More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri file4.EĞİTİMİ KOLAYLAŞTIRAN İLETİŞİM BECERİLERİ İletişim Engelleri ... Uygulama Biçimi Belirlenen amaç ve öğrenim hedeflerine

More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri

Sayfa 1 More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri www.moreenstitu.com [email protected]

UZAKTAN EĞİTİM KAYNAK DOKÜMANI

Eğitim Adı: Milli Eğitim Bakanlığı Onaylı İnternet Tabanlı Eğitici Eğitimi Kursu

İÇERİK

1. PROBLEME DAYALI ÖĞRENME

2. GENİŞ GRUPLAR İÇİN ETKİLEŞİMLİ ÖĞRENME

3.EĞİTİM UYGULAMALARINI DEĞERLENDİRME

4.EĞİTİMİ KOLAYLAŞTIRAN İLETİŞİM BECERİLERİ

İletişim Engelleri

Ben dili

Empati

1. PROBLEME DAYALI ÖĞRENME

Bilinmeyen bir konuda sorun çözme becerisi kazanma için grup çalışması yaparak, aktif

öğrenmeyi sağlayan, küçük grup çalışması, beyin fırtınası, grup tartışması, mini-sunum, ev

ödevi gibi eğitim yöntemlerinin bir kaçının bir arada kullanıldığı bir yaklaşımdır.

Kullanım Yerleri

Analiz ve sentez yaparak sorun çözme becerisi kazanmada

Öğrenici merkezli, bağımsız öğrenmede

Üstünlükleri Öğrenme sorumluluğu kazandırır

Mesleki sorumluluk bilinci kazandırır

Bilgiye ulaşma becerisi kazandırır

Bilgiyi irdeleme ve kullanma becerisi kazandırır

Kişilerarası iletişimi güçlendirir

Sınırlılıkları

Grup çalışması yapılabilecek ortamlar gerektirir.

Bilgiye ulaşma olanakları eğitim ortamında sağlanmalıdır.

Geleneksel eğitimle yetişmiş eğiticilerin yalnızca kolaylaştırıcı olmaya uyum göstermesi

güçtür

http://www.moreenstitu.com/



Uygulama Biçimi

Belirlenen amaç ve öğrenim hedeflerine yönelik bir sorun senaryosu hazırlanır

Bu senaryo 8-10 kişiden olaşan bir grup öğreniciye sunulur

Senaryoda yansıtılan olaydaki sorunların belirlenmesi için öğreniciler cesaretlendirilir

Sorunların nedenleri hakkında hipotezlerin oluşturulması istenir

Olayla ilgili ayrıntıları öğrenmek için başka hangi bilgilere gerek olduğu belirlenir

Öğrenilmek istenen bilgiler ek senaryo olarak gruba iletilir.

Yeni bilgilerle hipotezler gözden geçirilir ve sorun /ların çözümü için neler yapılacağı

hakkında görüş oluşturulur.

Çözümler için grubun henüz bilmediği, kazanılması gereken bilgiler belirlenir.

İdeal olan, soruna çözüm oluşturmak için bilgi kazanmaları amacıyla katılımcıların her

birinin bağımsız çalışması için (bir kaç gün) arada zaman verilir. Bir sonraki oturumda

çözüm alternatifleri oluşturan grup üyelerinin uzlaşma ile geçerli çözüm yolları

geliştirmeleri beklenir.

Grubun bir yöneticisi yoktur. Konuşma ve tartışmaların saygı içinde geçmesi için hakların

gözetilmesi gereği önceden kural olarak grupla paylaşılır.

Kolaylaştırıcı öğretmenlik yapmadan, gerektiğinde sorular sorarak grubun amaçlardan

ayrılmasını önler ve hakların gözetilmesi için aracı olur




FARKLI EĞİTİM TEKNİKLERİNDE EĞİTİMCİ VE KATILIMCILARIN KATKISI

Öğr

enic

i

Mer

kezl

i

PD

Ö

Kü

çük

Gru

p

Çal

ışm

ası

Vak

a

Çal

ışm

ası

Ro

l Yap

ma

Yap

ılan

mış

Uyg

ula

ma

Dem

on

stra

syo

n

Yön

len

dir

ilmi

ş

Tart

ışm

a

Eği

tici

Mer

kezl

i

I,I,

Ko

nfr

ean

s

Der

s V

erm

e




2.GENİŞ GRUPLAR İÇİN ETKİLEŞİMLİ ÖĞRENME

Çok sayıda öğrencinin birden eğitim gördüğü okullarda etkileşimli eğitim tekniklerinin

kullanılması için ortam sağlamak kolay değildir. Bu konuda bir çözüm arayan eğitimcilere yol

gösterebilecek öneriler aşağıda özetlenmiştir.

