирецепториирелаксација,особено,наутеруснатамазнамускулатура.Индикации: некомплицирани прематурнитрудови,приштобргунастануварелаксаци-јанаутеруснатамазнамускулатура.Дозирање: per os или парентерално 10mgсекои3–8часадодеканесесмиратконтрак-циитенаутерусотиуште12–48часапотоа.Несаканиефекти:наузејаиповраќање,тахи-кардијаипалпитација,хипотензија.Готови лековиPRE–PAR – ПРЕ–ПАР (Belupo): амп. 50mg/5mlритодрин.YUTOPAR–ЈУТОПАР(Durbin),таблети10mg,amp.10mgритодрин.

SALBUTAMOL (САЛБУТАМОЛ)Состав:дериватнасалигенините.Дејство: селиктивна стимулација на β2–ад-ренергичнитерецептори,порадиштонаста-нуварелаксација,особенонабронхијалнатаинаутеруснатамазнамускулатура.Индикации:бронхоконстрикцијаиастмавопулмологијата,прематурнитрудовивогине-кологијатаиакушерството.Дозирање:напочетокотседава0,01mg/minво i.v. инфузија, а потоа дозата постепеносе зголемува, во зависност од терапискиотефект,максималнодо0,04mg/min.Несаканиефекти:сличнинаритодринот.Готови лековиVENTOLIN–ВЕНТОЛИН(AúH),амп.0,5mg, таблети 2mg салбутамол.Постојат ипрепарати во облик на спреј наменети заупотребавопулмологијата.

TERBUTALINE (ТЕРБУТАЛИН)Состав:дериватнарезорцинолотДејство:сличнокакоинадругитебета2–ад-ренергичнистимулатори.Индикации:исти.Дозирање: во почетокот се дава 0.005mg/min., а потоа дозата постепено се зголему-ва во зависност одпостигнатиот терапискиефект,нонеповекеод0,01–0,02mg/min.воi.v.инфузија.Несаканиефекти:сличникакоинадругите

бета2–адренергичнистимулатори.Готови лекови: лекот не е регистриран воРМ.BRICANYL–БРИКАНИЛ (Astra Zeneca),амп.0,5mg,таблети2,5mgтербуталин..

4ИНХИБИТОРИ НА ПРОЛАКТИНОТ

BROMOCRIPTIN (БРОМОКРИПТИН)Состав: дериватна ергокриптинот, алкало-идodSecalecornutum.Дејство:водигестивниоттрактсересорбира28%, а 90–96%се врзува за серумските ал-бумини.Наполносеметаболизираисеизла-чува, главно, прекужолчката, само 2,5–5%прекуурината.Како антагонист на допаминските рецепто-ри,бромокриптинотјаинхибирасекрецијатанапролактин,апритоаневлијаезначителнона другите хормони од хипофизата, освенштокајпациентитесоакромегалијајанама-лувапокаченатаконцентрацијанахормонотза раст. При паркинсонизам бромокрипти-нотгиинхибирадопаминскитерецепторивоstriatumnigrumиволимбичниотсистем.Гинамалуватреморот,ригидностаиакинезија-та.Понатаму,дејствувахипотензивнопрекунамалувањенаконцентрацијатанакатехола-минитеипрекунепосредноширењенакрв-нитесадови.Индикации:сеприменувазаспречувањенапостпарталнаталактацијаинагалактореата.Понатаму: при акромегалија и паркинсони-зам.Контраиндикации:овулостатици.Несакани ефекти: наузеја, повраќање, вр-тоглавица, главоболка, печење во градите,губењенаапетитотителеснататежина,на-малување на крвниот притисок, психичкипречки.Дозирање и начин на употреба–Заинхибицијаналактацијата:наутроина-вечер1таблетазавременајадење,вотекна14дена;– При галактореа: 2–3 пати на ден ½ – 1таблета.максимум7,5mgнаден;–Акромегалија: во почетокот 1 таблета наден,апотоадозатасепокачувавотекна1–2неделина4–8таблетинаден,поделениво3оброказавременајадење;


–Паркинсонизам: постепено½– 1 таблетанаденсолеводопа,до3патинаден10–30mg,максимално200mgнаден;–Хипертензија: 2–3 пати на ден 2,5–5mg,евентуалнодо30mgнаден.Готови лековиBROMOCRIPTIN – БРОМОКРИПТИН(Nihfi),таблети2.5mgбромокриптин.BROMERGON–БРОМЕРГОН(Lek),табле-ти2.5mgбромокриптин.

5КОНТРАЦЕПТИВНИ СРЕДСТВА

Тоа се лековисредства наменети за спречу-вање на гравидитет. Четири групи контра-цептивнисредстваденессекористатвосве-тотикајнас,итоа:–комбиниранихормонскипрепарати,–прогестогени,–спермициди,–контрацептивниунаправи.

А. – КОМБИНИРАНИ ХОРМОНСКИ КОНТРАЦЕПТИВИ

Тоа се најчесто користени контрацептивнисредства,асоставенисеодследнивекомпо-ненти:етинилестрадиол + норетистеронетинилестрадиол + дезогестрелетинилестрадиол + норелгестроминетинилестрадиол + левоноргестрелетинилестрадиол + норгестиматетинилестрадиол + дроспиренонетинилестрадиол + норгестрелетинилестрадиол + прастерон

Добар дел од прикажаните комбиниранихормонскиконтрацептивнисредствасевекеодобренизаупотребавоРепубликаМакедо-нијаиискустватасеприличноголеми.

ETHINILESTRADIOL + LEVO–NORGESTREL (ЕТИНИЛЕСТРАДИОЛ+ЛЕВО–НОР-ГЕСТРЕЛ)Состав:естроген+гестаген.

Дејство:Дејствуванатојначинштојаспре-чуваовулацијатапрекусупресијанаоскатахипоталамусхипофиза, ја зголемува вис-козностанацервикалниотсекретсоштогоотежнува преминувањето на сперматозои-дитевоутерусотипредизвикувапроменинаендометриумот,папорадитоанееподготвензанидацијанаоплоденатајајцеклетка.Индикации: контрацептивно средство совисокаефикасностзаспречувањенабреме-ностизаконтроланараѓањето.Контраиндикации: постојни или минатитромботични/тромбоемболични нарушу-вања(длабокавенскатромбоза,пулмоналенемболизам,миокарденинфаркт)илицереб-роваскуларни нарушувања, транзиторниисхемичниатаки,ангинапекторис,мигренасо фокални невролошки симптоми, дија-бетес мелитус со васкуларни нарушувања,панкреатит и состојби поврзани со тешкиформи на хипертриглицеридемија, тешкихепатални нарушувања (сé додека хепатал-ните вредности не се вратат на нормала),тумори (бенигни или малигни) на црниотдроб,постојниилисуспектнималигноми(нагениталнитеорганиинадојките)коисеподвлијаниенасексуалнитестероиднихормони,недијагностицирано вагинално крвавење,бременост,хиперсензитивностконкојабилосостојканалекот.МеркинапретпазливостОралнитеконтрацептивигозголемуваатри-зикотодтромбемболија,инфарктнамиокар-дот,мозоченудар,длабокавенскатромбозаипулмоналенемболизам.Ризикотсезголе-мувасовозраста,пушењето,фамилијарнатапредиспозиција, потоа поради зголеменателесна тежина, хипертензија, промени насрцевите валвули, артериска фибрилација,подолгаимобилизација.Препаратотсеземасо претпазливост во случај на: дијабет, ви-соккрвенпритисок,проширенивени,отос-клероза, мултипла склероза, епилепсија,порфирија,тетанија,choreaminor,прележанфлебитис.По употребата на хормонски супстанции(каковооваакомбинација),вореткислучаиезабележанапојаванабенигниили,исклу-чително ретко, малигни тумори на црниотдроб.Вослучајнапојаванаперзистирачкаболкавогорнитепартиинастомакот,веднаштребадасеконсултиралекар.Употребата на препаратот се прекинува вослучајна:ненадејнасилнамигренаилине-вообичаенаглавоболка,пречкивовидотилислухот,први знацинатромбофлебитисилитромбоемболија(болка,грчевииедемнано-зете,ненадејнаболкавоградниоткош),пла-нирана операција (6 недели пред зафатот),


жолтица, хепатитис, јадеж по целото тело,зачестеностнаепилептичнинапади,покачу-вањенакрвниотпритисок,бременост.Попрекинувањетонаупотребатанапрепа-ратот, репродуктивната функција се враќавопрвобитнасостојба, сотоаштоеможнопрвиотциклусдабидеподолгзаеднанеделаотколкупорано.Доколкунипо2до3месецициклуситенесенормализираат,секонсул-тиралекар.Интеракции: антимикробните лекови (напр., ампицилин,хлорамфеникол,неомицин,пеницилинV,тетрациклинитеидр.)ииндук-торитенахепаталнитемикрозомалниензими(напр.фенитоин,барбитурати,пиримидон,карбамазепин, рифампицин) ја намалуваатефикасностанапрепаратот.Несакани дејства: за време на применатанапрепаратот,вореткислучаи,можатдасејават: болка, преосетливост и зголемувањена дојките, секреција, главоболка, мигрена,промениналибидото, депресивнирасполо-женија, променливо расположение, гадење,повраќање, нарушувања на кожата (исип,erithemanodosum, erithemamultiforme), зго-леменапигментацијанакожата,хирзутизам,влошувањена акните,промениво вагинал-ната секреција, намалена толеранција конконтактни леќи, ретенција на течности,променинателеснататежина.Сериознине-саканидејства,порадикоитребадасепре-кине терапијата со орални контрацептивисе:тромбоемболија(површинскаидлабока),цереброваскуларниинсулти,исхемијанаср-цето,акутенинфаркт,хипертензија,улцеро-зенколитиCrohn–оваболест.Оралнитекон-трацептивијазголемуваатинциденцијатанабенигни и малигни хепатоми, карцином нацервиксот,апостојатииндициизакарциномнаендометриумотинадојките.Дозирање и начин на употреба:предзапоч-нувањетосолекот,потребноепациенткатадапоминениздеталенмедицинскиигинеко-лошкипреглед(вклучувајќигиипрегледотна градите и цитолошките преглед на брисодцервиксот).Бременостаморадасеисклу-чи.Контролнипрегледисеправатнасекои6месецивослучајнадолготрајнаупотребанапрепаратот.Првиот ден од циклусот (крвавењето) сеземапрвиотдражеј,апонатаму,вотекна21ден, секој ден се земапо 1 дражеј (21 дра-жејсодржина на едно пакување).Откако ќесеиспијатситедражеи(21),сеправипаузаод7дена.Крвавењетонастанува2–5денаодподниотземендражеј.Поистекотна7–миотденодподниотдражејсепочнувасоследна-тасеријадражеи,безогледдаликрвавењетопрестанало или сé уште трае. Доколку во

тек на 7–дневниот интервал без дражеи несепојавикрвавење, требадасеконсултиралекар.Доколкупациентката заборави да гоземепрепаратотвовообичаенотовреме,тоатребадагонаправивоследните12часа.Воспротивно, контрацепциската заштита не егарантирана.И покрај тоа, мора да се про-должисоземањенаситеподователнидражеивовообичаенотовреме,аистовременодасекористибариернаметоданаконтрацепција.Дражеитекоисе„испуштени“нетребадасеземаатдополнително.Вослучајнапојавана„непредвидено” крвавење во текот на упо-требатанадражеите,нетребадасепрекинесонивнотоземање,освенакокрвавењетоеинтензивно(сличнонаменструалното),когатребадасеконсултиралекар.Готови лековиMICROGYNON 30 – МИКРОГИНОН 30(Schering),дражеиетинилестрадиоl0.03mg+левоноргестрел0.15mg.STEDIRIL – СТЕДИРИЛ (Wyeth), дражеиетинилестрадиол 0.05mg + левоноргестрел0.5mg.STEDIRIL–D – СТЕДИРИЛ Д (Wyeth),дражеиетинилестрадиоl0.05mg+левонор-гестрел0.25mg.STEDIRIL–M – СТЕДИРИЛ М (Wyeth),дражеиетинилестрадиоl0.03mg+левонор-гестрел0.15mg.TRI STEDIRIL – ТРИСТЕДИРИЛ (Krka),21 дражеј: 6 кафеави етинилестрадиол 0.03mg+левоноргестрел0.05mg,5белиетини-лестрадиол0.04mg+левоноргестрел0.075mg,10жолтиетинилестрадиол0.03mg+ле-воноргестрел0.125mg,

