1

Depresje wieku podeszłego

Małgorzata Borkowska-Sztachańska

Wojewódzki Zespół Lecznictwa Psychiatrycznego w Olsztynie

2

Rozpowszechnienie depresji w wieku

podeszłym

Depresje należą do najczęściej występujących zaburzeń

psychicznych wieku podeszłego,

Zaburzenia depresyjne obok otępień, upadków i zaburzeń

mobilności, nietrzymania moczu lub stolca, upośledzenia słuchu

i wzroku należą do tzw. „wielkich problemów geriatrycznych”,

Rozpowszechnienie depresji u osób powyżej 60 roku życia sięga

od 15 do 20 %, a wśród ludzi starszych korzystających z

pomocy medycznej – nawet do 30 %.

3

Trudności w określeniu rozpowszechnienia i

rozpoznawania depresji wieku podeszłego:

Ludzie starsi z zaburzeniami psychicznymi rzadziej kontaktują się z lekarzami, obawiając się m.in. stygmatyzacji, a zgłaszają się głównie z powodu dolegliwości somatycznych,

Traktowanie objawów depresyjnych (zmniejszenie liczby zainteresowań, zaburzenia koncentracji, spadek wydolności fizycznej, zaburzenia snu, łaknienia) jako objawów naturalnych dla wieku podeszłego lub dla osób cierpiących z powodu licznych chorób somatycznych,

Odrębności w obrazie klinicznym depresji,

Współchorobowość somatyczna – choroby somatyczne często towarzyszą objawom depresyjnym, nierzadko modyfikują przebieg depresji, a niekiedy bywają jej przyczyną.

4

Etiologia zaburzeń depresyjnych wieku

podeszłego

Socjalne: ograniczenie kontaktów społecznych, samotność, żałoba, niskie dochody, utrata niezależności, domu

Medyczne: choroby somatyczne, stosowane leki, polipragmazja, niesprawność fizyczna i umysłowa

Psychologiczne: obniżona samoocena, ograniczenie intymności, poczucie osamotnienia, nieprzydatności

Biologiczne: zmniejszenie liczby neuronów i neuroprzekaźników, obciążenia genetyczne

5

Rozpoznawanie depresji u osób w wieku

podeszłym

Obowiązują te same kryteria diagnostyczne, co u osób

młodszych,

Przekonanie o szczególnej odmienności stanów depresyjnych u

osób w wieku podeszłym jest nieprawdziwe. Obserwuje się

jedynie odrębności w obrazie klinicznym,

Przekonanie o częstym występowaniu u osób w wieku

podeszłym depresji maskowanej jest nieprawdziwe.

6

Objawowe kryteria diagnostyczne dla epizodu

depresji według ICD-10 Kryterium Opis

Co najmniej 2 z 3 objawów

podstawowych

•Obniżenie nastroju

•Utrata zainteresowań lub zadowolenia

•Zmniejszona energia lub zwiększona

męczliwość

Objawy dodatkowe w liczbie koniecznej

do uzyskania (łącznie z objawami

podstawowymi) nie mniej niż 4 objawów

•Spadek zaufania lub szacunku do siebie

•Nieracjonalne poczucie wyrzutów sumienia

lub nadmiernej a nieuzasadnionej winy

•Nawracające myśli o śmierci lub

samobójstwie, albo jakiekolwiek zachowania

samobójcze

•Skargi na zmniejszoną zdolność myślenia

•Zmiany w zakresie aktywności

psychoruchowej

•Zaburzenia snu wszelkiego typu

•Zmiany łaknienia wraz z odpowiednią zmianą

wagi

7

Kryterium

Opis

Nasilenie epizodu ocenia się na

podstawie całkowitej liczby

objawów

Epizod lekki – 4-5 objawów

Epizod umiarkowany – 6-7

objawów

Epizod ciężki – > 8 objawów

Czas trwania objawów

Minimum 2 tygodnie

8

Ocena kliniczna nasilenia depresji

Epizod lekki: objawy depresji obecne (w sumie nie mniej niż 4), codzienne funkcjonowanie możliwe na poziomie zbliżonym do przedchorobowego, zwykle jednak kosztem większego wysiłku,

Epizod umiarkowany: objawy depresji obecne (nie mniej niż 6), funkcjonowanie możliwe na poziomie podstawowym, poważnie utrudnione lub niemożliwe na poziomie instrumentalnym,

Epizod ciężki: co najmniej 8 objawów depresyjnych, upośledzających w sposób istotny codzienne, podstawowe funkcjonowanie chorego.

