1

2

3

I R V I N D.

Y A L O M

MAMYTË IR GYVENIMO PRASMË

P s i c h o t e r a p i n ë s i s t o r i j o s

Ið an glø kal bos ver të Vik to ri ja La buc kie në

VILNIUS 2012

4

UDK 615.8 Ia-02

Irvin D. Yalom MOMMA AND THE MEANING OF LIFE

Tales of PsychotherapyPerennial, An Imprint of HarperCollins Publishers, New York, 2000

Iðtrauka ið „Musée Des Beaux Arts“ paimta ið W. H. Auden W. H. Auden: Collected Poems, iðleista Edward Mendelson. Copyright © 1940, atnaujinta 1968 W. H. Auden. Per spaus dinta leidus Random House, Inc.

Iðtrauka ið „Pack Up Your Sorrows“, paraðë Richard Farina ir Pauline Marden Bryan. Copyright © 1964 Songs of PolyGram International, Inc. Autorinës teisës atnaujintos. Leista naudoti. Visos teisës priklauso autoriui.

Iðtraukos ið Robert Frost poemø „Come In“ ir „Home Burial“ paimtos ið The Poetry of Robert Frost, iðleido Edward Cooney Lathem, Copyright 1942, © 1958 Robert Frost. © 1967, 1970 Lesley Frost Ballantine. Copyright 1930, 1939, © 1969 Henry Holt and Company, LLC. Perspausdinta leidus Henry Holt & Co., LLC.

Ðià knygà kietais virðeliais 1999-aisiais iðleido Basic Books, Perseus Books, LLC narys.

Copyright © 1999 Irvin D. YalomAfterword copyright © 2000 Irvin D. Yalom© Vertimas á lietuviø kalbà,Viktorija Labuckienë, 2006© Leidykla VAGA, 2006

ISBN 978-5-415-02260-1

Antroji laida

5

Áva das

Ame ri kie èio Ir vi no Yalo mo pa var dë þi no ma dau ge liui psi cho te-ra peu tø vi sa me pa sau ly je. Ið jo kny gø mo kë si ir te be si mo ko ne vie na bû si mø psi cho te ra peu tø kar ta. Ta èiau la biau siai I. Yalo mas ið gar së jo ëmæs ra ðy ti gro þi nius kû ri nius – bran dþia me am þiu je ágy ven di næs sa vo, be maþ ne rað tin gø emig ran tø ið Ru si jos sû naus, vai kys tës sva jo næ tap ti „tik ru“ raðyto ju.

„Ma my të ir gy ve ni mo pras më“ – jau ket vir ta á lie tu viø kal bà ið vers ta Ir vi no Yalo mo kny ga, ap sa ky mø apie psi cho te ra pi jà rin-ki nys. Tai kny ga apie þmo gaus pri gim tá, á ku rià ási skverb ti ir jà pa þin ti au to riui lei dþia il ga lai kë psi cho te ra peu to dar bo pa tir tis. Tai kny ga apie psi cho te ra peu to dar bà, jo, kaip þmo gaus ir profe sio na-lo, nuo la ti ná taps mà, au gi mà kar tu su pa cien tais. Sa vo biogra fi jo je I. Yalo mas ra ðë, kad kiek vie nam pa cien tui tu ri bû ti pa rink ta ar su kur ta in di vi du a li psi cho te ra pi ja, nes kiek vie no þmo gaus gy ve ni-mo is to ri ja skir tin ga. Ðio je kny go je au to rius kaip tik ir at sklei dþia pa cien tø is to ri jas ir tas jø gy ve ni mo si tu a ci jas, kai jiems pri rei kia psi cho te ra peu to pa gal bos. Psi cho te ra peu tas pa cien tø gyve ni me da ly vau ja ne kaip vi sa þi nis ano ni mas, sve ti mas ir ato kiai sto vin tis pro fe sio na las, o kaip gy vas, ken èian tis, kas dien kà nors at ran dan-tis ir abe jo jan tis þmo gus, nuoðirdþiai su pa cientu iðgy ve nan tis jo su si dû ri mà su vie nat ve, ne vil ti mi, mir ti mi, nerimu, be pras my be.

I. Yalo mas ap raðo psi cho te ra pi jà ne kaip pro ble mø spren di mà, o kaip gy dan tá san ty ká, pa de dan tá þmo nëms ápras min ti sa vo pa ty ri mà, gy ve ni mà ap skri tai. Psi cho te ra pi jos pro ce se kei èia si abu jo da ly viai, jie abu mo ko si vie nas ið ki to, pra tur ti na vie nas ki to gy ve ni mà. Nors ap sa ky mai grindþia mi su si ti ki mø su kon kre èiais þmo në mis pa ty-ri mu, au to rius ta len tin gai ið ple èia in di vi du a lu mo ir uni ver sa lu mo ri bas, tad pa sa ko ji muo se at si skleidþia ben draþmo giðkos dra mos.

Au to riaus ra ðy mo sti lius – gy vas ir átrau kian tis, pa pras ta kal ba jis ap ra ðo su dë tin gus þmo gaus eg zis ten ci jos reiðki nius, þmo gaus ge bë ji mà iðmok ti, pa de dant psi cho te ra peu tui ar sa va ran kiðkai, pri im ti gy ve ni mo duo ty bes: mir tá, ne ri mà, vie nat væ, be pras my bæ. Skir tin gai nei „grei to mais to sie lai“ kny gos, gau siai nu gu lu sios kny gy nø len ty nas ir mo kan èios, kaip pa rodþius ðiek tiek pa stan gø tap ti lai min gam, „Ma my të ir gy ve ni mo pras më“ ne dvel kia nai viu op ti miz mu, ne siû lo leng vø spren di mø, o kvie èia skai ty to jà per ap sa ky mø vei kë jø is to ri jas gi liau pa þvelg ti á sa vo pa èiø gy ve ni mà, ska ti na ei ti „ta pi mo tuo, kuo þmo gus yra“, link, „skir to jo li ki mo iðsi pil dy mo“ link. I. Yalo mas sa vo groþines kny gas va di na pa mo-ko mo mis is to ri jo mis, ta èiau jo se në ra pa vir ðu ti nið kø nu ro dy mø, kaip gy ven ti. I. Yalo mas ska ti na skai ty to jà mo ky tis ið sa vo pa ty ri mo, ið sa vo iðmin ties ir kaip psi cho te ra peu tas ly di já ðio je sa væs pa þi ni-mo ir at ra di mo ke lio në je. Ti kiuo si, kny ga pa ska tins ne vie nà jû sø leis tis á ke lio næ ieðko ti tik res nio ir au ten tið kes nio sa væs, taip pat ir vi sa ver tiðkes nio gy ve ni mo link.