ETHINILESTRADIOL + GESTODEN (ЕТИНИЛЕСТРАДИОЛ+ГЕСТОДЕН)Состав:естроген+гестаген.Дејство: комбинирано хормонско контра-цептивно средство. Содржи мали дози надветехормонскикомпоненти:гестагенскаиестрогенска, но дава еднакво сигурна заш-тита од бременост како и препаратите коисодржатпоголемидозинахормони.Контра-цептивнотодејствосебазиранаспречувањенасозревањетонаовулумот,зголемувањенавискозностанаслузтаиистенчувањенали-гавицатанаматката.Индикации:хормонскаконтрацепција.Контраиндикации:преосетливостналекот,тромбофлебит и тромбоемболични процесиво анамнезата, коронарни и цереброваску-ларнизаболувања,карциномилисомневањезакарциномнадојкитеинагениталиите,не-дефиниранокрвавењеодгениталиите,жол-тица во анамнезата (во бременост или при


претходно земање на орални контрацепти-ви),аденомикарциномнацрниотдроб,дру-гиакутниихроничнизаболувањанацрниотдроб,бременостилисомнениезабременост.Мерки на претпазливост: пред почетокотнаупотебатаналекот,сепрепорачуватемел-наанамнеза,гинеколошкипрегледилабора-торискииспитувања(тестовизафункцијатанацрниотдробинакоагулацијата).Женатаможе подолго време без прекин да го упо-требувалекот.Потребноедасепрекинесоземање на препаратот доколку се планирабременостилиакоепотребнодасеизвршинекојхируршкизафат.Женитезаболениодепилепсија, мултипла склероза, шеќернаболестилиалергиски заболувањаможатдаго земаат лекот само под надзор на лекар.Пушењето за време на употребата на пре-паратотјазголемуваопасностаодсериозникардиоваскуларнизаболувања(тромбоембо-лија).Тааопасностсезголемувасогодините(над35 години)и собројотнаиспушенитецигари(повеќеод15наден).Доколкувотекнаупотребатанапрепаратотдојдедобреме-ност,неговатаупотребатребаведнашдасепрекине. Употребата на препаратот во текналактацијаможедадоведедоредукцијанаволуменотнамлекотоидопроменивоне-говиотсостав.Малаколичинаодактивнитесупстанцииможедабидеелиминиранапре-кумлекото.Интеракции:постојатголембројразличнилековикоиможтдастапатвоинтеракцијасосинтетичките полови стероиди. Денеска сесметадекаклиничкизначајнисеинтеракци-итенаоралнитеконтрацептивисоиндукто-ритенамикрозомалнитехепаталниензими,какоисоантибиотицитекоивлијаатнанив-натаресорпција.Во групата на клинички значајни интерак-ции спаѓаат интеракциите со барбитурати,антибиотици (ампицилин, тетрациклин,рифампицин), нестероидни антиинфлама-торни лекови (фенилбутазон), антиепилеп-тици(карбамазепин,фенитоин,примидонихидантоин), антимикотици (гризеофулвин),антикоагуланси (фениндион и варфарин),циклоспорин(зголемувањенаплазматскитеконцентрациинациклоспорин).Несакани дејства:вотекотнакористењетонаовојпрепаратможатдасе јават:гадење,повраќање,главоболка,вертиго,дисменореа,нервна напнатост и депресија, промени воапетитот и тежината, чувство на напнатоство градите.Кајпредиспониранижени,дол-готрајнатаупотребанадражеитеможедадо-ведедопојаванафотосензитивнареакција.Постојатиндивидуалниизвештаизаполошатолеранцијанаконтактнителеќикајпациент-

кикоиупотребувааторалниконтрацептивнисредства.СпоредподатоцитенаСЗО,постоипотенцијална тератогена опасност доколкусе применуваат хормонски препарати коисодржаткомбинацијанаестрогениигестаге-нихормонивотекнагравидитет.Истотака,овиепрепаратинесмеедасеординираатзавреме на лактација поради можната појавана мастодинија кај машките деца доени одмајки кои употребувале комбинирани кон-трацептививоистовреме.Употребта на препаратот треба да се пре-кине најмалку 6 месеци пред планиранатабременост. Исто така, при користењето наоралнитеконтрацептивипотребнисередов-никонтролинафункцијатанацрниотдробинакоагулациониотстатус.Препаратитекоисодржатпомалкуод0,03μgестрогенможатда предизвикаат т.н. меѓукрвавења (breakthroughbleeding).Дозирање и начин на употреба:употребатанапрепаратотсоцелоралнаконтрацепцијазапочнува првиот ден од менструалниотциклус(првденнаменструалниотциклусепрвиотденнакрвавењето).Вотекна21денсеземапоедендражејнаден.Потоасепра-випаузаод7денавокојасејавувакрвавењесличнонаменструалното (обично2–4денаод подниот дражеј). Крвавењето потврдувадеканедошлодобременост,аакоотсуству-ва, се препорачува лекарска консултација,иакоотсуствотонаменструацијаечестопо-патнапојававопрвитециклусиодземањетоналекотинеморадазначибременост.Ос-миот ден повторно се започнува со земањенадражеитевотекна21ден,безогледнатоадаликрвавењетокоезапочналозавременапаузатауштетраеилине.Тоазначидеканасекои28денасезапочнувасоновакутија.Шематазаземањее:21денсеземаатдражеи,7денасеправипауза,паповторно21дензе-мање,повторно7денапаузаитн.Редовноставо земањетоеуслов за сигурна заштитаодбременост.Потребно е да се внимава секојден(во24часа)дасеземапоедендражеј,поможноствоистовреме.Доколкуимапоми-натоповеќеод36часаодподнотоземањенадражеите,контрацептивнотодејствовеќенеесигурно.Предозирање: употребата на поголемидозиможе да доведе до гадење, повраќањеи допојава намеѓукрвавења (break throughbleeding) кај жените. Не се забележани се-риозни несакани дејства по употребата напоголемидозиконтрацептивнисредствакајдецата.Готови лековиLOGEST–ЛОГЕСТ(Schering),дражеиети-нилестрадиол0.02mg+гестоден0.075mg.


MIRELLE – МИРЕЛЕ (Schering), дражеиетинилестрадиол 0.015 mg + гестоден 0.06mg..ETHINILESTRADIOL + DESO–GESTREL (ЕТИНИЛЕСТРАДИОЛ+ДЕЗОГЕСТРЕЛ)Состав:естроген+гестаген.Дејство:комбиниранитеоралниконтрацеп-тиви дејствуваат преку супресија на гона-дотропините. Иако примарниот механизамнаовадејствоеинхибицијанаовулацијата,другипроменикоинастануваатсе:променивоцервикалнатаслуз,порадиштосеотежну-ванавлегувањетонаспермиумитевоматка-та,какоипроменивоендометриумотсоштосенамалуваможностазаимплантација.Студииизведенисоврзанирецептори,какоистудиинаживотнииналуѓе,покажуваатдека 3–ketodesogestrel, биолошки активни-от метаболит на desogestrel, ги комбини-ра високите прогестагени активности соминималниот интринзик андрогеницитет.Desogestrel–от, во комбинација со ethinylestradiol,негоспречуваестрогениндуцира-ниотрастнаSHGB,шторезултирасонискисерумскинивоанаслободниоттестостерон.Клинички студии:НеконтрацептивниздравственипридобивкиЕфективрзмензесот:•регулирањенаменструалниотциклус;на-малувањена загубата на крв и намалувањенаинциденцијатанаанемијапорадидефицитнажелезо;намалувањенаинциденцијатанадисменореја.Ефектиповрзанисоинхибицијатанаовула-ција:• намалена инциденција на функционалниоваријалницисти;намаленаинциденцијанаектопичнабременост.Ефектиоддолгорочнокористење:•намаленаинциденцијанафиброаденомиифиброцистичнаболестнадојките;намаленаинциденција на акутна пелвична инфлама-торна болест; намаленаинциденција на ен-дометријаленкарцином;намаленаинциден-цијанаоваријаленкарцином.Индикации: лекот е индициран за превен-ција на бременост кајжени кои избрале дакористаторалниконтрацептивикакометоднаконтрацепција.Дозирање и начин на употреба:задасепо-стигнемаксималниотконтрацептивенефект,потребноетаблетитедасеземаатточнокакоштоепрепишановопрепаратотивоинтер-валинеподолгиод24часа.Дваесетиеднодневентретман(Day1Start):дозатаналекотзаиницијаленциклуснате-рапијаееднатаблетадневноодпрвиотдендо 21–виот ден од менструалниот циклус,сметајќигозапрвденденотнапочетокотна

менструалнотокрвавење.Потоаследипаузаод7денакоганесеземааттаблети,апотоасезапочнувановциклуссоновопакувањеодпрвиотдодваесетипрвиотденитн.Овој начин на третманможе да се започне4неделипостпартумкајженикоинедојат.Кога таблетките се администрираат пост-партум,морадасесметаназголеменризикод тромбоемболична болест асоцирана сопастпарталниотпериод.Доколкупациентка-тазапочнесолекотасéуштенемадобиеномензес, треба да ú се препорача користењена доплонителен метод на контрацепцијавопериодод7денаодпочетокотнатабле-тарната терапија.Можноста за овулација иконцепција пред започнувањето со контра-цептивнататерапијаморадасеземевопред-вид.Доколку промаши една активна таблета вопрвата, втората или третата недела, табле-тата треба да ја земешто е можно побрзо,откакопациенткатаќесесети.Акопромаши2 таблетивопрватаиливо вторатанедела,требадаземе2таблетинаденоткогаќесесетии2 таблетинаредниотден, апотоадапродолжисоземањенарегуларнитетаблетипоеднанаден,сéдодеканегозавршипаку-вањето.Напациенткатаúсепрепорачувакористењена дополнителен метод на контрацепцијадоколку има сексуални односи во текот на7денапопромашувањетонатаблетата.До-колкупромаши2таблетивотретатанеделаилиакопромаши3таблетиилиповеќе,па-циенткататребадагопрекинетоапакувањеидазапочнесокористењенановопакувањеистиотден.Напациентткатаúсепрепорачувакористењенадополнителенметоднаконтрацепцијадо-колку има сексуални односи во текот на 7денапопромашувањетонатаблетата.Дваесетиеднодневентретман(SundayStart):воовојслучајпрвататаблетасеземапрватанеделапопочетокотнаменструацијата.Акомензесотпочневонедела,првататаблетасезема тој ден.Доколку сеправипроменаоддруг орален контрацептив, првата таблетатребадасеземевопрватанеделапопослед-натаактивнатаблетаодпретходниотконтра-цептив.Сеземапоеднатаблетасекојденвотекотна21ден.Занередниотциклуснесеземааттаблети7дена,апотоасезапочнувасоновопакувањевонаредните21ден.Когасезапочнувасонеделнаташеманатретман,вопрвите7денасепрепорачувакористењенадополнителнаконтрацептивназаштита.Овојначиннатретманможедазапочне4не-делипостпартумкајженикоинедојат.Когасе администрираат теблетките постпартум,


морадасесметаназголеменризикодтром-боемболична болест асоцирана со постпар-талниотпериод.Доколкупациенткатазапо-чнесолекотасéуштенемадобиеномензес,требадаúсепрепорачакористењенадопол-нителенметод на контрацепција во периодод7денаодпочетокотна таблетарнатате-рапија.Можностазаовулацијаиконцепцијапред започнувањето со контрацептивнататерапијаморадасеземепредвид.Доколку промаши една активна таблета вопрвата,вторатаилитретатанедела,таблетататребадајаземештоеможнопобрзо,откакопациенткатаќесесети.Акопромаши2табле-тивопрватаиливовторатанедела,требадаземе2таблетинаденоткогаќесесетии2таблетинаредниотден,апотоадапродолжисо земање на регуларните таблети по еднанаден,сéдодеканегозавршипакувањето.Напациенткатаúсепрепорачувакористењена дополнителен метод на контрацепцијадоколку има сексуални односи во текот на7денапопромашувањетонатаблетата.До-колкупромаши2таблетивотретатанеделаилиакопромаши3таблетиилиповеќе,па-циентката треба да го продолжи земањетопоеднатаблетасекојдендоеднанедела.Вонеделапациенткататребадагопрекинетоапакувањеидазапочнесокористењенановопакувањеистиотден. Напациенткатаú сепрепорачувакористењенадополнителенме-тоднаконтрацепцијадоколкуимасексуалниодносивотекотна7денапопромашувањетонатаблетата.Несаканиефекти:постоизголеменризикодследниве сериознинесакани ефекти, за коисе знае дека се асоцирани со примената наоралникотрацептиви:•тромбофлебитисивенскатромбозасоилибеземболизам;артерискитромбоемболизам;белодробенемболизам;миокарденинфаркт;церебралнокрвавење;церебралнатромбоза;хипертензија; болести на жолчното ќесе;хепатални аденоми или бенигни хепаталнитумори.Следнивенесаканиефектисеопишаникајпа-циенткикоикористаторалнаконтрацепција,закоисеверувадекасеповрзанисотоа:• гадење; повраќање; гастроинтестиналнисимптоми;Breakthrough крвавења; Spotting;аменореа;привременинфертилитетпопре-кинувањена третманот; едем;мелазмакојаможе да перзистира; промени на дојките:зголемена осетливост, зголемување, секре-ција;променивотежината(намалувањеилизголемување);променивоцервикалнатаеро-зијаисекреција;холестатскажолтица;миг-рена; раш (алергиски); ментална депресија;редуцирана толеранција на карбохидрати;