9

Do najczęściej zgłaszanych skarg przez osoby

starsze cierpiące na depresje należą:

Uporczywy ból (np. głowy, pleców, brzucha)

Pobudzenie

Apatia, wycofanie

Liczne nieswoiste skargi somatyczne

Utrata wagi, apetytu

Nadmierna niesprawność

Lęk

Zaburzenia pamięci, koncentracji

Szybkie męczenie się

Zaburzenia snu: bezsenność, nadmierna senność w ciągu dnia

Trudności interpersonalne

10

Podstawowe postacie zespołów depresyjnych wieku

podeszłego ( wg. S. Pużyńskiego)

Depresja z urojeniami i podnieceniem ruchowym

Zespół depresyjno-asteniczny

11

Depresja z urojeniami i podnieceniem

ruchowym

Duży lęk i niepokój psychoruchowy;

Nastrój depresyjno-drażliwy, bojaźliwy, często z bogatą ekspresją emocjonalną;

Skargi hipochondryczne, nierzadko osiągające rozmiary urojeń nieuleczalnej choroby (zespół Cotarda);

Skargi typu somatycznego tj. świąd, palenie, pieczenie skóry, bóle mięśni, tkanek i narządów, poczucie „zanikania” lub „rozrywania” narządów, skargi na całkowity brak wypróżnień;

Urojenia winy, grzeszności, kary, klęski materialnej, ruiny oraz przekonanie o sytuacji bez wyjścia;

Zaburzenia snu, osiągające nieraz rozmiary dużej bezsenności.

12

Zespół depresyjno-asteniczny

Apatia,

Abulia (niedomoga, brak woli, wyrażające się obniżeniem lub brakiem zdolności do podejmowania decyzji i działania),

Utrata zainteresowań,

Poczucie zmniejszonej sprawności fizycznej i psychicznej, zwłaszcza intelektualnej,

Nastrój depresyjny, niekiedy ze stanem zobojętnienia, i z nastawieniami hipochondrycznymi.

13

Leczenie epizodu depresji - zasady ogólne

Metody biologiczne – farmakoterapia, leczenie elektrowstrząsowe;

Metody psychoterapeutyczne – psychoterapia wspierająca, psychoedukacja, często interwencje natury psychospołecznej, także przy wsparciu pracownika społecznego, formalna psychoterapia (CBT, psychoterapia interpersonalna);

Wybór metody powinien uwzględniać: nasilenie objawów i obraz kliniczny, poprzednią odpowiedź na leczenie , preferencje pacjenta, preferencje i doświadczenie lekarza, dostępność form terapii, koszty;

Miejsce leczenia – poradnia zdrowia psychicznego; jako regułę należy przyjąć, że hospitalizacja psychiatryczna powinna być sytuacją szczególną zarezerwowaną dla najciężej chorych oraz dla tych pacjentów, co do których istnieją uzasadnione wątpliwości co do możliwości uzyskania dobrej współpracy.

14

Następstwa nierozpoznanej i nieleczonej

depresji

Podwyższenie śmiertelności- związanej z samobójstwem

( ludzie starsi zwłaszcza mężczyźni, dwukrotnie częściej niż młodzi dokonują skutecznych prób samobójczych), jak i z następstwami nieleczonych lub leczonych nieadekwatnie chorób somatycznych,

Uzależnienia – od alkoholu, benzodwuazepin,

Nasilenie niepełnosprawności osób starszych, konieczność korzystania z form opieki (zarówno w ramach systemu rodzinnego, jak i instytucjonalnej) oraz gorsza jakość życia.

15

Czynniki ryzyka samobójstwa w depresjach :

Cechy zespołu depresyjnego

- depresja o dużym nasileniu

- poczucie winy

- poczucie beznadziejności

- niska samoocena

- lęk, niepokój

- bezsenność

- ujawniane myśli lub zamiary samobójcze

Cechy demograficzne

- wiek >45 lat

- płeć: mężczyzna

- owdowiała (-y), rozwiedziona (-y)

16

Sytuacja socjalna

- samotność, niemożność liczenia na pomoc innych

- zła sytuacja materialna

- utrata pracy, źródeł utrzymania

Dane z wywiadu

- próby samobójcze w przeszłości

- samobójstwa osób bliskich

Inne cechy

- nadużywanie alkoholu

- zaburzenia osobowości

- przewlekłe choroby somatyczne

- przewlekłe dolegliwości bólowe

17

Dziękuję za uwagę