Geniş gruplar halindeki tıp öğrencilerine etkileşimli öğretim derslerinin planını yaparken

öncelikle bu büyük grup nasıl küçük gruplar haline dönüştürülebilir ve dershanenin

kendisinden doğan sınırlamalarla nasıl başa çıkılabilir sorularının yanıtlarını aramak gerekir.

Diğer bir önemli konu da öğrenicilere bireysel olarak veya grup içinde neler yaptırılmak

istendiğidir. Etkileşimli öğrenmenin amacı, öğrencilere öğrenmelerini destekleyecek bir

etkinlik vererek onları edilgen dinleyici rolünden kurtarmaktır. Etkinliğin yapısı, vermekte

olduğunuz dersin içeriğine ve süresine bağlı olacaktır. Dersiniz sırasında veya dersten sonra

etkinlik yaptırılacaksa bunu önceden haber verin. Öğreniciler kendilerinden bekleneni

anlarlarsa, genellikle bu beklentileri yerine getirmek için çalışırlar. Bu amaçla dersten bir

süre önce konuyla ilgili hazırlık yapabilecekleri bir ödev de verilebilir.

Derse ilgiyi artırmak için yapılabilecek öğrenici etkinliklerinden bazıları aşağıda

sıralanmıştır:

Öğrencilerden dersin konusuyla ilgili katıldıkları ve katılmadıkları noktaları belirtmelerini

isteme

Dersi netleştirmeye yarayacak sorular yaratma

Ana noktaların özetini yapma

Diğer öğrenciler için test soruları hazırlama

Yukarıda sayılanların tümü büyük sınıfı küçük gruplara ayrılarak yapılabilir. Ayrıca son üç

öneri için her doğru yanıta puanlar vererek bir yarışma havası da yaratabilirsiniz.

Ders sırasında öğrenicilerden anlattığınız konuyla ilgili örnek vermelerini, önceden

hazırladığınız test sorularını yanıtlamalarını isteyebilirsiniz. Sınıf eğer küçük gruplar halinde

düzenlenirse, gruplardan soruları yanıtlamaları istenebilir. Doğru yanıtlar için puan vererek

ödüllendirmek hem sınıfın enerjisini artırır, hem de ilgiyi canlı tutar. Bu ortamda gürültü

olacağı beklendiğinden sessizlik için çaba harcanmamalı ve bu koşullarda çalışma için uygun

olan ortamlarda yapılmalıdır.

Ders konunuzu anlattıktan sonra pekiştirme amacıyla yapılabilecek küçük grup çalışma

etkinliklerine verilebilecek örnekler ise:

Anlatılan konuyla ilgili tartışılacak ve çözülecek soru sorma.

Küçük gruplara bölerek gruplara sorunun çözümü üzerine ana noktaları büyük kağıtlara veya

saydamlara yazdıkları bir sunum hazırlayabilirler. Zaman kısıtlı olduğunda gruplara

düşüncelerini yönlendirecek bir çalışma kağıdı verilip zaman çok kısıtlı ise her gruba

tartışmaları için çalışma kağıdındaki sorulardan bir tanesini verilebilir.

Grup çalışmalarının sunumlarında dersin süresi yol gösterici olacaktır. Dersin süresi uygunsa

her gruptan bir temsilci görsel malzeme kullanarak kısa bir özet sunabilir. Zaman sorunu

varsa her gruptan bir gönüllü çok kısa bir sunum yapabilir.




Sunumdaki ana noktaları vurgulamak için, gruplardan bir tanesinin dersi özetlemesi

istenebilir. Derse başlanmadan önce, dersin sonunda grupların birinden özet yapması

isteneceği öğrencilere haber verilir. Hazırlık için 10 dakika süre verilerek bir grubun sunumu

izlenebilir.

Gruplardaki öğrenciler birbirlerini öğretilen konuyla ilgili kendilerinin veya öğreticinin

hazırladığı sorularla değerlendirilebilir.

Öğrenme ortamında yarışma

Öğrenciler sınıfın iyi idare edileceğine güvendiklerinde, derse katılmaya daha istekli olurlar.

Odadaki otoriteden beklentileri vardır. Bu beklentiler adalet, emniyet ve güvenle ilgilidir.