вагинална кандидијаза; промени во корнеа-та;нетолеранцијанаконтактнилеќи.Следнивенесаканиефектисеопишаникајпа-циенткикоикористаторалнаконтрацепција,закоинитуепотврденанитуотфрленаповр-заностасоконтрацептивнитепрепарати:• пременструален синдром; катаракта; про-менивоапетитот;Cystitislikesyndrome;гла-воболка;невроза;замаеност;хирзутизам;гу-бењенакоза;Erythemamultiforme;Erythemanodosum; хеморагични ерупции; вагинитис;порфирија; промени во реналната функ-ција;хемолитиченуремиченсиндром;акни;промени во либидо; колитис; Budd–Chiarisyndrom.Контраиндикации:Оралнитеконтрацепти-винетребадасекористаткајженикои гиимаатследнивесостојби:• тромбофлебитис или тромбоемболичнаболест;претходнаисторијанадлабокавен-ска тромбозаилитромбоемболичнаболест;цереброваскуларна или коронарна болест;постоечкиилисуспектенкарциномнадојки;карцином на ендометриум или друг познатили суспектен естроген зависна неоплазма;недијагностицирано абнормално гениталнокрварење; холестатска жолтица или бреме-ностилижолтицасопретходнаупотребанатаблети;хепаталниаденомииликарциноми;познатаилисуспектнабременост.Интеракции: интеракцијата со други ме-дикаменти, што резултира со зголем кли-ренснаполовитехормони,можедадоведедо brekthrough (пробивно) крвавење и донеуспех на оралната контрацепција. Ова епотврденоприкористењетонахидантоини,барбитурати, примидон, карбамазепин ирифампицин; оксакарбазепин, топирамат,фелбамат и гризеофулвин. Механизмот наовадејство,посéизгледа,сесостоивоин-дуцирањетонахепаталнитеензимиодстра-на на овие препарати. Неуспех во контра-цепцијатаможедасе јавиприкористењетона антибиотици, како што се ампицилинотитетрациклините.Женитекоикраткотрајнокористатнекоиодгоренаведенитепрепара-ти треба привремено да користат бариернисредстванаконтрацепција,какодополнениенаоралнатаконтрацепција.Кајженикоиподолгпериодземаатпрепара-ти кои ги индуцираат хепаталните ензими,експертите препорачуваат зголемување надозите на оралниот контрацептив. Доколкупоголемите дози на контрацептив се пока-жаткаконесоодветни,непожелни,сепрепо-рачувапреминувањенадругначиннакон-трацепција.ПредупредувањаКористењето на орални контрацептиви е


асоцирано со зголемен ризик од неколкусериозни состојби, какошто се: миокарденинфаркт, тромбоемболизам, апоплексија,хепаталнинеоплазиииболестинажолчнотоќесе,иакоризикотодсериозенморбидитетиморталитеткајздравижени,кајкоинепос-тоинекојпретходенризик,емал.Сепак,тојсе зголемува сигнификантно во присуствона други постојни ризикфактори, какоштосехипертензија,хиперлипидемија,обезности дијабетес. Лекарите кои ги препишувааторалнитеконтрацептивитребадасесвеснизапостоењетонаовиеризици.ДоилкиМаликоличининаоралнитеконтрацептивнистероидисенајденивомлекотоисеобјаве-нинеколкунесаканиефектикајдецата,како:жолтицаизголемувањенаградите.Орални-теконтрацептивидаденивопостпарталниотпериодможедавлијаатналактацијатапрекунамалувањенаквалитетотиквантитетотнамлекото.Доколку еможно, доилките требадасесоветуваатданекористаторалникон-трацептиви туку други облици на контра-цепцијадодекагидојатдецата.Предозирање: не се објавени сериознипо-диципоингестијанапоголемаколичинанаорални контрацептиви од страна на деца.Предозирањетоможедапредизвикагадењеикрвавењакајдевојчињата.Готови лековиMERCILON – МЕРСИЛОН (Organon),таблети етинилестрадиол 0.02 mg + дезо-гестрел0.15mg..

ETHINILESTRADIOL + NOR–GESTMAT (ЕТИНИЛЕСТРАДИОЛ+НОРГЕСТИ-МАТ)Состав:естроген+гестаген.Дејство:ораленконтрацептивзапревенцијана бременост. Комбинираните орални кон-трацептиви се најчесто препишувани пре-парати, со најниска стапка на неуспех (2–3на 100 кориснички годишно). Покаченитенивоанаестрогенипрогестерондејствуваатнаразличниначини зада гопрекинатнор-малниотменструаленциклусидајаоневоз-можатконцепцијата.Индикации:превенцијанабременост.Дозирање и начин на употреба:еднатабле-тадневновопериодод21ден,почнувајќиодпрвиотденнаменструалниотциклус(сотоасе постигнува моментална контрацептивназаштита), следено со 7–дневен период безтаблети, за кое време се јавува т.н. „повле-кувачко“крвавење.Секојатаблетатребадасеземавоприближноистовремесекојден,и доколку се задоцни со земањето подолго

од12часа,можноегубењенаконтрацептив-ниотефект.Несаканиефекти:гадење,повраќање,главо-болка, чувствителност на градите, променивотелеснататежина,ретенцијанатечности,тромбоза, промени во либидото, депресија,реакции на кожата, хипертензија, неподне-сувањенаконтактнилеќи,променивохепа-талнитефункции,отсуствона„повлекувач-ко“крвавење.Внимание: посебно внимание треба да сеобрне при препишувањето на оралнитеконтрацептиви кај пациентки кои ги имаатследниве ризикфактори: висок крвен при-тисок,Raynaud–овсиндром,варикознивени,астма,тешкидепресивнисостојби,мигрена,кориснички на контактни леќи. Ризикот одтромбоза е зголемен со возраста, обезностаипушачкиотстажнажената.Контраиндикации: анамнестички податокза претходна тромбоза, исхемични срцевиболести, ангина пекторис, српеста анемија,болестинахепарот,карциномнагенитални-теорганиинадојките,недијагностицирановагиналнокрвавење.Бременост:користењетозавременабреме-ностеконтраиндицирано,какоизавременадоењето.Интеракција: антибиотици, антиепилепти-ци,фунгицидни препарати, антикоагуланти(порадиможноторедуцирањенаконтрацеп-тивниотефект),антидепресанти,антидијабе-тици,бета–блокатори.Предозирање:несепознатинесаканиефек-тиодвнесувањетонапоголемидозинакон-трацептивен препарат. Можна е појава нагадењеикрвавењекајдевојчињата.Готови лекови: лекот не е регистриран воРМ.CILEST–ЦИЛЕСТ(Cilag),таблетиетини-лестрадиол0.35mg+норгестимат0.25mg

Б – ПРОГЕСТАГЕНИ КОНТРАЦЕПТИВИ

MEDROXYPROGESTERONE (МЕДРОК-СИПРОГЕСТЕРОН)Состав:дериватнапрогестеронот.Дејство: стерилна водена суспензија:Medroxyprogesteronacetatординираноралноилипарентералновопрепорачанитедозикајженисоадекватнонивонаендогенестроген,го трансформира пролиферативниот во се-креторен ендометриум. Администриран вовообичаенитедози,јаинхибирасекрецијатанахипофизарнитегонадотропиништодове-дува до прекин на фоликуларната матура-


ција и овулација.Поради неговото пролон-гиранодејствоиподователнататешкотијавопредвидувањетонавреметонанастапувањена „повлекувачкото” крвавење кое следипо инјекцијата Medroxyprogesteron acetat,не е препорачлив кај секундарна аменореаи кај дисфункционални утерини крвавења;во вакви состојби препорачлива е оралнатапримена.Контрацептивна инјекција: Medroxyproges-teronacetatконтрацептивнатаинјекција,до-колкусеаплициравопрепорачанитедозинасекои3месеци, јаинхибирасекрецијатанагонадотропините,штоводиконпревенирањена фоликуларната матурација и овулација,какоиконистенчувањенаендометриумот.Со ова се постигнува контрацептивниотефект.По давањето на единична доза од 150 mgi.m. и со мерење со помош на радиоиму-ноесеј, утврдено е дека порастот на плаз-ма – концетрцијата на Medroxyprogesteronacetat се постигнува во просек за 3 неделидомаксималнитевредностиод1до7ng/ml.Потоа,нивотосенамалуваекспоненцијалнодограницикогастануванедетектибилно(<100pg/ml),помеѓу120и200денапоинјек-цијата. Со истата метода е утврдено декапросечниотполуживотнаi.m.аплицираниотMedroxyprogesteronacetatвовиднаконтра-цептивнаинјекцијаизнесуваоколу50дена.Жените со помала телесна тежина побрзоостануваат бремени, за разлика од оние сопоголема телесна тежина, по прекинот натретманот.Индикации: стерилна водена суспензија.Адјувантна терапијаипалијативен третманнаиноперабилни,рекурентнииметастатскиендометријалнииметастаскикарциноми.Контрацептивна инјекцијаИндициранаесамозапревенцијанабреме-ност.Со цел да се спречи несаканото, слу-чајно аплицирање на медроксипрогестеронацетат на бремена жена, првата инјекцијамора да се даде само за време на првите 5дена од нормалниот менструален циклус;самово текнапрвите5денапостпарталнокајмајкикоинедојатакајексклузивнодо-ење, само во 6–тата постпартална недела.Ефикасноста на контрацептивниот ефектзависиодпридржувањетоконпрепорачани-от начин на апликација во соодветни дози.Медроксипрогестерон ацетатот е долго-дејствувачкиконтрацептивкајженикајкоисеадминистрираво3–месечни(13–неделни)интервали. Дозата не треба да се коригираспоредтелеснататежина.

Дозирање и начин на употреба

Стерилна водена суспензијаЕндометријални или ренални карциноми:препорачливисеиницијалнидозиод400до1000mgнеделно.Доколкунастапиподобру-вање во тек на неколку неделиилимесецииакоболестасестабилизира,можноеодр-жување на состојбата со најмалку 400 mgмесечно.Медроксипрогестерон ацетатот неепрепорачливкакопримарнатерапија,тукукако адјувантна и палијативна терапија кајнапреднати,иноперабилнисостојби.Контрацептивна инјекцијаПрепорачливоеиампулатаод1mlишпри-цотод1mlнамедроксипрогестеронацетат-контрацептивнатаинјекција,предупотреба-тадабидатдобропротресени,задаседобиеуниформнасуспензија.Препорачанатадозае150mgмедроксипро-гестеронацетатконтрацептивнаинјекцијадасе аплицира како длабока i.m. инјекција воглутеалниотиливоделтоидниотмускулнасекои3месеци(13недели).Предупредување: употребата на медрок-сипрогестеронвотекнапрвите4месециодбременостанеепрепорачливо.Контраиндикации• актуелна и сомнение за бременост; не-дијагнстицирано вагинално крвавење; ак-туеленилисомнениезакарциномнадојки;активен тромбофлебит или податоци запретходни тромбоемболични заболувања;хепатални нарушувања; преосетливост намедроксипрогестеронацетат.Несакани ефектиСтерилнаводенасуспензија:• Breakthrough bleeding; Spotting; промениво менструацијата; аменореа; главоболка;невротично расположение; вртоглавица;едеми; промени во тежината (зголемувањеилинамалување);променивоцервикалнатаслуз; чувствителност на градите и галакто-реа; хиперсензитивни реакции на кожата:уртикарија,пруритус,едемигенерализиранраш; акни, алопеција и хирзутизам; анафи-лактоиднареакцијаианафилакса;менталнадепресија; пирексија; вртоглавица; инсом-нија;гадење;сомноленција.Статистички значајна асоцираност е потвр-дена помеѓу користењето на естрогенпро-гестинкомбиниранипрепаратиипојаватанапулмонален емболизам и церебрална тром-боза и емболизам.Поради ова пациенткитена прогестинска терапија мора внимател-но да се контролираат, Постои и доказ којукажува на асоцираност со невроокуларнилезии,напр.,ретиналнатромбозаиоптичкиневритис.