Dr. Vi ta li ja LE PEÐKIE NË, psi cho lo gë psi cho te ra peu të

Sau liui Spi ro, psi chiat rui, po etui, me ni nin kui. Dë ko ju uþ mû sø ke tu rias de ðimt me tø trun kan èià bi èiu lys tæ – uþ tai, kad tuos ke tu rias de ðimt me tø da li jo mës ið gy ve ni mais, kny go mis, kû ry bi niais uþ mo jais ir neiðkli bi na mu skep tið ku po þiû riu

á vi sà ðá triû sà.

Pir ma sis, ant ra sis, tre èia sis ir ket vir ta sis ap sa ky mai („Ma my të ir gy ve ni mo pras më“, „Kla jo nës su Pau la“, „Ðil ta pa guo da“ ir „Sep ty nios ge du lo te ra pi jos pa mo kos paþen gu sie siems“) re mia si tik rais

fak tais, ta èiau ap lin ky bës, per so na þø var dai ir bruoþai pa keis ti. Tre èia sis ap sa ky mas („Ðil ta pa guo da“) re mia si tik rais ávy kiais, ta èiau ap lin ky bës ir vei kë jø bruo þai taip pat pa keis ti. Penk ta sis ir ðeðta sis ap sa ky mai („Abi pu-

sis at vi ru mas“ ir „Veng rø ka ti no uþ kei ki mas“) yra ið gal vo ti. Bet koks vei kë jø pa na ðu mas á tik rus gy vus ar mi ru sius as-

me nis yra at si tik ti nis.

Pa dë ka

Dë ko ju vi siems, ku rie skai të, pa ta rë ar kaip ki taip pa dë jo tai sy ti ðios kny gos ran krað tá: Sa rai Lip pin cott; Da vi dui Spie ge liui; Da vi-dui Van nui; Jo an nai Mil ler; Mur ray Bil me sui; An nai Ar vin; Be-nui Yalo mui; Bo bui Ber ge riui; Ri char dui Fu mo sai ir sa vo se se riai Je an Ro se. Kaip vi sa da, esu nuo ðir dþiai dë kin gas þmo nai Ma ri lyn Yalom – uþ tai, ko ne ga liu ið reikð ti þo dþiais. Taip pat esu sko lin gas sa vo lei dë jai Pho e be Hoss, ku ri ðio je, kaip ir dau ge ly je ki tø kny gø, ne gai les tin gai ver të ma ne at skleis ti vi sus ge bë ji mus.

10

11

1

Ma my të ir gy ve ni mo pras më

Prie blan da. Tik riau siai mirð tu. Ma no lo và su pa grës min gi pa vi-da lai: ðir dies mo ni to riai, de guo nies ba lio nai, la ði nës, plas ti ki niø vamz de liø ri ti niai – mir ties þar nos. Uþ si mer kæs nu slys tu á tam sà.

Ta èiau ne tru kus pa ðo ku ið lo vos, sprun ku nuo pa la tos kva pø ir le kiu á di de lá, sau lës nu tvieks tà Glen Echo pra mo gø par kà, ku ria me prieð dau gel de ðimt me èiø daþ nai leis da vau va sa ros die-nas. Uo dþiu drëg nà, sal dø lip niø ku ku rû zø trað ku èiø ir obuo liø kva pà. Þings niuo ju tik pir myn, ne stab te liu nei prie „Ðiau rës meðkos“ le dø kios ko, nei prie lo ði mo ru le tës, nei prie ap þval gos ra to. At si sto ju ei lën bi lie to á siau bo kam ba rá. Já nu si pir kæs lau kiu, kol ið uþ po sû kio iðnirs au to mo bi liu kas ir dþerð kë da mas su stos prie ma næs. Áli pæs á já ir pri si se gæs sau gos dir þu, kad ne pa ju dë-èiau ið vie tos, dar sy ká ap si dai rau. Ir ðtai – ne di de lë je þiû ro vø gru pe lë je ið vys tu jà.

Mo ju abiem ran ko mis ir ðau kiu taip gar siai, kad vi si gir di:– Ma ma! Ma my te!

12

Kaip tik ta da au to mo bi lis trûk te li ir pa ju da dvi vë riø du rø link, jos stai ga at si da ro ir pa si ro do juo di þio jin tys nas rai. At si lo ðiu kiek áma ny da mas ir prieð pa nir da mas á tam sà vël su ðun ku:

– Ma my te! Kaip gi að, ma my te? Kaip gi að?

Net ir ta da, kai pa si ke liu nuo pa gal vës ban dy da mas at si kra ty ti sap no, ger klë je vis dar strin ga þodþiai: „Kaip gi að, ma my te? Ma-my te, kaip gi að?“

Ta èiau ma no ma ma po þeme. Su stin gu si ir ne gy va jau de ðimt me tø gu li pras ta me pu ði nia me kars te Ana kos ti jos ka pi në se uþ Va ðing to no. Kas ið jos be li kæ? Vei kiau siai tik kau lai. Be abe jo, mik ro or ga niz mai nu grau þë nuo jø net men kiau sià kû no ga ba lë lá. Gal bût dar li ko ke lios re tø þi lø plau kø sruo gos, gal bût prie di des niø kau lø – ðlau ni kau liø, blauz di kau liø – dar ma ty ti pri li pæ bliz gan tys krem zlës ruo þe liai. O taip, þie das. Kaþ kur tarp kau lø dul kiø gu li siau ras si dab ri nis ves tu vi nis þie das, ku rá ma no të vas nu pir ko, kai ið maþo Ru si jos mies te lio, ávei kæ pu sæ pa sau lio ket vir ta kla se, jie at plau kë á Niu jor kà.

Taip, jos se niai ne bë ra. De ðimt me tø. Su pu vu si ir su dû lë ju si. Nie ko ne li ko – tik plau kai, krem zlës, kau lai, si dab ri nis ves tu vi nis þie das. Ir jos pa veiks las, ðmëkð èio jan tis ma no pri si mi ni muo se ir sap nuo se.

Ko dël sap ne mo ja vau ma mai? Jau me tø me tus to ne da riau. O gal net de ðimt me èius. Ko ge ro, nuo to lai ko, kai man bu vo að tuo ne ri, ir ji ma ne nu si ve dë á ki no te at rà uþ të vo krau tu vë lës. Nors bu vo daug lais vø vie tø, ji kles te lë jo ða lia kai my nys të je gy ve nan èio chu li ga no, uþ ma ne vy res nio ber niu ko. „Po nia, èia uþ im ta“, – su niurz gë jis. „Kur gi ne! Uþ im ta! – pa nie ki na mai kar to jo ma ma pa to giai ási tai-sy da ma së dy në je. – Jis uþ ëmë vie tà, tik pa ma ny ki te!“ – pra ne ðë ji vi siems ap link së din tiems.