Arkadaşça bir yarışma ortamı yaratıldığında liderden her gruba adaletli davranması veya

herhangi bir bireyi, grubu yanlış yanıttan dolayı aşağılamaması veya cezalandırmaması

beklenir. Öğretim üyesi ortamı ayarlar, sınıf da onu izler. Eğer yarışma kızışırsa liderin,

oranın bir öğrenme yeri olduğunu ve güvensiz ortamda pek de bir şey öğrenilemeyeceğini

sınıfa hatırlatması gerekir.

Dershanenin koşullarıyla ilgili sınırlamalarla başa çıkma

Dershanede hareket etme rahatlığı yoksa, bu ortam kısıtlıdır. Odanın fiziksel boyutu ve planı

öncelikle göz önünde tutulmalıdır. En önemli belirleyici sorular:

Sıra/sandalyeler yere sabitlenmiş mi?

Öğrencilerin dolaşması ve gruplar oluşturması için yeterli yer var mı?

Bu soruların yanıtları öğrencilerin birbirleriyle ve eğitimciyle ilişkiye girme yapısını ortaya

koyacaktır. Aşağıdaki öneriler özel fiziksel düzenlemeler için yararlı olabilir.

Sandalyeler sabitse altı ile sekizer kişilik gruplar oluşturabilir. Üç ya da dört kişi arkalarındaki

kişileri görebilecek, birlikte çalışabilecek şekilde geriye dönerler.

Sandalyeler hareket ettirilebiliyorsa ve dershane yeterince genişse gruplar verilen görevi

yapmak için küçük daireler oluşturabilirler.

Duruma göre öğrencilerden, verilen görevi yapmaları için küçük gruplar halinde kısa bir süre

ayakta durmaları istenebilir.

Öğrencileri gruplara ayırmada sayı sayma veya her öğrenciye dershaneye girerken bir parça

renkli kağıt verme, sınıf köşelerine toplanma gibi yöntemler kullanılabilir. .

Dershanenin sunduğu her olanaktan yararlanmak gereklidir. Eğer dershanede aynı anda farklı

grupların kullanacağı karatahtalar varsa kullanılır. Böyle bir düzenek yoksa büyük tahta

kağıdı kullanarak çözüm üretilebilir. Dershanenin pencerelerine, duvarlarına bu kağıtları

yapıştırıcı hamurla asmak mümkündür.

Etkili bir sınıf dersi için güçlü, dikkat çekici bir girişle başlama, ana konuya yumuşak bir

geçişle devam etme, eğitmenin ders planının ana hatlarını izlemesi, çeşitli görsel işitsel

araçların kullanılması, öğrenicilerin etkin katılımını sağlama ve sonuçta etkili bir özetle

bitirme uyulması gereken temel kurallardır.




3.EĞİTİM UYGULAMALARINI DEĞERLENDİRME

Gerçekleştirilen bir eğitim oturumu, sunum izleyenler ve konuşmacı tarafından

değerlendirilebilir. Etkili bir sunumu değerlendirme için aşağıdaki rehber yol göstericii

olacaktır.

SUNUM BECERISI DEĞERLENDIRME KONTROL LİSTESİ

(Aynı katılımcı için birden fazla gözlem yapılarak, gereksinimlere uygun önerilerle

becerinin gelişimi değerlendirilir)

Geliştirilmesi gerekir: Basmak yapılmadı ya da yanlış uygulandı.

Yeterli: Basamak doğru ve yerinde ancak duraksamalı uygulandı.

Ustalaşmış: Basamak doğru, yerinde ve ustalıkla uygulandı.

Katılımcının Adı Soyadı:…………………………………………...

BASAMAKLAR GÖZLEM SIRASI

1 2 3 4 5

1. Etkili bir giriş yapma

2. Giriş bölümünde amacı ve öğrenim hedeflerini

belirtme

3. Bütün gruba soru yöneltme

4. Bireylere soru yöneltme

5. Çeşitli düzeylerde sorular sorma

6. Katılımcıların isimlerini kullanma

7. Olumlu geri bildirimde bulunma

8. Katılımcıların sorularını yanıtlama

9. Eğitici notlarını ve/veya referans el kitabını

kullanma

10. Göz teması kurma

11. Tüm katılımcıların duyabileceği şekilde konuşma

12. Ortamda dolaşma

13. Görsel ve diğer eğitim araçlarını etkili şekilde

hazırlama

14. Eğitim gereçlerini etkili şekilde kullanma

15. Yerinde espriler yapma

16. Zamanı kullanma

17. Etkin bir özet yapma

Katılımcı etkili bir sunum yapmaya: Hazır Hazır değil

Eğiticinin Adı Soyadı: ………………………………. Tarih: __/__/__

İİmzası: …………………….