КонтрацептивнаинјекцијаПовеќе од 5%одпациентките коипримаатваков облик на контрацепција се жалат наследнивесимптоми:•менструалниирегуларности; абдоминалнаболкаилидискомфорт;променивотежина-та; ртоглавица; главоболка; астениа; невро-тичност.Помеѓу1и5%одпациенткитесежалатна:•намаленолибидоилианоргазмија;пелвич-наболка;болкивогрбот;болкивоградите;грчеви на нозете; алопеција; депресија; га-дење;раш;инсомниа;едеми;леукореа;топ-либранови;акни;артралгија;вагинитис.Состојбитенакоисежалатпомалкуод1%одациенткитесе:галактореа,меласма,хлоазми,конвулзии, промени во апетитот, гастроин-тестинални промени, жолтица, генитоури-нарни инфекции, диспареунија, парестезии,болкавоградниоткош,пулмоналенемболи-зам, алергиски реакции, анемија, синкопи,диспнеаиастма,тахикардија,треска,ексце-сивнопотењеинепријатнамиризбанатело-то,сувакожа, засиленолибидо,ексцесивнажед, крвна дискразија, ректално крвавење,променанадимензиитенаградите,крвавењеоддојките,карциномнадојки,неможностдасевоспоставифертилност,парализа,склеро-дерма, остеопороза, утерина хиперплазија,цервикаленкарцином,варикознивени,дис-менореа,хирзутизам,необјаснетабременост,тромбофлебитис,длабокавенскатромбоза.Готови лековиDEPO–PROVERA–ДЕПО–ПРОВЕРА(PharmaciaúUpjohn,Алкалоид),амп.150mg/ml,1.000mg/6,7ml,500mg/3,3mlмедрок-сипрогестерон. LEVONORGESTREL(ЛЕВОНОРГЕСТРЕЛ)Состав:гестаген.Дејство:јаспречуваилијаодложуваовула-цијата;јаотежнуванидацијатанајајцеклет-ката.Индикации: лекот се употребува како ур-гентнаперорална контрацепцијаи требадасезема,пможност,штопобрзо,најдоцназа72часа(3дена)посексуалниотодносбезсо-одветназаштита.Контраиндикации:несепознати.Мерки на претпазливост:ургентнатакон-трацепција може да се примени само воисклучителни случаи, бидејќи: не секогашја спречува бременоста; не ја надоместуваредовната заштита од несакана бременост;е метод за прекинување на бременоста. Неепознатодалиметодотнаургентнаконтра-цепцијаспречуваивонматеричнозабремену-

вање.Нее,истотака,исклученаиможноставонматеричната бременост да продолжи,иаконастапилокрвавење.Затоа,ургентнатаконтрацепција не е препорачлива за женикои веќе имале вонматерично забремену-вањеиликајжени,кајкоипостоиопасностзавонматеричнозабременувањеилизакар-личновоспалителнозаболувањеАко за два часа по земањето на таблетатанастапиповраќање,препорачливоеведнашдасеземеуштееднатаблета.Вотаковслучајженататребадасесоветувасолекар,којќеú препише уште едно кутивче таблети. Поземањетонатаблетитеменструациитесе,об-ично,обилниинастапуваатвопредвиденотовреме, а понекогаш се случува да настапатинеколкуденапораноилиподоцна.Аконаденотнаочекуванатаменструацијанастапинеобично крвавење или ако менструација-тадоцни5илиповеќеденови,присуствотона можна бременост треба да се утврди сотест за утврдување бременост. Ургентнатаконтрацепција не штити од половозаразниболести.Несакани дејства: клиничкитеиспитувањапокажуваатдека левоноргестрелотможедапредизвика:мачнинаиповраќање,вртогла-вица,замориглавоболка,болкивостомакот,чувствителностнадојките,аможедасејавиимеѓукрвавење.Интеракциисолекови:меѓулевоноргестре-лотиантиепилептиците(fenitoin,fenobarbital,primidon,karbamazepin)инекоиантибиоти-ци(rifambutin,rifampicinиgrizeofulvin)штоиндуцираат црнодробни ензими, може данастапизаемнодејство,порадиштосенама-луваилисепоништувадејствотоналевонор-гестрелот.Бременостидоење:прибременостнеепре-порачливодасеземааттаблетиNorLevo.Акометодот на ургентна контрацепција не билуспешенисеслучилозабременување,немаопасностзазародишот.Овагопотврдилеимногуепидемиолошкииспитувања.Когасеземааттаблетиналекот,односнопонив,до-ењетонетребадасепрекинува.Дозирање и начин на употреба:заургентнаконтрацепцијатребадасезематдветаблети.Првататаблетасеземаштопобрзо,најдоцна72часа(тридена)посексуалниотодносбеззаштита.Вторататаблетасеземапо12часа,односнонајмногу24часапопрвататаблета.Таблетитесеголтаатсовода.Женатаможедагоземелекоткојбилоденодменструал-ниот циклус. По употребата на ургентнатаконтрацепција се препорачува, при ната-мошнитесексуалниодноси,порадизаштитаоднесаканабременост,доследнатаменстру-ација да се употребува механичка заштита


(презерватив,дијафрагма,спермицид).Готови лековиLEVONELLE – ЛЕВОНЕЛЕ (Schering),таблети0.75mgлевоноргестрел.NOR–LEVO – НОР–ЛЕВО (Krka), таблети0.75mgлевоноргестрел.MIRENA –МИРЕНА (Schering), интрауте-рин ослободувачки систем левоноргестрел52mg.

NORETISTERONE (НОРЕТИСТЕРОН)Состав:гестагенхормон.Дејство:сличнонадругитегестагениИндикации:превенирањенабременост.Дозирање:peros,1тбл.наденпочнувајкиодпрвиотденнациклусот,200mgвопрвите5денаодциклусот.Можедасеповторипо8недели.Несаканиефекти:сличникакоикајдругитепрогестагениконтрацептиви.Готови лековиPRIMOLUT–NOR–ПРИМОЛУТ–НОР(Schering),таблети5mgноретистеронNORETISTERAT – НОРЕТИСТЕРАТ(Schering),амп.200mg/mlноретистерон

DYDROGESTERONE (ДИДРОГЕСТЕРОН)Состав:гестагенхормонДејство: слично на другите прогестагениконтрацептиви.Индикации:превенирањенабременост.Дозирање: per os, 1 таблета. на ден од 10mg.Несакани ефекти: слични на другите про-гестагениконтрацептиви.Готови лековиDABROSTON – ДАБРОСТОН (Belupo),таблети10mgдидрогестерон.

DESOGESTREL(ДЕЗОГЕСТРЕЛ)Состав:гестагенхормон.Дејство: слично на другите прогестагениконтрацептиви.Индикации:превенирањенабременост.Дозирање:1тбл.надена0.075mg.Несакани ефекти: слични на другите про-гестагениконтрацептиви.Готови лекови: лекот не е регистриран воРМ.CERAZETTE – ЦЕРАЗЕТЕ (Organon),таблети0.75mgдезогестрел

В. – СПЕРМИЦИДНИ КОНТРАЦЕПТИВИ

Спермициднитеконтрацептивинеседовол-ноефикаснисредствасамизасебе,номожатдабидатодкористдоколкусеприменатза-едносолокалнимеханичкиконтрацептивнисредства или доколку фертилитетот е веќезначителнонамален.Спермицидните средства содржат 2 компо-ненти: спермицид и вехикулум, кој сам засебеможедадејствуваинхибиторнонаак-тивностанаспермиите.

NONOXINOL (НОНОКСИНОЛ)Состав: дериватнахидроксиполиоксиети-лен..Дејство:инхибицијанаактивностанаспер-миите.Индикации:превенирањенабременост.Дозирање:сенанесувалокалнововагинавообликнакрем,гел,пенаилисл.Несаканиефекти:можнаелокалнаиритацијанавагиналнатамукоза.Готови лекови: лекот не е регистриран воРМ.DURAGEL–ДУРАГЕЛ(SSL), гел2%.но-ноксинолORTHO–CREME – ОРТО–КРЕМ (Jansen–Cilag), крем 2% ноноксиноl со пропиленгликол.DELFEN–ДЕЛФЕН (Jansen – Cilag),пена12.5%ноноксинолсопропиленгликол,цетилалкохолихидроксибензоат.

Г. – КОНТРАЦЕПТИВНИ НАПРАВИ

Постојатразнивидовимеханичкиконтрацеп-тивнисредствакоисевнесуваатвовагинатасоцелдагоспречатконтактотнаспермиитесоовулумот.Меѓутоа,нитуеднооднивнееидеално,т.е.неедоволноефикасноилипакнееиндиферентнозажената.Добар дел од тие средства предизвикуваатиритација на пелвисот и создаваат предис-позиција за инфламација. Поради сето тоа,контрацептивнитенаправисепрепорачуваатсамозавозраснижени.

ИНТРАУТЕРИНИ НАПРАВИ

–бакарнажица–бакарнипрстениСостав:направитесеобичнодолги5–9cmисевнесуваатвоутерусоткадештоостану-


ваат3–5години.Индикации:превенцијанабременост.Несаканиефекти:перфорацијанацервиксотилинаутерусот,пелвичнаинфекција,дисме-нореа,тешкикрвавења.ГотовипрепаратиNOVA–T 380–НОВАТ380(Schering)MULTILOAD Cu 375 –МУЛТИЛОУДCu375(Organon)GYNE FIX –ГИНЕФИКС(FP)

КОНТРАЦЕПТИВНИ ПЕСАРИ (непровидни гуми)

Сепроизведуваатворазнидимензии,аимаатистанамена:дагоспречатконтактнаспер-миитесоовулумот.Контрацептивните песари се користат такаштосевнесуваатвовагинатапредкоитус.

КОНТРАЦЕПТИВНИ ДИЈАФРАГМИ

Тоа се транспарентниилинетранспарентнигуми,носометаленпрстен.Сепроизведува-ат,истотакаворазнидимензииислужатзапревенција на бременоста. Се внесуваат вовагинатапредкоитус.

6СТИМУЛАТОРИ НА ОВУЛАЦИЈА

FOLITROPIN ALFA (ФОЛИТРОПИНАЛФА)Состав: рекомбинантен хуман фоликулос-тимулирачкихормонrechFSH.Дејство:фолитропиналфаседобивасоре-комбинантнатехнологијаодкултуранаова-ријалниклетки.Рекомбинантниотхормонседобива со прочистување на супернатантот.Препаратотевисокопречистениконтроли-раннаприсуствонапротеиниоддомаќинот,вируси, нуклеински киселини и ендотокси-ни.Соовааметодасеизбегнувасобирањетона големиколичинина хумана урина, какоиконтаминацијасоуринарнитепротеиниисо хуманите вируси. Препаратот има истифармаколошки дејства како и природниотFSHкоједобиенодуринатанаженивоме-нопауза.Индикации:фолитропиналфаеиндициранзалекувањенастерилитеткајженивослед-нивеслучаи:

стимулација на фоликуларниот раст и наовулационата индукција кај ановулаторниинфертилни жени. Овие жени имаат хипо-таламохипофизна дисфункција, која се ма-нифестира со олиго или аменореа и тие нереагираленапримарнататерапијасокломи-фен.Полицистичнаболестнаовариумитееприсутнакајнајголемиотделодовиепаци-ентки.запредизвикувањенаконтролиранахипер-стимулацијанаовариумитесоцелразвојнамултипли фоликули за вонтелесно оплоду-вање (вонтелесно оплодување/транспорт наембриони IVF/ET), транспорт на гамети војајцеводите (GIFT) и интрацитоплазматскаинјекцијанасперма(ICSI).Контраиндикации:истикакоикајприрод-нитегонадотропнихормони:–туморинајајчниците,градите,матката,хи-пофизатаихипоталамусот–бременостилактација–вагиналнокрвавењеоднепознатаетиоло-гија– преосетливост кон некоја од составнитекомпонентинапрепаратот–примарнаинсуфициенцијанаовариумите–оваријалницистиилизголемениовариуми,коинесепоследицанаполицистичнаболестнаовариумите– малформации на гениталните органи коисеинкопатибилнисобременост–фиброиднитуморинаматкатакоисеинко-патибилнисобременостМерки на претпазливост:предупотребатанапрепаратот,потребноедасеисклучипос-тоењетонаевентуалниендогениендокрино-лошкинарушувања(тироиднаинадбубреж-нажлездаилихипофиза).Со оглед на податокот дека жените кои сеподложуваат на вонтелесно оплодувањеимаатпочестопроменинатубите,асосамо-тотоасезголемуваиможностаодектопичнабременост,важнаеранатаултрасонографскапотврданаинтраутеринабременост.Поин-дукцијатанаовулацијасогонадотропинисезголемува ризикот од мултипла бременост.Постоиопасностодзголембројнаспонтаниабортуси.Иаконепостојатподатоци,сепакеможнапојаванаанафилактичнареакција.Препаратотнесмеедасеупотребувавотекнабременостиволактација.Интеракции: истовремена употреба нафолитропин алфа и кломифен може да до-веде до засилен одговор на фоликулите.По десензибилизација на хипофизата соGnRH–агонисти,можедасепојавипотребаодпоголемидозиналекотзадасепостигнеадекватенодговор.Несакани дејства: за време на примената