13

Ban dþiau pa si slëp ti ru do vel ve to krës le. Vë liau, kai uþ te mo ðvie-sos, su kau pæs drà sà pa ma þu pa su kau gal và. Ðtai jis, së di uþ ke liø ei liø prie sa vo drau go. Að ne kly dau – jie spok so jo á ma ne ir ro dë pirð tais. Vie nas ið kë lë kumð tá ir su mur më jo: „Dar gau si!“

Dël ma mos „Sil va no“ ki no te at ras man bu vo uþ da ry tas. Da bar jis ta po prie ðø te ri to ri ja. Ne áþen gia ma, bent jau die nà. Jei no rë da vau ne pra leis ti ðeðta die nio se an sø – „Ba ko Ro dþer so“, „Bet me no“, „Þa-lio sios ðir ðës“, „Fan to mo“, – tu rë da vau áei ti jau pra si dë jus filmui, tam so je at si sës ti pa èia me krað te, kuo ar èiau ið ëji mo, ir spruk ti dar ne uþ si de gus ðvie soms. Ma no kai my nys të je dar nie kam ne pa vy ko ið si suk ti nuo to kios bai sios ne lai mës – su muðimo. Gau ti kumð èiu á vei dà – vie nas juo kas. An tau sis, smû gis á pil và, spy ris – vi sa tai nie kis. Ta èiau bû ti su muð tam – o jer gu të liau. Kuo tai ga li baig tis? Kas ið ta væs liks? Ið kri si ið þai di mo, am þiams bû si pa þy më tas „su-muð to jo“ þen klu.

Bet ko dël mo jau ma mai? Ko dël da bar, po tiek ty lios ne san tai-kos me tø? Ji bu vo pa si pû tu si, val din ga, áky ri, per ne lyg pa si ti kin ti sa vi mi, áta ri, pa gie þin ga ir vi sið kai be moks lë (ta èiau pro tin ga – net ir að tai su pra tau). Ne pri si me nu, kad nors kar te lá mu du bû tu me ðil tai pa ben dra væ. Nie ka da ne si di dþia vau ja, ne si dþiau giau, kad tu riu to kià ma mà. Jos lieþuvis bu vo kan dus, vi siems ga lë da vo ágel-ti – ið sky rus ma no të và ir se se rá.

My lë jau te tà Ha nà, të vo se se rá: uþ jos mei lu mà, ne ið sen ka mà ði lu mà, uþ jos kep tus su muð ti nius su trað kiais Bo lo nës deð ros grie þi në liais, uþ jos ne pri lygs ta mà ðtru de lá (re cep to taip ir ne su þi-no jau – te tos sû nus man jo ne at siun të, ta èiau tai jau ki ta is to ri ja). La biau siai Ha nà my lë da vau sek ma die niais. To mis die no mis jos ka vi nu kë Na vi Jar de, ne to li Va ðing to no (Ko lum bi jos fe de ra ci në apy gar da), bû da vo uþ da ry ta, ir ji leis da vo man va lan dø va lan das þais ti bi liar dà. Nie ka da ne pri ekaið tau da vo, kad po prie ki në mis

14

sta lo ko jo mis pa kið da vau po ne di de lá po pie riaus gniu þu lë lá, to dël ka muo liu kai rie dë da vo lë èiau, ir að su rink da vau dau giau tað kø. Kai að þa vë da vau si Ha na, ma no ma ma ási us da vo ir svai nei ne pa-gai lë da vo tul þin gø pa sta bø. Ma ma bu vo su kû ru si Ha nos li ta ni jà: ko kia Ha na varg ðë, kaip ne mëgs ta dirb ti krau tu vë je, kaip nie ko ne nu tuo kia apie ver slà, koks kvai las jos vy ras, kaip jai stin ga sa vi-gar bos, kaip ji no ri vis kà gau ti ant lëkð te lës.

Ma ma kal bë jo klai kiai, bai siu ak cen tu ir var to da vo dau gy bæ þy dið kø þo dþiø. Ji nie ka da ne at ei da vo á mo kyk là per ðven tes ar á të vø su si rin ki mus. Aèiû Die vui! Gûþ da vau si nuo min ties, o kas, jei rei kë tø jà pri sta ty ti sa vo drau gams. Ko vo jau su ma ma, ne klau-siau jos, ðauk da vau ant jos, ið si su ki në da vau ir ga liau siai, ápu së jæs pa aug lys tës am þiø, vi sai lio viau si su ja kal bë jæs.

Di dþiau sia más lë vai kys të je man bu vo, kaip të tis ap skri tai jà pa ken èia. Pri si me nu nuo sta bias aki mir kas sek ma die niø ry tais, kai mu du þais da vo me ðach ma tais ir jis links mai dai nuo da vo klau sy da ma sis ru sø ar þy dø mu zi kos ára ðø ir pa gal me lo di jà lin-guo da mas gal và. Anks èiau ar vë liau ry to ra my bæ per skros da vo ma mos bal sas nuo laip tø vir ðaus: „Ge valt, Ge valt, ga na! Vay iz mir, ga na mu zi kos, ga na triukðmo!“ Të tis nie ko ne sa ky da mas at si sto da vo, ið jung da vo gra mo fo nà, ir to liau þais da vo me ty lo je. Kiek sy kiø be þo dþiø mels da vau: pra ðau, të tuk, pra ðau, nors ðá kar te lá, ákrësk jai!

Tad ko dël gi mo ju? Ir ko dël pa èio je sa vo gy ve ni mo pa bai go-je klau siu: „Kaip gi að, ma my te?“ Ar ga li bû ti – nuo tos min ties ma ne net ðiur pas nu kre èia, – kad ði var ga na mo te rið kë bu vo svar-biau sia ma no gy ve ni mo þiû ro vë? Vi sà gy ve ni mà sie kiau pa bëg ti, ati trûk ti nuo pra ei ties – ðtet lio, ket vir tos kla sës, ge to, gies miø, juo do ga bar di no, ba ka lë jos krau tu vës. Vi sà gy ve ni mà sten giau si ið si lais vin ti ir pa kil ti. Ne gi taip ir ne pa bë gau nei nuo pra ei ties, nei nuo ma mos?

15

Drau gø ma mos bû da vo mie los, ma lo nios, juos vi sa da pa lai-kan èios – kaip jiems pa vy dë da vau. Kaip keis ta, kad jie ne pri si-ri ðæ prie sa vo ma mø: ne skam bi na joms, ne lan ko, ne sap nuo ja, ap skri tai re tai jas te pri si me na. O að dau gy bæ kar tø per die nà jà pri si min da vau, apie jà gal vo da vau ir net da bar, pra ëjus de ðim èiai me tø po jos mir ties, daþ nai ne ju èia grie biu te le fo nà ke tin da mas jai skam bin ti.

Þino ma, pro tu vi sa tai su pran tu. Skai ty da vau pa skai tas apie ðá reið ki ná. Aið ki nu pa cien tams, kad ap leis tiems vai kams daþ nai sun ku ati trûk ti nuo sa vo pras tos ðei mos, kad ge rø, my lin èiø të vø vai kai daug leng viau su au ga. Juk ge rø të vø uþ da vi nys pa dë ti vai kams pa lik ti na mus, ar ne?