EĞİTİM TEKNİKLERİ

Aşağıdaki tabloda bilgi, beceri ya da tutum bileşenlerini kazandırmak için uygun

olabilecek eğitim ve değerlendirme (sınav) yöntemleri gösterilmiştir. İletişim becerileri

için rol yapma, el becerisi geliştirmek için uygulamanın etkin bir teknik olduğu görülüyor

ancak, her ikisi için de eğticinin önemini vurgulamakta yarar var. Beceri kazanma sırasında

yapıcı geribildirim ve eksiklerin tamamlanması için koçluk yapılması etkinliği sağlamada

en önemli araçtır. Sorun çözmeyi öğrenme becerisi geliştirilmek istendiğinde vaka

çalışmaları ve probleme yönelik öğrenme oturumları düzenlenmelidir. Vurgulanması

gereken başka bir özellik de sunum / konferans türü etkinliklerle ilgilidir; sunum sırasında

çeşitli araçlar (görsel, işitsel vb) kullanılır ve katılımcıların soru sorarak tartışma da

yapabilmesi için zaman ayrılmasıyla etkileri artırılmalıdır. Görsel araç kullanımında,

birlikte açıklama yaparak olabilecek soruları cevaplayan eğitimci yoksa etkisi sınırlı

olacaktır.

****: çok uygun

*: uygun değil

KISSADAN HİSSE:

Eğitim amacına uygun eğitim tekniği seçilmeli, seçilen yöntem etkili biçimde

uygulanmalı, bunun için ortam sağlanmalı, eğitimin sonunda öğrenmenin gerçekleşip

gerçekleşmediğini sınamak için uygun değerlendirme yöntemi kullanılmalıdır.

Eğitim

bileşeni

Eğitim tekniği

Değerlendirme Yöntemi.

Sunum Küçük grup

tartışması

Vaka

sunumu

Rol yapma Uygulama

Bilgi **** *** ** ** ** Yazılı sınav, test, sözlü

Beceri ** ** *** *** **** Yapılandırılmış uygulama sınavı (

gözlem, sözlü)

Tutum * *** ** **** ** İş sırasında gözlem




KLİNİK UYGULAMA EĞİTİMİNDE YAKLAŞIM

AMAÇ Beceri eğitiminde yetişkin öğrenme ilkeleriyle

uyumlu yetiştiriciliğin önemini kavramak

ÖĞRENME HEDEFLERİ Bu oturum sonunda katılımcılar

Yeterliğe dayalı eğitimin (YDE) özelliklerini

tanımlayabilmeli

Etkili bir yetiştiricinin beceri eğitimindeki önemini

açıklayabilmeli

Klinik beceri eğitiminin ilkelerini açıklayabilmeli

İnsancıl eğitim tekniklerini kullanabilmeli

Beceri kazanmada etkili bir demonstrasyonun

önemini söyleyebilmeli.

Yetiştiriciliğin 5 temel ögesini tanımlayabilmeli

YDE’de eğitmenin ve katılımcının sorumluluklarını

ayırdedebilmeli

Bir beceri eğitimi

geliştirebilmeli

Kontrol listesine göre uygulamaları değerlendirip

geribildirim yapabilmeli

Eğitmenlerin seçimi ve eğitimleri için gerekli olan

kriterleri açıklayabilmeli.

GİRİŞ

Bu bölümde, klinik eğitmenlerinin eğitim becerilerini geliştirmek amacıyla, yetişkin öğrenme

ilkelerine göre belirlenmiş bir eğitim yaklaşımı sunulmaktadır. Bu yaklaşım, katılımcı

(interactive), kişilerin mesleki sorumluluklarıyla bağlantılı ve uygulamalı eğitim yapılması

biçiminde özetlenebilir. Böyle bir yaklaşımın uygulandığı, yetişkin öğrenme ilkelerine göre

düzenlenmiş kurslara katılan kişiler;

Eğitim konusuna ilgi duymalı

Bilgi ve becerilerini, böylece mesleki yetkinliklerini geliştirmek istemeli

Kurstaki çalışmalara etkin olarak katılmayı istemelidirler

Eğitimi en iyi şekilde verebilmek için eğitmenlerin uygun eğitim stratejilerini kullanmaları

gerekir. Bu bölümde tanıtılan “uygulamalı” ve “katılımcı” eğitim tekniği Konfiçyus’un

sözüyle çok güzel ifade edilir:




“DUYARSAM UNUTURUM, GÖRÜRSEM HATIRLARIM,

YAPARSAM ÖĞRENİRİM”

4.EĞİTİMİ KOLAYLAŞTIRAN İLETİŞİM BECERİLERİ

AMAÇ Eğitimi kolaylaştıran iletişim becerilerinin önemini

fark etmek

ÖĞRENİM HEDEFLERİ Bu oturum sonunda katılımcılar:

Sözlü ve sözsüz iletişim becerilerini etkin bir şekilde

kullanabilmeli

Üç sözlü ve üç sözsüz temel beceriyi sayabilmeli

GİRİŞ:

İletişimle eş anlamlı olarak dilimize Fransızca söylenişi ile yerleşen komunikasyon

Latince’deki “communicatio” sözcüğünün karşılığıdır. Kökenindeki “communis” kavramı

birçok kişiye ya da nesneye ait olan ve ortaklaşa yapılan anlamlarını taşımaktadır. İletişimin

onlarca tanımı yapılmıştır. En yalın anlamıyla “iletişim bir kaynakla bir alıcı (iki birey, iki

grup) arasında bilgi, görüş, duygu, haber ve düşünce yani mesaj alış-verişidir”. Alış-veriş

sözcüğünden de anlaşılacağı üzere, iletişimde, bilgi akışının iki yönlü olması gerekir. Aslında

iletişim yalın bir ileti alış-verişinden çok, toplumsal nitelikli bir etkileşim, değiş tokuş ve

paylaşımı içerir.

Etkili bir iletişim sağlamada beden dili önemlidir. Beden dilimiz aşağıda özellikleri sıralanan

göz teması, yüz ifadesi, baş hareketleri, jestler ve vücudun duruşu ile kendini ortaya koyar.

Göz teması : Konuşurken insanların yüzüne bakanlar, bakmayanlardan daha çok hoşa gider.

İnsanlarla onları rahatsız etmeyecek ölçüde, ancak mümkün olduğu kadar çok göz teması

kurulmalıdır.

Yüz ifadesi: Mümkün olduğu kadar sıcak ve dostça tebessüm edip gülümseyerek, yüzle

çevreye olan ilgi yansıtılmalıdır. Enerji dolu olup,donuk ve ifadesiz gözükmekten

kaçınılmalıdır.

Baş hareketleri: Karşısındaki konuşurken sık sık başı hafifçe aşağı yukarı hareket ettirerek

onu dinlediğini, anladığını hissettirme etkili iletişimde özellikle önemlidir. Dinlerken,

Ü.Uzunçarşılı, Eğiticilerin Eğitimi Notları, İTF, Şubat 1998




söylenenleri kabul edip etmeme söz konusu değildir, önemli olan konuşana “anlaşıldım”

duygusunu yaşatmadır.

Jestler: Çok aşırıya kaçmadan kullanılmalıdır. Eğitimcilerin elleri cepte tutmak, konuşurken

kolları kavuşturmak ve eller ile ağzı örtmekten kaçınmaları yerinde olur. Açık ve anlaşılır

jestler tercih edilmelidir.

Postür (Beden duruşu): Ayakta duruş dik olmalıdır. Oturma halinde sandalye ve koltuğu tam

olarak doldurarak arkaya yaslanmak, birisiyle konuşurken ona doğru yönlenerek ilgiyi

göstermek uygun olan beden duruşlarıdır.

Beden dili ile çevreye önemli mesajlar iletilebilir. İnsanlar arası iletişimde bireyin duruma

ilişkin değerlendirmelerini taşıyan bu aracılara sözsüz mesajlar denir. Bu mesajlardan

olumsuz iletiler taşıyan bazıları aşağıda sıralanmıştır:

Sandalyenin ucunda oturmak aşırı çekingenliğin ve kendini rahatsız hissetmenin en belirgin

göstergesidir.

İşaret parmağını karşısındakinin yüzüne doğru kaldırarak konuşmak kendini üstün görmeyi ve

saldırganlığı yansıtır.

Karşıdaki insana göre hafif yana dönük oturmak, kendinden yeterince emin olmamayı ve bir

an önce gitmek istemeyi gösterir.

Kalem ya da çakmak gibi şeylerle oynamak asabiyete, iç huzursuzluğuna ya da ilgisizliğe

işaret eder.