наурофолитропинименотропинможедасепојават локалниреакциинаместотонаин-фекцијата,трескаиартралгија.Завременатретманотсофолитропиналфа,мора да се земе предвид можноста за ова-ријална хиперстимулација. Први симптомина оваријална хиперстимулација се болкаво долниот абдоминален регион, гадење,повраќање и зголемување на телесната те-жина. Посериозни, но ретки, компликацииприоваријалнатахиперстимулација се вид-ливозголемениовариуми,штоеповрзаносоакумулацијата на течности во абдоменот ивотораксот,какоипосериознитромбоембо-личникомпликации.Акосепојаватгорена-веденитесимптоми,требадасенаправиме-дицинскоиспитувањеитерапијатасолекотдасепрекине.Во ретки случаи, артеријалната тромбоем-болија,којаштосепојавувапритерапијасоменотропин/hCG, може да се појави и притерапијасоGonal–F®.Губењенабременоста,манифестиранокаконедоносеностилиабортус,можедасепојави,новоспоредбенамерасодругитепроблемивобременоста.Дозирање и начин на употреба:дозирање-тонафолитропиналфаеиндивидуалноиеприспособенонасекојпациентпоединечно;тој се употребува исклучително во обликнаинтрамускулнаилисупкутанаинјекција.Дозирањетотребадасеприспособиспорединдивидуалниотодговорнаовариумите.Клиничкитеискуствасоупотребатанапре-паратотпокажуваатдека тојне требада сеприменуваповеќеодтрициклуси.Ановулација: најчесто се препорачува доз-нозависнашеманадозирање.Вообичаеносезапочнувасодозаод75до150I.E./денвотекна7или,подобро,14–дневниинтервали,приштотребадаседобиесоодветеноваријаленодговор.Максималнатадневнадозанетребадабидепоголемаод225 I.E.FSH.Доколкукајпациентитенеседобиесоодветенодго-ворпо5неделиодтретманот,тојтребадасенапушти,приштосепрепорачувапочнувањенановтретман,соповисокапочетнадозавоодноснанапуштениоттретман.Контролирана хиперстимулација на овари-умите за вонтелесно оплодување: постојатразличнипротоколизастимулација.Сепре-порачувапочетнадозаоднајмалку150–225I.E./ден,почнувајќиодвториотилитретиотденодциклусот.Третманотпродолжувадопостигнување на соодветен фоликуларенраст.Вотекотна третманотне сепрепора-чуваупотребанадозаповисокаод450I.E./ден.Општоземено,соодветенфоликуларенрастсепостигнувапо10денаодтерапијата

(средно5до20дена).Соодветниотфоликуларенрастнеопходноеда се следи ултрасонографскии/или соме-рење на нивото на естрадиол во плазмата.Когаултрасонографскиќесеутврдипојавана најмалку 3 фоликули со пречник 16–20mmисоодветенпорастнанивотонаестра-диол ( за секојфоликулпоголемод18mmво пречник нивото на естрадиол расте за300–400pg/mlилиза1000–1300pmol/L),фи-налнатафазанасозревањенафоликулитесеиндуцирасоприменанаhCG.Вадењетонаооцититесевршипо34–35часа.Препаратот се раствора во приложениотрастворувач и приготвениот раствор мораведашдасеупотреби.Задасеизбегнебол-ката и губењето на течноста одместото наапликацијата,препаратотсеинјектирапосте-пено,интрамускулноилисупкутано.Места-танасупкутанаадминистрацијатребадасеменуваатзадасеизбегнелиподистрофија.Предозирање: соисклучукнаможнатахи-перстимулацијанаовариумите,несепозна-тидругиреакцииодупотребатанапоголемидозинафолитропиналфа.Готови лековиGONAL F –ГОНАЛФ(Serono),амп.75I.E.фолитропиналфа.

HUMAN MENOPAUSAL GONADOTROPIN (ХУМАНМЕНОПАУЗАЛЕНГОНАДОТ-РОПИН)Состав: хуманменопаузален гонадотропин(HMG), со однос фоликулостимулирачки илутеинизирачкихормон(FSH:LH),1:1.Дејство: гонадотропните хормони, екстра-хирани од урината на жена во менопауза,покажуваат дејство на FSH и LH, кои сенеопходнизанормалнаматурацијанагаме-тите (созревањенафоликулот кајженатаинасперматогенезатакајмажите)изапродук-цијанастероидивогонадите.Принамаленапродукцијанагонадотропнитехормони,ен-догениотдефицитвохормонскатастимула-цијанагонадитесенадоместувасоегзогенаупотреба на FSH и LH од хумано потекло(менопаузален и хорионски гонадотропин).FSH овозможува раст, развој и созревањена Graaf–овите фоликули во овариумите исекреција на естроген. LH е неопходен зацелосната продукција на естрогени, за тер-миналниотстадиумнаразвојнафоликулоти овулацијата, за трансформација на фоли-кулот во функционален korpus luteum и запродукцијанапрогестерон.КајмашкителицаFSHовозможуванормал-насперматогенеза,аLHсекрецијанатестос-терон.Целоснакорекцијананарушувањата


настанатипорадиинсуфициентнасекрецијанагонадотропинисепостигнувасоупотребана хуман менопаузален и хорионски гона-дотропин(HMGиHCG).Покрајупотребатазаради супституција на дефицитот на гона-дотропни хормони, лекот се употребува иза контролирана хиперстимулација на ова-риумитеворамкитенамедицинаскарепро-дуктивнапрограма,соцелдобивањеповеќеооцитиспособнизафертилизацијаinvitro.Фармакокинетика:поi.m.апликација,мак-сималнаконцентрацијанаFSHвоплазматасепостигнувапо29часа,анаLHпо10часа.Иницијалното полувреме на елиминацијана FSH е 3–4 часа, наLH 1–2 часа, додекацелосна елиминација на аплицираните хор-монисепостигнувазаоколу50часа.Дватахормонасеелиминираатсоурината,вофор-манаметаболити,авонепроменетобликсеелиминираатсамооколу5%одупотребенатадоза.

Индикации

Кај жени– индукција на овулацијата кај стерилитетпредизвикансоановулаторенцикулс;– нарушување во созревањето и прскањетонафоликулите;–инсуфициенцијанажолтототело;– контролирана хиперстимулација на ова-риумитеворамкитенамедицинаскарепро-дуктивнапрограма(фертилизацијаinvitroитрансфер на ембрионот IVF/ET, како и ин-трафалопијален трансфер на гамети или назигототGIFT/ZIFT).Кај мажи– нарушување на сперматогенезата порадихипогонадотропенхипогонадизам.

Дозирање и начин на употреба: по дода-вањетонарастворувачотнасуватасупстан-цијавоампулите,реконструираниотрастворналекотсеаплициравовиднабавниинтра-мускулниинјекции.Дозирање кај жените1. Ановулаторни циклуси, нарушување восозревањето на фоликулите и инсуфициен-цијанажолтототело.Употребатаналекотеиндивидуалнаизави-си од одговорот на овариумите на употре-бениотхормон,штобараултрасонографскаконтрола,следењенанивотонаестрогенитеи клиничка евалуација на хормонската ак-тивност.Генерално,сепрепорачуваследниовсеквен-цијалентретман:А)сезапочнувасодневнадозаналекотод75до150IE,вотекотна5–7дена.Аконесе

постигне задоволителен одговор, дневнатадозапостепеносенаголемува,сéдодеканесепостигненивонаестрогеноткоеизнесува40–100%одоптималното;Б)овојефектсеодржувадопостигнувањенапреовулаторна состојба,што значинивонаестрадиол воплазмата од 300до 900 pg/ml(1000–3000 pmol/l), вкупна елиминација наестрогенсоуринатаза24часаод75до200μg(250–650nmol/l)иултрасонографскидо-каззапостоењенадоминантенфоликул,содијаметароднајмалку18mm.В)употребатаналекотсепрекинуваиову-лацијатасеиндуцирасоапликацијанахуманхорионски гонадотропин (HCG) во доза од5000до10000IE;Г)вотекотнанаредните9денасеаплици-раат2–3инјекцииHCGводозаод1000до3000ка:IE,задасеспречиинсуфициенцијанаcorpusluteum.2. Контролиранахиперстимулацијанаовариумите во медицинска репродуктивнапрограма.Вооваапрограмасеупотребуваатразличнипротоколи:А)генерално,стимулацијатанаразвојнафо-ликулитесепостигнувасоупотребаналекотводозаод75до300IE,a можедасеупо-требисамиливокомбинацијасокломифенцитрат или со агонист на гонадотропниотрилизингхормон;Б) матурацијата на фоликулот се одредуваултрасонографскиилисомерењенанивоатанаестрогенвоплазмата,аусловизаферти-лизацијапостојатакосеутврдатнајмалку3фоликулисодијаметарод16до20mm,иакоенивотонаестрадиоледобро(300–400pg/ml,односно1000–1300pmol/l);В) финалната фаза на матурација се инду-цирасоапликацијанаHCGводозаод5000до10000IE,итоа30–40часапопоследнатаинјекцијаналекот;Г)потрансферотнаамбрионотвотекотнанаредните9дена,сеаплицираат2–3инјек-ции HCG во дневна доза од 1000 до 3000IE, за да се осигури функцијата на corpusluteum.Дозирање кај мажитеЛекотсеаплицираводозаод75IEдневно,2–3патинеделно.Истовременосеупотребу-ваиHCGводневнадозаод1000до2000IE,истотака2–3патинеделно,задасеосигуридејствотонаLH.Третманоттраенајмалку3месеци,односнодоподобрувањенасперма-тогенезата.

Контраиндикации– дијагностицирање или суспектни туморинахипофизата,овариумите,утерусот,дојки-


те, андрогено зависни карциноми на тести-сите,простататаидојкитекајмажите;–преосетливостконхуманиотманопаузаленгонадотропин;–бременостилактација;–недијагностициранивагиналникрвавења;–оваријалницистиилизголемениовариумикоинесевоврскасополицистиченоварија-ленсиндром;–употребакајженитесооклузијанатубите,оваријалнадизгенеза,предвременаменопау-за.

Предупредување и мерки на претпазли-вост

Кај жените– со употребата на гонадотропини со целиндукција на овулацијата, се зголемува ри-зикот од повеќеплодова бременост (тројки,четворкиипеторки);–зголеменризикодектопичнабременостигубењенафетусот;– пред третманот да се исклучи примаренхипогонадизамианатомскианомалиинаге-ниталнитеоргани;–дасеисклучатдругинеконтролираниен-докринопатии(тироидеа,надбубрег);–несаканатахиперстимулацијанаовариуми-те(какоиповеќеплодоватабременост)спаѓаводелотзанесаканидејства,ноиводелотпредупредување,бидејќипациентката,предпочетокотналекувањето,требадасепреду-прединаризикотштогоносиовојтретман.Клиничкитесимптоминаблагхиперстимула-ционеноваријаленсиндромсемачнина,бол-кавоабдоменот,дијареја,болкиводојките,благодоумеренозголемувањенаовариуми-теиоваријалницисти.Притешкиформинаовојсиндромкојможедагозагрозиживототнажената, настанува енормно зголемувањена јајчниците, социстикои можатдаруп-турираат,асцит,хидроторакс,апонекогашитромбоемболискикомпликации.Кај мажите–употребатанаHMGиHCGможедадоведедозголеменапродукцијанаандрогени,паепотребновниманиекајпациентисолатентнаисоманифестнаинсуфициенцијанамиокар-дот,реналнадисфункција,хипертензија.Несаканидејства–хиперстимулацијанаовариумите;–повеќеплодовабременост;–алергискиреакции(локални,болкаиурти-каријанаместотонаинјекцијата,можнисеигенерализиранауртикаријаитреска);–ретенцијанаводаинатриумприупотребанависокидозикакорезултатнаандрогенотодејство;

–ретко,гинекомастија.Интеракции: истовремената употреба наXMGикломифенцитратможедагозасилифоликуларниотодговор.Попитуитарнаде-сензитизацијаиндуциранасоGnRHагонист,може да бидат потребни повисоки дози наXMGзадасепостигнеадекватенфоликула-ренодговор.Предозирање:акутнатоксичностнауринар-ните гонадотропини е многу ниска. Сепак,премногу високи дози, давани подолго одеденден,можедадоведатдохиперстимула-цијанаовариумите.Готови лековиHUMEGON – ХУМЕГОН (N.V Organon),амп. 75 IE/75 IE хуманменопаузален гона-дотропин.MENOPUR – МЕНОПУР (Ferring GmbH),амп. 75 IE/75 IE хуманменопаузален гона-дотропин.