Vis kà su pran tu, ir vis dël to man tai ne pa tin ka. Ne pa tin ka, kad ma ne kas dien lan ko ma ma. Ne ga liu pa kæs ti, kad ji taip ási smel kë á ma no pro to uþ ka bo rius, jog nie ku gy vu neiðrau siu ðio jaus mo. O vi sø bai siau sia, kad sa vo gy ve ni mo pa bai go je esu pri vers tas klaus ti: „Kaip gi að, ma my te?“

Pri si me nu minkð tà krës là Va ðing to ne, se ne liø na muo se. Jis be veik uþ sto da vo áë ji mà á jos kam ba rá, o ið ðo nø tar si sar gy bi niai sto vë da vo len ty në lës, pri grûs tos ma no ra ðy tø kny gø. Jø bu vo dau giau kaip tu zi nas, ir dar du tu zi nai ver ti mø á ki tas kal bas, tad len ty nos bû da vo grës min gai álin ku sios. Daþ nai ási vaiz duo da vau, kad uþ tek tø vi du ti nio þe mës dre bë ji mo, ir ji bû tø pa lai do ta po sa vo vie nin te lio sû naus kny go mis.

Kai tik jà ap lan ky da vau, ras da vau së din èià ta me krës le su dviem ar tri mis kny go mis ant ke liø. Ji kil no da vo jas, uos ty da vo, glos ty da-vo – tik ne skai ty da vo. Per ne lyg pras tai ma të. Ta èiau net ir svei ko mis aki mis ne bû tø jø per skai èiu si – vie nin te lis jos ið si la vi ni mas bu vo kur sai, ku riuos rei kë jo iðklau sy ti, kad tap tum JAV pi lie èiu.

Að – raðyto jas. O ma ma ne mo ka skai ty ti. Vis dël to krei piuo si á jà ieð ko da mas gy ve ni mo pras mës. Kaip ji ma ne áver tins? Pa gal

16

ma no kny gø kva pà, svo rá? Pa gal virðelá, glot nø plas ti ko ap val ka-là? Kruopð èios ma no pa ieð kos, ne ti kë tos áþval gos, skru pu lin gai tiksli min ties iðraiðka, grakð tûs, sub ti lûs sa ki niai – jai nie ka da to ne suþino ti.

Gy ve ni mo pras më? Ma no gy ve ni mo pras më. Tos pa èios ant ma mos sta lo su krau tos kny gos ban do at sa ky ti á ðiuos klau si mus. „Mes esa me pras mës ieð kan èios bû ty bës, – raðiau, – tu rin èios su si-tai ky ti su ne ma lo niu fak tu, jog esa me ámes tos á be pras mæ vi sa tà.“ Ir to dël, no rë da mi ið veng ti ni hi liz mo, aið ki nau að, tu ri me at lik ti dvi uþduo tis. Pir miau sia su gal vo ja me ar su ku ria me sa vo gy ve ni mo pro-jek tà, ku ris mums bû tø pa kan ka mai svar bus. Paskui ási gud ri na me uþ mirð ti, kad já su si kû rë me, ir áti ki na me sa ve, kad mû sø gy ve ni mo pro jek tas eg zis tuo ja ne pri klau so mai nuo mûsø.

Ap si me tu, kad kiek vie no þmo gaus ap si spren di mà pri imu ne-ver tin da mas, ta èiau slap èia skirs tau juos á þal va ri nius, si dab ri nius ir auk si nius. Kai ku riuos þmo nes per gy ve ni mà ve da kerð to troð-ki mas; ki ti, ap im ti ne vil ties, sva jo ja vien apie ra my bæ, at si þa dë ji mà ir ið si lais vi ni mà ið kan èios; kai ku rie gy ve na dël sëk mës, tur tø, ga lios, tie sos; dar ki ti sie kia trans cen den ci jos ir pa si ne ria á dar bà ar ba au ko ja si – my li mam þmo gui ar die við ka jai bû èiai. O yra þmo niø, ku rie gy ve ni mo pras mæ at ran da tar nys të je, sa vi raið ko je ar kû ry bo je.

Mums rei kia me no, sa kë Ny èë, ant raip tie sa mus pra þu dy tø. To dël nu spren dþiau, kad kû ry ba yra auk si nis ke lio vi du rys, ir ëmiau kaup ti sa vo gy ve ni mo pa tir tá, vi sus sa vo vaiz di nius, krau ti juos á ga ruo jan èià kom pos to krû và, ið ku rios kar tais ban dau su kur ti kai kà nau ja ir graþaus.

Ta èiau ma no sap nai by lo ja prieðin gai. Jie tvir ti na, kad gy ve ni me sie kiau vi sai ki to tiks lo – sa vo mi ru sios ma mos pri ta ri mo.

Sap no kal ti ni mai sun kûs: per ne lyg sun kûs, kad nu mo èiau á juos ran ka, per ne lyg trik dan tys, kad juos uþ mirð èiau. Ta èiau sapnus,

17

þinau, ga li ma ty ri në ti ir keis ti. Di du mà sa vo gy ve ni mo bu vau sap nø aið kin to jas. Su þi no jau, kaip pri si jau kin ti sap nus, kaip juos ið nars ty ti ir su dë ti. Þi nau, kaip ið jø ið spaus ti pa slap tis.

To dël vël krin tu ant pa gal vës ir at su ku sap no juos te læ at gal á tà vie tà, kai prie ma næs pri va þiuo ja siau bo kam ba rio au to mo bi lis.

Au to mo bi lis stai ga trûk te lë jæs su sto ja ir kres te li ma ne. Po aki-mir kos pa ju da prieðin ga kryp ti mi, ati tols ta nuo dvi vë riø du rø ir vël at si du ria Glen Echo sau lë kai to je.

– Ma ma, ma my te! – ðau kiu mo da mas abiem ran ko mis. – Kaipgi að?

Ji ma ne ið girs ta. Ma tau, kaip brau na si per mi nià, stum dy da ma þmo nes á kai ræ ir de ði næ.

– Oi vi nai, ko èia klau si? – ta ria ji, at seg da ma sau gos dir þà ir trauk da ma ma ne ið au to mo bi liu ko.

Pa þvel giu á jà. At ro do pen kias de ðim ties ar ðe ðias de ðim ties, stip ri, kres na, ran ko je leng vai lai ko ið si pû tu sá, siu vi në tà pir ki-niø krep ðá me di në mis ran ke no mis. Ji bjau ri, ta èiau to ne þi no, to dël vaikð to ið kë lu si gal và, tar si bû tø gra þuo lë. Ma tau pa þás ta-mas rie ba lø klos tes, ka ban èias nuo jos þas tø, virð ke liø su rið tas ko ji nes. Ji ma ne pa bu èiuo ja drëg no mis lû po mis. Ap si me tu, kad man ma lo nu.