Zayıf bir şekilde el sıkmak kendinden emin olmamayı; aşırı sıkmak ise göstermelik bir

kendine güveni çağrıştırır.

Utangaç bir şekilde kapıya yaslanmak kişinin yardıma ihtiyacı olduğunun bir işaretidir.

Sürekli saçlarla ya da yüzde herhangi bir nokta ile oynamak kişinin aşırı mahcup olduğuna

işaret eder.

Ayakları yere sürüyerek ve hafif eğik yürümek dinamik ve enerjik olunmadığını gösterir.

Sürekli elle çeneye destek yapmak söylenmek istenilenin tam olarak bilinmediği anlamına

gelir.

Çantayı ya da evrakları otururken dizlerinin üstünde tutmak kişinin kendine görünmeyen bir

duvar ördüğünü simgeler.

Başka bir insanla konuşurken ellerle onun masasına yaslanmak insanların özel alanlarına

saygı duyulmadığına işaret eder.

Otururken bacakları sandalyeye dolamak kişinin kendini bir şeylere karşı emniyete alması

gerektiğini düşündüğünü gösterir.




Mehrebian’a göre, bir mesajın toplam etkisinde

Sözcüklerin payı %7, ses tonu, sesin yükselip alçalmasının payı %38, beden dili, yani sözel

olmayan öğelerin payı %55 tir1.

Eğitim ortamı katılımcı ve eğitmenlerin yoğun bir iletişim içinde olmasını gerektirir. İletişim,

sadece kelimeleri söylemekten ibaret değildir. Etkili bir iletişim sözlü ve sözsüz bir takım

öğeleri içeren iletişim becerileri kullanılarak yapılır.

Sunum sırasında sözlü becerileri kullanmak için, bir eğitmen:

Etkin bir dinleyici olmalı

Anlaşılır konuşmalı, konuşma hızını düzenlemeli

Ses tonunu, vurgusunu, yüksekliğini ayarlamalı

Açık, sade, net bir anlatım kullanmalı

Konuları anlamlı bir akış içinde bağlantılı olarak sunmalı

Gereksiz tekrarlardan kaçınmalı

Karşısındakinin sözlerini anladığından emin olmak için algıladığını yansıtmalı,

tekrarlamalı

Katılımcıları soru sormaya cesaretlendirmeli (etkileşimli olmalı)

Sunum sırasında sözsüz becerileri kullanmak için, bir eğitmen:

Göz teması kurmalı (katılımcıların yüzlerine bakmalı)

Güler yüzlü olmalı

Yüzü katılımcılara dönük olmalı

Söylenenleri dinlediğini mimikleri ile göstermeli

Beden duruşu açık olmalı, jestlerini uygun şekilde kullanmalı

Yerinde sallanmak, devamlı kımıldamak ya da elinde bir şey ile oynamaktan kaçınmalı

Kürsüden hitap yerine katılımcılarla aynı düzeyde durarak konuşmalı

Toplantılarda oturma düzenini yüzyüze anlaşmayı kolaylaştıracak şekilde dairesel ya da

U biçiminde oluşturmalı

İletişim Engelleri

İnsanlar sorunla karşılaştığında birlikte konuşarak çözmeye çalışırlar. Ancak sorunların

çözümüne değil, bazen artmasına neden olan etkileşim biçimlerinden uzak durulması önerilir.

İletişim engelleri olarak bilinen bu etkileşimler aile içinde, arkadaşlarla ya da öğrencilerle

A. Pease, Beden Dili, Çeviri: Y. Özben, Rota Yayıncılık, İstanbul, 1997 T. Gordon, Etkili Öğretmenlik Eğitimi, Çeviri: E. Aksay, Sistem Yayıncılık, İstanbul. 1998




çalışırken kullanıldığında anlaşmak güçleşir. Örneğin, “derste önemli bir konu anlatırken cep

telefonu ile mesaj yazan bir öğrenci olduğunda” öğretmen ne yapmalı? Eğitim ortamında

karşılaşılabilecek bu örnek üzerinde iletişim engellerinin aşağıdaki durumlara neden

olabileceği söylenebilir:

1- Emir vermek, yönlendirmek; “Telefonu derhal kapat ve çantana koy”.

Korku ya da aktif direnç yaratabilir. Kişiyi söylenenin tersini yapmaya yöneltebilir. İsyankar

davranışa ya da misillemeye yol açabilir. Kişiye kendini önemsiz hissettirir.

2- Tehdit etmek, gözdağı vermek; “Telefonu kapatmazsan elinden alırım”.