HUMAN CHORIONIC GONADOTROPIN (ХУМАНХОРИОНСКИГОНАДОТРО-ПИН)Состав:хуманхорионскигонадотропиндо-биенодуринатанабременижени.Дејство: дејството на HCG е виртуелно,идентично со она на хипофизарниот LH,иако HCG, по сé изгледа, поседува и малстепеннаFSHактивност.Јастимулирапро-дукцијатанагонадалнистероиднихормонипреку стимулација на интерстицијалнитеклетки (Leydig–овиклетки) во тестисите запродуцирање андрогени и на corpus luteumкајовариумитезапродуцирањенапрогесте-рон.Андрогената стимулација кај мажите дове-дувадоразвојнасекундарникарактеристи-кииможедастимулираспуштањенатести-сите кога не постојат анатомски пречки заспуштањето.Спуштањетообичноереверзи-билно,когаќесепрекинесоHCGтретманот.За време на нормаленменструален циклус,LHпартиципира,заедносоFSH,воразвојотиматурацијатананормаленоваријаленфо-ликул,анапливотнаLHвосрединатанаци-клусотјапоттикнуваовулацијата.HCGможедајазамениоваафункцијанаLH.Завремена нормална бременост, HCG секретиранод страна на плацентата го одржува korpusluteum по падот на LH секрецијата, поддр-жувајќиконтинуиранолачењенаестрогенипрогестеронипревенирањенаменструација-та.HCGнепоседувапознатиефективрзмо-билизацијата на маснотиите, апетитот иличувството на глад, или врз дистрибуцијатанамаститевотелото.Индикации


1. препубертетен крипторхизам кој не епредизвикан од анатомска опструкција.Општо земено, се сметадекаHCGиндуци-распуштањенатестиситевоситуациикогасе очекува нивно спуштање во пубертетот.HCG на тој начин може да помогне да севидидаливоиднинаќебидепотребнаори-ходопексија или не. Иако во некои случаиспуштањето на тестисите со примена наHCGеперманентно,воповеќетослучаи,тоаепривремено.Терапијатаобичносекористикајдецанавозрастпомеѓу4и9години;2.селектиранислучаинахипогонадотропенхипогонадизам (хипогонадизам секундаренвоврскасохипофизниотдефицит),какоивослучаиназадоцнетпубертеткајмажите;3.индукцијанаовулацијаи забременувањево случаи на ановулаторни жени, кај коипричинатазаановулацијаесекундарнаанепоследицанапримарнаоваријалнанефунк-ционалностикоипретходнобилетретиранисохуманименотропини.Дозирање и начин на употреба: HCG еисклучително за интрамускулна употреба.Големинатанаупотребенатадозазависиодслучај до случај и е индивидуална зависноодиндикацијата,возраста,телеснататежинаипрепоракитеналекарот.Различниавторипрепорачуваат различни начини на употре-ба.Препубертетенкрипторхизамкојнеепосле-дица на анатомска опструкција. Терапијатаобичносеприменувакајдецапомеѓу4и9години.1.4000IEтрипатинеделновопериододтринедели,2.5000 IEсекојвторден–вкупно4инјек-ции,3.15инјекцииводозиод500до1000IE,вопериодод6недели,4.500IEтрипатинеделнозапериодод4до6недели.Акоовојтретманнеуспее,сезапочнувановциклус на третман еден месец подоцна, содавањена1000IEпоинјекција.Селектирани случаи на хипогонадотропенхипогонадизамкајмажи:1.500до1000IEтрипатинеделновопери-ододтринедели,следеносоистатадозадвапатинеделновопериододтринедели.2.4000IEтрипатинеделновопериодод6до9месеци,следеносонамалувањенадоза-тадо2000IEтрипатинеделновопериододдополнителни3месеци.Индукција на овулација и забременувањево случаи на ановулаторни жени кај коипричинатазаановулацијаесекундарнаанепоследицанапримарнаоваријалнанефунк-ционалностикоипретходнобилетретирани

сохуманименотропини:1.5.000до10.000IEеденденпопоследнатадозанаменотропиниКонтраиндикации: предвремен пубертет,карциномна простата илинекоја друга ан-дроген–зависнанеоплазма,претходниалер-гичниреакциинаHCG.Несаканиефекти:главоболка,иритабилност,вознемиреност, депресија, вртоглавица,едем, предвремен пубертет, гинекомастија,болканаместотонаинјекцијата.Интеракции:немаподатоци.ПредупредувањаHCG треба да се користи во комбинацијасо хуманите менопаузални гонадотропинисамоодстрананалекаркојеискусенвора-ботата со инфертилитет, кој е запознаен сокритериумитезаселекцијанапациентите,соконтраиндикациите,исопридружувањеконпредупредувањата,коисеопишанивопрес-крипцијатаналекот.Сериознинесаканиефектикоисејавуваатвотекнатретманотсе:(1)оваријалнахиперсти-мулација,синдромнаненадејнозголемувањенајајчниците,асцитсоилибезболкаи/илиплевралниефузии;(2)руптуранаоваријалнациста со последователен хемоперитонеум;(3)повеќеплодовабремености(4)артерискитромбемболизам.

Внимание

ОпштоБидејќиандрогенитеможатдапредизвикаатретенцијанатечности,HCGтребадасеко-ристисовниманиекајпациенткисосрцевоили со бубрежно заболување, епилепсија,мигренаилиастма.ПедијатрискаупотребаИндукцијата на андрогенска секреција поддејствонаHCGможедадоведедопредвре-менпубертеткајпациентитретиранипорадикрипторхизам. Терапијата треба да се пре-киневеднашштомќесезабележипојаваназнацинапредвременпубертет.Прекумерна доза:немаподатоци.Готови лековиPREGNYL – ПРЕГНИЛ (Organon), амп.1.500,IE.5.000IEхуманхорионскигонадот-ропин.OVIDREL–ОВИДРЕЛ(SeronoS.p.a.),амп.0,250mgхуманхорионскигонадотропин. CLOMIFEN (КЛОМИФЕН)Состав:дериватнадифенилвинилфенокси-триетиламин.Дејство:кломифенотенестероиденлеккој


предизвикуваовулацијакајголембројженикои ја немаат. Кломифенот стимулира зго-лемено излачување на двата гонадотропнихормонаодхипофизатаFSHиLH.Кломифен цитратот добро се ресорбира оддигистивниот тракт по орална апликација,семетаболизиравоцрниотдробибавносеелиминирапрекужолчката.Непроменетиотлек и неговите метаболити се елиминираатпрекустолицата.Неговиотбиолошкиполу-живот изнесува околу 5 дена, додека трагиодмаркиранпрепаратвостолицатасезабе-лежаниипо6недели.ИндикацииКломифенотеиндициранзатретманна:• ановулаторен стерилитет, односно се ко-ристизалекувањенаженскистерилитет,којерезултатнасекундарнааменореа.Преддасе започне лекувањето со кломифен требадасеисклучатевентуалнитедругипричиниза стерилитетот.Најчестапричина за ваковановулаторен стерилитет се полицистичниовариуми, аменореа со галактореа, психо-генааменореа,некоиоблицинасекундарнааменореа од неодредена етиологија, амено-реапохормонскаконтрацепција;• како нова индикација се наметнува исто-времената употреба на кломифен со хуманменопаузален гонадатропин (HMG) во текнаinvitroфертилизација.Контраиндикации• преосетливост кон кломифен цитрат; на-рушена функција на тироидната и на над-бубрежната жлезда; оштетена функцијана црниот дроб; ендометријален карциномили оваријални цисти; недијагностицираникрвавењаодутерусот;вотекнабременост;органскиинтракранијалнитуморнахипофи-зата.Мерки на претпазливост: пред почетокотнатерапијатасокломифенцитрат,потребноедасеизвршипрегледнапелвичнатарегија.Вакви прегледи се неопходни по секој ци-клус од терапијата. Кломифен цитратот несе употребува кај пациентки со оваријалницистиисозголемениовариуми.Пациентките кои се лекуваат со кломифентребадасепредупредатнаможностаодпо-веќекратнабременост,особеноакосеприме-нуваатпоголемидози.Интеракции:несепознати.Мерки на предупредување: лекот може давлијае на психофизичката способност, осо-беноакосеземесоалкохолилисодепресо-ри на централниот нервен систем. Лекаротифармацевтотседолжнидајапредупредатпациенткатадаводисметканатоаакозавре-менатерапијатауправувасомоторновозилоилисомашини.

Несакани дејства: несаканите дејства приупотребатанакломифенцитратседозноза-висни и се многу почести кај пациенткитекоиупотребуваатвисокидози(100mgипо-веќедневно)ивотекотнаподолгвременскипериод.Поупотребатанапрепаратотчестопатисезабележувапојаваназголемувањенаовариумитеисоздавањецистичниформации;визуелни нарушувања, абдоминални болки,гадење, повраќање, депресија, зголемувањена телесната тежина,напнатостна градите,исип,вртоглавица,губењенакосата.Дозирање и начин на употреба:почетнатадозаволекувањетонанеплодносткајжени-теизнесува50mg (еднатаблета)наденвотекотна5дена,почнувајќиодпеттиотденнаменструацијата,илиодкојбилоденакосеработизааменореа.Акотаадозајаинду-цираовулацијата,тогашнемапотребадасезголемувадозатавоследнитестимулацискициклуси.Ако со таа доза се индуцира ову-лацијата, а не настапи бременост, треба дасепродолжистимулацијатасокломифен,нонајмногудо6стимулацискициклуси.Акоовулацијатанесепредизвикасопрватастимулација, вториот стимулациски циклустреба да се започне со 100mg на ден (дветаблетиод50mgсеземаатвоеднадоза)вотекотна5дена.Акоитогашнесеиндуци-ра овулација, кломифенот треба да се дадеуште во два стимулациски цикллуса во ис-татадоза.Акоиследнитетристимулацискициклусисенеуспешни,лекувањетотребадасепрекине.Акоовулацијатасеиндуцираноненастапибременост,тогаштребадаседадатнајмногу6стимулацискициклусисокломифен.Особеноеважнополовиотактдасеплани-ра во очекуваниот ден на овулација. Секојстимулациски циклус со кломифен требада започне петтиот ден од менструацијата,билодаеспонтанаиликрвавењетодаепре-дизвиканосопрогестеронилисогестагени.Следниотстимулацискициклусможедаза-почнепо1месец.Меѓутоа,аконесепојавименструацијата,лекувањетосокломифеннесмеедазапочнеповторнопреддасеисклучисосигурностбременост.Предозирање: во случај на предозирање,можат да се очекуваат следниве симптоми:мачнина,повраќање,кожноцрвенило,зама-тувањенавидот,зголемувањенаовариуми-теиболкиводолниотделнаабдоменот.Припредозирањесокломифенлекувањетотребаведнашдасепрекинеиповторнодазапочнепо2–3недели.Готови лековиKLOMIFEN–КЛОМИФЕН(Belupo),табле-ти50mgкломифен.


CLOMIFEN – КЛОМИФЕН (Remedica),таблети50mgкломифен.

7СУПСТИТУЦИОНА ТЕРАПИЈА

ESTRADIOL + CYPROTERONE (ЕСТРАДИОЛ+ЦИПРОТЕРОН)Состав:естроген+антиандроген.Дејство: препаратот претставува естроге-ноантиандрогена комбинација (естрадиолвалерат и ципротерон ацетат) и се користикако хормонска супституциона терапија.Оваакомбинацијаовозможувабрзоподобру-вањеи/илиелиминацијанаклимактеричнитетешкотиикоисепоследицанахормонскиде-фицит.Исто така, препаратот го превенирагубењето на коскената маса, што се јавувакако последица на дефицит на естрогенихормони.Индикации• хормонска супституциона терапија приклимактериум• превенција на постменопаузална остеопо-роза•примарнаисекундарнааменореа•другинарушувањанациклусот.Контраиндикации: препаратот е контра-индициранзаупотребавотекнабременост,доење, при изразени нарушувања на функ-цијатанацрниотдроб,жолтица,туморилисуспектностнатуморнацрниотдроб,намат-ката, овариумите и градите, ендометриоза,постојни или претходни тромбоемболискинарушувања,силноизразендијабетесмели-туссопроменинакрвнитесадови,анемија,нарушувања во метаболизмот на липидите,податоци за херпес во тек на бременост иотосклероза,совлошувањенасостојбатавотекнабременост.Мерки на претпазливостПоголеми мерки на претпазливост се по-требниприупотребатанапрепаратоткајпа-циенткисошеќернаболест,совисоккрвенпритисок,варикознивени,отосклероза,мул-типласклероза,епилепсија,порфирија,horeaminor.Воситеовиеслучаи,какоиприпода-тоци зафлебитис,неопходенемедицинскинадзорприупотребатанапрепаратот.Епидемиолошките студии укажуваат декахормонската супституциона терапија можедабидеповрзанасозголеменризикодпоја-ванавенскитромбемболизамибелодробенемболизам.