– Tu daug nu vei kei. Ko dël ma næs to klau si? Vi sos tos kny gos. Didþiuo juo si ta vi mi. O kad të vas da bar ta ve ma ty tø.

– Kà no ri tuo pa sa ky ti, ma ma? Ið kur þi nai, kad að daug nu vei-kiau? Ne ga li net per skai ty ti, kà pa ra ðiau, – no rë jau pa sa ky ti, ta vo sil pnos akys.

– Þinau tai, kà þi nau. Tik pa þvelk á ðias kny gas. – Ji at la po ja pir ki niø krep ðá, ið trau kia dvi ma no kny gas ir mei liai pa glos to. – Sto ros kny gos. Graþios kny gos.

Su irz tu, kad ji èiu pi në ja ma no kny gas.

18

– Svar bu tai, kas to se kny go se pa ra ðy ta. Gal bût ten vien ne sà-mo nës.

– Oi vi nai, neð ne këk na ris hkeit – kvai lys èiø. Nuo sta bios knygos!– Vi sà lai kà tam pai tà krep ðá su kny go mis, ma ma, net ir Glen

Echo par ke? Pa da rei ið jø ðven te ny bæ. Ne gi ne ma nai..?– Apie ta ve vi si þi no. Vi sas pa sau lis. Kir pë ja man sa kë, kad jos

duk ra mo ko si ið ta vo kny gø.– Kir pë ja? Ir tu ja ti ki?– Vi si. Sa kiau, vi si. Ko dël tu rë èiau ne ti kë ti?– Ma ma, ne gi dau giau ne tu ri ko veik ti? Ko dël tau ne pra lei dus

sek ma die nio su drau gais: Ha na, Ger te, Liu ba, Do ro te, Se mu, sa vo bro liu Sai mo nu? Ir ap skri tai, kà vei ki Glen Echo par ke?

– Gë di jie si, kad að èia? Vi sà lai kà gë dy da vai si. Kur gi dau giau man bû ti?

– Te no rë jau pa sa ky ti, kad mu du abu su au gæ. Man jau per ðeðias deðimt. Gal bût jau lai kas mums abiem tu rë ti sa vus sap nus.

– Vi sà lai kà ma næs gë dy da vai si.– Að to ne sa kiau. Tu ne si klau sai ma næs.– Vi sà lai kà ma nei, kad esu kvai la. Vi sà lai kà ma nei, kad nie ko

ne su pran tu.– Að to ne sa kiau. Vi sà lai kà tvir tin da vau, kad tu ne vis kà þi nai.

Tie siog tu... tu...– Kà að? Droþk. Pra dë jai, tai ir baik. Þi nau, kà ke ti ni pa sa ky ti.– Kà að no riu pa sa ky ti?– Ne, Oi vi nai, tu tai iðtark. Jei að pa sa ky siu, tu iðsi gin si.– Tu ne si klau sai ma næs. Ðne ki apie da ly kus, ku riø vi sið kai ne-

ið ma nai.– Ne si klau sau ta væs? Að ne si klau sau ta væs? Pa sa kyk, Oi vi nai, ar

tu ma næs klau sai si? Ar daug apie ma ne þi nai?– Tu tei si, ma my te. Në vie nas ið mû sø ne mo kë jo me klau sy tis.

19

– Tik ne að, Oi vi nai, að ádë miai klau sy da vau si. Klau sy da vau si ty los va ka rais, kai gráþ da vau ið krau tu vës, o tu net ne pa si var gin da-vai nu lip ti þe myn ið sa vo dar bo kam ba rio. Në nepa si svei kin da vai. Ne pa klaus da vai, ar sun ki bu vo die na. Kaip ga lë jau klau sy tis, kai tu su ma ni mi ne si kal bë da vai?

– Kaþ kas ma ne su lai ky da vo. Tarp mû sø stûk so jo sie na.– Sie na? Leng va tau sa ky ti. Sie na. Tai ar að jà pa sta èiau?– Að to ne sa kau. Tik sa kau, kad stûk so jo sie na. Þi nau, kad

nu to lau nuo ta væs. Ko dël? Ne pri si me nu. Tai bu vo prieð pen kias-de ðimt me tø, ma ma, ta èiau vis kas, kà sa ky da vai, man skam bë da vo kaip prie kaið tas.

– Vos? Prie kaiðtis?– No rë jau pa sa ky ti, kad ma ne kri ti kuo da vai. Tu rë jau at si ri bo ti

nuo ta vo kri ti kos. Anuo met ir taip bu vau ne ko kios nuo mo nës apie sa ve, ne rei kë jo net kri ti kos.

– Ko dël bu vai ne ko kios nuo mo nës? Vi sus tuos me tus mu du su të èiu plû kë mës krau tu vë je, kad ga lë tum mo ky tis. Iki vi dur nak èio. O kiek kar tø skam bin da vai ir pra ðy da vai kà nors tau par neð ti? Tu-ði nu kà ar po pie riaus. Pri si me ni Alà? Jis dir bo al ko ho li niø gë ri mø krau tu vë je. Tas, ku riam per grum ty nes per rë þë vei dà.

– Þi no ma, pri si me nu Alà, ma ma. Tas ran das ëjo þe myn nuo no sies.

– Alas vi suo met pa kel da vo ra ge lá ir ðauk da vo per þmo niø pil nà krau tu væ: „Tai ka ra lai tis! Ka ra lai tis skam bi na! Te gu ka ra lai tis pats at ei na ir nu si per ka tu ði nu kà. Ka ra lai èiui bû tø ne pro ðal ðiek tiek pa si mankð tin ti“. Alas pa vy dë da vo. Jo të vai jam nie ko ne duo da vo. Nie ka da ne kreip da vau dë me sio á jo ðne kas. Ta èiau Alas bu vo tei-sus. Po pi nau ta ve kaip ka ra lai tá. Kas kart, kai tik pa skam bin da vai, nak tá ar die nà, pa lik da vau të tá pil no je pir kë jø krau tu vë je ir lëk da vau á Fi ve & Di me. Tau rei kë da vo pa ðto þen klø. Ir uþ ra ðø kny gu èiø,

20

ir ra ða lo, o vë liau tu ði nu kø. Vi si ta vo dra bu þiai bû da vo ra ða luo ti. Kaip ka ra lai èio. Nie ko tau ne sa ky da vau.

– Ma my te, mes kal ba mës. Ir tai ge rai. Ne kal tin ki me vie nas ki-to. Su pras ki me. Tar ki me, að jau èiau si kri ti kuo ja mas. Þi nau, kad ki tiems apie ma ne kal bë da vai ge rai. Gir da vai ma ne. Ta èiau man to nie ka da ne sa kei. Á akis.