Korku, boyun eğme, gücenme ya da kızgınlık duygularına neden olabilir. Söylenilen tepkinin

gerçekten meydana gelip gelmeyeceğini denemeye, yani isyana yol açar. Kişi kendine saygı

duyulmadığını düşünebilir.

3- Ahlak dersi vermek; “Bir üniversite öğrencisi derste ne yapılıp yapılmayacağını bilir”.

Zorunluluk ya da suçluluk duygusu yaratır. Kişinin durumunu daha şiddetli savunmasına yol

açabilir (“Kim demiş?”). Kişinin sorumluluk duygusuna güvenilmediği ve değerlerinin

önemli olmadığı hissi verir.

4- Öğüt vermek, çözüm getirmek; “Dersin düzenini bozmaya hakkın yok, yerinde olsam o

telefonu kaldırırdım”.

Bağımlılık ya da direnme duygusu yaratır. Kişinin kendi sorunlarını çözmekten aciz olduğunu

düşündüğümüzü gösterir. Kendi başına düşünüp, çözüm üretmesine ve seçenekleri

denemesine engel olur.

5- Öğretmek, nutuk çekmek, mantık yürütmek; “Telefon dikkat dağıtmak için icad

edilmedi”.

Bıkkınlık ve nefret duygusu yaratır. Çoğunlukla iletişimin kesilmesine yol açar. Kişinin

kendini beceriksiz ve yetersiz hissetmesine neden olur, savunucu tutumları ve karşı koymayı

kışkırtır.

6- Yargılamak, eleştirmek, suçlamak; “ Her derste sorun yaratıyorsun”.

Benlik saygısını zedeleyebilir. Genellikle kişi yargı ve eleştirileri gerçek olarak algılar (“Ben

kötüyüm”) ya da karşılık verir (“Sen de benden mükemmel değilsin”).

7- Ad takmak, alay etmek; “Sınıfın yaramazı olmak zorunda mısın?”.

Kişinin kendisini değersiz hissetmesine, sevilmediği kanısına varmasına yol açabilir.

Genellikle kişiyi karşılık vermeye zorlar.

8- Yorumlamak, analiz etmek; “Bu hareketi dikkat çekmek için yapıyorsun”

Tehdit ve tedirgin edici bir yanı vardır ve başarısızlık duygusu uyandırabilir. Kişi kendini

korumasız, kıstırılmış hisseder. Kendisine inanılmadığı kanısına varabilir. Yanlış anlaşılma

endişesi ile iletişimi keser. Eğer bu yorum doğru ise, kişi bu kadar ortaya çıkarıldığı için

utanabilir.

9- Övmek, iltifat etmek; “Bu yaptığın senin gibi akıllı bir öğrenci ile bağdaşmıyor”.




İstenilen davranışı yaptırmak için söylenen ve içtenlikten yoksun bir manevra gibi

algılanabilir. Kişinin kendini algılayışı ile övgü uygun değilse, kişide kaygı ve kızgınlık

yaratabilir. Kişiden beklentimizin çok yüksek olduğu mesajını verir. Alışkanlık yapabilir,

yokluğu eleştiri olarak algılanabilir.

10-Güven vermek, duyguları paylaşmak; “Anlıyorum, alacağın mesaj şu an seni dersten daha

çok ilgilendirdiğine göre önemli olmalı”.

Kişide sorununun yadsındığı ve hafife alındığı hissi uyandırır. Anlaşılamama duygusuna

neden olur. Kızgınlık duygusu uyandırır.

11- Sınamak, sorguya çekmek; “İlgini bütünüyle derse vermedikçe dersi nasıl

anlayacaksın?”.

Korku ya da kaygı duygusu yaratır. Konuşma özgürlüğünü kısıtlar.Yargılamaya dönük olursa

iletişimin kesilmesine neden olur.

12- Önemsememek, konuyu saptırmak, şakacı davranmak; “Arkadaşınız telefondaki çok

önemli mesajı ile ilgilensin, biz dersimize devam edelim”.

Kişiye kendisine saygı gösterilmediği, ilgilenilmediği duygusu yaşatır. Sorunlarının önemsiz,

saçma sapan ve geçersiz olarak algılandığını düşündürür.

