1

MİNERALLERİN VÜCUTTAKİ YERİ VE FONKSİYONLARI II

Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIKADÜTF Biyokimya AD

2006

2

Bakır (Cu)

Bazı metalloenzimlerin ve proteinlerin bileşeni olan eser elementtir.

3

Bakırın işlevleri:

demirin bağırsaklardan emilimi ve dokulardan plazmaya mobilizasyonunda etkilidir

demirin hemoglobin oluşumunda kullanılabilmesi ve dolayısıyla eritrosit yapımı için gereklidir.

4

Bakır,

sitokrom a, katalaz, tirozinaz, monoaminooksidaz, askorbik asit oksidaz, ürikaz, süperoksit dismutaz, lizil oksidaz, dopamin hidroksilaz, seruloplazmin gibi çeşitli enzimlerin yapısına katılır veya bu enzimlerin aktiviteleri için gereklidir

derinin keratinizasyonunda rol oynar

farelerde deneysel ateroskleroz yapar

5

6

Erişkin sağlıklı bir kişide serum bakır düzeyinin normal değeri 65-165 g/dL

Serum bakır düzeyinin normalden yüksek olması hiperkupremi olarak tanımlanır

Serum bakır düzeyinin normalden düşük olması hipokupremi olarak tanımlanır

7

8

9

10

Demir (Fe) Vücuttaki demirin yaklaşık

%70’i hemoglobinde; %25’i ferritin ve denatüre olmuş ferritin

yapısındaki hemosiderinde; %3-4’ü miyoglobinde; %0,1’i sitokromlarda; %0,1’i demir-enzim komplekslerinde; %2’si hücreler arası sıvıda%0,1’i plazmada transferrine bağlı olarak

bulunur

11

Yiyeceklerle alınan demir, çeşitli organ ve dokulara dağılır.

12

Demir, kanda transferrin ile taşınmaktadır. Transferrin (siderofilin), apotransferrin adlı proteine iki adet Fe3+ bağlanmasıyla oluşan demir taşıyıcı proteindir. Demirin hücreler tarafından alınıp kullanılması, transferrin reseptörleri aracılığıyla olmaktadır.

13

Demir, depolarda ferritin yapısında bulunmaktadır. Ferritin, apoferritin adlı proteine %20-23 oranında Fe3+ bağlanmasıyla oluşmuş bir demirli proteindir.

14

Serum demir düzeyinin normal değerinin insanlarda 90-120 g/dL

Serum demir düzeyinin normalden yüksek olması hipersideremi olarak tanımlanır

Serum demir düzeyinin normalden düşük olması hiposideremi olarak tanımlanır

15

Çinko (Zn)

Organizmada en bol olarak prostatta bulunur; daha az olmak üzere saç, kemik, karaciğer, böbrek, kaslar, pankreas, mide-bağırsak traktüsü, dalak ve kanda bulunur

Erişkin sağlıklı bir insanda serum çinko düzeyinin normal değeri %70-120 g

16

Çinkonun işlevleri:

17

18

19

20

Kobalt (Co)

vitamin B12 yapısı için gerekli bir iz elementtir

Kobaltın eritropoezi uyaran eritropoietin hormonunun salgılanmasını stimüle ettiği veya sitokrom oksidaz, süksinat dehidrojenaz gibi enzimleri inhibe ettiği düşünülmektedir

21

Molibden (Mo)

ksantin oksidaz, aldehid oksidaz, sülfid oksidaz, nitrat redüktaz gibi enzimlerin fonksiyonları için gerekli bir iz elementtir.

bakırın kullanımı ve olasılıkla dokulardan mobilizasyonunu azaltarak bakır metabolizmasını bozabileceği hakkında bazı kanıtlar vardır

22

Manganez (Mn)

hekzokinaz, pirüvat karboksilaz, izositrat dehidrojenaz, fosfoglukomutaz, glikozil transferaz, arjinaz, pirofosfataz, süperoksit dismutaz, kolin esteraz gibi enzimlerin aktiviteleri için gereklidir.

Glikoprotein sentezi ve proteoglikanların oluşumunda rol oynar

lipid metabolizmasının düzenlenmesi ve aterosklerozun önlenmesinde rol oynar.

23

Kadmiyum (Cd)

damar reaktivitesini bozarak hipertansiyon yaptığı düşünülmektedir

24

Lityum (Li)

manik depresif psikoz tedavisinde Li2CO3 şeklinde kullanılan bir iz elementtir

Plazma lityum düzeyi için tedavi dozu 0,5-1,5 mEq/L ve letal doz 5 mEq/L’dir.

25

Selenyum (Se)

son derece toksiktir; fakat vücutta önemli birçok fonksiyonu da vardır

mitokondride ATP biyosentezinde, koenzim biyosentezinde, immünolojik olaylarda rol oynadığı ileri sürülmüştür.

26

Selenyum, indirgenmiş glutatyonu H2O2 karşısında oksitlenmiş glutatyona dönüştüren glutatyon peroksidazın, tiroid hormonu moleküllerinden iyodu uzaklaştıran iyodotironin deiyodinazların önemli bir komponentidir.

27

Krom (Cr)

glukoz metabolizmasının düzenlenmesinde olasılıkla insülin etkisinin bir güçlendiricisi olarak bazı fonksiyonel görevlere sahip olduğu düşünülmektedir

plazma lipoproteinlerinin metabolizmasında önem taşıdığı da öne sürülmüştür.

28

Nikel (Ni)

Hayvanlarda nikel eksikliği belirtileri arasında folat ve B12 vitaminlerinin metabolizmasında değişiklikler, demir kullanımının bozulması, femurda kalsiyum ve magnezyum azalması, bakır ve çinko artışı bulunmaktadır.

29

Vanadyum (V)

Tiroid metabolizmasında rolünün olduğu düşünülmektedir

Vanadyum tuzları oksidatif hasarın ilerlemesine neden olmaktadır.

30

Arsenik (As)

Toksik etkili ağır metallerdendir

Fosfolipid ve metil grubu metabolizmasıyla ilgilidir

Bazı kanser türleri ile ilişkili olduğunu gösteren veriler bulunmaktadır

31

Silisyum (Si)

Aterosklerozu, osteoartrit gelişimini ve yaşlanmayı etkilediği düşünülmektedir.

Eksikliği hayvanlarda kemik ve kollajen bozukluklarına yol açmaktadır.

32

Bor (B)

İnsanda makromineral metabolizmasında önemlidir

33

Kükürt (S)

proteinlerde metionin ve sistein amino asitlerinin yapısında; tiamin, biotin, lipoik asit, glutatyon, koenzim A, kondroitin sülfat, taurokolik asit gibi bileşiklerin yapısında bulunur

34

İyot (I)

Tiroksin ve triiyodotironinin bileşenidir.

organizmaya giren iyodun %50’den fazlası birkaç dakika içerisinde tiroit bezi tarafından alınmaktadır

İyot yetmezliği durumlarında tiroit bezinin endemik guatr denen hastalığı ortaya çıkar

35

Flüor (F)

vücutta kemik ve dişlerde flüorürlü apatitler 3Ca3(PO4)2CaF2) halinde toplanır ve fazlası idrarla atılır

vücuttaki etkileri tam bilinmemektedir; ancak fazla miktarının zehirli olduğu kesindir

36

Dişlerin geliştiği yaşlarda litresinde 1,5 mg’ın üzerinde flüorür içeren suları içenlerde dişler bozuk ve lekeli olur.

Litresinde 0,9-1,5 mg suların içildiği bölgelerde diş çürüğü oluşumunun en aşağı derecede olduğu gözlenmiştir.