– Ne bu vo leng va su ta vi mi kal bë tis, Oi vi nai. Ne man vie-nai – vi siems. Vis kà ið ma nei, vis kà bu vai per skai tæs. Ko ge ro, þmo nës ta væs ðiek tiek pri si bi jo jo. Gal bût ir að. Ver ve ys? Kas þino? Pa klau syk, Oi vi nai, ir að tu riu tau kà pri kið ti. Pir miau sia, tu taip pat neiðta rei apie ma ne ge ro þodþio. Iðlai kiau na mus, ga mi nau tau val gy ti. Dvi de ðimt me tø val gei ma no mais tà. Bu vo ska nu, þi nau. Ið kur þi nau? Nes lëkð tës ir puo dai vi suo met lik da vo tuð-ti. Ta èiau nie ka da to ne pa sa kei. Në kar to gy ve ni me. A? O gal bent kar te lá?

Su si gë dæs nu na ri nau gal và. – An tra, þinau, kad ir uþ nu ga ros nie ko ge ro apie ma ne ne pa sa-

ky da vai. Tu bent jau þino jai, kad gi riu ta ve ki tiems. O að þino jau, kad tu ma næs gë di jai si. Vi sà lai kà gë di jai si: bû da mas su ma ni mi ir man uþ nu ga ros. Gë di jai si ma no an glø kal bos, ta ri mo. Dël to, kad nie ko ne ið ma nau. Dël vis ko, kà ne taip pa sa ky da vau. Gir dë-da vau, kaip tu ir ta vo drau gai ðai py da vo tës ið ma næs – Dþiu li ja, Ðelis, Dþeris. Vis kà gir dë da vau. Mhm?

Dar þemiau nu na ri nau gal và.– Tu nie ko ne pra lei dai pro akis, ma ma.– Kaip ga liu su pras ti, kà ra ðai sa vo kny go se? Jei bû èiau tu rë ju si

ga li my bæ, jei bû èiau lan kiu si mo kyk là, kiek ga lë jau pa siek ti sa vo gal va, sa vo sa y chel! Ru si jo je ne ga lë jau ei ti á mo kyk là – tik ber niu-kai ga lë jo.

– Þi nau, ma ma, þi nau. Þi nau, kad bû tum taip pat ge rai mo-kiu sis kaip ir að, jei tik bû tum tu rë ju si ga li my bæ.

21

– Pa li kau të và ir mo ti nà. Man te bu vo dvi de ðimt. Ðe ðias die-nas per sa vai tæ plu ðë da vau siu vyk lo je. Nuo sep tin tos ry to iki sep tin tos, kar tais ir iki aðtun tos va ka ro. O penk tà ry to tu rë da-vau pa ly dë ti të và iki jo kios ko ða lia po þe mi nës per ëjos ir pa dë ti ið pa kuo ti laik rað èius. Bro liai nie ka da ne pa dë da vo. Sai mo nas lan kë bu hal te riø mo kyk là. Hi mis va þi në jo tak si – nie ka da ne-gráþ da vo na mo, nie ka da ne at siøs da vo pi ni gø. O pas kui ið te kë jau uþ jû sø të èio ir per si kë lë me á Va ðing to nà. Iki se nat vës dir bau su juo krau tu vë lë je pe tys á pe tá dvy li ka va lan dø per die nà, pas kui tvar ky da vau namus, ga min da vau val gy ti. Gi më Þa na, ku ri man ne kë lë në men kiau siø rû pes èiø. Pas kui gi mei tu. Ne bu vai leng-vas vai kas. Ta èiau nie ka da ne si lio viau dir bu si. Juk ma tei ma ne! Þi nai! Gir dë da vai, kaip bë gio da vau laip tais aukð tyn þe myn. Gal me luo ju?

– Þinau, ma ma.– Vi sus tuos me tus, kol bu vo gy vi, pa dë jau bo bu lei ir Zei dai.

Jie nie ko ne tu rë jo – tik tuos ke lis pen sus, ku riuos të tis uþ dirb da vo laik rað èiø kios ke. Vë liau ati da rë me jam sal du my nø krau tu væ, ta èiau jis ne ga lë jo dirb ti – tu rë jo mels tis. Pri si me ni Zei dà?

Link te lë jau.– Ðiek tiek, ma my te.Bu vau ten ke tu ris ar pen kis kar tus... Rûgð èiai dvo kian èia me

dau gia bu èia me na me, Bronk se... Më èiau ið penk to aukð to duo nos tru pi në lius ir fo li jos gniu þu lë lius við èiu kams kie me... Ma no se ne-lis, vi sas ap si da ræs juo dai, su juo da aukðta ðli ke, bal ta, su si tarðiu sia, pa daþu iðtep ta barz da, ran kas ir kak tà ap si vy nio jæs juo do mis juos-to mis, mur man tis mal das. Mu du ne ga lë jo me pa si ðne kë ti – se ne lis kal bë jo tik ji dið – ta èiau jis man vi suo met stip riai áþnyb da vo á skruos tà. Vi si ki ti – bo bu lë, ma ma, te ta Le na – dirb da vo, bë gio da-vo laip tais á krau tu væ ir at gal, pa kuo da vo ir iðpa kuo da vo daik tus, kep da vo, peð da vo við èiu kus, skus da vo þu vis, ðluos ty da vo dul kes.

22

Ta èiau Zei da ne pa ju din da vo në pirð to. Tik së dë da vo ir skai ty da-vo. Kaip ka ra lius.

– Kiek vie nà më ne sá, – to liau pa sa ko jo ma ma, – sës da vau á trau ki-ná ir veþ da vau jiems á Niu jor kà mais to ir pi ni gø. Vë liau, kai bo bu lë jau gy ve no se ne liø prie glau do je, mo kë jau uþ ið lai ky mà ir lan ky da vau jà kas dvi sa vai tes, pri si me ni, kar tais pa si im da vau ir ta ve? Kas dar ið ðei mos jai pa dë da vo? Nie kas! Ta vo dë dë Sai mo nas at va þiuo da vo kar tà per ke lis më ne sius ir at veþ da vo bu te lá 7 Up. Kai ki tà kar tà jà ap lan ky da vau, ji tik ir te kal bë da vo apie nuo sta bø já dë dës Sai mo-no 7 Up. Net apa ku si ji gu lë da vo ran ko se lai ky da ma tuð èià 7 Up bu te lá. Pa dë jau ne tik bo bu lei, bet ir vi sai ðei mai – bro liams Sai-mo nui ir Hi miui, se se riai, Le nai, te tai Ha nai, ta vo gel ton sna piam dë dei Abei, ku rá at si ve þiau ið Ru si jos, – vi sus, vi sà ðei mà ið lai kë ta schmut zig, pur vi na, men ka ba ka lë jos krau tu vë lë. Nie kas man ne-pa dë jo – niè nie kas! Kaip nie kas ir ne pa dë ko jo.

Gi liai gi liai ákvë pæs ið ta riau:– Aèiû tau, ma my te. Aèiû tau.Ne bu vo la bai sun ku. Ko dël rei kë jo lauk ti pen kias de ðimt me tø?