Böyle bir sorun ile karşılaşıldığında ne yapılması gerekir? Öncelikle tarafların kendilerini

daha iyi ifade etmeleri, sorunu tanımlamaları ve soruna neden olan durumu kişinin kendi

bakış açısıyla somut olarak görebilmeleri için ortam yaratmak olmalıdır. Hemen bir yargı,

çoğu kez ön yargı ile davranıp değerlendirme yapmak yerine, dinlemeye önem vererek

tarafların birbirlerini ve mesajlarını anlamaya çalışmaları ile iletişim kolaylanacaktır.

BEN DİLİ

Kişiler arası ilişkilerde sorun olduğunda, etkili bir iletişim için SEN DİLİ kullanmak yerine

kendi duygu ve düşüncelerimizi ifade etmemize yarayan özel bir yaklaşım, ben dili

kullanmak gereklidir. Kendimizi BEN DİLİ ile ifade ederken;

Karşımızdaki kişinin sorun olarak algılanan davranışını

Bu davranışın bize olan etkisini

Bu davranışın bizde yarattığı etkileri ya da duyguyu belirtmeliyiz.

Ders sırasında cep telefonuyla mesaj yazan öğrenci örneğinde; öğretmen, “ben ders anlatırken

cep telefonu ile ilgilenmen beni ve anlattıklarımı önemsemediğini düşündürdüğünden

kızıyorum” ya da “ben ders anlatırken cep telefonu ile ilgilendiğinde dikkatim dağılıyor ve

rahatsız oluyorum” sözleri ile BEN DİLİ kullanarak durumu ifade edebilir ve iletişim yolunu

açarak sorunu ortadan kaldırmayı kolaylaştırabilir.

İnsanlar için kendini uygun bir dil ile ifade etmenin yanında karşısındaki kişiyi dinlemek ve

anlamak önemlidir. Dinlemenin daha da önem taşıdığı bazı durumlar vardır:

Plan yaparken ya da karar verirken diğerlerinin fikir ve sözlerini dikkatle dinleyin.

Tartışacak ya da eleştirecek iseniz çok iyi ve tam olarak dinleyin.

Yeni bir fikir ya da kavram ortaya atıldığında dinleyerek öğrenebilirsiniz.

Yalnız üstleri değil; astları da dinleyerek anlaşma sağlanabilir.




Ancak ilgisizlik, düşünsel ya da fiziksel olarak başka şeyler ile ilgilenmek, uzun notlar tutmak

ve söylenilenler üzerinde tekrar tekrar düşünmek etkin dinlemeyi olumsuz etkileyen

faktörlerdir.

EMPATİ

Birinin kendisini karşısındaki kişinin yerine koyarak olaylara onun bakış açısıyla bakması, o

kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlaması ve hissetmesine “empati” adı

verilir.

Empatik dinleme;

Karşıdaki kişiyi anlamak amacıyla kullanılan aktif bir dinlemedir.

Kişinin ne hissettiğini, dünyayı ve kendini nasıl gördüğünü, sözlerinin hangi deneyim ve

öğrenmeleri yansıttığını anlamaya çalışmaktır.

Dünyayı karşıdaki kişinin gözü ve yaşantısı ile görmektir.

Empatik dinleme için dört düzey tanımlanmıştır.

Birinci düzey içeriği yansıtır. Dinleyen duyduğunu kendi sözcükleri ile tekrar söyler.

İkinci düzey anlamı yansıtır. Dinleyen duyduklarının anlamını kendi sözleri ile ifade eder.

Üçüncü düzey sadece anlamla yetinmeyerek duyguları da içine alır. Dinleyen konuşanın

sözlerinin arkasındaki duyguyu yansıtır.

Dördüncü düzeyde dinleyen kendi ifadesi ile hem içeriği, hem anlamı, hem de duyguları

yansıtır. Bu düzeyde, konuşan en iyi şekilde kendini açar.

Empatik dinlemenin önemli ve üstün yönleri vardır :

Karşınızdaki kişiyi bütün dikkatiniz ile dinlemeniz, ona büyük bir huzur ve güven sağlar.

Böylece kendini, duygu ve düşüncelerini daha rahat ifade eder.

Sözlerin ardındaki anlama, yani mesajın özüne inmeye olanak sağlar.

Karşımızdaki kişiyi daha iyi tanımaya olanak verir.

Ü. Dökmen, İletişim Çatışmaları ve Empati, Sistem Yayıncılık, İstanbul, 1997


Documents

More Enstitü Uzaktan Öğretim Hizmetleri file4.EĞİTİMİ KOLAYLAŞTIRAN İLETİŞİM BECERİLERİ İletişim Engelleri ... Uygulama Biçimi Belirlenen amaç ve öğrenim hedeflerine