За појавата на венски тромбемболизам, ри-зикфакторисе:личнатаисемејнатагенетскапредиспозиција,дебелинатаивозраста.ИнтеракцииПостојат голем број групи на лекови коиможедастапатвоинтеракцијасосистемски-теполовистероиди.Вогрупатанаклиничкизначајни интеракции спаѓаат интеракциитесо:барбитурати,антиби–отици(ампицилин,тетрациклин и рифампицин), нестероидниантиинфламаторни лекови (фенилбутазон),антиепилептици (карбамазепин, фенитоин,пиримидон и хидантоин), антимикотици(гризеофулвин), антикоагуланси (фенидиони варфарин), циклоспорин (зголемување наплазматските концентрации на циклоспо-рин).Несакани дејства: несаканите ефекти одупотребатанапрепаратотсереткиисема-нифестираат со: чувство на напнатост воградите,интерменструалникрвавења,нару-шувања од страна на дигестивниот тракт ипроменивотелеснататежинаилибидото.Вомногумалброј случаи се забележаниоток,главоболкаидепресија.Дозирање и начин на употребаСо употреба на препаратот се започнувапеттиот ден од менструалниот циклус (првденнаменструалниот циклус е првиот денна крвавењето).Кај пациентки со аменореаисоирегуларникрвавења,соупотребатанапрепаратотсезапочнуваведнашпонеговотопрепишување(откакоќесеисклучиможнос-тазабременост).Вотекна21денсеземапоедендражејнаден.Потоасеправипаузаод7денавокојасејавувакрвавењесличнонаменструалното(обично2–4денапопоследниотдражеј).Ос-миотденповторносезапочнувасоземањетодражеивотекна21ден,безогледнатоадаликрвавењетокоезапочналозавременапауза-тауштетраеилине.Тоазначи,насекои28денасезапочнувасоновакутија.Шематаназемањее:21денсеземаатдражеите,7денасеправипауза,паповторно21денземање,повторно 7 дена пауза итн. Потребно е дасевнимавасекојден(во24часа)дасеземапо едендражеј, поможност воисто време.Акоженатазаборавидагоземелекот,дозатаморадајанадоместивотекнаследните12часа.Причинизапрекиннатерапијата:припојаванамигренознаисилноизразенаглавоболка,неочекувани нарушувања на перцепцијата(нарушувањенавидотислухот),припрвитесимптоминатромбофлебитилитромбоембо-лизам,чувствонаболкаинапнатоствогра-дите,припојаванажолтицаианиктериченхепатитис,чешањепоцелототело,зголемен


број епилептични напади, сигнификантенпорстнакрвниотпритисокибременост,не-опходноедесепрекинесотерапијата.Готови лековиCLIMEN – КЛИМЕН (Schering), дражеи 2mgестрадиол+1mgципротерон.DIANE 35–ДИЈАНА35(Schering),дражеи2mgетинилестрадиоl+0.035mgципротерон.

ESTRADIOL + NORETHINDRONE (ЕСТРАДИОЛ+НОРЕТИНДРОН)Состав:естроген+прогестаген.Дејство: циркулирачките естрогени јамодулираат хипофизната секреција на го-надотропините, лутеинизирачкиот (LH) ифоликулостимулирачкиот(FSH)хормон,попатнанегативнаповратнаспрега,ахормон-заменувачката терапија дејствува со цел даги редуцира покачените вредности на овиехормони, присутни кај постменопаузалнитежени.Прогестинските компоненти поттикнуваатцелуларна диференцијација и генерално сеспротивставуваатнаестрогенитепрекунама-лувањенанивотонаестрогенитерецептори,поттикнувајќиголокалниотметаболизамнаестрогенитедопомалкуактивниметаболити,илииндуцираатгенскипродуктикоигобло-кираатцелуларниотодговорнаестрогените.Прогестинитегоизразуваатсвојотефектвотаргетклетките преку врзување за специ-фичнипрогестеронскирецепторикоисевоинтеракција со progesterone response–еле-ментите во таргетгените.Прогестеронскитерецептори сеидентифициранивоженскиотрепродуктивентракт,водојките,хипофиза-та,хипоталамусотивоцентралниотнервенсистем.Прогестинитепредизвикуваатслич-ниендометријалнипроменисоониештона-стануваатподдејствонаприродниотхормонпрогестерон.Употребатанаестрогенскатерапијаеасоци-рана со зголемен ризик од ендометријалнахиперплазија, можен прекурсор на ендоме-тријаленкарцином.Додатокотнапрогестин,воадекватнидозиисоадекватновреметра-ењеконестрогенскатазаменувачкатерапијајаредуцираинциденцијатанаендометријал-натахиперплазијаиподователниотризикодаденокарциномна ендометриумот кајженисоинтактенутерус.ИндикацииТерапијатасоовиепрепаратиеиндициранакајженисоинтактенутерусвоследнивеслу-чаи:1. третман на средни и тешки вазомоторнисимптомиповрзанисоменопаузата.Ованепретставувадоказдекаестрогенитесеефи-

каснизатретманнасимптомитенанервозаи депресија кои може да се јават за временаменопаузатаинетребадасекористатзатретманнаовиесостојби;2. третман на вулварна и вагинална атро-фија;3.превенцијанапостменопаузалнаостеопо-роза.

КонтраиндикацииЕстроген/прогестеронкомбинацијатанетре-бадасекористикајженикоиимаатнекоиодследнивесостојби:1.актуелнаисомнениезабременост,вклу-чително и користење во случаи на missedabortionиликакодијагностичкитестзабре-меност. Естрогените и прогестините можатдагооштетатплодот;2.актуеленисомнениезакарциномнадојкаилиподатокзапретходнопостоењенакар-цином на дојка асоциран со користење наестрогени;3.актуелнаилисомнениезаестрогензависнанеоплазма,напр.ендометријаленкарцином;4.ненормалноутеринокрвавењеоднепозна-таетиологија;5.актуелнаилисомнениезадлабокавенскатромбоза, тромбоемболично нарушувањеили апоплексија, илиподаток запретходнопостоењенаовиесостојбиасоциранисоко-ристењенаестрогени;6. нарушена функција на црниот дроб илизаболување;7.преосетливостнанекојаодсостојкитенапрепаратот.е:

Предупредувања

1. Индуцирање на малигни неоплазмиЕндометријален карцином: објавениот ри-зик од појава на ендометријален карциномкајконтинуираникорисницинаестрогенскипрепаратиеза2до12патипоголемотколкукајониекоинегикористат,а,посеизгледа,зависи и од времетраењето на третманот иоддозатанаестрогени.Непостоисигнифи-кантно зголемување на ризикот асоцираносокористењенаестрогенизапериодпомалодедна година.Најголемиотризик постоипри пролонгирано користење на естрогенипрепарати, со пораст на ризикот за 15 до24патиприкористењевопериодод5илиповеќе години.Сепокажалодека земањетопрогестинивокомбинацијасоестрогенисиг-нификантногонамалува,нонегоелиминираризикотзапојаванаендометријаленкарци-ном асоциран со внесување на естрогени.Клиничкотоследењенаситеженикоипри-маатваковобликнапрепаратисенаметнува


каконеминовност.Адекватнидијагностичкипостапки,вклучувајќииендометријалнаки-ретажа, требада се спроведатво случаинанедијагностицирано перзистентно или ре-курентно вагинално крвавење. Не постојатдоказидекаприроднитеестрогенисепомал-куилиповеќеопаснивоспоредбасосинте-тичкитеестрогени,сметанонаеквивалентнидозинакористење.Карцином на дојка: иако повеќето од сту-диитенеутврдилезголеменризикзаразвојнакарциномнадојкитекајженикоикогаидабилокористелехормонзаменувачкатера-пија,некоистудииобјавуваатсреденризик(релативенризикод1,3до2,0)кајониекоиземаатпоголемидозииликајониекоизема-атпомалидозизаподолгпериод,посебновоексцесвнислучаиназемањеидо10години.Жените кои користат ХЗТ треба да вршатредовнипреглединадојкитеидабидатин-струирани за самопреглед, аженитенад40години треба да вршат редовни мамогра-фии.2. Конгенитални лезии со малиген потен-цијал. Естрогенската терапија за време набременостеасоциранасозголеменризикодразвојнафеталнинарушувањаворазвојотнагениталнитеорганииоддругиможнинару-шувања.Студиитенаженикоипрималедие-тилстилбестрол(ДЕС)завременабременостпокажале дека женските новороденчињаимаатзголеменризикодвагиналнааденоза,сквамознаклеточнадисплазијанацервиксотиразвојнаclearcellвагиналенкарциномпо-доцнавоживотот;машкитеновороденчињаимаат зголеменризикодабнормалностинагениталниот тракт и можен тестикуларенкарцином подоцна воживотот.Иако некоиод овие промени се бенигни, други се пре-курсоринамалигнитет.3. Кардиоваскуларни заболувања. Високитедозинаестрогени(5mgнаконјуги-ранестрогендневно),компариранисоониешто се користат во третманотна карциномнапростатаидојки,воеднаголемапроспек-тивнастудијаепокажанодекакајмажитегозголемуваат ризикот од нефатален миокар-дијален инфаркт, белодробен емболизам итромбофлебитис.Овиеризицинеможатпопотребадабидатекстраполираниодмажинажениилиодсамостојнаестрогенскатерапијанакомбиниранаестроген/прогестеронскате-рапија. Сепак за да се избегне теоретскиотризикодкардиоваскуларнинарушувањакајженитепредизвиканиодвисокидозинаес-трогени,дозатанаестрогенскатазаменувач-катерапијанесмеедајанадминенајнискатаефективнадоза.4. Хиперкалцемија. Третманотсоестрогени

можедадоведедотешкахиперкалцемијакајпациентисокарциномнадојкиисокоскениметастази.Доколкудојдедоова,третманотморадасепрекинеидасепрезематсоодвет-нимеркизаредуцирањенанивотонакалци-умвосерумот.5. Ефекти за време на бременост. Употребатазавременабременостнеепре-порачлива.6. Нарушување на жолчката. Две студиипријавиле2до4патипоголемризикзахи-руршкипотврденозаболувањенажолчнотоќесекајженикоипримаатпостменопаузал-ниестрогени.7. Покачен крвен притисок. Повремени-отпорастнакрвниотпритисок за временатретманотсоестрогенипрепаратиеповрзансоидиосинкрастичниреакциинаестрогени-те.Многупочестокрвниотпритисокостану-ванепроменетилисенамалува.Еднастудијаукажува на зголемен крвен притисок кајкорисницинаестрогенинаспротиониекоинегикористат.Други,пак,двестудииука-жуваатналеснопонизоккрвенпритисоккајкорисничкитенаХЗТво споредба сонеко-рисничките.Постменопаузалнотокористењена естрогени не го зголемува ризикот одапоплексија.Какоидае,крвниотпритисокморадасеконтролиракајпациенткикоисенаХЗТ.8. Тромбоемболични нарушувања. Лека-роттгребадабидеалармиранприпојавананајмали знаци за тромботично нарушување(тромбофлебитис, цереброваскуларни нару-шувања,пулмоналенемболизамиретиналнатромбоза).Доколкусепојавинекојаодовиесостојби или се постави сомнение за нив,препаратоттребадасепрекиневеднаш.9. Нарушувања на видот. Препаратоттре-бадасепрекинедоколкусепојавиненадеј-но парцијално и целосно губење на видот,проптоза, диплопија или мигрена. Доколкусеоткриепапиледемаилиретиналнаваску-ларналезија,морадасепрекинесолекот.Несакани ефектиГенитоуринаренсистем:променивовагинал-нотокрвавењеилипојавана„повлекувачко“крвавење, breakthrough крвавење, spotting,зголемувањенадимензиитенапостојними-оми,променивоколичинатанацервикалнатасекреција,вагиналнакандидијаза,PMS–likesyndrom,cystitislikesyndrom.Гради:осетливост,зголемување.Гастроинтестинални: гадење, повраќање,промениво апетитот, холестатскажолтица,абдоминалнаболка,флатуленција,дуењенацревата, зголеменаинциденција на болестинажолчноќесе.Кожа: хлоазма или мелазма кои може да