Pa imu jai uþ ran kos, ko ge ro, pir mà kar tà. Uþ më sin gos ran kos virð al kû nës. Ji minkð ta ir ðil ta, kaip pa ki lu si ki chel teðla.

– Pri si me nu, kaip mud viem su Þa na pa sa ko jai apie dë dës Sai-mo no 7 Up. Tu rë jo bû ti sun ku.

– Sun ku? Ir tai man sa kai tu. Kar tais ji 7 Up uþ si kàs da vo ga ba-lë liu ma no ki chel. Ási vaiz duo ji, koks dar bas ið kep ti ki chel – bet ji kal bë da vo tik apie 7 Up.

– Ge ra su ta vi mi kal bë tis, ma my te. Tai pir mas kar tas. Ko ge ro, vi sa da to troð kau, tai to dël tu li kai ma no min ty se ir ma no sap nuo se. Gal bût nuo ðiol bus ki taip.

– Kaip ki taip?– Na, að ga lë siu bû ti la biau sa vi mi – gy ven ti dël tø tiks lø ir

dar bø, ku rie man at ro do ver tin gi.

23

– No ri at si kra ty ti ma næs?– Ne... Na, ne taip, ne blo gà ja pras me. Ir tau lin kiu to pa ties.

No riu, kad ga lë tum pail së ti.– Pail së ti? Ar ka da nors ma tei ma ne il sin tis? Të tis kas dien nu-

snûs da vo. Ar ma tei ma ne mie gan èià po kai èio? – No rë jau pa sa ky ti, kad tau rei kia sa vo gy ve ni mo tiks lo – ne

ðito, – ta riu, baks no da mas á jos krep ðá. – Ne ma no kny gø! Ir að pri va lau tu rë ti sa vo gy ve ni mo tiks là.

– Bet juk kà tik tau aið ki nau, – at sa kë ji, per im da ma krep ðá á ki tà ran kà, to liau nuo ma næs. – Tai ne tik ta vo kny gos. Tai ir ma­no kny gos!

Jos ran ka, ku rios te be si lai kiau ási ki bæs, stai ga at ða lo, ir að jà pa lei dau.

– Kà no ri tuo pa sa ky ti? – pa klau së ji. – Að pri va lau tu rë ti sa vo tiks là? Ðios kny gos ir yra ma no tiks las. Dir bau dël ta væs – ir dël jø. Vi sà gy ve ni mà dir bau dël ðiø kny gø – sa vo kny gø.

Ji áki ða ran kà á krep ðá ir ið trau kia dar dvi. Su si gû þiu, nuo gàs tau-da mas, kad ji ið kels jas ir pa ro dys ne di de lei þiû ro vø gru pe lei, jau su si spie tu siai ap link mus.

– Ta èiau jos ne ta vo, ma ma. Mu du – at ski ri þmo nës, ne sa me pri ra kin ti vie nas prie ki to. Tai bû ti na, kad tap tum as me ny be. Kaip tik apie tai ir raðau ðio se kny go se. No riu, kad ir ma no pa ties – ir vi sø ki tø – vai kai bû tø ne su var þy ti.

– Vos mei nen – ne su varþyti?– Ne su varþyti – va di na si, lais vi, ne pri klau so mi. Ne ga liu ið si-

lais vin ti ið ta væs, ma ma. Leisk tau pa aið kin ti: kiek vie nas þmo gus pa sau ly je yra vie ni ðas. Sun ku, ta èiau taip yra, ir tu ri me su tuo su si tai ky ti. Tai gi að no riu tu rë ti sa vo min tis ir sa vo sap nus. Ir tu pri va lai tu rë ti sa vo. Ma my te, no riu, kad pa lik tum ma no sap nus.

Jos vei das su stings ta, tam pa grieþ tas, ji þeng te li nuo ma næs. Pa si sku bi nu pri dur ti:

24

– Ne to dël, kad ne my liu ta væs, bet to dël, kad no riu mud viem ge ro – ir sau, ir tau. Pri va lai tu rë ti sa vo sva jo nes. Be abe jo, tu tai su pran ti.

– Oi vi nai, vis dar ma nai, kad að nie ko ne su pran tu, o tu su-pran ti vis kà. Ta èiau ir að þvel giu á gy ve ni mà. Ir á mir tá. Ið ma nau apie mir tá – dau giau nei tu. Pa ti këk ma nim. Ir su pran tu, kas yra vie nat vë – ge riau nei tu.

– Bet ma ma, tu ne su si tai kai su vie nat ve. Bû ni su ma ni mi. Ne-pa lie ki ma næs. Kla jo ji po ma no min tis. Po ma no sap nus.

– Ne, sû ne li.„Sû ne li“ – nie kas taip ma næs ne va di no pen kias de ðimt me tø.

Pa mir ðau, kad ji su të èiu daþ nai ma ne taip ðauk da vo. – Vis kas ne taip, kaip tu ma nai, sû ne li, – to liau kal bë jo ji. –

Yra da ly kø, ku riø tu ne su pran ti, kai ku riuos da ly kus ið ver tei á ki tà pu sæ. Pri si me ni tà sap nà, kai að sto vë jau èia, mi nio je, ste bë jau, kaip mo ji man ið au to mo bi liu ko, ðau ki ma ne, klau si, kà nu vei kei ðia me gy ve ni me?

– Taip, þi no ma, pri si me nu sa vo sap nà, ma ma. Tai nuo jo vis-kas ir pra si dë jo.

– Sa vo sap nà? Tai ðtai kà no rë jau tau pa sa ky ti. Tu klys ti, Oi vi-nai, – ma nai, kad að bu vau ta vo sap ne. Tai bu vo ne ta vo sap nas, sû ne li. Tai bu vo ma no sva jo në. Ma mos taip pat tu ri sva jo niø.

25

2

Kla jo nës su Pau la

Stu di juo da mas me di ci nà mo kiau si sub ti laus þiû rë ji mo, klau sy-mo, ly të ji mo me no. Þvelg da vau á rau do nas ger kles, pûp san èius au sø bûg ne lius ir ið si ran giu sius ar te ri nius tin klai nës upe lius. Klau sy da vau si mit ra li nio voþ tu vo ûþe sio, þar ny no gur gë ji mo, kar ka lø kvë pa vi mo ta kuo se. Èiuop da vau sli dþius bluþ nies ir ke pe nø krað tus, stang rias kiau ði dþiø cis tas ir kie tà it mar mu ras pro sta tos vë þá.

Mo ky tis apie pa cien tus – taip, tai bu vo me di ci nos stu den to uþda vi nys. Ta èiau mo ky tis ið pa cien tø – ðiuo po þiû riu aukðta sis iðsi la vi ni mas pa si reið kë daug vë liau. Ko ge ro, tai pra si dë jo nuo ma no pro fe so riaus Dþo no Vait hor no, ku ris daþ nai kar to da vo: „Klau sy ki tës sa vo pa cien tø; leis ki te jiems jus mo ky ti. Kad kaup-tu më te iðmin tá, tu ri te lik ti mo ki niai“. Jis tu rë jo gal vo je ne tà ba na lià tie sà, kad ge ras klau sy to jas dau giau su þi no apie pa cien tà. Jis tik rà ja þo dþio pras me tvir ti no, kad tu ri me leis ti pa cien tams mus mo ky ti.

26

Dþonas Vait hor nas, ofi cia lus, man da gus, ne ran gus vy rið kis, ku rio bliz gan èià pli kæ su po kruopð èiai ap kirp tø þi lø plau kø pus më-nu lis, tris de ðimt me tø bu vo Dþo no Hop kin so psi chiat ri jos sky riaus va do vas. Jis neðio jo aki nius auk si niais rë me liais ir ne tu rë jo në vie no ne pa gei dau ja mo bruo þo: nei jo vei de, nei ru da me kos tiu me, ku rá jis kas dien vil kë da vo ið ti sus me tus (spë jo me, kad sa vo spin to je jis tu ri dar vie nà ar du to kius pa èius kos tiu mus), ne bu vo në raukð le lës. Tai bu vo bû din ga ir jo ges tams: kai Dþo nas Vait hor nas skai ty da-vo pa skai tas, ju dë da vo tik jo lû pos; vi sa ki ta – ran kos, skruos tai, an ta kiai – bu vo stul bi na mai ne jud rûs.

Tre èiai siais psi chiat ri jos re zi den tû ros me tais að ir pen ki gru-pës drau gai kiek vie nà tre èia die nio po pie tæ su dak ta ru Vait hor nu ei da vo me vi zi tuo ti li go niø. Prieð tai mes pie tau da vo me jo àþuo li-në mis len tu të mis ið kal ta me ka bi ne te. Mais tas bû da vo pa pras tas ir vie no das: su muð ti niai su tu nu, ðal ti më sos uþ kan dþiai ir ðal tas py ra gas su kra bais, po to val gy da vo me vai siø sa lo tas ir ka ri jos rie ðu tø plokð tai ná. Ta èiau vis kas bû da vo pie tie tiðkai ele gan tiðka: li ni nës stal tie sës, þvil gan tys si dab ri niai pa dëk lai, ki nø por ce lia nas. Po kal biai prie sta lo bû da vo il gi ir ma lo nûs. Nors vi siems rei kë-da vo at sa ki në ti á skam bu èius, o pa cien tai rei ka lau da vo dë me sio, nie kas ne ga lë da vo pas ku bin ti dak ta ro Vait hor no. Ga lø ga le net ir að, pats pa siu èiau sias ið vi sø, ið mo kau ne sku bë ti. Per tas dvi va-lan das tu rë da vo me pro gà ko nors pa si tei rau ti pro fe so riaus. Pri si-me nu, klau si në da vau jo apie to kius da ly kus kaip pa ra no jos kil më, gy dy to jo at sa ko my bë dël sa vi þu dy bës, pa cien to el ge sio po ky èiø ir de ter mi niz mo ne su de ri na mu mas. Nors Dþo nas Vait hor nas ið sa-miai at sa ky da vo á klau si mus, bu vo jus ti, kad jam ádo mes nës ki tos te mos: per sø lan ki nin kø taik lu mas, ge res në grai kø, o ne is pa nø mar mu ro ko ky bë, ap mau dþios Ge tis ber go mû ðio klai dos, jo pa-ties pa tai sy ta pe ri odi në ele men tø len te lë (pir mo ji dak ta ro pro fe si ja bu vo che mi kas).

27

Po pie tø dak ta ras Vait hor nas sa vo ka bi ne te pri im da vo ke tu ris pen kis pa cien tus, o mes ty lo mis ste bë da vo me. Nie ka da ne bû da vo ga li ma ið anks to nu ma ty ti, kiek truks po kal bis. Kai ku rie baig da vo si po pen kio li kos mi nu èiø, ta èiau dau gu ma truk da vo dvi tris va lan das. Itin ge rai pri si me nu va sa ros më ne sius, vë sø, pri tem dy tà ka bi ne tà, oranþiniø ir þaliø dryþiø ten tà, uþsto jan tá svi li nan èià Bal ti mo rës sau læ, ap link pa vë si nës stul pe lius su ko si vi jok li nës mag no li jos, ku-riø gleþni þie dai svi ro pa lei pat lan gà. Pro ðo ni ná lan gà ma ty da vau dar buo to jams skir tà te ni so aikð te læ. Ak, kaip ano mis die no mis trokð-da vau þais ti! Ne nu styg da vau vie to je, ási vaiz duo da vau, kaip pa duo du ir at mu ðu ka muo liu kà, o ðe ðë liai kie me vis il gë da vo. Tik ta da, kai aikð te lë pa skæs da vo prie blan do je, at si þa dë da vau vil èiø ir vi sà dë me sá nu kreip da vau á dak ta ro Vait hor no po kal bius.

Jis nie kur ne sku bë da vo. Tu rë da vo dau gy bæ lai ko. Nie kas jo taip ne do mi no, kaip pa cien to pro fe si ja ir po më giai. Ið ti sà sa vai tæ kas dien po va lan dà jis kal bë da vo si su Pie tø Ame ri kos plan ta to-riu mi apie ka va me dþius. Ki tà sa vai tæ su is to ri jos pro fe so riu mi dis ku tuo da vo apie is pa nø ar ma dos þlu gi mà. Ga lë jai pa ma ny ti, kad svar biau sias jo tiks las – su pras ti, ko kià áta kà ka vos pu pe liø ko ky bei daro aukðtis virð jû ros ly gio ar ko kie ðeðio lik to amþiaus po li ti niai mo ty vai sly pë jo uþ is pa nø ar ma dos. Jis taip sub ti liai per ei da vo prie as me ni niø te mø, kad kas kart ap stulb da vau, kai áta rus, pa ra no jið kas pa cien tas stai ga im da vo at vi rai kal bë ti apie sa vo psi cho zës paveiktà pa sau lá.

Leis da mas pa cien tams save mo ky ti, dak ta ras Vait hor nas ben-drau da vo su as me niu, o ne su pa cien to pa to lo gi ja. Jo stra te gi ja stip rin da vo pa cien to pa si ti kë ji mà sa vi mi ir no rà at si ver ti.

Gud rus me to das, ga li ma bû tø pa sa ky ti, ta èiau tai ne bu vo „gud-ry bë“. Dak ta ras Vait hor nas ne ap si me ti në jo – jis nuo ðir dþiai troð ko mo ky tis. Jis bu vo ko lek ci nin kas ir per vi sus tuos me tus su kau pë stul bi na mà ávai riau siø ádo miø fak tø lo bá.

28