перзистираатипопрекинувањенапрепара-тот,erythemamultiforme,erythemanodosum,хеморагичниерупции,губењенакосата,хи-рзутизам,чешање,раш,пруритус.Кардиоваскуларни: промени во крвниотпритисок, цереброваскуларни акциденти,длабока венска тромбоза и пулмонален ем-болизам.ЦНС: главоболка, мигрена, замаеност, де-пресија,хореа,инсомнија,невротичност.Очи:нетолерантностнаконтакнилеќи.Другинесаканиефекти:зголемувањеилина-малувањенателеснатамаса,агревијацијанапорфирија,едем,промениволибидо,вртог-лавици,алергичниреакции,болкивогрбот,артралгија,мијалгија.ПредозирањеАкутнопредозирање:несеобјавенисериоз-нипредозирањаилиефектиодингестијанапоголемоколичествонаестроген/прогестин-ска комбинација на контрацептивни препа-ратиодстрананамалидеца.Предозирањетоможедапредизвикагадење,повраќањекакоивагиналнокрававењекајжените.Дозирање и начин на употреба:третманотсо овие препарати се состои во земање поеднатаблетасекојден.Затретманнасред-ноизразениитешкивазомоторнисимптомиасоцирани со менопауза, третман на вул-варнаивагиналнаатрофијаипревенцијанапостменопаузалнаостеопороза:1mgE2/0,5mgNETA,или2mgE2/1mgNETA,дневно.Дозите на 17β–естрадиолот и норетиндронацетатотможеданесенајнискитеефектив-нидозникомбинациизапревенирањенаос-теопорозата.Третираните пациентки со интактен утерустребадасемониторираатзапојаваназнацинаендометријаленкарциномидасеспрове-датсоодветнидијагностичкипостапкизадасеисклучималигнитетвослучајнаперзис-тентноилирекурентновагиналнокрвавење.Готови лековиACTIVELLE – АКТИВЕЛ (Novo Nordisk),таблети 1 mg естрадиол + 0.5 mg норе-тиндрон.KLIOGEST – КЛИОГЕСТ (Novo Nordisk),таблети 2 mg естрадиол + 1 mg норе-тиндрон

ESTRADIOL +NORETHISTERONE (ЕСТРАДИОЛ+НОРЕТИСТЕРОН)Состав:естроген+прогестаген.Дејство: естрогената компонента во овојпрепарат служи за супституција на загубе-ната продукција на ендогениот естроген,штосејавувакајжениоколувреметозаме-нопауза, додека прогестагената компонента

ја спречува хиперстимулацијатана ендоме-триумот. Регуларното „лупење” на ендоме-триумотобичноеиндуцирановофазатанацрвени таблети или на крајот на фазата набелитаблети.Студиите кои се занимават со мерење насодржината на минерали во коските пока-жаледекаTrisequensеефикасенвопревени-рањетонапрогресивнотогубењенакоскатавопериодотпоменопаузата.За време на третманот со Trisequens, вкуп-ниотхолестеролиLDL–Cсезначителнона-маленидодекаHDL–Cитриглицеридитесенепроменети.Индикацииа.Третманнасимптомикоисепоследицанаестрогенскидефицит,б. Профилакса на постменопаузална осте-опорозакајженисоризикзаразвојнафрак-тури.До денес сé уште не постои дијагностичкитест за детерминирање нажените со ризикза развој на остеопорозни фрактури. Епи-демиолошките студии укажуваат на мно-губројни индивидуални ризикфактори коипомагаатворазвојотнапостменопаузалнатаостеопороза. Тука спаѓаат: рана менопауза,фамилијарнаанамнеза заостеопороза,малателесна тежина и фрагилна телесна градба(слаби пациентки), пушење, неодамнешнопролонгираносистемскокористењенакор-тикостероиди.Доколку кај една пациентка се присутнинеколку од овие ризикфактори, треба да серазмислувазаХЗТ.Контраиндикации1.актуелен,постоењенасомнениеилианам-нестичкиподатокзакарциномнадојки2. актуелна и сомнение за естрогензависнанеоплазма3. недијагностицирано ирегуларно вагинал-нокрвавење4.актуелнаисомнениезабременост5.активнадлабокавенскатромбоза,тромбо-емболично нарушување или анамнестичкиподаток запотврденвенски тромбоемболи-зам6. активно или хронично заболување нацрниот дроб или анамнестички податок захепатално заболување кај кое хепаталнитефункционалнитестовинеуспеаледасевра-татнанормалнивредности7. Rotor–ов синдром илиDubin–Johnson–овсиндром8. тешко кардиогено или ренално заболу-вање9.хиперсензитивностнаеднаилинаповеќекомпонентиналекот.Дозирање


Возрасни:менопаузалнисимптомиипрофи-лаксанаостеопорозата.Лекотсеадминистрираорално,безџвакање,еднатаблетадневнобезпрекин,почнувајќисосинитетаблетки.Заменопаузалнитесимптомитретманоттре-ба да започне соTrisequence.Доколку кли-ничкиотодговоренезадоволителен,можедасепреминенаrisequenceforte(којсодржи4mgестрадиол).ТретманотсоTrisequensforteтреба да се замени со Trisequens, веднашштом симптомите ќеможат да се повлечатилиублажатсопонискидози.Профилакса на остеопорозата: Утврдено едека хормонската супституциона терапија(ХСТ)еефективнавопревенцијатанаосте-опорозата,особеноакосотретманотсезапо-чневеднашпоменопаузатаисекористивотекотна5годинии,веројатно,до10годиниилиповеќе.Третманоттребадазапочнештоеможнопобрзопонастапувањетонамено-паузата и задолжително по 2 до 3 години.Заштитатаеефикаснаседодекатраетретма-нот.Сепак,податоцитезапериодпо10годи-никористењеселимитирани.Овиепрепаратинесенаменетизадецаилизамажи.АдминистрацијаКајженисомензес,првататаблетатребадасе земе петтиот ден од менструалното кр-вавење. Доколкуменструацијата прекиналакомплетно или е непостојана и бавнадична(на2до4месечниинтервали)првататаблетаможедасеземевокоебиловреме.Регуларното „лупење” на ендометриумотобично е индуцирано во фазата на црве-нитаблетиилинакрајотнафазатанабелитаблети.Преддасезапочнесотерапија,препорачливоепациенткатадабидецелосноинформираназа сите придобивкии потенцијални ризициодтерапијата.Бидејќи прогестогените се администрираатсамозазаштитаодхиперпластичнипроменина ендометриумот, пациентките без утерустребадасетретираатсопрепаратикоисодр-жатсамоестрогени.Предупредувања и внимание1.Контролатанасекојаженапреддасеза-почнетретмансоХСТ(какоиконтроливорегуларни интервали понатаму) треба даопфатиличнаифамилијарнаанамнеза.Фи-зикалниотпрегледтребадабидеспроведенводејќисеодовиеподатоци,какоиодкон-траиндикациитеипредупредувањатазапро-дуктите.2. Испитувања на ендометриумот треба дасеспроведивааттамукадештозатоапостоииндикација;овапосебноважизапациентки

коисеилибилетретиранисоестрогенибезпрогестагенскапоткрепа.3. Доколку дојде до ирегуларно вагиналнокрвавење во тек или кратко време по тера-пијата, треба да се преземат дијагностичкимерки, вклучувајќи и киретажа, доколкупостоииндикација за тоа, за да се исклучипостоењенаутеринмалигнитет.Интеракцијасодругилекови:можедагипо-тенциранесаканитеефектинафенотијазини-те.Лековитекакобарбитурати,фенитоинирифампицин, кои јаиндуцираат активностанахепаталнитемикрозомалниензимизаме-таболизирањеналекови,можатдајанамалатефикасностанаTrisequens.Бременостилактација:препаратотеконтра-индициран за време на бременост и лакта-ција.Несаканиефекти1.генитоуринаренсистем:ирегуларноваги-нално крвавење, синдром сличен на ПМС,зголемување на димензиите на постојнитемиоми2.дојкичувствителност,зголемување,секре-ција3. гастроинтестиналнигадење, повраќање,абдоминални грчеви, надувување на црева-та,холестатскажолтица4. кожахлоазма или мелазма кои можат дапостојат и по прекинување на терапијата,erythema multiforme, erythema nodosum, хе-морагични ерупции, губење на косата, хи-рзутизам5.очинеподнесувањеналеќи6.ЦНС–главоболка,мигрена,замаеност,де-пресија,хореа7. другизголемување или намалување нателесната тежина, редуцирана толеранцијанакарбохидрати,агравирањенапорфирија,едем,промениволибидото,грчевивонозе-теПредозирање: предозирањето може да семанифестирасогадењеиповраќање.Непос-тоинекојспецифиченантидот,атретманоттребадабидесимптоматски.Готови лековиTRISEQUENS – ТРИСЕКВЕНС (NovoNordisk), таблети 1 mg естрадиол + 1 mgноретистерон.TRISEQUENS FORTE – ТРИСЕКВЕНСФОРТЕ(NovoNordisk),таблети2mgестра-диол+1mgноретистерон.KLIANE –КЛИАНЕ (Schering), таблети 2mgестрадиол+1mgноретистерон.

ESTRADIOL HEMIHYDRATE (ЕСТРАДИОЛХЕМИХИДРАТ)Состав:полусинтетучкиестроген.


Тоасефластерикоисодржатестрогенхор-мон–17β–естрадиол.Когаќесеаплицираатна кожата,фластеритепрекунеа ослободу-ваатестрогенивокрвотокот.Индикации1.Заредуцирањенасредниилитешкимено-паузалнисимптоми2.Затретманнапојаватана јадеж,чувствонагорењеисувоствоиоколувагината,асо-циранисоменопаузата.3. За третманна одредени состојби кај коиовариумитенамладиженинепродуцираатдоволноколичествонаестрогени.4.Дапомогнатворедуцирањетонаможност-итезаразвојнаостеопорозаКонтраиндикации1.бременост–доколкупостоиактуелнабре-меностилисомнениезабременост,несмеедасекористилекотбидејќисеможниоште-тувањанаплодот.Нетребадасекористинизапревенцијанаабортус;2. постоење на недијагностицирано нево-обичаено вагинално крвавење –крвавењетопонекогашможедапретставувазнакнапре-дупредувањезанекоесериознозаболување,како карцином на ендометриумот, посебноакосеслучизавременаменопауза.Лекаротморадајаиспитапричинатазакрвавењетоидапрепорачасоодветентретман;3.постоењенаактуеленкарциномилисом-нение закарциномнадојкитеилина ендо-метриум;4. постоење на циркулаторни проблеми(тромбоемболија);5.доење;6.преосетливостнапрепаратот.НачиннаупотребаЛепливиотделодлекотфластеротсепоста-вуваначисто,сувоместонадолниотделодабдоменот, под папокот или на колковите(деталенприказнасликитекоиодатзаедносопрепаратот).Препаратотнесепоставуванадојките.Местатанаапликацијанаабдоме-нотинаколковитеморадасеменуваат(ро-тираат), задаседозволинајмалку1неделапаузапомеѓуаплицирањетонафластеротнаистотоместо.Местотонаапликацијанесмеедабиденамастено,оштетеноилииритирано.Да се избегнува поставување на фластеротнаместа кадештопоминуваат рабовите оддолнатаоблеказаданесеодлепи.Несепо-ставуваинаместанакоисеседнува.Лекот – фластерот се поставува веднаш поотворањетоиотстранувањетоназаштитнатаобвивка.Попоставувањето,фластероттребасилнодасепритискасопрститезавремеод10секунди.Требадасеосигурадекафласте-ротедоброзалепен,посебнонарабовите.Лекот –фластерот треба да се носи конти-

нуирано една недела. Препаратот треба дасеменуваеднашнеделно.Применувањето,фластероттребадасеодлепиидасефрли.Акоостаненекоелепливопарченакожата,лесноможедасеодлепи.Потоасеставановфластернадругделодтелото(несекористиистотоместонајмалкуеднанедела).Бањање-товокадаипливањето,можедагоодлепатфластерот. Доколку тој случајно отпадне,требадасезалепиновфластернаместотозапреостанатиот7–дневенпериод.Несаканиефекти• гадење и повраќање; зголемена чувстви-телност на дојките и нивно зголемување;зголемување на постојните миоми; ретен-ција на течноститешто може да доведе довлошување на некои состојби, како астма,епилепсија,мигрена,срцевозаболувањеилибубрежнозаболување;појаванапегипосеб-ноналицето.Помалкучестиефектисе:• карциномнаматката; карциномнадојки-те; болести на жолчното ќесе; абнормалнозгрутчувањенакрвта.Доколку се јават некои од следнивепреду-предувачкизнацизавременатретманотсолекот,затоаведнашдасеизвестилекарот:• абнормално крвавење од вагината (мо-жен карцином на ендометриумот); болкаво потколениците или во градите, ненаде-ен недостиг на здив или искашлување крв(можна тромбоемболија); тешка главоболкаилиповраќање, зашеметеност,вртоглавица,промени во визусот и слухот, слабост илипарезанаракаилинога(можнаапоплексија);груткиводојките(моженкарцином),порадишто пациентките треба да ги проверуваатдојкитекајлекарсекојмесец,атребадасеподучуваатизасамопреглед;жолтица(мож-нипроблемисохепарот); болка, отекувањеилиосетливостнаабдоменот(вопределотнажелудникот;можни проблеми сожолчнотоќесе).Готови лековиCLIMARA–КЛИМАРА(Schering),фласте-ризакожаод12.5cm2,3.82mgестрадиолCLIMARA FORTE – КЛИМАРА ФОРТЕ(Schering),фластеризакожаод25cm2,7.8mgестрадиол.


Documents

Lekovi Vo Ginekologijata i Akuserstvoto